Ο Ιταλικός ρασιοναλισμός και η εξάπλωση του στην πόλη της Ρόδου. by joan_chatz

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

"Ο Ιταλικός Ρασιοναλισμός, και η εξάπλωση του στην πόλη της Ρόδου"

"Η ρασιοναλιστική αρχιτεκτονική, όπως την αντιλαμβανόμαστε, ανακαλύπτει εκ νέου αρμονίες, ρυθμούς και συμμετρίες σε νέα κατασκευαστικά σχήματα, στη φύση των υλικών και στην απόλυτη ανταπόκριση στις απαιτήσεις σχεδιασμού ενός κτιρίου." Gaetano Minnucci, Adalberto Libera EUR, 1928

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πρόλογος ……………………………………………………………………………………………………………………4-5 2. Εισαγωγή ……………………………………………………………………………………………………………………6-7 3. Ο Ιταλικός Ρασιοναλισμός 3.1 Γενική αναφορά στο Μοντέρνο Κίνημα ………………………………………………….8-9 3.2 Η προέλευση του ρασιοναλισμού ……………………………………………………………10-11 3.3 Σημαντικότερος εκπρόσωπος του κινήματος ………………………………………..12-13 3.4 Σημαντικότερα έργα του Giuseppe Terragni …………………………………………..14-28 3.5 Η επιρροή του ρασιοναλισμού στις πόλεις της Ιταλίας ……………………….29-45 3.6 Άλλα σημαντικά έργα του κινήματος του ρασιοναλισμού …………………..46-53

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

4. Η εξάπλωση του ρασιοναλισμού στην πόλη της Ρόδου 4.1 Η αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας στην Ρόδο …………………………………………..54-55 4.1.1 Α΄ περίοδος Ιταλοκρατίας, 1924-1936 ………………………………………55-61 4.1.2 Β΄ περίοδος Ιταλοκρατίας, 1936-1941 ……………………………………….62-66 4.2 Ανάλυση έργων επί διοίκησης Cesare Maria de Vecchi …………………………..67-68 4.2.1 Παραδείγματα κτιρίων με τροποποιήσεις ………………………………..69-82 4.2.2 Παραδείγματα κτιρίων κατασκευασμένα την περίοδο αυτή....82-113 4.3 Κοινά χαρακτηριστικά των έργων ……………………………………………………………….114-116 5. Σύγκριση – Συμπεράσματα …………………………………………………………………………………………116-120 6. Επίλογος …………………………………………………………………………………………………………………………121-122 7. Βιβλιογραφία …………………………………………………………………………………………………………………123-127 4

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

1. Πρόλογος Με την δημιουργία ενός νέου κινήματος που ονομάζεται "μοντέρνο κίνημα" καθορίζεται η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής. Αλλάζει, δηλαδή, η ιδεολογία που είχαν οι καλλιτέχνες και οι αρχιτέκτονες πριν την εμφάνιση του μοντέρνου κινήματος. O Benito Mussolini εισήγαγε ένα νέο κλασικισμό ο οποίος θα είχε λιτό ύφος, ακόσμητο, βασισμένο σε πρωτογενής γεωμετρικές μορφές. Αυτό έδωσε ώθηση σε πολλούς αρχιτέκτονες εκείνη την χρονική περίοδο να εξελίξουν τις νέες πεποιθήσεις και τις τάσεις του φασιστικού καθεστώτος. Έτσι κατέληγαν να δημιουργούν κτίρια που είχαν σαν αντανάκλαση την πολιτική κατάσταση στη χώρα και το καθεστώς που είχε επιβληθεί. Ο Benito Mussolini ήταν αυτός που έδωσε την εντολή να δημιουργηθούν νέες πόλεις στην Ιταλία όπου θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν νέο κόσμο αλλά και να δείξει το μεγαλείο της δύναμης που διαθέτει. O Guiseppe Terragni είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής στην Ιταλία, ο οποίος εργάστηκε κάτω από το φασιστικό καθεστώς της κυριαρχίας του Mussolini.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η ιταλική κυριαρχία στα Δωδεκάνησα αφορά την περίοδο από το 1912 έως το 1941. Οι μεγάλες αλλαγές που έγιναν αφορούσαν την πολεοδομία και την αρχιτεκτονική αυτών. Η περίοδος της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα χωρίζεται σε τρείς περιόδους. Από το 1912 έως το 1924, μετά την πτώση δηλαδή της Τουρκοκρατίας, όπου δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στην πολεοδομία και την αρχιτεκτονική του νησιού της Ρόδου. Η επομένη περίοδος χρονολογείται από το 1924 έως το 1936, στην οποία υιοθετεί ένα ιδιαίτερο στυλ, με διοικητή τον Mario Lago που προσπαθεί να εκφράσει και να αναβιώσει την δυτική αρχιτεκτονική μέσα από "ανατολίζουσες μορφές". Η χρονική περίοδος που θα μας απασχολήσει περισσότερο, διότι γίνονται αντιληπτές οι πρώτες αναφορές του κινήματος του ρασιοναλισμού, ο οποίος εξαπλώνεται την ίδια περίοδο και στην Ιταλία αλλά και στις υπόλοιπες Ιταλοκρατούμενες πόλεις, αφορά την τελευταία περίοδο από το 1936 μέχρι το 1941. Με νέο διοικητή τον Cesare Maria de Vecchi , θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στην πολεοδομία και την αρχιτεκτονική της πόλης της Ρόδου. Ο Cesare Maria de Vecchi θέλοντας να προσδώσει επιρροές από το φασιστικό καθεστώς, περνά έτσι στον "εξαγνισμό της αρχιτεκτονικής του προκατόχου του".

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

2. Εισαγωγή Η εργασία αυτή εξετάζει το κίνημα του Ιταλικού ρασιοναλισμού, εστιάζοντας στην εξάπλωση του στην πόλη της Ρόδου. Χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται αναφορά στο μοντέρνο κίνημα και την καίρια σημασία του, στην μετέπειτα εξέλιξη του ρασιοναλισμού ιδιαιτέρα στην Ιταλία και κατ’ επέκταση σε Ιταλοκρατούμενα μέρη όπως τα Δωδεκάνησα. Τα πολιτικά ζητήματα της περιόδου αυτής έχουν επίσης καθοριστικό ρόλο αφού ο Benito Mussolini με το φασιστικό του έργο έδωσε μια εξίσου σημαντική κατεύθυνση στην δημιουργία κτιρίων με "ιδιαίτερο στυλ" ,όπως π.χ το Μέγαρο φασισμού στην πόλη Como της Ιταλίας. Πέρα από τα κτίρια δημόσιου χαρακτήρα, το έργο κατά την περίοδο του Benito Mussolini αφορούσε και σε πολεοδομικού τύπου επεμβάσεις στον ιστό διαφόρων πόλεων της Ιταλίας, όπως η Littoria, η Sabaudia, η Pomezia, η Como και η Brescia. Για αυτό το λόγο η γενική αναφορά στα πολιτικά γεγονότα θα έδινε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Επίσης γίνεται αναφορά στον σημαντικότερο εκπρόσωπο του ρασιοναλισμού. Ο λόγος για τον αρχιτέκτονα Giuseppe Terragni, ο οποίος υπηρέτησε πιστά τις αρχές του ρασιοναλισμού μαζί με άλλους εξίσου σημαντικούς αρχιτέκτονες της εποχής. Το έργο του Terragni είναι σημαντικό για την περίοδο του ρασιοναλισμού και χρήζει περεταίρω ανάλυσης στη συνέχεια της έρευνας. 7

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Στο δεύτερο μέρος της εργασίας γίνεται γενική αναφορά για τις περιόδους Ιταλοκρατίας στη Ρόδο και στην συνέχεια ανάλυση και διερεύνηση στα κτίρια της Ρόδου που εντοπίστηκαν επιρροές από το κίνημά του ρασιοναλισμού. Τα κτίρια της περιόδου αυτής και τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής τους έχουν ιδιαίτερη σημασία, για το λόγο αυτό επιδιώκεται η σύγκριση τους με αλλά κτίρια της Ιταλίας της ίδιας περιόδου, που αναλύονται στο πρώτο μέρος. Η ανάλυση των κτιρίων αφορά την μορφολογία ,τα οικοδομικά χαρακτηριστικά, όπως επίσης και την θέση τους στον ευρύτερο πολεοδομικό ιστό. Στο τρίτο μέρος της εργασίας παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της σύγκρισης των κτιρίων που κατασκευάστηκαν από τους Ιταλούς την συγκεκριμένη χρονική περίοδο στην Ιταλία και την πόλη της Ρόδου, την ανάλυση των κοινών χαρακτηριστικών τους, καθώς επίσης και τον ρόλο των πολεοδομικών επεμβάσεων που πραγματοποιούσαν κατά την περίοδο αυτή. Τα στοιχεία για την πραγματοποίηση της εργασίας αυτής προέρχονται από την υπάρχουσα βιβλιογραφία (βιβλία , κείμενα , αναφορές στο διαδίκτυο) , από επιτόπια έρευνα( φωτογραφικό υλικό ,βίντεο) και από πληροφορίες από το Δήμο και άλλες δημόσιες αρχές της Ρόδου.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

3. Ο Ιταλικός Ρασιοναλισμός 3.1 Γενική αναφορά στο Μοντέρνο Κίνημα Το Μοντέρνο κίνημα αναπτύχθηκε κυρίως στις αρχές του 20ου αιώνα, και είχε ως στόχο την αποκοπή όλων των στιλιστικών και ιστορικών δεσμών με το παρελθόν. Συμφώνα με τις απόψεις δυο σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής, του Sigmund Freud και του Ernst Mach, έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά την περίοδο αυτή. Οι αναζητήσεις του μοντέρνου κινήματος που δημιουργήθηκαν στις αρχές του 20ου αι. επικεντρώνονται κυρίως στο να βρουν απαντήσεις για τις μηχανές, την τεχνολογία και τις δυνατότητες που προσφέρουν αυτά. Ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ήταν ο Ελβετός στην καταγωγή ο οποίος έζησε και έδρασε στο Παρίσι, Charles- Edouard Jeanneret , γνωστός ως Le Corbusier του οποίου οι δημοσιεύσεις όπως αναφέρεται στην βιβλιογραφία καθόρισαν την μετέπειτα πορεία της αρχιτεκτονικής. Συγκέντρωσε δηλαδή και δημοσίευσε όλες τις θεωρητικές του αρχές και υποθέσεις, καθορίζοντας με αυτόν τον τρόπο ολόκληρο το ρεύμα του μοντερνισμού. Οι στόχοι που είχε το Μοντέρνο κίνημα ήταν οι να αποδράσουν από την καταπίεση του φορτωμένου διακόσμου και των ιστορικών αναφορών, καταφεύγοντας σε μία πιο βιομηχανοποιημένη μέθοδο δόμησης. Υπήρξαν, όμως, και κάποια ρεύματα μέσα στο 9

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

κίνημα αυτό ,όπως το De stijl που θεωρηθήκαν η αρχή της αφαιρετικότητας και της αγνότητας της έκφρασης, ενισχύοντας έτσι τις αφηρημένες απλές γραμμές.1 Το μοντέρνο κίνημα και ο διεθνής μοντερνισμός έδινε το παρόν του μέχρι το 1927 στην Έκθεση της Στουτγάρδης, υποστηρίζοντας τα λευκά ,ευθύγραμμα κτίρια, με στενά παράθυρα από μέταλλο ,γυαλί και οπλισμένο σκυρόδεμα , τα όποια αποτελούσαν δείγμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Με αυτό τον τρόπο το κίνημα που προσπαθούσε να εξαλείψει το "στυλ" δημιούργησε με την σειρά του μια άλλη εικόνα που πίεζε και αυτή για αποδοχή. Ο μοντερνισμός τελικά παρήγαγε τις δικές του θεωρίες και τα δικά του δόγματα. Το Bauhaus του Walter Gropius έγινε μια μεγάλη σχολή εκπαίδευσης και έτσι η ανάπτυξη του μοντερνισμού ήταν αναπόφευκτη.2 Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου ο μοντερνισμός γίνεται δόγμα της αρχιτεκτονικής μέχρι να εμφανιστούν νέες προκλήσεις από νέα ονόματα, όπως ο Philip Johnson και ο Robert Venturi που υποστήριζαν την αντίθεση και την αντίφαση και άλλους που υποστήριζαν την νέο-ορθολογιστική αρχιτεκτονική.3 Αυτό που γίνεται εύκολα αντιληπτό είναι ότι το κίνημα αυτό κουβαλούσε εμμονές και η εικόνα που έδειχνε προς τα έξω για το τι είναι μοντερνισμός δημιούργησε ανάγκες υψηλού κόστους ,αλλά και κτίρια τα όποια δεν ταίριαζαν στο περιβάλλον που ήταν κτισμένα ,αλλά ούτε τηρούσαν τις αρχές που είχε το κίνημα. Τελικά η προσπάθεια να εδραιωθούν οι κανόνες αισθητικής , βασισμένοι στην εφευρετικότητα και την αναζήτηση σχημάτων και μορφών, δεν έγινε αποδεκτή από το ευρύ κοινό. 10

1,2,3

Ιστότοπος:http://www.decobook.gr/design-history/844-modernism-architecture

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

3.2 Η προέλευση του ρασιοναλισμού Ο ρασιοναλισμός εμφανίστηκε στην Ιταλία μεταξύ του 1920-1930. Ο Βιτρούβιος είχε ισχυριστεί στο έργο του De Architectura ότι η αρχιτεκτονική είναι μια επιστήμη που μπορεί να κατανοηθεί ορθολογικά.4 Αυτή η διατύπωση αναπτύχθηκε περαιτέρω στον κλάδο της αρχιτεκτονικής την περίοδο της αναγέννησης. Ο ρασιοναλισμός του 20 ου αι. δεν προέρχεται από μια συγκεκριμένη θεωρητική εργασία αλλά από μια κοινή πεποίθηση ότι τα διάφορα προβλήματα που τίθενται από τον πραγματικό κόσμο μπορούν να επιλυθούν με το λόγο. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, αρχιτέκτονες όπως ο Hendrik Petrus Berlage διερευνούσαν την ιδέα ότι η ίδια η δομή θα μπορούσε να δημιουργήσει χώρο χωρίς την ανάγκη περαιτέρω διακόσμησης. Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί η δημιουργία του "Gruppo 7".5 Η ομάδα αυτή περιελάμβανε επτά αρχιτέκτονες, τους Guissepe Terragni ,Luigi Figino, Adalberto Libera , Gino Pollini, Guido Frette, Sebastiano Larco και Carlo Enrico Rava τα άρθρα των οποίων αποτέλεσαν το μανιφέστο της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής. Ο ρασιοναλισμός εμφανίστηκε με την έννοια που επικρατούσε παλαιότερα, δηλαδή, τα κτίρια κτίζονται για να εξυπηρετούν την λειτουργία τους χωρίς επιπρόσθετη διακόσμηση εσωτερικά αλλά και εξωτερικά. Δυστυχώς δεν κράτησε για πολύ και έτσι οι επτά αρχιτέκτονες που την δημιούργησαν μαζί τους και ο Guissepe Terragni πήραν ξεχωριστούς δρόμους. 11

Kruft, Hanno-Walter. A History of Architectural Theory from Vitruvius to the Present (New York, Princeton Architectural Press: 1994). 5

Kenneth Frampton: Μοντέρνα Αρχιτεκτονική – Ιστορία και κριτική, εκδ. Θεμέλιο, 199 , σελ . 237-238

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η λέξη ρασιοναλισμός προέρχεται από την λατινική λέξη "Ratio " 6 που σημαίνει σύστημα ή λόγος. Τα ρασιοναλιστικά κτίρια επινοήθηκαν και σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να εκφράζουν λειτουργίες και όχι τόσο για αισθητικούς λόγους. Τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τα κτίρια της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής αποτελούνται από γεωμετρικές αφηρημένες μορφές, από σειρές με συμπαγείς και κενούς όγκους, από αυστηρή συμμετρία και επιβλητικότητα αλλά και από ένα παιχνίδι φωτός και σκοταδιού. Η ρασιοναλιστική αρχιτεκτονική υιοθέτησε στοιχεία από τον Νεοκλασικισμό, αλλά και από την αρχαία Ρώμη ,τα οποία εκφράζονται με την δημιουργία συμμετρικών κτιρίων με μαρμάρινες πλάκες, στοές, καμάρες και συμπαγή μπαλκόνια7.

