Biobased isolatie materialen komen er aan

Biobased isolatiematerialen zijn materialen die zijn gemaakt van hernieuwbare bronnen, zoals plantaardige vezels, hout, cellulose en schimmels. Deze materialen zijn duurzamer dan traditionele isolatiematerialen, omdat ze minder energie nodig hebben om te produceren en geen schadelijke stoffen uitstoten tijdens de levenscyclus.

Iedereen is in enige of hoge mate circulair en duurzaam als je langs de producten loopt op de BouwBeurs in Utrecht. Toch is er kennelijk behoefte aan radicaal nieuwe producten in de bouw. Want met huidige traditionele bouwproducten blijven er nog veel reststoffen over aan het einde van de levensduur of blijven we afhankelijk van schaarse nieuw te winnen grondstoffen.

‘Naast isolatie uit secundaire grondstof, kan de bouwer van vandaag ook kiezen voor isolatie uit biobased materialen of een biobased afvalstroom. Er is een breed scala aan producten op de markt’, schrijft de circulaire bouweconomie, opstellers van de Circulaire Bouwcatalogus. Deze online catalogus bevat voorbeelden van circulaire producten en diensten die zich al hebben bewezen in de bouwpraktijk. De producten van vele leveranciers zijn hier als inspiratie te vinden. Ze selecteren in de categorie biobased isolatiematerialen vier producten; Isovlas, thermo jute, een demontabele en circulaire schei- dingswand en isolatiemateriaal uit mycelium, de sporen van schimmels.

Veilig Gebruiken

Begin januari publiceerde Nieman

Raadgevende Ingenieurs het ‘Onderzoek brandveiligheid van biobased isolatiematerialen in houtbouw’. Om een 100 procent circulaire bouweconomie in 2050 te bereiken moet er nog veel gebeuren. Naast vermindering van materiaalgebruik en hoogwaardig hergebruik is de inzet van deze materialen noodzakelijk. Maar dat moet wel veilig en goed onderbouwd gebeuren, dus vroeg de Rijksdienst voor Ondernemend

Nederland onderzoek te doen naar de brandveiligheid van biobased isolatiematerialen in houtbouw. Over brandgedrag van deze materialen is weinig algemene, goed toegankelijke kennis beschikbaar. Dit remt grootschalige toepassing. In veel situaties kan nu al biobased isolatiemateriaal brandveilig worden toegepast. Met name over cellulose- en houtvezelproducten is veel kennis beschikbaar. Het rapport geeft oplossingsrichtingen voor gevels, binnenwanden, vloeren, woningscheidende wanden en daken, zowel in HSB- als CLT-bouwconstructies. En voor diverse biobased materiaalsoorten: cellulose, grasvezel, hennep, houtvezel, katoen, schapenwol, stro en vlas. De toepasbaarheid volgt uit internationale kennis en extrapolatie daarvan naar de Nederlandse bouwpraktijk. Voor veel toepassingen van biobased bouwmaterialen is nog geen CE-markering of testresultaat beschikbaar, maar het rapport geeft onderbouwing die bijvoorbeeld kan worden gebruikt voor een gelijkwaardigheidsprocedure.

Voor het ontwerpen met biobased isolatiematerialen zijn vooral de tabel- en matrixbijlagen relevant zoals bijlage 3 die de relevante getalswaar- den voor brandveiligheid specificeert en een lijst bevat van plaatmaterialen die een biobased bouwmateriaal kunnen afschermen van brand. Bijlage 4 geeft ontwerpsuggesties voor concrete toepassingen. Van elk van deze ontwerpsuggesties is de verwachting uitgesproken dat ze, getest voor de geschetste toepassing, voldoen aan de eis(en). Daarmee kwamen de onderzoekers tot de conclusie dat het toepassingsgebied van biobased isolatiematerialen best heel ruim is! Het rapport is te downloaden via de site ’De circulaire bouweconomie’.

Nieuwe Innovaties

Aan de stroom nieuwe circulaire biobased materialen lijkt geen eind te komen. Begin maart bezochten ruim 4400 architecten, interieurarchitecten en andere materiaal deskundigen MaterialDistrict Utrecht, een evenement waar nieuwe materialen te zien, ruiken en voelen zijn. Ook dit jaar werd een grote hoeveelheid duurzame materialen en producten tentoongesteld, met veel aandacht voor gerecyclede kunststoffen, biologisch afbreekbare materialen en producten gemaakt van natuurlijke grondstoffen.

