Obserwacja pedagogiczna (diagnoza przedszkolaka) prowadzona we wrześniu i październiku pozwala spojrzeć indywidualnie na każde dziecko.Odkryć jego talenty, zainteresowania, a także dostrzec trudności i problemy, z którymi nie potrafi sobie poradzić. Dzięki obserwacji (diagnozie) nauczyciel określa potrzeby rozwojowe dziecka, w tym zauważone predyspozycje, uzdolnienia i zainteresowania. Udziela wsparcia odpowiednio do potrzeb dziecka, jego możliwości, m.in. dzięki prowadzeniu indywidualnej lub zespołowej pracy o charakterze dydaktyczno-wyrównawczym. Z rozmów z nauczycielami wynika, że prowadzenie obserwacji dziecka nie przysparza szczególnych trudności. Problemem jest natomiast analiza i ocena kompetencji dziecka oraz opisanie w krótki, zwięzły, jednoznaczny sposób osiągnięć, możliwości, potrzeb oraz działań naprawczych. Wychodząc naprzeciwko oczekiwaniom nauczycieli, postanowiliśmy artykuł Ewy Zielińskiej na temat wypełniania informacji o gotowości szkolnej dziecka wydrukować dwukrotnie: w bieżącym numerze oraz w marcu 2013 roku. Jesteśmy przekonani, że dokumentowanie wstępnej obserwacji (diagnozy przedszkolaka) przy wykorzystaniu proponowanych przez autorkę konkretnych ocen, stwierdzeń, sformułowań, ułatwi nauczycielom opis stanu wiedzy i umiejętności badanego dziecka. Natomiast gotowe rozwiązania metodyczne – propozycje zajęć – pomogą już teraz w bezpośredniej pracy dydaktyczno-wyrównawczej. Zaprezentowany sposób dokumentowania obserwacji jest tylko propozycją, z której można skorzystać lub nie. Ostateczna decyzja zawsze należy do nauczyciela. Taki sposób odnotowywania obserwacji (diagnozy) ma na celu również ograniczenie do niezbędnego minimum dokumentacji nauczycielskiej w tym zakresie. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 roku (§ 3 ust. 5) w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych przedszkole, szkoła podstawowa, w której zorganizowano oddział przedszkolny, zespół wychowania przedszkolnego i punkt przedszkolny, wydają rodzicom dziecka objętego wychowaniem przedszkolnym informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Informację na druku nr 70–MEN–I/54/2 wydaje się do końca kwietnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko ma obowiązek albo może rozpocząć naukę w szkole podstawowej. red.
Ewa Zielińska
Wskazówki pomocne w wypełnianiu Informacji o gotowości
dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej Informacja o stanie przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole I. OPANOWANIE WYMAGAŃ OKREŚLONYCH W PODSTAWIE PROGRAMOWEJ WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO W OBSZARZE 1. UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE I ODPORNOŚĆ EMOCJONALNA W zakresie umiejętności społecznych i odporności emocjonalnej dziecko rozpoczynające naukę w szkole potrafi:
zorganizować sobie zabawę, bawić się z dziećmi i rywalizować z nimi np. podczas zabaw i gier sportowych;
i palce, klocek). Podejmuje próby wnioskowania o ilości cieczy na podstawie obserwowanych przekształceń i ustala, co jest cięższe, co lżejsze, co waży tyle samo. Zauważone trudności Dziecko liczy niechętnie, w bardzo małym zakresie, często się myli. Nie zna reguł obowiązujących podczas liczenia (liczy „przeskakując”, podwójnie, od środka lub „garścią”). Ma kłopoty z wyznaczaniem sumy i różnicy na palcach i innych zbiorach zastępczych. Nie wie, gdzie jest więcej, a gdzie mniej elementów i nie stosuje w zabawach liczebników porządkowych. Napotyka trudności w segregowaniu według ustalonych cech, a szczególnie w tworzeniu pojęć. Ma kłopoty z różnicowaniem strony lewej i prawej, ustalaniem położenia obiektów w stosunku do drugiej osoby. Myli figury geometryczne i nie potrafi skojarzyć kształtu z nazwą. Nie potrafi wymienić lub myli kolejność dni tygodnia, miesięcy i pór roku. Nie zna różnych sposobów mierzenia i nie podejmuje prób wnioskowania ani w zakresie pojemności, ani ciężaru. Podjęte lub potrzebne działania wspierające potrzeby dziecka w zakresie matematyki Organizowanie zabaw i ćwiczeń rozszerzających zakres dziecięcego liczenia oraz zapoznających z regułami obowiązującymi podczas liczenia. Doskonalenie umiejętności dodawania i odejmowanie na palcach oraz innych zbiorach zastępczych podczas sytuacji edukacyjnych. Prowokowanie do badania