Κ. Άρης Στυλιανού, 2000, ‘’Σκέπτομαι, υπάρχω’’, περιοδικό Το Βήμα, 19 Νοεμβρίου

Ιστότοπος: https://www.youtube.com/watch?v=vuLpiokd3eM

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

3.3 Σημαντικότερος εκπρόσωπος του κινήματος Ο G. Terragni ήταν αρχιτέκτονας και ταυτόχρονα καλλιτέχνης που γεννήθηκε στις 18 Απριλίου του 1904. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές της σύγχρονης αρχιτεκτονικής που εργάστηκε κάτω από το φασιστικό καθεστώς του Benito Mussolini. Αποφοίτησε το 1926 από την Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου του Μιλάνο. Πριν από αυτό ,όμως, είχε συμμετάσχει μαζί με τον Pietro Lingeri στο διαγωνισμό για το Μνημείο Πεσόντων της πόλης Como ,στην Ιταλία. Ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό "Rassegna Italia" άρθρα της ομάδας "Gruppo 7 ", τα όποια αποτελεσαν το μανιφέστο του Ιταλικού ρασιοναλισμού8. Μαζί με άλλους έξι αρχιτέκτονες αποφοίτους της ίδιας σχολής στο Εικόνα 1: Αρχιτέκτονας Giuseppe Terragni, εκπρόσωπος του ιταλικού Μιλάνο, τους Luigi Figino, Adalberto Libera , Gino Pollini, Ρασιοναλισμού. Guido Frette, Sebastiano Larco και Carlo Enrico Rava υπέγραψαν την διακήρυξη των άρθρων. Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Terragni θα αποτελέσει τον μεγαλύτερο εκφραστή της "MIAR" 9, το κίνημα δηλαδή της Ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής. 13

Kenneth Frampton, ο.π. σελ . 237-238

History of Italian architecture. The early twentieth century, Milano, 2004, σελ. 524-525. Τα αρχικά της λέξης " MIAR" σημαίνουν: Movimento Italiano per l'Architettura Razionale. (Κίνημα Ιταλικής Ρασιοναλιστικής Αρχιτεκτονικής)

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η ζωή του κυριότερου εκπροσώπου του ρασιοναλισμού συνδέεται άμεσα με την πόλη Como ,της Ιταλίας, αφού εκείνη την εποχή αποτελούσε καλλιτεχνικό και πολιτιστικό κέντρο. Έτσι, ο G.Terragni μαζί με τον αδελφό του ίδρυσαν το αρχιτεκτονικό τους γραφείο στην συγκεκριμένη πόλη. Ένα από τα πιο σημαντικά έργα του αποτέλεσε το "Σπίτι του Φασισμού" (1932-1936). Μια σύνθετη κατασκευή αρχιτεκτονικά αλλά και ένα έργο που αντιπροσώπευε το πολιτικό καθεστώς. Ο Terragni μετά από αυτό καθιερώθηκε διεθνώς. Το 1933 ίδρυσε μαζί με συναδέλφους του, καλλιτέχνες, το περιοδικό "DIAL", το οποίο μετά διεύθυνε ο Pier Maria Bardi και o Bontempelli. Το 1936-37 το έργο του Terragni φτάνει στο απόγειο με τα έργα του Villa Bianca , το νηπιαγωγείο Sant’ Elia και το Casa del Fascio ,στο Como. Το 1940 πολλά από τα έργα του βρίσκονται σε εξέλιξη ,όπως το Danteum, το σχέδιο για αναβάθμιση της γειτονιάς Cortesella, η βουλή των Liss Beam και η εκλεπτυσμένη αλλά παράλληλα και πολύπλοκη Casa Guilcani Frigerio. Τρία χρόνια αργότερα και αφού ο Terragni ολοκλήρωσε ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής και των έργων και απεβίωσε ξαφνικά στις 19 Ιουλίου του 1943. Τα έργα του αποτελούν σήμα κατατεθέν λόγω της αρχιτεκτονικής τους και της περιόδου που οικοδομήθηκαν. Στην συνέχεια αναλύονται τα σημαντικότερα έργα 10 του ως προς τα γενικά χαρακτηριστικά ,την μορφολογία τους αλλά και την δομή τους. Η σειρά μελέτης γίνεται με βάση την χρονολογία κατασκευής.

Για την ανάλυση έργων του G. Terragni χρησιμοποιήθηκε το προσωπικό του αρχείο, Τεχνικές εκθέσεις.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

3.4 Σημαντικότερα έργα του Giuseppe Terragni o Η πολυκατοικία Novocomum Η πολυκατοικία Novocomum είναι κτισμένη στην πόλη Como, της Ιταλίας. Η κατασκευή ξεκίνησε το 1928 και ολοκληρώθηκε ένα χρόνο αργότερα. Το σχήμα του κτιρίου είναι ένα νοητό πρίσμα σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου αφαιρούμενα τεμάχια. Η κύρια όψη του βρίσκεται παράλληλα σε ένα κεντρικό δρόμο, ενώ η άλλη πλευρά του σε δευτερεύοντα δρόμο. Μορφολογικά το κτίριο είναι σχεδιασμένο σε μορφή "κτένας". Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η δημιουργία εσωτερικών αυλών. Αξιοσημείωτος θεωρείται ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκε τις γωνίες του οικοπέδου που Εικόνα 2: Άποψη κυλινδρικού όγκου που υπάρχει στην γωνία του κτιρίου της πολυκατοικίας. είναι τοποθετημένη η πολυκατοικία. Με δύο κυλινδρικούς όγκους, λοιπόν, στις γωνίες οι οποίοι φτάνουν από το έδαφος μέχρι τον 4ο όροφο συμπλήρωσε την αρχιτεκτονική μορφή του έργου.(εικ.2) 15

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Οι όγκοι αυτοί αποτελούνται από γυάλινα στοιχεία. Σε εκείνο το σημείο κανονικά θα έπρεπε να τοποθετηθούν υποστυλώματα, σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής. Παρόλα αυτά ο Terragni αποφάσισε να κατασκευαστεί όπως είχαν τα αρχικά σχέδια με τους κυλινδρικούς όγκους τοποθετημένους στις γωνίες. Το έργο εκτείνεται σε πέντε ορόφους. Χαρακτηριστικό στοιχείο αποτελεί η συμμετρικότητα του. Η κεντρική είσοδος του κτιρίου τοποθετείται στο κύριο μέτωπο του, δηλαδή, στην μεγαλύτερη κατά μήκος πλευρά του που αγγίζει τα 63,5 μέτρα. Εσωτερικά ο πρώτος όροφος χρησιμοποιείται ως γραφεία. Οι υπόλοιποι όροφοι είναι διαμερίσματα, τα οποία τοποθετούνται εκατέρωθεν ενός μεγάλου διαδρόμου. Στην πολυκατοικία υπάρχουν τρία κλιμακοστάσια, ένα στην κύρια είσοδο και τα υπόλοιπα εκατέρωθεν αυτού. Ακόμα ένα στοιχείο που το κάνει σημαντικό είναι τα μεγάλα γυάλινα ανοίγματα με μεταλλικό σκελετό, καθώς και το φως που εισέρχεται από αυτά με τα πηγάδια φωτισμού του τελευταίου ορόφου μέσα στο κτίριο. Δομικά είναι κατασκευασμένο με κολώνες από οπλισμένο σκυρόδεμα. Αυτό που κάνει τόσο σημαντικό το έργο αυτό είναι η εξωτερική αρχιτεκτονική μορφή. Αποτελείται από απλούς και καθαρούς όγκους με υλικά όπως γύψο σε ανοικτό καφέ χρώμα αλλά και χρώματα που τονίζουν όλα τα αφαιρούμενα κομμάτια των όγκων όπως πορτοκαλί. Η Νovocomum αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή το σύμβολο της σύγχρονης ζωής και της ορθολογιστικής αρχιτεκτονικής.

Εικόνα 3: Αριστερά το αξονομετρικό και δεξιά η κάτοψη της πολυκατοικίας Novocomum Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Casa del Fascio H Casa del Fascio ή αλλιώς το "Σπίτι του Φασισμού" κτίστηκε από τον Terragni το 19321936 στην πόλη Como. Το έργο αυτό αποτέλεσε το σημαντικότερο έργο του φασιστικού καθεστώτος του Mussolini και το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής. Είναι σχεδιασμένο με τις τέλειες αναλογίες αφού προκύπτει μέσα από ένα τέλειο τετράγωνο που είχε εμβαδόν κάτοψης 35 τ.μ. Αυτό σημαίνει ότι η λειτουργικότητα έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στο σχεδιασμό. Αποτελείτε από τέσσερεις ορόφους και η είσοδος του περικλείεται από δεκαέξι γυάλινες πόρτες, οι οποίες ανοίγουν ταυτόχρονα με μηχανισμό και επιτρέπουν την σύνδεση από την πλατεία που συνορεύει με το εσωτερικό αίθριο του κτιρίου. Εξωτερικά τα επίπεδα του κτιρίου ξεχωρίζουν, αφού όλες οι όψεις είναι διαμορφωμένες και σχεδιασμένες σε κάνναβο, όπως επίσης και από τη σύνθεση πλήρη και κενού. Όλα αυτά προκύπτουν από τον σκελετό του κτιρίου, με την μορφή καννάβου, που είναι φτιαγμένος από οπλισμένο σκυρόδεμα και επενδυμένος εξωτερικά με λευκό μάρμαρο. Στον προθάλαμο τοποθετείται ένα μεγάλο κεντρικό καθιστικό με διπλό ύψος το οποίο φωτίζεται από πάνω με μια επίπεδη στέγη από οπλισμένο σκυρόδεμα και υαλότουβλα.(εικ.4) Ο σχεδιασμός του Casa del Fascio είναι τέτοιος έτσι ώστε όλα τα οριζόντια και κάθετα στοιχεία του κτιρίου να οδηγούν στο κεντρικό σημείο στο εσωτερικό του κτιρίου όπου υπάρχει ένα μεγάλο αίθριο και οι χρήσεις του κτιρίου τοποθετούνται περιμετρικά από 18

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

αυτό. Την περίοδο που κατασκευάστηκε το σπίτι του φασισμού αποτέλεσε έδρα συγκεντρώσεων των ανθρώπων οι οποίοι ήταν στρατευμένοι στης φασιστική ιδεολογία. Στο ισόγειο υπήρχαν τα γραφεία της διεύθυνσης και της γραμματείας του κόμματος και το γραφείο του υπουργού. Στο δεύτερο επίπεδο τα γραφεία της διοίκησης και ο χώρος της βιβλιοθήκης και σε όλους τους υπόλοιπους ορόφους υπήρχαν γραφεία, με εξαίρεση το τελευταίο επίπεδο που πραγματοποιούνταν ανοιχτές εκθέσεις. Σήμερα στεγάζεται το μικρό μουσείο της Guardia di Finanza.

Εικόνα 4: Άποψη πρόσοψης. Διακρίνεται η χρήση υαλότουβλου.

Εικόνα 5: Άποψη από το δώμα του τελευταίου ορόφου. Διακρίνεται ο καθεδρικός ναός της πόλης Como.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 6: Σχέδια κάτοψης Casa del Fascio, G.Terragni, πόλη Como,Ιταλία,1932-36.

Εικόνα 7: Πρόσοψη του Casa del Fascio, G. Terragni , πόλη Como,Ιταλία 1932-36 Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 8: Άποψη χώρου υποδοχής ,Casa del Fascio Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Casa Guiliani Frigerio H Casa Guiliani Frigerio είναι και αυτή κτισμένη στη πόλη Como όπου εργαζόταν και ζούσε ο G. Terragni. Η κατασκευή του κτιρίου ξεκίνησε το 1939 και ολοκληρώθηκε μέσα σε ένα χρόνο. Η πολυκατοικία έχει ορθογώνιο σχήμα. Η μικρότερη πλευρά φτάνει τα 17μ. και η μεγαλύτερη τα 24μ. Το κτίριο είναι τοποθετημένο σε ένα οικόπεδο 450τ.μ. στο κέντρο της πόλης. Αποτελείται από τέσσερεις ορόφους όπου σε κάθε όροφο υπάρχουν τρία διαμερίσματα. Η αυστηρή συμμετρία στις όψεις δεν απουσιάζει ούτε από αυτό το έργο. O σκελετός του κτιρίου όπως σε όλα τα έργα του Terragni είναι κατασκευασμένος από οπλισμένο σκυρόδεμα και η τοιχοποιία από τούβλο, τα δάπεδα και η ταράτσα είναι φτιαγμένη από μπετόν. Οι όψεις του κτιρίου χαρακτηρίζονται από Εικόνα 9: Πρόσοψη της Casa Giuliani Frigerio με τα συνεχή ανοίγματα, G. Terragni, πόλη Como, Ιταλία, 1939-40 μεγάλα συνεχή ανοίγματα (εικ.9) καλυμμένα με γυαλί και μεταλλικό σκελετό, αλλά και από μεγάλες προεξέχουσες συνεχείς βεράντες στους πάνω ορόφους. 23

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η παρουσία του γυαλιού υπάρχει και εδώ αφού τα κιγκλιδώματα των μπαλκονιών είναι κατασκευασμένα από αυτό. O Terragni χρησιμοποίησε συμβατικά φυτά στο εσωτερικό του κτιρίου, δίνοντας έτσι στο περιβάλλον της πολυκατοικίας ένα πιο ευχάριστο κλίμα.

Εικόνα 10: Η άποψη της πολυκατοικίας σήμερα.

Επίσης χρησιμοποιώντας την τεχνολογία προσπάθησε να κάνει τους χώρους εσωτερικά πιο ευέλικτους με την χρήση πτυσσόμενων πορτών και κινητών τοίχων ώστε να διαμορφώνονται οι χώροι ανάλογα με τις ανάγκες. Ο τελευταίος όροφος ήταν ρετιρέ. Το κτίριο σήμερα αποτελεί ένα από τα λίγα έργα που έχουν παραμείνει και διατηρηθεί με την αρχική τους μορφή.(εικ.10)

Εικόνα 11: Σχέδιο κάτοψης πολυκατοικίας Casa Guiliani Frigerio. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Asilo Sant’ Elia Το Asilo Sant’ Elia κατασκευάστηκε για να στεγάσει τις ανάγκες ενός νέου νηπιαγωγείου στην πόλη Como. Χρονολογείται το 1934 – 1937. Η γενική μορφή του κτιρίου έχει σχήμα "Π", πράγμα που φανερώνει την λειτουργικότητα του.(εικ.14) Το κτίριο αυτό αποτελείται από χαμηλούς σε ύψος όγκους διατεταγμένους γύρω από μια κεντρική αυλή με κήπο. Ο όγκος που διαπερνά τον κήπο στην ανατολική πλευρά φιλοξενεί τις αίθουσες διδασκαλίας και τους χώρους παιχνιδιού ,καθώς όλες οι αίθουσες έχουν άμεση πρόσβαση και θέα στην εσωτερική αυλή. Στον κεντρικό όγκο που βρίσκεται στα νότια τοποθετήθηκαν οι υπηρεσίες και τα αποδυτήρια, ενώ στην δυτική πλευρά τοποθετείται το γυμναστήριο. Ο σκελετός του κτιρίου είναι από οπλισμένο σκυρόδεμα και η τοιχοποιία από τούβλο.

Εικόνα 12: Αξονομετρικό του νηπιαγωγείου Asilo Sant' Elia, 1934-37

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Το νηπιαγωγείο διαθέτει μεγάλα ανοίγματα που προσφέρουν ένα φωτεινό περιβάλλον στον εσωτερικό χώρο. Επίσης υπάρχει διαφάνεια στο κτίριο λόγω των μεγάλων και συνεχών ανοιγμάτων προσδίδοντας έτσι μία άμεση σχέση μεταξύ του εσωτερικού χώρου και της εσωτερικής αυλής. Από τις όψεις αναδύονται ελαφριά στοιχεία που κάνουν αντίθεση με τον συμπαγή όγκο. Έξω από τις αίθουσες διδασκαλίας, στο σημείο της αυλής σχεδιάστηκε ένα πλέγμα από κολώνες και μια συνεχή δοκό, στην οποία στηρίζονταν τα πανιά που συμπλήρωναν το στέγαστρο.(εικ.13) Τα πανιά αυτά είχαν μηχανισμό και έκλειναν τις ημέρες που δεν τα χρησιμοποιούσαν. Με το έργο αυτό ο Terragni είπε11 ότι πρέπει να σκεπτόμαστε την αρχιτεκτονική ως δείκτη πολιτισμού και μέσω της αναθεώρησης της κατασκευής θα αποκαλυφθούν οι πνευματικές αξίες της ανθρωπότητας. Εικόνα 13: Άποψη στεγάστρου νηπιαγωγείου

Ιστότοπος:http://www.lombardiabeniculturali.it/architetture/schede/3m08000042/?view=percorsi&hid=5&offset=2& sort=sort_int

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 14:Σχέδια νηπιαγωγείου Asilo Sant' Elia.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Στα έργα του G. Terragni, που αναλυθήκαν, εντοπίστηκαν αρκετά χαρακτηριστικά από τον σχεδιασμό του Le Corbusier και τα πέντε σημεία της αρχιτεκτονικής του. Τα πέντε αυτά σημεία είναι τα στηρίγματα (pilotis) , οι κήποι της σκεπής, η ελεύθερη διαμόρφωση, η ελεύθερη διαμόρφωση της όψης και το συνεχές παράθυρο. Η τετράγωνη κάτοψη,(εικ.6) τα υποστυλώματα καθώς και το εσωτερικό αίθριο του Casa del Fascio του G.Terragni παραπέμπουν στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του Le Corbusier και πιο συγκεκριμένα μπορεί να συγκριθεί με τον σχεδιασμό της Villa Savoye. Η Casa Guiliani Frigerio ομοίως παρουσιάζει ίδια διαμόρφωση στην κάτοψη(εικ.11). Ακόμη ένα χαρακτηριστικό στα έργα του Terragni είναι τα συνεχή ανοίγματα ,στοιχείο που περιλαμβάνεται και αυτό στα πέντε σημεία της αρχιτεκτονικής του Le Corbusier. Η πολυκατοικία Novocomum(εικ.2) και η Casa Guiliani Frigerio(εικ.9) αποτελούν ξεκάθαρο παράδειγμα της αρχιτεκτονικής αυτής του μοντέρνου κινήματος με τα συνεχή ανοίγματα και την ελεύθερη διαμόρφωση της όψης. Όλες αυτές οι ομοιότητες στα έργα των δύο αρχιτεκτόνων φανερώνει την επιρροή του Terragni από το μοντέρνο κίνημα.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

3.5 Η επιρροή του ρασιοναλισμού στις πόλεις της Ιταλίας Περά από τα μεμονωμένα έργα του Terragni σημαντικό ρόλο έπαιξε και η ανάπτυξη των ιταλικών πόλεων. Στην Ιταλία το μοντέρνο κίνημα εμφανίστηκε ως ρασιοναλισμός. Αν και ο Mussolini είχε άμεση ανάμειξη στην αρχιτεκτονική ,για λογούς πολιτικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς και προτιμούσε αυτά τα απλοποιημένα ιστορικά στιλ (για τους ίδιους λόγους), δεν απομάκρυνε τους αρχιτέκτονες του μοντέρνου κινήματος. Παρακάτω αναλύονται οι κυριότερες πόλεις που δέχθηκαν επεμβάσεις επί διοίκησης Mussolini και αποτυπώνουν τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής αυτής της περιόδου.

o Πόλη Como Η πόλη Como βρίσκεται 40 χλμ. βόρεια του Μιλάνο. Ήταν η πόλη όπου έζησε και πραγματοποίησε τα έργα του ο εκπρόσωπος της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής G. Terragni. Μόλις αποφοίτησε από το πολυτεχνείο του Μιλάνο μαζί με τον αδερφό του άνοιξαν ένα γραφείο και ξεκίνησαν να σχεδιάζουν και να κτίζουν. Το πρώτο έργο του Terragni στην Como ήταν η πολυκατοικία Novocomum (1929), η οποία αποτέλεσε εξ αρχής σύμβολο της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και της σύγχρονης ζωής. Στα χρόνια που ακολούθησαν λόγω της πολιτικής κατάστασης με το φασιστικό καθεστώς του Mussolini ο Terragni αποτέλεσε ένα μεγάλο υποστηρικτή των ιδεών του Mussolini. Έτσι στη συνέχεια δημιούργησε το Casa del Fascio (1936), το "σπίτι του φασισμού" που έγινε το σύμβολο του φασισμού και χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για συρράξεις και συνεδρία. 30

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Το Casa del Fascio ήταν το μοναδικό έργο που εντάχθηκε στον πολεοδομικό ιστό. Η πρόσοψη του βρίσκεται σε ένα κεντρικό άξονα που οδηγεί στην λίμνη της πόλης Como, δημιουργώντας με τον υπαίθριο χώρο μπροστά από το κτίριο και τον υπαίθριο χώρο του Καθεδρικού ναού (Duomo) της πόλης μία μεγάλη πλατεία.(εικ.13) Το επόμενο έργο που πραγματοποιήθηκε στην ίδια περίοδο σχεδόν το 1937 είναι το Asilo Sant’ Elia ένα νηπιαγωγείο το όποιο υλοποιήθηκε με τις αρχές του ρασιοναλισμού. Το τελευταίο έργο του Terragni στο Como ήταν η πολυκατοικία Casa Guiliani Frigerio (1940).