Lezingen waren er van onder andere Rob van Lith van New Horizon, dat gebouwen ontmantelt met als doel zoveel mogelijk materialen te oogsten voor hergebruik. En Marjanne Cuypers (BlueBlocks) van onder meer de Maasplaat, een vezelplaat uit zeewier.

Uit de expositie met 250 materiaalmonsters licht co-curator Leonne Cuppen (Yksi Connect) onder meer het zeewierplaatmateriaal van Seawood, circulair beton door Studio Wae en plaatmateriaal gemaakt van oud textiel door Planq.

Mycelium bewees haar potentie in de vorige edities van de Dutch Design Week. De Embassy of Circular & Biobased Building toont jaarlijks een nieuw inzicht over circulair en biobased bouwen. In een eerdere editie nam Lucas De Man ons mee in The Exploded View Beyond Building een woonhuis vol biobased innovaties waaronder isolatiemateriaal van mycelium, wanden van jute, bioplastics, gepopte kurk en Mexicaanse maisbladeren. De Dutch Design Week is dit jaar van 21-29 oktober in Eindhoven. De data voor Material District zijn 6 tot en met 8 maart 2024. Maar dichter bij is er 11 en 12 mei de samenwerking tussen Material District en Architect@Work in Kortrijk België.

Versnelling En Opschaling

RVO vroeg Arcadis vorig jaar om de grootste opschalingskansen voor biobased bouwen op korte termijn in beeld te brengen voor de GWW en de B&U. Arcadis stelt dat de focus te veel op knelpunten en innovatie ligt. Er is een gezamenlijke offensieve proactieve benadering nodig, gericht op mogelijkheden en opschaling en gebaseerd op de noodzaak van het versneld en steeds grootschaliger toepassen van biobased producten. Biobased isolatiemateriaal is volgens de onderzoekers het meest kansrijk en opschaalbaar. En dan vooral houtvezel/cellulose en prefab (vlas) isolatiemodules. Overheden kunnen zelf het voorbeeld geven maar ook in samenwerking met de markt tot prestatieafspraken komen, bijvoorbeeld met corporaties al dan niet met inzet van het nationaal investeringsfonds biobased isolatiematerialen.

Om biobased ontwikkelingen in de bouw te versnellen zijn er tal van interessante samenwerkingsprojecten gestart. The Exploded View Beyond Building en het daaraan gekoppelde fieldlab is onderdeel is van het Programma Emissieloos Bouwen waaraan TNO deelneemt. De Wageningen University & Research (WUR) en Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS Institute) bundelen sinds februari hun krachten op het gebied van biobased bouwen om sneller bouwinnovaties, te testen in de bouwpraktijk. Een cruciale tussenfase voordat opschaling mogelijk is. Biobased en circulaire materialen moeten op grote schaal beschikbaar worden gemaakt, zodat zowel de woningbouw als infrasector de transitie kunnen maken richting duurzamere materialen. Hiervoor zijn radicale veranderingen nodig. “We richten ons op de vervanging van materialen waarvoor veel energie en grondstoffen nodig zijn bij de productie, zoals cement, asfalt en hoogwaardige materialen in de hoogbouw”, vertelt Arjen van Kampen, Business Development Manager Biobased bouwen bij WUR in het persbericht. Door te testen en monitoren, kunnen de onderzoekers bepalen of er opschaling mogelijk is. Zo blijven wetenschap en praktijk geen gescheiden werelden. En dat is belangrijk, want er is geen tijd meer te verliezen bij het halen van klimaat- en emissiedoelen. Bij één van de gezamenlijke projecten wordt in kaart gebracht welke biobased materialen er beschikbaar zijn of moeten zijn om emissieloze hoogbouw te realiseren in Amsterdam. Daarbij gaat het ook om isolatiemateriaal. De vraag wordt dan geteld hoeveel areaal nodig is om de benodigde biomassa te verbouwen, waar kan dit in Nederland en hoeveel we moeten we importeren. En het tij zit mee want de Tweede Kamer heeft moties aangenomen om de teelt van vezelgewassen op landbouwgrond te stimuleren.

Bouwisolatieproducten met een DUBOkeur® zijn het meest milieuvriendelijk. Nu staan er in de lijst met best scorende producten in hun toepassing veel traditionele isolatiematerialen. Hugo Smits, projectmanager R&D bij ISObouw, geeft aan hoe EPS bouwisolatieproducten in staat zijn hoog te scoren.