równoliczności poprzez liczenie i ustawianie w pary po jednym elemencie z każdego zbioru oraz określanie na tej podstawie, gdzie jest więcej, a gdzie mniej elementów. Stosowanie liczebników porządkowych podczas prac porządkowych (ustawianie krzeseł, książek na półce, itp.). Segregowanie, grupowanie obiektów według różnych kryteriów i skłanianie do wnioskowania. Organizowanie zabaw ruchowych i ćwiczeń w celu nabywania doświadczeń w zakresie orientacji przestrzennej. Projektowanie i komponowanie z figur geometrycznych, np. materiału na sukienkę dla mamy, ogrodu – w celu kojarzenia kształtu z nazwą. Utrwalanie nazw dni tygodnia, miesięcy i pór roku, a także stwarzanie okazji do nabywania doświadczeń w zakresie mierzenia z podejmowaniem prób wnioskowania w zakresie pojemności i ciężaru. Wskazówki dla rodziców Zabawy mające na celu rozszerzanie zakresu liczenia przy wykorzystaniu liczmanów, miar krawieckich i klamerek oraz kostek do gry, itp. Wyznaczanie sumy i różnicy na palcach, podczas gier i zabaw kostkami oraz kartami matematycznymi. Porównywanie liczebności zbiorów poprzez liczenie i ustawianie w pary (np. fasolki i kasztany, klocki drewniane i plastikowe). Układanie z mozaiki geometrycznej ornamentów, szlaczków według wzoru lub własnego pomysłu. Konstruowanie figur geometrycznych z gumy do skakania i segregowanie ich według różnych cech (np. wielkość, kolor) oraz skłanianie dzieci do tworzenia pojęć. Utrwalanie nazw dni tygodnia, miesięcy i pór roku poprzez powtarzanie. Zabawy ruchowe z nastawieniem na poruszanie się w przestrzeni w lewo, w prawo, itp.
Angażowanie dzieci do prac domowych: nakrywanie do stołu, porządkowanie zabawek, ustawianie na półkach naczyń, książek, itp. Zapraszanie do pomocy podczas czynności związanych z mierzeniem długości, pojemności i ciężaru. GOTOWOŚĆ DO CZYTANIA I PISANIA W zakresie gotowości do czytania i pisania dziecko rozpoczynające naukę w szkole:
potrafi określać kierunki oraz miejsca na kartce papieru;
rozpoznaje i zapamiętuje to, co jest przedstawione na obrazkach;
ma sprawne ręce i dobrą koordynację wzrokowo-ruchową;
interesuje się czytaniem i pisaniem oraz jest dobrze przygotowane do nauki czytania i pisania;
słucha opowiadań, baśni i rozmawia o nich (interesuje się książkami);
układa zdania, wyodrębnia w nich wyrazy, które dzieli na sylaby oraz wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;
odczytuje krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach, itp. Mocne strony dziecka
Dziecko lubi słuchać czytanych tekstów (wierszy), rozumie ich treść i potrafi w kilku zdaniach opowiedzieć, o czym są. Podejmuje próby układania opowiadań zarówno o tematyce dowolnej, jak i podanej. Wie, że opowiadanie składa się ze zdań (wyodrębnia je), a zdanie z wyrazów (potrafi je policzyć). Nie sprawia mu trudności podzielenie wyrazu na sylaby (analiza) ani utworzenie wyrazu z sylab (synteza). Bez trudności dokonuje analizy i syntezy głoskowej słów i wyodrębnia głoski w różnych pozycjach słowa. Interesuje się literami, rozpoznaje je, próbuje odwzorowywać. Potrafi czytać proste wyrazy, zdania, a nawet teksty. Chętnie wyszukuje podobieństwa i różnice na dwóch obrazkach oraz rozpoznaje i zapamiętuje to, co jest na nich przedstawione. Określa kierunki oraz miejsca na kartce papieru: wie, gdzie jest prawy górny róg, itp. Ma sprawne ręce, chętnie rysuje, maluje, itp. Podpisuje swoje prace, odwzorowuje szlaczki literopodobne i układa według wzoru ornamenty pasowe oraz w kole. Zauważone trudności Dziecko niechętnie słucha czytanych książek, nie zawsze rozumie czytaną treść. Nie lubi też oglądać książek i z trudem uczy się wiersza na pamięć. Napotyka na trudności w układaniu opowiadań i nie wie, że opowiadanie składa się ze zdań, a zdanie z wyrazów. Ma kłopoty z podzieleniem wyrazu na sylaby i utworzeniem wyrazu z sylab. Nie wysłuchuje głosek na początku słowa, na końcu i w środku. Nie interesuje się literami, nie różnicuje kształtów, myli litery podobne kształtem i nie kojarzy litery z dźwiękiem. Niechętnie wyszukuje podobieństwa i różnice na dwóch obrazkach i z trudem rozpoznaje
chodzić na czworakach pod bramkami, obręczami ustawionymi pionowo i linami;
chodzić po równoważni (ławeczka) z przekraczaniem przyborów;
stać na prawej i lewej nodze z zamkniętymi oczami przez 15 sekund;
