-
-
Op de voorgrond. -
-
De Patrijs
De Patrijs (Perdix perdix), afgebeeld op de winterse cover van deze editie, is een rasechte akkervogel met een voorkeur voor een moza誰ek van relatief kleine percelen afgewisseld met extensieve graslanden, hagen, braakliggende stukjes en brede bermen. De teloorgang van het traditionele landbouwgebruik heeft een ingrijpende impact gehad op de soort, niet enkel in Vlaanderen maar in heel Europa. De Patrijs staat al vele jaren als 'kwetsbaar' genoteerd in de Rode Lijst van de Vlaamse Broedvogels. Ze loopt een groot risico om op korte termijn in de categorie 'bedreigd' terecht te komen als de factoren, die de bedreigingen veroorzaken, blijven voortduren en beschermingsmaatregelen uitblijven En toch is de jacht op de Patrijs in Vlaanderen geopend. Contradictie en hypocrisie troef en daarom verzoekt Vogelbescherming Vlaanderen de Vlaamse minister van Leefmilieu en Natuur de jacht op deze akkervogel tijdens de komende jachtperiode 2013-2018 te sluiten.
Het is algemeen bekend dat het niet goed gaat met de Europese Patrijzen. In heel wat landen bedraagt de huidige populatiegrootte nog amper 10% van het bestand in de eerste helft van de 20"'" eeuw. In Nederland is het verspreidingsareaal de laatste decennia sterk ingekrompen en staat de soort op het punt helemaal te verdwijnen uit een aantal noordelijke provincies. In de jaren '70en '80van de vorige eeuw liepen de aantallen met 75% terug, gevolgd door een verdere afname met 65% in de jaren '90. Daarom ook heeft Nederland de jacht op de Patrijs sinds 1 juli 1998 gesloten. Men is daar (terecht) van mening dat de jacht niet kan worden geopend op een wildsoort die ook voorkomt o p een 'Rode Lijst', dus een soort die met uitsterven bedreigd wordt of daartoe ernstig gevaar loopt.
Patrijzenlandschap uitgekleed De oorzaken van de dramatische achteruitgang van de Patrijs moeten gezocht worden in de teloorgang van het traditionele landbouwlandschap. Schaalvergroting en de opkomst van monoculturen hebben de kwaliteit van de geliefde patrijzenbiotoop aanzienlijk aangetast. Het sterk toegenomen gebruik van pestici-
den en herbiciden zorgde ervoor dat het aanbod aan insecten als voedsel voor de kuikens aanzienlijk afnam. Ook in de winter hebben Patrijzen het steeds moeilijker om hun kostje bijeen te scharrelen door de afwezigheid van ongeploegde stoppelvelden. Door het verdwijnen van lineaire landschapselementen zoals heggen en houtkanten gaat dan weer nest- en schuilgelegenheid verloren en zijn Patrij-
zen in dit uitgeklede landschap minder beschermd tegen predators en winterse omstandigheden.,
belangrijkste factor van achteruitgang dienen aangewezen te worden maar vindt dat de Vlaamse overheid nu consequent moet handelen voor het helemaal te laat is. Je opent de jacht niet op een bedreigde diersoort die je jaren eerder officieel als Rode Lijstsoort hebt aangeduid. Punt!
Het lijdt geen twijfel dat de combinatie van bovenvermelde factoren ook in Vlaanderen - met zijn hoogproductieve en steeds intensiever wordende landbouw verantwoordelijk is voor de sterke afname van de Patrijs. De relatieve kleinschaligheid van het Vlaamse landbouwgebied, met vele perceelsranden tot gevolg, zorgt er wellicht voor dat de situatie hier nog niet zo dramatisch is als in Nederland. Maar moeten we echt wachten tot het ook hier zo rampzalig wordt? Vogelbescherming Vlaanderen is er zich van bewust dat veranderingen in de leefomgeving als -
Afschotstatistieken De jacht op de Patrijs niet sluiten om de jagers te stimuleren in hun jachtterreinen aan akkerrandenbeheer te doen, houtkanten aan te planten of wildakkers in te zaaien, is een argument dat we moe gehoord zijn Stel dat die maatregelen in een bepaald gebied effectief tot een
1 C m . *
i
'b"5>* :
A
.
