Tribune 96 by Jayper

‫בס”ד | פובליקאציע ‪ | 96‬פרשת כי תצא | י”א אלול תשע”ו |‬

‫‪Sep 14 2016‬‬

‫אידישער‬ ‫וועכנטליכע אויסגאבע פאר די אידישע פאמיליע‬

‫גביר‬ ‫לאחיך‬ ‫אן ערשטמאליגער אריינבליק אין די‬ ‫גראנדיעזע צדקה אקטיוויטעטן פון‬

‫הטפסר ראובן )רובי( שרון‬

‫שליט"א‪ ,‬וועלכע גרייכן אין די‬ ‫צענדליגער מיליאנען דאלארן א יאר‪,‬‬ ‫און גאר לעצטענס האט ער זיך‬ ‫אריינגעלייגט אין די לענג און די ברייט‬ ‫אויפצוטרייבן אסטראנאמישע סכומים‬ ‫וואס פעלט זיך אויס צו ראטעווען די‬ ‫ילדי צרפת פון א גייסטישע‬ ‫אונטערגאנג | דער באשיידענער בעל‬ ‫צדקה וואס האלט אויס דעם עולם‬ ‫התורה האט אנגעהויבן זיין קאריערע‬ ‫אלס מלמד‪ ,‬און האלט זיך נאך אלס‬ ‫פאר א 'ישיבה מאן'‬

‫סטאלין קעגן היטלער‬

‫ווען די צוויי גרעסטע מערדער‬ ‫אין די וועלט'ס היסטאריע האבן זיך‬ ‫פארמאסטן איינער קעגן דעם אנדערן‬

‫תצא תשע"ו‬

‫‪1‬‬

FL. OZ.

Pinworms? How about getting rid of them for good? When you treat pinworms with over-the-counter aids, you really want to say a final good-bye. But they seem to hear, “when are you coming back?” If that’s NOT what you’re saying, try to talk in a language they actually understand. Talk Paraguard™.ParaGuard™ from Advanced Nutrition by Zahler® is powerful and 100% natural. ParaGuard™ knows how to talk to all pinworms: young and old, even the stubborn ones. ParaGuard™ is a proprietary blend of powerful herbs designed to help the body rid itself of parasites and other worms. In addition, ParaGuard™ it optimizes digestive flora and promotes healthy intestinal balance.

Available at your local health store, pharmacy and online.

Advanced nutrition by Zahler carries a wide variety of pure supplements designed ‫תצא תשע"ו‬ 2 to solve problems and enhance lives.

These statements have not been evaluated by the food & drug administration. These products are not intended to diagnose, treat, cure, or prevent any disease.

‫טא‪...‬‬ ‫רא ָ‬ ‫טא ָ‬ ‫טא ָ‬ ‫ָ‬ ‫דא!‬ ‫א נייע סידי איז ָ‬ ‫דאס מאל איז עס די ווארימע קלאנגען פון די הערליכע‪...‬‬

‫פריש פון די לחיים‬ ‫קינדערגארטן סעריע!‬ ‫ ‬

‫ ~ ~ ‬

‫‪³´¹‬‬

‫‪®¹·¹ º³¹´Ã«¬ º‬‬

‫¯‪ÅÁ²¾ ¹Å¿® ¬Ã‬‬

‫ ‪«Ç³´·Ä‬‬

‫ ‬

‫אלול � ��רי א�‬

‫סי די מיט ביכל פון הערליכע‬ ‫אילוסטרירטע בילדער‬

‫‪AVAILABLE AT YOUR LOCAL JUDAICA STORES‬‬

‫‪L'chaim Production Inc. 718-369-2090/1-877-9-L-CHAIM‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫‪3‬‬

‫נומער ‪ / 96‬תצא תשע"ו‬ ‫‪YIDDISH TRIBUNE‬‬ ‫‪5014 16th Avenue #422‬‬ ‫‪Brooklyn NY 11204‬‬ ‫‪646.355.6187‬‬ ‫‪mail@ytribune.net‬‬ ‫‪www.yiddishtribune.com‬‬ ‫~‬

‫‪ADVERTISING‬‬ ‫‪ads@ytribune.net‬‬ ‫‪COORDINATOR‬‬ ‫‪Z. Frankel 347-546-7145‬‬

‫‪18‬‬

‫גביר לאחיך‬

‫‪DIRECTOR‬‬ ‫‪C. Unger, 347.792.9742‬‬ ‫~‬ ‫‪Cover Design‬‬ ‫‪YP GRAPHICS‬‬

‫‪ypgraphicsdesign@gmail.com‬‬

‫‪30‬‬

‫‪28‬‬ ‫תורה‬ ‫רובריקן‬

‫‪© All Rights Reserved‬‬ ‫‪Yiddish Tribune is published by‬‬ ‫‪Tribune Inc. All rights reserved.‬‬ ‫‪Yiddish Tribune assumes no‬‬ ‫‪responsibility for the content of‬‬ ‫‪articles or advertisements in the‬‬ ‫‪publication. Reproduction in whole‬‬ ‫‪or part in any form without prior‬‬ ‫‪written permission from the‬‬ ‫‪publisher is prohibited.‬‬

‫‪4‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫וועלטליכע‬ ‫רובריקן‬

‫מעשה פאר שבת‪:‬‬ ‫חכם עדיף מנביא‪:‬‬ ‫זכרונות פון די אמאליגע היים‪:‬‬ ‫די אנטוויקלונג פונעם צורת הדף‪ :‬הרב זלמן סופר‬ ‫ברכות ווינקל‪:‬‬ ‫אמת'ע געשיכטעס אין אונזער צייט‪ :‬נחמן סעלצער‬

‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪14‬‬

‫מה רבו מעשיך ה'‪ :‬ארענגעטאן‬ ‫בילדער פון רבנים ואדמורי"ם שליט"א‬ ‫געשמאקע רעסעפיס‬ ‫קאמיקס‬ ‫פארזעצונג‪ :‬אסתר מארקאוויטש‬

‫‪34‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪38‬‬

‫הרב יהודה זבולין קליטניק שליט"א‬

‫זמן הדלקה”נ‬

‫זמן מוצש"ק‬

‫פרשת תצא‪6:47 :‬‬

‫פרשת תצא‪8:01 :‬‬

‫‪sponsored by:‬‬

‫אידישע מאמעס‬ ‫לייגן אריין צדקה‬ ‫אין די הייליגע‬ ‫פושקע ערב שבת‬

‫פאר ליכט בענטשן‬ ‫אלס אן אור אלטע‬ ‫סגולה אויף אלעס‬ ‫גוטס‬

‫מיר זענען אפען‬ ‫יעדן מוצ"ש מיט‬ ‫א פול ליין פון אלע סארטן‬ ‫סושי פאר מלוה מלכה‬

‫‪5401 13th Ave‬‬ ‫‪Brooklyn, NY‬‬ ‫‪(347) 853-8888‬‬

‫אפען ביז ‪ 2‬פארטאגס‬

‫איר זענט אנגעקומען צום ריכטיגן ארט!‬ ‫איר זענט צוריקגעקומען פון די קאנטרי; יעצט איז די פאסיגע צייט צו געניסן פון די הערליכע אויסוואל‬ ‫און בעסטע קוואליטעט מלבושים וואס איר געפינט אין די פראכטפולע ‪ GB‬לאקאציעס‪.‬‬ ‫קומט אריין אין אונזער געשעפט‪ ,‬און אונזער העפליכע שטאב וועט אייך באדינען כיד המלך‪.‬‬

‫‪LAKEWOOD‬‬ ‫‪418 Clifton Ave.‬‬ ‫‪718.506.1100‬‬

‫‪MONSEY‬‬ ‫‪16 Melnick Dr.‬‬ ‫‪845.678.8624‬‬

‫‪WILLIAMSBURG‬‬ ‫‪BORO PARK‬‬ ‫‪178 Wallabout St‬‬ ‫‪1411 39 St.‬‬ ‫‪718.330.1700‬‬ ‫‪718.435.4750‬‬ ‫תצא תשע"ו‬ ‫‪5‬‬

‫א מעשה לכבוד שבת‬ ‫הרב יהודה זבולון הלוי קליטניק‬ ‫מחבר ספרי שמח זבולון ופרדס יהודה ועוד‬

‫צוריק געברענגט א גניבה א דאנק די‬ ‫חכמה פונעם אריה דבי עילאי‬ ‫דער 'אריה דבי עילאי'‪ ,‬הרה"ק ר' ארי'‬ ‫לייב ליפשיץ אב''ד ווישניצא‪ ,‬איז געווען אן‬ ‫איידעם פונעם הייליגן ישמח משה זי"ע‪ .‬ער‬ ‫האט געהאט א חסיד מיטן נאמען ר' משה‬ ‫וואס איז געווען א תלמיד חכם און א וויין‬ ‫סוחר‪ ,‬ער האט שיין מצליח געווען פון דעם‬ ‫מסחר‪ .‬ויהי היום איז ער געווארן א יורד‪ ,‬ער‬ ‫האט פארלוירן זיין גאנץ פארמעגן‪ ,‬ווייל די‬ ‫וויין איז נישט געלונגען‪ ,‬און וויפיל ער האט‬ ‫פרובירט איז עס אבער נישט געגאנגען‪ ,‬די‬ ‫וויין איז נישט גוט אויסגעקומען‪ .‬האט ער‬ ‫באשלאסן אז ער וועט פארן קיין אונגארן‬ ‫וואו ער וועט פרובירן צו ווערן א מלמד און‬ ‫אזוי וועט ער האבן פרנסה‪.‬‬ ‫באגלייט מיט א ברכה פון זיין גרויסער‬ ‫רבי‪ ,‬האט ער זיך ארויסגעלאזט קיין אונגארן‪,‬‬ ‫און דאס מזל האט אים דאס מאל געשפילט‬ ‫און ער האט גלייך געטראפן אז א גרויסע גביר‪,‬‬ ‫ר' גרשון‪ ,‬האט געזוכט א מלמד פאר זיינע‬ ‫קינדער און האט איהם געדונגען פאר צוויי‬ ‫יאר‪ .‬די קינדער פון ר' גרשון זענען געשטיגן‬ ‫אין לערנען מיט ר' משה‪ ,‬און ר' גרשון איז‬ ‫געווען זייער צופרידן פון דעם מלמד‪.‬‬ ‫דער גביר ר' גרשון איז אויך געווען א‬ ‫וויין סוחר‪ ,‬און וויבאלד ר' משה האט דאך‬ ‫געקענט די פאך פון וויין‪ ,‬האט ער געהאלפן‬ ‫ר' גרשון מיט די וויין‪ .‬ר' גרשון האט הנאה‬ ‫געהאט פון די געטריישאפט פון ר' משה און‬ ‫האט איהם צוגעלייגט אויף זיין געהאלט‪.‬‬ ‫אין ענדע פון די צוויי יאר האט דער גביר‬ ‫באצאלט פאר ר' משה די סכום פון צוויי‬ ‫טויזענט רייניש‪ ,‬וואס איז געווען א ריזיגע‬ ‫סכום געלט‪ .‬און אויך צוגעלייגט ‪ 6‬פעסער‬ ‫וויין פאר אים אלץ הכרת הטוב‪.‬‬ ‫די וואג פון די מטבעות איז געווען זייער‬ ‫שווער און ר' משה האט אויך מורא געהאט‬ ‫מיטצונעמען מיט זיך אזא גרויסע סומע‬ ‫געלט‪ .‬דער אויבערשטער האט געפירט‬ ‫בהשגחה פרטית אז א סוחר פון וויין איז‬ ‫‪6‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫געקומען נעמען וויין פאר פסח‪ ,‬האט ר'‬ ‫גרשון אים געפרעגט צו ער וואלט געקענט‬ ‫מיטנעמען די פעסער קיין ווישניצא צו די‬ ‫הויז פון ר' משה‪ ,‬און ער האט מסכים געווען‪.‬‬ ‫ר' גרשון האט מייעץ געווען פאר ר' משה אז‬ ‫ער וועט אריינלייגן די געלט אין א פאס פון‬ ‫וויין און דאס מיטשיקן מיטן סוחר צוזאמען‬ ‫מיט די אנדערע פעסער‪ ,‬און אזוי וועט‬ ‫דאס געלט אנקומען בשלום‪ .‬ר' גרשון האט‬ ‫געקענט דעם סוחר אלץ א ערליכער איד און‬ ‫האט געטראכט אז אזוי וועט אנקומען די‬ ‫פעסער מיט די געלט בשלום צום הויז פון ר'‬ ‫משה‪ .‬ר' משה האט געשיקט א בריוו צו זיין‬ ‫ווייב אז ב"ה ער האט מצליח געווען און ער‬ ‫שיקט ‪ 7‬פעסער וויין מיט א סוחר‪[ ,‬ער האט‬ ‫איר נישט געזאגט אז די געלט ליגט אין א‬ ‫פאס]‪ ,‬און זי קען שוין איינקויפן פארן שטוב‬ ‫אויף בארג‪ ,‬און ווען ער וועט קומען וועט‬ ‫ער באצאלן‪.‬‬ ‫ר' גרשון האט טאקע געלייגט די פעסער‬ ‫אויפן וואגן פון דעם וויין סוחר‪ ,‬און מען‬ ‫האט נישט געקענט דערקענען אז אין איין‬ ‫פאס ליגט דארט געלט‪ .‬דער וויין סוחר האט‬ ‫געברענגט די פעסער צום שטוב פון ר' משה‪.‬‬ ‫אבער ווען ער האט גענומען די אלע פעסער‬ ‫אראפ פון זיין וואגן האט ער באמערקט‬ ‫אז איין פאס וועגט זייער שווער‪ ,‬האט ער‬ ‫דאס געעפנט און געזען די גרויסע סכום‬ ‫מטבעות ווואס ליגן דארטן‪ ,‬און דער יצר‬ ‫הרע האט איהם איינגערעדט אויפצוטוישן‬ ‫די פאס וואס ליגט די געלט מיט א אנדער‬ ‫פאס‪ ,‬און ער וועט לייקענען אז ער ווייסט‬ ‫פון גארנישט‪ .‬ווען דער וויין סוחר איז‬ ‫אנגעקומען אין שטאט‪ ,‬האט ער געטראגן‬ ‫די זיבן פעסער מיט וויין צום שטוב פון ר'‬ ‫משה‪ ,‬און זיין פרוי האט זיך געפרייט מיט די‬ ‫פעסער וויין און אים שטארקט באדאנקט‪.‬‬ ‫זי האט נישט געוואוסט פון סוד אז די געלט‬ ‫דארף ליגן אין א פאס דעריבער האט זי‬ ‫נישט געקוקט‪ .‬דערווייל איז דער וויין סוחר‬

‫אוועקגעגאנגען און האט גענומען די פאס‬ ‫מיט די געלט און עס געהאלטן פאר זיך‪.‬‬ ‫דערווייל איז ר' משה אהיימגעפארן מיט‬ ‫אן אנדערע וואגן‪ ,‬און ווען ער איז אהיים‬ ‫געקומען איז די שמחה פון משפחה געווען‬ ‫זייער גרויס‪ .‬ער האט זיך געפרייט אז די‬ ‫פעסער וויין זענען אנגעקומען בשלום‪ .‬אבער‬ ‫ביז אפאר מינוט איז אים פינסטער געווארן‬ ‫פאר די אויגן‪ ,‬ווייל ער האט געזוכט די פאס‬ ‫וואו די געלט איז דארט געווען באהאלטן און‬ ‫ער זעט אז מען האט דאס געטוישט מיט א‬ ‫אנדער פאס וויין‪ .‬פון גרויס צער און עגמת‬ ‫נפש איז ער אריין און א טיפע צובראכענקייט‬ ‫און נישט געוואלט גיין אין שול אריין צו‬ ‫געבן שלום פארן רבי'ן דעם ארי' דבי עילאי‪.‬‬ ‫דער רבי האט זיך דערוואוסט אז ר' משה‬ ‫איז שוין צוריק אין ווישניצא‪ ,‬און האט זיך‬ ‫געוואונדערט פארוואס ר' משה קומט נישט‬ ‫געבן שלום‪ ,‬איז דער רבי געגאנגען באזוכן‬ ‫ר' משה אין זיין שטוב‪ .‬דאס האט אביסל‬ ‫אויפגעלעבט ר' משה און ער איז אביסל‬ ‫געקומען צו זיך‪ ,‬ער האט פארציילט פארן‬

‫רבי'ן אלעס וואס איז פארגעקומען‪.‬‬ ‫דער רבי איז געווארן זייער ערנסט‪,‬‬ ‫און זיך געוואונדערט וויאזוי‬ ‫דער וויין סוחר וואס איז געווען‬ ‫באוואוסט צו זיין א ערליכער איד‪,‬‬ ‫האט געקענט טון אזא זאך‪.‬‬ ‫דער רבי האט אים געזאגט‬ ‫אז ער זאל ווארטן עטליכע מינוט‪,‬‬ ‫און דער רבי שטעלט זיך טראכטן‪,‬‬ ‫און נאכדעם זאגט ער צו ר' משה‪,‬‬ ‫ער זאל זיך נישט זארגן ער וועט‬ ‫זען אז ער וועט צוריק באקומען‬ ‫זיין געלט ביזן לעצטע פרוטה‪,‬‬ ‫און זאגט פאר ר' משה ער זאל‬ ‫זיין בשמחה און אלעס וועט זיין‬ ‫אין ארדענונג‪ .‬ר' משה איז געווען‬ ‫א חסיד און געגלויבט וואס דער‬ ‫רבי האט איהם געזאגט און האט‬ ‫שטארק באדאנקט דעם רבי'ן פארן‬ ‫קומען צו אים און העלפן‪.‬‬ ‫דערווייל האט דער רבי ‪ -‬וואס‬ ‫איז אויך געווען דער רב פון שטאט‬ ‫און געגעבן די השגחה אויף די וויין‬ ‫פון דעם סוחר‪ ,‬געשיקט רופן דעם‬ ‫וויין סוחר און אים געפרעגט צו‬ ‫ער ווייסט עפעס פון די געלט וואס‬ ‫איז געלעגן אין א פאס וויין וואס ר'‬ ‫משה האט מיט אים געשיקט? און‬ ‫דער וויין סוחר האט געענטפערט‬ ‫אז ער ווייסט פון גארנישט‪ .‬ער‬ ‫האט גענומען פעסער פון ר' גרשון‬ ‫און האט זיי געברענגט אין שטוב‬ ‫פון ר' משה!‬ ‫"גוט"‪ ,‬זאגט דער רבי‪" ,‬קענסט‬ ‫אהיים גיין"‪ .‬דערווייל האט דער‬ ‫רבי געשיקט א שליח און געפרעגט‬

‫ר' גרשון וועגן די פאס מיט די‬ ‫געלט‪ ,‬און ער האט מעיד געווען‬ ‫אז ער האט אריינגעלייגט געלט‬ ‫אין איין פאס און האט דאס‬ ‫ארויף געלייגט אויפן וואגן‬ ‫פון סוחר‪ .‬ווען דער שליח איז‬ ‫צוריק געקומען צום רב און האט‬ ‫דערציילט וואס ר' גרשון האט‬ ‫אים געזאגט‪ ,‬איז דער רב ארויס‬ ‫געקומען מיט א מעלדונג אז די‬ ‫וויין פון דעם וויין סוחר האט‬ ‫א חשש פון יין נסך‪ ,‬און קיינער‬ ‫טאר דאס נישט נוצן!‬ ‫דער וויין סוחר איז געקומען‬ ‫צו לויפן צום רב זיך באקלאגן‬ ‫פארוואס איז דא א חשש יין‬ ‫נסך אויף זיין וויין? האט דער‬ ‫רב געענטפערט אז ער האט‬ ‫געפרעגט ר' גרשון‪ ,‬און ער‬ ‫האט מעיד געווען אז ער האט‬ ‫אריינגעלייגט געלט און איין פאס‬ ‫און האט דאס ארויף געלייגט‬ ‫אויף דיין וואגן‪ ,‬און יענער פאס‬ ‫איז יעצט נישטא‪ .‬און אויב דו‬ ‫האסט דאס נישט גענומען‪ ,‬האט‬ ‫דאס דיין גוי געמוזט נעמען און‬ ‫האסט נישט אכטונג געגעבן אויף‬ ‫דיין וויין‪ ,‬איז דא א חשש פון יין‬ ‫נסך‪.‬‬ ‫דער סוחר האט שוין‬ ‫איינגעזען אז ער איז ביטער‬ ‫אריינגעפאלן‪ ,‬און האט שטארק‬ ‫חרטה געהאט וואס ער האט‬ ‫געטאן און גענומען וויינען‬ ‫פארן רבין‪ ,‬אז ער האט אכטונג‬ ‫געגעבן אויף די אלע פעסער וויין‬ ‫און וויל תשובה טאן‪ .‬האט אים‬ ‫דער רבי געזאגט אז חוץ די צוויי‬ ‫טויזנט רייניש וואס ער דארף‬ ‫צוריקגעבן פאר ר' משה‪ ,‬זאל‬ ‫ער צולייגן נאך ‪ 200‬רייניש פאר‬ ‫די עגמת נפש‪ ,‬און בעטן מחילה‬ ‫פאר ר' משה וואס ער האט גורם‬ ‫געווען א גרויסן צער‪ .‬נאכדעם‬ ‫וואס ער האט געברענגט די געלט‬ ‫פאר ר' משה וואס האט זיך זייער‬ ‫געפריידט מיט דעם און האט‬ ‫אים מוחל געווען‪ ,‬האט דער רבי‬ ‫ארויסגעגעבן א מעלדונג אז די‬ ‫וויין פון דעם סוחר איז כשר‪.‬‬ ‫(אן ענליכע געשיכטע ווערט‬ ‫פארציילט אויפן 'נודע ביהודה')‪.‬‬ ‫זכותו יגן עלינו!‬

‫‪44‬‬

‫חכם‬ ‫עדיף‬ ‫מנביא‬

‫דברי חכמה‪ ,‬מליצות‪ ,‬און ווערטלעך‪ ,‬פון‬ ‫רביה”ק מסאטמאר זי”ע‬ ‫אמאל איז דער רבי זי"ע געזיצן ביי א ברית מילה‬ ‫אינאיינעם מיט הרה"ק רבי ישעי'לע מקערעסטיר‬ ‫זצ"ל‪ ,‬און דער מעסער מיט וואס רבי ישעי'לע‬ ‫האט געשניטן די חלה איז נישט געווען גוט‬ ‫אויסגעשארפט‪ ,‬אזוי אז ער האט זיך געמוטשעט צו‬ ‫שניידן די חלה‪ .‬האט זיך דער רבי אנגערופן צו אים‬ ‫בדרך צחות‪" :‬מיט דעם ווערט מקוים ביי צדיקים‬ ‫דער פסוק 'בזיעת אפיך תאכל לחם‪"...‬‬ ‫*‬ ‫אמאל איז געקומען א חתן – א תלמיד פון די‬ ‫ישיבה צום רבי'ן‪ ,‬און געפרעגט אויב ער מעג אנרופן‬ ‫זיין כלה אויפן טעלעפאן‪ ,‬וויבאלד זי פארלאנגט‬ ‫דאס‪ .‬האט דער רבי אויפן ארט געענטפערט שארף‪:‬‬ ‫"חס ושלום‪ ,‬קול באשה ערוה‪ ,‬צו 'קאלן' א פרוי איז‬ ‫א ערוה‪"...‬‬ ‫*‬ ‫אמאל האט דער רבי געשמועסט מיט הגאון‬ ‫רבי אהרן קאטלער זצ"ל ראש ישיבת לעיקוואוד‪,‬‬ ‫און דער רבי האט אים פארגעהאלטן אויף דעם‬ ‫וואס אין די ליטווישע קרייזן האבן די בחורים‬ ‫חתונה שפעט‪( ,‬ווי באקאנט האט דער רבי מקפיד‬ ‫געווען מען זאל חתונה האבן אינגערהייט)‪ ,‬אמער‬ ‫עס שטייט דאך בפירוש ארויס 'בן שמונה עשרה‬ ‫לחופה'‪ ...‬האט דער גאון געענטפערט פארן רבין אז‬ ‫עס זענען פארהאן אזעלכע וואס דאווענען א קורצע‬ ‫שמונה עשרה און עס זענען פארהאן אזעלכע וואס‬ ‫דאווענען א לאנגע שמונה עשרה‪ ,‬און די וועלכע‬ ‫דאווענען שנעל פארפאסן געווענליך צו זאגן יעלה‬ ‫ויבא (מיינענדיג צו זאגן אז אויב מען האט חתונה‬ ‫שנעל און אינגערהייט קען מען נישט 'שטייגן'‬ ‫אין לערנען)‪ ...‬האט אים דער רבי געענטפערט‪:‬‬ ‫"אויב דאווענט מען א לאנגע שמונה עשרה‬ ‫פארפאסט מען קדושה‪"...‬‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪7‬‬

‫אינטערעסאנטע בילדער ‪ -‬אמאל און היינט‬

‫‪13‬‬

‫א בילד פון חברה‬ ‫שומרים אין יאר ‪19‬‬

‫זכרונות‬

‫פונעם אלטן היים אין אייראפע פאר די קריג‬ ‫געשריבן דורך הישישה מרת גיטל קליין‬

‫(פארזעצונג פון פריער)‬

‫ווען ער איז געווארן ראש ישיבה האט‬ ‫ער געשיקט צוויי בריוון צו די אידן אין‬ ‫מצרים‪ ,‬זיין געבורטס‪-‬ארט‪ .‬אין זיינע בריוון‬ ‫טוט ער זיי מעלדן אז ער איז געווארן דער‬ ‫ראש ישיבה אין סורא‪ ,‬און ער איז אויך‬ ‫מודיע אז ער וועט זיי שטיין צו הילף מיט‬ ‫וואס זיי וועלן נאר דארפן‪ ,‬וויבאלד זיינע‬ ‫פריינד פון באגדאד אין בבל זענען זייער‬ ‫נאנט מיט די קעניגרייך‪ .‬באזונדער בעט ער‬ ‫זיי‪ ,‬אז זיי זאלן אים צוהעלפן מיטן מחזק‬ ‫זיין די ישיבה אין סורא‪.‬‬ ‫באזונדער האט ער געשיקט בריוון‬ ‫צו די אידישע קהילות אין שפאניע‪ ,‬ווי‬ ‫קארדאווא‪ ,‬און נאך‪ ,‬ווי ער האט זיי אויך‬ ‫געבעטן אנצוהאלטן מיט אים א קאנטאקט‪,‬‬ ‫ווי שיקן בריוון פון שאלות און העלפן‬ ‫פינאנציעל די ישיבה‪ .‬ווי עס שיינט איז די‬ ‫ציל פון זיין התמנות ערפולט געווארן‪ ,‬ווען‬ ‫אסאך תלמידים וואס זענען אוועקגעגאנגען‬ ‫פון די ישיבה אין סורא זענען צוריק‬ ‫‪8‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫געקומען נאכן אויפנעמען רב סעדיה אלס‬ ‫ראש ישיבה‪ .‬די גוטע צייטן זיינע האבן‬ ‫אבער נישט צו לאנג אנגעהאלטן‪.‬‬

‫די טיילונג‬ ‫די רואיגע טעג פון רב סעדיה אלס‬ ‫ראש ישיבה און 'גאון'‪ ,‬האט אנגעהאלטן‬ ‫בלויז צוויי יאר‪ .‬אין די צוויי יאר האט‬ ‫ער אויפגעהויבן די נאמען פון די ישיבה‪,‬‬ ‫אבער דאן האט אויסגעבראכן א פייערדיגע‬ ‫מחלוקת צווישן אים און דער ריש גלותא‪.‬‬ ‫די השתלשלות פון די מחלוקת‪,‬‬ ‫פארציילט רבי נתן הבבלי‪ ,‬וואס האט‬ ‫געלעבט אין יענע תקופה‪ ,‬אין זיין ספר‬ ‫'סדר עולם זוטא'‪ ,‬און ער שרייבט ווי‬ ‫פאלגענד (איבערגעזעצט פון לשון קודש)‪:‬‬ ‫"דער עיקר מחלוקת צווישן רב סעדיה‬ ‫און דער ריש גלותא איז געווען צוליב די‬ ‫הויפן וואס מענטשן האבן געהאט אונטער‬ ‫דער ריש גלותא‪ ,‬און אסאך געלט איז דארט‬ ‫געפאלן בירושה‪ ,‬און זיי האבן געוואלט א‬

‫חלק דערפון‪ ,‬און מען האט זיך אנגעפאנגען‬ ‫צו קריגן‪ ,‬ביז זיי האבן מסכים געווען צו‬ ‫גיבן א צענטל פון די געלטער פארן ריש‬ ‫גלותא אז ער זאל אראפענעמן אלע זיינע‬ ‫טענות‪ ,‬און דער ריש גלותא האט דאן‬ ‫באקומען זיבן הונדערט זהובים פון די‬ ‫מעשה‪ ,‬און ער האט געשריבן א בריוו און‬ ‫עס אונטערגעשריבן‪ ,‬און דאן האט ער‬ ‫געהייסן אז מען זאל גיין דערמיט צו די‬ ‫ראשי ישיבות אז זיי זאלן עס 'מקיים זיין'‪.‬‬ ‫"ווען די בריוון זענען אנגעקומען‬ ‫צו רב סעדיה גאון‪ ,‬האט ער עס גוט‬ ‫באטראכט‪ ,‬און האט געזען דארט זאכן‬ ‫וואס האבן אים נישט געפָאלן‪ ...‬האט מען‬ ‫אים געפרעגט 'פארוואס שרייבסטו נישט‬ ‫אונטער?'‪ ,‬האט ער געענטפערט 'איך‬ ‫ווייס נישט'‪ ,‬און ער האט נישט געוואלט‬ ‫זאגן דעם אמת'ן אורזאך‪ ,‬ביז מען האט‬ ‫אים באשוואוירן עטליכע מאל אז ער‬ ‫זאל זאגן וואס ער האט געזען דערינען‬ ‫(פארזעצונג אויף זייט ‪)10‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫‪9‬‬