zeskoczyć z krzesła o wysokości 30 cm na palce nóg, bez podparcia rękami o podłogę; próbę można powtórzyć dwa razy;
przeskoczyć sznur rozciągnięty na wysokości 20 cm, odbijając się z miejsca obiema nogami równocześnie;
skakać przez skakankę;
chwytać jedną ręką małą piłkę rzuconą z odległości jednego metra na komendę i odrzucać piłkę (na trzy rzuty jeden chwyt powinien być udany);
sprawnie jeździć na hulajnodze. Mocne strony dziecka
Dziecko lubi ruch, jest zwinne i sprawne ruchowo. Pewnie chodzi po schodach (zbiega z nich), po równoważni, na czworakach, potrafi stać na jednej nodze z zamkniętymi oczami, zeskoczyć z wysokości, przeskoczyć przez przeszkodę, skakać przez skakankę, jeździć na hulajnodze, chwytać piłkę jedną ręką i odrzucać ją. Zauważone trudności Dziecko unika ruchu, jest ciężkie, niezręczne, niezborne, ma problemy z bieganiem (przewraca się), chodzeniem na czworakach, utrzymywaniem równowagi, skakaniem na jednej nodze, wykonywaniem przysiadów, rzucaniem i chwytaniem piłki, wspinaniem się na przeszkody i pokonywaniem ich. Podjęte lub potrzebne działania wspomagające potrzeby dziecka Stwarzanie okazji do podejmowania przez dziecko zabaw ruchowych z różnymi elementami ruchu, w sali oraz na powietrzu w różnych porach roku. Zachęcanie do udziału w zabawach ruchowych i opowieściach ruchowych o atrakcyjnej dla dziecka tematyce. Organizowanie ćwiczeń porannych i gimnastycznych z wykorzystaniem niekonwencjonalnych przyborów (butelki plastikowe, gumy do skakania, gazety, sznurki, pudełka). Wykorzystywanie podczas ćwiczeń gimnastycznych metody R. Labana, W. Sherborne, A i M. Kniesów oraz C. Orffa. Podczas pobytu na powietrzu dbanie o podejmowanie przez dziecko różnych form ruchu przy wykorzystaniu sprzętu terenowego (przeplotnie, drabinki, itp.). Wskazówki dla rodziców
Kontynuowanie w domu zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych prowadzonych w przedszkolu. Wydłużenie czasu pobytu na powietrzu ze szczególnym zwróceniem uwagi na aktywność ruchową podczas wspólnych zabaw, wypraw i wycieczek, np. przy wykorzystaniu sprzętu terenowego (przeplotnie, drabinki, ścianki do wspinania się) i pokonywania naturalnych przeszkód terenowych. Organizowanie rodzinnych wycieczek rowerowych i zabaw na śniegu (jazda na nartach), lodzie (jazda na łyżwach) i w wodzie (basen). Sugerowanie zapisania dziecka na zajęcia z gimnastyki korekcyjnej. W zakresie sprawności manualnej dziecko rozpoczynające naukę w szkole potrafi:
przyjmować prawidłową postawę, siedząc przy stole i właściwie posługiwać się przyborami szkolnymi;
wycinać po linii ciągłej i przerywanej;
rysować, kolorować i malować (na temat podany i dowolny), a także zamalowywać duże przestrzenie kartki;
odwzorowywać podstawowe kształty (koło, kwadrat, trójkąt) oraz kwadrat stojący na wierzchołku;
kreślić linie proste (pionowe, poziome, ukośne), łamane, faliste, zaokrąglone oraz odwzorowywać (odtwarzać) szlaczki i wzory literopodobne bez liniatury i w liniaturze;
przewlec, nawlec, np. korale na sznur. Mocne strony dziecka
Dziecko ma płynne skoordynowane ruchy. Poprawnie siedzi przy stoliku (nie pokłada się) i ma ułożoną rękę np. przy rysowaniu. Chętnie podejmuje różnorodną działalność plastyczną i właściwie trzyma np. kredkę, pędzel, nożyczki. Lubi odwzorowywać (odtwarzać, komponować) szlaczki i nie ma trudności w mieszczeniu się w liniaturze. Z własnej inicjatywy podejmuje kreślenie liter (drukowane, pisane) i pisze je poprawnie (kształt) oraz we właściwym kierunku. Zauważone trudności Podczas działalności plastycznej (rysowanie, wydzieranie, wycinanie, lepienie, itp.) dziecko pokłada się na stoliku, kręci się na krzesełku, często zmienia pozycję, ma nieskoordynowane ruchy, a ręka szybko się męczy. Niewłaściwie trzyma przybory, a ręka, np. podczas rysowania, ułożona jest niepoprawnie. Nie lubi działalności plastycznej, a szczególnie rysowania, nie podejmuje jej z własnej inicjatywy. Niechętnie też rysuje szlaczki (są one zniekształcone, nie mieszczą się w liniaturze) i odwzorowuje litery (kierunek kreślenia jest niepoprawny). Zabawy konstrukcyjne również podejmuje niechętnie, gdyż wznoszone budowle, np. z klocków drewnianych, łatwo się przewracają z uwagi na nienależytą koordynację ruchów rąk i koordynację wzrokowo-ruchową.