Εικόνα 15: Σχέδιο κάτοψης πολεοδομικού ιστού πόλης Como. Διακρίνεται η ένταξη του Casa del Fascio σε σχέση με τον Καθεδρικό ναό.

Το Como αποτέλεσε κέντρο του μοντέρνου κινήματος και της αρχιτεκτονικής δράσης του Guiseppe Terragni. Η πόλη αυτή θεωρείται σημαντικό δείγμα της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής για όλα αυτά τα έργα που κατασκευάστηκαν από έναν μεγάλο αρχιτέκτονα και εκπρόσωπο αυτού του κινήματος.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Πόλη Brescia Η Brescia είναι πόλη της βόρειας Ιταλίας που τοποθετείται μεταξύ του Μιλάνο και της Βερόνας. Υπήρξε επίσης κέντρο του φασιστικού καθεστώτος και ο αρχιτέκτονας που έλαβε δράση ήταν ο Marcello Piacentini. Όταν ήταν μόλις 26 ετών, μέσα από ένα διαγωνισμό που είχε λάβει μέρος, του ανατέθηκε η αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου της πόλης του Bergamo.12 Μετά από αυτή την επίτευξη, το 1928 o Piacentini αναλαμβάνει την αποκατάσταση του κέντρου της πόλης Brescia. Σκοπός της μελέτης αυτής αποτέλεσε η ένωση της πόλης με τις πλατείες piazza del Mercato, piazza della Loggia και piazza del Duomo. Στις 25 Απριλίου του 1929 προχωρούν οι διαδικασίες αποκατάστασης του κέντρου. Δύο χρόνια αργότερα οι διαδικασίες έχουν ολοκληρωθεί στη piazza della Vittoria και στα γύρω κτίρια. Η πλατεία οριζόταν από τα κτίρια με χαρακτηριστικά της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής. Τα πιο σημαντικά αποτέλεσαν το Palazzo Peregallo, η Εμπορική Τράπεζα, το κτίριο της Συνεδρίασης της Αδριατικής εγγύησης, το κτίριο του Ταχυδρομείου και το ξενοδοχείο Vittoria. (εικ.18)

Ιστότοπος: https://it.wikipedia.org/wiki/Marcello_Piacentini, από πηγή (1), Architect Marcello Piacentini 1881-1960, Milano 2012

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Επηρεασμένος από την μνημειακή αρχιτεκτονική ο Piaccentini έχει καταφέρει να συνδυάσει κλασσικά στοιχεία όπως η καμάρα και τα επιστήλια, διατηρώντας παράλληλα μια συγκεκριμένη αυστηρότητα και απλότητα στην αναδιαμόρφωση της πλατείας. Στην βόρεια πλευρά της πλατείας και μοναδικό όριο από εκείνο το μέτωπο βρίσκεται το κτίριο του ταχυδρομείου. Χαρακτηριστικό του αποτελεί η επιβλητικότητα του με την υπερυψωμένη είσοδο χωρισμένη σε τρία μέρη. Τα τέσσερα μεγάλα ορθογώνια τοιχία, που φτάνουν ως ύψος του στηθαίου, μαζί με τα τρία μεγάλα ορθογώνια και συνεχή ανοίγματα κάνουν αντιληπτή την κεντρική είσοδο του κτιρίου από την θέση της πλατείας. Εικόνα 16: Σχέδιο κάτοψης πλατείας Vittoria. Διακρίνονται οι δημόσιες υπηρεσίες.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Στο βορειοανατολικό μέτωπο της πλατείας βρίσκεται ο πύργος της επανάστασης με το ρολόι. Η είσοδος του τονίζεται από μια μεγάλη στοά με καμάρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πλατεία αυτή κτίστηκε ο πρώτος ουρανοξύστης, του οποίου η κατασκευή γεννήθηκε κατά την διάρκεια της φασιστικής περιόδου, μεταξύ του 1928-32. Αγγίζει τα 57μ ύψος με αριθμό ορόφων δεκατρείς.13 Η είσοδός του προεξέχει του υπόλοιπου κτιρίου και είναι διαμορφωμένη με στοά από καμάρες. Στεγαζόταν το κτίριο της Τράπεζας. Γενικά παρατηρήθηκε ότι περιμετρικά της πλατείας κυριαρχεί η αναφορά της καμάρας. Όσον αφορά τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην διαμόρφωση της πλατείας κυρίαρχο στοιχείο αποτελεί το λευκό μάρμαρο, με εξαίρεση τον ουρανοξύστη ο οποίος επενδύθηκε με τούβλο. Σημαντικό επίσης θεωρείται η εγκατάσταση ενός ανάγλυφου του Mussolini, στο πύργο με το ρολόι, πάνω σε ένα άλογο στην πλατεία, το οποίο έγινε η αφορμή για αντιπαραθέσεις και συζητήσεις.(εικ.17) Εικόνα 17: Άποψη πύργου Επανάστασης με το ανάγλυφο του Mussolini.

Ιστότοπος: http://www.bresciastorica.it/foto-storica-piazza-della-vittoria-brescia-anni-trenta/

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 18: Γενική άποψη της σημερινής πλατείας Vittoria,πόλη Brescia,Ιταλία, 1929. Αριστέρα φαίνεται ο ουρανοξύστης, δεξιά ο πύργος της Επαναστάσης με το ρολόι και στο κέντρο το κτίριο του Ταχυδρομείου.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Πόλη Sabaudia H Sabaudia είναι μια ιταλική πόλη της επαρχίας Latina, στην Lazio και συνορεύει βορειοδυτικά με την Ρώμη. Είναι μια από τις πόλεις ιδρύματα της φασιστικής εποχής του Musollini. Αποτέλεσε σύμβολο της ιταλικής ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής. Τα κτίρια που αντανακλούν την αρχιτεκτονική αυτή είναι το δημαρχείο της πόλης, το ταχυδρομείο και η εκκλησία Santissima Annunziata. O Benito Mussolini μετά από διαγωνισμό για τον ανασχεδιασμό της πόλης επέλεξε τους αρχιτέκτονες Gino Cancellotti, Eugenio Montuori, Luigi Piccinato και Alfredo Scalpelli να είναι αυτοί οι υπεύθυνοι για την υλοποίηση των σχεδίων αναδιαμόρφωσης της πόλης. Το έργο αυτό επιχορηγήθηκε από τον ίδιο τον Mussolini, ξεκίνησε στις 5 Αυγούστου του 1933 και ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από ένα χρόνο. Τα σχέδια της πόλης έχουν επιρροές από την ρωμαϊκή αρχιτεκτονική για την διάταξη των δρόμων. Η μελέτη στηρίχθηκε σε αναφορές του νεοκλασικισμού από τον Marcello Piacentini ώστε να αναδειχθεί η πόλη σήμα κατατεθέν της αρχιτεκτονικής του ορθολογισμού. Τα κτίρια είναι διατεταγμένα σε ένα κοινό άξονα που καταλήγει στην εκκλησία Santissima Annunziata.(εικ.24)

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 19: Χάρτης πόλης Sabaudia με σημειωμένους τους κεντρικούς άξονες και το οικόπεδο της εκκλησίας Santissima Annunziata.

Εικόνα 20: Πανοραμική φωτογραφία πόλης Sabaudia, διακρίνεται η ανάπτυξη του πολεοδομικού ιστού Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η ανάλυση ξεκινάει από το πρώτο κτίριο που είναι τοποθετημένο σε αυτό τον άξονα. Ο λόγος γίνεται για το κτίριο του Δημαρχείου, χαρακτηριστικό του οποίου αποτελεί ο πύργος που είναι κατασκευασμένος στην ανατολική πλευρά του. Την εποχή εκείνη στο κτίριο αυτό στεγάστηκαν τα κεντρικά γραφεία του φασιστικού κόμματος και στο πίσω μέρος του η καθολική εκκλησία. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν μουσείο. Η κάτοψή του σχηματίζει Εικόνα 21: Άποψη του πύργου με το ρολόι του παλαιού Δημαρχείου, της πόλης Sabaudia τετράγωνο με ένα εσωτερικό αίθριο. Παρατηρείται ότι υπάρχουν δυο είσοδοι στο κτίριο και με τα μεγάλα ανοίγματα γίνεται ορατή η μία με την άλλη, καθώς τοποθετούνται στον ίδιο άξονα. Η είσοδος του δημαρχείου έχει χαμηλότερο δώμα ώστε να αναδειχθεί. Όπως και στα υπόλοιπα έτσι και σε αυτό υπάρχουν μεγάλα ορθογώνια παράθυρα σε συμμετρική διάταξη. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν αποτελούν το λευκό μάρμαρο στο ύψος του ισογείου και στον πύργο, καθώς σε όλη την υπόλοιπη έκταση του κτιρίου χρησιμοποιήθηκε εμφανές τουβλάκι. Επόμενο κτίριο είναι αυτό του ταχυδρομείου. Η κάτοψη του διαμορφώνεται σε σχήμα "Γ" περικλείοντας μια εσωτερική αυλή. Η είσοδός του δεν γίνεται αντιληπτή λόγω του ενιαίου όγκου του κτιρίου καθώς και της ομοιομορφίας στα ανοίγματα. Δομικά έχει κατασκευαστεί από οπλισμένο σκυρόδεμα με επένδυση σοβά. 39

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 23: Άποψη της εκκλησίας Santissima Annunziata σήμερα.

Εικόνα 22 :Άποψη του εσωτερικού της εκκλησίας Santissima Annunziata. Χώρος χορωδίας.

Το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα της αρχιτεκτονικής που εφαρμόστηκε στην πόλη της Sabaudia είναι η εκκλησία Santissima Annunziata. Η επιβλητική της παρουσία και η μνημειώδης κλίμακα στο τέλος του άξονα προσδίδουν τα χαρακτηριστικά του ρασιοναλισμού. Η κεντρική είσοδος είναι υπερυψωμένη και χωρίζεται σε τρία μέρη. Ο όγκος αυτής μαζί με το καμπαναριό είναι τα ψηλότερα σημεία της σύνθεσης. Στη συνέχεια ένας κεντρικός όγκος εκτείνεται κατά μήκος της εισόδου με ημικύκλιο τελείωμα. Σε αυτό το ημικύκλιο υπάρχουν τρία μεγάλα ορθογώνια ανοίγματα στην κάθε πλευρά και σε όλο το ύψος του όγκου.(εικ.22) Εκατέρωθεν αυτού υπάρχουν τα παρεκκλήσια με τρεις επάλληλους όγκους στο καθένα και τα ενδιάμεσα ανοίγματα τους. Η χρήση του λευκού μαρμάρου τοποθετήθηκε στο καμπαναριό και στον κεντρικό όγκο της εισόδου, ενώ σε όλο το υπόλοιπο συγκρότημα έγινε η χρήση του εμφανές τούβλου που είδαμε και στα υπόλοιπα κτίρια της πόλης Sabaudia.

Εικόνα 24: Άποψη της πόλης Sabaudia. Διακρίνεται ο άξονας που είναι τοποθετημένα πάνω τα κτίρια και στο βάθος η εκκλησία Santissima Annuziata

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Πόλη Pomezia Στον Ρώμη, και συγκεκριμένα στο Lazio της κεντρικής Ιταλίας, έπειτα από εντολές του Benito Musollini, το 1928 αποφασίζεται να ιδρυθεί μια ακόμα κωμόπολη με την ονομασία, Pomezia. Αρχικά η πόλη θα ονομαζόταν "Αusonia" αλλά πριν ολοκληρωθεί ήδη το έργο μετονομάστηκε σε Pomezia.14 To 1932 η Pomezia χωρίζεται από την Ρώμη σχηματίζοντας ένα ξεχωριστό δήμο που στην αρχή υπολογιζόταν να έχει 1300 κατοίκους έτσι άρχισαν οι κατασκευές για την δημιουργία της νέας πόλης. Στις 29 Οκτωβρίου 1939 εγκαινιάζονται οι πρώτες νέες εγκαταστάσεις και οι πρώτοι κάτοικοι που φτάνουν στην πόλη είναι αγροτικές οικογένειες.

Εικόνα 25: Άποψη της πλατείας Indipendenza, στην πόλη Pomezia.

Antonio Sessa, 2008, ‘’Pomezia venne fondata 70 anni fa’’, περιοδικό Ιl Pontino Nuovo, 16 Απριλίου.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η Pomezia κτίστηκε για να φιλοξενεί ανθρώπους που εργάζονταν στις καλλιέργειες όμως λόγω του πολέμου κατέληξε να γίνει το βιομηχανικό κέντρο του Lazio λόγω του ότι συνόρευε με την Ρώμη. Τα σχέδια της Pomezia επιμένουν σε ένα ορθολογιστικό σύστημα επηρεασμένο από το φασιστικό καθεστώς του Mussolini και η πόλη καταλήγει να γίνει ένα ρασιοναλιστικό αρχιτεκτονικό κέντρο. Το πιο σημαντικό έργο που επιτεύχθηκε στην πόλη της Pomezia αποτελεί η σημερινή πλατεία ανεξαρτησίας (Piazza Indipendenza). Την πλατεία ορίζουν η καθολική εκκλησία San Benedetto Abate, ο πύργος με το ρολόι, το δημαρχείο και άλλες δημόσιες υπηρεσίες. Μορφολογικά τα κτίρια διακοσμούνται με τις καμάρες και τα συμμετρικά ανοίγματα. Σε όλη την σύνθεση της πλατείας εφαρμόζεται η επένδυση με τουβλάκι.

o Πόλη Latina Πόλη της περιφέρειας του Lazio αποτελεί η Latina. Η πόλη ιδρύθηκε κάτω από το φασιστικό καθεστώς στις 30 Ιουνίου 1932 και εγκαινιάστηκε με το όνομα Littoria από το "Fascio Littorio" 15 στις 18 Δεκεμβρίου 1932. Είναι από τις νεότερες πόλεις της Ιταλίας. Η περιοχή πριν ήταν καλυμμένη από βάλτους και εγκαταλελειμμένη από τους λιγοστούς κατοίκους, με αποτέλεσμά να αποξηραθεί και να κτιστεί η νέα πόλη. Τα σχέδια της πόλης, δηλαδή τα οικοδομήματα και τα μνημεία είχαν καθαρά ρασιοναλιστικό χαρακτήρα. 43

ΔΙΑΤΑΓΜΑ υπολοχαγού 9, Απριλίου 1945, n. 270. Τροποποίηση του ονόματος της πόλης της Littoria.

Εικόνα 26: Πανοραμική όψη της πόλης Littoria. Διακρίνεται η πλατεία και τα κτίρια που βρίσκονται περιμετρικά της.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από διάσημους αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες της εποχής, τον Μarcello Piacentini, τον Angiolo Mazzoni και τον Duilio Cambellotti. To 1934 η Littoria γίνεται επαρχιακή πρωτεύουσα και μετονομάζεται σε Latina, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το 1946. Σκοπός της μελέτης ήταν ο σχεδιασμός μιας πλατείας που θα φιλοξενεί τα δημόσια κτίρια και όλοι οι άξονες θα οδηγούν σε εκείνη. Η πλατεία αυτή ονομάστηκε Piazza del Popolo. Περιμετρικά της στεγάζονται δημόσιες υπηρεσίες όπως το δημαρχείο, η υπηρεσία διαχείρισης των οικονομικών και άλλες. Στα δυο Εικόνα 27: Χαρτης της πόλης Littoria. αυτά κτίρια υπάρχουν μεγάλες εσωτερικές αυλές. Η κεντρική Διακρίνεται η διαρρύθμιση των δρόμων τους όψη γίνεται αντιληπτή από την θέση της πλατείας. Στο και κεντρικά η πλατεία που καταλήγουν κτίριο της διοίκησης οικονομικών υπάρχει μια μεγάλη επιβλητική στοά με δώδεκα υποστυλώματα μέχρι το ύψος του στηθαίου, όπου εκατέρωθεν αυτής γίνεται η πρόσβαση μέσα στο κτίριο. Αποτελείται από τρεις ορόφους. Επίσης τονίζεται με το λευκό μάρμαρο, διότι σε όλο το υπόλοιπο κτίριο υπάρχει επένδυση τούβλου. Στη συνέχεια το κτίριο του δημαρχείου ξεχωρίζει με τον πιο ψηλό όγκο του πύργου του ρολογιού, επικαλυμμένο με λευκό μάρμαρο, τονίζοντας έτσι την πρόσβαση στο κτίριο. Περιμετρικά του κτιρίου υπάρχει μια στοά με μία σειρά από ευθυγραμμισμένα υποστυλώματα. Το κτίριο εκτείνεται σε δύο ορόφους με τον δεύτερο να είναι επικαλυμμένος με το χαρακτηριστικό τουβλάκι. 45

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 28: Άποψη πλατείας del Popolo, πόλη Latina. Διακρίνεται το κτίριο του Δημαρχείου με το πύργο- ρολόι και η μνημειακή είσοδος του υπουργείου οικονομικών.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

3.6 Άλλα σημαντικά έργα του κινήματος του ρασιοναλισμού Πέρα από τις επεμβάσεις που έγιναν στις πόλεις και τα έργα του Terrangi που αναλύθηκαν παραπάνω, υπήρξαν και αλλά κτίρια που αντιπροσώπευαν τον ρασιοναλισμό και κατά συνέπεια το φασιστικό καθεστώς. Τα έργα αυτά εντοπιστήκαν εντός και εκτός Ιταλίας ,σε χώρες όπου βρισκόταν υπό την κατοχή της ιταλικής κυριαρχίας. Ακόμη ένα δείγμα ιταλικής ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής στην πόλη της Ρώμης, που επηρέασε τον πολεοδομικό της ιστό είναι το Πανεπιστήμιο της Ρώμης, κατασκευασμένο το 1935. Ο Mussolini ανέθεσε στον M.Piacentini την μελέτη για τον σχεδιασμό της πανεπιστημιούπολης.(εικ.29) Εκείνος σχεδίασε το κεντρικό κτίριο της σύνθεσης.(εικ.31)

Εικόνα 29: Άποψη της πανεπιστημιούπολης,Ρώμη,Ιταλία,1935.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 30:Μνημειακή είσοδος Πανεπιστήμιου της Ρώμης, Arnaldo Foschini,1935.

