WYDAWCA: CEBP 24.12 Sp. z o.o.
felietony 4 Innowacyjni bez łaski Bogusław Śliwerski
ul. Kwiatowa 3, 30-437 Kraków redakcja@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 12 262 50 34
w numerze 11.182/2016
materiały na grudzień
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
kącik eksperta 6 W świetle prawa Ty pytasz, my odpowiadamy Dariusz Skrzyński 10 Bliżej Nauczyciela Ty pytasz, my odpowiadamy Monika Urbańska
14 Urlop szkoleniowy i inne świadczenia związane z dokształcaniem Dariusz Skrzyński
Robert Halik – redaktor naczelny (r.halik@blizejprzedszkola.pl) Marta Stasińska – zastępca redaktora naczelnego (m.stasinska@blizejprzedszkola.pl) Monika Majewska – redaktor merytoryczny (m.majewska@blizejprzedszkola.pl) Agnieszka Czeglik (a.czeglik@blizejprzedszkola.pl) Natalia Łasocha (n.lasocha@blizejprzedszkola.pl)
STALI AUTORZY:
bliżej dziecka 18 Rwąca rzeka
bajka edukacyjna dla dzieci, które są zbyt ufne wobec nieznajomych
Agnieszka Borowiecka
bliżej nauczyciela 20 Sposób ubierania się nauczyciela elementem wizerunku placówki Ewa Zielińska
24 Zaburzenia artykulacji u dzieci w wieku przedszkolnym Kinga Mietz
przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na grudzień 28 Realizacja Podstawy Programowej 29 Jakie stworki zamieszkują nasze domki? 36 Zbliżają się Święta, niech zabrzmi kolęda!
44 Rozdajemy innym prezenty, tak jak nasz kochany Mikołaj Święty
52 Dzielimy się opłatkiem, składamy życzenia, magiczny czar Świąt nasze
serca rozpromienia
60 Drogie przedszkolaki, teraz się dowiecie, jak Boże Narodzenie świętuje
się na świecie!
prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, prof. Bogusław Śliwerski, Ewa Zielińska
WSPÓŁPRACA: Dariusz Skrzyński, Iwona Majewska-Opiełka, Bernard Fruga, Jan Amos Jelinek, Gabriela Gąsienica, Monika Urbańska, Barbara Szeląg, Ewa Stadmüller, Karolina Gawlik, Beata Bielska
ZESPÓŁ DORADCZY: Maria Broda-Bajak, Maria Peszat, Ewa Lelo, Bożena Michalska, Małgorzata Wajda FOTO OKŁADKI: fotolia.pl ZDJĘCIA: depositphotos.com, fotolia.pl GRAFIKA I SKŁAD: Tomasz Gil MARKETING i REKLAMA: Katarzyna Halik (katarzyna.halik@blizejprzedszkola.pl) PATRONATY MEDIALNE: Sandra Obrzud (s.obrzud@blizejprzedszkola.pl) PRENUMERATA: Karolina Mączyńska (k.maczynska@blizejprzedszkola.pl) tel. 12 631 04 10 wew. 102 ISSN: 1642-8668 INDEKS: 248428 DRUK: drukarnia Bimart NAKŁAD: 7000
PRENUMERATA STANDARDOWA: Prenumeratę standardową miesięcznika można zamówić w dowolnym momencie na dowolny okres. Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 299, 50 zł, za 6 miesięcy: 156 zł
PRENUMERATA PLUS: Cena brutto prenumeraty za 12 miesięcy: 635,50 zł, za 6 miesięcy: 324,00 zł
Little Ant’s Adventures 68 Little Ant in Space Katarzyna Janiszewska
kąciki tematyczne 74 Zimowe inspiracje plastyczne. Część 1 Magdalena Żujew 80 Sala Pana Michała Michał Danecki
● Pod patronatem – str. 76 ● Poczytaj mi, proszę – str. 77
PRENUMERATA ABONAMENTOWA: standardowa: 26 zł za miesiąc PLUS: 54 zł za miesiąc prenumerata@blizejprzedszkola.pl 12 631 04 10 wew. 102 www.blizejprzedszkola.pl/prenumerata
PRENUMERATA INSTYTUCJONALNA: KOLPORTER S.A.: prenumeratę można zamawiać w oddziałach firmy na terenie całego kraju. Informacje pod numerem infolinii 0801 205 555 lub poprzez stronę internetową dp.kolporter.com.pl Przedruk materiałów zamieszczonych w miesięczniku w jakiekolwiek formie oraz ich publikacja w internecie bez wcześniejszej zgody Wydawcy są zabronione. Redakcja zastrzega sobie prawo do zmian i skrótów w nadesłanych materiałach oraz do nadawania tytułów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń i reklam. Wydawca ma prawo odmówić publikacji reklamy bez podania przyczyny.