Jest samodzielne w łazience, szatni i podczas posiłków. Utrzymuje ład i porządek w miejscu, w którym przebywa. Mówi płynnie, spokojnym i opanowanym głosem. Chętnie dzieli się swoimi przeżyciami i doświadczeniami zarówno z dorosłymi, jak i z dziećmi. W zakresie czynności intelektualnych przewiduje skutki czynności manipulacyjnych, wnioskuje o obserwowanych zmianach, formułuje uogólnienia, wyciąga wnioski i łączy przyczynę ze skutkiem. Jest sprawne ruchowo na miarę swoich możliwości, zahartowane, orientuje się w zasadach zdrowego żywienia. Wie, jak zachowywać się w sytuacjach zagrożenia płynących ze strony ludzi, zwierząt i roślin. Potrafi organizować sobie wolny czas podczas zabaw na powietrzu (na działce, w ogródku przedszkolnym, w piaskownicy, na podwórku). Potrafi zachowywać się w różnych sytuacjach, np. podczas uroczystości, gdy grany jest hymn, w trakcie festynu, w teatrze, na koncercie. Chętnie podejmuje działalność plastyczną i przejawia zainteresowanie muzyką, śpiewem i tańcem. Majsterkuje, wznosi budowle z różnych materiałów i zachowuje ostrożność, posługując się narzędziami. Interesuje się światem zwierząt i roślin, zna różne środowiska przyrodnicze i wie, jak można je chronić. Liczy na miarę swoich możliwości, dodaje i odejmuje na palcach i innym materiale zastępczym, różnicuje stronę lewą i prawą, zna stałe następstwo czasowe, stosuje proste sposoby mierzenia. Posiada gotowość do nauki czytania i pisania – interesuje się literami, odczytuje wyrazy i proste zdania pod obrazkami. Podjęte lub potrzebne działania służące rozwijaniu potrzeb rozwojowych dziecka Wspomaganie w rozwijaniu zarysowujących się uzdolnień w zakresie np. edukacji matematycznej (np. dziecko gra w szachy w ramach zajęć dodatkowych). Organizowanie zajęć w małych zespołach i zachęcanie do konstruowania gier-opowiadań w trosce o płynne i zrozumiałe dla innych wypowiadanie się i kształtowanie odporności emocjonalnej na sytuacje trudne. Rozwijanie umiejętności społecznych wśród dzieci i dorosłych, w miarę samodzielnego radzenia sobie w sytuacjach życiowych i przewidywania skutków swoich zachowań. Troszczenie się o sprawność ruchową dziecka poprzez stwarzanie okazji do aktywności ruchowej na powietrzu: zabawy, gry sportowe, itp. Wskazówki dla rodziców Systematyczne informowanie rodziców o rozwoju dziecka, jego wiadomościach i umiejętnościach. Zachęcanie do dłuższego przebywania na powietrzu i organizowania tam zabaw ruchowych (sportowych) w celu realizowania potrzeby ruchu. Sugerowanie ograniczenia czasu oglądania telewizji i korzystania z komputera na korzyść wspólnych zajęć i zabaw z rodzicami. Zalecanie codziennego czytania książeczek z literatury dziecięcej i prowadzenia rozmów na temat przygód bohaterów. Proponowanie wspólnych gier towarzyskich, np. planszowych, z dbałością o przestrzeganie ustalonych zasad i przyzwyczajanie do umiejętności znoszenia porażek (hartowanie emocjonalne). Podkreślanie osiągnięć dziecka w zakresie poczucia rytmu i śpiewu oraz sugerowanie kontynuowania zajęć muzycznych w szkole.