Το

υπόλοιπο

συγκρότημα

του

Πανεπιστήμιου περιλαμβάνει την μνημειακή είσοδο(εικ.30) από τον Arnaldo Foschini , το τμήμα της Χημείας από τον Pietro Aschieri, το τμήμα της Φυσικής από τον Giuseppe Pagano , το τμήμα της Φαρμακευτικής από τον Giuseppe Capponi, το τμήμα της Νομικής από τον Gaetano Rapisardi, το τμήμα των Μαθηματικών από τον Gio Ponti και το τμήμα της Γεωλογίας από τον Giovanni Michelucci. Το αρχικό σχέδιο μελέτης προοριζόταν να περιλαμβάνει κτίρια επενδυμένα με τούβλο και λευκό μάρμαρο ως πρότυπο την ρωμαϊκή αρχιτεκτονική. Οι νέοι σχεδιαστές, όμως, αφαίρεσαν οτιδήποτε ήταν περιττό προκειμένου να αναδειχτεί η ογκοπλασία του κτιρίου και να ενταχθεί στο διεθνή μοντερνισμό.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Όσον αφορά την μορφολογία συμπληρώνει πλήρως τα χαρακτηριστικά του ρασιοναλιστικού κινήματος ,καθώς το έργο αποτελείται από μεγάλους, στιβαρούς και επιβλητικούς όγκους διαμορφωμένους μέσα σε ένα κοινό υπαίθριο χώρο και με αυστηρή συμμετρία στα ανοίγματα.

Εικόνα 31: Άποψη κεντρικού κτιρίου Πανεπιστημίου, M.Piacentini,Ρώμη,Ιταλία,1935.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ακολουθεί το παράδειγμα του Μεγάρου του Φασισμού (Casa Del Fascio) στο Asti, της Ιταλίας. Το κτίριο τοποθετείται στην πιο κεντρική πλατεία της πόλης, κατασκευασμένο από τον Ottorino Aloisio, το 1934-1935. Το έργο αυτό απαρτίζεται από δύο διαφορετικούς μορφολογικά όγκους, όπου βρίσκεται ανάμεσα σε δύο πλατείες. Ένα κεντρικό όγκο εισόδου μαζί με τον πύργο του και εκατέρωθεν αυτού δυο όμοιες πτέρυγες, τα οποία έχουν μέτωπο στην πλατεία Campo del Palio.(εικ.32) Κάθετος σε αυτόν τον όγκο υπάρχει ένας άλλος όγκος ,όπου σήμερα έχουν αφαιρεθεί τα ημικύκλια τελειώματα του και έχει μέτωπο στην πλατεία Alfieri.(Εικ.33) Πριν τις επεμβάσεις που του δίνουν την σημερινή του μορφή υπήρχε ένα εσωτερικό αίθριο στο κέντρο. Μετά τις επεμβάσεις οι δυο αυτοί όγκοι χωριστήκαν και το αίθριο αποτέλεσε μια κοινή πλατεία. Η είσοδος του από την πλευρά της πλατείας Campo del Palio χαρακτηρίζεται από δύο επάλληλους καμπύλους όγκους και ορίζεται με μία εσοχή στο ύψος του υπερυψωμένου ισογείου, ώστε να γίνεται αντιληπτή από το μέτωπο του δρόμου. Στην πρόσοψη του κτιρίου ξεχωρίζουν τα συνεχή ορθογώνια ανοίγματα του δεύτερου ορόφου, καθώς και ο πύργος που εκτείνεται σε έξι επίπεδα ακόμα.(εικ.36) Στις δύο πτέρυγες εκατέρωθεν της εισόδου, υπάρχει ομοιότητα στον τρόπο τοποθέτησης των ανοιγμάτων αλλά και των υλικών. 50

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Στο μέτωπο της πλατείας Aliferi, η όψη του κτιρίου διακρίνεται από ένα νοητό κάνναβο. Στους δύο πρώτους ορόφους υπάρχει μια στοά με πολλά υποστυλώματα. Η είσοδος του ξεχωρίζει με το μέγεθος των ανοιγμάτων, καθώς σε όλη την όψη του υπάρχουν ορθογώνια οριζόντια μικρά ανοίγματα ,σε σχέση με αυτά της εισόδου που είναι μεγάλα συνεχή και κάθετα.(εικ.34) Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στο ισόγειο είναι το λευκό μάρμαρο, ενώ στους ορόφους χρησιμοποιήθηκε το χαρακτηριστικό τουβλάκι.

Εικόνα 33: Αξονομετρικό σχέδιο πλατείας Aliferi. Διακρίνεται η όψη του Casa del Fascio που έχει μέτωπο στην πλατεία αυτή.

Εικόνα 32: Άποψη κτιρίου Casa del Fascio από την πλατεία Campo del Palio. Διακρίνεται ο κάθετος όγκος στο πίσω μέρος.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 34: Όψη Casa del Fascio στο Asti. Μέτωπο στην πλατεία Aliferi.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

53 Εικόνα 35: Κάτοψη Casa del Fascio, στο Asti,Ιταλία, Ottorino Aloiso, 1934-35.

Εικόνα 36: Κεντρική είσοδος του Μεγάρου Φασισμού στο Asti, Ιταλία, Ottorino Aloiso,1934-35. Μέτωπο της πλατείας Campo del Palio Διακρίνεται η είσοδος του κτιρίου με τον πύργο.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

4. Η εξάπλωση του ρασιοναλισμού στην πόλη της Ρόδου

4.1 Η αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας στην Ρόδο Η περίοδος της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα ξεκίνησε το 1912 και ολοκληρώθηκε το 1941. Πριν επιβιβαστούν οι Ιταλοί ,τα Δωδεκάνησα ήταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος που είχε διάρκεια από το 1911 έως το 1912 ήταν αυτός που εγκατέστησε το Βασίλειο της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα. Μετά από αυτό έγινε η κατάληψη όλων των νησιών από τους Ιταλούς, η οποία διήρκησε 29 χρόνια. Η ιταλική παρουσία ,κατά τις δυο περιόδους 1924-1936 και 1936-1941, άφησε έντονη τη σφραγίδα της στη Ρόδο στους τομείς της πολεοδομίας και της αρχιτεκτονικής, όπως και στα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Συνέβαλε σημαντικά στην αρχιτεκτονική δημιουργία, με μια σειρά δημόσιων κτιρίων με συμβολική αξία και άμεση αναγνωρισιμότητα, δηλαδή σημείων αναφοράς στο αστικό τοπίο που οικοδομήθηκαν στο νησί, αλλά και στο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης που περιελάμβανε την αναδιαμόρφωση του ιστορικού κέντρου, τη βελτίωση του οδικού δικτύου, την επέκταση ή και επανασχεδίαση του πολεοδομικού ιστού.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Δυο διαφορετικοί γενικοί διοικητές σε δυο διαφορετικές χρονικές περιόδους, ο Mario Lago (1924-1936) και ο Cesare Maria de Vecchi (1936-1941), είναι οι λόγοι που διακρίνονται οι δυο περίοδοι στην αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας στην Ρόδο.

4.1.1 Α΄ περίοδος Ιταλοκρατίας, 1924-1936 Κατά την πρώτη περίοδο, με διοικητή το Mario Lago υιοθετήθηκε ένα ιδιαίτερο στυλ με ιστορικές αναφορές, το οποίο εξέφραζε την αναβίωση της δυτικής αρχιτεκτονικής και εξασφάλιζε την συνέχεια αρχιτεκτονικής της Ιπποτοκρατίας στην Ιταλία. Την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκαν αρχαιολογικές ανασκαφές, αποτυπώσεις , αποκαταστάσεις καθώς και πολεοδομικές επεμβάσεις. Σχετικά με τον πολεοδομικό σχεδιασμό προτάθηκε η δημιουργία ενός μοντέρνου ιστού που θα διαχώριζε τις ζώνες χρήσης κατοικία, διοίκηση, βιομηχανία, εμπόριο, τουρισμό με τις αποικιακές αντιλήψεις των φυλετικών διαχωρισμών. Η πολεοδομική τάξη και ο πολεοδομικός έλεγχος αποτύπωνε την κοινωνική ιεραρχία, την υπηκοότητα, την θρησκεία, την οικονομική τάξη και αποτελούσε τον βασικό στόχο της Ιταλίας υπό το φασιστικό καθεστώς ως προς την οργάνωση των αποικιακών της πόλεων. Ο χωρικός αυτός 56

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

διαχωρισμός αφορούσε τους μουσουλμάνους όπου κατοικούσαν στην περιτειχισμένη πόλη και τους Έλληνες όπου κατοικούσαν σε μικρούς οικισμούς έξω από τα τείχη. Σχεδιάστηκαν νέοι δημόσιοι χώροι, πλατείες και λεωφόροι, καθώς και ο περιφερειακός δρόμος σε επαφή με το υπάρχον τείχος κατασκευασμένο επί Ιπποτοκρατίας. Παράλληλα πραγματοποιήθηκε αναστήλωση και ανακατασκευή σημαντικών ιπποτικών κτιρίων.16 Επίσης, έγιναν νέες χαράξεις δρόμων, οι οποίες θα αλλοίωναν τον υφιστάμενο πολεοδομικό ιστό και το οδικό σύστημα των μαρασιών17. Οι επεμβάσεις οι οποίες έγιναν είναι: ο περιορισμός της ανάπτυξης του οικισμού του Νεοχωρίου(εικ.31) μέσω οδικών αρτηριών, ο διαχωρισμός των πληθυσμών μέσω της ζώνης πρασίνου γύρω από την παλιά πόλη(εικ.37) και η δημιουργία της ιταλικής συνοικίας.18 Το όραμα των Ιταλών για μια πόλη με αυτόνομες μονώροφες και διώροφες κατοικίες με κήπο, ανάμεσα στα μαράσια και γύρω από τη μεσαιωνική πόλη, άρχισε να γίνεται πραγματικότητα.

S. Martinoli- E. Perotti: Architettura colonialeitaliana nel Dodecaneso 1912- 1943, Torino 1999, σελ. 87.

Τα μαράσια αποτελούν τις συνοικίες όπου κατασκεύασαν οι Ιταλοί, στο νησί της Ρόδου.

Σ. Χριστοφυλάκης: Η αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας σαν μέσο επιβολής και οικειοποίησης του χώρου στα Δωδεκάνησα (1912-1945), Διπλωματική εργασία, ΔΠΜΣ Σχεδιασμός του χώρου, 2001

Εικόνα 37: Χάρτης πόλεως Ρόδου. Διακρίνονται οι χρήσεις. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η ανάθεση της σύνταξης του ρυθμιστικού σχεδίου αναβίωσης και επέκτασης της πόλης της Ρόδου από τον διοικητή Mario Lago έγινε στον αρχιτέκτονα Florestano di Fausto το 1926. Στο ρυθμιστικό σχέδιο ο αρχιτέκτονας προτείνει, επίσης την δημιουργία του Forο Italicο (εικ.38), τη φαρδιά παραλιακή λεωφόρο στο Μανδράκι, δηλαδή το νέο διοικητικό κέντρο της πόλης, με στόχο την τοποθέτηση των δημοσίων υπηρεσιών κατά μήκος της ανατολικής ακτής του νησιού, εξασφαλίζοντας τον κατάλληλο χώρο για τις δημοσιές συγκεντρώσεις που τόσο υποστήριζε το φασιστικό καθεστώς του Mussolini.19

Εικόνα 38: Με χρώμα σημειώνεται η παραλιακή λεωφόρος, το Foro Italico.

Β. Κολώνας: Ιταλική Αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα 1912-1943,Εκδ.Όλκος,σελ.29.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Τα κτίρια που τοποθετούνται στο Foro Italico είναι η Νέα Αγορά, η Τράπεζα της Ιταλίας (σημερινή Τράπεζα της Ελλάδος), η Ιταλική Λέσχη (σημερινό Λιμεναρχείο) και σε κεντρική θέση το Μέγαρο του Φασισμού – Casa del Fascio (σημερινά Δικαστήρια). Στο τέλος του διοικητικού κέντρου ξεκινά η τουριστική ζώνη της νέας πόλης που περιλαμβάνει τα θαλάσσια λουτρά του La Ronda ,τον Ναυτικό Όμιλο ,το Ξενοδοχείο Ρόδων και καταλήγει στο σημερινό ενυδρείο. Τα οικοδομήματα της ιταλικής διοίκησης της Ρόδου του Florestano di Fausto έχουν χαρακτηριστικά από αναγέννηση, μανιερισμό αλλά και νεοκλασικισμό. Ωστόσο, ο αρχιτέκτονας ακολουθεί μία κριτική και αφαιρετική διαδικασία ανασύνθεσης και προσαρμογής στις ανάγκες της επιδιωκόμενης, συμβολικής αρχιτεκτονικής του νέου προγράμματος.20 Μερικά ακόμη κτίρια του F. di Fausto με τα χαρακτηριστικά αυτά είναι οι στρατώνες Regina και Prinzipe (1924-1926), το Μέγαρο Διεύθυνσης Δημοσίων Έργων (1928) και τα δικαστικά μέγαρα της Κω (1926) και της Ρόδου (1924). Η νέα αρχιτεκτονική που δημιουργείται συνδυάζει ενετικά και γοτθικά στοιχεία με διακοσμητικά μοτίβα από τη λαϊκή τέχνη των Δωδεκανήσων και με δάνεια από την παράδοση γειτονικών αραβικών μεσογειακών κρατών. 60

Β. Κολώνας: ο.π , σελ. 42

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Αποκορύφωμα αυτής της αρχιτεκτονικής αποτελεί το ξενοδοχείο των Ρόδων (1925-27). (εικ.39) Το 1932 ο R. Petracco θα σχεδιάσει τη συνοικία της Νέας Αγοράς, ενώ τα Λουτρά της Καλλιθέας (1928-30) αποτελούν το πιο επιτυχημένο και μοναδικό υλοποιημένο έργο του P. Lombardi, το οποίο πλησιάζει περισσότερο τις αρχές του ρασιοναλισμού και του Art Deco που αναπτύσσονται την ίδια περίοδο στην Ιταλία.21

Εικόνα 39: Ξενοδοχείο των Ρόδων. Αντιπροσωπευτικό δείγμα της αρχιτεκτονικής της πρώτης περίοδου,1925-27.

