E publicatie kladversie1

ICT, MULTIMEDIA & E-LEARNING IN HET ONDERWIJS Goede praktijkvoorbeelden uit het Turnhoutse onderwijsveld en het Lerende Steden project.

Š Randy Glasbergen

1

Deze publicatie hoort bij de studiedag ‘ICT, multimedia & E-learning’, frontliner event Lerende Steden en is samengesteld door de ervaringsgroep van ICT-coördinatoren uit het Turnhoutse onderwijsveld, SPK vzw - Digidak, projectmedewerkers Lerende Steden en onderwijsconsulenten van Stad Turnhout. Dienst Gelijke Kansen – Onderwijs, Stadskantoor, Campus Blairon 200 te 2300 Turnhout. Tel. 014 40 96 31 of onderwijs@turnhout.be .

Deze brochure is gratis te downloaden op http://learningcities.turnhout.preview.anaxis.be

Publicatiedatum: 25 april 2014.

2

1. INHOUD

1. Inhoud 2. Inleiding 3. Goede praktijkvoorbeelden,

p. 3 p. 4

3.1 van scholen en het Learning Cities project, getoond op de studiedag 25/4/2014 3.1.1 Plenair 3.1.1.1 Digidak 3.1.1.2 docAtlas 3.1.1.3 Met games kan je ook leren 3.1.2 Workshops

p. ? p. ? p. ? p. ? p. ? p. ?

3.2 in Turnhoutse scholen

p. ?

4. Externe praktijkvoorbeelden

p. ?

INHOUDSTABEL MET PAGINANUMMERING

3

2. INLEIDING Onderzoek naar leerkrachten en ICT Uit de ICT-monitor1 2(MICTIVO2012) blijkt dat leraren in het algemeen erg positief staan tegenover ICT. Een computer gebruiken, wordt als nuttig, gemakkelijk en belangrijk omschreven. Iets meer dan 70 pct van de leerkrachten gebruikt de computer regelmatig voor lesvoorbereidingen. Daartegenover staat dat de helft van de leerkrachten de computer maar een paar keer per jaar in de les gebruikt; slechts 35 pct van secundaire leerkrachten gebruikt de computer met enige regelmaat. In het lager gebruikt 4 pct van de leerkrachten de computer nooit. In het secundair gaat het om 13,4 pct.

In schril contrast met de investeringen in digiborden, de opkomst van sociale media en de introductie van allerhande nieuwe mobiele technologie staat de uitermate beperkte nascholingen die leerkrachten volgen. Gemiddeld volgde een leerkracht in het gewoon lager onderwijs de voorbije vijf jaar 2 ICT-nascholingen en in het secundair onderwijs 3.

Bovendien zijn de leerkrachten en de directies lager onderwijs niet tevreden over het technisch nascholingsaanbod.

MICTIVO besteedde ook aandacht aan mediawijsheid. Leerkrachten in het lager onderwijs gebruikten met grote regelmaat foto’s, dia’s, kranten, films, documentaires en tijdschriften. Twee op de drie leerkrachten laat hun leerlingen foto’s maken of krantenartikelen schrijven. In het secundair is dit voor alle media lager. Slechts 36 pct van de leerkrachten laat leerlingen in het kader van de lessen wel eens een foto maken of bewerken. Minder dan 10 pct van de leerkrachten zet een andere vorm van media actief in.

Voorts blijkt dat het gebruik van sociale netwerksites en games voor educatieve doelen nog niet ingeburgerd is in het onderwijs. 80 pct van de leerkrachten secundair onderwijs en 77 pct in het basisonderwijs gebruiken helemaal nooit games in de klas.

De monitor toont aan dat de technische kant van het verhaal, aanwezigheid van soft- en hardware, verbeterd is tegenover de nulmeting vijf jaar geleden. Technologie op zich is een belangrijke voorwaarde maar biedt geen garantie op slagen. Het beleidsvoerend vermogen van de scholen en de rol van de leraren blijven de centrale spil voor een geslaagd ICT-beleid. Een goed uitgewerkt beleid gaat verder dan het aankopen van materiaal. Pascal Smet stelt vast dat het schoentje vooral knelt bij de ICT-integratie in de klas. Niet voor alle leraren blijkt dat even vanzelfsprekend te zijn.

Samen met de pedagogische begeleidingsdiensten van de verschillende koepels moet uitgeklaard worden hoe het personeel beter geprofessionaliseerd kan worden. Meer gebruik maken van de aangeboden nascholingsprogramma’s, is hierin een eerste stap. Bijkomende vorming van het schoolteam geven en best practices delen, moet een belangrijke taak van de ICT-coördinator worden.

De grote discrepanties in attitudes en thuisgebruik door leerlingen versus gebruik in de klas blijven opvallend. Waar bij leerlingen games en sociale media gemeengoed zijn, zijn dergelijke toepassingen in het onderwijs doorgaans afwezig. Digitale games zijn zeer krachtige leeromgevingen. Elke piloot heeft leren vliegen in een flight simulator (flight simulator is de moeder van alle serious games). In tal van beroepsopleidingen worden werknemers via games of gameomgevingen of via e-learning getraind en opgeleid. Het Gamefonds en de verdere implementatie van games in samenwerking met educatieve uitgeverijen moet hierin het tij keren.

1

http://www.ond.vlaanderen.be/nieuws/2013/11-29-ICT-monitor.htm

2

‘MICTIVO2012. Monitor voor ICT-integratie in het Vlaamse onderwijs’. Universiteit Gent / KULeuven / Hogeschool Universiteit Brussel. Download het volledige rapport via ond.vlaanderen.be/ICT

4

Het staat vast dat kinderen en jongeren leren op een nieuwe manier, waarbij (bewegende) beelden en allerhande media centraler komen te staan. Als we willen dat ze bewust en kritisch omgaan met verschillende media en er zichzelf behoorlijk mee leren uitdrukken, dan moeten we hiervoor aandacht en ruimte maken op school, maar ook in de informele leercontexten daarbuiten.

Beschrijving van het Learning Cities project Er is een sterk verband tussen sociale uitsluiting en achterstelling enerzijds en het missen van kansen in onderwijs en vorming anderzijds. Het project Learning Cities (Lerende Steden in het Nederlands) is een grensoverschrijdend samenwerkingsproject, gecofinancieerd door het INTERREG IVA 2 Zeeën-programma dat de levenskwaliteit van moeilijk bereikbare groepen wil verbeteren door de ontwikkeling van een breed kader van leermogelijkheden en betrokkenheid in levenslang en levensbreed leren.

De 6 project partners zijn:  Centre Communal d’Action Sociale de Carvin (CCAS)  Ville de Carvin  Stad Turnhout  Brighton & Hove City Council  the Bridge Community Education Centre  Portslade Aldridge Community Academy Adult Learning.

De partners hebben drie belangrijke projectonderdelen omschreven om samen de overkoepelende doelstelling van het Learning Cities-concept te realiseren.  Activiteit 1: een stadsbreed lerend netwerk ontwikkelen.  Activiteit 2: maatregelen voor meer betrokkenheid in het levenslang en levensbreed leren.  Activiteit 3: bieden van alternatieve doorgroeimogelijkheden rond leren en onderwijs.

Het Learning Cities-project loopt van 2012 tot het einde van de activiteiten op 30 september 2014.

Hoe speelt het Learning Cities in op de maatschappelijke digitale uitdagingen?

In december 2013 brachten we voor de eerste keer een ervaringsgroep van ICT-coördinatoren uit het Turnhoutse onderwijsveld samen. Zij gaven ons input om deze studiedag en publicatie mogelijk te maken. Dit nieuwe netwerk was tot voorheen onbestaande in Turnhout. Dankzij het Learning Cities project kregen we de kans om deze groep bij elkaar te brengen, ervaringen te delen en vragen te posten.

Met deze publicatie hopen we aan de vooropgestelde doelstellingen te beantwoorden. Namelijk: - Ervoor zorgen dat een flexibel leermodel in elke stad kan worden toegepast - Uitwisselen en uittesten van nieuwe technologieën die kunnen gebruikt worden om deelnemers te betrekken en leerkansen te bieden.

Kortom: hopelijk geraakt u geïnspireerd en kan u met de aangeboden tips en tricks zelf aan de slag in uw organisatie of school!

Evaluatie We zijn nieuwsgierig naar uw mening over het opzet van de studiedag en vinden uw advies voor onze toekomstplannen onontbeerlijk. Zou u het evaluatieformulier willen invullen a.u.b.? Zo kunnen we bekijken wat er goed verliep en wat er een volgende keer eventueel anders kan. Alvast bedankt voor uw medewerking.

LINKEN https://docs.google.com/forms/d/1PoMJm_dB_riIC3sSaxzE8aUVIUWexV6tvE1tTMJu09Y/viewform

5

3. GOEDE PRAKTIJKVOORBEELDEN,

3.1 VAN SCHOLEN EN LEARNING CITIES, GETOOND OP DE STUDIEDAG 25/4/2014

3.1.1 PLENAIR 3.1.1.1 Digidak Presentatie ontbreekt onderwijswerking Digidak Digidak is een methodiek om via kleinschalige en laagdrempelige openbare computerruimten mensen - in het bijzonder kansengroepen - te laten kennismaken met de mogelijkheden van nieuwe media.

Visie

Digidak streeft naar een e-inclusieve samenleving en wil kansen creĂŤren voor iedereen om op een zeer eenvoudige manier kennis te maken met nieuwe media. Om de drempel tot deelname aan digidak te verlagen, worden digidak lokalen ingericht in omgevingen waar mensen vertrouwd zijn. Daar kunnen zij vrijblijvend binnenlopen en gebruik maken van de computers, internet. Begeleiders staan klaar om hen te helpen. Ook deelnemen aan initiatie is mogelijk. Digidak lokalen zijn kleinschalig, gratis en vooral ook een ontmoetingsruimte. Mensen leren er van en met elkaar.