‫די בעקעריי‪ :‬אידישע בעקערס שטעלן ארויס זייער געבעקס‪ ,‬ברויט און חלות‪ ,‬פארענט פון זייער בעקעריי‪ .‬איסט‪-‬‬ ‫סייד מאנהעטן‪ ,‬יאהר תרצ”ה‪.‬‬ ‫[‫דורך‪ :‬הרב בנציון וואלקענפעלד‪ ,‬אנטווערפן]‬ ‫(פארזעצונג פון זייט ‪)8‬‬ ‫און פארוואס זיי האבן פארלוירן‪ .‬איז מען‬ ‫צוריק געגאנגען צום ריש גלותא און אים‬ ‫פארציילט וואס רב סעדיה האט געזאגט‪,‬‬ ‫האט דער ריש גלותא געשיקט זיין זון‬ ‫יהודה‪ ,‬און געזאגט אז ער זאל איבערגעבן‬ ‫פאר רב סעדיה אז ער זאל מקיים זיין די‬ ‫שטרות‪ ,‬האט רב סעדיה אים געענטפערט‪:‬‬

‫‪10‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫'זאג פאר דיין פאטער אז די תורה זאגט‬ ‫'לא תכירו פנים במשפט'‪.‬‬ ‫"האט דער ריש גלותא געזאגט פאר זיין זון‬ ‫אז ער זאל צוריק גיין צו רב סעדיה‪ ,‬און אים‬ ‫זאגן אז 'שרייב אונטער די שטרות און זיי נישט‬ ‫קיין שוטה'‪ ,‬און דער זון איז צוריק געגאנגען‬ ‫צו רב סעדיה אבער נישט איבערגעגעבן די‬ ‫גענוי רייד וואס זיין פאטער האט געזאגט‪ ,‬נאר‬ ‫אנשטאט האט ער אים געבעטן בסבר פנים‬ ‫יפות אז ער זאל אונטערשרייבן‪ ,‬כדי אז עס‬ ‫זאל נישט קומען צו א מחלוקת צווישן אים‬ ‫און זייין פאטער דער ריש גלותא‪ .‬אבער רב‬ ‫סעדיה האט זיך געהאלטן ביי דאס זייניגע‪ ,‬און‬ ‫אזוי האט זיך עס פארצויגן עטליכע מאל‪ ,‬וואס‬ ‫רב סעדיה האט נישט געוואלט אונטערשרייבן‪,‬‬ ‫און זיין פאטער האט אים געהייסן צוריק גיין‬ ‫איינמאל און נאכאמאל זיכער צו מאכן אז רב‬ ‫סעדיה חתמ'ט יא אונטער‪.‬‬ ‫"נאך עטליכע מאל איז דער זון געווארן‬ ‫גאר בייז אויף רב סעדיה גאון‪ ,‬און ער האט‬ ‫אויפגעהויבן זיין האנט אויף רב סעדיה גאון‪,‬‬ ‫און געזאגט‪" :‬אויב חתמ'ט איר נישט אונטער‪,‬‬ ‫ווי מיין פאטער האט באפוילן‪ ,‬דאן וועל איך‬ ‫הייבן הענט"‪ ,‬ווי נאר דער זון האט דאס‬ ‫געזאגט‪ ,‬האבן די שטוב מענטשן פון רב סעדיה‬

‫גאון אים ארויסגעשלעפט אינדרויסן‪ ,‬און‬ ‫הערמאטיש פארשלאסן די טיר אויף אים‪ .‬ווען‬ ‫ער איז אנגעקומען אהיים האט זיין פאטער‬ ‫געזען אז ער קומט צוריק מיט פארוויינטע‬ ‫אויגן‪ ,‬האט ער אים געפרעגט פארוואס‪ ,‬און‬ ‫דער זון האט פארציילט די גאנצע מעשה‪ ,‬ווי‬ ‫נאר דער ריש גלותא האט דאס געהערט‪ ,‬האט‬ ‫ער מחרים געווען רב סעדיה גאון‪.‬‬ ‫"דערנאך האט דער ריש גלותא‪ ,‬דוד‬ ‫בן זכאי‪ ,‬אראפגענומען די גאונות פון רב‬ ‫סעדיה‪ ,‬און האט געשטעלט אויף זיין ארט‬ ‫רב יוסף (א זון פון רב יעקב גאון) אלס גאון‬ ‫פון סורא‪( .‬רב שרירא גאון שרייבט אין זיין‬ ‫איגרת אויף דער רב יוסף "ורך בשנים היה‪,‬‬ ‫ותלמיד קטן היה לגבי רב סעדיה")‪ ,‬אלס‬ ‫רעזולטאט האט רב סעדיה מחרים געווען‬ ‫דעם ריש גלותא‪ ,‬און אים אראפגענומען‬ ‫פון זיין פאסטן‪ ,‬און געשטעלט אויף זיין‬ ‫ארט זיין ברודער‪ ,‬יאשיהו חסן בן זכאי‪.‬‬ ‫דער געפעכט איז געברענגט געווארן‬ ‫פאר 'כליף בגדד אל‪-‬מוקתדיר'‪ ,‬דער‬ ‫דעמאלס'דיגער הערשער‪ ,‬און ער האט‬ ‫געשטעלט א ספעציעלע גרופע מענטשן צו‬ ‫ברענגען אן ענדע צו דער געפעכט‪.‬‬ ‫(פארזעצונג קומט אי"ה)‬

‫כאפט אריין די‬ !‫געלעגענהייט‬ ‫ וועט‬,‫ אינעם יומא דהילולא פונעם הייליגן חפץ חיים‬,‫ כ"ד אלול‬,‫קומענדיגן דינסטאג‬ ‫א ספעציעלע דעלעגאציע פון גדולי הרבנים און פוסקים צוזאמען מיט חברי הנהלת‬ .‫ פארן קיין ראדין צו דאווענען פאר די הצלחה פון אלע לומדי דף היומי בהלכה‬,‫דרשו‬

Bottom Line Marketing Group: 718.377.4567

‫ כדי צו ווערן דערמאנט אויפן ציון פונעם‬,‫ביטע שיקט אריין די פאלגענדע פארעם‬ .‫חפץ חיים‬

‫הגה"צ רבי שמעון בעדני ביים ציון‬ ‫הקדוש פאריאר ביומא דהילולא‬ ‫הגה"צ רבי חזקיהו מישקאווסקי ביים‬ ‫ציון הקדוש פאריאר ביומא דהילולא‬

YES!

‫הגה"צ רבי בנימין פינקל ביים ציון‬ ‫הקדוש פאריאר ביומא דהילולא‬

I would like to have the delegation of Gedolei Rabbonim daven on my behalf at the Chofetz Chaim’s Kever, on his upcoming Yahrtzeit.

Hebrew name _______________________

Full name __________________________________________

Mother’s Hebrew name _______________

Address ___________________________________________

 I am presently a participant in the Daf HaYomi B’Halacha Program

___________________________________________________

 I undertake, bli neder, to join the Daf HaYomi B’Halacha program*

Phone number _____________________________________ Email address ______________________________________

*A kabbalah, the sefarim teach us, strengthens one’s resolve. It is understood that the kabbalah is bli neder and that circumstances can crop up that will make it difficult to keep. There is no minimum time requirement.

Please fill in the pertinent information, and return by fax or email, no later than Friday, September 23rd, 2016 / 20 Elul by 1pm.

‫תצא תשע"ו‬

Tel: 888.5.Dirshu ext. 141 Fax: 732.987.3949 Email: info@kolleldirshu.org

‫אין די סעריע פון די אנטוויקלונג פון תלמוד בבלי‪:‬‬

‫תקופת הגאונים‬ ‫חיים כהן‬

‫(פארזעצונג פון פריער)‬ ‫איך האב זיך אויפגעזעצט אויפן בעט‪,‬‬ ‫פולשטענדיג ווַאך‪ .‬דער מצב האט זיך‬ ‫קריסטאליזירט אין מיין מח מיט דער פולער‬ ‫ערנסטקייט‪ ,‬און איך האב פארשטאנען דעם‬ ‫דרינגענדן טאן אין מיין טאטנ'ס ווערטער‪.‬‬ ‫דער זיידע ר' זאב דוב פייערשטיין‪ ,‬דער‬ ‫דיין אין קיראי פאלווא (‪ ,)Kiraly-Falva‬האט‬ ‫זיך געפונען ביי אונז אין שטוב צוליב זיין‬ ‫שווערער קרענק‪ .‬ווען איך האב זיך געלייגט‬ ‫שלאפן דעם פריערדיגן אוונט האט זיין מצב‬ ‫שוין געהאלטן שמאל‪ ,‬און ווייזט אויס אז‬ ‫אין לויף פון דער נאכט איז אים ערגער‬ ‫געווארן‪ָ .‬אן קיין איבריגע פראגן בין איך‬ ‫ארויסגעשפרונגען פון בעט‪ ,‬מיט אן אומ‪-‬‬ ‫כאראקטעריסטישער אימפעט פאר א פריע‬ ‫פארטאגס שטונדע‪.‬‬ ‫אין אט דער פריער פארטאגס שטונדע‬ ‫קלעטער איך יעצט‪ ,‬אנגעפעלצט קעגן די‬ ‫ווינטן און קעלט‪ ,‬אין ריכטונג פון אונזער‬ ‫געוועזענעם היימ‪-‬דערפל‪ .‬איך דערגרייך דעם‬ ‫בארג אינמיטן וועג‪ ,‬פארשנייט און אייזיג‪,‬‬ ‫אבער ווי שטענדיג גיבט ער מיר נישט קיין‬ ‫אנדער ברירה אויסער אים דורכצוגיין‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫פארזיכטיג קריך איך ארויף‪ ,‬אכטונג געבנדיג‬ ‫נישט אומצופאלן אויף די גליטשיגע שניי‪.‬‬ ‫איך כאפ א בליק ארויף‪ ,‬זען וויפיל איך‬ ‫האב נאך צו גיין‪ .‬נו‪ ,‬נו‪ ,‬א האלבער – א מינוט‪,‬‬ ‫וואס איז דער געשטעל דארט ביים שפיץ?!‬ ‫א הויכער באשעפעניש אין א ווילדן‪,‬‬ ‫דיקן פעל‪...‬‬ ‫א וואלף?!‬ ‫האר‪-‬אויפשטעלנדע געשיכטעס פליען‬ ‫פארביי מיין מח‪ ,‬פון הינער און בהמות פון‬ ‫די הייזער ביים עק שטאט וואס הונגעריגע‬ ‫רויב‪-‬חיות האבן צופרעסן‪ .‬אין געדאנק זע‬ ‫איך דעם גרויען‪ ,‬שרעקעדיגן פארעם מיר‬ ‫אנטקעגנ‪-‬שפרינגען‪ ,‬די געלע אויגן און‬ ‫שארפע ציין זוכנדיג א פעטן קרבן‪ ...‬וועט ער‬ ‫זיך צוכאפן צו מיר‪ ,‬אן אומשולדיג מיידעלע‬ ‫וואס איז געגאנגען ערפילן די בקשה פון איר‬ ‫שטערבליך קראנקן זיידן?‬ ‫ניין! שריי איך כמעט אויס אין דעם‬ ‫טויט‪-‬שטילן פארטאגס אריין‪ .‬ער וועט מיר‬ ‫נישט צורירן‪ .‬איך בין א שליח מצוה‪ ,‬און‬ ‫קיין שום שלעכטס קען מיר נישט באפאלן!‬ ‫איך נעם זיך אן מיט מוט און זעץ פאר‬ ‫מיט מיין וויכטיגער מיסיע‪ .‬מסתמא איז עס‬

‫(‪)14‬‬

‫א שניימענטש‪ ,‬פרוביר איך זיך צו טרייסטן‪.‬‬ ‫ס'איז נישטא וואס מורא צו האבן‪.‬‬ ‫איך לויף ווייטער אויף רעכטס‪ ,‬אוועק‬ ‫פון דעם געשטאלט‪ .‬און ער‪ ...‬לויפט אויך‬ ‫רעכטס! איך שטעל זיך אפ‪ ,‬בלייבט ער‬ ‫שטיין‪ .‬ס'איז גארנישט קיין שניי מענטש!‬ ‫איך שפיר מיין הארץ קלאפן ווילד‪ ,‬אזוי‬ ‫ווילד ווי א שרעקליכער וואלף‪" .‬באשעפער‬ ‫מיינער‪ ",‬רוף איך אן א קול‪" .‬היט מיר פון דעם‬ ‫נאכיאגער‪ ,‬נישט קיין חילוק וואס ער זאל זיין!"‬ ‫מיינע געדאנקען זענען צוטומלט‪ ,‬איך‬ ‫קען נישט טראכטן וואס ס'זאל זיין מיין‬ ‫קומענדיגער שריט‪ .‬סייווי געפין איך זיך‬ ‫שוין צו נאנט צו אים‪ .‬די חיה וועט מיר‬ ‫דערגרייכן‪ ,‬נישט קיין חילוק וואו איך וועל‬ ‫לויפן‪ .‬איך ווייס נישט וואס צו פרובירן‪,‬‬ ‫וואס צו קלערן‪ .‬מיין קוראזש צורינט זיך ווי‬ ‫א בארג צולאזטע שניי‪.‬‬ ‫"גיי דיין וועג!" שניידט א שטימע דורך‬ ‫דער אייז‪-‬קאלטער לופט‪.‬‬ ‫מיינע אויגן און מויל צועפענען זיך‬ ‫ברייט‪ .‬פון וואו קומט דאס קול? ווער איז‬ ‫מיר געקומען ראטעווען?‬ ‫"האב קיין מורא‪ ,‬טאכטערל פון פייערשטיין!"‬

‫ס'איז פון דארט אויבן‪ ,‬ביים שפיץ בארג! די "חיה" רעדט‪...‬‬ ‫און איך דערקען אפילו די שטימע‪ .‬ס'איז דער שטאטישער‬ ‫פאסטוך!‬ ‫"וואס איז מיט דיר?!" שריי איך ארויף צו אים‪ ,‬אנהייבנדיג‬ ‫פונדאסניי מיין געלויף‪" .‬יעצט איז א צייט צו מאכן שפיצלעך? דו‬ ‫פארשטייסט אליין אז אויב איך יאג זיך אזוי פארטאגס איז עס‬ ‫נישט פון פארגעניגן!"‬ ‫"אוי‪ ,‬זיי מיר מוחל‪ ",‬אנטשולדיגט ער זיך‪" .‬וואס האט‬ ‫פאסירט?"‬ ‫"מיין זיידע ליגט קראנק‪ ",‬ערקלער איך‪ ,‬שטייענדיג שוין‬ ‫נאנט צו אים‪" .‬איך גיי אריבעררופן זיין זון צו אים‪ .‬איך בין יעצט‬ ‫נישט אין דער גוסטע פון ווערטלעך‪".‬‬ ‫"אנטשולדיג מיר נאכאמאל‪ ,‬מיידעלע‪ ",‬בעט ער‪" .‬איך האב‬ ‫זיך פשוט נישט געקענט איינהאלטן‪ .‬כ'האב אזוי באוואונדערט‬ ‫דיין דרייסטקייט צו גיין אליין אינעם טונקל‪ ,‬אז איך האב דיר‬ ‫געמוזט אביסל אויספרואוון‪ .‬בראווא‪ ,‬דו ביסט עס אריבער!‬ ‫יעצט קום‪ ,‬לאמיר דיר באגלייטן דאס שטיקל וועג צום דארף‪".‬‬ ‫"א דאנק דיר‪ ",‬זאג איך העפליך‪ ,‬ווענדנדיג זיך אויפן וועג‬ ‫אראפ דעם בארג‪" .‬אבער ס'פעלט נישט אויס‪ .‬קענסט ווייטער‬ ‫ארומגיין צוזאמנעמען די בהמות צום פאשען‪".‬‬ ‫דעם וועג צוריק האב איך שוין געמאכט צום העלן שיין פון‬ ‫דעם זון אויפגאנג‪ ,‬דאסמאל מיט א באגלייטער – דער פעטער‬ ‫שלמה צבי‪ ,‬וועלכער איז מיטגעלאפן מיט מיר צו אונז אהיים‪.‬‬ ‫שלמה צבי האט געטיילט גאר א נאנטער קשר מיטן זיידן‪ ,‬און‬ ‫אויף קיין פאל וואלט ער נישט געוואלט פארפאסן זיין טאטנ'ס‬ ‫לעצטע ווערטער צו אים‪.‬‬ ‫מיר האבן געטראפן דעם זיידן ליגן בלאס און פארשמאכט‪,‬‬ ‫די אויסגעלאשענע אויגן האלב צוגעמאכט‪ .‬דערזעענדיג אונז‬ ‫אריינקומען האט דער זיידע געוואונקען פאר פעטער שלמה צבי‬ ‫זיך נענטער צוצורוקן‪.‬‬ ‫שלמה צבי איז צוגעגאנגען צום בעט‪ ,‬און איידל אנגענומען‬ ‫דעם זיידנ'ס קאלטע הענט אין זיינע‪ .‬דאס בילד איז אים געווען‬ ‫קלאר ווי דעם אויפגייענדן טאג‪ :‬דער טאטע געזעגנט זיך יעצט מיט‬ ‫אים לעולם וועד‪ .‬דער געדאנק האט צובראכן דעם פעטער'ס הארץ‬ ‫אויף שטיקער‪ ,‬און א שטראם טרערן האט פארפלייצט זיין געזיכט‪.‬‬ ‫שלמה צבי האט זיך געמוזט גאר נאנט צובייגן צו קענען‬ ‫אויפכאפן דעם זיידנ'ס קוים הערבארע שטימע‪" .‬דריי זאכן וויל‬ ‫איך דיר זאגן‪ ,‬קינד מיינס‪ ",‬האט דער זיידע אנגעהויבן‪" .‬די ערשטע‪:‬‬ ‫מען זאל מיך נישט באהאלטן אין דעם אלטן בית החיים אין דיטשא‪,‬‬ ‫נאר אין דעם נייעם‪ ,‬וואס דארט וועל איך זיין צווישן ערליכע‬ ‫שכנים‪ .‬צווייטנס‪ ",‬האט דער זיידע פארגעזעצט‪ ,‬קרעכצנדיג פון‬ ‫אנשטרענגונג‪" ,‬דו זאלסט זיך אריבערציען אין שטאט‪ ,‬אז עס זאל‬ ‫דיר נישט שווער זיין צו קומען אין שול קדיש זאגן‪ .‬און דריטנס‪"...‬‬ ‫שלמה צבי האט זיך נאך נענטער צוגעבויגן‪ ,‬אבער די‬ ‫ווערטער זענען ארויסגעקומען אזוי שטיל און שוואך אז ער האט‬ ‫זיי בשום אופן נישט פארשטאנען‪ .‬באלד נאך די ווערטער האט‬ ‫דער זיידע פארמאכט זיינע אויגן אויף אייביג‪...‬‬ ‫יאמערליכע געוויינען האבן פארפולט דעם צימער‪ ,‬בשעת די‬ ‫פארזאמלטע קינדער און אייניקלעך האבן געקלאגט אויף זייער‬ ‫שווערער אבידה‪ .‬פעטער שלמה צבי איז געווען אויסער זיך;‬ ‫ער האט זיך אויפגעגעסן אויף זיין טאטנ'ס לעצטן פארפעלטן‬ ‫וואונטש‪ ,‬וואס ער וועט שוין קיינמאל נישט קענען משלים זיין‪.‬‬ ‫(פארזעצונג קומענדיגע וואך אי"ה)‬

‫ברכות‬

‫ווינקל‬

‫גענומען פונעם ספר לוח ברכת הנהנין‬

‫ע”י הגה”צ רבי שלום נח ווייס שליט”א אב”ד אורשיווא‬

‫פרעש בורס”ט‬ ‫וויבאלד דאס איז נאר געמאכט אריינצוגעבן א גוטן טעם‬ ‫אין מויל און בכלל נישט צו עסן‪ ,‬מאכט מען דערויף נישט‬ ‫קיין ברכה‪.‬‬ ‫*‬

‫ארבעס‬ ‫ברכה ראשונה‪:‬‬ ‫האדמה‪:‬‬ ‫אויב מען עסט דאס‬ ‫אינמיטן א סעודה‪,‬‬ ‫איז גלייך דאס צו עסן‬ ‫מיט ברויט די גאנצע‬ ‫צייט‪ ,‬דער מנהג העולם‬ ‫איז נישט צו מאכן‬ ‫א באזונדערע ברכה‬ ‫דערויף אינמיטן א‬ ‫סעודה‪.‬‬ ‫שהכל‪ :‬אויב עס איז‬ ‫צומאלן און רינעדיג‪,‬‬ ‫נישט קענטיג‪.‬‬ ‫ברכה אחרונה‪ :‬בורא‬ ‫נפשות‪.‬‬ ‫בערך ‪ 30‬ארבעס איז‬ ‫א כזית‪ .‬דעריבער‬ ‫וויבאלד איינס איז א‬ ‫בריה‪ ,‬דעריבער זאל‬ ‫מען ביי א שלום זכר‬ ‫וכדו’ זיכער מאכן צו עסן א שיעור כזית צוליב די נאך ברכה‪.‬‬ ‫*‬

‫ארבעס צודרוקט‬ ‫ברכה ראשונה‪ :‬האדמה‪ .‬וויבאלד עס איז די סדר צו עסן אויף‬ ‫דעם אופן‬ ‫ברכה אחרונה‪ :‬בורא נפשות‪.‬‬

‫פאר מקורות הערות און פרטי הלכות‪ ,‬אין צוגאב צו הלכות שבת און אנדערע‬ ‫הנהנין’‬ ‫וואונדערליכן‬ ‫וויכטיגע הלכות איבער יעדע עסן‪ ,‬זע אינעם תצא‬ ‫תשע"וספר ‘לוח ברכת ‪13‬‬ ‫הוצאות בנין שלום ‪718.236.2622 -‬‬

‫אמת'ע געשיכטעס אין אונזער צייט‬ ‫נחמן סעלצער‬

‫פינף מינוט‬ ‫איך האב זייער ליב געהאט שבת אבער‬ ‫דאס ליידער נישט געקענט האלטן‪ .‬אויך‬ ‫מיין ברודער האט זייער ליב געהאט שבת‪,‬‬ ‫און ווידער‪ ,‬האט ער געהאט די זעלבע‬ ‫שוועריקייטן דאס פאקטיש צו מקיים זיין‪.‬‬ ‫וואוינענדיג אין שטוב פון מיינע‬ ‫עלטערן וואס האבן אונז זייער ליב געהאט‬ ‫אבער האבן דאך נישט פארשטאנען דעם‬ ‫קאנצעפט פון היטן שבת וויאזוי דער‬ ‫אויבערשטער וויל‪ ,‬וואלט זיין א ריכטיגער‬ ‫שומר שבת באדייט כסדר'דיגע געפעכטן‬ ‫און קריגערייען‪ .‬אבער מיר האבן קיינמאל‬ ‫נישט אויפגעגעבן‪ ,‬נאר אלעמאל געהאפט‬ ‫‪14‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫און געווארט‪ ,‬אפשר‪ ,‬אפשר איין טאג‪ ,‬וועלן‬ ‫מיר זוכה זיין צו היטן שבת ווי עס באדארף‬ ‫צו זיין‪.‬‬ ‫די ‪ ,NCSY‬די נאציאנאלע קאונסיל‬ ‫פאר שולע יונגווארג‪ ,‬האט געשפילט א‬ ‫גרויסע ראלע אין אונזער לעבן‪ .‬זייענדיג‬ ‫קינדער וואס האבן געלערנט אין לאקאלן‬ ‫פובליק שולע‪ ,‬האט די קאונסיל געדינט‬ ‫אלס איינציגער אידישער איינפלוס אויף‬ ‫אונז‪ ,‬און האט אונז פאראייניגט מיט‬ ‫אנדערע קינדער וואס זענען אדורך די‬ ‫זעלבע סארט שוועריגקייטן ווי אונז‪ .‬איך‬ ‫און מיין צווילינג ברודער האבן פשוט‬

‫ארויסגעקוקט פאר זייערע צוזאמקונפטן‬ ‫צו 'ריטשארדזשן' אונזערע רוחניות'דיגע‬ ‫בעטעריס‪ .‬מיר האבן פשוט געשלינגען‬ ‫מיט דורשט יעדעס ווארט ביי די דרשות‪,‬‬ ‫איינזאפנדיג די טיפע געדאנקען אין‬ ‫מעסעזשעס איבער האפענונג און אמונה‪,‬‬ ‫און מיטגעזינגען מיט די ווארעמע זמירות‬ ‫שבת‪ ,‬שפענדענדיג א אידישן רוחניות'דיגן‬ ‫טעם פון א שבת'דיגער אטמאספערע‪,‬‬ ‫עפעס וואס מיר האבן נישט באקומען‬ ‫אינדערהיים‪.‬‬ ‫איין ספעציפישער שבתון איז געווען‬ ‫די ווענדפונקט זינט ווען אלעס האט זיך‬

‫געטוישט‪ ,‬עס איז געווען סוף פון מיין‬ ‫לעצטן יאר אין הויך שולע‪ ,‬ווען די אידישע‬ ‫קאונסיל אין מעין האט ארגאניזירט א‬ ‫שבת‪ ,‬נישט נאר פאר לאקאלע אידישע‬ ‫סטודענטן‪ ,‬נאר מ'איז געקומען צו פארן‬ ‫פון איבעראל אויך פון א רייע דערנעבנדיגע‬ ‫שטעט‪ ,‬איך און מיין ברודער האבן שוין‬ ‫קוים געקענט אויסווארטן פאר'ן שבת און‬ ‫אפילו ערהאלטן רשות פון אונזער מאמע'ן‪.‬‬ ‫איין פראבלעם אבער! די מאמע האט‬ ‫געוואלט מיר זאלן זיך צוריקקערן נאך‬ ‫איידער דער שבת איז גענצליך פארביי‪.‬‬ ‫טאמער פרעגט איר פארוואס עפעס?‬

‫גאנץ פשוט‪ ,‬דעם זעלבן שבת האט געדארפט‬ ‫געפראוועט ווערן א בר מצוה אין די שול‬ ‫וואו מיינע עלטערן פלעגן אנטיילנעמען‬ ‫אין די תפלות‪ .‬א שול? אויך מיר א שול!‪...‬‬ ‫ליידער א כמו שול‪ ,‬בעסער געזאגט א‬ ‫טעמפל‪ ,‬ווי מוזיק איז ליידער געווען א‬ ‫הויפט באשטאנדטייל פון אזעלכע סארט‬ ‫אווענטן‪ .‬צו הבדלה וואלט מיטגעקומען א‬ ‫גאנצע מוזיקאלישע באגלייטונג‪ ,‬און מיין‬ ‫ברודער האט געמוזט זיין טייל דערפון‪ ,‬ער‬ ‫האט געשפילט די גיטאר‪ ,‬אייגנטליך איז ער‬ ‫געווען א גלענצנדער גיטאר שפילער און ער‬ ‫האט געמוזט זיין טייל פון דער צערעמאניע‪.‬‬ ‫מיין ברודער זעלבסט האט ליבערשט‬ ‫געוואלט פארברענגען אינעם רוחניות'דיגן‬ ‫אטמאספערע ווי א ריכטיגער שומר שבת‬ ‫ביי די שבתון דורך די קאונסיל‪ ,‬אבער‬ ‫מיין מאמע האט זיך גע'עקשנ'ט‪" ,‬דאס‬ ‫איז א גמילות חסד" האט זי געטענה'ט ווי‬ ‫א גאנצע למדנ'טע‪ ,‬דעריבער האבן מיר‬ ‫זיך למעשה געטראפן אויפ'ן וועג אהיים‬ ‫פונעם שבת אומגעפער אנדער‪-‬האלבן שעה‬ ‫איידער דער שבת האט זיך געענדיגט‪.‬‬ ‫*‬ ‫די זין איז שוין געווען געבויגן צו מערב‪,‬‬ ‫ווארפנדיג שקיעה שטראלן אין דער צייט‬ ‫וואס מיר האבן פארלאזט דעם קאונסיל'ס‬ ‫שבתון‪ ,‬שפאצירנדיג צום היטש ארט פון‬ ‫וואו די מאמע וואלט אונז געדארפט קומען‬ ‫אפנעמען‪ .‬אונזער שמועס האט זיך באצויגן‬ ‫צו ווי שטארק מיר האבן הנאה געהאט‬ ‫פונעם נארוואס פארלאפענעם שבת און‬ ‫ווי שטארק מיר וואלטן געוואלט נישט‬ ‫דארפן יעצט אריינגיין אין די מאמע'ס קאר‪,‬‬ ‫אבער קיין גרויסע ברירות האבן מיר נישט‬ ‫געהאט‪.‬‬ ‫דער עפיזאד איז בעצם געווען אן‬ ‫איבערשפיל פון ווען אימער מיר זענען‬ ‫אוועקגעפארן מיטהאלטן א שבת מיט די‬ ‫קאונסיל‪ ,‬די מאמע האט אונז קיינמאל‬ ‫נישט געלאזט פארבלייבן פאר א גאנצן‬ ‫שבת און דאס איז פשוט איין ביישפיל‬ ‫ווי שווער עס וואלט אונז אנגעקומען צו‬ ‫היטן שבת מיט א מאמע וואס שטעלט זיך‬ ‫דערקעגן‪ .‬עס וואלט זיך פשוט פארלאנגט‬ ‫א מלחמה דערויף‪ ,‬און מיר האבן נאך דאן‬ ‫ליידער נישט געהאט די שטארקייט און די‬ ‫כוחות הנפש‪.‬‬ ‫צו גיין אין שול שבת וואלט געמיינט‬ ‫פאר אונז צו גיין צופוסנס עטליכע מייל‬ ‫לאנג זומער אין די היצן‪ ,‬דאס וואלט געווען‬ ‫שווער אבער פארט נישט אוממעגליך אין‬ ‫די זומער‪ ,‬אבער אין די ווינטער? ווען די‬