Β. Κολώνας: ο.π , σελ. 54

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Σημαντικό, επίσης, είναι ότι ο F.Fausto και στην συνεχεία ο P.Lombardi άρχισαν να εντάσσουν στοιχεία από το βυζαντινό παρελθόν της πόλης χωρίς να επιφέρουν και να επιδιώξουν μεγάλες αλλαγές στην αρχιτεκτονική της. Προς το τέλος της περιόδου αυτής αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα Art deco . Οι Πηγές της Καλλιθέας (εικ.40) αποτελούν το αποκορύφωμα της αρχιτεκτονικής κυρίως λόγω της μεγάλης κλίμακας του έργου, καθώς και για την απόλυτη ένταξη στο περιβάλλον που τοποθετήθηκε. Τα κτίρια τα όποια απαρτίζουν τις Πηγές είναι άμεσα συνδεδεμένα με το φυσικό τοπίο. Σημαντικό επίσης είναι ότι στα λουτρά αυτά αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές οι πρώτες αναφορές του κινήματος του ρασιοναλισμού. Εικόνα 40: Λουτρά Καλλιθέας. Ένταξη στο φυσικό τοπίο.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

4.1.2 Β΄ περίοδος Ιταλοκρατίας, 1936-1941 Μετά από δέκα χρόνια εξουσίας του Mario Lago σε μια περίοδο με αναγεννησιακά, ενετικά και γοτθικά στοιχεία ,με δείγματα μπαρόκ αλλά και νεοκλασικισμού ,η πολιτική αλλάζει με νέο στέλεχος των Cesare Maria De Vecchi . Αυτό θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές όχι μόνο στην πολιτική αλλά κυρίως στην αρχιτεκτονική της πόλης της Ρόδου. Στόχος της περιόδου αυτής είναι ο εξαγνισμός της προηγούμενης. "Επιδιώκεται η ανάδειξη του φασιστικού καθεστώτος και η επιβολή της φασιστικής ιδεολογίας. " Με διοικητή των De Vecchi, υπουργό παιδείας του Μουσολίνι,22 μπαίνει σε εφαρμογή το πολεοδομικό σχέδιο που είχε προταθεί από τον F. Fausto (1926) ,το όποιο εκτελείται με μικρές αλλαγές. Η περίοδος αυτή της κάθαρσης αφορούσε τα κτίρια που είχαν θεμελιωθεί από την προηγούμενη επί Mario Lago διοίκηση, με εξαίρεση την πλατεία Ελευθερίας (Piazza dell’ Impero,1936) (εικ.41) και κάποια κτίρια ακόμη, λίγο πιο έξω από το κέντρο της πόλης. Η πλατεία αυτή έγινε νέος χώρος δημοσίων συγκεντρώσεων ,η όποια αντικατέστησε τον υπάρχων χώρο των πολιτικών συγκεντρώσεων, το Foro Italico. Τα όρια της πλατειάς αποτελούσαν τα κτίρια που ανεγέρθηκαν το 1936 και στεγάζουν σήμερα το Δημαρχείο ,το Εθνικό Θέατρο και την Αστυνομία. Η πλατεία αναλύεται διεξοδικά πιο κάτω. 63

S. Martinoli- E. Perotti: ο.π., σελ.338

Εικόνα 41: Κάτοψη πλατείας Ελευθερίας, Piazza dell Impero. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Συγκεκριμένα πρωταρχικός σκοπός του De Vecchi αποτέλεσε η καθαίρεση από τα αραβουργήματα στα κτίρια της προηγούμενης περιόδου και η επένδυση τους με πωρόλιθο ή με κάποιο άλλο επίχρισμα που μιμείται των πωρόλιθο. Τα κτίρια που υπέστησαν τις μεγαλύτερες αλλαγές επί της πολίτικης αυτής ήταν το Ξενοδοχείο των Ροδών (1938-39), το Δικαστικό Μέγαρο (1937-39) , το Μέγαρο του Φασισμού (1939) και η Ιταλική Λέσχη (1937). Το Δικαστικό Μέγαρο αποτελεί το απόγειο της φασιστικής ιδεολογίας στον χώρο της δημόσιας αρχιτεκτονικής. Μια νέα ιδεολογία εφαρμόστηκε σε όλα τα κτίρια με βάση στην τυπολογία και την λειτουργικότητα και όχι την μορφολογία ,πράγμα το όποιο είναι πολύ κοντά στις αρχές του κινήματος του ρασιοναλισμού. Χαρακτηριστικό των δημοσίων κτιρίων την δεύτερη περίοδο αποτέλεσε η μνημειώδης κλίμακα, η αυστηρή συμμετρία των όψεων, η σαφήνεια στην κάτοψη ,η γεωμετρικότητα και η επιβολή στον περιβάλλοντα χώρο. Κατά την Έφη Σαραντάκου 23 η αρχιτεκτονική αυτή χαρακτηριστικέ ως αρχιτεκτονική του κατακτητή, σε αντίθεση της προηγούμενης περιόδου, η οποία αναφέρεται ως αρχιτεκτονική του προστάτη.

Σαραντάκου Έφη: Αρχιτεκτονική της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα, αρθρ. Πολιτιστική πύλη αρχιπελάγους Αιγαίου, 2005

Εικόνα 42: Άποψη του Foro Italico επί διοίκησης Mario Lago,1924

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 43: Άποψη του Foro Italico επί διοίκησης Cesare Maria De Vecchi,1936 Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

4.2 Ανάλυση έργων επί διοίκησης Cesare Maria de Vecchi Τα χαρακτηριστικά των κτιρίων και των πολεοδομικών επεμβασεών, που αναφέρθηκαν πιο πάνω δηλώνουν την εξάπλωση κινήματος του ρασιοναλισμού στη Ρόδο, ο όποιος εκδηλώνεται στην Ιταλία την ιδία περίοδο. Στην συνέχεια γίνεται ανάλυση των κτιρίων της περιόδου αυτής, ώστε να εντοπιστούν τα κοινά και οι διαφορές μεταξύ τους, αλλά και σε σχέση με τα κτίρια τα οποία αναλύθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο. Η ανάλυση αυτή πραγματοποιήθηκε μέσω επιτόπιας έρευνας, όσον αφορά τα μορφολογικά στοιχεία του κάθε παραδείγματος, όπως και με την βοήθεια της υπάρχουσας βιβλιογραφίας. Αυτό το οποίο αναδεικνύεται είναι η συνύπαρξη του κλασικού με το μοντέρνο. Διακρίνεται μια αφαιρετική διάθεση, η οποία εκφράζεται με την επικράτηση των ρευμάτων του ρασιοναλισμού και του μοντέρνου κλασικισμού. Η μελέτη των κτιρίων χωρίζεται σε δύο μέρη . Αυτό το οποίο απαρτίζεται από τα έργα που υπέστησαν αλλαγές την περίοδο της διοίκησης του De Vecchi και τα έργα που ανεγέρθηκαν εξ αρχής.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Αξίζει να αναφερθεί ότι υπήρξαν κτίρια όπως η σημερινή Νομαρχία , η Νέα αγορά, τα Λουτρά της Καλλιθέας ,τα λουτρά του La Ronda και ο Ναυτικός Όμιλος ,στα οποία δεν υπήρξε καμία επιδίωξη επέμβασης και αλλοίωσης των ανατολικών αναφορών τους, την δεύτερη περίοδο Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα.

Εικόνα 45: Κτίριο Νομαρχίας πόλεως Ρόδου. Παρέμεινε το ίδιο.

Εικόνα 44: Λουτρά του La Ronda. Παρέμειναν το ίδιο.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

4.2.1 Παραδείγματα κτιρίων με τροποποιήσεις Τα έργα που υπέστησαν μεγάλες αλλαγές την περίοδο 1936-1943 ,με διοικητή τον De Vecchi, είναι τα εξής: o Μέγαρο Φασισμού– Casa del Fascio (Κεντρικό Λιμεναρχείο) Ο Florestano di Fausto σχεδίασε το 1925 το Μεγάρο του Φασισμού, σημερινό Λιμεναρχείο και ολοκληρώθηκε από τον R. Petracco το 1927. Αποτελεί τριώροφο κτίριο, το οποίο έχει στην πρόσοψη του στοά αποτελούμενη από τρεις καμάρες ,η οποία στεγάζει την είσοδο.(εικ.46) Χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα ορθογώνια ανοίγματα και αετωματικά τελειώματα στο στηθαίο του δώματος προσδίδοντας στο κτίριο την ανάλογη μνημειακότητα. 70

Εικόνα 46: Πρόσοψη του κτιρίου του Λιμεναρχείου πριν δεχθεί τις επεμβασείς του διοικητή De Vecchi. Florestano di Fausto-Rodolfo Petracco,1925-27.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Το 1938-39 η όψη του κτιρίου υπέστη μετατροπές κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του De Vecchi, διότι έπρεπε να πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες αλλαγές ώστε να προσαρμοστεί στις απόψεις τις οποίες επέβαλλε η περίοδος αυτή, όπως αναλύθηκαν πιο πάνω. Ένα εξωτερικό κλιμακοστάσιο στο βάθος (εικ.47) είναι αυτό που δίνει πρόσβαση στον όροφο του κτιρίου ,όπου τοποθετείται στην μεριά του Foro Italico . Εσωτερικά υπάρχουν οι χώροι των γραφείων . Την πρόσοψη του παλιού Μεγάρου Φασισμού συνθέτουν τα μεγάλα παράθυρα στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο. Στον τρίτο όροφο τοποθετούνται στην πλάγια όψη του κτιρίου. Σημαντικό στοιχείο, επίσης, είναι η λειτουργικότητα της κάτοψης και η ορθολογική διαρρύθμιση των χώρων. Η τροποποίηση η όποια έγινε στο κτίριο αφορά μόνο τις όψεις του κτιρίου στις οποίες γίνεται χρήση του πωρόλιθου με την τεχνοτροπία της fienta pietra , προκειμένου να προκύψει καθαρότητα, απλοποίηση και τονισμός της γεωμετρίας των επιφανειών των κτιρίων. Σήμερα στεγάζεται εκεί το Κεντρικό Λιμεναρχείο της πόλης της Ρόδου. Είναι ένα από τα κτίρια της Ιταλοκρατίας που στο πέρασμα του χρόνου δεν διατηρήθηκε η παλιά του χρήση.

Εικόνα 47: Σημερινή άποψη του Κεντρικού Λιμεναρχείου. Διακρίνεται η στοά με τις καμάρες και το εξωτερικό κλιμακοστάσιο στο βάθος. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Δικαστικό Μέγαρο Κεντρικά στην παραλιακή λεωφόρο του Μανδρακίου και σε τριγωνικό οικόπεδο (εικ.48) ανεγέρθηκε το Δικαστικό Μέγαρο. Κατασκευάστηκε το 1926 από τον Florestano Di Fausto και μετέπειτα υπήρξαν μετατροπές σε σχέση με την χρήση του από τον R.Petracco το 1930-31. Στη βόρεια πλευρά κατασκευάστηκε ,λοιπόν, από τον Florestano Di Fausto η έδρα διοίκησης Θερμών Εικόνα 48: Κάτοψη οικοπέδου που βρίσκεται το Καλλιθέας, με την ονομασασία Ca’san Giorgio.24 Στη Δικαστικό Μέγαρο. νοτιοανατολική πλευρά το 1930 δημιουργήθηκε μια αίθουσα δικαστηρίου, από τον R.Petracco και στα νοτιοδυτικά από τον ίδιο αρχιτέκτονα το κτίριο της βιβλιοθήκης , με πρωταρχική χρήση την Κυνηγετική Λέσχη των Ιταλών. Κατά την περίοδο του Mario Lago στην όψη του κτιρίου υπήρξε μια πύλη εισόδου σε όλο το ύψος του. Στο στηθαίο αυτού γίνονται αντιληπτές λατινικές επιγραφές, κατά τα ρωμαϊκά αναγεννησιακά πρότυπα. Μόλις ανέλαβε ο διοικητής De Vecchi, το 1936, πρόσθεσε μία νέα αίθουσα ,η οποία μέχρι και σήμερα στεγάζει το Δικαστήριο .Το αναγεννησιακό πρόπυλο εισόδου αντικαταστάθηκε (εικ49). Η σημερινή είσοδος, καθώς και όλο το μήκος της όψης, πλαισιώνεται με μεγάλα κατακόρυφα ημικύκλια τοιχία ως το ύψος του στηθαίου, το οποίο διατηρήθηκε χωρίς τις λατινικές επιγραφές, που αναφέρθηκαν προηγουμένως. 73

Β. Κολώνας: ο.π. , σελ. 51

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 49: Δικαστικό Μέγαρο 1926. Διακρίνεται το Αναγεννησιακό πρόπυλο εισόδου.

Οι όψεις που βρισκόταν η δικαστική αίθουσα και η Ca’san Giorgio επενδύθηκαν με πωρόλιθο, ώστε να ταυτιστούν όσο γίνεται καλυτέρα με τις ιπποτικές αναφορές που υπήρχαν ήδη στο νησί της Ρόδου. Εξαίρεση αποτελεί η βιβλιοθήκη στα νοτιοδυτικά , η οποία παρέμεινε με τα διακοσμητικά της μοτίβα. Το Δικαστικό Μέγαρο, το οποίο διατηρεί την χρήση του μέχρι και σήμερα έγινε ένα ενιαίο κτίριο με αυτό του Ca’san Giorgio. Διαθέτει μια κεντρική δικαστική αίθουσα και στο υπόλοιπο κτίριο υπάρχουν μεγάλοι διάδρομοι με τα γραφεία της διοίκησης. 74

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Στοιχείο που αξίζει να τονιστεί αποτελούν οι φεγγίτες στην οροφή της κεντρικής αίθουσας του Δικαστηρίου.(εικ.51) Ένα μεγάλο εσωτερικό κλιμακοστάσιο, με μεγάλα ανοίγματα από υαλότουβλο οδηγεί στον όροφο.(εικ.50) Ομοίως με τα υπόλοιπα κτίρια του Foro Italico και το δικαστικό μέγαρο, είναι κατασκευασμένο από συνδυασμό πλινθοδομής και οπλισμένο σκυρόδεμα.

Εικόνα 51: Εσωτερική άποψη αίθουσας πρωτοδικείου. Διακρίνεται ο φωτισμός από τους φεγγίτες.

Εικόνα 50: Άποψη κλιμακοστασίου. Διακρίνεται η χρήση υαλότουβλου.

Εικόνα 52: Άποψη της εισόδου του Δικαστικού Μεγάρου. Τονίζονται τα ημικύκλια υποστυλώματα με την χρήση του πωρόλιθου .Διακρίνεται η παραλιακή λεωφόρος.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 53: Πρόσοψη Δικαστικού Μεγάρου. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Ξενοδοχείο των Ρόδων (Casino) Στο ξενοδοχείο των Ρόδων στεγάζεται σήμερα το καζίνο της Ρόδου. Το αρχικό ιταλικό όνομα του ξενοδοχείου ήταν Grande Albergo delle Rose όπου διατηρήθηκε και κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου.25 Ανήκει στα έργα που έγιναν για την ανάπτυξη της τουριστικής περιοχής. Όπως έχει ήδη λεχθεί ο κυβερνήτης Mario Lago ανέθεσε τη σύνταξη της μελέτης στον Florestano di Fausto σε συνεργασία με τον μηχανικό M. Platania. Η κατασκευή άρχισε τον Μάρτιο του 1925 και ολοκληρώθηκε το 1927. Το 1930 πραγματοποιήθηκε επέκταση του κτιρίου προς τα νοτιοανατολικά από τον Rodolfo Petracco. Συμφώνα με τον Β.Κολώνα26 αρχικά το έργο του di Fausto είχε έντονο εκλεκτικιστικό χαρακτήρα με ανατολίζουσες αλλά και δυτικές μορφολογικές αναφορές, όπως δείχνουν οι διακοσμητικές κορνίζες των ανοιγμάτων και οι τριγωνικές θολωτές ή καμπυλόμορφες απολήξεις του κτιρίου στο ύψος του στηθαίου του δώματος. Με την άνοδο του φασισμού στην εξουσία ,ο De Vecchi προέβη σε έργα που θα σηματοδοτούσαν την κυριαρχία της Νέας Ιταλίας. Κύρια χαρακτηριστικά της κυριαρχίας αυτής είναι η μνημειώδης κλίμακα ,η αυστηρή συμμετρία ,αλλά και η συνύπαρξη του κλασικού και του μοντέρνου. Το ξενοδοχείο των Ρόδων είναι ένα κτίσμα που μετά τις επεμβάσεις ανήκει και αυτό στα επιβλητικά δημόσια κτίρια.

Ιστότοπος: http://www.alpha-guide.gr/el/hotels/hotel.aspx?id=7005072&lan=1

Β.Κολώνας: ο.π., σελ. 46

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Το Ξενοδοχείων των Ρόδων υπέστη τις πιο σημαντικές αλλαγές την περίοδο της κάθαρσης των κτιρίων της Ιταλικής διοίκησης, καθώς θεωρείται ένα από τα πιο φορτωμένα με διακοσμητικά στοιχεία έργα. Παρατηρείται ότι πριν την τροποποίηση του κτιρίου επί De Vecchi , το κτίριο ήταν ήδη συμμετρικό ως προς τα ανοίγματα του. Έτσι με την καθαίρεση των ανατολικών αναφορών αναδείχτηκε περισσότερο η καθαρή αισθητική των όψεων. Αξίζει να αναφερθεί ότι η σημερινή χρήση του Καζίνο αποκαλύπτει το ποσό λειτουργική ήταν η κάτοψη που είχε σχεδιαστεί από τους Ιταλούς , καθώς δεν χρειάστηκαν αρκετές τροποποιήσεις για να τεθεί σε λειτουργία. Ο εξαιρετικός σχεδιασμός και η διαρρύθμιση των χώρων από τους Ιταλούς αρχιτέκτονες γίνεται αντιληπτός σε όλη την έκταση του. Στην βορειοανατολική πλευρά, με μέτωπο στην ακτή, υπήρχαν πέντε καμάρες ,που οδηγούσαν σε μια στοά πριν την είσοδο. Η κεντρική είσοδος, όμως, ήταν από την νότια πλευρά και τονιζόταν και αυτή με καμάρες και ημικύκλιους όγκους που προεξείχαν από το υπόλοιπο κτίριο. Η λογική της κάμαρας και των αντιστοιχών ανοιγμάτων που εφαρμοστήκαν πάνω σε αυτές γίνεται αντιληπτή μόνο στο ισόγειο του κτιρίου. Όλα τα δωμάτια του ξενοδοχείου διέθεταν μεγάλα ορθογώνια ανοίγματα και σε κάποια υπήρχαν μικρά ημικύκλια μπαλκόνια. Η πρόσβαση σε αυτά γινόταν με τα επιβλητικά κλιμακοστάσια. Είναι κατασκευασμένο από λιθοδομή και χρήση οπλισμένου σκυροδέματος. Χρησιμοποιήθηκε ,όπως και στα προηγούμενα, επίχρισμα πωρόλιθου finta pietra με ισόδομη λιθοδομή για απόδοση της επιθυμητής αυστηρότητας του φασιστικού στιλ. 79