Contact DIGIDAK - SPK vzw Campus Blairon 714 2300 Turnhout Tel.: 014 71 11 10 E-mail: info@digidak.be 3.1.1.2 Provinciaal Documentatiecentrum Atlas

6

Het Provinciaal Documentatiecentrum Atlas (docAtlas) is een documentatie- en leermiddelencentrum, gespecialiseerd in Nederlands voor anderstaligen, intercultureel onderwijs, mondiale vorming en interculturaliteit.

Leerkrachten, studenten, vormingswerkers en alle andere geïnteresseerden kunnen er didactisch materiaal en documentatie in alle vormen ontlenen.

DocAtlas organiseert ook vormingen over het gebruik van de leermiddelen Nederlands voor anderstaligen, intercultureel onderwijs en mondiale vorming en over de materialen die verenigingen en organisaties op weg helpen bij processen van interculturalisering.

Contact: Provinciaal documentatiecentrum Atlas Carnotstraat 110, 2060 Antwerpen T 03 338 71 60, info@docatlas.be www.docatlas.be Via de online catalogus op www.docatlas.be, kan u zoeken naar geschikte leermiddelen. Een greep uit hun aanbod: Media-educatie Een selectie materialen voor verschillende doelgroepen Leermiddelen voor volwassenen om hun informatievaardigheden te versterken Leermiddelen om met kinderen en jongeren te werken rond mediawijsheid en beeldvorming Leermiddelen om in de klas / het jeugdwerk te werken rond cyberpesten Informatie voor ouders en andere opvoeders over mediagedrag en “veiligheid online” Literatuur voor leerkrachten over mediagebruik en media-educatie Leermiddelen voor volwassenen om hun informatievaardigheden te versterken Allemaal digitale apparaten / [s.n.]. - Rotterdam: ETV.NL, 2007. - 2 dvd's (dvd 1: 5x ca. 15 min., dvd 2: 15x ca. 2 min.): 15,00 EUR Doelgroep: Volwassenen URL: http://tinyurl.com/dyjpw5h Vindplaats Antwerpen: pa 8.5 alle In dit programma krijgt iedereen die moeite heeft met lezen en begrijpen van handleidingen op heldere manier uitleg over digitale apparaten. De eerste dvd bevat de 5 afleveringen: kopen uit de automaat (NS kaartjesautomaat, OV-chipkaart, parkeerautomaat); elektronisch winkelen (pinnen bij de automaat, chipknip opladen, elektronisch bankieren); mobiele communicatie (telefoneren met een gsm, sms'en en keuzemenu); nieuwe digitale apparaten (digitale camera, dvd speler, magnetronoven); digitale gezondheid (bloeddrukmeter, hartslagmeter, koortsthermometer). De tweede dvd bevat een compilatie met een korte samenvatting van elk toestel. Sommige afleveringen zijn minder bruikbaar omwille van de Nederlandse situatie. Lesmateriaal downloadbaar op etv.nl.

Basiscursus computer: taalgericht ICT: geïntegreerd traject in het kader van EIF-project / [s.n.]. Maasmechelen: Centrum voor basiseducatie Limburg Midden Noord, [s.a.].

Doelgroep: Volwassenen URL: http://tinyurl.com/ct8yxrd Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 basis Deze cursus is bedoeld voor cursisten met een beperkte kennis NT2 en voor alle cursisten die ook met een taalproblematiek worstelen. De doelen zijn die uit het opleidingsprofiel ICT module 1: Initiatie in de informatica, maar in de geformuleerde leerplandoelen is er meer aandacht voor internet en e-mailen en minder aandacht voor bestandsbeheer.

7

ComputerWijs. Op weg naar pc en internet / Klompenhouwer, Isabelle; van Osnabrugge, Hannie. Heemstede: Van Osnabrugge-ComputerEducatie, 2006. - 117 p. - ISBN: 978-90-811150-1-8 Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 comp ComputerWijs is geschikt voor gebruik in een beginnerscursus. De onderwerpen van ComputerWijs zijn: muis, toetsenbord, schrijven, tekenen, internet en e-mail. ComputerWijs is in de eerste plaats bedoeld voor gebruik in een cursus, maar er kan ook zelfstandig mee worden gewerkt. De docentenhandleiding bij het boek geeft didactische, technische en organisatorische aanwijzingen.

Dubbelklik. Beginnen op de computer / Klompenhouwer, Isabelle; van Osnabrugge, Hannie. Bussum: Coutinho, 2003, met: 2 foldertjes, docentenhandleiding op internet: 19,00 EUR Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen URL: http://www3.coutinho.nl/dubbelklik/ Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 dubb Dubbelklik is een interactief cd-romprogramma waarmee beginners met weinig schoolopleiding kennis kunnen maken met de computer. Het programma bestaat uit zes lessen: in de eerste twee lessen leren de cursisten klikken met de muis en typen met het toetsenbord, in les 3 en 4 schrijven en tekenen zij met de computer, en in de laatste lessen kijken zij op het internet en versturen ze een e-mail. Elke les begint met een inleidend filmpje, gevolgd door oefeningen en een vrijere slotopdracht. De instructie is geheel auditief, speciaal voor mensen die niet goed Nederlands kunnen lezen. Bij de cd-rom hoort uitgebreide ondersteuning voor docent ĂŠn cursist op het internet: www.coutinho.nl/dubbelklik.

E-leren : multimediale ondersteuning bij BEICT02 / Busselot, Griet; Van Bever, Isabel. - Antwerpen: KdG Hogeschool, Voortgezette Opleiding Basiseducatie, 2005. - veelv. gepag.: 0,00 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 e-ler Bedoeling is laaggeschoolde volwassenen op een eenvoudige manier met internet leren werken.

Door de stappen op cd-rom te zetten, wordt de cursus zowel auditief als visueel aangeboden, een voordeel voor mensen met lees- en schrijfproblemen en voor anderstalige cursisten. In bijlage vind je de resultaten van een rondvraag over e-leren in de centra voor Basiseducatie.

Elftalig Woordenboek. Computer woordenschat in 11 talen. Van Dale / [s.n.]. - Utrecht: Van Dale Lexicografie, 2007. - (Van Dale Elftalige Woordenboeken). - ISBN: 978-90-6648-033-9: 49,95 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: lg 1 elft In deze uitgave zijn ruim 25.000 woorden verzameld, computertermen zoals hard- en software, informatica, internet enz. in elf verschillende talen. De woorden zijn volgens een matrixsysteem gerangschikt in elf kolommen zodat het mogelijk is om vanuit elk van de elf talen snel en gemakkelijk het equivalent te vinden in een van de tien andere talen. De betekenis van de begrippen wordt niet verklaard; het is puur een vertaalwoordenboek.

De Google code : stop met zoeken, begin met vinden / Van Ess, Henk. - Amsterdam: Pearson Education Benelux, 2010. - 136 p. - ISBN: 978-90-430-1908-8: 14,95 EUR Doelgroep: 13-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: ro 6 goog Dit boekje presenteert een eenvoudige zoekstrategie om efficiĂŤnt met Google op het web te kunnen zoeken. Deze methode van zoeken kan ook toegepast worden bij andere zoekmachines zoals Yahoo!, 8

Bing of Ask. De code bestaat uit drie stappen: 1. de conceptuele stap waarbij je bedenkt wat je wil vinden en hoe deze informatie mogelijk geformuleerd werd, 2. het uitvoeren van een zoekactie waarbij het resultaat met behulp van zoekstrategieĂŤn kan worden ingeperkt, 3. de controlestap. In het hoofdstuk Google-geheimen lees je hoe Google werkt en welke informatie minder makkelijk via Google wordt gevonden.

Informatie: hoe zoek je iets op? / Eenvoudig Communiceren. - Amsterdam: Eenvoudig Communiceren, 2005. - 27 p. - (Gewoon zo!): 7,00 EUR Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 8.5 gewo Gewoon Zo! is een educatieve boekenreeks speciaal voor mensen die moeilijk lezen en hulp kunnen gebruiken bij het regelen van dagelijkse zaken. De boekjes bevatten tips, uitleg, praktische informatie en verwijzingen voor hulp en advies. Ze stellen de lezer in staat de informatie te verwerken en toe te passen op de eigen leefsituatie. De teksten zijn kort en de tekeningen helder. Dit boekje gaat over het zoeken naar informatie.

Kennismaking met de computer voor vista-gebruikers. volledig naar de doelen van de module BEICT01 van de basiseducatie / [s.n.]. - Gent: Oost-Vlaamse Centra voor Basiseducatie, 2009. - 209 p. + 27 p. + 41 p., met: cd-rom. - ISBN: 978-90-809622-0-0: 15,00 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 kenn Overzichtelijke en praktische cursus voor het verwerven van basisvaardigheden voor het werken met een computer en de moderne communicatiemiddelen zoals E-mail en Internet. Bevat cd-rom met oefeningen.

Kennismaking met de computer voor Windows-gebruikers (Vista en Windows 7) / [s.n.]. - Gent: Oost-Vlaamse Centra voor Basiseducatie, 2010. - 337 p. - ISBN: 978-90-809622-6-2 Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 kenn In september 2010 rolde een nieuwe Windows cursus van de pers in Oost-Vlaanderen. De cursus werd samengesteld door educatieven van de drie Leerpunten en is volledig conform de doelen van BE ICT 01. De auteurs herwerkten de basiscursus Vista (ze corrigeerden wat kleine foutjes en legden meer nadruk op leren leren, met extra oefeningen waaraan de cursisten thuis kunnen werken). Ze maakten een apart hoofdstuk omtrent de omschakeling naar Windows 7 (waarom overstappen, wat kost dat, wat heb je hiervoor nodig, wat zijn de belangrijkste wijzigingen).