‫שנייען דערגרייכן הויך הויך און די וועגן‬ ‫זענען גליטשיג און עקסטרעם געפארפול‪,‬‬ ‫וואלט דאס באדייט כמעט אן אוממעגליכע‬ ‫אונטערנעמונג‪.‬‬ ‫ווי פינסטער אונזער מצב איז געווען‪,‬‬ ‫האבן מיר דאך געהאט האפענונג שפירנדיג‬ ‫אין הארצן אז דער טאג איז נישט ווייט‪,‬‬ ‫איינמאל וועט עס אנקומען ווען מיר וועלן‬ ‫ווערן פולקאמע שומרי שבת‪.‬‬ ‫די מאמע איז אנגעקומען מיטן קאר‬ ‫געציילטע מינוטן דערויף‪ ,‬איך האב‬ ‫געקוקט אויף מיין ברודער זכרי'‪ ,‬און ער‬ ‫האט צוריקגעווארפן זיינע בליקן אין מיין‬ ‫ריכטונג‪ .‬איז דא א וועג ארויס פון דער‬ ‫סומאטוכע? אין הארצן האבן מיר געוויינט‪,‬‬ ‫אויפ'ן וועג צו א הבדלה צערעמאניע פאר‬ ‫מענטשן וואס האבן ניטאמאל געהיטן שבת‪,‬‬ ‫און טייל זענען ניטאמאל כשר'ע אידן‪.‬‬ ‫די מאמע האט אונז אראפגעלייגט‬ ‫פארנט פונעם זאל וואס די טעמפל שול‬ ‫האט געדינגען פאר די בר מצוה‪ ,‬און באלד‬ ‫ביים עפענען די טיר האט אונז ענטפאנגען‬ ‫די ווילדע פאפ מוזיק וואס האט געבאכעט‬ ‫אין זאל‪ .‬עס איז געווען א שארפע‬ ‫קאנטרעדיקציע פון דעם איידעלן העכערן‬ ‫אטמאספערע וואס מיר האבן נארוואס‬ ‫בייגעוואוינט וויילנדיג א שבת מיט‬ ‫ריכטיגע שומרי שבת‪ .‬אט דא זענען מיר אין‬ ‫א זאל ווי דער שבת איז אן אומהיימליכער‬ ‫גאסט‪ ,‬ער ווערט אויפגענומען קאלט און‬ ‫אומפאראינטערעסירט ביי די פארזאמלטע‬ ‫די מאמע האט פונקט באגעגנט דעם‬ ‫ראביי ווי ער קומט אן אין זאל‪.‬‬ ‫"ווען זאל מיין זכרי' אנהויבן מיט די‬ ‫הבדלה צערעמאניע?"‬ ‫"מיר זענען נאכנישט גרייט אנצוהויבן‪",‬‬ ‫האט דער ראביי געגעבן זיין אנטווארט‪,‬‬ ‫"עס וועט נאך נעמען אומגעפער א האלבע‬ ‫שעה‪".‬‬ ‫"נאך א האלבע שעה‪ ",‬האבן זיינע‬ ‫ווערטער געשניטן ווי מיט שארפע מעסערס‪.‬‬ ‫פאר דעם האבן מיר געדארפט איבערלאזן‬ ‫אזא באטעמ'טן פארברענג‪ .‬איך האב כמעט‬ ‫אויסגעבראכן אין א געוויין‪ .‬פלוצים איז‬ ‫מיר אבער איינגעפאלן א געדאנק‪ ,‬איך‬ ‫האב געקוקט אויף מיין ברודער און אים‬ ‫געווינקען אויף שטום לשון מיט מיין אויגן‬ ‫ווי איינער זאגט‪" :‬קום ארויס אינדרויסן ווי‬ ‫גיכער און פרעג ווייניגער קשיות"‪.‬‬ ‫דאן האב איך מיך אויסגעדרייט צו מיין‬ ‫מאמען‪" .‬ס'איז נאך דא א האלבע שעה‬ ‫ביז הבדלה‪ ,‬איך און זכרי' וועלן נעמען א‬ ‫שפאציר ביז מ'הויבט אן‪".‬‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪15‬‬

‫"קיין שום פראבלעם"‪ ,‬איז געווען איר‬ ‫ענטפער‪" ,‬מאכט נאר זיכער צו זיין צוריק‬ ‫אין צייט איידער מ'הויבט אן הבדלה‪".‬‬ ‫מיר האבן פארלאזט די געביידע‪ .‬נאכט‬ ‫האט שוין געהאט אויסגעשפרייט אירע‬ ‫פליגלען און אנגעפילט אלע לעכער‪ ,‬עס איז‬ ‫געווען טונקל און קאלט‪.‬‬ ‫"וואס טוען מיר דא?" האט מיך זכרי'‬ ‫געהאלטן אין איין פרעגן‪.‬‬ ‫"זיי נישט געזארגט‪ ,‬מיר גייען צוריק‬ ‫צום שבתון‪ ,‬זיי האבן יעצט א טיש מיט‬ ‫ווארעמע זמירות און אחדות‪ ,‬און מיר גייען‬ ‫זיין א טייל דערפון‪.‬‬ ‫"וואס דו הייסט נאר‪ ,‬אבער לאמיר‬ ‫לויפן‪".‬‬ ‫מיר האבן זיך טאקע גענומען לויפן‬

‫זיי‬ ‫ט‡‬

‫מבין ˜ויפטס נ‬

‫צוריק צום שבת מיט'ן קאונסיל‪ ,‬מיר‬ ‫זענען ארויפגעלאפן דעם בארג‪ ,‬עס האט‬ ‫זיך ליבערשט געשפירט ווי מיר פליען‪ ,‬פאר‬ ‫עטליכע מינוט האבן מיר געבלאנזשעט זיך‬ ‫נישט אויסקענענדיג מיט די געגנט‪ ,‬אבער‬ ‫ווי א בייזער רוח וואלט אונז אוועקגעטריבן‬ ‫פון דעם טריבן בר מצוה זענען מיר געלאפן‬ ‫אלס שנעלער און שנעלער‪ ,‬ארויס פון‬ ‫א טונקעלער וועלט‪ ,‬ווי צו אן אנדערן‬ ‫לעכטיגן‪ ,‬פרייליכן‪ ,‬פלאנעט‪.‬‬ ‫*‬ ‫דער טיש איז געווען אין פולן שוואונג‬ ‫ווען מיר זענען דארט אנגעקומען‪,‬‬ ‫פארסאפעט קוים מיט אן אטעם‪ .‬מיר זענען‬ ‫אנקומען אינמיטן דעם רב'ס דרשה‪ ,‬און‬ ‫אויסגעהערט אין שטילקייט‪ ,‬ווייל יעדעס‬

‫טע!‬ ‫בעס‬ ‫‡ר „‡ס‬

‫מיר פ‡ר˜ויפען ‡לע ערליי ס˙"ם‬ ‫מ‪‰‬ו„רים ומ˘ובחים למ‪„‰‬רין מן ‪‰‬מ‪„‰‬רין‪:‬‬ ‫ספרי ˙ור‪˙ ,‰‬פילין‪ ,‬מזוזו˙ ‡ון מ‚ילו˙‬ ‫ווי ‡ויך ‪‰‬ערליכע ˜טור˙ ‡ון כ˙ובו˙ ‡ויף ˜לף‬

‫מיר זענען מ˜פי„ ‡ויף ‚‡ר ספעˆיעלע חומרו˙ ו‪‰‬י„ורים‪:‬‬ ‫‡לע ס˙"ם זענען ‚ע˘ריבען נ‡ר „ורך סופרים יר‡י ˘מים וו‡ס‬ ‫פ‡רמ‡‚ען ‡ כ˙ב ˜בל‪) ‰‬כפס˜ מרן ‪‰‬ח˙"ס זי"ע(‬ ‫‡ון זענען ני˘ט מסיח „ע˙ ב˘ע˙'ן ˘רייבען „ורך ˆו‪‰‬ערען ˆו‬ ‫˘יעורים‬

‫)כפס˜ו ˘ל מרן בעל ˘בט ‪‰‬לוי זˆ"ל(‬

‫ווי ‡ויך ב‡נוˆען זיי זיך נ‡ר מיט ‡ויס‚ע‪‡‰‬לטענע טעכנ‡ל‡‚י˘ע כלים‬ ‫„י מ‚י‪‰‬ים פ‡רמ‡‚ען ˙עו„ו˙ פון רבנים ופוס˜ים מוב‪˜‰‬ים‬ ‫‡לעס ‡יז ‚ע˘ריבען ‡ויף ˜לף מיט ‡ פ‡רלעסליכע ‪‰‬כ˘ר‬

‫מיר זענען‬ ‫בו‬ ‫„˜ ‡ון מ‚י‪‰‬‬ ‫˙פילין ‡ון‬ ‫מזוזו˙‬

‫וו‡רט ני˘ט ‡ויף מ‡ר‚ען‪ ,‬רופט ˘וין ‪‰‬יינט‪:‬‬

‫‪16‬‬

‫ר' ˆ„ו˜ ווער„י‚ער ‪347 461 6885‬‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫ווארט האט זיך געהערט ווי האנט געקליבן‬ ‫פאר מיר און זכרי'‪ .‬יעדע סעקונדע איז מיר‬ ‫געווען א געווינס‪ ,‬ווייל איך האב געוואוסט‬ ‫אז מיר האבן בלויז פינף מינוט‪ ,‬דער וועג‬ ‫אהין האט גענומען צייט און מיר האבן‬ ‫געדארפט איבערלאזן צייט פארן וועג צוריק‪.‬‬ ‫עס איז אונז געבליבן גאנצע פינף מינוט‪.‬‬ ‫"עס איז נישטא קיין סוף צו אייער‬ ‫אינספיראציע"‪ ,‬האט ער געשריגן מיט‬ ‫אייפער‪ ,‬און איך האב געוואוסט אז‬ ‫דאס איז וואר‪ ,‬די ליבשאפט וואס מיר‬ ‫האבן געשפירט צום שבת האט נישט‬ ‫געהאט קיין גרעניץ‪" .‬גארנישט קען אייך‬ ‫אפשטעלן‪ ",‬האט ער געליארמעט‪ ,‬אין א‬ ‫פולע קאנפידענטע שטימע‪ .‬מיר זענען‬ ‫אנגעקומען צום פערפעקטן מאמענט‪ ,‬דער‬ ‫רב רעדט זאגאר צו אונז‪ ,‬גלייך צו אונזער‬ ‫הארץ‪ ,‬צו אונזער סיטואציע‪ ,‬דאן האט ער‬ ‫זיך גענומען זינגען "שמע ישראל ה' אלוקינו‬ ‫ה' אחד‪".‬‬ ‫טרערן זענען מיר געקומען אין אויגן‪,‬‬ ‫א רוחניות'דיגע הימלישע כח האט‬ ‫איינגעהילט דעם צימער‪ .‬אט האב איך‬ ‫מיך פלוצלונג געטראפן פאר א שיידוועג‪.‬‬ ‫עס איז געווען אנגעצויגן‪ .‬איך מוז מאכן‬ ‫אן אויסוואל‪ .‬איך האב געוואלט בלייבן‪,‬‬ ‫פאר אייביג‪ ,‬דא צווישן די ווענט אבער‬ ‫די מאמע‪ ,‬די מאמע ווארט‪ ,‬זי האט דאך‬ ‫אונז אנגעזאגט‪ ,‬אונטן פון בארג זיצט זי‬ ‫און ווארט מיר זאלן זיך צוריקקערן צו די‬ ‫הבדלה געפראוועכטס‪ .‬דאס מאל וועלן מיר‬ ‫לויפן בארג אראפ‪ ,‬אין גייסטישן און פיזישן‬ ‫זין‪ ,‬דער וועג וועט זיך קוילערן אראפוועגס‬ ‫און לויפן שנעל‪.‬‬ ‫געוואלט האב איך בלייבן אבער געמוזט‬ ‫האב איך לויפן‪ ,‬איך בין געווען טרויעריג‬ ‫אבער פרייליך‪ ,‬איך האב אריינגעכאפט צו‬ ‫הערן אויפריכטיגע ווערטער וואס וועלן‬ ‫מיר פירן אין גוטן ריכטונג‪.‬‬ ‫"זכרי'‪ ,‬האב איך שטילערהייט‬ ‫געשושקעט צו מיין ברודער אין אויער‪,‬‬ ‫ווייזנדיג מיט די פינגער צום זייגער‪" ,‬מיר‬ ‫מוזן גיין‪ ,‬אנדערש וועלן מיר נישט אנקומען‬ ‫צוריק אין צייט‪".‬‬ ‫איין לעצטן אטעם האבן מיר‬ ‫איינגעצויגן‪ ,‬און צוואנציג סעקונדעס‬ ‫דערויף זענען מיר שוין געווען אויפן גאס‪,‬‬ ‫טרערן האבן זיך חוצפה'דיג אראפגעקוילערט‬ ‫אונזערע בעקן‪ ,‬א שטילשווייגעניש האט‬ ‫אונז באגלייט דורכאויס'ן וועג‪ ,‬מיר האבן‬ ‫נישט געטראפן די פאסיגע ווערטער צו‬ ‫אדרעסירן אונזער צושטאנד‪.‬‬ ‫*‬ ‫דער וועג אהיים האט גענומען פיל‬

‫& ‪Now on sale in stores‬‬ ‫‪newsstands near you.‬‬ ‫!‪Your source for all things Kosher‬‬ ‫‪JOY OFKOSHER‬‬

‫‪JOY OFKOSHER‬‬

‫‪FALL 2016‬‬

‫‪THINGS KOSHER‬‬

‫‪RCE FO‬‬

‫*‬

‫‪UR SOU‬‬

‫‪* YO‬‬

‫‪YOM TOV‬‬ ‫‪ISSUE‬‬

‫‪FAL L 2016‬‬

‫*‬

‫‪YOM TOV‬‬ ‫* ‪SHER‬‬ ‫‪S KOTHING‬‬ ‫‪GALL‬‬ ‫* ‪S KOSHER‬‬ ‫‪HINRCE‬‬ ‫‪ISSUE YOUR SOURC‬‬ ‫‪FOR‬‬ ‫‪FOR ALL‬‬ ‫‪ALLRETSOU‬‬ ‫‪*RYOU‬‬

‫‪YOM TOV‬‬ ‫‪ISSUE‬‬

‫‪HER‬‬ ‫‪JOY OFKOS‬‬

‫‪FALL 2016 | ISSUE‬‬ ‫‪34‬‬

‫‪FALL 2016 | ISSUE 34‬‬

‫‪YOM TOV IN‬‬ ‫‪IN ANISTAN‬‬ ‫‪YOM TOV AFGH‬‬ ‫‪STAN‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪AFGHANI‬‬ ‫‪AUTHENTIC‬‬ ‫‪YOM TOV+INAUTHENT‬‬ ‫‪IC AY RECIPES‬‬ ‫‪ISTAN HOLID‬‬ ‫‪AFGHANHOLIDAY‬‬ ‫‪RECIPES‬‬ ‫‪+AUTHENRETICCIPES‬‬ ‫‪HOLIDAY‬‬

‫‪USA $6.99 / CANADA $8.50 / UK £5.00‬‬ ‫‪AUSTRALIA $8.50 / SA R90 / ISRAEL‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪USA $6.99 / CANADA $8.50 / UK £5.00‬‬ ‫‪AUSTRALIA $8.50 / SA R90 / ISRAEL 25‬‬ ‫‪/ UK £5.00‬‬ ‫‪/ CANADA $8.50 / ISRAEL 25‬‬ ‫‪USA $6.99‬‬ ‫‪R90‬‬ ‫‪$8.50 / SA‬‬ ‫‪AUSTRALIA‬‬

‫‪KOSHER‬‬ ‫‪MEDIA‬‬ ‫‪NETWORK‬‬

‫‪MEDI ORK‬‬ ‫‪NETW‬‬

‫‪a bitayavon production‬‬

‫‪00C1_Cover_JOK_YOM‬‬

‫‪TOV2016_0826.indd‬‬

‫‪tion 1‬‬

‫‪von produc‬‬

‫‪8/26/16 3:56 PM‬‬ ‫‪8/26/16 3:56 PM‬‬

‫‪a bitaya‬‬

‫‪m‬‬

‫‪3:56 PM‬‬

‫‪8/26/16‬‬

‫‪n‬‬

‫‪sher.co‬‬

‫‪R.COM‬‬ ‫‪FKOSHE‬‬ ‫‪W.JOYO‬‬ ‫‪VISIT WW‬‬ ‫‪CONTESTS AND MORE‬‬ ‫‪MORE‬‬ ‫‪VISIT WWW.JOYOFKO‬‬ ‫‪TS AND VISIT‬‬ ‫‪SHER.COMM‬‬ ‫‪NTES‬‬ ‫‪WWW.JOYOFKOSHER.CO‬‬ ‫‪MORE‬‬ ‫‪CO‬‬ ‫‪AND‬‬ ‫‪S,‬‬ ‫‪CONTESTS‬‬ ‫‪MENUS,‬‬ ‫‪FOR RECIPES, ES, MENU‬‬ ‫‪CIP‬‬ ‫‪FOR RE‬‬ ‫‪KOSHER‬‬

‫‪EDIA OSHER‬‬ ‫‪FOR MNRECIPE‬‬ ‫‪K R K S, MENUS,‬‬ ‫‪ETWO‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪a bitayavon productio‬‬

‫‪www.joyofkosher.com‬‬

‫‪7-M‬‬ ‫‪INUTE‬‬‫‪IE'SUTE‬‬‫‪AMPRE‬‬ ‫‪J7-MIN‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪ANIM‬‬‫‪- NIM‬‬‫‪TESIM‬‬ ‫‪INUPIR‬‬ ‫‪MINS‬‬ ‫‪7-PREP‬‬ ‫‪SIMA‬‬ ‫‪ED‬‬ ‫‪MEN‬‬ ‫‪IM- U‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪SIMAMENU‬‬ ‫‪PREPRED‬‬ ‫‪INSPI‬‬ ‫‪NU‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪INSPIRED E‬‬

‫‪www.joyofkosher.com www.joyofko‬‬

‫‪L.A. TRAV‬‬ ‫‪GUIDE‬‬ ‫‪L.A.L.A.ANTRAVEL‬‬ ‫‪LADSE‬‬ ‫‪GUID‬‬ ‫‪DOUTELSA‬‬ ‫‪ST TRAV‬‬ ‫‪SALADS‬‬ ‫‪UT‬‬ ‫‪STANDO‬‬ ‫‪STANDOUT SALADS‬‬

‫‪TEIN IE'S‬‬ ‫‪NSJAM‬‬ ‫‪BERJAMI‬‬ ‫‪E'S‬‬ ‫‪/ STANDOUT SALADS‬‬

‫‪PIE-INSPIRED‬‬ ‫‪CHALLAH‬‬ ‫‪PIE-INSP+IRED‬‬ ‫‪-INSPIR‬‬ ‫‪YOMCHTOVALPIEGIFT‬‬ ‫‪CLAH H + ED‬‬ ‫‪YOGUIDE‬‬ ‫‪MYOTOMVAGILLFTAH +‬‬ ‫‪GUIDG ETOV GIFT‬‬ ‫‪E IDE‬‬ ‫‪ELUIDGU‬‬

‫‪MOERN‬‬ ‫‪DERN‬‬ ‫‬‫‬‫‪MOD‬‬ ‫‬‫‪N‬‬ ‫‪HERISH‬‬ ‫‪IMCHEFISH‬‬ ‫‪DEWITH‬‬ ‫‪MOHEIM‬‬ ‫‪IS‬‬ ‫‪ISISSTEIHAAISAACCNISAAC‬‬ ‫‪IMCBERN‬‬ ‫‪CHEF‬‬ ‫‪HWEWITH‬‬ ‫‪EF‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H TEIN‬‬ ‫‪ITBERNS‬‬ ‫‪MENU / PIE-INSPIRE‬‬ ‫‪D CHALLAH‬‬

‫‪datepddUpd‬‬ ‫‪ated ated‬‬ ‫‪UpU‬‬ ‫‪akes es es‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪ey CeyakCak‬‬ ‫‪neyonHon‬‬ ‫‪HoH‬‬

‫‪YOM TOV ISSUE / MODERN‬‬ ‫‪HEIMISH / JAMIE'S SIMANIM‬‬ ‫‪INSPIRED‬‬

‫‪34‬‬ ‫‪| ISSUE‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪FALL 20‬‬

‫‪SALADS‬‬ ‫‪SALADS‬‬ ‫‪/ PIE-INSPIRED CHALLAH / STANDOUT/ STANDOUT‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪/ JAMIE'S SIMANIM INSPIRED MENU‬‬ ‫‪YOM TOV ISSUE / MODERN HEIMISH‬‬ ‫‪CHALLA‬‬ ‫‪INSPIRED‬‬ ‫‪U / PIE‬‬‫‪IRED MEN‬‬ ‫‪NIM INSP‬‬ ‫‪IE'S SIMA‬‬ ‫‪ISH / JAM‬‬ ‫‪ERN HEIM‬‬ ‫‪/ MOD‬‬ ‫‪ISSUE‬‬ ‫‪YOM TOV‬‬

‫שנעלער‪ ,‬מיר זענען שוין געווען נישט ווייט‬ ‫ווען מיר האבן געזען די פארקינג לאט‬ ‫פונדרויסן פונעם זאל‪ ,‬די קולות פון די ווילדע‬ ‫ראק מוזיק האט איבערגעהאקט אונזערע‬ ‫געדאנקען און אונזער צוריקגעברענגט‬ ‫צום רעאליטעט‪ ,‬עס איז געווען פיינפול זיך‬ ‫ווידעראמאל טרעפן אין דער אטמאספערע‬ ‫וואס מיר האבן אזוי געהַאסט‪.‬‬ ‫"האבן ענק הנאה געהאט פונעם‬ ‫שפאציר?"‪ ,‬האט די מאמע געוואלט וויסן‪.‬‬ ‫"יא‪ ,‬סאיז פיין געווען‪".‬‬ ‫*‬ ‫צומאל מיינט מען אז כדי א זאך זאל‬ ‫איבערלאזן א רושם דארף עס זיין א גרויסע‬ ‫איבערלעבעניש‪ .‬דעם שבת האט מיך אבער‬ ‫דערלערנט אז עס איז נישט אזוי‪ .‬איך האב‬ ‫באגעגנט דעם כח פון פינף מינוט‪ .‬גאנצע‬ ‫פינף מינוט אויפן זייגער‪ ,‬און דאך האט עס‬ ‫באוויזן איבערצולאזן א חותם אין הארצן‪.‬‬ ‫אפשר נאך אפילו מער ווי ווען מיר וואלטן‬ ‫זיך באטייליגט ביים טיש דורכאויס די‬ ‫גאנצע צייט‪.‬‬ ‫נאך עפעס וואס איך האב מיך‬ ‫דערלערנט‪ ,‬אז דער אויבערשטער רעדט‬ ‫צו א מענטשן אין פארשידענע וועגן און‬ ‫פארעמען און דורך פארשידענע שליחים‪.‬‬ ‫דער פאקט אז דער אויבערשטער האט‬ ‫אזוי צוגעפירט אז מיר זאלן אנקומען צו‬ ‫דער ריכטיגער מינוט און הערן ווערטער‬ ‫וואס איז אזוי צוגעפאסט און געאייגנט‬ ‫פאר אונז איז געווען ווי א מתנה פון הימל‪,‬‬ ‫און אפשר אפילו א באלוינונג פאר אונזער‬ ‫טירחא פון לויפן בארג ארויף פאר א גאנצן‬ ‫מייל אריינצוכאפן נאך פינף גוטע מינוט‪.‬‬ ‫איך וועל קיינמאל נישט פארגעסן‬ ‫דעם שבת‪ ,‬פארנט פון מיינע העפטן האב‬ ‫איך געשריבן אין גרויסן "עס איז קיינמאל‬ ‫נישט דא קיין ענדע צו דיין אינספיראציע"‪,‬‬ ‫מענטשן קענען אפשר אונטערשטעלן‬ ‫שטיינדלעך אין וועג‪ ,‬און דיך פרובירן‬ ‫אפשטעלן צו עררייכן דיינע צילן‪ ,‬אבער‬ ‫גארנישט קען נישט אוועקנעמען די‬ ‫אינספיראציע‪ ,‬די ווילן‪ ,‬דאס איז דיין‬ ‫אייגנטום‪ .‬דאס באלאנגט צו דיך זיך‬ ‫אנצוהאלטן דערין און קיינמאל נישט לאזן‬ ‫גיין‪ .‬עס איז פאר אלעמאל דיינס‪.‬‬ ‫*‬ ‫זאכן האבן זיך גענצליך געטוישט‬ ‫זינט יענעם שבת‪ .‬אלע אין מיין פאמיליע‬ ‫היטן אצינד שבת‪ .‬פאר פיר חדשים האבן‬ ‫מיר געהיטן שבת אן דעם וואס די מאמע‬ ‫זאל אפילו וויסן‪ ...‬איך האב אנגעהויבן‬ ‫אנהויב ווינטער‪ ,‬זכרי' אין פרילינג‪ ...‬מיר‬ ‫האבן נישט געמאכט קיין גרויסע טראסק‬

‫דערוועגן‪ ,‬אבער מיר האבן געזען סייעתא‬ ‫דשמיא‪ ,‬יעדער שבת האט זיך געהאט זיין‬ ‫געשיכטע וואס האט אונז פארגרינגערט און‬ ‫ארויסגעהאלפן צו היטן שבת אנדעם וואס‬ ‫איינער זאל באמערקן‪ .‬ווען די פיר חדשים‬ ‫זענען דורך זענען מיר שוין געווען אזוי‬ ‫שטארק און פאזיטיוו אז שבת איז געווארן‬ ‫א שטיק פון אונזער געוויסן‪ ,‬אז מיר האבן‬ ‫זיך געקענט קעגנשטעלן אונזערע עלטערן‬ ‫צו פארטיידיגן דעם שבת‪ ,‬פארשטייט זיך‬ ‫מיט רעספעקט‪.‬‬ ‫א מאדנע זאך איז מיט מענטשן‪ ,‬אז‬ ‫אינסטינקטיוו ווייסן זיי צי זיי וועלן קענען‬ ‫אויספירן און דיך אויסשטעלן‪ ,‬און ווען‬ ‫דו וועסט פארבלייבן פאר'עקשנ'ט און‬ ‫זיך נישט ברעכן‪ .‬ס'איז א געפיל‪ .‬די הארץ‬

‫שפירט ווי שטארק יענער מיינט עס צי‬ ‫ס'לוינט זיך אריינגיין אין מלחמה אדער‬ ‫איז בכלל נישטא שאנסן צו זיגן‪.‬‬ ‫איין צוויי שבתים אין חודש גייען מיר‬ ‫פון אונזער היים אין שול שבת‪ ,‬יא יא‪ ,‬מיר‬ ‫נעמען דעם ענדלאזן וועג ביז צום שול‪ ,‬מיר‬ ‫שטייען אויף פרי‪ ,‬שלעפנדיג זיך אין די שניי‬ ‫און רעגן‪ .‬עס קומט נישט אן לייכט אבער‬ ‫מיר טוען עס מיט שמחה‪ ,‬עס גיט אונז א‬ ‫געוואלדיג גוטע געפיל און א שטארקייט‪.‬‬ ‫איך קען נישט פארגעסן פון יענעם‬ ‫מוצאי שבת און יענע פינף מינוט וואס‬ ‫האט אונז אפגעווארט‪ .‬יא‪ ,‬עס האט מיר‬ ‫געלערנט אז צומאל נעמט עס בלויז פינף‬ ‫מינוט וואס זאל ברענגען א לעבנס טויש‪.‬‬ ‫(נעמען זענען געטוישט געווארן)‬

‫‪26.indd 1‬‬ ‫‪dd 1‬‬

‫‪00C1_Cover_JOK_YOMTOV2016_08‬‬

‫‪_0826.in‬‬

‫‪OV2016‬‬

‫‪K_YOMT‬‬

‫‪_JO‬‬ ‫‪1_Cover‬‬

‫‪00C‬‬

‫‪SUBSCRIBE AT WWW.JOYOFKOSHER.COM/MAGAZINE‬‬ ‫!‪Follow us on twitter‬‬ ‫‪twitter.com/joyofkosher‬‬

‫‪NOW AVAILABLE ON ALL MOBILE DEVICES‬‬

‫‪Find us on facebook:‬‬ ‫‪facebook.com/joyofkosher‬‬

‫תצא תשע"ו‬ ‫‪8/30/16 10:59 AM‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪JoK_FP_AMIMAG_YOMTOV2016.indd 1‬‬

‫‪18‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫גביר‬ ‫לאחיך‬

‫אן ערשטמאליגער אריינבליק אין די גראנדיעזע צדקה‬ ‫אקטיוויטעטן פון הטפסר ראובן )רובי( שרון‬ ‫שליט"א‪ ,‬וועלכע גרייכן אין די צענדליגער מיליאנען‬ ‫דאלארן א יאר‪ ,‬און גאר לעצטענס האט ער זיך‬ ‫אריינגעלייגט אין די לענג און די ברייט אויפצוטרייבן‬ ‫אסטראנאמישע סכומים וואס פעלט זיך אויס צו ראטעווען‬ ‫די ילדי צרפת פון א גייסטישע אונטערגאנג | דער‬ ‫באשיידענער בעל צדקה וואס האלט אויס דעם עולם‬ ‫התורה האט אנגעהויבן זיין קאריערע אלס מלמד‪ ,‬און‬ ‫האלט זיך נאך אלס פאר א 'ישיבה מאן'‬ ‫הרב י‪ .‬הלוי‬