Εικόνα 54: Άποψη βορειοανατολικής πλευράς σημερινού Καζίνου, παλαιού Ξενοδοχείου των Ρόδων. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Ιταλική Λέσχη (Ακταίον ) Το κτίριο του σημερινού Ακταίον έχει αφήσει την σφραγίδα του και στις δυο περιόδους της Ιταλοκρατίας. Αποτελεί παλιό οθωμανικό οίκημα. Το Ακταίον είναι έργο της πρώτη περιόδου της Ιταλικής Αρχιτεκτονικής στα Δωδεκάνησα επί Mario Lago και με αρχιτέκτονα τον Florestano di Fausto. Αποτελεί ωστόσο μετασκευή προγενέστερου και πιο απλού κτίσματος, στο οποίο στεγάζονταν το νεοτουρκικό κομιτάτο "Ένωσις και Πρόοδος " 27. Το 1925 ανέλαβε ο Di Fausto τη μετατροπή του σε έδρα της λέσχης των Ιταλών κατοίκων της Ρόδου, ακολουθώντας τη γενικότερη τάση των Ιταλών αρχιτεκτόνων στην πρώιμη αυτή φάση της Ιταλικής αρχιτεκτονικής στα Δωδεκάνησα. Απώτερος σκοπός ήταν η ένταξη του κτιρίου στο αρχιτεκτονικό τοπίο της Ρόδου, με κυρίαρχες τις ανατολικές αναφορές. Το κτίριο αποτελείται από στοά, η οποία καλύπτει την είσοδο στο κτίριο. Τα οξυκόρυφα σταυροθόλια, ο πύργος που υποκαθιστά τον μιναρέ παραπέμπουν με συμβολικό τρόπο στην προγενέστερη χρήση του κτιρίου και στα συνοικιακά τεμένη της Οθωμανικής περιόδου.(εικ.55) Η χρήση που θέλησαν οι Ιταλοί να του δώσουν ήταν η Εικόνα 55:Άποψη Ιταλικής Λέσχης,1925. Λέσχη των Ιταλών Αξιωματικών, με την ονομασία Circolo Italia28. 81

Β.Κολώνας: ο.π., σελ. 30

Ιστότοπος: https://el.wikipedia.org/wiki/Ιταλική_Ρασιοναλιστική_Αρχιτεκτονική_στα_Δωδεκάνησα

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Παρατηρείται και εδώ, λοιπόν, η καθαίρεση των προγενέστερων αρχιτεκτονικών επιλογών, με την επιβολή της αφαίρεσης των αραβουργημάτων και τη χρήση του εμφανούς πωρόλιθου ως έκφραση της μοντέρνα αισθητικής που είναι αντάξια της νέας αυτοκρατορίας. Το κτίριο στην αρχική του φάση είχε διακόσμηση με στοιχεία από την ανατολή αλλά Εικόνα 56: Πρόσοψη κτιρίου Ακταίον μετά τις επεμβάσεις του De Vecchi, παλαιά Ιταλική Λέσχη,1936. και γοτθικά χαρακτηριστικά. Μετά από εντολές του De Vecchi , το 1936, αφαιρέθηκαν οι σοβάδες, ο πυργίσκος και τα διακοσμητικά στοιχεία, ώστε η πρόσοψη να διαμορφωθεί σύμφωνα με τα δεδομένα της αρχιτεκτονικής της Ιταλίας.(εικ.56) Να αναδειχτεί, δηλαδή, το φασιστικό καθεστώς με τον απαιτούμενο αυστηρό χαρακτήρα. Το κτίριο της Ιταλικής Λέσχης τροποποιήθηκε από τον αρχιτέκτονα Α. Bernabiti το 1937, για να πάρει τη μορφή που έχει σήμερα. Η κύρια πρόσοψη και η κεντρική είσοδος του Ακταίον έχει μέτωπο στην παραλιακή λεωφόρο . Το κτίριο αυτό εκτείνεται σε δυο ορόφους. Σημαντικό χαρακτηριστικό αποτελεί η στοά της εισόδου, όπου γίνεται αντιληπτή από τον δρόμο. Το δώμα της εισόδου με τα σταυροθόλια συμπληρώνει την μεγάλη βεράντα του κτιρίου, στην οποία γίνεται η πρόσβαση από τον πρώτο όροφο. Το μεγάλο κλιμακοστάσιο είναι τοποθετημένο στο βάθος 82

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

και οδηγεί στον όροφο. Τα ανοίγματα σε όλο το υπόλοιπο έργο, με εξαίρεση αυτά της πρόσοψης, είναι μεγάλα ορθογώνια και με συμμετρική διάταξη. Τις προσόψεις χαρακτηρίζει το τυπικό ισόδομο της περιοχής. Η κάτοψη του κτιρίου διακρίνεται για τη λειτουργικότητα και τη δυναμική της οργάνωση, ενώ αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων. Λιθοδομή και οπλισμένο σκυρόδεμα είναι τα βασικά οικοδομικά χαρακτηριστικά στο κτίριο της λέσχης με επένδυση πωρόλιθου.

4.2.2 Παραδείγματα κτιρίων κατασκευασμένα την περίοδο αυτή Τα έργα που μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν την περίοδο 1936-1943 ,με διοικητή των De Vecchi, είναι τα εξής: o Piazza dell’ Impero Αποτελεί αστική παρέμβαση στον πολεοδομικό ιστό της πόλης. Η μελέτη και η κατασκευή έγινε το 1936 επί διοίκησης De Vecchi. Ο λόγος γίνεται για την σημερινή πλατεία Ελευθερίας. Η Piazza dell’ Impero, όπως την ονόμασαν οι Ιταλοί, τοποθετείται στο τέλος του Foro Italico της προηγούμενης περιόδου.(εικ.57) Το κενό μέρος της πλατείας οριοθετείται από τα κτίρια της Πολιτικής Διοίκησης του τότε φασιστικού καθεστώς, της Στρατιωτικής Διοίκησης και το θέατρο Puccini. Τα έργα αυτά αναλύονται πιο κάτω. 83

Εικόνα 57:Χάρτης πόλεως Ρόδου. Διακρίνεται ο δρόμος του Foro Italico και με μπλε χρώμα τα κτίρια που οριοθετούν την πλατεία Ελευθερίας,1939.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Επιδεικνύει ένα τυπικό θέμα διάταξης της κεντρικής πλατείας των νέων πόλεων της Φασιστικής Ιταλίας. Επαναπροσδιορίζει τον δημόσιο χώρο της πόλης και αποτελεί το νέο σύμβολο της Ιταλικής διοίκησης μαζί με τα κτίρια που την ορίζουν. Η συγκεκριμένη πλατεία ακολουθεί το παράδειγμα των υπόλοιπων πλατειών που αναλύσαμε στο προηγούμενο Εικόνα 58: Άποψη της Piazza dell' Impero. Διακρίνονται τα κτίρια της διοικήσης,καθώς και τα αγαλμάτα των δύο διοικητών, Mario Lago και Cesare Maria De Vecchi, στην μέση κεφάλαιο , προσπαθεί δηλαδή της πλατείας. Αριστερά το κτίριο της Αστυνομικης Διευθυνσης,στο κέντρο το κτίριο του να αλλοιώσει την προοπτική Δημαρχείου και δεξιά το θεατρό Puccini,1939. του χώρου. Κεντρικά της πλατείας τοποθετηθήκαν τα αγάλματα των δυο διοικητών που πέρασαν από το νησί της Ρόδου, Mario Lago και De Vecchi. (εικ.58)

Εικόνα 59: Σχέση πλατείας Ελευθερίας με παραλιακή λεωφόρο, Foro Italico.Διακρίνεται το κτίριο της Αστυνομικής Διεύθυνσης. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 60:Άποψη της πλατείας Ελευθερίας σήμερα. Στα αριστερά το κτίριο της Αστυνομικής Διεύθυνσης ,στο κέντρο το κτίριο του Δημαρχείου κα στα δεξιά το Εθνικό Θέατρο Ρόδου. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Palazzo Littorio (Δημαρχείο) Ένα από τα έργα που κατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου είναι το Palazzo Littorio, το Κυβερνείο της εποχής ,το οποίο σήμερα είναι το δημαρχείο της πόλης της Ρόδου. Η μελέτη του Palazzo Littorio έγινε το1936 από τον αρχιτέκτονα A. Bernabiti και το κτίριο τελείωσε το 1939. Ίσως από τα πιο σημαντικά δείγματα της αρχιτεκτονικής η οποία έγινε στην Ρόδο κατά την περίοδο της φασιστικής Ιταλικής διοίκησης. Εμφανή χαρακτηριστικά στο συγκεκριμένο έργο, ανάδειξης της ιδεολογίας του φασιστικού καθεστώτος είναι ο ορθολογισμός και η συμμετρία. Η θέση του βρίσκεται στη πιο κεντρική λεωφόρο της πόλης και συγκεκριμένα προσανατολισμένο στην δυτική πλευρά της πλατείας Ελευθερίας. Το δημαρχείο είναι ένα διώροφο κτίριο με υπόγειο. Τα ανοίγματα είναι τοποθετημένα συμμετρικά σε διαφορετικές αναλογίες ανάλογα με την χρήση που εξυπηρετούν. Οι τέσσερις μνημειακού τύπου κολώνες οι οποίες αντιστοιχούν με την είσοδο του κτιρίου αποτελούν χαρακτηριστικό της καθαρότητας και της μνημειακότητας του της περιόδου εκείνης.(εικ.61) Με την είσοδο στο κτίριο υπάρχει ένας μεγάλος χώρος υποδοχής. Εκτός από αυτόν, υπάρχει ένα παρεκκλήσι καθολικού τύπου ,ενώ στην αριστερή πλευρά βρίσκεται το κλιμακοστάσιο που οδηγεί στον όροφο. Δεξιά και αριστερά της κεντρικής εισόδου τοποθετούνται οι δύο ευρύχωροι διάδρομοι με τα γραφεία εκατέρωθεν. Στον όροφο βρίσκονται επίσης γραφεία και αίθουσες συνεδριάσεων. Χρησιμοποιείται και εδώ η επένδυση του πωρόλιθου. 88

Εικόνα 61: Πρόσοψη Δημαρχείου. Εντοπίζεται η υπερυψωμένη είσοδος. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Αρχηγείο του στρατού (Αστυνομική διεύθυνση Δωδεκανήσου) Ακόμη ένα κτίριο που συμπληρώνει την πλατεία Ελευθερίας αποτελεί το αρχηγείο του στρατού, κατασκευασμένο στην νότια πλευρά της. Φτιάχτηκε και αυτό από τον αρχιτέκτονα A. Bernabiti το 1939 . Σήμερα στεγάζεται η Αστυνομική Διεύθυνση Δωδεκανήσου. Η συμμετρικότητα στις όψεις δεν λείπει ούτε σε αυτό το έργο. Χαρακτηριστικό στοιχείο, επίσης, αποτελούν τα ημικυκλικά τελειώματα στις γωνίες του κτιρίου.(εικ.62,59) Είναι το πιο ψήλο κτίριο της πλατείας, καθώς χωρίζεται σε τρεις ορόφους με υπόγειο. Αυτό που ξεχωρίζει είναι ο στιβαρός όγκος της εισόδου. Εσωτερικά περιλαμβάνει ένα μεγάλο κλιμακοστάσιο και πολλούς χώρους γραφείων με μεγάλους διαδρόμους. Τα μεγάλα ορθογώνια ανοίγματα όπως και στα υπόλοιπα κτίρια δεν απουσιάζουν από το κτίριο της αστυνομικής διεύθυνσης. Η μορφή αυτή του κτιρίου με την αυστηρή συμμετρία να κυριαρχεί, αυξάνει την χρησιμοποίηση και εδώ της τοιχοποιίας finta pietra στις όψεις, σε μια συνέχεια με τα υπόλοιπα κτίρια της πλατείας. 90

Εικόνα 62: Κυλινδρικός όγκος κτιρίου της Αστυνομικής Διεύθυνσης Δωδεκανήσου.

Εικόνα 63: Βορειοανατολική πλευρά του αρχηγείου του στρατού, σημερινή Αστυνομική διεύθυνση Δωδεκανήσου. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ Ξεχωρίζει ο όγκος της κεντρικής εισόδου και οι καμπύλες στις γωνίες του.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Ίδρυμα Εθνικής Ασφάλισης έναντι των εργατικών ατυχημάτων (Τράπεζα) Κτίστηκε το 1938, στη δυτική πλευρά της Piazza dei Governatori (σημερινή πλατεία Γαβριήλ Χαρίτου), με εντολή του διοικητή De Vecchi.(εικ.65) Γίνονται αντιληπτές και εδώ οι καθαρές γραμμές στις όψεις και η υπεροχή των συμμετρικών όγκων. Το ίδρυμα εθνικής ασφάλισης έναντι των εργατικών ατυχημάτων, το οποίο σήμερα στεγάζει την τράπεζα Πειραιώς, είναι διώροφο, με εσοχή εισόδου χωρισμένη σε τρία μέρη . Δεν διαφέρει με τα υπόλοιπα ως προς τον τρόπο κατασκευής. Λιθοδομή σε συνδυασμό με οπλισμένο σκυρόδεμα για τις πλάκες και τα δεσίματα είναι τα βασικά οικοδομικά χαρακτηριστικά. Γίνεται και σε αυτή την περίπτωση η χρήση finta pietra.

Εικόνα 64: Άποψη κεντρικής εισόδου σημερινής Τράπεζας.

Εικόνα 65: Χάρτης πόλεως Ρόδου. Σημειώνεται η σύνδεση των δυο πλατειών, Piazza dei Governatori και Piazza dell Impero. Με κόκκινο απεικονίζεται η θέση του κτιρίου του Ιδρύματος Εθνικής Ασφάλισης .

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Ξενοδοχείο των Θερμών (Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων) Η μελέτη του ξενοδοχείου Θέρμαι πραγματοποιήθηκε από τον Rodolfo Petracco το 1935. Το έργο συνεχίστηκε το 1936 από τον A.Bernabiti και τελείωσε το 1937. Κατασκευάστηκε κατά την κυβέρνηση De Vecchi.(εικ.66) Ακόμη ένα παράδειγμα της εφαρμογής της συμμετρίας στις όψεις και της λειτουργικότητας στην Εικόνα 66:Ξενοδοχείο Θέρμαι,1935-37. ‘Άποψη από τον κεντρικό δρόμο. κάτοψη χαρακτηριστικά όπως έχει ήδη λεχθεί τηνς ορθολογιστικής (ρασιοναλιστικής) αρχιτεκτονικής. Το ξενοδοχείο εκτείνεται σε τέσσερις ορόφους. Εκατέρωθεν του κεντρικού όγκου της εισόδου υπάρχουν δυο ακόμη πτέρυγες, οι οποίες βρίσκονται κάθετα σε αυτόν. Η κάτοψη του κτιρίου σχηματίζει "Π" και εσωκλείει την αυλή του. Ο κεντρικός όγκος, ο οποίος προεξέχει των άλλων δύο, εφάπτεται σε αυτούς με ημικυκλικά τελειώματα.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η κεντρική είσοδος ,επίσης, με ημικυκλικά τελειώματα στις γωνίες είναι ακόμα πιο έξω από το υπόλοιπο κτίριο, ώστε να ξεχωρίζει και οδηγεί απευθείας στους χώρους υποδοχής, τα καθιστικά και τα εστιατόρια. Όσον αφορά τα ανοίγματα των ορόφων δεν είναι ιδιαίτερα Εικόνα 67:Πρόσοψη Ξενοδοχείου. Ξεχωρίζει ο όγκος της εισόδου. μεγάλα, αλλά είναι τοποθετημένα σε αυστηρό κάνναβο, εκτός από αυτά της εισόδου όπου έχουν ημικυκλική μορφή προκείμενου να προσαρμοστούν στο κτίριο. Παρατηρείται ότι για χρήση ξενοδοχείου τα δωμάτια δεν διέθεταν καθόλου μπαλκόνια, εκτός του ενιαίου μπαλκονιού στον τελευταίο όροφο της κεντρικής όψης. Τα υλικά και ο τρόπος δόμησης του ξενοδοχείου δεν διαφέρει με τα άλλα κτίρια που κατασκεύασαν οι Ιταλοί την περίοδο αυτή. Έχει επενδυθεί και αυτό με finta pietra σε απομίμηση ισόδομης λιθοδομής προσδίδοντας την απαιτούμενη επιβλητικότητα στο κτίριο.

Εικόνα 68: Χάρτης πόλεως Ρόδου. Με κόκκινο χρώμα απεικονίζεται το Ξενοδοχείο των Θερμών. Σημειώνεται επίσης η ένωση του με το Foro Italico. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Αεροναυτική Διοίκηση (Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων) Εκτός από τα κτίρια της παραλιακής λεωφόρου και της τουριστικής περιοχής, όπως αποδεικνύεται και από τα κτίρια τα οποία κατασκευάστηκαν την εποχή αυτή σε διάφορα σημεία της πόλης, υπήρξε μελέτη για ανάπτυξη και στην υπόλοιπη πόλη. Λίγο πιο έξω από τον βασικό άξονα επέμβασης των ιταλών με τα δημόσια κτίρια, βρίσκεται το κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα η Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων, και παλιά στεγαζόταν η Αεροναυτική Διοίκηση . Τοποθετείται κοντά στο ξενοδοχείο Θέρμαι και γι αυτό το λόγο στεγάζεται σήμερα η ίδια χρήση. Κατασκευάστηκε το 1938 , από άγνωστο μέχρι στιγμής αρχιτέκτονα. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι η μνημειώδης κλίμακα καθώς και η αυστηρότητα των όγκων του. Η λειτουργικότητα της κάτοψης αποτελεί βασικό στοιχείο όπως και στα υπόλοιπα κτίρια που κατασκευάστηκαν εκείνη την περίοδο, επί διοίκησης De Vecchi. Ένας μεγάλος και στιβαρός όγκος είναι αυτός που καθορίζει την είσοδο της σημερινής σχολής τουριστικών επαγγελμάτων. Τα μεγάλα ανοίγματα και η καθαρή συμμετρία τους είναι αυτά που δημιουργούν τις όψεις του κτιρίου. Φαίνεται ότι εφαρμόστηκε και εδώ η λογική της μεγάλης αίθουσας υποδοχής με την είσοδο στο κτίριο και η εμφανής θέση του μεγάλου κλιμακοστασίου. Εμφανής, επίσης, είναι και η αυλή που υπάρχει , όπου γίνεται αντιληπτή από την είσοδο στο κτίριο. Και σε αυτό το κτίριο εφαρμόστηκε η τεχνοτροπία fienta pietra, δηλαδή η τοποθέτηση του πωρόλιθου σε συνδυασμό με οπλισμένο σκυρόδεμα. 97

Εικόνα 69:Πρόσοψη της Αεροναυτικής Διοίκησης. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Καθολική Εκκλησία Άγιου Φραγκίσκου Λίγο πιο έξω από κέντρο της πόλης και κοντά στα συγκροτήματα κατοικιών που έφτιαξαν για τους Ιταλούς πολίτες βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου. Αρχιτέκτονας του έργου ήταν ο A. Bernabiti . Η μελέτη του έργου ξεκίνησε το 1936 και ολοκληρώθηκε το 1939. Συμφώνα με το Β. Κολώνα 29 "έργο που σηματοδοτεί έναν από τους σημαντικότερους κόμβους της νέας πόλης με σκοπό να αναπαράγει έναν ευρύτερα αποδεκτό τύπο ναού στις χώρες των απολυταρχικών καθεστώτων". Η καθαρότητα και η επιβλητικότητα των όγκων είναι αυτό που σηματοδοτεί την περίοδο που κατασκευάστηκε. Μέχρι και σήμερα αποτελεί την μεγαλύτερη καθολική εκκλησία στο νησί της Ρόδου. Το συγκρότημα του Αγ. Φραγκίσκου περιλαμβάνει η εκκλησία, το καμπαναριό, και το πρεσβυτέριο με την αψίδα στην Νοτιοανατολική πλευρά, όπου περιλαμβάνει και τα γραφεία της ενορίας .