Levenslang leren : senioren in een gedigitaliseerde samenleving : methodiekbeschrijving van Digital Education Foundation / [s.n.]. - Rotterdam: Digital Education Foundation, 2011. - 22 p.

Vindplaats Antwerpen: bl 3 leve Digital Education Foundation (DEF) is een organisatie die technologische educatie wil stimuleren met het oog op actief burgerschap. DEF heeft een methodiek uitgewerkt om de kloof te dichten tussen (allochtone) senioren en de gedigitaliseerde samenleving. Tijdens de trainingen leren senioren o.a. nieuwe contacten leggen en onderhouden via de sociale media. In deze brochure wordt de aanpak beschreven en worden aanbevelingen geformuleerd voor beleidsmakers.

Maak mij wat wijs : media kennen, begrijpen en zelf creĂŤren / Segers, Katia; Bauwens, Joke. Leuven: LannooCampus, 2010. - 240 p. - ISBN: 978-90-209-8949-6: 24,95 EUR Vindplaats Antwerpen: dg 1 maak 9

De media: venster op de wereld, link met andere mensen, bron van informatie, vertier en sociaal contact. Media zijn er altijd en overal. Maar hoe halen we er het beste uit? Hoe gaan we ermee om?

Maak mij wat wijs brengt de meervoudigheid van mediageletterdheid in kaart en geeft inzichten voor een zorgvuldige omgang met de alomtegenwoordige media. Het boek geeft antwoorden op vragen als: 'Hoe leren kinderen wat reclame is?', 'Wat betekenen de digitale media voor senioren?', 'Kunnen jongeren ook wat leren van games en televisie', 'Hoe ga ik zorgvuldig om met mijn privacy op Facebook?' enzovoort.

Maak mij wat wijs is een helder naslagwerk voor iedereen die de media te slim af wil zijn.

Starten met Powerpoint / LINC vzw. - [S.l.]: [s.n.], 2005. - 31 p., bevat: boekje, cd-rom. - (Leren is leuk) Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 star De 'Leren-is-leuk' pakketten zijn een product van LINC om de nieuwe geletterdheid te promoten. Een pakket bestaat uit een minibrochure en cd-rom waarbij het 'horen, zien en doen' principe gehanteerd wordt om de basishandelingen van een computerprogramma aan te leren. Dit deel gaat over powerpoint.

Starten met Word / LINC vzw. - Leuven: LINC, 2005. - 31 p., bevat: boekje, cd-rom. - (Leren is leuk) Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 star De 'Leren-is-leuk' pakketten zijn een product van LINC om de nieuwe geletterdheid te promoten. Een pakket bestaat uit een minibrochure en cd-rom waarbij het 'horen, zien en doen' principe gehanteerd wordt om de basishandelingen van een computerprogramma aan te leren. Dit deel gaat over powerpoint.

Trefdag NT2 Antwerpen, 25 mei 2005 Uw studenten voor het scherm? Werken met het internet in de taalklas / De Schryver, Ann. - Antwerpen: Didactiek Nederlands aan Anderstaligen, 2005. - 38 p., met: literatuurlijst: 0,00 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 5.6 tref Handout van de workshop van An De Schryver op de trefdag NT2 Antwerpen op 25 mei 2005. De handout bevat nuttige tips over werken met internet in de taalklas, een checklist van de lesvoorbereiding en daarna lesvoorbeelden. Onder andere: introductie van de computer in de klas, 2 lessen voor richtgraad 1.2 en 4, 1 voor 2.2 en 2.3.

Wegwijs in internet / van Osnabrugge, Hannie. - Bussum: Coutinho, 2011. - 216 p. - ISBN: 978-90469-0227-1: 17,50 EUR Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 wegw Wegwijs in internet is een cursusboek voor mensen die nog geen ervaring hebben met internet. Het accent ligt op de praktijk. In zeven lessen leert u wat internet is en hoe u het kunt gebruiken. Stap voor stap wordt duidelijk gemaakt hoe u informatie zoekt en bewaart, hoe u e-mails stuurt en wat u kunt doen om veilig te internetten. Er wordt gewerkt met Internet Explorer 9. Geschikt voor mensen die enigszins vertrouwd zijn met de computer en met Windows.

Wegwijs in Windows 7 / van Osnabrugge, Hannie. - Bussum: Coutinho, 2010. - 221 p. - ISBN: 978-90469-0209-7: 17,50 EUR 10

Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 wegw Met dit boek leren cursisten hoe zij muis en toetsenbord kunnen gebruiken. Ze leren de basis van tekstverwerken en tekenen op de computer en ze raken bekend met internet en e-mail. Na afloop zijn de cursisten bijvoorbeeld in staat om met behulp van de pc een sollicitatiebrief te schrijven, een verjaardagskaart te maken, een restaurant op te zoeken op internet en per e-mail een foto te sturen aan een familielid in het buitenland. Het boek is in de eerste plaats bedoeld voor gebruik in cursussen, maar kan met enige hulp van een geoefende computergebruiker ook voor zelfstudie worden gebruikt.

Wegwijs in word 2010 / Ponsioen-van der Hulst, Marian; van Osnabrugge, Hannie. - Bussum: Coutinho, 2011. - 174 p. - ISBN: 978-90-469-0237-0: 16,00 EUR Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 3.1 wegw Een praktijkgerichte cursus in de basisvaardigheden van tekstverwerken met het programma Word 2010. Geschikt voor beginners op de computer. Het boek kan gebruikt worden in cursussen, maar is ook geschikt voor zelfstudie. Elke les bestaat uit een korte inleidende tekst, gevolgd door stap-voorstapopdrachten.

De lessen worden afgesloten met extra oefenopdrachten en vragen.

Word informatievaardig! Digitale informatie selecteren, beoordelen en verwerken / Brand-Gruwel, Saskia; Wopereis, Iwan. - Groningen: Noordhoff, 2010. - 87 p. - (Hoger onderwijs reeks). - ISBN: 97890-01-77992-4: 19,95 EUR Doelgroep: 17-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: bl 7 word Met Word informatievaardig leer je snel antwoorden vinden op je zoekvragen. Het boek maakt deel uit van de Hoger Onderwijs reeks. Het biedt handvatten voor het zoeken, selecteren en verwerken van digitale informatie. Zes hoofdstukken bieden achtergrondinformatie en aanwijzingen om op effectieve en efficiĂŤnte wijze bruikbare informatie te vinden voor het beantwoorden van een informatievraag.

Leermiddelen om met kinderen en jongeren te werken rond mediawijsheid en beeldvorming 104 leerzame apps & sites voor kinderen van 2-8 jaar / Borgdorff, Martine; Pijpers, Remco. - [S.l.]: Kennisnet, 2013. - 32 p.

Doelgroep: 0-8 jaar URL: http://kn.nu/leerzame-apps-sites Vindplaats Antwerpen: or 3.2.2 104L Deze brochure zet de beste leerzame apps en sites voor kinderen op een rij. Voor baby's en peuters, en voor kinderen tot 8 jaar. Met tips voor ouders en leerkrachten. Leerkrachten vinden achteraan ook een overzicht van apps en websites die kwaliteitsvolle informatie en inspiratie bieden rond het educatief gebruik van digitale media.

86 creatieve apps & sites voor kinderen van 7-12 jaar / Borgdorff, Martine; Pijpers, Remco. - [S.l.]: Kennisnet, 2013. - 32 p.

Doelgroep: 7-12 jaar URL: http://kn.nu/creatieve-apps-sites Vindplaats Antwerpen: or 3.2.2 86cr 11

Deze brochure biedt een selectie van apps en sites waarmee kinderen van 7 tot 12 jaar vaardigheden als creativiteit, probleemoplossend vermogen en logisch denken kunnen oefenen en verbeteren.

Deze competenties zijn van belang in de samenleving in de 21e eeuw. Om kinderen goed voor te bereiden op een digitale toekomst is het belangrijk dat ze leren om alle mogelijkheden en kansen van media te benutten. De apps en sites in de brochure zijn uitgekozen om hun originaliteit, uitdagendheid, kwaliteit en het pretgehalte.

Al Doende Leren : werken aan mediawijsheid en taalvaardigheid bij NT2-leerlingen in het VMBO / Tanis, Marijke. - [S.l.]: -, 2010. - 48 p.

Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats Antwerpen: or 4.3.9 aldo In deze procesbeschrijving van het project Al Doende Leren is te lezen hoe docenten NT2-leerlingen in het VMBO kunnen begeleiden bij het zoeken op internet. Het doel is de leerlingen te leren omgaan met internet en tegelijkertijd de taalontwikkeling van de leerlingen te stimuleren. Centraal in het project stond het werken aan prestaties rond het thema geld.

Boemerang 2e graad: Imago - leerwerkschrift / Bonné, Martine; Mulders, Cathérine; Janssens, Stijn... [et al.]. - Wommelgem: Van In, 2010. - 56 p. - (Boemerang 2e graad: tweede deel; 9). - ISBN: 978-90-306-5440-7 Doelgroep: 15-16 jaar URL: http://www.boemerang.be Vindplaats Antwerpen: or 5.2.3 boem Deze negende Boemerangbundel voor de 2e graad valt in één woord samen te vatten: 'beelden'. In Imago bestuderen leerlingen de waarneming van beelden. Ze analyseren stilstaande beelden en leren meer over kleuren en pixels. Ze herbeleven de geschiedenis van de film en gebruiken ook beeldtaal. Daarnaast hebben ze ook aandacht voor de dingen die we niet zien en die ons misleiden.