Dołącz do nas na Facebooku
■ felieton
Bogusław Śliwerski
Innowacyjni bez łaski O
Ogłoszone w drugiej połowie września przez minister edukacji Annę Zalewską wstępne założenia reformy ustrojowej polskiego szkolnictwa w gruncie rzeczy nie obejmują edukacji przedszkolnej. Ta bowiem odzyskała prawo do kształcenia, wychowywania i sprawowania opieki nad dziećmi do siódmego roku życia, a zatem nie wymaga już specjalnych zmian czy rewolucji. W najbliższych latach nie będzie też problemu z naborem, bowiem dzieci przybywa nam z każdym miesiącem, a program 500+ tworzy zupełnie nowe warunki dla umacniania przez władze państwowe polityki prorodzinnej. Rzeczywiście, coraz więcej rodziców stać na to, by swoim dzieciom zakupić książki, różnego rodzaju gry czy sprzęt sportowy. Nie uważam jednak rozdawania pieniędzy podatników najbogatszym czy rodzinom z górnej granicy klasy średniej za słuszne i społecznie sprawiedliwe, gdyż dla nich comiesięczna dotacja 500 zł w żadnej mierze nie wpływa motywująco w powyższych sprawach. Stać ich na wielodzietność, a nawet na adopcje, bo środki finansowe nie stanowią w tym zakresie żadnej przeszkody. Poprzednia ekipa rządząca rozdawała dzieciom w klasach wczesnej edukacji niskiej wartości merytorycznej elementarz, ale za to „darmowy”. W żadnym państwie rządzący nie dają swoim obywatelom niczego za darmo, tylko dzielą środki pozyskane z ich danin na cele, które mają pozwolić władzy na jej utrzymanie.
4
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 11.182/2016
Beneficjentami tzw. dobrej zmiany są zatem wyłącznie nauczyciele edukacji przedszkolnej. Nie tylko dlatego, że mają zapewnione na lata miejsca pracy, ale przede wszystkim z powodu braku zainteresowania władz tym, jak chcą, potrafią czy pragnęliby pracować z dziećmi w przedszkolach. Dlaczego jednak wspomniałem o minister edukacji? Z kluczowego dla pracy nauczycieli powodu, bowiem szefowa resortu edukacji stwierdziła, że nie ma potrzeby wprowadzania do szkół innowacji pedagogicznych. Władze lepiej wiedzą, co należy zmieniać, doskonalić czy modernizować w polskich szkołach. Jak komuś zamarzy się eksperyment, to też będzie musiał, podobnie jak dotychczas, uzyskać zgodę w MEN, a ta będzie uzależniona od zgodności z polityką rządu. Beneficjentami tzw. dobrej zmiany są zatem wyłącznie nauczyciele edukacji przedszkolnej. Nie tylko dlatego, że mają zapewnione na lata miejsca pracy, ale przede wszystkim z powodu braku zainteresowania władz tym, jak chcą, potrafią czy pragnęliby pracować z dziećmi
Bogusław Śliwerski – profesor zwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego, przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN oraz Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Jego zainteresowania naukowe koncetrują się na pedagogice ogólnej, teorii wychowania, współczesnych kierunkach pedagogiki i pedagogiki wczesnoszkolnej oraz problemach kształcenia pedagogów.