Β.Κολώνας: ο.π., σελ. 57

ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΗ Εικόνα 70: Πανοραμική άποψη πόλεως Ρόδου. Σημειώνεται η τοποθεσίαΟτης εκκλησίας του Αγ.ΚΑΙΦραγκίσκου σεΣΤΗΝ σχέση μεΤΗΣτοΡΟΔΟΥ Foro Italico.

100

Εικόνα 71: Κεντρική είσοδος Καθολικής Εκκλησίας Άγιου Φραγκίσκου. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

101

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η κάτοψη της αποτελεί σχέδιο βασιλικής εκκλησίας αλλά με επίπεδη οροφή. Αποτελείται από μία κεντρική πτέρυγα με δύο παρεκκλήσια στις άκρες. Αξιοσημείωτος είναι ο ημικυκλικός χώρος που είναι τοποθετημένη η ορχήστρα, η οποία φωτίζεται από έξι στενά παράθυρα. (εικ.72) Οι πλαϊνοί νάρθηκες, οι οποίοι είναι χαμηλότεροι και πιο στενοί, διαχωρίζονται από τον κεντρικό νάρθηκα με κολώνες.(εικ.72) Οι νάρθηκες καταλήγουν σε παρεκκλήσια και ο καθένας από αυτούς έχει έξι μεγάλα παράθυρα με αψίδες. Στην κεντρική όψη της εκκλησίας υπάρχουν τρεις αψίδες, οι οποίες αντιστοιχούν στις τρεις εισόδους.(εικ.71) Όλο το κτίριο είναι επικαλυμμένο με πέτρες τύπου Coschino30. Εικόνα 72: Άποψη του παρεκκλησιού και του καμπαναριού της Καθολικής Εκκλησίας Άγιου Φραγκίσκου.

102

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εσωτερικά για την κατασκευή της εκκλησίας χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά υλικά αρμονικά δεμένα μεταξύ τους, όπως δύο με τρία είδη πέτρας, άσπρο μάρμαρο άλλα και γκρίζο μάρμαρο.

Εικόνα 73: Εσωτερική άποψη της εκκλησίας του Αγ. Φραγκίσκου. Τα υποστυλώματα στα αριστερά δημιουργούν τον χώρο του παρεκκλησιού. Στο βάθος διακρίνεται ο χώρος της ορχήστρας με τα ορθογώνια ανοίγματα του.

103

Ιστότοπος: Roman Catholic Archdiocese of Rhodes : http://www.catholicchurchrhodes.com/default.asp?id=702

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Κτίρια διαμερισμάτων για Ιταλούς υπάλληλους χαμηλού εισοδήματος (Κατοικίες) Το 1939 με αρχιτέκτονα πάλι των A. Bernabiti και διπλά στην εκκλησία του Άγιου Φραγκίσκου, κατασκευάστηκαν δέκα διώροφα συγκροτήματα διαμερισμάτων, τα οποία στεγαζαν ιταλούς υπαλλήλους με χαμηλό εισόδημα.

Εικόνα 74: Πανοραμική άποψη εκκλησίας Αγ. Φραγκίσκου και διαμερισμάτων των Ιταλών. Διακρίνεται η άμεση σχέση τους.

104

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ακολουθώντας τα πρότυπα της ρασιοναλιστικής αρχιτεκτονικής, επί διοίκησης De Vecchi , τα κτίρια αυτά ήταν αποτελεσμα οργανωμένης δόμησης. Ο τρόπος που τοποθέτησαν τα συγκροτήματα των διαμερισμάτων ήταν συμμετρικός γύρω από τρεις δενδροφυτευμένους υπαίθριους χώρους. Χαρακτηριστικό των κτιρίων ,πέρα από την εμφανή χρήση του πωρόλιθου, ήταν ο καθαρός όγκος του κάθε συγκροτήματος με τα συμμετρικά ανοίγματα και τα ημικυκλικά τελειώματα στα μπαλκόνια, τα οποία ήταν τα μόνα που προεξείχαν από το κτίριο.(εικ.74) Η πρόσβαση στο κάθε συγκρότημα πραγματοποιούνταν από τα κλιμακοστάσια που βρίσκονταν στα πλάγια του κάθε ενός. Σήμερα η χρήση των κατοικιών παρέμεινε ίδια και τα περισσότερα κτίρια εξακολουθούν να βρίσκονται σε καλή κατάσταση χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές Εικόνα 75:Άποψη ενός από τα συγκροτήματα κατοικιών των Ιταλών. στην εξωτερική μορφή τους. Διακρίνονται τα χαρακτηριστικά των μπαλκονιών και η είσοδος σε αυτά.

105

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Στρατώνας Πυροβολικού (Σχολικό συγκρότημα Βενετοκλείου) Ένα από τα κτίρια του στρατώνα του Πυροβολικού κατασκευάστηκε το 1938 ,από άγνωστο αρχιτέκτονα. Βρίσκεται αρκετά μέτρα μακριά από τον πυρήνα της πόλης, λόγω της χρήσης του. Για το συγκεκριμένο κτίριο δεν υπάρχουν σημαντικές ιστορικές αναφορές. Σήμερα στεγάζεται το σχολικό συγκρότημα του Βενετοκλείου. Ως προς την μορφολογία το κτίριο χαρακτηρίζεται από την οριζοντιότητα του. Αποτελεί διώροφο κτίριο με υπόγειο. Εξωτερικά φαίνεται ότι το κτίριο χωρίζεται σε πέντε μεγάλους και στιβαρούς όγκους. Οι δυο από αυτούς έχουν μεγαλύτερο στηθαίο και προεξέχουν των άλλων τριών ,διαχωρίζοντας και τονίζοντας έτσι και την είσοδο του κτιρίου. Μεγάλα ανοίγματα σε αυστηρή συμμετρία κατασκευάστηκαν στον στρατώνα. Με την είσοδο στο κτίριο , η όποια είναι υπερυψωμένη , υπάρχει ένας μεγάλος χώρος υποδοχής και το μεγάλο κλιμακοστάσιο που οδηγεί στον όροφο και στο υπόγειο. Εκατέρωθεν της εισόδου υπάρχουν δυο μεγάλοι διάδρομοι και μέσα σε αυτούς δεξιά και αριστερά οι αίθουσες και τα γραφεία του σημερινού σχολειού. Το ίδιο συμβαίνει και στον όροφο. Από το υπόγειο γίνεται η πρόσβαση για την εξωτερική αυλή, η όποια βρίσκεται στην ίδια στάθμη με αυτό ,και σήμερα χρησιμοποιείται ως προαύλιο του σχολείου.

106

Εικόνα 76:Άποψη Στρατώνα του Πυροβολικού. Σήμερα στεγάζεται το Σχολικό συγκρότημα του Βενετοκλείου. Ο χώρος μπροστά αποτελεί το προαύλιο του σχολείου. Από την οπτική αυτή αναδεικνύεται η ογκοπλασία του. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

107

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

o Teatro Giacomo Puccini (Εθνικό Θέατρο)

Εικόνα 77:Άποψη του Θεάτρου Puccini. Διακρίνεται η επιγραφή στην είσοδο του κτιρίου.

Το Εθνικό Θέατρο Ρόδου κτίστηκε το 1936-37 με εντολή του διοικητή De Vecchi. Τα σχέδια εκπονηθήκαν από τον αρχιτέκτονα A. Bernabiti με σκοπό τη δημιουργία ενός λυρικού θεάτρου, που λειτούργησε με την ονομασία Teatro Giacomo Puccini. Το θέατρο αποτελεί σημαντικό κτίριο της πολιτιστικής υποδομής που δημιούργησαν οι Ιταλικές αρχές στα πλαίσια των επιδιώξεων τους να μετατρέψουν την πόλη της Ρόδου σε τουριστικό κέντρο υψηλής ποιότητας στην ανατολική Μεσόγειο.31

Κατά την ιταλική κατοχή το θέατρο φιλοξένησε θεατρικές παραστάσεις καθώς και παραστάσεις όπερας με ιταλικούς θιάσους. Συμφώνα πάλι με τον Β. Κολώνα 32 αποτελεί ίσως το αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα, στα Δωδεκάνησα ,της αρχιτεκτονικής του ιταλικού ρασιοναλισμού. Το κτίριο θεωρείται ένα τυπικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος της εποχής του μεσοπολέμου, με επιρροές από το κίνημα του ρασιοναλισμού. 108

Εισήγηση από ομιλία του Κ. Μάγου, Αρχιτέκτων ΑΠΘ και επιβλέπων αρχιτέκτονας της μελέτης αποκατάστασης του Εθνικού Θεάτρου. 32

Β. Κολώνας: ο.π., σελ.58

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εντάσσεται στην κεντρική πλατεία Ελευθερίας της πόλης της Ρόδου, με επάλληλους καμπύλους όγκους και μεγάλα ανοίγματα παραθύρων στις γωνίες.(εικ.76) Στις όψεις, αλλά και στα δώματα των οροφών του υπήρχαν στρογγυλοί φεγγίτες, (εικ.76) όπου οι περισσότεροι με τις επεμβάσεις που έγιναν μετά την Ιταλική κατοχή καταργήθηκαν. Η αρχιτεκτονική κατά την περίοδο της φασιστικής διοίκησης γίνεται επίσης αντιληπτή με τον επιβλητικό χώρο εισόδου, χωρισμένο σε τρία μέρη με κυκλικούς κίονες. Κατευθυνόμενος κάνεις προς το εσωτερικό του κτιρίου υπάρχει κατ’ αρχήν ο προθάλαμος των εκδοτηρίων. Μετά τα εκδοτήρια υπάρχει το φουαγιέ και τα δυο μνημειακά κλιμακοστάσια εκατέρωθεν της εισόδου, τα οποία οδηγούν στο δεύτερο όροφο ,όπου είναι τοποθετημένο το αναψυκτήριο.(εικ.77) Το θέατρο διαθέτει μία μεγάλη αίθουσα με εξώστη και θεωρεία για επισήμους. Αξιοσημείωτο στοιχείο αποτελεί η Εικόνα 78: Άποψη από το δώμα του σκηνή του με το μεγάλο βάθος και ύψος.(εικ.78) Σημαντικός δευτέρου ορόφου. Στο βάθος φαίνεται επίσης είναι ο τρόπος με τον όποιο εξαεριζόντουσαν οι χώροι ο κυλινδρικός όγκος με τα ανοίγματα του. Διακρίνονται επίσης οι φεγγίτες του κοινού. Συμφώνα με τον Κ. Μάγο 33 πρόκειται για ένα οροφής σύστημα αγωγών που ξεκινούν από το δάπεδο της πλατείας και από αφανή σημεία ανέρχονται κατακόρυφα μέχρι το επίπεδο της στέγης. 109

Εισήγηση από ομιλία του Κ. Μάγου, ο.π.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Πέρα από αυτό το σύστημα, στο δώμα του θεάτρου και στο σημείο της πλατείας των θεατών, είχαν κατασκευαστεί τέσσερις συμμετρικές ορθογώνιες τρύπες για να καλύψουν τις ανάγκες λειτουργίας του και το καλοκαίρι.(εικ.80) Το σημερινό Εθνικό Θέατρο είναι κατασκευασμένο από λιθοδομή και οπλισμένο σκυρόδεμα. Σε όλη την έκταση του κτιρίου εξωτερικά κυριαρχεί το επίχρισμα με την διαδικασία fienta pietra και με εμφανή πωρόλιθο σε ισόδομη λιθοδομή. Το Εθνικό Θέατρο απευθυνόταν σε Ιταλούς που ζούσαν μόνιμα στο νησί της Ρόδου και είχε συμβολικό ρόλο στην ιστορία της Δωδεκανήσου. Μετά την Ιταλοκρατία η χρήση του παρέμεινε η ίδια και χρησιμοποιήθηκε για τις πολιτιστικές ανάγκες των κατοίκων της πόλης της Ρόδου. Το 1950-60 το κτίριο του Εθνικού Θεάτρου λειτούργησε ως κινηματογράφος. Κατά τη δεκαετία του 1970 έγιναν σημαντικές επεμβάσεις και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε πάλι ως κινηματογράφος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όπου άρχισε να λειτουργεί πάλι ως θέατρο. Η λειτουργία του θεάτρου σταμάτησε το 2006 μετά από Εικόνα 79:Το φουαγιέ του Εθνικού Θεάτρου με τα μεγάλα κλιμακοστάσια σοβαρά προβλήματα που εντοπίστηκαν τόσο εξωτερικά όσο και τους φεγγίτες οροφής. και εσωτερικά, λόγω της μη επαρκούς συντήρησης του.

110

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 80:Πλατεία θεατών και χώρος σκηνής Εθνικού Θεάτρου σήμερα.

111

Εικόνα 81: Πλατεία θεατών και εξώστης Εθνικού Θεάτρου σήμερα.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

112

Εικόνα 82:Εσωτερική άποψη πλατείας θεατών ,εξώστη και θεωρείων των επισήμων. Διακρίνονται οι φεγγίτες οροφής και τα ορθογωνία ανοίγματα στο κέντρο αυτής,1937.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Εικόνα 83:Σχέδιο κάτοψης θεάτρου Puccini, A.Bernabiti,1936-37

113

Εικόνα 84: Σημερινή κατάσταση Εθνικού Θεάτρου. Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

114

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

4.3Κοινά χαρακτηριστικά των έργων Τα συμπεράσματα που πρόεκυψαν από την ανάλυση των κτιρίων είναι αρκετά καθώς έχουν εντοπιστεί αρκετές ομοιότητες μεταξύ τους. Τα παραδείγματα των κτιρίων που υπέστησαν αλλαγές φαίνεται από τις επεμβάσεις τους κατά την διάρκεια της δεύτερης περιόδου ότι δεν ήθελαν να παραμείνει κανένα διακοσμητικό στοιχείο. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί η μνημειακή αρχιτεκτονική του Μουσολίνι. Η αρχιτεκτονική της καθαρότητας ήταν περά από κάθε άλλο αντιληπτή, ειδικά μετά τα έργα που κατασκευάστηκαν επί διοίκησης De Vecchi εκείνη την χρονική περίοδο. Παρατηρείται ότι σε όλα τα κτίρια βασικό οικοδομικό χαρακτηριστικό αποτέλεσε η χρήση του πωρόλιθου και η τεχνοτροπία της finta pietra. Η τεχνοτροπία αυτή όπως έχει ήδη αναφερθεί έχει επιβιώσει από την βυζαντινή περίοδο, ενώ διακρίνονται επίσης επιρροές γαλλικής ή καταλανικής προέλευσης, όσον αφορά την τυπολογία και τον διάκοσμο, καθώς και την περιορισμένη χρήση μορφολογικών στοιχείων από την ιταλική Αναγέννηση.34 Η δραστηριότητα αυτή έχει χαρακτηριστεί ως "πολιτική του λίθου".35 Σύμφωνα με τον Β. Κολώνα 36 μέσα από τις μνημειακές κατασκευές και με την επεξεργασία του λίθου, οι Ιταλοί επεδίωξαν την εξασφάλιση της επιβλητικότητας και την επιβεβαίωση της εξουσίας τους, παραπέμποντας στην ιπποτική αρχιτεκτονική.