Tot slot staan ze stil bij het beeld dat we graag willen dat anderen van ons hebben en dat we in geval van nood zelfs aanpassen. Hoofdcompetenties: omgaan met beelden, beelden lezen en interpreteren, teksten structureren, kritisch kijken, een kritische houding aannemen, informatie vinden, herkennen en selecteren, eenvoudig schematiseren, beelden aanpassen en bewerken, maateenheden herkennen, gebruiken en in concrete situaties toepassen, instructies correct volgen, doordacht gebruikmaken van zoekmachines.

BOMM. Bewust Omgaan Met Media / Karel de Grote Hogeschool, Toegepaste Jeugdcriminologie. Antwerpen: Pax Christi Vlaanderen, 2008. - 24 p., bevat: handleiding voor de leerkracht, cd-rom. ISBN: 978-90-77022-84-9: 7,00 EUR Doelgroep: 11-16 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.3.3 bomm BOMM is een lespakket dat jongeren ertoe aanzet media kritischer te benaderen en te gebruiken.

Aan de hand van drie werkvormen worden verschillende mediastijlen, de gevolgen van geweld in media, mediafenomenen en de invloed van media op de omgeving van jongeren besproken. Het pakket bevat een handleiding voor de leerkracht en een cd-rom met de werkvormen en het lesmateriaal.

Connected. Seks en internet / Sensoa. - Antwerpen: Sensoa, 2007. - 56 p.: 0,00 EUR Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://tinyurl.com/d3asgtn Vindplaats Antwerpen: or 3.3.7 goed 12

Dit extra hoofdstuk van de map 'Goede Minnaars' bevat werkvormen om te werken met jongeren van 14 tot 20 jaar rond seksualiteit in relatie tot het internet en de nieuwe media. Doelstellingen zijn o.m. dat jongeren inzien welke verschillende functies internet kan vervullen op vlak van seks en relaties, kunnen zoeken naar informatie over seks en kunnen reageren op ongewenste informatie, zich bewust worden van eigen grenzen, de eigen privacy beter kunnen beschermen, enz.. Een aantal werkvormen zijn ook bruikbaar voor mensen met een verstandelijke handicap.

Denkwerk : omgaan met internet : groep 3-4 / Maas, Pauline; Klaassen, Roger; Gerretzen, Peter. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff, 2011. - 32 p. - ISBN: 978-90-06-66100-2: 21,50 EUR (5 ex.)

Doelgroep: 5-8 jaar URL: http://www.zelfstandig-werken.nl Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 denk Denkwerk Omgaan met internet is een serie werkboekjes met een rijk aanbod gevarieerde oefeningen op het gebied van informatieverwerking. Over de 3 leeftijdscategorieĂŤn verdiepen de leerlingen zich op het werken met internet, met opdrachten op het wereldwijde web. Dit werkboek is geschikt voor leerlingen van het 1e en 2e leerjaar. De leerlingen kunnen hun antwoorden zelf nakijken met behulp van het antwoordenblad dat te vinden is op de website zelfstandig-werken.nl.

Denkwerk : omgaan met internet : groep 5-6 / Maas, Pauline; Klaassen, Roger; Gerretzen, Peter. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff, 2011. - 32 p. - ISBN: 978-90-06-66101-9: 21,50 EUR (5 ex.)

Doelgroep: 7-10 jaar URL: http://www.zelfstandig-werken.nl Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 denk Dit werkboek is geschikt voor leerlingen van het 3e en 4e leerjaar.

Denkwerk : omgaan met internet : groep 7-8 / Maas, Pauline; Bontekoe, Gerben; Herrema, Auke. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff, 2011. - 32 p. - ISBN: 978-90-06-66102-6: 21,50 EUR (5 ex.)

Dit werkboek is geschikt voor leerlingen van het 5e en 6e leerjaar.

Digiwijs : computercursus voor starters / Nederhof, Karel. - Amsterdam: Uitgeverij JIP - Jip4all, 2009.

- 180 p., cd-rom: 36,05 EUR Doelgroep: 9-14 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 digi Digiwijs is een praktisch gerichte computercursus voor kinderen van het vierde, vijfde en zesde leerjaar. In 12 lessen leren kinderen de basisvaardigheden om met de computer om te gaan: omgaan met Windows, tekstverwerken, e-mailen en informatie zoeken op het internet. In een extra les brengen de leerlingen de geleerde vaardigheden in praktijk en maken ze met Word een klassenkrant.

Digiwijs bestaat uit een leerlingenboek en een cd-rom met digitale handleiding, extra oefeningen voor sterke leerlingen, Hoe-zit-het-ook-alweer kaarten voor zwakkere leerlingen en Wat-weet-ik-al kaarten om de geleerde kennis en vaardigheden te toetsen.

E-cards: spelen met relaties, seksualiteit en nieuwe media / Van Decraen, Els. - Antwerpen: Sensoa, 2010. - handleiding 28 p., 79 opdrachtkaarten, 21 www-kaarten, 6 blanco profielen met logboek: 40,00 EUR Doelgroep: 11-18 jaar URL: http://www.sensoa.be Vindplaats Antwerpen: or 3.3.7 E-ca E-cards is kant-en-klaar spel om met jongeren aan de slag te gaan rond relaties, seksualiteit en 13

nieuwe media. De speldoos bevat vier spelmethodieken en al het materiaal waarmee jongeren in teams opdrachten kunnen vervullen. Zo leren ze spelenderwijs meer over hun online relationeel en seksueel gedrag. Elk van de methodieken gaat in op een specifiek aspect van veilig(er) internetten.

Het "www-spel" is een digitaal misdaadspel waarbij de teams trachten te achterhalen wie op welke manier grensoverschrijdend gedrag stelde. Bij "Cyberprofiler" proberen de teams van elkaar gegevens te ontfutselen via diverse opdrachten. Zo leren ze meer over online privacy. Bij "Dress me!" kunnen de groepen via opdrachten kledingstukken kopen waarmee men iemand kan aankleden die naakt op internet staat. Het online imago van jongeren wordt erin aangekaart. "Date me!" handelt over flirten en daten via internet. De jongeren kunnen in dit spel een date winnen met een mysterieuze beroemdheid. Met de opdrachtkaarten kunnen ook nieuwe spelvarianten worden verzonnen.

Fotoverhalen : tien ideeën voor taalstimulering en ict met jonge kinderen / Schoneville, Japke; De Blauw, Akke. - Utrecht: NIZW, 2006. - 48 p., met: literatuurverwijzingen. - ISBN: 90-5957-351-X: 10,80 EUR Doelgroep: 0-6 jaar Vindplaats Antwerpen: or 4.1.2 foto Het ideeënboek 'Fotoverhalen: tien ideeën voor taalstimulering en ict met jonge kinderen' is geschreven voor peuterleidsters en leerkrachten in de onderbouw van de basisschool. Het boek wil een handreiking bieden om met de digitale camera aan de slag te gaan en presenteert tien concrete en uitgewerkte activiteiten die ict en taalstimulering met elkaar verbinden. Het gaat om actief leren, dus ook om actief met taal bezig zijn. De nadruk ligt op het uitlokken van taalproductie bij de kinderen.

Functioneel surfen / Jeugdwerknet. - België: Byte Me!, [s.a.]. - 9 p. jongerenbundel + 105 p. begeleiderspakket Doelgroep: 11-18 jaar URL: http://tinyurl.com/bqxbn4f Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 byte Het project Byte Me! richt zich voornamelijk op maatschappelijk kwetsbare jongeren die belangrijke ICT-vaardigheden missen voor de socio-professionele wereld. Door samen te werken met jeugdwerkers en vrijwilligers wil Byte Me! deze jongeren mediawijs maken. Daartoe ontwikkelde men o.a. 'M@ffiosi', een NUGame waarin media en technologie worden gecombineerd. Verder biedt Byte Me! een aantal uitdiepingsbundels waarmee dieper kan worden ingegaan op enkele e-thema's.

Deze uitdiepingsbundel - een jongerenbundel en begeleiderspakket - handelt over functioneel surfen. De bundel bevat speelse activiteiten waarmee jongeren leren hoe ze op een efficiënte manier op het internet moeten zoeken en hoe ze het internet zo optimaal mogelijk kunnen benutten. De activiteiten zijn geschikt voor gebruik in secundaire scholen en in het jeugdwerk. De activiteiten kunnen los van elkaar en in willekeurige volgorde ingezet worden.

INgeBEELD 1 / Jekino, Canon. - [S.l.]: [s.n.], 2005. - Dvd, handleiding, foto's Doelgroep: 3-8 jaar URL: http://www.ingebeeld.be Vindplaats Antwerpen: A 08.040 Vindplaats Turnhout: T 10.69 Met INgeBEELD starten ze een didactische reeks waarin beeldmateriaal centraal staat. INgeBEELD1 is een mediamethode voor kleuters en eerste graad onderwijs. De eerste methode in de rij vertrekt voornamelijk vanuit 5 kortfilms voor kleuters. Naast een dvd, bevat het pakket een praktische 14

handleiding en een website boordevol interessante ideeën om audiovisueel te werken én om beeld te koppelen aan andere domeinen van de muzische verbeelding. Wat is film? Hoe belangrijk is een klankband? Hoe leer je beelden te lezen? En welke creatieve opdrachten kun je aan media koppelen?

Hoe kun je met kleuters vanaf 5 jaar en in de eerste graad van de lagere school aan de slag met audiovisuele media? Bekijk je enkel film of ga je al een stap verder? INgeBEELD is een nieuwe didactische reeks die je een heel eind op weg helpt.