w przedszkolach. Tu każdy nauczyciel, dyrektor przedszkola może eksperymentować jak chce, wprowadzać innowacje organizacyjne, metodyczne, wychowawcze, opiekuńcze bez łaski władzy, byle tylko zapewnił realizację podstawy programowej dla tego poziomu edukacji. Najważniejsze jest to, by dzieci osiągnęły dojrzałość szkolną, a placówka zapewniła im jak najlepsze warunki dla zrównoważenia ich rozwoju. Od dziesiątek lat przedszkola stanowią w naszym kraju wysepki zróżnicowanej programowo i metodycznie edukacji. Są jeszcze placówki, w których małe dzieci w grupach jednorodnych wiekowo mają zapewniony poobiedni sen, ale także i takie z heterogenicznymi wiekowo grupami dzieci. Te ostatnie pozwalają nauczycielom na zupełnie inne formy i metody stymulacji oraz wyhamowywania niektórych zachowań, postaw czy form aktywności dzieci w zależności od ich potrzeb, możliwości rozwojowych i już nabytych umiejętności. To właśnie pedagodzy przedszkolni mają największe pole do innowacyjnej pracy z wychowankami, gdyż nic nie musi być w ich środowisku pedagogicznym tak realizowane, jak życzyłaby sobie tego minister edukacji. Co ciekawe, nieustannie korzystają z tej wolności, poszukując nowych rozwiązań, materiałów wspomagających zajęcia oraz włączając w nie rodziców, babcie i dziadków, bez czyjejkolwiek łaski.
■ kącik eksperta
Czy można zakazać zamieszczania symboli religijnych w przedszkolu? Czy rodzice mogą domagać się zmniejszenia wymiaru zajęć z religii? Na te i inne pytania zadawane przez Czytelników BLIŻEJ PRZEDSZKOLA odpowiada prawnik Dariusz Skrzyński – wyczerpująco i na temat.
Dariusz Skrzyński
Ty pytasz, my odpowiadamy
W świetle prawa Czy można zakazać zamieszczania symboli religijnych w przedszkolu? Co robić, kiedy rodzice sprzeciwiają się wprowadzaniu symboli religijnych do przedszkoli (np. przy okazji Wielkanocy, Bożego Narodzenia)? Anna z Białegostoku
Żaden przepis prawa nie reguluje kwestii umieszczenia symboli religijnych w sali, poza stwierdzeniem, że może być umieszczony krzyż. Nie ma żadnych innych regulacji prawnych w tym zakresie. Warto przypomnieć, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uznał prawo do umieszczania krzyża w salach szkolnych (wyrok z 18 marca 2011 r. w sprawie Lautsi przeciw Włochom, skarga nr 30814/06). Odnieść to można również do pomieszczeń przedszkolnych. Prawo polskie nie wypowiada się też w sprawie formy tego symbolu (różnej w przypadku poszczególnych wyznań) ani nie zabrania umieszczania także innych symboli religijnych. Przepisy regulują tylko naukę religii, również innych wyznań niż katolicka. Przedszkolak innego wyznania ma prawo do nauki swojej religii. Nie może być dyskryminowany w jakiejkolwiek formie. Jeśli dyrektor odmówi zorganizowania takich zajęć, rodzice mogą wnieść do właściwego miejscowo kuratora skargę na jego działania. Naukę religii innych wyznań organizuje się na takich samych zasadach jak naukę religii katolickiej – na życzenie rodziców (opiekunów prawnych). Życzenie musi być wyrażane w formie pisemnego oświadczenia. Nie musi być jednak ponawiane w kolejnym roku nauki, jednak
6
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 11.182/2016
w każdym momencie może być wycofane (zmienione). Przedszkola niepubliczne mogą organizować również lekcje religii. Decyduje o tym osoba prowadząca daną placówkę. Jej stanowisko w sprawie nauczania religii powinno być wyrażone w statucie placówki. Jest możliwe, aby poprzez zapis w statucie zajęcia z religii stały się obowiązkowe w danej placówce (np. w tzw. przedszkolach katolickich) lub przeciwnie – statut może mieć zapis, że w danej placówce nie organizuje się lekcji religii.