‫תצא תשע"ו‬

‫‪19‬‬

‫אריינפיר‬ ‫די ענגע גרופע פון געקליבענע‬ ‫מאגנאטן און אינוועסטירער זענען געזעצן‬ ‫אינעם צימער‪ ,‬און די אנגעצויגנקייט האט‬ ‫מען געקענט טאפן אין די לופטן‪ .‬מען‬ ‫האלט שוין נאך לאנגע וואכן און חדשים‬ ‫וואס די פארהאנדלונגען ציען זיך‪ ,‬און מען‬ ‫האלט שוין אט אט ביים גורל'דיגער מינוט‬ ‫ווען מען גייט אונטערשרייבן אויפן ריזיגען‬ ‫ביזנעס דיעל‪ .‬די פשוטע פאפיר האט געהאט‬ ‫אויף זיך געשריבן ציפערן אין די ווערט פון‬ ‫הונדערטער מיליאנען דאלארן‪ .‬מען האט‬ ‫זיך שוין געגעבן די הענט; געשלאסן דעם‬ ‫דיעל‪ ,‬און פון דא און ווייטער איז אלעס‬ ‫געווען מער סימבאליש‪ ,‬מיט די ציגארעטן‬ ‫אין די הענט‪ ,‬און שמייכלן אויפן געזיכט‬ ‫ווארט מען אז מען זאל אונטערשרייבן‬ ‫אויפן פארמאלן קאנטראקט‪.‬‬ ‫איינער פון די גרעסטע אינוועסטירער‬ ‫האט זיך אבער דערמאנט אז ער האט‬ ‫עפעס פארגעסן אין זיין אויטא‪ ,‬און ער‬ ‫איז אראפגעלאפן עס נעמען איידער ער‬ ‫שרייבט אונטער‪ ...‬ער גייט שנעל אראפ‬ ‫אינעם פארקינג לאט פארנט פונעם‬

‫‪20‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫געביידע‪ ,‬ווען אלע שטייען און קוקן צו‬ ‫פונעם טעראסע‪ .‬צו זייער שטוינונג זעען‬ ‫זיי ווי ער גייט אדורך די טייערע אויטאס‬ ‫און ער עפענט גאר אן אלטע קאר‪ .‬ער האט‬ ‫זיך אפילו געמוטשעט אביסל מיטן שליסל‪,‬‬ ‫אבער צום סוף האט ער מצליח געווען‬ ‫צו עפענען די טיר‪ ,‬וואס האט געגעבן א‬ ‫קרעכץ דערביי‪ ,‬אנדייטנדיג אויפן עלטער‬ ‫פונעם אויטא‪ .‬אט דעם שטוינענדער‬ ‫בילד האט זיי איבערגעלאזט אינגאנצן‬ ‫צושטורעמט‪ .‬די אנדערע אינוועסטירער‬ ‫האבן הפנים נישט געוואלט נעמען די‬ ‫'ריזיקע' פון האנדלן מיט אזא פארשוין‪.‬‬ ‫"ווער עס שרייבט אונטער אויף אזא‬ ‫גרויסע ביזנעס דיעל‪ ,‬דער פארט נישט מיט‬ ‫אזא אויטא‪ .‬עס גייט נישט צוזאמען"‪.‬‬ ‫דער געשעפט איז טאקע געווארן‬ ‫אויס אין יענע מינוט‪ .‬דער מאן מיטן‬ ‫אלטן אויטא? דאס איז דער באקאנטער‬ ‫ריעל עסטעיט מאגנאט רובי שראן‪ .‬דער‬ ‫ביליאנער וועמענס נאמען די מנהלי‬ ‫המוסדות און רבנים איבער די גארער‬ ‫וועלט דערמאנען מיט יראת הכבוד‪.‬‬ ‫די געשיכטע וואס ווערט פארציילט אויף‬ ‫אים האט א שטארקער‬ ‫מוסר השכל‪ ,‬טראץ‬ ‫וואס עס איז נישט‬ ‫קלאר אויב עס איז‬ ‫פארגעקומען‬ ‫טאקע‬ ‫במציאות‪ ,‬עס איז גאנץ‬ ‫מעגליך אז די מעשה‬ ‫אויסגעטראכט‬ ‫איז‬ ‫געווארן אלס א משל‬ ‫דורך א געוויסער מגיד‪.‬‬ ‫"איין זאך איז אבער‬ ‫זיכער"‪ ,‬זאגט זיינס א‬ ‫באקאנטער‪" ,‬עס טוט‬ ‫גוט אראפלייגן רובי אויף‬ ‫איין פיס‪ .‬א ביליאנער‬ ‫וואס האט נאך אלטע‬ ‫זאכן‪ .‬א איד וועלכער‬ ‫פארטיילט צענדליגער‬ ‫מיליאנען דאלארן א יאר‬ ‫פאר צדקה‪ ,‬און לעבט‬ ‫א פשוטע באשיידענע‬ ‫לעבן"‪.‬‬ ‫ווען מיר ווילן זיך‬ ‫דערגרינטעווען אביסל‬ ‫מער איבער דעם גרויסן‬ ‫בעל צדקה‪ ,‬גייט עס‬ ‫נישט אזוי פשוט‪ ,‬ווען‬ ‫זיינע באקאנטע ווייסן‬ ‫אז ער אנטלויפט פון‬ ‫כבוד ווי פון פייער‪.‬‬

‫ווען מיר האבן אנגערופן איינעם האט ער‬ ‫זיך געגעבן א רוף ָאן "רובי אנטלויפט פון‬ ‫פרסום"‪ ,‬און געגעבן א האק אראפ דעם‬ ‫טעלעפאן טרייבל‪ ...‬אבער זאמלענדיג‬ ‫אינפארמאציע האבן מיר באקומען א שטיקל‬ ‫אריינבליק אינע לעבן פון דעם דעם גרויסן‬ ‫בעל צדקה‪ ,‬וואס איז נאך מער באקאנט‬ ‫געווארן ביי היימישן חסידישן עולם אין די‬ ‫לעצטערע חדשים צוליב זיינע גראנדיעזע‬ ‫אקטיוויטעטן לטובת הצלת ילדי צרפת‪.‬‬

‫צוריקגעצאלט דעם בדחן‬ ‫די לעבנס געשיכטע פון רובי שרון‬ ‫איז א העכסט דראמאטישע אויפשטייג‬ ‫פון ריכטיגע ארימקייט ביז צו א ריזיגע‬ ‫געבענטשטע עשירות‪ .‬אנגעהויבן האט זיך‬ ‫עס ‪ 75‬יאר צוריק אין די אלטע מאנהעטן‪,‬‬ ‫ווייט פון די הויכ‪-‬שטאקיגע וואלקן‬ ‫קראצער געביידעס‪ .‬ווען די ארימע שרון‬ ‫פאמיליע האט זיך פשוט געמוטשעט‬ ‫איבערצולעבן דעם חודש‪ .‬זייער אינגל‬ ‫טובי' ראובן איז געווען פאררעכנט אלס א‬ ‫גוט קינד‪ ,‬און האט גאנץ שנעל באקומען‬ ‫דעם צונאמען 'רובי'‪.‬‬ ‫זיינע עלטערן האבן אים געשיקט‬ ‫לערנען אין די ישיבה 'רבי ישראל מאיר‬ ‫הכהן' אין קווינס‪ ,‬וואס איז אויפגעשטעלט‬ ‫געווארן דורך הגאון רבי חנוך העניך‬ ‫לייבאוויץ‪ .‬פון די גאנצע שטאב אין די‬ ‫ישיבה‪ ,‬איז רובי ספעציעל נאנט געווארן‬ ‫מיטן דעמאלסדיגן משגיח רוחני פון די‬ ‫ישיבה‪ ,‬הגאון הגדול רבי חיים פנחס‬ ‫שיינבערג זצ"ל‪ ,‬וואס איז יארן שפעטער‬ ‫געווארן פון די גדולי ישראל אין ארץ‬ ‫ישראל‪ ,‬און א גאנץ לעבן האט רובי זיך‬ ‫געהאלטן נאנט צו אים‪ ,‬און אויסגעפאלגט‬ ‫זיינע הוראות‪.‬‬ ‫די פינאנציעלע צושטאנד ביי די‬ ‫שרון'ס אין שטוב איז געווען גאר שלעכט‪,‬‬ ‫און עס האט זיך נאר פארערגערט ווען‬ ‫רובי איז געווארן אביסל עלטער‪ ,‬און איז‬ ‫געגאנגען לערנען אין די ישיבה גדולה מיר‬ ‫אין פלעטבוש‪ ,‬וואו ער האט קונה געווען‬ ‫תורה ויראה ביי הגאון הגאון רבי שמואל‬ ‫בירנבוים זצ"ל‪ .‬ווען עס איז געקומען די‬ ‫צייט צו הערן שידוכים‪ ,‬האט זיין רבי‪ ,‬הג"ר‬ ‫חיים פנחס שיינבערג זצ"ל אים אנגעטראגן‬ ‫זיין חשובער אשת חיל‪ ,‬אן ערליכע תלמידה‬ ‫פון בית יעקב (וואס האט געלערנט ביי‬ ‫הרב שיינבערג'ס טאכטער אין שולע)‪.‬‬ ‫רובי'ס חבר פון ישיבה הגאון רבי חיים‬ ‫דוב אלטובסקי זצ"ל – וואס איז געווארן‬ ‫אן איידעם ביי הרב שיינבערג ‪ -‬האט אים‬

‫אראנדזשירנדיג א נסיעה קיין קאנאדע צו קלאפן על פתחי נדיבים למען הצלת ילדי צרפת‬

‫ארויסגעהאלפן מיט געלט‪ ,‬ווען ער איז‬ ‫געווען דער ָ'ערב' פאר א גרויסע הלוואה‪,‬‬ ‫וואס זאל דעקן די הוצאות‪ ,‬און רובי‬ ‫האט זיך אונטערגענומען צוריק צו צאלן‬ ‫דעם חוב נאכן חתונה‪( .‬הרב אלטובסקי‬ ‫זצ"ל האט שפעטער פארפאסט די ספרים‬ ‫'חידושי בתרא'‪ ,‬און נישט לאנג צוריק האט‬ ‫שרון אויסגעצאלט דאס איבערדרוקן דעם‬ ‫גאנצן ספר‪ .‬רובי פארגעסט נישט איינער‬ ‫וואס האט אים אמאל געטון א חסד)‪.‬‬ ‫עס ווערט פארציילט נאך א געשיכטע‬ ‫פון יענע צייטן‪ .‬איין נאכט‪ ,‬ווען רובי שרון‬ ‫איז שוין געווען באקאנט אלס א גרויסער‬ ‫עושר און בעל צדקה‪ ,‬איז ער געזעצן אין‬ ‫זיין אפיס איבערגעבויגן אויף די ביכער‪,‬‬ ‫וועלנדיג ענדיגן נאך א טאג ארבעט‪,‬‬ ‫כאטש וואס עס איז שוין געווען אין די‬ ‫שפעטע נאכט שטונדען האט זיך געהערט‬ ‫די קלאפעריי אויפן טיר‪ ,‬און ביים טיר‬ ‫האט רובי געטראפן דעם מחנך הרה"ח רבי‬ ‫יודל אקערמאן‪ ,‬פון די חשובע סטאלינער‬ ‫חסידים‪ ,‬וואס איז געקומען שאפן געלט‬ ‫פאר גאר א חשובע צוועק‪ .‬רובי גיבט‬ ‫א בליק אויף אים מיט א שמייכל‪ .‬ער‬ ‫אנטשולדיגט זיך אז ער האט נישט קיין‬ ‫'מזומן' אין טאש יעצט‪ ,‬און האט אים‬ ‫געבעטן צוריק צו קומען מארגן‪" .‬איך האף‬ ‫אז עס וועט זיך לוינען"‪ ,‬האט ער צוגעלייגט‬ ‫מיט א שמייכל צו הרב אקערמאן‪.‬‬

‫צומארגנס איז טאקע ר' יודל‬ ‫אנגעקומען ביי די באשטימטע צייט‪,‬‬ ‫ָאן צופיל ערווארטונגען‪ .‬ווען ער איז‬ ‫אריינגעקומען אינעם אפיס האט ער‬ ‫געטראפן רובי זיצנדיג ביי זיין טישל‪ ,‬און‬ ‫ער האט שוין געווארט אויף אים‪ .‬ווען‬ ‫ער האט געעפענט דעם ענוועלאופ האט‬

‫האט ער זיך געגעבן‬ ‫א רוף ָאן "רובי‬ ‫אנטלויפט פון פרסום"‪,‬‬ ‫און געגעבן א האק‬ ‫אראפ דעם טעלעפאן‬ ‫טרייבל‪ ...‬וויבאלד זיינע‬ ‫באקאנטע ווייסן אז ער‬ ‫אנטלויפט פון כבוד ווי‬ ‫פון פייער‪...‬‬

‫ער פארפעלט אן אטעם‪ .‬אינעווייניג איז‬ ‫געווען אן אסטראנאמישע סומע‪ ,‬אסאך‬ ‫אסאך מער פון וואס ער האט געחלומ'ט‬ ‫צו באקומען‪ .‬ער האט נישט געקענט‬ ‫פארשטיין וואס דא גייט פאר‪" .‬איך‬ ‫זע אז איר געדענקט נישט"‪ ,‬האט רובי‬ ‫געזאגט מיט א שמייכל‪ ,‬און אנגעהויבן‬ ‫צו פארציילן מיט נאסטאלגיע‪" .‬געציילטע‬ ‫טעג פאר איך האב חתונה געהאט‪ ,‬האב‬ ‫איך אייך געטראפן אויפן גאס‪ ,‬און איך‬ ‫בין דאן געווען א קינד פון א גאר ארימע‬ ‫שטוב‪ ,‬אבער איך האב שטארק געוואלט‬ ‫אז איר‪ ,‬וואס איר האט דאן געהייסן פון‬ ‫די גרויסע בדחנים אין יענע צייט‪ ,‬זאל‬ ‫קומען ביי מיין חתונה‪ .‬איך בין צוגעגאנגען‬ ‫צו אייך‪ ,‬און זיך אנטשולדיגט אויף מיין‬ ‫חוצפה‪ ,‬און געבעטן אויב איר קענט אפשר‬ ‫קומען משמח זיין ביי מיין חתונה‪ ,‬צו מיין‬ ‫מזל האט איר מסכים געווען‪ .‬איינער וואס‬ ‫האט מיך משמח געווען יארן צוריק‪ ,‬אים‬ ‫דארף איך היינט משמח זיין"‪ ,‬האט ער‬ ‫געענדיגט די געשיכטע‪.‬‬

‫"מען האט מיך מחנך געווען‬ ‫נישט צו גנב'נען"‬ ‫אויב ווילט איר אנהויבן אייער‬ ‫קאריערע אזוי ווי רובי שרון‪ ,‬דאן דארפט‬ ‫איר צום ערשט נעמען היתר הוראה‪.‬‬ ‫אין די ערשטע יארן נאך זיין חתונה איז‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪21‬‬

‫רובי געווען א פשוטער כולל אינגערמאן‪,‬‬ ‫לערנענדיג אין די מיר'ער כולל אין‬ ‫פלעטבוש‪ ,‬אבער אין די זייט האט ער‬

‫מיט הג"ר דן סגל שליט"א‬

‫מיט הג"ר יעקב מאיר שעכטער שליט"א‬

‫מיט הג"ר חיים קנייבסקי שליט"א‬

‫מיט הג"ר שמואל אויערבאך שליט"א‬ ‫‪22‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫פרובירט צו מאכן אפאר דאלער‪ ,‬ווי ער‬ ‫האט נאר געקענט‪ ,‬און דורכאויס די יארן‬ ‫האט ער אנגעזאמלט א באדייטענדע סומע‪.‬‬ ‫ווען זיין פאמיליע האט זיך‬ ‫פארגרעסערט‪ ,‬האט ער געזוכט צו‬ ‫קויפן א דירה‪ ,‬און ער האט געזען‬ ‫א דירה וואס שטייט צו פארקויפן‬ ‫נישט ווייט פון די ישיבה ווי ער‬ ‫האט געלערנט‪ ,‬פאר פופציג טויזנט‬ ‫דאלאר‪ .‬מען האט געמאכט א‬ ‫קאנטראקט דורך א לאיער‪ .‬אבער‬ ‫דאן איז אנטשטאנען א וויכוח‪:‬‬ ‫די פרוי‪ ,‬צו וועם די דירה האט‬ ‫באלאנגט‪ ,‬האט עס נישט געהאט‬ ‫רענאווירט פאר צענדליגער יארן‪,‬‬ ‫און זי האט געטענה'ט אז די דירה‬ ‫זאל ווערן אפגעקויפט אזוי ווי עס‬ ‫שטייט און גייט‪ ,‬מיט אלעס דערינען‪,‬‬ ‫און רובי האט זיך געבעטן ביי איר‬ ‫זון‪ ,‬אז מען זאל אים פארקויפן‬ ‫די דירה ווען עס איז אינגאנצן‬ ‫אויסגעליידיגט‪ ,‬אבער ער האט‬ ‫נישט געוואלט‪ ,‬זאגנדיג 'איך וויל‬ ‫נישט דארפן אלעס ארויסווארפן'‪.‬‬ ‫בלית ברירה איז זיין פרוי‬ ‫געקומען איין טאג און אנגעהויבן‬ ‫צוזאמצופאקן אלע חפצים פון די‬ ‫דירה‪ .‬עס איז פונקט געווען א טאג‬ ‫וואס די קינדער האבן נישט קיין חדר‬ ‫און שולע‪ ,‬און זיי זענען דעריבער‬ ‫מיטגעקומען‪ .‬דער עלטסטער קינד‬ ‫איז אלט געווען ארום ‪ 12‬יאר‪.‬‬ ‫וואס טוען קינדער? מען בורדעט‬ ‫ארום‪ .‬זיי האבן געטאנצן אויף די‬ ‫בעטן‪ ,‬און פלוצלינג איז א קאסטן‬ ‫ארויסגעפאלן פונעם מאטראץ‪.‬‬ ‫אינעם קאסטן האט זיך אנטפלעקט‬ ‫פאר איר אויגן א גרויסער אוצר‬ ‫פון געלט‪ ,‬און אזוי אויך טייערע‬ ‫דיאמאנט שטיינער מיט צירונגען‪.‬‬ ‫זי האט שנעל אנגערופן איר‬ ‫מאן‪ ,‬און געזאגט היסטעריש אז ער‬ ‫מוז שוין אהינקומען‪ .‬עס איז געווען‬ ‫דאס ערשטע מאל אין איר לעבן‬ ‫וואס זי האט געזען אזעלכע גרויסע‬ ‫דיאמאנטן און צירונגען‪ .‬זי האט‬ ‫זיך נאכגעפרעגט ביי איין שכן וואס‬ ‫האט געהאנדעלט מיט דיימאנטן‬ ‫איבער זייער ווערט‪ ,‬און ער האט‬ ‫געענטפערט אז עס איז ווערט גאר‬ ‫אסאך‪ ,‬כמעט אזויפיל ווי די גאנצע‬ ‫דירה איז ווערט‪.‬‬ ‫וואס טוט מען? דער מוכר איז‬ ‫דאך געווען דער וואס האט זיך‬

‫פאר'עקשנ'ט אז מען פארקויפט די גאנצע‬ ‫הויז‪ ,‬אריינגערעכנט אלע חפצים‪ ,‬אבער‬ ‫אפשר דארף מען פארט מקיים זיין השבת‬ ‫אבידה?‪...‬‬ ‫ער האט אנגערופן רבי משה פיינשטיין‬ ‫זצ"ל‪ ,‬נעבן וועמען ער איז אויפגעוואקסן‬ ‫אלס קינד נאך אין מאנהעטן‪ ,‬וואס האט‬ ‫געזאגט אז עס איז "א שווערע שאלה‪ ,‬איך‬ ‫דארף זיך איבערטראכטן"‪ .‬צומארגנס האט‬ ‫אים ר' משה אנגערופן און געפסקנ'ט‪:‬‬ ‫"קיינער פארקויפט נישט קיין געלט און‬ ‫צירונגען אלס א טייל פון א דירה‪ ,‬גיב עס‬ ‫צוריק פארן בעלת הבית"‪.‬‬ ‫יארן שפעטער ווען רובי האט‬ ‫פארציילט די געשיכטע‪ ,‬האט ער צוגעלייגט‬ ‫"איך האב בכלל נישט געצווייפעלט דערין‪,‬‬ ‫וואס הייסט? ר' משה זאגט אז עס נישט‬ ‫מיינט‪ ,‬איז עס נישט מיינס! מיך האט מען‬ ‫מחנך געווען אז מען טאר נישט גנב'נען"‪.‬‬ ‫די לעגענדע לויטעט אז ר' משה האט‬ ‫אים דאן צוגעזאגט עשירות‪ ,‬אבער רובי‬ ‫טענה'ט אז ער געדענקט נישט אזא זאך‪,‬‬ ‫ער געדענקט בלויז אז ווען ר' משה האט‬ ‫געהערט אז ער האט עס צוריק געגעבן‪,‬‬ ‫האט ער זיך אנגערופן 'עס איז נישט‬ ‫גרינג צו טון אזא זאך'‪ ,‬און ער האט אים‬ ‫געבענטשט 'זייט געזונט‪ ,‬און הצלחה'‪.‬‬ ‫ווען מען האט אים געפרעגט‪ ,‬אויב‬ ‫אזוי‪ ,‬וואס איז יא דער סוד פון זיין הצלחה‪,‬‬ ‫האט ער געענטפערט גאנץ פשוט‪' :‬סייעתא‬ ‫דשמיא‪ ,‬און שווער ארבעטן'‪...‬‬

‫"רובי‪ ,‬יעצט איז די‬ ‫צייט‪ ,‬אויב גיבסטו‬ ‫נישט יעצט‪ ,‬וועסטו‬ ‫קיינמאל נישט‬ ‫האבן!"‪ ...‬רובי האט‬ ‫געהערט די ווערטער‪,‬‬ ‫און האט אראפגעלייגט‬ ‫דאס גאנצע געלט‬ ‫אויפן ארט‪...‬‬

‫מיט זיין רבי'ן הג"ר חיים פנחס שיינבערג זצ"ל‬

‫פון די רייכסטע מענטשן אין‬ ‫ניו יארק – אין א פשוטע הויז‬ ‫נאך עטליכע יאר האט ער באשלאסן‬ ‫אויפצושטעלן זיין ערשטע ביזנעס‪ .‬זיין שותף‬ ‫איז דאן געווען פיני האפמאן‪ ,‬וואס ווערט‬ ‫אויך פאררעכנט היינט אלס א גרויסער‬ ‫נגיד מיט א ברייט הארץ‪ .‬זייענדיג קוים‬ ‫אריינגעטרעטן אין די ביזנעס וועלט‪ ,‬איז אים‬ ‫אונטערגעקומען נאך א ניסיון‪ .‬זיין גרויסער‬ ‫רבי‪ ,‬הגאון רבי חיים פנחס שיינבערג זצ"ל‪,‬‬ ‫וואס איז דערווייל געגאנגען וואוינען אין‬ ‫ירושלים און געוואלט עפענען זיין ישיבה אין‬ ‫קרית מאטערסדארף‪ ,‬האט אים אנגערופן‪,‬‬ ‫און אים געבעטן א נדבה פון צוואנציג טויזנט‬ ‫דאלער‪ .‬דער תלמיד האט זיך געטראפן אין‬ ‫א פארגעלעגנהייט‪ .‬ער האט שוין טאקע‬ ‫אלס א שטיקל‬ ‫געהייסן‬ ‫נגיד‪,‬‬

‫הרב שרון מיטן סאטמאר'ען נגיד‬ ‫הרב ליפא פרידמאן שליט"א‬

‫ביי א הכנסת ספר תורה אין ארץ ישראל‬

‫אבער קיין ערנסטע געלטער האט ער‬ ‫נישט געהאט‪" .‬איך בין אביסל געדרוקט"‪,‬‬ ‫האט ער זיך אנגערופן‪" .‬איך האב אקורשט‬ ‫אינוועסטירט א גרויסע סומע געלט‪ .‬איך קען‬ ‫נישט"‪ .‬דער ראש ישיבה האט אבער נישט‬ ‫נאכגעלאזט‪ ,‬און זיך אנגערופן‪" :‬רובי‪ ,‬יעצט‬ ‫איז די צייט‪ ,‬אויב גיבסטו נישט יעצט‪ ,‬וועסטו‬ ‫קיינמאל נישט האבן!"‪ ...‬רובי האט געהערט‬ ‫די ווערטער‪ ,‬און האט אראפגעלייגט דאס‬ ‫גאנצע געלט אויפן ארט‪.‬‬ ‫אבער כאטש וואס זיין הצלחה‬ ‫ווערט צוגעשריבן צו דעם נדבה וואס‬ ‫ער האט געגעבן פאר די בנין הישיבה‪,‬‬ ‫האט ער באשלאסן מער נישט צו גיבן‬ ‫פאר אזעלכע סארט צוועקן‪ .‬ווי ער האט‬ ‫אמאל ערקלערט איז פארהאן צוויי סיבות‬ ‫דערפאר‪ ,‬ערשטענס‪ ,‬אסאך גבירים גיבן‬ ‫ליבערשט געלט פאר אזא צוועק ווי מען קען‬ ‫פאראייביגן זייער נאמען אויפן בנין פונעם‬ ‫מוסד‪ ,‬אלזא דארף מען אים נישט האבן‪ ,‬און‬ ‫צווייטענס‪ ,‬ער איז נישט אינטרעסירט אז‬ ‫זיין נאמען זאל פיגורירן אויף בנינים‪...‬‬ ‫ער האט דאן באשלאסן‪ ,‬צוזאמען‬ ‫מיט זיין שותף האפפמאן‪,‬‬ ‫אז זיי גיבן צדקה בעיקר‬ ‫אינגעלייט‬ ‫אויסצוהאלטן‬ ‫וואס זיצן און לערנען‪ .‬די‬ ‫בנין הישיבה 'תורה אור'‬ ‫אין ירושלים איז טאקע‬ ‫די איינציגסטע געביידע‬ ‫וואו זיין נאמען איז‬ ‫פאראייביגט אויף איר‪.‬‬ ‫"עס איז מיר גענוג"‪,‬‬ ‫זאגט דער באשיידענער‬ ‫נגיד‪.‬‬ ‫אבער אויב קיין‬ ‫נישט‬ ‫ווערן‬ ‫בנינים‬ ‫געספאנסערט דורך אים‪,‬‬ ‫ווערן די צדקות נישט‬

‫פארמינערט קיין כי הוא זה‪ ,‬און דארט‬ ‫ווי מען דארף אים יא‪ ,‬דארט לאזט ער‬ ‫זיך קאסטן‪ ,‬און נישט סתם קאסטן‪ ,‬נאר‬ ‫אזעלכע אסטראנאמישע סומעס וואס‬ ‫לאזט זיך נישט גלייבן‪ .‬אויסער די איבער‬ ‫פופצן טויזנט משפחות אין ארץ ישראל‬ ‫וואס האבן גענאסן פון זיינע נדבות‬ ‫דורכאויס די פארלאפענע ‪ 12‬מאנאטן (!)‪,‬‬ ‫איז כמעט נישט פארהאן קיין מוסד וואס‬ ‫האט נישט באקומען פון זיין ברייטע האנט‪.‬‬ ‫די סומע וואס זיין אפיציעלע צדקה‬ ‫קאסע האט ארויסגעגעבן אין די לעצטע‬ ‫יאר‪ ,‬איז היבש איבער ‪ 30‬מיליאן דאלאר‪,‬‬ ‫ווען עס איז היבש קלאר אז מען רעדט דא‬ ‫פון איינער פון די גרעסטע בעלי צדקה‬ ‫פונעם היינטיגן דור‪ .‬אבער‪ ,‬ווי דערמאנט‬ ‫פריער‪ ,‬ווען מען קוקט אים אן קען מען‬

‫ווען ר' משה האט‬ ‫געהערט אז ער האט‬ ‫עס צוריק געגעבן‪,‬‬ ‫האט ער זיך אנגערופן‬ ‫'עס איז נישט גרינג צו‬ ‫טון אזא זאך'‪ ,‬און ער‬ ‫האט אים געבענטשט‬ ‫'זייט געזונט‪ ,‬און‬ ‫הצלחה'‪...‬‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪23‬‬