INgeBEELD 2 / Jekino, Canon. - [S.l.]: [s.n.], 2007. - Foto's, boeken, dvd Doelgroep: 5-14 jaar URL: http://www.ingebeeld.be Vindplaats Antwerpen: A 08.041 Vindplaats Turnhout: T 10.70 INgeBEELD 2 is het tweede deel van een actief lessenpakket INgeBEELD, van CANON Cultuurcel, dat kleuters, kinderen en jongeren helpt ontwikkelen tot kritische en bewuste kijkers, kijkers die vlot met audiovisuele media omgaan. INgeBEELD 2, het materiaal en de beschreven activiteiten richten zich tot kinderen vanaf 6 tot 14 jaar. Als begeleider heb je geen grote voorkennis nodig om met dit pakket te werken. In deze handleiding wordt de methode, de leerlijn en de achterliggende visie verduidelijkt en dan kan je meteen met je groep aan de slag. Het pakket focust zich actief op de verschillende bouwstenen van de audiovisuele taal. Die bouwstenen (middelen waarover beeldmakers beschikken) los van verhaal en context kunnen opspeuren, herkennen, ermee spelen, combineren, omgooien... is voor INgeBEELD2 een uitgangspunt. Met het materiaal, de activiteiten, opdrachten en uitdagingen die in de doos zitten, kan dit zeker lukken.

Internetknuffel / [s.n.]. - Kortrijk: Mentor vzw, 2010. - 39 p.

Doelgroep: 9-12 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.7 inte Binnen een project omtrent veilig internetten voor kinderen met een verstandelijke beperking werd het boekje Internetknuffel gerealiseerd, op maat van kinderen met verstandelijke beperking, type 2, leeftijd 10 tot 12 jaar. Samen met deze Internetknuffel bewandelen de kinderen op een veilige en speelse manier het internet. Aan de hand van korte inleidende oefeningen komen de jongeren zelf tot de tips. Het boekje is volledig uitgewerkt met Sclera-pictogrammen. Doordat het sterk visueel en gestructureerd is, kan het ook voor andere leeftijdniveaus in het lager (buitengewoon) onderwijs gebruikt worden. Het instructieboekje is ook goed bruikbaar voor kinderen van het type 1, 8 à 10 jaar of kinderen met autisme of auditieve beperking.

Internetkwartet / 4PIP. - Arnhem: 4PIP, 2010. - 40 kwartetkaarten, 1 kaart met spelregels: 7,50 EUR Doelgroep: 7-16 jaar URL: http://tinyurl.com/cc5ty6p Vindplaats Antwerpen: or 3.2.7 inte Het doel van dit spel is zoals bij elk kwartetspel zoveel mogelijk kwartetten verzamelen. Door het spelen van het InternetKwartet en het voeren van een aansluitende discussie worden de leerlingen zich bewust van hun eigen surfgedrag. De lesbrief kan gedownload worden via de website.

Lespakket InternetSOA. 8 lessen over flirten via internet, voor jongeren van 12 tot 18 jaar / Pijpers, Remco; Pardoen, Justine. - [S.l.]: Stichting Mijn Kind Online, 2008. - 47 p.: 0,00 EUR Doelgroep: 11-16 jaar URL: http://www.internetsoa.nl Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 inte 15

Erotische chat- of webcamsessies hebben een belangrijke plaats ingenomen in de relationele en seksuele ontwikkeling van jongeren. Dit lespakket over flirten via internet is bedoeld om de risico's bespreekbaar te maken en jongeren te laten nadenken over hun eigen seksuele grenzen op het internet ĂŠn de grenzen van anderen. Het eerste deel van het pakket biedt achtergrondinformatie voor de leerkracht over de seksuele ontwikkeling en het seksuele gedrag van jongeren en geeft tips voor het geven van relationele en seksuele vorming. In het tweede deel zijn acht lessen opgenomen.

De raps waarnaar verwezen wordt in les 8 staan op de bijhorende cd-rom.

De juiste click: een informatief spel voor 10- tot 12-jarigen over veilig internetgebruik / Sensoa. Leuven: Centrum voor Informatieve Spelen, 2009., bevat: handleiding, werkboekje, poster, 4 roze pionnen, 4 groene pionnen, 18 muntjes, 12 kaartjes, 72 opdrachtkaarten, 2 parcoursbladen, 12 profielen, 24 websites, plakmemo's Doelgroep: 9-12 jaar Vindplaats Antwerpen: or 5.1.2 juis Internet is in onze wereld alomtegenwoordig en zeker voor kinderen is het een onlosmakelijk onderdeel geworden van hun leefwereld. Naast de schat aan mogelijkheden en kansen die internet biedt, moeten we ook rekening houden met de risico's die kinderen vaak niet voldoende kunnen inschatten. Dit spel biedt leerkrachten de mogelijkheid om het met leerlingen op een niet-belerende een vooral leuke manier over internet te hebben. Al spelenderwijs leren ze hun eigen gedrag kritisch te benaderen en ontdekken ze welke handelingen wenselijk of onwenselijk zijn. De leerlingen voeren opdrachten uit in verband met (on)betrouwbare informatie, het al dan niet meedoen aan wedstrijden of enquĂŞtes, het omgaan met profielen van anderen of het prijsgeven van persoonlijke gegevens. De opdrachten zijn gebaseerd op voor hen herkenbare situaties waarin ze zelf keuzes moeten maken. Tijdens het spel en in de nabespreking wordt duidelijk of ze de juiste keuzes hebben gemaakt.

Kids in cyberland: een informatief lespakket voor 10- tot 12-jarigen over veilig internetgebruik / Van Decraen, Els. - [S.l.]: Sensoa, [s.a.]2009. - 66 p.

Doelgroep: 9-12 jaar URL: http://www.clicksafe.be Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 kids Het internet biedt kinderen tal van mogelijkheden om in contact te komen en te experimenteren met relaties en seksualiteit. Dat kinderen online seksueel gedrag stellen of surfen naar pornosites is niet abnormaal of onrustwekkend: hun seksuele ontwikkeling gaat gepaard met de nodige nieuwsgierigheid en experimenten. Maar aan dit internetgebruik zijn ook een aantal risico's verbonden waar kinderen bewust moeten mee leren omgaan. Ook moeten ze leren nadenken over waar hun eigen grenzen en die van anderen liggen. En dat deze grenzen kunnen verschillen. Ouders dragen in deze mediaopvoeding een grote verantwoordelijkheid, maar ook het onderwijs heeft hier een belangrijke rol in te spelen. Volgens Sensoa moet het onderwerp al aangekaart worden in de laatste graad van het lager onderwijs. Dit lespakket bundelt een aantal methodieken waarmee je 10tot 12-jarigen veilig internet aanleert, met de focus op veilig seksueel gedrag online. Bijkomend lesmateriaal is te vinden op de site van Sensoa: enkele oefeningen werden uitgewerkt voor op de computer en kunnen individueel of in groepjes worden gemaakt. Via de site clicksafe.be kunt u een brochure met oefeningen, spelletjes en tips voor de leerlingen downloaden en gratis een educatief spel rond veilig internet aanvragen. Op de leerkrachtenpagina van deze site vindt u een checklist met zaken die kunnen aangekaart worden bij een gesprek over veilig internet.

Lessen in mediawijsheid : omgaan met nieuwe media op de basisschool / de Bas, Jan. - Amersfoort: 16

ThiemeMeulenhoff, 2011. - 148 p.. - (JSW-boek; 39). - ISBN: 978-90-06-95153-0: 27,50 EUR Doelgroep: 5-12 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.2 less Lessen in mediawijsheid. Omgaan met nieuwe media op de basisschool is bedoeld voor de praktijk van het kleuter- en het lager onderwijs. Het boek bevat lessen over de omgang van kinderen met internet, televisie, MSN, games, video's en andere media. In drie overzichtelijke hoofdstukken staan tips voor leerkrachten voor het inzetten van nieuwe media in hun lessen. Tenslotte bevat het boek concrete suggesties voor implementatie van mediawijsheid op de basisschool, worden competenties geformuleerd voor het maken van een persoonlijk portfolio voor mediawijsheid en wordt ingegaan op de relatie tussen mediawijsheid en burgerschapsvorming.

Lili wordt beetgenomen op internet / De Saint Mars, Dominique; Bloch, Serge. - [S.l.]: Calligram, 2013. - 45 p.. - (Dit is het leven [reeks prentenboekjes]; 6). - ISBN: 978-99959-34-06-4: 5,95 EUR Doelgroep: 5-10 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.5 diti De verhalen over Max en Lili in de reeks 'Dit is het leven' doen je niet enkel lachen, maar ook nadenken over onderwerpen die niet altijd even bespreekbaar zijn. De vragen achteraan het boek stimuleren de dialoog. Dit boekje gaat over internet, de vele mogelijkheden en de gevaren ervan.

Max is verslaafd aan computerspelletjes / De Saint Mars, Dominique; Bloch, Serge. - [S.l.]: Calligram, 2013. - 43 p.. - (Dit is het leven [reeks prentenboekjes]; 4). - ISBN: 978-99959-34-03-3: 5,95 EUR Doelgroep: 5-10 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.5 diti De verhalen over Max en Lili in de reeks 'Dit is het leven' doen je niet enkel lachen, maar ook nadenken over onderwerpen die niet altijd even bespreekbaar zijn. De vragen achteraan het boek stimuleren de dialoog. Dit boekje gaat over computerspelletjes en over de virtuele wereld waarin we kunnen wegdromen en alles mogelijk lijkt. Het gaat ook over het gevaar van er niet meer mee te kunnen stoppen.