Zmniejszenie wymiaru zajęć z religii możliwe również na wniosek rodziców Czy rodzice mogą domagać się zmniejszenia wymiaru zajęć z religii? Katarzyna z Opoczna
Zmniejszenie wymiaru godzin zajęć religii w przedszkolu wymaga zgody biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych. Dotyczy to także sytuacji, gdy o zmniejszenie liczby godzin występują rodzice. Nie jest możliwe zmniejszenie wymiaru zajęć tylko na podstawie decyzji dyrektora przedszkola lub za zgodą proboszcza parafii, na terenie której znajduje się przedszkole. Przepisy nie zawierają katalogu przyczyn uzasadniających zmniejszenie liczby zajęć nauczania religii, co oznacza, że dyrektor przedszkola może powołać się na wszelkie faktyczne okoliczności występujące w placówce. Jeżeli o zmniejszenie wymiaru zajęć występują ro-
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na grudzień
Zbliżają się Święta, niech zabrzmi kolęda! Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci młodszych na grudzień opracowany metodą storyline
Cele ogólne:
poznawanie zwyczajów i tradycji związanych ze Świętami Bożego Narodzenia, charakterystycznych dla danego regionu Polski; zapoznanie z kolejnymi etapami przygotowań do Świąt i włączanie dzieci do udziału w tych pracach; uwrażliwianie na krzywdę innych i na potrzebę pomagania innym (nie tylko w czasie Świąt); rozwijanie procesów poznawczych poprzez uczestniczenie w zabawach i sytuacjach edukacyjnych; rozwijanie umiejętności budowania dłuższych wypowiedzi i dokonywania opisu na podstawie ilustracji; rozwijanie motoryki małej poprzez wykonywanie licznych prac manualnych; zachęcanie dzieci do śpiewania kolęd; stwarzanie okazji do swobodnej improwizacji ruchowej przy muzyce.
Wprowadzenie do tematu zajęć � Gdzie można zobaczyć, że zbliżają się Święta? Przed
rozpoczęciem realizacji tematu dotyczącego Świąt warto wybrać się z dziećmi na spacer po najbliższej okolicy, aby mogły zaobserwować, jak ludzie przygotowują się do Świąt. Maluchy oglądają dekoracje na budynkach, w ogrodach przed domami, na oknach domów czy na witrynach sklepowych, a po powrocie do przedszkola dzielą się swoimi wrażeniami i próbują odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego ludzie umieszczają w swoim otoczeniu świąteczne dekoracje? � Zanim drzewko stanie się choinką. Dzieci oglądają
w okolicy przedszkola drzewa iglaste, dotykają gałązek, wąchają je, porównują ich wygląd z innymi drzewami. Nauczyciel wyjaśnia, że drzewko iglaste staje się choinką dopiero wtedy, kiedy ludzie udekorują je świątecznymi ozdobami. � Święta… czas dzielenia się – zachęcenie dzieci do
udziału w akcjach charytatywnych. Okres świąteczny jest bardzo dobrą okazją do uwrażliwienia dzieci na
36
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 11.182/2016
Plakat dekoracyjny został dołączony do bieżącego numeru miesięcznika
krzywdę innych i uświadomienia najmłodszym, że każdy może pomagać. Warto zaproponować maluchom udział w dowolnej akcji charytatywnej, np. zbieranie nakrętek, i wyjaśnić im, w jaki sposób taki prosty gest może pomóc innym (potrzeba od 10 do 12 ton plastiku, czyli około 4,5 mln sztuk zakrętek, aby kupić jeden wózek inwalidzki dla chorego dziecka; nikt nie jest w stanie samodzielnie uzbierać takiej ilości zakrętek, ale kiedy połączy się siły, wszystko jest możliwe). � Kalendarz adwentowy – propozycje zadań aktywi-
zujących dzieci. Prowadzący umieszcza w sali przedszkolnej kalendarz adwentowy, który będzie zawierał zadania na każdy dzień adwentu. Przykładowe zadania do kalendarza adwentowego są dostępne na stronie www.dopobrania.blizejprzedszkola.pl. Propozycja wykonania kalendarza, do którego można włożyć karteczki z zadaniami, znajduje się w bieżącym wydaniu na stronie 72.