‫בכלל נישט דערקענען אז ער איז עס‪ .‬ער הייבט זיך אן מיט א 'ותיקין דאווענען'‪,‬‬ ‫לעבט זיך זיין באשיידענע לעבן‪ ,‬און איז וואס טראץ די פריע שטונדע‪ ,‬ווייסן שוין‬ ‫טריי צו זיין אונטערנעמונג ווען ער האט אסאך מענטשן אויסצונוצן די געלגענהייט‪,‬‬ ‫געמאכט זיין ערשטן גרויסן ביזנעס דיל אז און שטעלן זיך אין די רייע נאכן דאווענען‪,‬‬ ‫ער 'וועט אייביג בלייבן א ישיבה‪-‬מאן'‪ .‬מען און יעדער ָאן אויסנאם באקומען א‬ ‫זעט אים כמעט נישט ביי קיין עפענטליכע ברייטהארציגע נדבה‪.‬‬ ‫צוזאמקונפטן‪ .‬הערשט לעצטענס האט ער‬ ‫יעדן סוכות פארט ער קיין ארץ ישראל‪,‬‬ ‫צום ערשטן מאל מסכים געווען אז מען וואו ער האלט זיך אויף אין זיין דירה אין‬ ‫זאל אביסל איבערבויען זיין הויז‪ ,‬און דאס די שערי חסד געגענט‪ ,‬און ער פארטיילט‬ ‫הונדערטער טויזנטער‬ ‫דאלארן דורכאויס די‬ ‫וואכן וואס ער געפינט‬ ‫זיך דארט‪ .‬אפילו דער‬ ‫גרויסער גאון רבי חיים‬ ‫קניבסקי שליט"א איז‬ ‫שוין ארויפגעקומען צו‬ ‫דעם זעלטענעם בעל‬ ‫צדקה‪ ,‬אויסצודרוקן אן‬ ‫הכרת הטוב פאר זיינע‬ ‫אומגלויבליכע פעולות‬ ‫פאר דע עולם התורה‬ ‫בפרט‪ ,‬און בכלל פאר‬ ‫אידן פון אלע שיכטן‬ ‫און קרייזן‪.‬‬ ‫מיט גדולי הדור שליט"א למען ילדי צרפת‬ ‫באזונדער פארט ער‬ ‫קיין ארץ ישראל אין די‬ ‫שובבי"ם טעג‪ ,‬ווען ער‬ ‫פירט זיך צו פאסטן‪,‬‬ ‫און אויך דאן לאזט ער‬ ‫זיך קאסטן שווערע‬ ‫געלטער פאר די ארטיגע‬ ‫ראשי ישיבות‪ .‬ביים‬ ‫ענדע פון די שובבי"ם‬ ‫טעג קען מען אים זען‬ ‫קומען צו א ספעציעלע‬ ‫תפילה אין די ישיבה‬ ‫מיט כ"ק אדמו"ר מסאטמאר שליט"א און הגאון הנגיד רבי אליעזר‬ ‫פון די מקובלים 'שער‬ ‫קעסטנבוים שליט"א אב"ד דמשק אליעזר‬ ‫השמים'‪ ,‬אין די מקור‬ ‫ברוך געגענט‪ .‬און ווי‬ ‫איבעראל‪ ,‬אויך דארט‬ ‫איז אויך געקומען נאך גרויס דרוק פון די שלענגלט זיך א רייע ביים ענדע פונעם‬ ‫ב"ב‪ ,‬אבער ער האט זיך נאך אלס געהאלטן תפילה פון אידן וואס זאמלען צדקה‪...‬‬ ‫פעסט אז עס זאל נישט ארויסגיין פון זיינע‬ ‫סטאנדארטן‪ .‬און עס איז פשוט צו שטוינען "וואס כאפסטו זיך אריין?‪"...‬‬ ‫צוריק אין פלעטבוש‪ .‬איין נאכט ווען‬ ‫ווען מען באזוכט זיין הויז אין פלעטבוש‪,‬‬ ‫וועלכע איז גאר א פשוט'ע און באשיידענע‪ ,‬רובי איז אנגעקומען אהיים‪ ,‬האט ער‬ ‫עס לאזט זיך ממש נישט גלויבן אז דא געוואלט אריינגיין אין זיין שטוב‪ ,‬אבער‬ ‫וואוינט איינער פון די רייכסטע מענטשן די אריינגאנג איז געווען פארשטעלט‬ ‫דורך צענדליגער משולחים וואס זענען‬ ‫אין ניו יארק!‬ ‫יעדן זונטאג זעצט ער זיך אריין אין געקומען בעטן צדקה‪ .‬ער האט פרובירט‬ ‫מיר'ער ישיבה וואו ער לערנט פלייסיג ווי א זיך אדורכצושטופן און אנקומען צום טיר‪,‬‬ ‫געהעריגער כולל‪-‬אינגערמאן‪ ,‬און שלינגט ווען איינער פון די משולחים האבן אים‬ ‫איין בלעטער גמרא‪ .‬א געווענליכער טאג אנגעשריגן‪" :‬אנטשולדיגט‪ ,‬איך ווארט שוין‬ ‫‪24‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫דא פאר דיר‪ ,‬וואס כאפסטו זיך אריין?‪"...‬‬ ‫דאס איז בלויז איין עפיזאד וואס‬ ‫גיבט א בליק איבער וועם מען רעדט דא‪,‬‬ ‫און ווי שרון האט זיך אויסגעדרוקט ביי‬ ‫א געלעגענהייט האט זיך שוין געמאכט‬ ‫אסאך מאל וואס די מענטשן וואס קומען‬ ‫נאך געלט זענען נישט אזוי איידל‪ ,‬מילד‬ ‫גערעדט‪ ,‬און צומאל נישט ארנטליך‪ ,‬דאס‬ ‫אלעס האט געפירט אז היינט האט ער שוין‬ ‫עטליכע גבאי צדקה‪ ,‬וואס גייען נאך די‬ ‫גרויסע קעיסעס זיכער צו מאכן אז אלעס‬ ‫איז קראנט‪ ,‬און ווייסן אויך ווי אזוי זיך‬ ‫מטפל צו זיין מיט די 'נישט‪-‬איידעלע'‪...‬‬ ‫זיין התבטלות צו די גדולי הדור איז‬ ‫א שם דבר‪ .‬א ספעציעלע קשר פארמאגט‬ ‫ער צו האדמו"ר רבי דוד אבוחצירא‪ .‬עס‬ ‫איז נישט קיין זעלטענע ערשיינונג אז ער‬ ‫זאל בעטן זיין רעכטע האנט‪ ,‬הרב שלמה‬ ‫בויער‪ ,‬דער רב פון ביהמ"ד 'כנסת שרגא'‬ ‫אין ירושלים‪ ,‬אז ער זאל זיך ארויפזעצן‬ ‫אויף א פליגער פון ירושלים קיין נהריה‪,‬‬ ‫כדי צו הערן א געוויסע הכרעה פון הרב‬ ‫אבוחצירא אין א געוויסע שווערע ביזנעס‬ ‫דילעמע וואס ליגט אויפן טיש‪.‬‬ ‫"מיין רבי אין צדקה איז געווען רבי‬ ‫חיים פנחס"‪ ,‬זאגט ער שטענדיג‪" ,‬ער האט‬ ‫מיר געזאגט אז‪' :‬וועסט טון לשם שמים‪,‬‬ ‫וועסטו מצליח זיין אין אלעס'"‪ .‬און טאקע‬ ‫נאכן אויבנדערמאנטע נדבה פאר ישיבה‬ ‫'תורה אור' אין ירושלים‪ ,‬איז זיין ביזנעס‬ ‫גאר שטארק געשטיגן‪ .‬און ווי אייביג‬ ‫געדענקט ער דאס אפילו נאך לאנגע יארן‪.‬‬ ‫עס זענען אדורך לאנגע יארן און זיין רבי‬

‫די בנין הישיבה‬ ‫'תורה אור' אין‬ ‫ירושלים איז די‬ ‫איינציגסטע געביידע‬ ‫וואו זיין נאמען איז‬ ‫פאראייביגט אויף‬ ‫איר‪" .‬עס איז מיר‬ ‫גענוג"‪ ,‬זאגט דער‬ ‫באשיידענער נגיד‬

‫אויפטרעטנדיג ביי די באנקעט פאר נגידים לטובת ילדי צרפת בראשות גדולי הדור שליט"א‬

‫פון צדקה איז געווארן שוואך און אלט‪,‬‬ ‫האט דער געטרייער תלמיד געלאזט בויען‬ ‫א ספעציעלע צימער אין די בנין הישיבה‬ ‫פאר דעם גרויסן גאון הדור‪ ,‬אז ער זאל זיך‬ ‫קענען דארט אפרוען‪.‬‬ ‫דער דערמאנטער הרב בויער שליט"א‬ ‫דערציילט‪" :‬עטליכע יאר צוריק בין איך‬ ‫געזעצן ביי אים אין אפיס‪ ,‬ווען עס האט‬ ‫זיך געהערט קלאפן אויפן טיר‪ .‬רובי איז‬ ‫צוגעגאנגען עס עפענען‪ .‬ביים טיר האט זיך‬ ‫באוויזן א בחור'ל פון פערצן יאר‪ ,‬מיט א זיבעצן‬ ‫יעריג'ע‬

‫מיידל‪ .‬דאס מיידל הייבט אן צו זאגן‪' :‬איך‬ ‫בין א כלה‪ ,‬איך בין געקומען פון מאה שערים‬ ‫מיט מיין ברודער‪ ,‬אונזער טאטע האט זיך‬ ‫פארוויקעלט אין חובות‪ ,‬און איז געווארן‬ ‫אריינגעדרייט מיט די מאפיא‪ .‬מיין חתונה‬ ‫איז באשטימט אויף עטליכע וואכן‪ ,‬און מיין‬ ‫טאטע קען נישט קומען נאר אויב ער צאלט‬ ‫צוריק אלע חובות'‪ .‬זי האט געוויינט‪ ,‬און זיך‬ ‫געבעטן ביי אים 'גיבט וויפיל איר קענט'‪.‬‬ ‫רובי גיבט איר א פרעג פון וויפיל חובות מען‬ ‫רעדט דא‪ ,‬און זי ענטפערט‪' :‬דריי הונדערט‬ ‫טויזנט דאלאר'‪.‬‬ ‫"רובי האט מיך צוגערופן שטילערהייט‬ ‫אין די זייט‪ ,‬און געבעטן צו מברר זיין‬ ‫אז די געשיכטע איז טאקע אזוי ווי זי‬ ‫האט דערציילט‪ .‬עס קען זיך הערן‬ ‫ווי א באבע‪-‬מעשה‪ ,‬אבער נאכן‬ ‫אויפהייבן דעם טעלעפאן צו‬ ‫עטליכע רבנים און עסקנים‬ ‫און ארץ ישראל וואס האבן‬ ‫באשטעטיגט די מעשה‪,‬‬ ‫האט רובי געשריבן א‬ ‫טשעק אויפן ארט פון‬ ‫דריי‪-‬הונדערט‪-‬טויזנט‪-‬‬ ‫דאלאר!"‬

‫די גרעסטע‬ ‫אינוועסטמענט‪:‬‬ ‫ילדי צרפת‬ ‫איינמאל ער איז אריין‬ ‫אין מסחר‪ ,‬איז ער געשטיגן‬ ‫גאר הויעך‪ ,‬אזש מען קען‬

‫זאגן אויף אים די באקאנטע שפריך‬ ‫ווארט 'וואס ער רירט צו ווערט גאלד'‪.‬‬ ‫ספעציעל אין אנהויב פון זיין קאריערע‬ ‫ווען די הצלחה איז אים נאכגעלאפן‪ ,‬און‬ ‫פון זיין א פשוטער ביזנעסמאן האט ער‬ ‫זיך ארויפגעדראפעט ביז ער איז געווארן‬ ‫א ביליאנער‪ .‬ער אז אריינגעשפרינגען אין‬ ‫די וועלט פון ריעל עסטעיט און ער האט‬ ‫עס איינגענומען מיט א שטורעם‪ ,‬און פון‬ ‫דארט איז שוין דער וועג צו זיין א באנקיר‬ ‫געווען גאנץ א קורצע‪.‬‬ ‫צווישן זיינע מאסיווע ריעל עסטעיט‬

‫נאכן אויפהייבן דעם‬ ‫טעלעפאן צו עטליכע‬ ‫רבנים און עסקנים און‬ ‫ארץ ישראל וואס האבן‬ ‫באשטעטיגט די מעשה‪,‬‬ ‫האט רובי געשריבן א‬ ‫טשעק אויפן ארט פון דריי‪-‬‬ ‫הונדערט‪-‬טויזנט‪-‬דאלאר!"‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪25‬‬

‫טראצדעם וואס ער איז פון די רייכסטע מענטשן אין ניו יארק האלט ער זיך אלס א פשוטער ישיבה מאן‬

‫דיעלס זענען; ער איז איינער פון די‬ ‫אייגענטומער פון די באקאנטע וואלווארט‬ ‫געביידע אין מאנהעטן‪ ,‬וואס איז געווען די‬ ‫העכסטע וואלקן קראצער אין ניו יארק ביז‬ ‫יאר תר"צ‪ .‬די געביידע האט ער געקויפט אין‬ ‫‪ 1998‬פאר ‪ 137.5‬מיליאן דאלער‪ .‬אין תשס"ג‬ ‫האט ער אפגעקויפט ‪ 6,000‬אפארטמענטס‬ ‫פון דאנעלד טראמפ‪ .‬אין תשס"ו האט‬ ‫ער פארקויפט ‪ 4,000‬מיטשעל לאמא‬ ‫אפארטמענטס פאר ‪ 940‬מיליאן דאלער‪.‬‬ ‫אין תשע"ג האט ער אריינגעגעבן א ביד‬ ‫אפצוקויפן די עמפייער סטעיט בילדונג פאר‬ ‫‪ 2‬ביליאן דאלער‪ .‬אין יענע יאר האט ער אויך‬ ‫געקויפט די מאנטערעי‪ ,‬א ‪ 521‬אפארטמענט‬ ‫טורעם פאר ‪ 250‬מיליאן דאלער‪.‬‬ ‫איינע פון זיינע גרויסע און באקאנטע‬ ‫ריעל עסטעיט דיעלס איז געווען מיט‬ ‫פראפערטיס פון די 'ישיבה יוניווערסיטי'‪.‬‬ ‫געווען איז עס נאכדעם וואס די ישיבה‬ ‫יוניווערסיטי האט פארלוירן ארום הונדערט‬ ‫מיליאן דאלער אין די באקאנטע 'מעידאף'‬ ‫פאנזי סקעם‪ ,‬און האט זיך אין רעזולטאט‬ ‫דערקייקלט אין שווערע חובות (צווישן‬ ‫תש"ע און תשע"ב האבן זיי פארלוירן נאך‬ ‫ארום ‪ 250‬מיליאן דאלאר)‪ ,‬וואס האט זיי‬ ‫געפירט צום שווערן באשלוס פון פארקויפן‬ ‫צען געביידעס וואס האט באלאנגט פאר‬ ‫זיי‪ ,‬פאר די סומע פון ‪ 72‬מיליאן דאלאר‪,‬‬ ‫און די אלע געביידעס וואס האבן א סך‬ ‫הכל פון ‪ 404‬דירות איז פארקויפט געווארן‬ ‫צו קעמבי'ס אינטערנעשאנאל‪ ,‬די ריעל‬ ‫עסטעיט פירמע פון רובי שרון‪.‬‬ ‫פארט אבער איז רובי ‪ -‬וואס כאטש‬ ‫זיין עלטער איז ער נאך היבש פארמישט‬ ‫אין די געשעפטן ‪ -‬פון די אזוי‪-‬גערופענע‬ ‫'אלטע חדר ביזנעסלייט'‪ ,‬וואס קענען‬ ‫‪26‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫טאקע אינוועסטירן אין גרויסע געשעפטן‬ ‫אבער מען זעט זיי נישט אונטערנעמען‬ ‫דעוועלאפמענטס‪ ,‬אויפצובויען עפעס פון‬ ‫סקרעטש‪ .‬א שטיקל טויש איז אנשטאנען‬ ‫אין די לעצטערע יארן ווען זיינע זון האבן‬ ‫אנגענומען א גרעסערע ראלע אין די פירמע‪,‬‬ ‫און זיי האבן שוין יא אונטערגענומען‬ ‫פראיעקטן פון אנהויב‪ .‬שוין פון די אנהויב‬ ‫תש"ס יארן וואס זיינע צוויי זון אברהם‬ ‫און אלי זענען אריינגעקומען צו העלפן‬ ‫זייער פאטער‪ .‬אבער די עיקר יחוס זענען‬ ‫זיינע קינדער די בני תורה‪ ,‬אריינגערעכנט‬ ‫זיין חשובער איידעם‪ ,‬א זון פון הגאון‬ ‫המפורסם רבי שרגא פייביל כהן שליט"א‪,‬‬ ‫מחבר ספרי 'בדי השלחן'‪.‬‬ ‫ווי די ליינער האבן געוויס מיטגעהאלטן‬ ‫די שפאנענדע אויפוואכונג וואס איז‬ ‫פארגעקומען אין די לעצטערע חדשים‬ ‫ביים יהדות החרדית‪ ,‬אפצוראטעווען די‬ ‫אידישע קינדער פון פראנקרייך‪ ,‬וועלכע‬ ‫פארן ארויף אין די מאסן קיין ארץ ישראל‪,‬‬ ‫און די געפאר לויערט אז זיי קומען‬ ‫אן אין נישט ערליכע מוסדות‪ ,‬וואו זיי‬ ‫וועלן חלילה אויפוואקסן אינגאנצן פריי‪,‬‬ ‫אפגעהאקט פון זייער מסורה‪.‬‬ ‫ווען די רבנים און עסקנים האבן‬ ‫געזען דעם פראבלעם‪ ,‬האבן זיי פרובירט‬ ‫אויפצושטורעמען עולם ומלואה‪ ,‬אז כלל‬ ‫ישראל זאל זען וואס מען קען טון צו‬ ‫ראטעווען די טויזנטער צאן קדשים פון א‬ ‫רוחניות’דיגע פארניכטונג‪ .‬געווען איז עס‬ ‫הרב שרון וועלכע האט דערזען דעם חובת‬ ‫השעה‪ ,‬און צוזאמען מיט די ראשי העדה‬ ‫ה”ה כ”ק אדמו”ר מסאטמאר שליט”א‪,‬‬ ‫הגאון רבי דוד פיינשטיין שליט”א און‬ ‫הגאון רבי מלכיאל קאטלער שליט”א‪,‬‬

‫איז ער געפארן מיט נאך גבירים און‬ ‫עסקנים אנצוקלאפן אויף די טירן פון די‬ ‫גרעסטע אידישע גבירים‪ ,‬אויפצוטרייבן די‬ ‫אויסטערלישע סכומים וואס עס פעלט זיך‬ ‫אויס להצלת ילדי צרפת‪.‬‬ ‫מיט געציילטע וואכן צוריק איז‬ ‫פארגעקומען אין די אפיסעס פון זיין‬ ‫פירמע א הערליכע מסיבה וואס ער אליינס‬ ‫האט אראנזשירט אין שפיץ פון די גדולי‬ ‫ישראל שליט”א‪ ,‬ווי די גדולי הרבנים‬ ‫שליט”א האבן ווארעם אויפגעטרעטן‪ ,‬און‬ ‫באזונדער האט רובי שרון ארויסגעברענגט‬ ‫די וויכטיגקייט פון די מיסיע‪ .‬מען דארף‬ ‫אנמערקן אז דאס איז די ערשטע מאל וואס‬ ‫רובי איז אין די ‘ספאטלייטס’‪ ,‬און ער האט‬ ‫עס בלויז געטוען צוליב די חובת השעה‪,‬‬ ‫וואוסנדיג אז דאס פעלט זיך אויס פאר די‬ ‫הצלחה פון די קאמפיין‪ ,‬וואס איז טאקע‬ ‫געווען א שטארקע הצלחה‪ .‬צולייגענדיג‬ ‫אויף די ליסטע פון זיינע אינוועסטירונגען‬ ‫נאך א גאלדענע רינגעלע פון אפראטעווען‬ ‫טויזנטער קינדער פון אוועקפאלן פון‬ ‫די הייליגע מסורה‪ .‬פינף מיליאן דאלער‬ ‫איז צוזאמגעשטעלט געווארן לטובת די‬ ‫וויכטיגע צוועק!‬ ‫דורכאויס די צייט וואס איר ליינט‬ ‫די שורות‪ ,‬האבן גאנץ זיכער אסאך אידן‬ ‫גענאסן פון די ברייט‪-‬הארציגע נדבות פון‬ ‫דעם ריזיגן מאגנאט‪ ,‬וואס איז א ריכטיגער‬ ‫און א זעלטענער ‘בורח מן הכבוד’‪ ,‬און‬ ‫יעצט ווען מען האט אנגעהויבן די שולע‪-‬‬ ‫יאר‪ ,‬האבן טויזנטער אידישע קינדערלעך‬ ‫פון פראנקרייך זוכה געווען צו לערנען‬ ‫אין אן ערליכע מוסד‪ ,‬א דאנק די ריזיגע‬ ‫אקטיוויטעטן פון הרב שרון שליט”א‪.‬‬ ‫כמותו ירבו בישראל!‬

.net www.

A better wAy to celebrAte his

upsherin.

Bubble Blastte Gifts we’ll AsseMble A cUstoM PAcKAGe oF toys And GiFts For yoUr lil biG boy. yoU choose it.

WE WRAP It. we send it. they it.

[

URED F E AtK AG E C , PA rUcK

t incl. At, And h Fire den Fire w o od r e s s-U P MAn

ExclusivE Toys & GifTs

Ez-xchanGE policy

samE day dElivEry

wiTh a bow, of coursE.

1 . 8 6 6 . 6 1 5 .1 4 0 3 | C U S TO M E R C A R E @ B U B B L E B L A S T T E .CO M

toys and gifts by Bubble Blastte 27

‫תצא תשע"ו‬

‫סטאלין קעגן היטט‬ ‫א קאפיטל היסטאריע פון די ‪2‬טע וועלט קריג ווען די צוויי גרעס‬ ‫וועלט'ס היסטאריע האבן זיך פארמאסטן איינער קעגן דעם אנדע‬ ‫‪28‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫סטאלין קוקט ארויף אויף‬ ‫היטלער‬

‫טטלער‬ ‫טע מערדער אין די‬ ‫ערן‬

‫גענצליך קאנצענטרירט און פארזיכטיג‬ ‫באטראכט יעדע איינציגע שריט פון היטלער‪,‬‬ ‫און דאס איז געווען דזשאסעף סטאלין!‬ ‫זייענדיג א געשולטער מלחמה‬ ‫וועטעראן נאך פון די באלשעוויקן צייטן‬ ‫האט ער גאנץ פרי פאראויסגעזען וואס‬ ‫דא גייט זיך אויסשפילן אויף די וועלט'ס‬ ‫מאפע‪ ,‬און ער האט פארשטאנען אז‬ ‫ער מוז דא פארמירן אן אליאנץ מיט‬ ‫איינע פון די זייטן‪ ,‬און נאכן מאכן זיינע‬ ‫קאלקולאציעס האט אים דייטשלאנד‬ ‫אויסגעזען א בעסערע וועט‪ ,‬וויבאלד זיי‬ ‫וועלן אים קענען אנבאטן טעריטאריע‪,‬‬ ‫די באלטישע לענדע און אויך האלב פון‬ ‫פוילן ‪ -‬וועלכע וועט ווארשיינליך פאלן‬ ‫גאנץ שנעל‪.‬‬ ‫דעריבער‪ ,‬אין אוגוסט ‪ ,1939‬האבן‬ ‫דייטשלאנד און די סאוויעט יוניאן‬ ‫אונטערגעשריבן די טרויעריג בארימטע‬ ‫'מאלאטאוו‪-‬ריבענטראפ' ּפַאקט‪ ,‬א נישט‬ ‫אנגריף אפמאך צווישן די צוויי לענדער‪,‬‬ ‫מיט א געהיימער פראטאקאל ווי אזוי צו‬ ‫צוטיילן אייראפע‪ ,‬נעמליך מערב פוילן און‬ ‫ליטאוועניע וועט גיין פאר דייטשלאנד‪,‬‬ ‫און מזרח פוילן פינלאנד עסטאניע און‬ ‫באסאראביע פאר רוסלאנד‪.‬‬ ‫דער אפמאך איז געווען קריטיש פאר‬ ‫היטלער וויבאלד עס האט אים פארזיכערט‬ ‫אז דייטשלאנד וועט נישט מוזן קעמפן א‬ ‫צוויי פראנטן קריג (אזוי ווי עס איז געווען‬ ‫אין די ערשטע וועלט קריג) נאכדעם וואס‬ ‫זי באזיגט פוילן‪ .‬אבער דער כיטערער‬ ‫היטלער האט קיינמאל נישט געהאט‬ ‫אין פלאן איינצוהאלטן זיין אפמאך מיט‬ ‫רוסלאנד‪ ,‬ער האט געקענט באשטיין אז‬ ‫די רוסן האלטן זיך שטיל און לאזן אים‬ ‫מארשירן פאראויס אין דער קריג‪ ,‬און ווען‬ ‫דער צייט וועט קומען וועט ער ברעכן דעם‬ ‫אפמאך און אויך זיי דערלאנגען מיט זיין‬ ‫שטארקער האנט‪.‬‬

‫עס איז געווען אין די ‪1930‬גער‬ ‫יארן‪ ,‬ווען אין דייטשלאנד האט דער ניי‬ ‫ערוועלטער קאנצלער אדאלף היטלער‬ ‫ימ"ש אנגעהויבן אויפשאקלען די נאצי‬ ‫פארטיי‪ ,‬און אוועקשטעלן א גאנצער דור‬ ‫פון ראסיסטישע עקסטרעמיסטן‪.‬‬ ‫עס איז איראניש אז אינדערצייט‬ ‫וואס די נאציס און קאמוניסטן האבן זיך‬ ‫פיינט געהאט איינע דעם אנדערן‪ ,‬האבן‬ ‫זיך אבער זייערע פירער אין ריאליטעט‬ ‫ארויפגעקוקט‪ ,‬סטַאלין פערזענליך האט‬ ‫באוואונדערט דער וועג ווי אזוי היטלער‬ ‫מאניפולירט די מוחות פון מיליאנען‬ ‫דייטשן צו גיין אין פייער פאר אים‬ ‫און די פארטיי‪ ,‬ער פלעגט פאר לאנגע‬ ‫שטונדן קוקן פילמס פון נאצי ראליס און‬ ‫באטראכטן ווי אזוי היטלער הייטערט‬ ‫אויף מיליאנען מיט זיינע געשרייען‪ ,‬און‬ ‫ער פלעגט אים אפילו פרובירן נאכצומאכן‬ ‫ווארפנדיג די הענט און קאפ‪.‬‬ ‫פאר לאנגע יארן האט זיך היטלער‬ ‫ימ"ש געגרייט איינצונעמען די וועלט‪ ,‬ער‬ ‫האט צוגעגרייט זיין לאנד סיי מיליטעריש‬ ‫ אויפבויענדיג א מעכטיגער קריגס מאשין‬‫וואס די וועלט האט נאכנישט געזען‬ ‫בעפאר‪ ,‬און סיי גייסטיש ‪ -‬אויפבויענדיג‬ ‫דער גייסט פון שווערע מיליאנען אינגע‬ ‫דייטשן ביי שטורעמישע מאסן ראליס‬ ‫וואס ער האט אפגעהאלטן‪ ,‬וואו ער‬ ‫האט אין זיי אריינגעבלאזן שטאלצע‬ ‫נאציסטישע געפילן גענצליך איבערצוגעבן‬ ‫דאס לעבן פאר די פארטיי און קעמפן פאר‬ ‫איר ביזן טויט‪.‬‬ ‫אין מארש ‪ 1938‬האט היטלער גענומען‬ ‫דעם ערשטן טריט אויפן שאך ברעט פון‬ ‫מלחמה ווען ער האט איינגענומען עסטרייך‪,‬‬ ‫און זעענדיג אז עס איז אדורכגעגאנגען‬ ‫ָאן קיין באזונדערע‬ ‫פראטעסטן פון די‬ ‫אייראפע'אישע מאכטן‪,‬‬ ‫איז ער אין מארש ‪1939‬‬ ‫געגאנגען א טריט‬ ‫ווייטער און אקופירט‬ ‫אויך טשעכסלאוואקיי‪.‬‬ ‫אבער טראצדעם‬ ‫וואס די אייראפע'אישע‬ ‫פירער האבן ערנסט‬ ‫פארשפילט זייער שאנסן‬ ‫אויפן שאך ברעט‪ ,‬איז‬ ‫אבער געווען איינער‬ ‫סטאלין פלעגט שטענדיג קוקן מאוויס פון היטלער ראליס‬ ‫וועלכער האט זיך יא‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪29‬‬

‫וועלכע זענען ממש‬ ‫איבערגעפארן געווארן‬ ‫אין בלויז טעג אדער‬ ‫וואכן דורך די נאציס‪,‬‬ ‫וועלכע האבן זיך‬ ‫באנוצט מיט זייערע‬ ‫בליץ קריג טאקטיקן‪.‬‬ ‫אין יוני ‪,1940‬‬ ‫האט די סאוויעט‬ ‫איינגענומען‬ ‫יוניאן‬ ‫עסטאניע‪ ,‬לאטוויע‪,‬‬ ‫ליטועניע‪ ,‬און אויך די‬ ‫דייטשע סאלדאטן שמועסן אינאיינעם מיט סאוויעטישע סאלדאטן נאכן ּפ ַאקט‬ ‫ראמענישע ראיאן פון‬ ‫באסארעביע‪ .‬אבער‬ ‫דאן ווען עס האט אויסגעזען ווי אלעס‬ ‫די סאוויעט יוניאן אין א קאאליציע‬ ‫גייט לויטן פארגעשריבענער פלאן האט זיך‬ ‫מיט נאצי דייטשלאנד‬ ‫אנגעהויבן רייבערייען צווישן דייטשלאנד‬ ‫אום סעפטעמבער ‪ ,1939 ,1‬האט און רוסלאנד‪ ,‬היטלער האט געגלויבט אז‬ ‫אפיציעל אויסגעבראכן די צווייטע זיין אנבאט צו ענגלאנד צו פארטיגן די‬ ‫וועלט קריג‪ ,‬ווען נאצי דייטשלאנד האט קריג וועלכע איז צוריקגעוויזן געווארן‪ ,‬איז‬ ‫אינוואדירט פוילן‪.‬‬ ‫וויבאלד ענגלאנד האפט אז אמעריקע און‬ ‫געצווינגען‬ ‫האט‬ ‫יוניאן‬ ‫די סאוויעט‬ ‫אויך די סאוויעט יוניאן וועלן זיך אנשליסן‬ ‫אירע‬ ‫אריינצולאזן‬ ‫לענדער‬ ‫די באלטישע‬ ‫אינעם קריג אנטקעגן דייטשלאנד‪ ,‬ער האט‬ ‫טרופן‪ ,‬און נאכדעם וואס פינלאנד האט דאס דעריבער ארויפגעשטעלט די סאוויעט‬ ‫אנטזאגט איז זי אינוואדירט געווארן דורך יוניאן אויף די ליסטע פון לענדער וועלכע‬ ‫רוסלאנד (נאוועמבער ‪ .)1939‬דאן האט זיך דארפן אינוואדירט ווערן‪.‬‬ ‫דייטשלאנד גערוקט איבער מערב אייראפע‪,‬‬ ‫אין די זומער מאנאטן פון ‪ 1940‬האט‬ ‫אינוואדירנדיג דענמארק און נארוועגיע די דייטשע בליץ קריג איבער אייראפע‬ ‫(אפריל ‪ ,)1940‬און אונטערגענומען אן אויסגעזען אומ‪-‬אפשטעלבאר‪ ,‬איין לאנד‬ ‫אפענסיווע קעגן פראנקרייך‪ ,‬אטאקירנדיג נאכן אנדערן זענען געפאלן אונטער די‬ ‫דערביי אויך די נוטראלע לענדער ווי בעלגיע‪ ,‬מאכטפולע נאצישע קריגס מאשין‪ ,‬און ווען‬ ‫נעדערלאנד‪ ,‬און לוקסעמבערג (מאי ‪ ,)1940‬די דייטשע טאנקען האבן אריינמארשירט‬ ‫קיין פראנקרייך איז היטלער געווען אזוי‬ ‫פארכישופ'ט פאר זיין אויסטערלישע זיג‪,‬‬ ‫אז ער האט געגלויבט אז רוסלאנד וועט‬ ‫אויך פאלן אזוי גרינג אונטער די נאצישע‬ ‫שטיוול‪.‬‬ ‫אלע קריגס ספעציעליסטן האבן שוין‬ ‫אצינד פאראויסגעזאגט אז היטלער וועט‬ ‫אטאקירן רוסלאנד‪ ,‬עס איז בלויז א פראגע‬ ‫ווען‪ ,‬אבער דאך איז סטאלין געווען נאאיוו‬ ‫און האט געגלויבט אז דער פיהרער וועט‬ ‫האלטן ווארט‪ ,‬און נישט צושטערן די‬ ‫אפמאך וואס איז אויסגעהאמערט געווארן‬ ‫צווישן די צוויי לענדער‪ .‬ער האט זיך אבער‬ ‫גענַארט אינגרויסן‪ ,‬און דאס איז געווען‬ ‫זיין גרעסטער טעות וואס ער האט נאר‬ ‫אמאל געמאכט‪...‬‬