Luisterogen : project internet / Moors, Olivia; Willaert, Mieke. - Antwerpen: De Dagen, [s.a.]., bevat: Werkbundel AAD Internet, werkbundel Project Internet, Kamishibai-verhaal Vrouwen zijn de baas van de wereld, 2 x 20 kleine kaarten, 2 x 20 grote kaarten, kamishibai-platen Doelgroep: 11-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: or 4.3.5 luis Luisterogen is een alfabetiseringsproject voor allochtone doven. Het richt zich in de eerste plaats tot jongeren binnen het Buitengewoon Bijzonder Onderwijs. Het project is echter ook vertaalbaar naar andere groepen. Het wil niet alleen nieuwe woorden aanleren in het Nederlands en de Vlaamse Gebarentaal, maar ook laten kennismaken met theater in de klas, laten proeven van boeken en daarnaast deze Doelgroep ook laten deelnemen aan een maatschappelijk project. Daarvoor wordt in drie stappen gewerkt: AAD (Alfabetisering Allochtone Doven), Kamishibai en GASV (geĂŻntegreerde algemene sociale vorming). Dit deel gaat over het internet. Edward van de Vendel schreef een verhaal 'Vrouwen zijn de baas van de wereld (en ik heb het bewijs)' met beelden van Edelweiss. Aan de hand van de Japanse vertelvorm Kamishibai wordt het verhaal in de klas verteld met woorden ĂŠn gebaren. Daarna leren de leerlingen nieuwe woorden en gebarentaal die bij het verhaal horen, in de werkbundel AAD Internet. En leren ze werken met het internet adhv de werkbundel Project Internet.

Medialessen.nl. Docenten doen meer met medialessen / Stichting Kennisnet. - Den Haag: Stichting Mijn Kind Online, [s.a.].

17

Doelgroep: 5-18 jaar URL: http://www.medialessen.nl Medialessen.nl is een initiatief van de Nederlandse stichtingen Kennisnet, Mijn Kind Online en de Vereniging Openbare Bibliotheken. De site is bestemd voor leraren die mediawijsheid in hun lessen willen integreren of mediawijsheid apart in een les willen behandelen. Op deze site voor het basis en secundair onderwijs worden bestaande medialessen op één plek verzameld. Er zijn medialessen te vinden van professionele organisaties maar ook van leraren zelf. De lessen zijn gerangschikt volgens thema. Thema's zijn o.a. boeken, kranten en tijdschriften; mobiele telefoon, digitaal pesten, visuele geletterdheid, leesvaardigheden, informatievaardigheden. Sommige lessen vallen onder verschillende thema's, zoals het gratis media-educatief programma MonsterMedia. In de vorm van een aantrekkelijke game stimuleert MonsterMedia het mediabewustzijn van kinderen. De doelstelling is dat ze een kritische houding ontwikkelen ten opzichte van media en er tegelijk actief en bovendien verantwoord mee leren omgaan.

Mediawijs!? Jong en bewust op internet / De Braeckeleer, Nico; Bouwens, Eric. - Sint-Niklaas: Abimo, 2011. - 105 p. - ISBN: 978-90-5932-802-0: 10,33 EUR Doelgroep: 9-14 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 medi Dit grappige, speelse boekje biedt kinderen en jongeren heel wat informatie over de moderne media: surfen op internet, chatten, bloggen, sociale netwerken, skype... Het boekje bevat veel tips voor veilig en gepast mediagebruik, enkele leuke emoticons met hun verklaring, links naar interessante websites en een woordje voor ouders en leerkrachten.

Mediawijzerkrant / [s.n.]. - [S.l.]: Stichting Mijn Kind Online, 2009. - 24 p.: 0,00 EUR Doelgroep: 9-12 jaar URL: http://www.mediawijzer.net Vindplaats Antwerpen: or 3.2.7 medi Via televisie, internet, kranten, radio en zelfs mobiele telefoon ontvangen jongeren veel informatie.

Maar waar komt die informatie vandaan en hoe betrouwbaar is die? En wat gebeurt als je kind zelf het onderwerp is? Op deze en andere vragen geeft deze jongerenkrant "Mediawijzer" een antwoord.

Deze editie staat in het teken van "beroemd zijn". Onder meer via Youtube kan je op korte tijd bekend worden, de krant geeft tips om verstandig met deze media om te springen. Voor leerkrachten en ouders is deze krant het perfecte vertrekpunt om met kinderen over media in gesprek te gaan.

Op zoek naar mezelf in de 21ste eeuw: leermiddelen voor het secundair onderwijs over digitale identiteit en online privacy / Campus De Nayer. - Leuven: Lessius Hogeschool, 2010., bevat: boekje Didactische fiches en leermaterialen, cd-rom, 3 affiches, postkaart: 0,00 EUR Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://www.opzoeknaarmezelf.be Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 opzo Wanneer jonge mensen gebruik maken van de 'dagdagelijkse technologie' zoals zoekmachines, online computergames, chatboxen of sociale netwerken, staan ze zelden stil bij de dieper liggende wetenschappelijke, ethische, maatschappelijke of culturele aspecten. Het wetenschapsinformatieproject Op zoek naar mezelf in de 21ste eeuw stelt leermiddelen rond digitale identiteit en online privacy ter beschikking van lesgevers in het secundair onderwijs met de bedoeling dat zowel leerkrachten als leerlingen bewuster worden van risico's én kansen van nieuwe communicatiekanalen zoals sociale netwerksites. Het boekje bevat drie uitgewerkte lesactiviteiten 18

(Faceflap, Ooo...mijn foto!, Ik ben met veel), links naar het online leerobject en andere informatieve en/of educatieve websites. De lessen en online links staan ook op de cd-rom en de website.

PAVaardig : werkwijzers voor PAV / De Beucker, Maarten; Rosius, Hanne. - Berchem: De Boeck, 2010. - 291 p. in ringmap. - ISBN: 978-90-455-3353-7: 21,00 EUR Doelgroep: 15-18 jaar Vindplaats Antwerpen: or 5.2.3 pava De PAVaardig werkwijzers zijn vaardigheidsfiches voor leerlingen van de tweede en derde graad secundair onderwijs. Ze bieden hapklare informatie en tips om planmatig de vaardigheden aan te pakken. Er zijn werkwijzers voor: organisatiebekwaamheid, functionele taalvaardigheid (tekstgeletterdheid), functionele rekenvaardigheid (kwantitatieve geletterdheid), informatieverwerving en -verwerking, tijd- en ruimtebewustzijn en maatschappelijk bewustzijn, zelfstandigheid en weerbaarheid. Opzoeken kan via de inhoudstafel vooraan of het trefwoordenregister achteraan in de map.

Poverty Is Not a Game: handleiding voor leerkrachten / Koning Boudewijnstichting. - Brussel: Vlaamse overheid, 2010. - 68 p., cd-rom. - ISBN: 978-90-5130-699-6 Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://povertyisnotagame.com Vindplaats Antwerpen: or 3.3.3 ping Vindplaats Turnhout: T 03.01.101 Deze handleiding is opgezet om leerkrachten te begeleiden bij het spelen van het PING-spel over armoede, dat zich richt tot leerlingen van 14 tot 18 jaar. De handleiding introduceert leerkrachten in het gebruik van digitale games als educatieve hulpmiddelen. De twaalfstappengids biedt contextuele, technische en pedagogische overwegingen en tips die in het achterhoofd moeten worden gehouden bij het gebruik van games in een context van opvoeding en onderwijs. Verder vinden leerkrachten in de handleiding nuttig materiaal in de vorm van leer- en lesactiviteiten en inhoudelijke input in verband met PING en het thema armoede. De handleiding kan in diverse onderwijscontexten worden gebruikt en aangepast aan de beschikbare tijd en de mogelijkheden om al dan niet vakoverschrijdend te werken. Het PING-game zelf heeft in de eerste plaats tot doel jonge mensen meer bewust te maken van wat het betekent arm te zijn in Europa. Het is een simulatie- en rollenspelgame dat online gespeeld wordt. De thema's armoede en Europa zijn beide opgenomen in de VOET (vakoverschrijdende eindtermen) in het Vlaamse onderwijs.

Privacy online / Jeugdwerknet. - BelgiĂŤ: Byte Me!, [s.a.]. - 13 p. jongerenbundel + 50 p. begeleiderspakket Doelgroep: 11-16 jaar URL: http://www.bytemegame.be/downloads/downloads Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 byte Het project Byte Me! richt zich voornamelijk op maatschappelijk kwetsbare jongeren die belangrijke ICT-vaardigheden missen voor de socio-professionele wereld. Door samen te werken met jeugdwerkers en vrijwilligers wil Byte Me! deze jongeren mediawijs maken. Daartoe ontwikkelde men o.a. 'M@ffiosi', een NUGame waarin media en technologie worden gecombineerd. Verder biedt Byte Me! een aantal bundels waarmee dieper kan worden ingegaan op enkele e-thema's. Deze uitdiepingsbundel - een jongerenbundel en begeleiderspakket - handelt over het thema privacy online. De bundel bevat speelse activiteiten waarmee jongeren te weten komen wat ze kunnen of moeten doen om hun online privacy te beschermen. De activiteiten zijn geschikt voor gebruik in secundaire scholen en in het jeugdwerk. De activiteiten kunnen los van elkaar en in willekeurige 19

volgorde ingezet worden.

Slim zoeken op internet : voor thuis, op school en waar je ook bent / Sprenger, Maarten; Van Hamel, Sonja. - Amsterdam: De Wereld van Bovenaf, 2013. - 109 p.. - ISBN: 978-90-820833-0-9: 17,50 EUR Doelgroep: 7-18 jaar, volwassenen URL: http://www.slimzoeken.nl Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 slim In 'Slim zoeken' leer je hoe je informatie zoekt op het internet. Natuurlijk komt het bedienen van de zoekmachine Google aan bod, maar het is meer dan dat. Je leert ook hoe je vanuit een bepaalde vraagstelling de goede zoektermen bedenkt én hoe je kritisch omgaat met de zoekresultaten en met internetinformatie in het algemeen. Geschikt voor kinderen en jongeren vanaf 8 jaar. Het boek kan ook handig zijn voor leraren als onderdeel van studievaardigheden of informatievaardigheden.