Warto zaangażować do współpracy rodziców, tak aby dzieci nawet w dni wolne od przedszkola mogły odkrywać kolejne zadania z kalendarza.
■ przewodnik nauczyciela przedszkola – materiały na grudzień
Rozdajemy innym prezenty, tak jak nasz kochany Mikołaj Święty Propozycje aktywności pomocne w trakcie planowania pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci starszych na grudzień
Plakat dekoracyjny został dołączony do bieżącego numeru miesięcznika
Cele ogólne:
zapoznanie dzieci z historią Świętego Mikołaja biskupa; kształtowanie postaw prospołecznych i rozwijanie zdolności empatii; rozwijanie umiejętności słuchania ze zrozumieniem; doskonalenie zdolności myślenia przyczynowo-skutkowego; ćwiczenie koordynacji wzrokowo-ruchowej i motoryki małej; doskonalenie percepcji wzrokowej i słuchowej; próby globalnego czytania, ćwiczenie analizy i syntezy sylabowej i głoskowej wyrazów; doskonalenie umiejętności matematycznych; rozwijanie twórczości plastycznej, muzycznej i ruchowej dzieci.
Propozycje aktywności: Wprowadzenie do tematu zajęć � Akcje charytatywne. Przed Świętami napływa do
placówek wiele informacji o akcjach charytatywnych i zbiórkach na cele dobroczynne. Warto dzieciom wytłumaczyć założenia takich zbiórek, opowiedzieć o niezaspokojonych potrzebach ludzi i zwierząt. Po takiej rozmowie należy się zastanowić, do której akcji przedszkolaki mogą się włączyć. Dzieci mogą pomagać tak jak potrafią, np. wykonując kartki bożonarodzeniowe dla osób z domu pomocy społecznej, wystawiając jasełka w domu spokojnej starości czy robiąc ozdoby choinkowe, które można sprzedawać na kiermaszu bożonarodzeniowym. Pieniądze mogą przekazać na dowolne cele charytatywne. � Uważny obserwator – zabawa tropiąca. Nauczyciel
wiesza, np. w kąciku ciszy, niedużego aniołka i prosi o odgadnięcie, co się zmieniło w sali. Jeśli przedszkolaki nie zauważą zmiany, prowadzący proponuje zabawę
44
BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 11.182/2016
w „Ciepło – zimno”. Wyjaśnia, że aniołek jest obserwatorem przysłanym przez Świętego Mikołaja i ma za zadanie sprawdzić, jak zachowują się dzieci. Podczas kolejnych dni można odwoływać się do aniołka, motywując do przestrzegania zasad zawartych w kontrakcie grupowym. � O czym mowa? – doskonalenie umiejętności słucha-
nia ze zrozumieniem. Nauczyciel czyta zagadki autorstwa Dominiki Góry. Miły dziadek z długą brodą, wesoły i szczery, lubią wszystkie go dzieciaki, lubią renifery. (Święty Mikołaj) Czasem małe, czasem duże i w różnych kolorkach Święty Mikołaj wyciąga z pękatego worka. (prezenty) Wszystkie bardzo się starają, by wyzwaniu sprostać, grzeczne, miłe i uczynne mogą prezent dostać. (dzieci)
Zabawy inicjowane przez nauczyciela � Niewidzialne prezenty – ćwiczenie doskonalące
