Gdy organizm drżąco zwalnia

To jedna z najbardziej podstępnych chorób, które bezobjawowo rozwijają się w organizmie człowieka nawet przez kilka lat. Zanim jej symptomy staną się na tyle zauważalne i niepokojące, aby skłonić nas do szukania pomocy lekarza, choroba Parkinsona może być już zaawansowana. O objawach i leczeniu mówi dr hab. n. med. Daniel Zielonka.

TEKST I ZDJĘCIA: EWA MALARSKA

Co to za choroba? Jak często występuje i skąd się bierze? Daniel Zielonka: Choroba Parkinsona jest drugą co do częstości występowania chorobą neurodegeneracyjną po chorobie Alzheimera. Jej przyczyna jest nieznana, ale wiemy jakie są czynniki ryzyka i znamy jej patogenezę.

A co to jest patogeneza? To, co dzieje się w organizmie, gdy choroba pojawia się i rozwija. Wiemy jakie zmiany zachodzą w mózgu osób z chorobą Parkinsona i z grubsza jesteśmy w stanie połą czyć je z objawami, które obserwujemy u pacjentów.

W jakim wieku pojawia się to schorzenie? Najczęściej rozpoznawane jest w wieku dojrzałym – powyżej 65 roku życia. Wśród tej grupy osób częstość występowania wynosi ok 1,5% (1–2 na 100 osób). Są także r odzaje tej choroby występujące w młodszym wieku, np. uwarunkowane genetycznie. Tu częstość występowania wynosi maksymalnie 0,3% dla populacji ogólnej.

Czyli wiemy jaki gen odpowiada za tę chorobę. Czy to znaczy, że można po prostu zrobić sobie badanie genetyczne i wiedzieć wcześniej, że się zachoruje? Owszem, ale tylko w tych rzadkich przypadkach jesteśmy w stanie wykonać takie badanie i zidentyfikować osoby z grupy ryzyka. Co ciekawe, jednym z czołowych w świecie odkrywców parkinsonizmu uwarunkowanego genetycznie jest Polak mieszkający w USA, profesor Zbigniew Wszołek.

Czy są zachowania, które mogą nas uchronić przed tą chorobą? To bardzo interesujące pytanie. Wiadomo, że czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest wiek, ale

ZDROWIE I URODA | 77 NEUROLOGICZNY NIEPUBLICZNY ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ CENTRUM LECZENIA SM OŚRODEK BADAŃ KLINICZNYCH IM. DR N. MED. HANKI HERTMANOWSKIEJ 62-064 Plewiska, ul. Fabianowska 40 tel.: 61 863 00 68 506 444 900 www.hertmanowska.pl neurologiczny.nzoz@gmail.com

w dużych badaniach wykazano, że osoby palące tytoń oraz spożywające kawę, rzadziej zapadają na tę chorobę. Natomiast cechy osobowości, które sprzyjają rozwojowi choroby Parkinsona, to stronienie od nałogów, systema tyczność i unikanie nowości.

Jakie są objawy choroby Parkinsona? Przede wszystkim wiodącym objawem jest parkinsonizm, czyli zaburzenia ruchowe takie jak spowolnienie, szt ywność całego ciała, drżenie, które występuje, gdy pacjent nie wykonuje żadnego ruchu, ani nie ma zamiaru g o wykonać. Ten objaw jest bardzo ważny. Pozwala na odróżnienie parkinsonizmu od innych chorób, w któ rych występuje drżenie. Poza tym występują zaburzenia stabilności postawy, stąd łatwo o upadki. Oprócz o bjawów ruchowych, występują też zaburzenia neuropsychiczne, autonomiczne i zaburzenia snu. Bardzo u trudniają życie osób z chorobą Parkinsona.

Jakie są prognozy na długość życia osób chorych? Choroba postępuje stale i nie ma możliwości, aby ją zatrzymać. Oczywiście jej postęp jest różny u różnych pacjentów, a lekami możemy objawy choroby jedynie złagodzić. Niestety nie zmienimy tempa przebiegu choroby. Od di agnozy do zgonu upływa zwykle około 15–20 lat, choć ciągły postęp medycyny i większa dostępność rehabilitacji sprawiają, że średnia przeżywalność wydłuża się.

A jak jest z lekami? Czy pacjenci mają do nich dostęp? Pierwszym lekiem, który istotnie poprawił komfort życia pacjentów była lewodopa, odkryta w latach 70 ubiegłego już wieku. Została rozsławiona medialnie filmem „Prze budzenie” z Robertem de Niro i Robinem Williamsem, w k tórym, za sprawą tego leku, pacjenci ze śpiączkowym zapaleniem mózgu von Economo przebudzili się. T u ciekawostka – choroba ta całkowicie zniknęła, nie występuje już praktycznie na świecie. Szczyt zachorowań na nią przypadł na okres po I wojnie światowej. Do dnia dzisiejszego lewodopa jest głównym lekiem stosowanym w leczeniu choroby Parkinsona. W Polsce jest dostępna w postaci preparatów złożonych: Madopar lub Sinemet.

Czy ta choroba boli? Dolegliwości bólowe (np. ból barków) występują jako pochodna wzmożonego napięcia mięśniowego. Pacjenci mają co raz większe kłopoty z poruszaniem się, związane ze sztywnością mięśni, drżeniem. Jednak największym problemem j est urazowość związana z zaburzeniami stabilności. Pacjenci często przewracają się, doznając czasem poważnych obrażeń.

Czy są jakieś choroby towarzyszące chorobie Parkinsona? U połowy (statystycznie) pacjentów występuje depresja. Ponadto, wraz z postępem choroby, zwiększa się szansa na pojawienie się otępienia, które dotyka nawet 80% pacjentów z dłuższym stażem chorobowym.

Jak pomóc osobie chorującej na Parkinsona? Obecnie dostępne jest tylko leczenie objawowe, zatem możemy jedynie łagodzić objawy i poprawiać funkcjonowanie za pomocą rehabilitacji. W postaciach choroby, w k tórych znamy przyczynę genetyczną, w przyszłości zapewne pojawi się możliwość terapii genowej. Jak wiadomo, w rdzeniowym zaniku mięśni (SMA) forma wyciszania zmutowanego genu jest już stosowana z suk cesem. Pozwala to patrzeć z nadzieją na rozwój genoterapii w różnych chorobach neurologicznych. A le to już jest temat na kolejną opowieść. z