‫סאוויעט יוניאן אין א מעכטיגע אפעראציע‬ ‫אונטערן קאוד נאמען 'אפערעישאן‬ ‫בארבאראוסע'‪ .‬דער הויפט ציל פון די‬ ‫פלוצלונג'דיגע אפענסיווע איז געווען דער‬ ‫באלטישער ראיאן‪ ,‬מאסקווע און אוקריינע‪,‬‬ ‫מיטן ענדגילטיגער ציל צו עלימינירן די‬ ‫סאוויעט יוניאן אלס א מיליטערישער‬ ‫מאכט‪ ,‬אפשאפן קאמוניזם‪ ,‬און פארזיכערן‬ ‫צוטריט צו רוסלאנד'ס סטראטעגישע‬ ‫נאטורליכע קוועלער ווי אויל און קוילן‪,‬‬ ‫אין וואס דייטשלאנד נויטיגט זיך זייער‬ ‫שטארק צו קענען איבערקומען אירע‬ ‫איבערגעבליבענע קעגנער‪.‬‬ ‫ווען דער פאראיין מיניסטער‬ ‫מאלאטאוו האט איבערגעגעבן פאר‬ ‫סטאלין די נייעס איבער די דייטשע‬ ‫אפענסיווע‪ ,‬איז ער פשוט פאראלאזירט‬ ‫געווארן‪ ,‬און נישט געקענט ארויסרעדן א‬ ‫ווארט פון מויל פאר א לענגערע צייט‪ .‬ער‬ ‫האט זיך נישט אזוי שטארק דערשראקן‬ ‫אז מען דארף ארויסגיין אין קריג קעגן‬ ‫נאצי דייטשלאנד‪ ,‬ער האט פשוט נישט‬ ‫געקענט צו זיך קומען פונעם פאקט אז‬ ‫היטלער האט אים אויסגעשפילט‪ ,‬ער האט‬ ‫זיך געשפורט שטארק פארראטן‪ ,‬און ער‬ ‫האט זיך נישט געקענט מוחל זיין אז ער‬ ‫האט געמאכט אזא גרייז און נישט גוט‬ ‫אויסגערעכנט היטלער'ן ‪ -‬וועלכער האט‬ ‫אזוי כיטערערהייט געמאכט פון אים דאס‬ ‫גענאר‪.‬‬ ‫עס האט געדויערט א לענגערע וויילע‬

‫דייטשלאנד אינוואדירט‬ ‫רוסלאנד!‬ ‫די מאלאטאוו ריבענטראפ ּפ ַאקט‬ ‫‪30‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫יוני ‪ ,1941 ,22‬האבן דייטשלאנד‬ ‫איטאליע און ראמעניע אינוואדירט די‬

‫די שווערע קאמפן דורכאויס אפערעישאן בארבאראוסע‬

‫סטאלין אין אנהויב געמאכט אייגענע‬ ‫באשלוסן‪ ,‬וועלכע זענען געקומען באגלייט‬ ‫מיט שרעקליכע רעזולטאטן‪ ,‬וויבאלד‬ ‫סטאלין האט זיך נישט אויסגעצייכנט מיט‬ ‫בריליאנטע מיליטערישע פירערשאפט‬ ‫קוואליפיקאציעס‪ ,‬אלעס וואס ער האט‬ ‫געקענט און געוואוסט איז געווען א‬ ‫ברוטאלער פויסט‪ ,‬וואס האט נישט אזוי‬ ‫גוט געארבייט ווען מען האט געהאנדלט‬ ‫מיט די געשולטע דייטשע קריג'ס‬ ‫קאמאנדירן וועלכע האבן געפירט א‬ ‫גלענצענדע מלחמה סטראטעגיע‪.‬‬

‫אינעם גרויסער דורכפאל‪.‬‬ ‫סטאלין האט דאן געמאכט‬ ‫א יו‪-‬טורן און אויסגעשטרעקט‬ ‫א האנט צו ענגלאנד‪ ,‬און‬ ‫דאס‬ ‫אינטערעסאנט‬ ‫ווי‬ ‫איז געווען איז טשורטשיל‬ ‫איינגעגאנגען דערויף‪ ,‬אפגעזען‬ ‫זיינע נאכאנאנדע שארפע‬ ‫ארויסטריטן די לעצטע ‪20‬‬ ‫יאר קעגן די באלשעוויקן‬ ‫און די סאוויעט יוניאן‪ .‬און‬ ‫וויבאלד רוסלאנד איז אצינד‬ ‫געווען זיין שונא'ס שונא‪,‬‬ ‫האט ער פאר פאליטישע‬ ‫און די רוסן ליידן וויסטע מפלות‬ ‫מיליטערישע סיבות געטוישט‬ ‫צו די דייטשן‬ ‫ליניעס‪ ,‬זאגענדיג אז סטאלינ'ס‬ ‫פירערשאפט איז נישט אזוי‬ ‫אינמיטן אוגוסט האט די דייטשע‬ ‫געפערליך ווי לענינ'ס אנארכיע‪ ,‬הויפט קאמאנדע באשלאסן צייטווייליג‬ ‫און די סאוויעט יוניאן האט אין אפצושטעלן איר מארש קיין מאסקווע‪,‬‬ ‫יולי פארמירט א מיליטערישער און אנשטאט צו צוטיילן איר צווייטע‬ ‫טויזנטער סאוויעטישע סאלדאטן געפאנגען‬ ‫פארלוסטןדורך די דייטשן נאכן אליאנץ אנטקעגן דייטשלאנד‪.‬‬ ‫פאנצער גרופע‪ ,‬צו שיקן הילף פאר אירע‬ ‫ליידן שווערע‬ ‫אין רעזולטאט‬ ‫ביז סטאלין איז צוזיך געקומען פונעם פונעם אליאנץ מיט די‬ ‫דער‬ ‫האט‬ ‫טיפער שאק‪ ,‬און ביזדערווייל האט ער אליאירטע‪,‬‬ ‫פרעזידענט‬ ‫אפילו נישט באפוילן צוריקצוקעמפן די אמעריקאנער‬ ‫רוזעוועלט‬ ‫אריינדרינגענדע נאציס‪ .‬אין די ערשטע פרענקלין‬ ‫קיין‬ ‫שיקן‬ ‫טעג איז א פערטל פון רוסלאנד'ס עיר‪ -‬אנגעהויבן‬ ‫פארס געווען צושמעטערט פון העפטיגע רוסלאנד טראנספארטן מיט‬ ‫דייטשע באמבארדירונגען‪ ,‬איבער ‪ 1,200‬וואפן‪ ,‬אריינגערעכנט קריגס‬ ‫עראפלאנען אין צאל‪ ,‬אין איין מאנאט עראפלאנען טאנקען און‬ ‫נאכדעם וואס די אטאקע האט זיך באמבעס‪ ,‬צו דערלאנגען‬ ‫אנגעהויבן זענען דייטשע טאנקען געווען פאר היטלער געזונטע קלעפ‪.‬‬ ‫בלויז ‪ 100‬מייל פון לענינגראד‪ .‬סמאלינסק טראצדעם וואס אמעריקע‬ ‫איז געפאלן יולי ‪ ,16‬און אין מאסקווע האט איז נאכנישט אפיציעל געווען‬ ‫מען שוין געשמעקט די פייער צינגען פון די אין די קריג‪ ,‬איז זי אבער‬ ‫העפטיגע באמבארדירונגען‪...‬‬ ‫געשטאנען אויף דער זייט פון‬ ‫כאטש די רויטע ארמיי איז געווען די אליאירטע ארויסהעלפנדיג‬ ‫צוגעגרייט פאר סטראטעגישע קאנטער מיט וואס זי קען‪ ,‬און דאס‬ ‫אפענסיווע בעפאר די קריג‪ ,‬האט אבער האבן אלע געוואוסט אז אויב‬ ‫בארבאראוסע געצווינגען די סאוויעט מען וויל אפשטעלן היטלער‬ ‫סופרים קאמאנדע צו אדאפטירן א דאן דארף רוסלאנד געווינען‬ ‫סטראטעגישע דעפענס‪ .‬בלויז אין איין די קריג‪.‬‬ ‫מאנאט איז געלונגען פאר די דייטשן פעסט‬ ‫דער גרעסטער פראבלעם‬ ‫אריינצושניידן אין סאוויעט טעריטאריע‪ ,‬פאר רוסלאנד איז אבער‬ ‫שאפנדיג ערנסטע פארלוסטן פאר רוסלאנד געווען‪ ,‬אז כמעט דאס גאנצע‬ ‫סיי אין סאלדאטן און סיי אין מיליטערישע מיליטערישע פירערשאפט פון‬ ‫געצייג‪.‬‬ ‫לענינ'ס צייטן זענען געווען‬ ‫אבער ווען סטאלין האט זיך ענדליך א פארגאנגענהייט‪ ,‬וויבאלד‬ ‫אויפגעוועקט און צוריק גענומען די סטאלין האט אין די פריערדיגע‬ ‫פירערשאפט לייצעס אין זיינע הענט האט יארן אויסגעמארדעט יעדן‬ ‫ער דאס געטון אזוי ווי בלויז ער קען‪ .‬צום וואס האט נאר געהאט סיי‬ ‫ערשט האט ער אנגעהויבן צו שטורעמען וועלכע קוואליפיקאציעס‪ ,‬און‬ ‫און האקן אין טיש שרייענדיג אז קעפ וועלן‬ ‫ווען דאס מיליטער האט זיך סטאלין סטראשעט זיינע סאלדאטן זיי צו פארשיקן צו די גולאגס‬ ‫אין סיביר אויב זיי וועלן נישט קעמפן ביזן טויט‬ ‫פליען‪ ,‬ער האט געזוכט וועם צו באשולדיגן גענויטיגט אין דירעקציע האט‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪31‬‬

‫טויזנטער סאוויעטישע סאלדאטן מארשירן אדורך פאר סטאלין אויפן וועג ארויס צו די שלאכטן קעגן די נאציס‬

‫טרופן וועלכע מארשירן אין ריכטונג פון‬ ‫אוקריינע און לענינגראד‪.‬‬ ‫ווען די קיוב אפענסיווע האט זיך‬ ‫אנגעהויבן אין סעפטעמבער‪ ,‬האבן‬ ‫די דייטשן אפגעהאלטן מעכטיגע‬ ‫נצחונות איבער די סאוויעטן‪ ,‬זיי זענען‬ ‫איבערגעפארן און צוקנאקט די נאציס‪,‬‬ ‫און גענצליך ארויסגענומען פון דינסט‬ ‫‪ 4‬סאוויעטישע ארמייען‪ .‬סטאלינ'ס‬ ‫נאנטע ראטגעבער האבן אים געעצה'ט‬ ‫איבערצולאזן די שטאט איינזעענדיג אז‬ ‫זיי האבן ניטאמאל קיין שאנסן צו געווינען‬ ‫איבער די נאציס‪ ,‬אבער סטאלין האט זיך‬ ‫אנטזאגט אנצונעמען זייער ראט‪ ,‬אנשטאט‬ ‫האט ער ארויסגעגעבן 'ארדער נומער ‪,'270‬‬ ‫וואס איז געווען א באפעל צו די טרופן‬ ‫אויפן פראנט צו קעמפן ברוטאל קעגן די‬ ‫נאציס‪.‬‬ ‫סטאלין האט גאר שרעקליך‬ ‫טעראריזירט זיין ארמיי צו קעמפן קעגן די‬ ‫נאציס מיט א פארבינסקייט‪ ,‬ווארענענדיג‬ ‫אז מען טאר זיך אויף קיין פאל נישט‬ ‫אונטערגעבן צום שונא‪ ,‬עס טאר נישט זיין‬ ‫אזא זאך ווי אריינפאלן לעבעדיג צו שונא‬ ‫אין די הענט‪ ,‬מען דארף קעמפן ביז צום‬ ‫טויט‪ ,‬און די וועלכע גיבן זיך יא אונטער‬ ‫וועלן פאררעכנט ווערן אלס פאררעטער‬ ‫קעגן מוטער‪-‬לאנד רוסיא‪ ,‬און וועלן‬ ‫אומגעברענגט ווערן ווען זיי קערן זיך‬ ‫צוריק אהיים נאך די קריג‪ ,‬און נאכמער פון‬ ‫דעם אז אויך די פאמיליעס פון סאלדאטן‬ ‫וועלכע פאלן אריין צום שונא וועלן‬ ‫פארשיקט ווערן קיין סיביר‪.‬‬ ‫‪32‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫נאציס אין די שלאכטן אין קיוב און איז‬ ‫גענומען געווארן אין געפענגעניש‪ ,‬און די‬ ‫נאציס האבן אנגעטראגן פאר סטאלין צו‬ ‫מאכן אן ארעסטאנטן אויסטויש און אים‬ ‫באפרייען אין אויסטויש מיט געוויסע‬ ‫נאצישע קאמאנדירן וואס זענען פארכאפט‬ ‫געווארן דורך די רוסן‪ ,‬האט דאס סטאלין‬ ‫קאטעגאריש אפגעווארפן‪ ,‬ער האט קאלט‬ ‫געענטפערט אז ער האט נישט קיין זון‬ ‫מיטן נאמען יאקאב‪ ,‬און ער ווייסט‬ ‫נישט פון וועם מען רעדט‪ ...‬יאקאב איז‬ ‫פארבליבן אין דייטשע געפענגעניש‪ ,‬און ער‬ ‫איז דערשאסן געווארן ווען ער איז געלאפן‬ ‫אין ריכטונג פון די צוים וועלכע האט זיי‬ ‫ארומגענומען‪.‬‬ ‫ווען מען טראכט אריין דערין כאפט‬ ‫א שרעק וואספארא ברוטאלער פירער‬ ‫סטאלין איז געווען‪ ,‬ער איז געווען גרייט‬ ‫צו ווייזן פאר זיין פאלק אן אייזערנעם‬ ‫פויסט ווי איידער צו ראטעווען דאס‬ ‫לעבן פון זיין אייגענעם זון‪ ,‬וועם ער‬ ‫האט געלאזט אויסשטארבן אין נאצישע‬ ‫הענט! אט דאס איז געווען סטאלין‪ ,‬ביי‬ ‫אים איז דאס לאנד געווען וויכטיגער ווי‬ ‫זיינע אייגענע קינדער‪ ,‬און דעריבער האט‬ ‫ער נישט געקענט ערלויבן זיך צו ברעכן‬ ‫און אהיימברענגען זיין זון‪ ,‬אינדערצייט‬ ‫וואס ער האט ארויסגעגעבן א באפעל פאר‬ ‫אנדערע סאלדאטן צו קעמפן ביזן טויט‪.‬‬

‫מיט אזא טעראר איז נישט קיין‬ ‫וואונדער אז מיליאנען רוסישע סאלדאטן‬ ‫האבן געקעמפט קעגן די נאציס מיט זייער‬ ‫לעבן‪ ,‬טראצדעם וואס זיי האבן נישט‬ ‫געהאט קיין שאנס צו געווינען די שלאכט‪,‬‬ ‫און איבער א האלב מיליאן רוסישע טרופן‬ ‫זענען אומגעברענגט געווארן אין די שלאכט‪,‬‬ ‫וואס איז געווען די גרעסטע איינציגע‬ ‫פארלוסט פאר רוסלאנד אין די קריג‪.‬‬ ‫זוכנדיג וועם צו באשולדיגן אינעם‬ ‫דורכפאל‪ ,‬האט סטאלין ווי זיין שטייגער‬ ‫באשולדיגט די טרופן זעלבסט‪ ,‬אז זיי‬ ‫האבן נישט געקעמפט מיט גענוג אייפער‬ ‫אין אקטאבער‪ ,‬נאכן אפהאלטן‬ ‫און ברען קעגן דעם שונא ווי עס פאסט‬ ‫פאר רוסישע זעלנער‪ .‬שוין אפגערעדט אז מעכטיגע נצחונות אין אוקריינע און‬ ‫די וועלכע זענען געפאנגען געווארן דורך די באלטישע ראיאנען‪ ,‬ווען בלויז אין‬ ‫די נאציס אז זיי זענען אליינס שולדיג אז לענינגראד גייט נאך אן א העפטיגער קאמף‪,‬‬ ‫זיי האבן זיך געלאזט נעמען אלס קריגס האט היטלער באשלאסן ווידעראמאל‬ ‫ארעסטאנטן‪" .‬זיי זענען פאררעטער" האט צו באנייען די אפענסיווע קעגן די‬ ‫סטאלין געשטורעמט‬ ‫און געזעצט אין‬ ‫טיש‪ ,‬און ווען זיי‬ ‫זענען צוריקגעקומען‬ ‫אהיים זענען זיי אלע‬ ‫פארשיקט געווארן‬ ‫אין די גולאגס וואו‬ ‫זיי זענען אדורך‬ ‫ברוטאלע צוואנגס‬ ‫ארבייט‪.‬‬ ‫אפילו ווען זיין‬ ‫אייגענער זון 'יאקאב'‬ ‫פארכאפט‬ ‫איז‬ ‫די באן וואס מ'האט אנגעגרייט פאר סטאלין צו אנטלויפן פון מאסקווע‬ ‫געווארן דורך די‬

‫מאסקווע האלט ביים‬ ‫פאלן צו די נאציס‪...‬‬

‫געקעמפט קעגן די נאצישע‬ ‫סאלדאטן מיט א ברוטאליטעט‪,‬‬ ‫און זיך נישט געלאזט אזוי‬ ‫שנעל אונטערברענגען‪.‬‬ ‫עס זענען פארגעקומען‬ ‫ברוטאלע קאמפן צווישן‬ ‫ביידע זייטן‪ ,‬און עס איז‬ ‫געלונגען פאר די דייטשע‬ ‫טרופן אדורכצוברעכן אלע‬ ‫רוסישע דעפענסעס‪ ,‬און זיי‬ ‫האבן שוין דערגרייכט די‬ ‫פארשטעט פון מאסקווע!‬ ‫דער מצב איז געווארן אזוי‬ ‫ערנסט‪ ,‬מען האט געגלויבט‬ ‫אז עס איז בלויז א פראגע פון‬ ‫צייט בעפאר די נאציס וועלן‬ ‫באווייזן אריינצושטורעמען און‬ ‫איבערנעמען די שטאט‪ ,‬און אין‬ ‫רעזולטאט האט אויסגעבראכן‬ ‫א שרעקליכער פאניק און‬ ‫כאאס אין די הויפטשטאט‪,‬‬ ‫מאסן זענען אנטלאפן פון‬ ‫די שטאט אינדערצייט וואס‬ ‫אנדערע האבן זיך באהאלטן‬ ‫אין קעלערן‪ ,‬געשעפטן זענען‬ ‫געווען פארשלאסן‪ ,‬די באן‬ ‫סיסטעם האט נישט געארבייט‪,‬‬ ‫און אלע גאסן זענען געווען‬ ‫ליידיג און דעזעטירט‪.‬‬ ‫נאצישע טרופן מאכן מאסיווע פארשריט אין רוסלאנד אין זייער‬ ‫רוסישע‬ ‫די‬ ‫אויך‬ ‫בליץ קריג קעגן די סאוויעטן‬ ‫קאמאנדע איז געווען ערנסט‬ ‫הויפטשטאט מאסקווע‪ ,‬און ארויסגיין אין באזארגט‪ ,‬און זיי האבן אנגעהויבן מאכן‬ ‫א מעכטיגער קאמף גענצליך אפצושאפן די עמורדזשענסי צוגרייטונגען צו רוקן די‬ ‫סאוויעט יוניאן‪.‬‬ ‫רעגירונג ‪ 500‬מייל אריין טיפער אין לאנד‪,‬‬ ‫זייענדיג אזוי שטאלץ פארגלייבט אין אין פאל מאסקווע פאלט צו די נאציס‪,‬‬ ‫זיך און אין זיין קריגס מאשין‪ ,‬האט היטלער און זיי האבן אויך צוגעגרייט א ספעציעל‬ ‫געגלויבט אז די באלשעוויק רעזשים וועט באשיצטער באן גרייט צו עוואקואירן‬ ‫איינפאלן מיט איין שטויס‪ ,‬און ווי נאר סטאלין און זיינע נאנטע פון מאסקווע‪...‬‬ ‫זיינע מעסערשמידט עראפלאנען וועלן זיך‬ ‫אבער דאן האט סטאלין אראפ‪-‬‬ ‫באווייזן העכער די מאסקווער הימלען און געשטעלט זיין פויסט זאגענדיג אז מען‬ ‫אנהויבן אראפרעגענען זייערע מאכטפולע גייט נישט אין ערגעץ‪ ,‬מען בלייבט דא‬ ‫באמבעס‪ ,‬וועלן די פאנצער דיוויזיעס שטיין און מען וועט קעמפן מיט ציין און‬ ‫קענען אריינשטורעמען אין שטאט אין נעגל קעגן די נאציס‪ .‬ער האט זיך אפילו‬ ‫געציילטע וואכן‪ .‬היטלער האט אפילו א באטייליגט ביי אן אפענע מיליטערישע‬ ‫נאמען געגעבן די אפעראציע 'אפערעישאן פאראדע אינעם רויטן סקווער אום‬ ‫טייפון'‪ ,‬גלויבנדיג אז די דייטשע טרופן נאוועמבער ‪ ,7‬און שטייענדיג דארט‬ ‫וועלן פשוט אוועקבלאזן די רויטע ארמיי זענען אריבערגעפארן פארנט פון אים‬ ‫ווי א טייפון שטורעם‪.‬‬ ‫טויזנטער אויסגעשורה'טע טאנקען‪,‬‬ ‫ער האט אבער היבש אונטערגעשאצט וועלכע זענען פון דארט גלייך אפגעפארן‬ ‫סטאלינ'ס פארבינסקייט‪ ,‬די הארטע צו די פראנט ליניעס צו באקעמפן‬ ‫רוסישע זעלנער ‪ -‬וועם היטלער האט די דייטשע טרופן‪ ,‬וועלכע זענען דאן‬ ‫שפאטיש און ראסיסטיש אנגערופן געשטאנען בלויז ‪ 25‬מייל אינדרויסן פון‬ ‫די 'סלאווישע רעביט פאמיליע' האבן די שטאט‪.‬‬

‫ענדליך א מעכטיגע זיג‬ ‫קעגן נאצי דייטשלאנד‬ ‫די דייטשן וואלטן גאר ווארשיינליך‬ ‫געמאכט ווייטערדיגע פארשריט‪ ,‬ווען‬ ‫נישט דער רוסישער ווינטער האט זיך‬ ‫אראפגעלאזט אינעם ראיאן‪ ,‬ברענגענדיג‬ ‫אייז קאלטע און פראסטיגע וועטערס‪,‬‬ ‫וועלכע זענען מזל'דיג געקומען צו הילף‬ ‫פאר די רוסן אין זייער קאמפ קעגן די‬ ‫נאצישע טרופן‪.‬‬ ‫די דייטשן זענען פשוט נישט‬ ‫געווען צוגעגרייט צו אזעלכע קעלט‪ ,‬די‬ ‫סאלדאטן האבן נישט פארמאגט קיין‬ ‫געהעריגע מאנטלען זיך צו באשיצן פון‬ ‫די פארפרוירענע וועטערס פון ‪ 30‬אונטער‬ ‫זירא‪ ,‬אויך זייערע טאנקען האבן נישט‬ ‫געקענט אדורכטראגן די אויסטערלישע‬ ‫קעלט‪ ,‬די מאטארן האבן זיך נישט‬ ‫אנגעצינדן‪ ,‬און אנדערע מעכאניזם‬ ‫איז געגאנגען שלאפן‪ .‬די רוסן אבער‬ ‫זענען געווען צוגעגרייט צו די קאלטע‬ ‫וועטערס‪ ,‬זיי האבן פארמאגט ווארימע‬ ‫פעלצן און שטיוול‪ ,‬זיי זענען בכלל געווען‬ ‫צוגעוואוינט צו לעבן מיט די קעלט‪ ,‬און‬ ‫נאכן אריינשאשקען א פלאש וואדקא‬ ‫האבן זיי געקענט קעמפן ווי אינמיטן‬ ‫זומער‪.‬‬ ‫סטאלין האט שנעל אויפגעכאפט די‬

‫ווען די שווערע ווינטער איז אנגעקומען האבן דייטשע‬ ‫טאנקען געזינקען אין די טיפע שנייען‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪33‬‬

‫נאך די מאסקווע זיג‬ ‫האט זיך אבער סטאלין נישט‬ ‫געהאט בארואיגט‪ ,‬זיין בלוט‬ ‫האט נאך געקאכט איבער דער‬ ‫פארראט פון היטלער קעגן‬ ‫אים‪ ,‬און ער האט דעריבער‬ ‫באשלאסן צו גיין ווייטער‬ ‫און גענצליך צוקנאקן די‬ ‫נאציס‪ ,‬און זיי נישט געבן‬ ‫קיין צייט צו כאפן דער אטעם‬ ‫נאך זייערע פארלוסטן‪ .‬ווען‬ ‫גענעראל זוקאוו האט אבער‬ ‫רוסישע סאלדאטן האבן נישט קיין שום פראבלעם צו קעמפן אין‬ ‫געטענה'ט צו סטאלין אז‬ ‫די אייזיגע פרעסטן‬ ‫ער האט נישט די קרעפטן‬ ‫דערפאר‪ ,‬האט סטאלין אין‬ ‫רעזולטאט אויסגעמעקט זיין‬ ‫נאמען פון די ליסטע פאר‬ ‫וועם עס קומט זיך קרעדיט‬ ‫פארן ראטעווען מאסקווע‪,‬‬ ‫טראצדעם וואס ער האט‬ ‫אנגעפירט די רויטע ארמיי‬ ‫און געהאלפן ברענגען א זיג‬ ‫פאר רוסלאנד‪...‬‬ ‫אין אנהויב ‪ 1942‬איז‬ ‫סטאלין פאקטיש געווען דער‬ ‫איינציגסטער צו דערלאנגען‬ ‫די רוסן אנטוואפענען דייטשע סאלדאטן וועלכע ליידן מאסיווע‬ ‫פארלוסטן‬ ‫ערנסטע מכות פאר היטלער‪.‬‬ ‫טעגליך‬ ‫איז‬ ‫ענגלאנד‬ ‫באמבארדירט געווארן דורך‬ ‫די לופטוואפע און די שטאט‬ ‫איז געווען איין גרויסער‬ ‫חורבן‪ ,‬אמעריקע האט נאך‬ ‫געהאלטן אינמיטן צו זיך‬ ‫קומען פון די יאפאנעזע‬ ‫סורפרייז אטאקע אין פוירל‬ ‫הארבער‪ ,‬און סטאלין איז דאן‬ ‫געווען דער איינציגסטער‬ ‫וועלכער האט געטריבן זיינע‬ ‫אמעריקע שיקט וואפן פאר רוסלאנד צו העלפן אין די שלאכטן‬ ‫סאלדאטן מיט א טעראר ווי‬ ‫געוואלדיגע געלעגנהייט וואס האט זיך דער טייוול אליינס אריינצוקנאקן אין די‬ ‫דא געשאפן‪ ,‬און ער האט אונטערגענומען נאציס וויפל עס לאזט זיך נאר‪.‬‬ ‫אין יוני ‪ 1942‬האבן די נאציס זיך‬ ‫א מאסיווער קאנטער אטאקע קעגן די‬ ‫אויסגעמאטערטע און האלב פארפרוירענע רעארגאניזירט און אונטערגענומען אן‬ ‫נאצישע טרופן‪ ,‬און ער האט אנגעהויבן אפענסיווע אין דרום רוסלאנד‪ ,‬די קאמפן‬ ‫זיי דערלאנגען גאר שווערע קלעפ‪ ,‬האבן זיך עווענטועל סטאנציאנירט אין‬ ‫אטאקירנדיג געשטראנדעטע דייטשע סטאלינגראד‪ ,‬וואו עס זענען פארגעקומען‬ ‫באטאליאנס וועמענס טאנקען האבן פשוט איינס פון די ברוטאלסטע שלאכטן אין די‬ ‫נישט געארבייט‪ ,‬און צום ערשטן מאל זינט צווייטע וועלט קריג‪ ,‬אריינגערעכנט הויז‬ ‫די קריג האט זיך אנגעהויבן האט סטאלין צו הויז קאמפן‪ .‬דאסמאל האט סטאלין‬ ‫געברענגט צו אן ענדע היטלער'ס בליץ קריג געלאזט זיינע קריגס קאמאנדירן טון דעם‬ ‫מיט וועלכע ער האט פאראויס מארשירט דזשאב‪ ,‬און זיי האבן טאקע אפגעהאלטן‬ ‫און צוטרעטן אונטער זיינע שטיוול ווער א סוקסעס אין די שווערע שלאכטן‪ ,‬נאצי‬ ‫טרופן האבן זיך אנגעהויבן אונטערגעבן אין‬ ‫עס איז אים נאר געשטאנען אין וועג‪.‬‬ ‫‪34‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫די מאסן‪ ,‬און דעצעמבער ‪ ,1942 ,25‬האבן‬ ‫זיך די דייטשן אפיציעל אונטערגעגעבן‪ .‬די‬ ‫קריג וועט זיך נאך ציען צוויי און א האלב‬ ‫יאר‪ ,‬אבער די סאוויעט זיג האט זיך שוין‬ ‫אנגעזען אויפן האריזאנט‪.‬‬