-'*a
. ..
f::
.
4
b-..L
*
*'
,i-: *: .C .
r
,I
r..
.
-
**
.,
.ib.
-*
h
e . - w .:,i$;.e~~;;'.'.
-. <
.*
:k$,; 4
a
.--
,t:
. l
.
h,
kq ;iY
+
L.'
hogere patrijzenstand zouden leiden, dan nog zou de jacht verhinderen dat de vogels andere gebieden (her)koloniseren. Volgens de afschotstatistieken van het INBO werden in 2010 naar schatting 22 500 Patrijzen naar de eeuwige jachtvelden geschoten. Een getal dat de wenkbrauwen doet fronsen, gelet op het feit dat de 'Atlas van de Vlaamse Broedvogels' (weliswaar al daterend van 20002002) melding maakt van een populatie die schommelt tussen 3.500 en 10.000 broedparen. Er zouden dus meer Patrijzen geschoten worden dan er in Vlaanderen broeden, ook al houden we er rekening mee dat bij de opening van de
'
jacht op Patrijs (15 september) een groter aantal vogels (broedvogels jongen) in het veld aanwezig is.
+
In Vlaanderen worden Patrijzen dus net als Fazanten clandestien uitgezet ten behoeve van een weinig weidelijke jacht. Artikel 29 van het Jachtdecreet van 24 juli 1991 verbiedt nochtans het uitzetten van wild Patrijzen worden wellicht niet zo massaal uitgezet als Fazanten, maar dat het gebeurt, bewijst een interventie van de Natuurinspectie van het Agentschap voor Natuur en Bos in Oost-Vlaanderen eind oktober 2012. Toen werd op het nippertje het illegaal in een jachtgebied
vrijlaten van 43 Fazanten en 77 Patrijzen verijdeld. En dit is wellicht slechts het spreekwoordelijke topje van de ijsberg. Er zijn zelfs jagers die zich schuldig maken aan het uitzetten van Rode Patrijzen (Alectoris rufa), een niet-inheemse soort.
Trends van algemene broedvogels Voor het eerst presenteert het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) trends van algemene broedvogelsoorten in Vlaanderen (ABV) die gebaseerd zijn op paarsgewijze vergelijking tussen twee telcycli van telkens drie jaar in dezelfde
steekproefhokken. De trends worden per soort vergeleken met de Europese cijfers op lange (1980-2010) en korte termijn (1990-2010). In vergelijking met eerdere ABV-resultaten stellen de INBOonderzoekers vast dat er nu al voor meer soorten wetenschappelijk significante cijfers beschikbaar zijn. Verwacht wordt dat het aandeel significante trends verder zal toenemen naarmate de looptijd van het project vordert en er per jaar meer data zullen ingevoerd zijn. De afname van soorten van het open landbouwgebied, maar ook van aan kleine landschapselementen gebonden soorten aan de randen ervan, zet zich door met uitzondering van Geelgors,
Trend
Sign.
EU Lang
EU Kort
1
Trend = verandering in indexwaarde tussen de periode 2007-2009 en 2010-2012, Sign.. < significante afname, s significante toename, NS niet significant, EU lang = gecombineerde langetermijntrend (1980-2010) voor 23 Europese lidstaten, EU kort = gecombineerde kortetermijntrend (1990-2010) voor 23 Europese lidstaten.
Literatuur De Cleene D , 2012 Jacht onder vuur Zin en onzin van de jacht EOS Maandblad over wetenschap Nr; 10-2012. Devos K , 2004 Patrijs. In: Verrneersch G , Anselin A., Devos K , Herrernans M , Stevens J , GabriĂŤls J & V a n Der Krieken B , 2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000-2002, Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 23, Brussel, pp 178-179. Verrneersch G & Onkelinx T 2012 ABV-project: trends van algemene broedvogels in Vlaanderen na de tweede volledige telcyclus Vogelnieuws, Ornithologische Nieuwsbrief van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 19. 6-11