Sociale media ... voor kids / Cleijn, César; Lee, Linda. - Culemborg: Van Duuren Media, 2011. - 160 p..

- ISBN: 978-90-5940-501-1: 14,95 EUR Doelgroep: 9-14 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.5 soci Vindplaats Turnhout: T 08.63 Dit praktische werkboek is bedoeld voor kinderen in de leeftijdsgroep van 8 tot 14 jaar én hun ouders. Aan de hand van veel voorbeelden en illustraties leer je de beginselen van populaire sociale media als Hyves, Twitter, Facebook, Youtube en leer je waar je op moet letten om veilig te internetten. Ouders krijgen tips aangereikt om hun kind(eren) op een betrokken manier te begeleiden.

SpangaS Mediawhizz [lespakket] / [s.n.]. - Amsterdam: Mijn Kind Online, 2012. - 31 p.

Doelgroep: 11-14 jaar URL: http://www.spangas.nl/mediawhizz/ Vindplaats Antwerpen: or 3.2.5 span SpangaS is een jeugdserie over leerlingen van het (Nederlandse) Spangalis College. De laatste week van seizoen 5 staat in het teken van de voor- en nadelen van nieuwe media. De serie van vijf op zichzelf staande afleveringen van tien minuten kan online bekeken worden. Dit lespakket rond de serie voor leerlingen van de derde graad lager onderwijs bestaat uit vijf lessen waarbij het accent ligt op reflectie. De lessen kunnen los van elkaar worden gegeven of als serie. Aan bod komen onderwerpen als pesten via sms, informatie zoeken op het internet, gamen, chatten en kopiëren van het internet. Via een mediawhizz test ontdekken leerlingen wat voor mediagebruikers ze zijn en gaan hierover in gesprek.

Suske en Wiske : de sinistere site / Van Gucht, Peter; Morjaeu, Luc. - Antwerpen: Standaard Uitgeverij, 2011. - 43 p.

Doelgroep: 7-14 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.3 sini Vindplaats Turnhout: T 10.84 In dit album van Suske en Wiske staat veilig internetten centraal. Suske en Wiske bezoeken het hoofdkantoor van de sociale netwerksite Hyves. Naast het reguliere stripverhaal staan in deze uitgave meer dan tien pagina's met tips voor veilig internetten en informatie over het mediawijs gebruiken en maken van verschillende media.

20

Slimme media shake : zet in op slim mp3- en gsm-gebruik! / De Sutter, Letticia; Pauwels, Jasmien; Roesbeke, Marleen. - Sint-Niklaas: Abimo, 2011. - 154 + [74] p. - ISBN: 978-90-5932-745-0: 49,50 EUR Doelgroep: 9-12 jaar URL: http://www.slimmemediashake.be Vindplaats Antwerpen: or 3.2.5 slim Dit educatieve pakket voor de derde graad lager onderwijs biedt handvatten aan directies en leerkrachten om samen met de leerlingen en hun ouders te werken aan een verantwoord gsm- en mp3-gebruik. De bedoeling is om leerlingen te informeren over de mogelijke risico's die verbonden zijn aan zowel mp3- als gsm-gebruik. Via de (gezondheids)thema's gehoorschade, straling, budgetbeheer, cyberpesten en sociale druk streeft het naar meer kennis, inzichten en vaardigheden om tot een slimmer mp3- en gsm-gebruik te komen. Het pakket bestaat uit vier delen. In deel 1 staat alle informatie om het project Slimme Media Shake succesvol te implementeren. Het geeft de link met de eindtermen en met het gezondheidsbeleid op school en ideeën om ouders in het project te betrekken. Deel 2 biedt achtergrondinformatie over het geluid, het (geh)oor, gehoorschade, straling, budgetbeheer, sociale druk en cyberpesten. Deel 3 bevat de uitgeschreven lesactiviteiten. Daarnaast worden hier de basisprincipes van slim mp3- en gsm-gebruik herhaald. In de kopieerbladen van deel 4 vindt u werkbladen voor de leerlingen, zowel diegene die bedoeld zijn als lesactiviteiten als die voor het contractwerk.

Veilig online : tips voor veilig ICT-gebruik op school / Poot, Jaak. - [S.l.]: Afdeling Beleidscoördinatie Onderwijs, 2007, met: CD-rom Vindplaats Antwerpen: ro 1 veil Eén van de vakoverschrijdende eindtermen voor ICT in het basisonderwijs en in de eerste graad van het secundair onderwijs slaat op het veilig, verantwoord en doelmatig gebruik van ICT. Deze publicatie wil een hulpmiddel zijn voor scholen zodat zij op een veilige manier van de vele didactische mogelijkheden die ICT biedt, gebruik kunnen maken. Ze bevat actuele informatie, concrete tips, lesmateriaal en richtlijnen voor veilig ICT-gebruik op school. De inhoud is thematisch geordend. Elk hoofdstuk kan apart gelezen worden. Na elk hoofdstuk volgen verwijzingen naar verdere informatie: referenties van softwareprogramma's, links en contactadressen waarnaar in de tekst wordt verwezen. Op de bijgevoegde cd-rom staan een aantal filmpjes, lespakketten en aanvullende informatiebronnen. De publicatie is bedoeld voor leraren, directies en ICT-coördinatoren.

Via internet communiceren met een school in het Zuiden : een pedagogische handleiding voor leerkrachten / Devlieghere, Jessika. - Leuven: Vredeseilanden, 1998. - 26 p.

Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats Turnhout: T 08.23 Deze brochure is een pedagogische handleiding bij een pilootproject van Kleur Bekennen dat een uitwisseling via internet wil uitbouwen tussen een twintigtal scholen in Vlaanderen en het Zuiden. De doelstellingen van de uitwisselingen en de padagogische aanpak ervan worden toegelicht. De opeenvolgende fasen van een uitwisseling worden beschreven: de introductie tussen beide scholen, de multiplicatie (om de betrokkenheid van de hele klas of school te garanderen) en de evaluatie.

Webwise : hoe vind ik informatie over discriminatie op het internet? / Möhle, Marjan. - Rotterdam: ART 1, 2007. – 23 p.

Doelgroep: 9-18 jaar Vindplaats Antwerpen: A 07.047, or 3.3.4 webw Vindplaats Turnhout: T 05.01.106 Er zijn heel wat onderwerpen over discriminatie. Het internet is een goede hulpbron om daarover 21

informatie te zoeken. Omdat het zo gemakkelijk is om informatie te vinden op het internet lijkt het vaak al snel dat je gevonden hebt wat je zocht. Het blijkt dat veel mensen helemaal niet kritisch zijn bij het beoordelen van de gevonden informatie. Met deze brochure leer je beter te kijken naar de aangeboden informatie en kan je beslissen welke informatie bruikbaar is en welke niet.

Leermiddelen om in de klas / het jeugdwerk te werken rond cyberpesten Ben Correct helpt... bij een aangename sfeer op school! / Vermeulen, Moniek; Geyskens, Emy; Pollet, Frank. - Sint-Niklaas: EFD, 2013. - 152 p.. - ISBN: 978-94-90448-65-3: 39,50 EUR Doelgroep: 9-12 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.7 benc Ben Correct geeft leerlingen tips rond sociale vaardigheden. Deze map bevat les- en kopieermateriaal bij de 16 thema's op de posters van Ben Correct. Hiermee kan samen met de leerlingen gewerkt worden aan (on)beleefdheid, assertiviteit, orde en netheid, kennismaken, omgaan met kritiek, argumenteren en discussiëren, respect en dankbaarheid, pesten, omgaan met gevoelens en sociale media. De posters en lessen zijn geschreven voor leerlingen van 8 tot 12 jaar. In de thema's staat de werkvorm 'denken - delen - doen' centraal. Tijdens de thema's wisselen de leerlingen ervaringen en goede voorbeelden uit. Daarnaast is er altijd een (creatieve) verwerkingsactiviteit, zoals een knutselopdracht of een rollenspel.

Cyberpesten / Jeugdwerknet. - België: Byte Me!, [s.a.]. - 29 p. jongerenbundel + 55 p. begeleiderspakket Doelgroep: 11-18 jaar URL: http://tinyurl.com/bqxbn4f Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 byte Het project Byte Me! richt zich voornamelijk op maatschappelijk kwetsbare jongeren die belangrijke ICT-vaardigheden missen voor de socio-professionele wereld. Door samen te werken met jeugdwerkers en vrijwilligers wil Byte Me! deze jongeren mediawijs maken. Daartoe ontwikkelde men o.a. 'M@ffiosi', een NUGame waarin media en technologie worden gecombineerd. Verder biedt Byte Me! een aantal bundels waarmee dieper kan worden ingegaan op enkele e-thema's. Deze uitdiepingsbundel - een jongerenbundel en begeleiderspakket - handelt over het thema cyberpesten.

De bundel bevat diverse activiteiten rond cyberpesten, geschikt voor gebruik in secundaire scholen en in het jeugdwerk. De activiteiten kunnen los van elkaar en in willekeurige volgorde ingezet worden.

Internet van downloaden tot cyberpesten: een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt / de Ridder, Harry; Bosman, Herman. - Nijmegen: Centrum voor Mondiaal Onderwijs, 2008. - 27 p., geïll.