‫רוסישע סאלדאטן מארשירן אין די חרוב'ע שטאט קיעוו‬ ‫נאכן פארטרייבן די דייטשע סאלדאטן‬

‫די 'גרויסע דריי' סטאלין טשורטשיל און רוזעוועלט ביי א‬ ‫זיצונג ביי די ענדע פון די קריג‬

‫סטאלין איבערגעבנדיג א שווערד אלס מתנה פארן‬ ‫ענגלישען פרעמיער טשורטשיל‬

UI "WFOVF #SPPLMZO /: 5FM o 'BY &NBJM KVEBJDBDPSOFS!HNBJM DPN

0QFO %BJMZ BN QN

‫תצא תשע"ו‬

‫מה רבו מעשיך ה'‬ ‫ארענגעטען ‪2 -‬‬

‫יודל שטיין‬ ‫די הענט פונעם ארענגעטען איז זייער‬ ‫ענליך צו מענטשליכע הענט‪ ,‬זי האט‬ ‫פיר לאנגע פינגערס און א דיקע פינגער‬ ‫אנטקעגן איבער‪.‬‬ ‫דאס איז ספעציעל געאייגנט צו קענען‬ ‫קריכן אויף ביימער און זיך אראפהענגן און‬ ‫סווינגען פון צווייגן‪.‬‬ ‫אירע ארעמס זענען אזוי לאנג אז ווען‬ ‫זי שטייט גרייכן זיי כמעט ביז צו דער ערד‪,‬‬ ‫און ווען זי שפרייט זיי אויס איז פון איין‬ ‫שפיץ האנט ביז די אנדערע זיבן פיס!‬ ‫אין צוגאב זענען אירע הענט זייער‬ ‫מאכטפול און מוסקולירט‪ ,‬זי קען זיך‬ ‫הענגען איר שווערע גרויסע קערפער אויף‬ ‫א צווייג מיט איין ארעם פאר א לענגערע‬ ‫צייט‪ ,‬קלויבנדיג און עסנדיג דערביי פרוכט‬ ‫פונעם בוים‪.‬‬ ‫אויף אירע הונטערשטע פיס פארמאגט‬ ‫זי די זעלבע פינף פינגערס ווי אויף אירע‬ ‫צוויי פאדערשטע הענט‪.‬‬ ‫אירע פיס פינגערס אפערירן אויך די‬ ‫זעלבע ווי די פאדערשטע הענט‪ ,‬קענענדיג‬ ‫אנכאפן זאכן און טון די זעלבע אויפגאבעס‬ ‫סיי מיט די הענט און סיי מיט די פיס‪.‬‬ ‫דאס איז א דאנק דעם וואס אירע‬ ‫דזשוינטס ביי די לענדן (היפס) זענען די‬ ‫זעלבע פלעקסעבעל ווי די דזשוינטס ביים‬ ‫אקסעל‪.‬‬ ‫צוליב דעם ווערן זיי אפט באצייכנט‬ ‫ווי זיי פארמאגן פיר הענט ‪ -‬אנשטאט‬ ‫צוויי הענט און צוויי פיס‪.‬‬ ‫אירע הונטערשטע פיס זענען‬ ‫אזוי שטארק אדאפטירט ווי אירע‬ ‫פאדערשטע צוויי הענט‪ ,‬אז זי האט אפילו‬ ‫שוועריקייטן ווען זי קומט אראפ פון בוים‬ ‫צו גיין אויף דער ערד‪ ,‬זי וועט דאן גיין‬ ‫אויף אלע פיר אנשטאט בלויז אויף די‬ ‫צוויי הונטערשטע‪.‬‬ ‫נאכמער פון דעם‪ ,‬זי וועט נישט גיין‬ ‫אויף איר פיס פלאך נאר אויף איר פויסט‬ ‫וואס זי וועט פארמאכן (סיי ביי די הענט‬ ‫און סיי ביי די פיס) און גיין דערויף‪.‬‬ ‫דאס איז איינס פון די סיבות פארוואס‬ ‫די ארענגעטען וויל כמעט קיינמאל נישט‬ ‫אראפקומען פונעם בוים און גיין אויף דער‬ ‫‪36‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫ערד‪ ,‬עס איז זייער זעלטן וואס מען זעט‬ ‫איר אויף דער ערד‪.‬‬ ‫דאס איז וויבאלד עס איז איר אסאך‬ ‫גרינגער זיך צו באוועגן אויף די הויכע‬ ‫ביימער‪ ,‬נעמליך דורכן קריכן שפרינגען‬ ‫און סווינגען פון איין בוים צו די אנדערע‪,‬‬ ‫ווי איידער שפאצירן אויף אירע פיר אויף‬ ‫דער ערד‪.‬‬ ‫און מיט דעם איז זי אנדערש פון‬ ‫אלע אנדערע אין די עיפס פאמיליע ווי‬ ‫טשימפאנזיס און גערילעס‪ ,‬וואס זיי‬ ‫לעבן סיי אויף די ביימער און סיי אויף‬ ‫דער ערד‪ ,‬קענענדיג גרינגערהייט גיין‬ ‫אויף דער ערד‪ ,‬סיי אויף אירע פיר און‬ ‫סיי בלויז אויף די צוויי הונטערשטע פיס‪,‬‬ ‫אבער די ארענגעטען האט שוועריקייטן צו‬ ‫גיין אויף דער ערד‪ ,‬און זי לעבט דעריבער‬ ‫כמעט שטענדיג בלויז אויף די ביימער‪.‬‬ ‫עס איז וואונדערליך צו זען ווי אזוי‬ ‫זי האט אדאפטירט א לעבן צו קענען‬ ‫אלעס טון אויף די ביימער‪ ,‬אן צו דארפן‬ ‫אראפקומען אויף דער ערד‪.‬‬

‫זי האט דארט אויף די הויכע ביימער‬ ‫איר עסן‪ ,‬פרוכט וואס וואקסט אויף‬ ‫די הויכע צווייגן‪ ,‬און ווען עס רעגנט‬ ‫זאמעלט זי דאס וואסער פון די בלעטער‬ ‫צום טרינקען‪ ,‬אזוי אז זי דארף נישט‬ ‫אראפקומען צו דער ערד‪.‬‬ ‫די נאמען ארענגעטען שטאמט ארגינעל‬ ‫פון די מאלאזיע און אינדאנעזיע שפראך‪,‬‬ ‫ווי די ווארט 'ארענג' באדייט פערזאן און‬ ‫'הוטען' באדייט וואלד‪ ,‬באצייכענענדיג די‬ ‫באשעפעניש אלס די 'מענטש פון וואלד'‪,‬‬ ‫וויבאלד זי איז ענליך צו א מענטש מיט‬ ‫מערערע כאראקטעריסטישקייטן‪.‬‬ ‫אמאליגע צייטן זענען מענטשן‬ ‫אוועקגעשטאנען פון די ארענגעטן און‬ ‫מורא געהאט פון איר‪ .‬געוויסע האבן‬ ‫געהאלטן אז עס ברענגט דעם מענטש‬ ‫א שלעכט מזל אויב מען קוקט איר אין‬ ‫פנים‪.‬‬ ‫עס זענען אפילו ארומגעגאנגען‬ ‫לעגענדעס אז די ארענגעטענס קידנעפן‬ ‫און פארכאפן מענטשן‪.‬‬

‫געשמאקע רעסעפיס‬ T USTED RIB ROstaArdS, and R C H IS D A R E S R O mu H , Dijon sted with horseradish cold on usly cru it’s also amazing This roast--delicio out of the oven, but t ho ct rfe pe -is sspice a sandwich.

‫נכנס יין יצא חסיד‬

Recipes by: Shifra Klein- Joy of Kosher Magazine

ME,‫ ווער עס האט נאך דעם נאמען נישט געהערט‬,'‫דער צדיק און קדוש 'רבי אלעזר ביאליסטוקער‬ .‫דעם שוועל פונעם פוילישן חדר‬ ‫איבערגעטראטן‬ ‫נאך‬TI‫האט‬ COOK Call 1-855-JOY-OF-KOSHER (1855-569-6356) to Subscribe - 125MIN: ‫נישט‬ 145MIN: DURATION - 8-10 SERVINGS E M TI EP PR : 25MIN

INGREDIENTS 8 pound five-bone in beef rib roast ¾ cup prepared horseradish 3 tablespoons finely chopped parsley 3 tablespoons Dijon mustard 1 tablespoon coarsely ground black pepper 1 tablespoon brown sugar 1 tablespoon red wine vinegar

‫תצא תשע"ו‬

PREPARATION 1. Preheat the oven to 375°F. Set a rack in a large, deep roasting pan and place the beef roast on the rack. 2. In a small bowl, blend the horseradish with the Dijon mustard, chopped parsley, ground pepper, sugar and vinegar to form a paste. Slather the paste all over the top and sides of the meat. Roast in the lower third of the oven for about 2 hours,

until an instant-read thermometer inserted in the center of the roast registers 125°F. Transfer the roast to a cutting board and let rest for at least 20 minutes. 3. Discard the string and thinly slice the roast beef across the grain. Transfer the meat to a platter and serve.

‫אטעוֶועט‬ ‫ׁש ָּבת ַר ֶ‬ ‫ִדי ַ‬

‫‪8‬‬

‫ש ּפ ֶעטֶער‬ ‫עֶטְל ִיכ ֶע טֶעג ׁ ְ‬ ‫סְ’אִיז ה ֵייס‪...‬‬ ‫שו ִויץ‬ ‫אִיך ׁ ְ‬ ‫שטִיקְט‪...‬‬ ‫אִיך ו ֶוער ד ֶערְׁ ְ‬

‫דְר ֵיי טוֹיז ֶענ ְט סְטִיטְׁשֶעס אִין אֵיין‬ ‫שנ ֶעלְקֵייט!‬ ‫ֹיבְל ִיכ ֶע ׁ ְ‬ ‫מִינוּט‪ ...‬אַן א ּומְג ְלו ּ‬

‫נ ִׁישְט א ּומְז ִיסְט ו ֶוער ְט‬ ‫ד ִי פ ֶעקְטָאר ִי ג ֶער ּופ ְן‬ ‫שו ִויץ פ ֶעקְטָאר ִי’‬ ‫‘ׁ ְ‬

‫אוֹי ו ֵויי! אַ נ ִיד ֶעל‬ ‫אִיז אַר ֵיין אִין מֵיין‬ ‫פ ִינ ְג ֶער‬

‫ד ִי נ ִיד ֶעל‪ ..‬מֵיין‬ ‫פ ִינ ְג ֶער!‬

‫ׁשוֹין צ ּור ִיק‬ ‫אַר ְּב ֶעטְן!‬ ‫‪38‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫ו ָואס ג ֵייט ד ָא פ ָאר? ג ֵייטְס‬ ‫ׁשוֹין צ ּור ִיק אַר ְּב ֶעטְן!‬

‫אִיז ד ָאס טַאקֶע אַמֶער ִיקֶע?‬ ‫ד ָאס אִיז אַ ג ּוטֶע ל ַאנ ְד?‬

‫עֶנְדְל ִיך ג ֵייט מֶען ׁשוֹין אַה ֵיים!‬ ‫מֵיינ ֶע אוֹיג ְן צ ִּיפ ֶען ׁשוֹין‪ ,‬ו ֶוער‬ ‫ר ֶעד ְט נ ָאך פוּן מֵיין ר ּוקְן‪...‬‬

‫ד ִי אֵייג ֶענ ְט ּומֶער ה ָא ּב ְן מוֹר ָא אַז אֵיינ ֶער‬ ‫קֶען אֶפְׁשַר צוּנ ֶעמֶען אַ נ ָאד ְל אָד ֶער‬ ‫פ ָאד ֶעם‪...‬‬

‫פוּן מָאר ְג ְן אָנ ְג ֶעהוֹי ּב ְן‪ ,‬ו ֶועט ד ֶער טִיר‬ ‫של ָאסְן אַ ג ַאנְצ ֶען טָאג!‬ ‫ז ֵיין פ ַאר ְׁ ְ‬

‫ֶעט‪-‬ב ּוקְס!‬ ‫מֶען ד ַאר ְף ּב ַאק ּוקֶן עֶנְקֶער ֶע ּפ ַאק ּ‬

‫ק ּוקְטְס גוּט! ׁשוֹין מֶער ֶער ֶע מָאל וָואס אֵיינ ֶער‬ ‫שטִיקְל סְחוֹר ָה‬ ‫ה ָאט ג ֶענ ּומֶען אַ ג ַאנְצ ֶע ׁ ְ‬

‫ֹיב ו ָואל ְט ג ֶעו ֶוען נ ָאך אַ‬ ‫אִיז ו ָואס? או ּ‬ ‫טִיר‪ ,‬ו ָואל ְט מֶען י ֶענ ְץ אוֹיך פ ַארְמַאכ ְט!‬

‫א ָּב ֶער ד ָאס אִיז ד ָאך ד ִי‬ ‫אֵיינְצ ִיגְסְטֶע אַרוֹיסְג ַאנ ְג פוּנ ֶעם‬ ‫ֶעב ֵייד ֶע!‬ ‫ג ּ‬

‫תצא תשע"ו‬ ‫‪39‬‬ ‫פארזעצונג קומט אי”ה‬

‫‪67‬‬

‫זעליג דער בעל עגלה‬ ‫געשריבן און געמאלן דורך דער בארימטער מעלער‪ :‬הרב יצחק ערפס‬

‫זעליג‪,‬‬ ‫ברוך השם‬ ‫ביזט שוין‬ ‫דא‬

‫ענדליך אינדערהיים!‬

‫שלום‬ ‫עליכם!‬

‫ב”ה טאטי‬ ‫איז שוין‬ ‫אהיימ‪-‬‬ ‫געקומען‬

‫זעליג‪ ,‬ביזט דאך געווען‬ ‫אונטערוועגנס אזוי לאנג‪,‬‬ ‫האסט טאקע מצליח‬ ‫געווען?‬ ‫איך בין‬ ‫אנגעקומען צו‬ ‫מזרח גאליציע‬

‫יא‪ ,‬טאטי איז דא!‬

‫וואו!?!‬

‫יא‪ ,‬ב”ה‪ ,‬איך‬ ‫האב געוואנדערט‬ ‫און געוואנדערט‬

‫זעליג האט פארציילט די‬ ‫גאנצע געשיכטע‬ ‫און דער פריץ האט דיך‬ ‫געגעבן די וואגן און די צוויי‬ ‫שטארקע פערדן אומזיסט?‬ ‫איך קום שוין‬ ‫צוריק‪ ,‬פאנגטס אן צו‬ ‫פאקן די פעקלעך‬

‫יא‪,‬‬ ‫און יעצט‬ ‫דארף איך‬ ‫גיין צו רבי‬ ‫משה לייב‬ ‫פון‬ ‫סאסוב‬

‫‪40‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫איך בין נייגעריג וואס רבי‬ ‫משה לייב וועט‬ ‫זאגן ווען איך‬ ‫וועל אים‬ ‫פארציילן אז איך‬ ‫פאר קיין מזרח‬ ‫גאליציע‬

‫‪68‬‬

‫אין קורצן פון פריער‪ :‬זעליג דער בעל עגלה באקומט א ברכה פון‬ ‫דער צדיק רבי משה לייב פון סאסוב פאר עשירות‪ ,‬אבער דער רבי הייסט‬ ‫אים אז ער וועט מוזן פאלגן אלעס וואס ער הייסט‪ ,‬אפילו אויב עס לייגט זיך נישט‬ ‫אויפן שכל‪ .‬דערווייל כאפן מיר א בליק אין פאלאץ פון גראף דובינסקי וואס וויל אויפנעמען א‬ ‫אידישע ארבעטער‪ ,‬אבער קיין שום איד וויל נישט ארבעטן פאר אים‪ ,‬דער פריץ זאגט אז ער איז‬ ‫גרייט צו גיבן א הויז מיט א פארעם אומזיסט פאר דריי יאר‪ ,‬פאר וועלכע איד עס קומט נאר ארבעטן‬ ‫צו אים ענדליך טרעפן זיי זעליג וואס איז מסכים דערצו ‪ -‬און יעצט ליינט ווייטער‪:‬‬

‫ברוך הבא זעליג! קומט אריין‬ ‫זעליג‪,‬‬ ‫איך זע‬ ‫פון דיין שמייכל‬ ‫אז דו‬ ‫האסט‬ ‫מצליח‬ ‫געווען‬

‫איך‬ ‫האף אז‬ ‫ביזט‬ ‫געגאנגען‬ ‫ערשט‬ ‫צו דיין‬ ‫פאמיליע‬

‫זעליג האט פארציילט פארן רבי’ן די גאנצע געשיכטע‬

‫‪ ...‬און פריץ‬ ‫דובינסקי איז‬ ‫א גרויסער‬ ‫אנטיסעמיט‬

‫יא‪,‬‬ ‫ב”ה‬

‫דער רבי האט מיך אויסגעלערנט צו האבן אמונת‬ ‫חכמים‪ ,‬איך גלייב אז דער‬ ‫רבי’ס ברכה וועט פולקאם‬ ‫מקוים ווערן און דער‬ ‫אייבערשטער וועט‬ ‫מיך היטן‬ ‫פון‬ ‫שלעכטס‬

‫זעליג איך בין אזוי‬ ‫שטאלץ מיט דיך‬

‫ער קען טוישן זיין‬ ‫גוסטע פון איין סעקונדע‬ ‫צום צווייטן‪ ,‬אבער איך‬ ‫בין נישט באזארגט‬ ‫יישר כח רבי‪ ,‬נאך איין זאך‪ ,‬דאס מיינט אז איך מיט מיין פאמיליע וועלן דארפן‬ ‫פארן וואוינען אין מזרח גאליציע‬

‫נישט קיין פראבלעם‬ ‫זעליג‪ .‬דו גייסט נאך ווערן‬ ‫א גרויסער עושר‪ ,‬אבער‬ ‫זאלסט זיכער מאכן צו‬ ‫זיין אפגעהיטן און גיבן‬ ‫אסאך צדקה‪ ,‬און דער‬ ‫אייבערשטער וועט דיך‬ ‫היטן‪.‬‬

‫נישט געזארגט‬ ‫רבי‪ ,‬איך וועל‬ ‫שטענדיג גיבן‬ ‫אסאך צדקה‪,‬‬ ‫ווייל איך‬ ‫ווייס וואס‬ ‫עס מיינט‬ ‫צו זיין‬ ‫ארים‬

‫תצא תשע"ו‬

‫‪41‬‬

‫קינדערלעך‬ ‫ר לערנען נ"ך‬ ‫לאמי‬ ‫‪34‬‬

‫ָאר ְטן פּון‬ ‫ֶדער ג ְ‬ ‫עא ִלי‬ ‫נָבֹות ַה ִי ְז ָר ֵ‬ ‫געשריבן דורך דער באקאנטער מחנך‬ ‫הרב יעקב האפקאוויטש פון ירושלים‬ ‫געמאלן דורך‪ :‬ר׳ מרדכי העללער‬

‫יכע‬ ‫עק ִל ֶ‬ ‫עטאהן ַא ְׁש ֶר ְ‬ ‫ֶבל ָהאט ֶג ָ‬ ‫ישע ִאיז ֶ‬ ‫ׁ‬ ‫ִדי גוֹ ִי ֶ‬ ‫ׂ ִרים‬ ‫יבן ְּב ִריוו צוּ ִדי זְ ֵק ִנים אוּ ן ָש‬ ‫עש ִר ְּ‬ ‫ַאך! זִ י ָהאט ֶג ְׁ‬ ‫ז ְ‬ ‫יטן זִ ְיגל פוּ ן‬ ‫עח ְת ֶמעט ֶדערוֹיף ִמ ְ‬ ‫אלק‪ ,‬אוּ ן ֶג ַ‬ ‫פוּ ן ָפ ְ‬ ‫ַא ְח ָאב‪.‬‬ ‫ֹילן ִדי זְ ֵק ִנים‬ ‫ֶבל ֶּבעפו ְ‬ ‫ִאין ִדי ְּב ִריוו‪ָ ,‬האט ִאיז ֶ‬ ‫אלק‪ ,‬וֶוען נָבוֹת וָואס ִאיז‬ ‫ַאמ ֶלען ֶדעם ָפ ְ‬ ‫יינז ְ‬ ‫צוּ ַא ְ‬ ‫ֹיפט פוּ ן‬ ‫יצט הו ְּ‬ ‫ענ ְטׁש זִ ְ‬ ‫עעהע ְר ֶטער ֶמ ְ‬ ‫ֶ‬ ‫ַא ָחׁשוּ ֶבער ֶג‬ ‫ענקוּ ם‪.‬‬ ‫ַאמ ְ‬ ‫צוּ ז ֶ‬ ‫ֶעצן ְצוֵויי זִ ְינ ִדיגע‬ ‫עגן נָבוֹת וֶועט ֶמען ז ְ‬ ‫ַא ְנ ְט ֶק ְ‬ ‫ֶועל ֶכע זֶענֶען ְג ֵרייט‬ ‫ענ ְט ְׁשן ו ְ‬ ‫עכ ֶטע ֶמ ְ‬ ‫ַלייט‪ְׁ ,‬ש ֶל ְ‬ ‫אל ְטן‬ ‫עש ְ‬ ‫ׁ‬ ‫אלׁש ַאז נָבוֹת ָהאט ֶג ָ‬ ‫ָאגן ַפ ְ‬ ‫ֵעדוּ ת צוּ ז ְ‬ ‫עניג‪.‬‬ ‫ער ְׁש ְטן אוּ ן ַא ְח ָאב ֶדער ֶק ִ‬ ‫ֹיב ְ‬ ‫ֶדעם או ֶּ‬ ‫ֶועלן‬ ‫ערן‪ ,‬ו ְ‬ ‫ֶועלן ָדאס ֶה ְ‬ ‫אוּ ן ַאז ִדי ָא ְנוֶועזְ ְנ ֶדע ו ְ‬ ‫ֶערן נָבוֹת ִּביז ֶער‬ ‫עש ֵטיינ ְ‬ ‫ערענֶען אוּ ן ֶּב ְׁ‬ ‫זֵיי זֶעהר ֶצ ֶ‬ ‫‪42‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫ירן ִמיט‬ ‫יך ִפ ְ‬ ‫ארף זִ ְ‬ ‫אר ְּבן‪ַ ,‬אזוֹי וִ וי ֶמען ַד ְ‬ ‫וֶועט ְׁש ַט ְ‬ ‫עפער אוּ ן ֶדעם‬ ‫עש ֶ‬ ‫ׁ‬ ‫עלט ֶדעם ֶּב ֶ‬ ‫ׁש ְ‬ ‫ֵאיינֶעם וָואס ֶ‬ ‫עניג‪.‬‬ ‫ֶק ִ‬ ‫עגן פוּ ן נָבוֹת‬ ‫ער ֶמ ְ‬ ‫אנ ֶצער ֶפ ְ‬ ‫ַאזוֹי וֶועט ֶדער ַג ְ‬ ‫יך ֶקענֶען‬ ‫עניג‪ ,‬אוּ ן ַא ְח ָאב וֶועט זִ ְ‬ ‫יבער צוּ ם ֶק ִ‬ ‫ַא ִר ֶּ‬ ‫ארק‪.‬‬ ‫עלד וָואס ֶער ְגלוּ ְסט ַאזוֹי ְׁש ַט ְ‬ ‫ֶעמען ֶדעם ֶפ ְ‬ ‫נ ֶ‬ ‫אבן ֶגעזֶעהן ִדי ְּב ִריוו‬ ‫ׂ ִרים ָה ְּ‬ ‫וֶוען ִדי זְ ֵק ִנים אוּ ן ָש‬ ‫אבן זֵיי‬ ‫יטן זִ ְיגל פוּ ן ַא ְח ָאב‪ָ ,‬ה ְּ‬ ‫עח ְת ֶמעט ִמ ְ‬ ‫וָואס ִאיז ֶג ַ‬ ‫אבן ֶגעוואוּ ְסט ַאז‬ ‫יימ ִניס‪ .‬זֵיי ָה ְּ‬ ‫עה ְ‬ ‫ֶגעוואוּ ְסט ֶדעם ֶג ֵ‬ ‫ׁשע ֵעדוּ ת‪ָ ,‬א ֶּבער‬ ‫אל ֶ‬ ‫ָאגן ַפ ְ‬ ‫ֶועלן ז ְ‬ ‫ִדי זִ ְינ ִדיגע ַלייט ו ְ‬ ‫ירן וָואס‬ ‫ֹיס ִפ ְ‬ ‫יידט פוּ ן או ְ‬ ‫ערמ ְ‬ ‫ישט ֶפ ַ‬ ‫יך ִנ ְׁ‬ ‫אבן זִ ְ‬ ‫זֵיי ָה ְּ‬ ‫ֶעס ְׁש ֵטייט ִאין ִדי ְּב ִריוו‪.‬‬ ‫ישט‬ ‫אר ִנ ְׁ‬ ‫ֵוייסט פוּ ן ָג ְ‬ ‫ֶועל ֶכער ו ְ‬ ‫אלק ו ְ‬ ‫ֶדעם ָפ ְ‬ ‫אבן זֵיי ַצאם ֶגענוּ ֶמען‪,‬‬ ‫ָה ְּ‬ ‫ישט ֶגעוואוּ ְסט פוּ ְנם‬ ‫ֹיך נָבוֹת וָואס ָהאט ִנ ְׁ‬ ‫או ְ‬ ‫ְּפ ַלאן ִאיז ֶגעקוּ ֶמען‪.‬‬ ‫ֶעצט‪,‬‬ ‫ֹיבן ָאן ֶגעז ְ‬ ‫נָבוֹת ָהאט ֶמען ִאין או ְּ‬ ‫עגן ִאים‬ ‫יך ֶק ְ‬ ‫אבן זִ ְ‬ ‫ְצוֵויי זִ ְינ ִדיגע ַלייט ָה ְּ‬

‫ֶעצט‪.‬‬ ‫עלט י ְ‬ ‫עש ֶט ְ‬ ‫ֶג ְׁ‬ ‫אבן‬ ‫ָאגט ַאז זֵיי ָה ְּ‬ ‫עמען ֶגעז ְ‬ ‫עגן ַא ֶל ֶ‬ ‫אבן ֶק ְ‬ ‫זֵיי ָה ְּ‬ ‫ערט‪,‬‬ ‫עה ְ‬ ‫ְק ָלאר ֶג ֶ‬ ‫עלט‪.‬‬ ‫ׁש ְ‬ ‫וִ וי ָאט ֶדער ָחׁשוּ ֶבער נָבוֹת ֶ‬ ‫ֹיבט ֶדעם ִל ְיג ְנט‪,‬‬ ‫עגלו ְּ‬ ‫עך ֶג ְ‬ ‫ֶעב ְ‬ ‫אלק‪ָ ,‬האט נ ֶּ‬ ‫ֶדער ָפ ְ‬ ‫ער ְנט אוֹיף נָבוֹת‪ָ .‬האט ֶמען‬ ‫עצ ְ‬ ‫אבן זֶעהר ֶג ֶ‬ ‫אוּ ן ָה ְּ‬ ‫ֹיסן פוּ ן ְׁש ָטאט‬ ‫אלד ַארוֹיס ֶגענוּ ֶמען ִא ְינ ְדרו ְ‬ ‫ִאים ַּב ְ‬ ‫אר ְּבן‪.‬‬ ‫עש ָט ְ‬ ‫ֶערט‪ִּ ,‬ביז ֶער ִאיז ֶג ְׁ‬ ‫עש ֵטיינ ְ‬ ‫אוּ ן ִאים ֶּב ְׁ‬ ‫ערט ַאז ֶמען ָהאט‬ ‫עה ְ‬ ‫ֶבל ָהאט ֶג ֶ‬ ‫אוּ ן ַאז ִאיז ֶ‬ ‫ֹיטן זַיינֶע‬ ‫יקט טו ְ‬ ‫עש ְ‬ ‫ֶערט נָבוֹת‪ָ ,‬האט זִ י ֶג ִׁ‬ ‫עש ֵטיינ ְ‬ ‫ֶּב ְׁ‬ ‫ׁשענֶען‪.‬‬ ‫ַר ֶ‬ ‫ישט זַיין וֶוער זָאל ִאים י ְ‬ ‫זִ יהן‪ֶ ,‬עס זָאל ִנ ְׁ‬ ‫אר ְטן פוּ ן נָבוֹת!” –‬ ‫ׁשענֶען ֶדעם ָג ְ‬ ‫ַר ֶ‬ ‫“ש ֵטיי אוֹיף י ְ‬ ‫ְׁ‬ ‫ָאגט צוּ ַא ְח ָאב ִמיט ְפ ֵרייד – “נָבוֹת‬ ‫ֶבל ֶגעז ְ‬ ‫ָהאט ִאיז ֶ‬