115

Η. Κόλλιας: οι Ιππότες της Ρόδου, Αθήνα 1992,σελ 68-69

Ιστότοπος: https://el.wikipedia.org/wiki/Κτίρια_της_Ιταλικής _Περιόδου _στη _Ρόδο

Β. Κολώνας: ο.π., σελ

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Επίσης, διαπιστώθηκε ότι σε όλα τα έργα υπάρχει μια επιβλητική είσοδος , η οποία τονίζεται είτε με τοιχία με ημικύκλια τελειώματα είτε με μια προεξοχή κάποιου στιβαρού όγκου. Αναφέρεται ότι όλοι οι είσοδοι στα κτίρια βρίσκονται υπερυψωμένοι. Ομοιότητες μεταξύ τους υπάρχουν ακόμη και στην εσωτερική διάταξη. Τα μεγάλα κλιμακοστάσια αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό των κτιρίων όπου γίνονται αντιληπτά από την είσοδο μέσα σε αυτό. Τα μεγάλα ανοίγματα και η αυστηρή συμμετρία τους συμπληρώνουν τα κοινά χαρακτηριστικά που εντοπιστήκαν μεταξύ τους. Ο ορθολογισμός , η λειτουργικότητα , η σαφήνεια στην κάτοψη , η γεωμετρικότητα και η επιβολή στον περιβάλλοντα χώρο συμπληρώνουν τις ομοιότητες που υπάρχουν στα κτίρια. Τα έργα που πραγματοποιήθηκαν κατά την δεύτερη περίοδο (1936-1943) υλοποιήθηκαν σε αρκετά μικρό διάστημα. Τα περισσότερα οικοδομήθηκαν μέσα σε ένα χρόνο και όλα την ίδια περίοδο. Το 1939 είχαν τελειώσει όλα τα έργα των Ιταλών στο νησί της Ρόδου. Δίνουμε έμφαση στο γεγονός ότι μέχρι και σήμερα τα περισσότερα κτίρια στεγάζουν τις ίδιες λειτουργίες με τότε. Ο πολεοδομικός ιστός της πόλης της Ρόδου παραμένει σχεδόν 116

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

αναλλοίωτος από την εποχή της Ιταλοκρατίας. Τα δημόσια κτίρια μαρτυρούν την εποχή κατασκευής τους χωρίς να έχουν χάσει το λειτουργικό τους ρόλο. Συμφώνα με τον Ζ. Τσιρπανλής 37 "Ο τελικός , όμως, απολογισμός έχει διπλή όψη: οι Ιταλοί πολεοδόμοι και αρχιτέκτονες αλλοτρίωσαν το παραδοσιακό τοπίο, στο οποίο έθεσαν τη δική τους σφραγίδα του αποικιακού εκλεκτισμού, ενώ από την άλλη δημιούργησαν οικιστικά σύνολα, ισορροπημένα, αξιοθαύμαστα μέσα όμως από σκληρούς και εξοντωτικούς νόμους εις βάρος του ντόπιου πληθυσμού. "

5. Σύγκριση -Συμπεράσματα Στο τελευταίο μέρος αναλύονται τα κοινά χαρακτηριστικά που εντοπίστηκαν από την εργασία αυτή ανάμεσα στα κτίρια και στα αποτελέσματα των πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων στην Ιταλία και στην πόλη της Ρόδου κατά την περίοδο του φασιστικού καθεστώτος(1922-1943)στην Ιταλία και της πόλης της Ρόδου. Πριν γίνει οποιαδήποτε αναφορά σε συγκεκριμένα έργα, γίνεται παράθεση των γενικών χαρακτηριστικών τα οποία εντοπιστήκαν: Αυτά επιγραμματικά είναι: η λειτουργικότητα στην κάτοψη, η αυστηρή συμμετρία, η στιβαρότητα των όγκων, ο τρόπος ένταξης στον πολεοδομικό ιστό, η καθαρή και τακτοποιημένη διάταξη των ανοιγμάτων, η δημιουργία 117

Τσιρπανλής Ζ. :Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα, 1912-1943, αλλοτρίωση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, Εκδ.Ζήτη, Ρόδος 1998, σελ. 230

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

αίθριου, η χρήση υλικών τα οποία τονίζουν την μνημειακότητα. Τα πιο πάνω όπως αναφέρθηκε και στο πρώτο μέρος της εργασίας αποτελούν γνωρίσματα του κινήματος του ρασιοναλισμού. Σημαντικές ομοιότητες παρουσιάζονται μεταξύ του Μεγάρου φασισμού, στο Asti της Ιταλίας(εικ.36) και του θεάτρου Puccini(εικ.82), της πόλης της Ρόδου. Κυριότερο κοινό χαρακτηριστικό σε αυτά τα δύο αποτελεί η κεντρική είσοδος, με τους δύο επάλληλους ημικύκλιους όγκους να την αναδεικνύουν. Η κατασκευή τους χρονολογείται περίπου την ιδία περίοδο, καθώς έχουν ένα χρόνο διαφορά. Παρατηρείται, επίσης, ότι και τα δύο κτίρια έχουν ενταχθεί στην κεντρική πλατεία της πόλης τους αντίστοιχα. Ακόμη ένα παράδειγμα σύγκρισης αποτελεί η αναδιαμόρφωση της πλατείας Vittoria(εικ.18), στην πόλη Brescia σε αναλογία με την πλατεία Ελευθερίας(εικ.60), στην Ρόδο. Οι δύο αυτές πλατείες ορίζονται από κτίρια κατασκευασμένα την περίοδο εξάπλωσης του ρασιοναλισμού, στεγάζοντας δημόσιες υπηρεσίες. Η τεράστια κλίμακα των κτιρίων που πλαισιώνουν τις δύο αυτές πλατείες δημιουργούν το δέος που προσπάθησε να επιδιώξει το φασιστικό καθεστώς.

118

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Επίσης, εκτός από την κοινή δομή της πλατείας Vittoria και της πλατείας Ελευθερίας υπάρχει ομοιότητα μεταξύ του κτιρίου του Ταχυδρομείου(εικ.18) και του Δημαρχείου(εικ.61) που βρίσκονται σε αυτές τις πλατείες αντίστοιχα. Ο καθαρός όγκος της εισόδου του Δημαρχείου της Ρόδου με τα τοιχία που διαχωρίσουν την είσοδο του παραπέμπει στην διαμόρφωση της όψης του Ταχυδρομείου της πόλης Brescia, που είδαμε στο πρώτο μέρος της ανάλυσης. Παρατηρείται επίσης ομοιότητα στην ισόδομη τοποθέτηση των υλικών. Στο κτίριο της Αστυνομικής Διεύθυνσης(εικ.63) της πόλεως Ρόδου εντοπίστηκε για πρώτη φόρα η καμπύλη στις γωνίες του κτιρίου. Αποτελεί χαρακτηριστικό του μοντέρνου κινήματος. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να συγκριθεί με την πολυκατοικία Novocomum(εικ.2) του G.Terragni στην οποία υπάρχει ακριβώς το ίδιο τελείωμα στις γωνίες, που αναλύθηκε πιο πάνω. Επίσης παρατηρήθηκαν σημαντικές ομοιότητες μεταξύ της εκκλησίας Santissima Annunziataστην πόλη Sabaudia και της εκκλησία του Αγ. Φραγκίσκου στην Ρόδο κυρίως στο εσωτερικό. Και τα δυο συγκροτήματα απαρτίζονται από ένα κεντρικό όγκο, τα παρεκκλήσια εκατέρωθεν αυτού και το καμπαναριό. Η μόνη διαφορά εντοπίζεται στην κλίμακα των δυο εκκλησιών καθώς η Santissima Annunziata έχει μεγαλύτερη. Στην πρόσοψη και των δύο κτιρίων υπάρχουν τρείς εσοχές που καθορίζουν τις εισόδους. Ομοιότητες υπάρχουν και στο 119

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

εσωτερικό και συγκεκριμένα στον χώρο που βρίσκεται η ορχήστρα ως προς την καμπύλη μορφή και την κατακόρυφη τοποθέτηση των ανοιγμάτων. (εικ.22,72) Πρέπει επίσης να αναφερθεί ο χειρισμός της επίπεδης στέγης σε όλα τα κτίρια του πρώτου και του δευτέρου μέρους της ανάλυσης. Από αυτό διαπιστώνεται ότι η Ιταλική κυριαρχία έδινε έμφαση στην ανάπλαση κεντρικών αξόνων, επεμβαίνοντας με αυτόν τον τρόπο στον πολεοδομικό ιστό, με αποτέλεσμα οι άξονες αυτοί να καταλήγουν στα νέα αστικά κέντρα, τους χώρους δηλαδή των δημοσίων συγκεντρώσεων, που είχαν δημιουργήσει. Οι φαρδιές λεωφόροι, οι πλατείες και οι πύργοι-σύμβολα 120

Εικόνα 85:Άποψη της παραλιακής λεωφόρου κατά την διάρκεια της παρέλασης. Ξεχωρίζει η παρουσία του κόσμου στα δώματα του Εθνικού Θεάτρου.

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

του φασισμού είναι τα νέα σημεία αναφοράς ενός αυστηρά ιεραρχημένου αστικού τοπίου, αναπόσπαστα στοιχειά μιας ομοιόμορφης δημόσιας εικόνας του καθεστώτος. Οι λεωφόροι φιλοξενούν τις παρελάσεις και οι πλατείες συγκεντρώνουν τα πλήθη που θα ακούσουν τον φασιστικό λόγο. Ομοιότητες εντοπίζονται σε πολλά κτίρια από αυτά που μελετήθηκαν κυρίως στην πρόσοψη τους. Διακρίνεται ότι η κεντρική είσοδος σε όλα τα έργα ήταν υπερυψωμένη και ξεχώριζε από την υπόλοιπη σύνθεση.

Εικόνα 86: Το κτίριο του Κυβερνείου (σημερινό Δημαρχείο) στην πλατεία Impero. Μάζωξη πλήθους για να ακούσουν τον φασιστικό λόγο.

Καταγράφεται, επίσης, η τοποθέτηση των ανοιγμάτων σε όλα τα παραδείγματα, η οποία διακρινόταν μέσα από ένα νοητό κάνναβο. Σε άλλες περιπτώσεις υπήρξαν συνεχή ορθογώνια ανοίγματα και σε άλλες μεμονωμένα αλλά αρκετά μεγάλα. Σε αρκετά έργα πέρα των ανοιγμάτων τοποθετήθηκαν και φεγγίτες. Από αυτό φαίνεται ότι οι Ιταλοί έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στον φυσικό φωτισμό και στον καλό εξαερισμό των κτίριων. 121

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

6.Επίλογος Είναι χαρακτηριστικό, ότι η Ιταλία της περιόδου από το 1920 μέχρι το 1943 επέβαλλε την αρχιτεκτονική του κατακτητή εντός και εκτός συνόρων. Το φασιστικό καθεστώς προώθησε μια πολιτική οικονομικής ανάπτυξης και αστικοποίησης της ιταλικής υπαίθριου με την δημιουργία πλήθους αγροτικών οικισμών και νέων πόλεων. Και όλα αυτά κάτω από μία συγκεκριμένη ιδεολογικοπολιτική προσέγγιση η οποία είχε και τις ανάλογες προεκτάσεις της στο κτισμένο περιβάλλον της εποχής. Οι συγκυριακοί αυτοί παράγοντες οδήγησαν στη δημιουργία του κινήματος του ρασιοναλισμού χαρακτηριστικά του οποίου παρουσιάστηκαν στο κεφ.3. Η εργασία αυτή προσπάθησε με εργαλείο την συγκριτική μέθοδο να αναδείξει τις επιδράσεις οι οποίες υπήρχαν την ίδια περίοδο στο κτισμένο περιβάλλον της ιταλοκρατούμενης πόλης της Ρόδου, κατά πόσο δηλαδή τα χαρακτηριστικά του κινήματος του ρασιοναλισμού εφαρμόστηκαν στα έργα της εποχής αυτής.

122

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Η εργασία αυτή επίσης ανέδειξε πράγμα το οποίο υποστηρίζεται και μέσω της βιβλιογραφίας ότι οι δυο περίοδοι αρχιτεκτονικής δημιουργίας, αντίστοιχες των διοικήσεων. του Mario Lago και του De Vecchi, είναι ακόμα διακριτές στην πόλη της Ρόδου και εικονογραφούν τις διαφορετικές οπτικές του ‘’προστάτη’’ και του ‘’κατακτητή’’ χαρακτηρίζουν συνολικά την αποικιακή αρχιτεκτονική της Ιταλίας και οι οποίες επίσης σφράγισαν την πορεία της αρχιτεκτονικής από το μοντέρνο κίνημα στον ρασιοναλισμό και την μνημειακή αρχιτεκτονική του Mussolini. Ελπίζουμε αυτή η ερευνητική εργασία να συντελέσει στην καλύτερη γνωριμία με αυτήν την όψη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλεως της Ρόδου και την ισάξια τοποθέτηση της στην πολιτισμική ταυτότητα της χώρας.

123

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

7.Βιβλιογραφία Βιβλία: o

Λαμπράκη-Πλάκα Μαρίνα, Μπάουχαους: Από τον ιδεαλισμό στον φονξσιοναλισμό, εκδ. Νεφέλη 1986

Frampton, Kenneth (2007). Modern Architecture: A Critical History. New York: Thames & Hudson.

Ciucci G., Giuseppe Terragni 1904-1943, Milano 1996

Giorgio Ciucci, Architect Marcello Piacentini 1881-1960, Milano 2012

Bill Risebero, Ιστορία της Δυτικής Αρχιτεκτονικής, εκδ. Φόρμα, 1982

Γεώργιος Π. Λάββας, Επίτομη ιστορία της Αρχιτεκτονικής, εκδ. University Studio Press, 2004

Β. Κολώνας: Ιταλική Αρχιτεκτονική στα Δωδεκάνησα 1912-1943,Εκδ.Όλκος

S. Martinoli- E. Perotti: Architettura colonialeitaliana nel Dodecaneso 1912- 1943, Torino 1999

Τσιρπανλής Ζ. :Ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα, 1912-1943, αλλοτρίωση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, Εκδ.Ζήτη, Ρόδος 1998 124

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Άρθρα: o

"Rational architecture". In John Walker's Glossary of art, architecture & design since 1945

Κ. Κωνσταντίνος Πατέστος, 1999, ‘’Όμορφες και άσχημες πόλεις’’, Περιοδικό Το Βήμα, 28 Φεβρουαρίου

Richard Allan Etlin, Progressive Architecture, ‘’ Italian Rationalism’’, Ιούλιος 1983.

Διατριβές: o

Μ. Ματθαίος -Ε. Πέγκου: «Αρχιτεκτονική του μεσοπολέμου στη Ρόδο», Διπλωματική εργασία

125

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Πηγές εικόνων: o

https://paperarch.wordpress.com/the-danteum-of-giuseppe-terragni/: Εικ. 1

http://sarrenschiff.tumblr.com/post/110582543066/giuseppe-terragni-novocomum-como: Εικ. 2,3

http://www.archdaily.com/312877/ad-classics-casa-del-fascio-giuseppe-terragni/125125931617: Εικ.4,5,6,8

http://architectuul.com/architecture/casa-del-fascio: Εικ.7

https://www.pinterest.com/pin/90423904997206585/ : Εικ.9

http://www.lombardiabeniculturali.it/architetture/schede/3m08000045/?view=percorsi&hid=5&offset=19&sort=sort_int: Εικ. 10

http://www.urbipedia.org/index.php?title=Archivo:Terragni.CasaGiulianiFrigerio.Planos1.jpg :Εικ.11

http://paolaperri.blogspot.com.cy/2012/04/giuseppe-terragni-asilo-santelia-como.html : Εικ.12,14

http://theredlist.com/wiki-2-19-879-604-728-view-terragni-giuseppe-profile-terragni-giuseppesant-elia-nurseryschool-como-italy.html: Εικ.13

http://eardleydesign.com/halls/como/ : Εικ.15

http://www.casadellarchitettura.eu/fascicolo/data/2010-12-20_384_743.pdf: Εικ.16,17

http://www.turismobrescia.it/en/punto-d-interesse/piazza-della-vittoria: Εικ.18

126

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

http://architetti.san.beniculturali.it/web/architetti/progetti/galleria-progetti?pid=san.dl.SAN:IMG00006402&idArticle=19223&titolo_origine=Sabaudia(LT),%20Piano%20regolatore,%20Luigi%20Piccinato,%2019321934&ambito=progetti :Εικ.19

https://it.wikipedia.org/wiki/Citt%C3%A0_di_fondazione_nel_periodo_fascista#/media/File:Sabaudia.JPG: Εικ.20

http://www.gettyimages.ae/photos/september1934?page=2&sort=mostpopular&excludenudity=true&mediatype=photography&phrase=september%201934 : Εικ.21

http://www.visitlatina.it/wp-content/uploads/2014/12/Sabaudia-chiesa-battisteo.jpg : Εικ.22

http://www.santissimannunziata.it/Gallery/foto//gallery01.jpg : Εικ.23

https://it.wikipedia.org/wiki/Sabaudia#/media/File:Sabaudia_35.jpg :Εικ.24

http://www.ilcorrieredellacitta.com/cronaca/pomezia-concorso-idee-la-riqualificazione-dei-giardini-petrucci.html : Εικ.25

https://it.wikipedia.org/wiki/Citt%C3%A0_di_fondazione_nel_periodo_fascista#/media/File:Littoria.JPG: Εικ.26

https://it.wikipedia.org/wiki/Citt%C3%A0_di_fondazione_nel_periodo_fascista#/media/File:Littoria_dall%27alto_(193 2).jpg :Εικ.27

http://www.prodottipontini.it/cosa-visitare/latina/ : Εικ.28

https://en.wikipedia.org/wiki/Marcello_Piacentini#/media/File:RomeUniversity1938.jpg : Εικ. 29

http://abcplanet.com/wp-content/uploads/2009/06/La_Sapienza.jpg : Εικ.30

http://www.msmsu.ru/news/2016/03/24/delegaciya-mgmsu-posetila-starejshij-italyanskij-universitet-la-sapienza : Εικ. 31

127

Ο ΙΤΑΛΙΚΟΣ ΡΑΣΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

http://www.osservatoriodelpaesaggio.org/ATLANTE%20DEL%20PAESAGGIO/Foto%20Atlante%20Astigiano/Asti/Foto% 20Piazza%20Campo%20del%20Palio%20ad%20Asti/Piazza%20Campo%20del%20Palio%20-%20Asti%205.JPG :Εικ.32,

http://www.architetturadelmoderno.it/nodi/436/casa_littoria_04_72dpi.jpg :Εικ.33

Φωτογραφία τραβηγμένη από το google maps: Εικ.34,67,74

http://www.architetturadelmoderno.it/nodi/436/casa_littoria_03_72dpi.jpg :Εικ.35

http://picssr.com/tags/costruzionistoriche :Εικ.36

Αρχείο πολεοδομικής υπηρεσίας Ρόδου (επεξεργασμένο): Εικ.37,38,48,57,65,68,

http://www.ell.gr/albergoAA.jpg: Εικ.39

http://secretrhodes.gr/vasilikes-thermes-kallithea/ :Εικ.40

Φωτογραφικό Αρχείο Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ρόδου : Εικ. 42,43,46,49,55,58,66,70(επεξεργασμένο),77,82,85,86

http://www.uplivinggreece.com/img/article/image/ronda_old.jpg :Εικ.44

http://www.rodiaki.gr/articles/2014-06-04/279693/thumb_640.jpg :Εικ.45

Φωτογραφικές λήψεις Ι. Χατζημιχαήλ : Εικ. 47,52,53,54,56,59,60,61,62,63,64,69,71,72,73,75,76,84

Φωτογραφικό αρχείο Β. Κολώνα: Εικ. 50,51

Φωτογραφικές λήψεις Κ. Μάγου : Εικ. 78,79,80,81,

Αρχείο Κ. Μάγου: Εικ. 41,83

128