umiejętność myślenia twórczego. Nauczyciel pokazuje przedszkolakom duży worek. Dzieci dokładnie go oglądają i zauważają, że jest pusty. Prowadzący pyta: Co można dać drugiej osobie w prezencie? Co możemy podarować innym, jeżeli nie mamy pieniążków na kupienie prezentu? Czy prezent może być niewidzialny? Kto zna prezenty, których nie da się dotknąć? Wyjaśnia, że nie każdy prezent musi być przedmiotem, że cenniejsze od pre-
Michał Danecki
Instrumenty z kartonowej rury
Sala Pana Michała Po raz kolejny inspirację do pracy z dziećmi znalazłem w markecie budowlanym. Tym razem moją uwagę przykuły kartonowe rury (takie, na których nawijane są wykładziny lub agrowłóknina). Poniżej kilka pomysłów na wykonanie nietypowych instrumentów muzycznych.
Orzechotki
Materiały: kartonowe rurki (mogą być sztywne rurki po ręcznikach papierowych lub po folii aluminiowej), wiertarka z cienkim wiertłem, łupinki po orzechach włoskich, sznurek ogrodniczy, pistolet do kleju na gorąco. Wykonanie: Tniemy sznurek ogrodniczy na około 20-centymetrowe kawałki (dla każdego dziecka około 15-20 kawałków). Do jednego końca sznurka przyklejamy łupinę orzecha włoskiego za pomocą kleju na gorąco. Cienkim wiertłem nawiercamy w kartonowej rurze kilkanaście otworów. Przez otworki w rurze przewlekamy sznurki i zawiązujemy na końcach supełek, aby sznurki trzymały się na rurce. Taki instrument można wykonać podczas zajęć z rodzicami. Dzieci mogą ozdobić rączkę orzechotki w dowolny sposób, aby nie było wątpliwości, kto jest jej właścicielem.
Baloniaki
Materiały: kartonowe rury, balony, taśma samoprzylepna, piła do drewna lub metalu, nożyczki, farby plakatowe, pędzle. Wykonanie: Kartonową rurkę tniemy na fragmenty różnej długości za pomocą piłki do drewna lub metalu. Obcinamy końcówkę balonu i nakładamy ją na jeden z końców rurki, po czym przyklejamy za pomocą taśmy samoprzylepnej. Ciągnąc za balonik i puszczając go, uzyskujemy ciekawe dźwięki. Zależą one od siły, z jaką pociągamy, oraz od długości rurki.
Kłapniaki
Materiały: kartonowa rura, piła do drewna lub metalu, gumka do odzieży, nożyczki, farby plakatowe, pędzle. Wykonanie: Przecinamy wzdłuż piłą do drewna kartonową rurę o długości około 30 cm. Na końcach za pomocą nożyczek wykonujemy otwory, po czym przykładamy do siebie dwie połówki rury, przekładamy gumkę przez otwory i łączymy rury za pomocą gumki (możemy wykorzystać elastyczny sznurek). Na koniec zachęcamy dzieci, aby pomalowały swojego kłapniaka farbami. Po wyschnięciu instrumentów koniecznie należy zorganizować kłapniakowy koncert.
Michał Danecki – nauczyciel w grupie pięciolatków w Kangurowym Przedszkolu nr 3 w Krakowie. W pracy z dziećmi chętnie wykorzystuje muzykę klasyczną oraz wspólnie z podopiecznymi odkrywa tajemnice przedszkolnego lasu. Autor bloga www. salapanamichala.blogspot.com.