‫ָה א ט‬ ‫עבן‬ ‫ָואלט ֶג ְּ‬ ‫ישט ֶגעו ְ‬ ‫ִדיר ִנ ְׁ‬ ‫ֶעצט ִאיז ֶער טוֹיט‪ ,‬אוּ ן ֶעס ִאיז‬ ‫אר ְטן‪ָ ,‬א ֶּבער י ְ‬ ‫זַיין ָג ְ‬ ‫ֶועסטוּ ֶדער‬ ‫ׁשענֶען‪ ,‬ו ְ‬ ‫ַר ֶ‬ ‫ישט ָדא וֶוער ֶעס זָאל ִאים י ְ‬ ‫ִנ ְׁ‬ ‫עגן”‪.‬‬ ‫ער ֶמ ְ‬ ‫ׁשענֶען זַיין ֶפ ְ‬ ‫ַר ֶ‬ ‫עניג י ְ‬ ‫ֶק ִ‬ ‫יכע‬ ‫עק ִל ֶ‬ ‫ערט אוֹיף ִדי ְׁש ֶר ְ‬ ‫עק ֶל ְ‬ ‫ישט ֶג ְ‬ ‫ַא ְח ָאב ָהאט ִנ ְׁ‬ ‫ויסן‪ֶ .‬ער‬ ‫עטאהן ִמיט זַיין וִ ְ‬ ‫ֶבל ָהאט ֶג ָ‬ ‫ַאך וָואס ִאיז ֶ‬ ‫ז ְ‬ ‫אר ְטן פוּ ן נָבוֹת‬ ‫ׁשענֶען ֶדעם ָג ְ‬ ‫ַר ֶ‬ ‫יילט י ְ‬ ‫עא ְ‬ ‫יך ֶג ַ‬ ‫ָהאט זִ ְ‬ ‫עא ִלי‪.‬‬ ‫ַה ִיזְ ָר ֵ‬ ‫ָאגט‬ ‫ער ְׁש ֶטער ֶגעז ְ‬ ‫ֹיב ְ‬ ‫ִאין ִדי ַצייט ָהאט ֶדער או ֶּ‬ ‫אפ‬ ‫“ש ֵטיי אוֹיף אוּ ן ֵגיי ַא ָר ּ‬ ‫ָביא‪ְׁ :‬‬ ‫צוּ ֵא ִליָהוּ ַהנ ִ‬ ‫ׂ ָר ֵאל‪ ,‬וָואס‬ ‫עניג פוּ ן ִי ְש‬ ‫עגן ַא ְח ָאב ֶדער ֶק ִ‬ ‫ַא ְנ ְט ֶק ְ‬ ‫אר ְטן פוּ ן נָבוֹת‬ ‫אנ ֶגען צוּ ם ָג ְ‬ ‫אפ ֶגע ַג ְ‬ ‫ֶעצט ַא ָר ּ‬ ‫ִאיז י ְ‬ ‫אסטוּ ֶגעטוֹיט‬ ‫“ה ְ‬ ‫ׁשענֶען‪ ,‬אוּ ן ְפ ֶרעג ִאים‪ָ :‬‬ ‫ַר ֶ‬ ‫ֶעס צוּ י ְ‬ ‫אסט ֶגעטוֹיט נָבוֹת וִ וי‬ ‫ַר ְׁש ְנט?!” דוּ ָה ְ‬ ‫ֹיך ֶגעי ְ‬ ‫אוּ ן או ְ‬ ‫ֹיך‬ ‫אסט ִאים או ְ‬ ‫יינד‪ ,‬אוּ ן ָה ְ‬ ‫ָואלט ֶגעוֶוען ַדיין ַפ ְ‬ ‫ֶער ו ְ‬ ‫ָואל ְסט ֶגעוֶוען זַיין זוּ הן?!”‬ ‫ַר ְׁש ְנט וִ וי דוּ ו ְ‬ ‫ֶגעי ְ‬ ‫(המשך קומענדיגער וואך אי"ה)‬

‫תצא תשע"ו‬

‫‪43‬‬

‫בילדער פון גדולי הרבנים ואדמורי"ם שליט"א‬

‫כ"ק אדמו"ר מסאדיגורא שליט"א באזוכט ראכמסטריווקא רבי‬

‫כ"ק אדמו"ר מספינקא שליט"א פראוועט יומא דהילולא פון אביו‬

‫פתיחת שערים אין ת"ת תפארת ישראל אין וויליאמסבורג‬

‫הגאון אב"ד מאסקווע שליט"א ביי כינוס חב"ד אין קאזאן‬

‫כ"ק אדמו"ר מפאפא שליט"א קובע מזוזה אויף נייע בנין אין קרית פאפא‬

‫כ"ק אדמו"ר משומרי אמונים שליט"א על ציון אביו זצ"ל‬

‫‪photo credit: JDN‬‬

‫גדויסע הכנסת ספר תורה דורך דעם בארימטער שתדלן ועסקן הרב יואל אייזדארפער שליט"א לע"נ אביו ע"ה‬ ‫‪44 44‬‬

‫תשע"ו‬ ‫תצא‬ ‫תשע"ו‬ ‫תצא‬

‫בילדער פון גדולי הרבנים ואדמורי"ם שליט"א‬

‫כ"ק האדמורי"ם ממומקאטש ודינוב שליט"א באטייליגן זיך ביי בר מצוה פון נכד הרה"ק המנחת אלעזר זצ"ל‬

‫הגאון הפוסק מפאלטישאן שליט"א באזוכט כ"ק אדמו"ר מבאבוב ‪45‬‬

‫כ"ק אדמו"ר מסאטמאר שליט"א מקיים מצות שלוח הקן‬

‫בר מצוה ביי אייניקל פון הגה"צ אב"ד סאטמאר לעיקוואוד שליט"א‬

‫כ"ק אדמו"ר מטשערנאוויץ שליט"א באזוכט וויזניצער רבי שליט"א‬

‫קביעת מזוזה ביי 'פיש‪-‬טו‪-‬דיש' אונטער די פירערשאפט פון הרב יושע דוב לאנגזאם ני"ו‬

‫אב"ד טאראנטא באזוכט ירושלימער רב‬ ‫תשע"ו‬ ‫תצא‬ ‫תשע"ו‬ ‫תצא‬

‫‪45 45‬‬

‫די נעץ‬ ‫דראמאטישע געשיכטע אין פארזעצונגען‬

‫אלוועלטליכער פלאן‬ ‫אנצוהויבן די פערטע רייך‬

‫‪21‬‬

‫הרב נחמן סעלצער‬ ‫(פארזעצונג פון פריער)‬ ‫יעדע פאמיליע וועמענס באליבטער איז‬ ‫ליידער אומגעקומען אינעם אטאקע האט‬ ‫אפגעהאלטן א באזונדערע לויה פאר זייער‬ ‫באליבטער‪ .‬ביי שלום'ס לויה איז שלום'ס פרוי‬ ‫און אינגע קינדער געווען‪ ,‬און צוגעקוקט ווי קובי‬ ‫באטייליגט זיך‪ ,‬און זיך דערביי געוואונדערט‬ ‫וואס לויפט אדורך ביי אים אין קאפ‪ .‬בדרך‬ ‫נס זענען זיי נישט געווען אינדערהיים יענע‬ ‫טרויעריגע נאכט פונעם אטאקע און דאדורך‬ ‫האבן זיי עס איבערגעלעבט‪ .‬זיי גאנצע‬ ‫הויז האט אפגעברענט ביזן יסוד‪ .‬קובי איז‬ ‫קיינמאל נישט געווען דער גרעסטער רעדנער‪,‬‬ ‫אבער זינט די אטאקע האט ער זיך אינגאנצן‬ ‫פארמאכט אין זיך‪ .‬זיין פרוי איז שוין אפילו‬ ‫געווארן באזארגט פאר אים‪.‬‬ ‫די פארזאמעלטע האבן זיך צוביסלעך‬ ‫ארויסגעשארט פונעם בית החיים‪ ,‬און קובי‬ ‫האט געווינקן צו זיין פרוי און קינדער אז זיי‬ ‫קענען אהיימגיין ָאן אים‪ ,‬צולייגענדיג אז ער‬ ‫וועט נאכקומען‪ .‬ווען די בית החיים איז שוין‬ ‫געווען אויסגעליידיגט איז ער צוגעגאנגען צום‬ ‫פריש געגראבענע קבר‪ .‬זיינע געדאנקען האבן‬ ‫צוריקגעשלעפט צום ערשטן מאל וואס זיי האבן‬ ‫זיך געטראפן‪ ,‬לאנגע יארן בעפאר‪ .‬ער האט זיך‬ ‫דערמאנט אין דעם אינגערער שלום‪ ,‬שטיל מיט א‬ ‫האלבע שמייכל וועלכער עפענט נישט צופיל זיין‬ ‫מויל‪ ,‬וואס האט אבער אויפגעלאכטן א האלבע‬ ‫וועלט איינמאל ער האט זיך שוין יא געעפענט‬ ‫דאס מויל‪ .‬שלום איז געווען זיין נאנסטער‬ ‫פריינט לאנגע יארן‪ ,‬דער מאן מיט וועם ער איז‬ ‫ארומגעפארן א האלבע וועלט‪ ,‬דער מאן וואס‬ ‫האט אוים אויסגעלערנט אלס מקבל צו זיין דער‬ ‫רצון ה'‪ .‬זיי זענען זיך אזוי גוט דורכגעקומען‪ .‬זיי‬ ‫האבן אפילו נישט געדארפט אלעס אויסשמועסן‪,‬‬ ‫זיי האבן געקענט זיצן אויף א גוטע שאך שפיל‬ ‫פאר לאנגע שעות‪ָ ,‬אן דעם וואס איין ווארט זאל‬ ‫ארויסקומען פון זייערע מיילער‪.‬‬ ‫‪46‬‬

‫תצא תשע"ו‬

‫זיי האבן געשפענדט הונדערטער‪,‬‬ ‫אויב נישט טויזנטער שעות אויף מיסיעס‬ ‫אינאיינעם; זיצנדיג און ווארטנדיג אויף‬ ‫דער מאן וועמען זיי האבן געצילט‪ .‬זיי זענען‬ ‫געווען שותפים אזוי לאנג‪ ,‬וויאזוי קען ער‬ ‫בכלל טראכטן פון ארבעטן מיט א צווייטן?‬ ‫זיי זענען דאך געווען אזוי צוגעפאסט איינער‬ ‫צום אנדערן‪ .‬ער וועט דארפן אנהויבן צו‬ ‫ארבעטן אליינס‪ ,‬צו זיין אין שפיץ פון א שטאב‬ ‫אגענטן‪ ,‬אויב ער וועט בכלל קענען צוריקגיין‬ ‫צו די ארבעט‪ .‬ווייל לויט ווי ער האט געשפירט‬ ‫יעצט‪ ,‬איז ער בכלל נישט געווען זיכער אז ער‬ ‫וועט קענען צוריקגיין צו די ארבעט‪.‬‬ ‫ווען עס איז געקומען צו א געפאר‬ ‫אינעווייניג אינעם לאנד‪ ,‬איז די מוסד בכלל‬ ‫נישט געווען אזוי פארגעשריטן‪ .‬די אויטאס‬ ‫האט מען געפינען אן קיין צייכענעס פון פינגער‬ ‫אפדרוקן‪ .‬די ברענעדיגע האקענקרייץ איז דאך‬ ‫געווען אינגאנצן אפגעברענט‪ָ ,‬אן איבערלאזן‬ ‫די מינדעסטע שפורן‪ .‬די אויספארשונג איז נאך‬ ‫אנגעגאנגען אבער קובי האט נישט געגלייבט‬ ‫אז עפעס וועט נאך ארויסקומען דערפון‪ .‬דיי‬ ‫דריי פארשוינען וואס זענען געהרג'עט געווארן‬ ‫האבן אנגעהאט קליידער וואס זיי האבן‬ ‫געקויפט דא אין לאנד‪ ,‬און האבן געהאט פאלשע‬ ‫אידענטיפיקאציע פאפירן‪ .‬ווי עס האט יעצט‬ ‫געהאלטן איז די פאליציי בכלל נישט געווען זיכער‬ ‫אז זיי וועלן בכלל קלוגער ווערן פון די קערפער‪.‬‬ ‫און דאס אלעס בשעת אסאך מענטשן זענען‬ ‫ליידער געהרג'עט געווארן און פארוואונדערט‬ ‫געווארן‪ ,‬און ווער רעדט נאך פון די שאק און‬ ‫טראומא וואס די אטאקע האט איבערגעלאזט‬ ‫אויפן שטעטל ארזים‪ ,‬דאס איז עפעס וואס מען‬ ‫האט בכלל נישט געקענט אפשאצן‪.‬‬ ‫זכרונות פון קריסטאלנאכט‪ ,‬פון צובראכענע‬ ‫גלאז און וויינערייען; בלוט; געשרייען און‬ ‫ברענעדיגע שולן‪ ,‬זענען צוריקגעקומען קיין‬ ‫מושב ארזים‪ ,‬די היימשטאט פון די מלחמה‬

‫איבערלעבערס‪ ,‬וואס האבן זיך פלוצלינג‬ ‫געדארפט אויסלערנען וויאזוי עס איבערצולעבן‬ ‫און זיך ספראווען נאכאמאל דערמיט‪.‬‬ ‫"אלזא דאס איז עס‪ ,‬מיין פריינט"‪ ,‬האט‬ ‫קובי ענדליך זיך געברענגט ארויסצוזאגן‬ ‫נעבן די קבר‪" .‬אפשר איין טאג וועלן מיר זיך‬ ‫נאכאמאל טרעפן ווען אלעס וועט זיין דערנאך‪,‬‬ ‫און דו וועסט מיר זאגן וואס עס גייט פאר‬ ‫אויבן אין הימל‪ .‬אבער ביז דעמאלט‪ ,‬זאלסטו‬ ‫וויסן אז איך וועל זיך שטענדיג בענקן נאך‬ ‫דיר"‪ .‬ער האט געקוקט אויף די נוסח וואס מען‬ ‫האט ארויפגעלייגט אויפן פרישה מציבה‪ ,‬און‬ ‫עס האט געריסן דאס הארץ‪ ,‬שלום איז אלט‬ ‫געווען בלויז ‪ 33‬יאר‪ .‬א העלדישער מאן אין‬ ‫זיינע בעסטע יארן‪.‬‬ ‫ווען ער האט שוין געהאלטן ביים‬ ‫פארלאזן די בית החיים האט ער זיך שוין מער‬ ‫נישט געקענט קאנטראלירן‪ .‬די טרערן האבן‬ ‫אנגעהויבן צו גיסן ָאן אויפהער אויף זיינע‬ ‫באקן‪ ,‬אונטער די זון‪-‬גלעזער‪ .‬ער איז געגאנגען‬ ‫שטַאט‪ ,‬ווי אן אלטער מאן צו זיין דזשיפ‪ .‬און‬ ‫ער האט זיך געשפירט ווי אן אלטער מאן‪.‬‬ ‫*‬ ‫יארן זענען אדורך‪ ,‬און קובי האט נאך‬ ‫אלס נישט געקענט ארויסנעמען פון זכרון‬ ‫אלעס וואס האט פאסירט‪ .‬ער האט פארלוירן‬ ‫די אמביציע וואס האט זיך געפעלט צו קענען‬ ‫ווייטער ארבעטן אלס א סוקסעספולער אגענט‪.‬‬ ‫זיינע אויבערהארן האבן רחמנות געהאט אויף‬ ‫אים‪ ,‬און מען האט אים געגעבן פאפיר ארבעט‬ ‫צו טון‪ ,‬אזעלכע סארט ארבעט וואס מען דארף‬ ‫זיך נישט צופיל אנשטרענגען‪ ,‬אבער פארט‬ ‫האט עס אויסגעזען ווי אייביג פאר אים‪ .‬עס‬ ‫איז געווען ווי ער שווימט אונטער די וואסער‪,‬‬ ‫אנדעם וואס ער זאל קענען דערכאפן און‬ ‫צוריקקומען צו זיך‪ .‬פארט אבער האט ער זיך‬ ‫געפרייט אז עפעס ארבעט איז דא פאר אים‪ ,‬און‬ ‫אז ער קען אנגיין מיט זיין טאג טעגליכער לעבן‪.‬‬

‫אין זיין קאפ האט ער נאך געזען שלום‬ ‫מיט זיין שמייכל ווען זיי האבן געכאפט‬ ‫אייכמאן‪ .‬ער האט אים געזען שמייכלן אויפן‬ ‫וועג קיין ארגענטינע‪ :‬אייכמאן געכאפט‪ ,‬ער‬ ‫זיצט צווישן זיי נישט כאפענדיג וואס גייט‬ ‫פָאר‪ ,‬פאלגט אויס וואס מען הייסט אים‪ ,‬מען‬ ‫נעמט אים קיין ארץ ישראל‪.‬‬ ‫ווען זיי זענען שוין אנגעקומען אינעם‬ ‫טערמינאל אין א"י האט ער שוין גוט געכאפט‬ ‫וואס גייט פָאר‪ ,‬אבער דאס האט אים נאך‬ ‫אלס נישט צוריקגעהאלטן פון קוקן אויף‬ ‫זיינע פארכאפער מיט אזא האס וואס האט‬ ‫געשפראצט פון זיין פארשאלטענע געזוכט‪.‬‬ ‫דורכאויס די גאנצע וועג אהיים האט שלום‬ ‫נישט געקענט אויפהערן צו שמייכלן‪ .‬זאל‬ ‫אייכמאן שעלטן אינעווייניג‪ ,‬זאל ער קוקן אויף‬ ‫זיי‪ ,‬זאל ער טון וואס ער וויל‪ ,‬ביז מען גייט אים‬ ‫הענגן‪ ,‬שלום האט נישט געקענט זיין פרייליכער‪.‬‬ ‫אבער יעצט איז שלום מער נישט דא‬ ‫געווען‪ ,‬קיינמאל וועט ער שוין זען זיין שמייכל‬ ‫נאכאמאל‪ .‬אבער קובי האט צוביסלעך געשפירט‬ ‫ווי די שטארקייט אינעווייניג קומט צוביסלעך‬ ‫צוריק‪ .‬ער האט זיך געשפירט גרייט צו גיין‬ ‫נאכאמאל צו די ערטער וואו ער ווערט געשיקט‬ ‫צו כאפן די מאנסטערס‪ .‬שלום'ס געזיכט וועט‬ ‫זיין מיט אים ווי ער גייט נאר‪ ,‬און קובי וועט זיין‬ ‫א כח אויף וואס מען קען זיך פארלאזן‪.‬‬ ‫"שלום עליכם"‪ ,‬האט ער געשעפשעט צו זיך‬ ‫אליינס‪ .‬זיינע שארפע אויגן וואלטן געווארפן א‬ ‫פחד אויף יעדן וואס וואלט זיך נאר געחלומ'ט‬ ‫פון אנטקעגן שטעלן אקעגן אים‪.‬‬

‫קאפיטאל ‪12‬‬

‫דשעסאן לינאד פראסט‬ ‫באסטאן מאסעטשוסעטס‪ ,‬דעצעמבער‬ ‫‪:2008 ,15‬‬ ‫די גאס רוישט מיט דורכפארענדע קארס‪ .‬על‬ ‫און פראסט זענען ארויפגעגאנגן די הויכע שטיגן‬ ‫פון די קלויסטער‪ .‬זיי גייען יעצט אריין מיטן‬ ‫ציל צו דערגיין און נישטערן אין די הוילעניש‬ ‫פון די מיסטעריעזע פראגע‪ ,‬וועגן פראסט'ס‬ ‫פארגאנגענהייט‪ .‬פראסט האט געדרוקט אויפן‬ ‫אינטערקאם קנעפל‪ ,‬ווארטענדיג אז מען זאל‬ ‫צוריקלינגען‪ .‬די בעל האט געקלינגן‪ ,‬פראסט‬ ‫און על‪ ,‬זענען ביידע געווען גרייט פארנט‬ ‫פון די אלטע היסטארישע געביידע‪ ,‬וועלכע‬ ‫פארמאגט צענדליגער טויזענטער באהאלטענע‬ ‫קלאסיפיצירטע אינפארמאציע‪.‬‬ ‫"קארדינאל דזשעסאן פראסט‪ ,‬מיט זיין‬ ‫פריינט"‪ ,‬האט פראסט אריינגעזאגט‪ ,‬און‬ ‫דאס האט געמוזט צופרידענשטעלן דער מאן‬ ‫ביי די טיר‪ ,‬וויבאלד די טיר האט זיך געגעבן‬ ‫זאפארט א עפן אויף פאר זיי‪ .‬א גלח וועלכע‬ ‫איז געווען פון די אויפזעער אין קלויסטער‪,‬‬ ‫וועלכער האט זיך אידענטיפיצירט מיטן נאמען‬ ‫'קאנונגהאם' האט באמערקט דעם קארדינאל‬

‫זייענדיג באגלייט ביי איינעם וועם ער האט‬ ‫נישט געקענט אידענטיפיצירן‪ .‬דער גלח האט‬ ‫זיך אראפגעבויגן‪ ,‬און באגריסט מיט עהרע‬ ‫דעם הויכגעשעצטער קארדינאל‪.‬‬ ‫נאכן באגריסן האט דער גלח געווארט‬ ‫אז דער קארדינאל זאל ערקלערן די אורזאך‬ ‫פונעם באזוך אינעם ארכיוון צענטער אין‬ ‫באסטאן‪ ,‬ווארום דער קארדינאל וואוינט‬ ‫דאך אין ניו יארק‪ .‬אבער קאנינגהאם האט זיך‬ ‫נישט אויף קיין לאנגע וויילע געוואונדערט‪,‬‬ ‫ווייל פראסט האט ערקלערט‪“ .‬איך זיך די‬ ‫ארכיוון‪ ,‬אין וועלכע עס זענען פאראייביגט‬ ‫אינפארמאציע איבער קינדער אין די יתומים‬ ‫היים פון אסטער בעי‪ ,‬אין לאנג איילענד‪,‬‬ ‫פון די מיטעלע פערציגער יארן ביז אנהויב‬ ‫פופציגער יארן‪ ,‬איך האף אז איר וועט מיר‬ ‫קענען העלפען מיט דעם”‪.‬‬ ‫“אויב איך בין ערלויבט צו פרעגן‪,‬‬ ‫פארוואס דארפט איר די אינפארמאציע?”‪,‬‬ ‫האט קאנינגהאם געפרעגט א נייגעריגער‪ ,‬אין‬ ‫א פריינטליכע שטימע‪.‬‬ ‫“איר דארפט פארשטיין"‪ ,‬האט פראסט‬ ‫געענטפערט‪" ,‬אז אונטער געווענליכע‬ ‫אומשטענדן וואלט איך אייך גערן מיטגעטיילט‬ ‫די סיבה‪ ,‬אבער דא ‪ -‬האט פראסט טיף‬ ‫אריינגעצויגן זיין אטעם ‪ -‬האנדעלט זיך פון א‬ ‫געהיימע זאך וועלכע איך האב נישט קיין רשות‬ ‫אייך ארויסצוגעבן מער אינפארמאציע‪ ,‬איך‬ ‫האף אז איר פארשטייט‪ .‬אזויפיל קען איך אייך‬ ‫זאגן אז די אינפארמאציע וועט האפענטליך‬ ‫טוישן איינעמס לעבן צום בעסערונג”‪.‬‬ ‫קאנינגהאם האט געשאקלט דעם קאפ ווי ער‬ ‫פארשטייט פראסט‪.‬‬ ‫קאנינגהאם האט זיך געשפירט עטוואס‬ ‫אומבאקוועם‪ .‬ער האט געענטפערט‪“ :‬גערן‪,‬‬ ‫קומט מיט מיר איך וועל אייך צופירן צו די‬ ‫ארכיוון‪ ,‬איר זאלט מיר אנטשולדיגן אויב עס איז‬ ‫נישט עפעס אזוי מסודר‪ ,‬דא ליגן אייגענטליך די‬ ‫אסטראנאמישע ציפער פון ‪ 500,000‬דאקומענטן‪,‬‬ ‫עס איז ווי א 'ים הגדול' פון פאפירן‪ .‬אבער‪ ,‬איך‬ ‫האף אז איר וועט זיך אן עצה געבן”‪ ,‬האט ער‬ ‫אויסגעפירט מיט א שמייכל‪.‬‬ ‫פראסט האט געשמייכלט‪ ,‬און געשאקלט‬ ‫מיטן קאפ‪ .‬דער מאן האט נישט אויסגעזען צו‬ ‫זיין צו קלוג‪ ,‬אבער וויבאלד ער איז יעצט דער‬ ‫וואס קען אים אריינלאזן‪ ,‬מוז ער לאכן אויף‬ ‫זיינע שמייכלדיגע זאצן‪ .‬די עלעוועיטאר האט‬ ‫זיך אפגעשטעלט אויפן דריטן שטאק‪ ,‬אין זיי‬ ‫האבן זיך געטראפן ווי אין אן אנדערע פלאנעט‪.‬‬ ‫קאנינגהאם האט געטאפט זיין טאש זוכענדיג‬ ‫די שליסליך‪ ,‬און געעפענט די טיר פון דעם‬ ‫אפטיילונג‪ .‬די גערוך פון די ארכיוון אפטיילונג‬ ‫האט זיי באגריסט‪ ,‬אבער גראדע איז עס געווען‬ ‫עפעס וואס פראסט האט זייער געגליכן‪.‬‬ ‫"מיר האלטן אינמיטן קאמפיוטערייזן אלע‬ ‫אינפארמאציע"‪ ,‬האט דער גלח זיך אנגערופן‪,‬‬

‫אביסל מיט אן אנטשולדיגענדיגע שטומע‪.‬‬ ‫"דאן וועלן די באזוכער קענען נאכקוקן אלע‬ ‫אינפארמאציע גלייך‪ ,‬אבער ביז דעמאלט‬ ‫דארף מען זוכן די פאקטישע פיילס‪ ,‬איך האף‬ ‫אז עס שטערט אייך נישט"‪.‬‬ ‫"מיך שטערן?"‪ ,‬האט פראסט זיך‬ ‫אנגערופן‪" .‬איך קען גראדע נישט דערליידן‬ ‫קיין קאמפיוטערס און איך האב גאר שטארק‬ ‫ליב ביכער‪ :‬די גערוך פון אלטע פאפיר‪ ,‬די‬ ‫שמעק פון טינט‪ ,‬די אויסזען פון גאר אלטע‬ ‫פאפיר‪ .‬איך האב אלעס ליב פון דעם‪ .‬פון‬ ‫די אנדערע זייט‪ ,‬קאמפיוטערס‪ ,"...‬האט ער‬ ‫אוועקגעמאכט מיט די האנט "איך קען קוים‬ ‫כאפן די פשוטע זאכן פון א קאמפיוטער‪ .‬איך‬ ‫בין אזוי ווי א קליין קינד ווען עס קומט צו‬ ‫א קאמפיוטער‪.‬‬ ‫בשעת זיי זענען געגאנגען‪ ,‬האבן‬ ‫קאונינגהאמ'ס אויגן געזוכט די שעלווס ווי‬ ‫עס ברויך צו זיין די פיילס וואס פראסט זוכט‪.‬‬ ‫"וועלכע נעמען?"‪ ,‬האט ער געפרעגט‪.‬‬ ‫"איך דארף די פיילס פון די אינגלעך אין די‬ ‫קלאסן פון די יאר פון ‪ ,'50 ,'49‬און ‪ ,'51‬ביטע"‪,‬‬ ‫האט פראסט געזאגט‪.‬‬ ‫"קיין שום פראבלעם"‪ .‬ער האט צוגעשלעפט‬ ‫א לייטער‪ ,‬און ארויפגעקראכן און געברענגט‬ ‫א פייל פון די הייעך‪" .‬דאס איז עס"‪ ,‬ער איז‬ ‫אראפגעקומען צו זיי‪ ,‬און אריינגעלייגט די ַּפאק‬ ‫פון שווערע פאלדערס אין פראסט'ס הענט‪,‬‬ ‫שמייכלנדיג צו אים‪ ,‬און זיך שפירנדיג גוט אז‬ ‫ער האט געקענט העלפן דעם הויכגעשעצטען‬ ‫קארדינאל פון די קאטוילישע קירכע פון ניו‬ ‫יארק‪ .‬דאן איז ער צוריק ארויף ברענגענדיג נאך‬ ‫פיילס‪ .‬ער האט עס איבערגעגעבן נאכאמאל‪,‬‬ ‫יעדע מאל מיט די זעלבע שמייכל‪ .‬זיי האבן‬ ‫אראפגעלייגט אלע פיילס אויפן טיש ביים‬ ‫עק פונעם צימער‪ ,‬און האבן אנגעהויבן צו‬ ‫זוכן פארן בילד פון דער אינגל מיטן נאמען‬ ‫דזשעסאן פראסט‪ .‬זיי זענען שוין אדורך די‬ ‫גאנצע טייל פון די אות "פ"‪ ,‬באקוקנדיג שטַאט‬ ‫יעדן עמוד‪ .‬צו זייער אנטוישונג האבן זיי נישט‬ ‫געקענט געפינען דעם נאמען‪.‬‬ ‫פראסט איז געשטאנען דארט זייער‬ ‫אנטוישט אבער ער גייט נאכנישט אזוי שנעל‬ ‫אויפגעבן‪ ,‬אויב עס איז דא אפילו נאך איין‬ ‫ארט דא וואו מען קען זוכן‪ ,‬איז כדי אלעס‬ ‫אויך די וועלט מען זאל דארט צוקומען‪.‬‬ ‫פראסט האט צוריקגערופן קאנינגהאם‬ ‫און אים געפרעגט אין א באפעלערישע‬ ‫שטימע‪” ,‬איז דא ערגעץ נאך ארכיוון וואס‬ ‫איר קענט נישט ארויסגעבן”?‬ ‫גלח קאנינגהאם איז געווען אביסל‬ ‫איבערראשט פון די שטרענגע פראגע פון דעם‬ ‫קארדינאל‪“ .‬עס איז אייגענטליך פארהאן נאך א‬ ‫קאמער‪ ,‬מיין געשעצטער הער‪ ,‬אבער מען דארף‬ ‫האבן ספעציעלע ערלויבעניש אהין אנצוקמען”‪.‬‬ ‫(פארזעצונג קומט)‬ ‫תצא תשע"ו‬

‫‪47‬‬

Simply IT Creations 862.290.8725

DREAMING OF CELEBRATING

SUCCOS

IN SPACE, STYLE & SUNSHINE?

WITH

IT'S REALITY THE STAR IN KOSHER HOSPITALITY

718.501.3911 • www.lxure.com • info@lxure

‫תצא‬ @livelifelxure ‫ תשע"ו‬lxure