Doelgroep: 9-18 jaar, volwassenen URL: http://www.cmo.nl Vindplaats Antwerpen: A 03.01.049 De scriptiepakketten van het Centrum voor Mondiaal Onderwijs zijn in de eerste plaats bedoeld als hulp voor leerlingen bij het maken van een werkstuk voor school. Ze zijn echter ook uitstekend geschikt als achtergrondinformatie bij bepaalde landen of thema's. In de reeks zijn een honderdtal onderwerpen opgenomen over Derde Wereld, vrede, milieu en mensenrechten. Elk pakket bestaat uit ongeveer 25 pagina's tekst, foto's, tekeningen, strips en/of cartoons en een handleiding voor het maken van een scriptie/werkstuk. Deze aflevering gaat over "internet". Internet is tegenwoordig alom aanwezig en heeft impact op ons dagelijks leven. Sommigen zijn er aan verslaafd en internet 22

kent ook zijn gevaren.

I-respect / Stichting Mijn Kind Online. - Nederland: Stichting Mijn Kind Online, [s.a.].

Doelgroep: 11-18 jaar URL: http://www.i-respect.nl Op deze website staan lessen om bewust te worden van de manier waarop je met elkaar omgaat op internet. De lessen gaan over alles wat te maken heeft met internet en respect, zoals: wat voor taal gebruik je op internet, wat vertel je over jezelf aan anderen, wat publiceer je over jezelf, hoe ga je om met digitaal pesten, wat kun je wel en niet downloaden enzovoort. De complete lijst met onderwerpen vind je onder De lessen. Er zijn lessen voor de hoogste groepen van de basisschool en voor het voortgezet onderwijs. De meeste lessen werden gemaakt door leerlingen. De site reikt docenten en leerlingen ook tools aan om zelf lessen te maken en in te sturen.

Kaartjes digitaal pesten / Vlottes, Alice. - Utrecht: APS/Pestweb, 2006., bevat: handleiding (1 p.), 10 series van 24 kaartjes in een opbergdoosje Doelgroep: 11-18 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 digi Een wachtwoord hacken, anonieme sms'jes sturen, klasgenoten virussen sturen, roddelen via msn, enz... Al deze vormen van digitaal pesten staan beschreven op deze kaartjes. De kaartjes zijn een hulpmiddel om digitaal pesten in de klas bespreekbaar te maken. Leerlingen leren nadenken over de verschillende vormen van cyberpesten en bespreken met elkaar wat ze ervan vinden. Geschikt voor een klas van 20 à 30 leerlingen.

Het lespakket 'Stop Cyberpesten' / Broothaerts, Nel. - Brussel: Child Focus, 2010. - 68 p.

Doelgroep: 11-16 jaar URL: http://tinyurl.com/6dbcb2n Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 stop Voor scholen is het vaak moeilijk te weten hoe ze moeten omgaan met het fenomeen cyberpesten.

Child Focus ontwikkelde een lespakket dat scholen informatie biedt over de dynamieken van cyberpesten en kan helpen nadenken over een cyberpestbeleid. Het lespakket bevat ook een aantal methodieken voor leerkrachten in de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs. Daarmee kan de groepsdruk die kinderen soms motiveert om te zwijgen, omgekeerd worden en motiverend werken om anderen te helpen. De publicatie kan worden gedownload of besteld bij de Cel Publicaties van het Agentschap voor Onderwijscommunicatie van de Vlaamse Overheid.

Vlindernet : een informatief spel over cyberpesten en veilig internet / Zinloos Geweld vzw. - Deurle: Zinloos Geweld vzw, 2011. - speluitleg 12 p.; 30 situatiekaarten; 5 gevoelskaarten; 5 dobbelstenen; 5 gadgets; affiche: 30,00 EUR Doelgroep: 11-16 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.2.7 vlin ; or 3.3.8 vlin Vindplaats Turnhout: T 05.02.28 Dit spel, geschikt voor 3 tot 30 spelers tussen 10 en 15 jaar oud, is een speelse invalshoek om te praten over cyberpesten, de aanleiding ervan en de gevoelens en behoeften daarbij en hoe veilig om te gaan met internet. Het spel duurt tussen 1 à 2 uur (nabespreking inbegrepen).

Informatie voor ouders en andere opvoeders over mediagedrag en “veiligheid online” App noot muis : peuters en kleuters op internet / Pijpers, Remco; Jansen, Stefanie; Brouwer, Clare. Nederland: Stichting Mijn Kind Online, 2011. - 78 p. - ISBN: 978-90-5906-275-7: 17,50 EUR (boek) 23

Doelgroep: Volwassenen URL: http://tinyurl.com/3l4osnk Vindplaats Antwerpen: or 3.1.2 appn Stichting Mijn Kind Online deed, met hulp van Z@ppelin en NTR Jeugd, onderzoek naar hoe peuters en kleuters surfen op internet en sprak met ouders over het internet-gedrag van hun kleine kinderen.

Ouders laten kinderen steeds jonger online. Kinderen gaan vooral op internet via de desktopcomputer of de laptop, maar een groeiend aantal ukkies ook via tablets. App Noot Muis bevat aanbevelingen voor makers van digitale inhoud voor kleintjes, voor opvoeders en voor onderwijzers en professionals in de kinderopvang. De publicatie kan als pdf gratis gedownload worden en is ook bestelbaar als boek via Buurtboek.

Het digitale kind.com : een themapakket over 'kind en computer' voor bijeenkomsten met ouders van kinderen van 4 - 14 jaar / Elbee Training en ontwikkeling. - Velp: TOP-punt, 2009 : 110,00 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.2 digi Dit themapakket is bedoeld voor beroepskrachten en anderen die een themabijeenkomst of ouderavond willen organiseren over het onderwerp 'Kinderen en de computer'. De computer is voor kinderen een belangrijk medium en het gebruik ervan roept bij ouders veel vragen op. Het digitale kind.com is een hulpmiddel om antwoord te krijgen op deze vragen. Het pakket geeft suggesties voor de invulling van een bijeenkomst, waarbij ouders enerzijds geĂŻnformeerd worden over de mogelijkheden en het omgaan met de computer en het internet en anderzijds de gelegenheid krijgen ervaringen en ideeĂŤn uit te wisselen met andere ouders. Voor dit laatste kan gebruik gemaakt worden van de werkvormen, waarin voornamelijk aandacht wordt besteed aan de rol van de computer binnen het gezin. De intro's op het thema, de inleidingen en de werkvormen zijn samengesteld voor twee groepen: ouders van kinderen 4 - 9 jaar en ouders van jongeren van 10 - 14 jaar. Op de dvd staan korte fragmenten van games die kinderen op de pc spelen. De cd-rom bevat powerpointpresentaties, informatiefolders voor ouders, een zelftest voor ouders en voor kinderen, teksten voor een inleiding en ter ondersteuning van de gespreksleider. eSafetyKit / Digivaardig & Digibewust. - Europa: Insafe, 2011.

Doelgroep: Volwassenen 5-12 jaar URL: http://www.esafetykit.net/ Vindplaats Antwerpen: url Doel van het eSafety pakket is het helpen van ouders en leerkrachten om hun kinderen/leerlingen te begeleiden en voor te lichten over internet. Zij leren onder meer hoe kinderen zich gedragen op internet, in welke situaties zij verzeild kunnen raken en hoe zij veilig internetten bij de kinderen kunnen bevorderen. Kinderen tussen de zes en twaalf jaar leren aan de hand van vragen en oefeningen spelenderwijs wat veilig internetten is. Zo krijgen zij tips hoe zij het best hun online profiel vorm kunnen geven (informatie over onder meer hun leeftijd en hobbys), hoe om te gaan met online contact met onbekenden en wat de gevolgen kunnen zijn van online pesten. Het eSafety pakket is verkrijgbaar als papieren versie en is ook beschikbaar via een online tool.

Grand Theft Childhood : the surprising truth about violent video games and what parents can do / Kutner, Lawrence; Olson, Cheryl K. - New York: Simon & Schuster, 2008. - 260 p. - ISBN: 978-0-74329951-0 Vindplaats Antwerpen: ro 6 gran Tegenwoordig spelen bijna alle kinderen video- of computerspelletjes. Van de twaalfjarigen speelt bijna de helft regelmatig spellen die het label 'gewelddadig' of 'voor volwassenen' krijgen. Ouders, 24

leerkrachten, beleidsmakers maken zich vaak zorgen over de impact van deze spellen en weten niet goed hoe ze ermee moeten omgaan. Dit boek weerlegt enkele hardnekkige mythes, zoals de veronderstelling dat het spelen van gewelddadige digitale spellen zou leiden tot agressief en crimineel gedrag in het echte leven. De auteurs tonen aan dat de manier waarop kinderen digitale spellen spelen in wezen niet verschilt van hoe kinderen vroeger speelden. Videospelletjes - zelfs gewelddadige - kunnen zelfs positieve effecten hebben. Het boek bevat veel herkenbare voorbeelden en is geschreven in duidelijke, toegankelijke (Engelse) taal. Het laatste hoofdstuk biedt praktische adviezen aan ouders en andere opvoeders. Een van die adviezen is dat men beter de mediageletterdheid van kinderen helpt ontwikkelen dan dat men hun spelgedrag probeert te controleren en/of te beperken.

Gratis! (maar niet heus) : dossier over digitale reclame voor kinderen / Pijpers, Remco. - Den Haag: Stichting Mijn Kind Online, 2008. - 60 p.

URL: http://tinyurl.com/c3k4das Vindplaats Antwerpen: ro 6 grat Dit dossier van de Nederlandse stichting 'Mijn Kind Online' informeert ouders over de verschillende vormen van hedendaagse digitale kindermarketing: op internet en in games. Het dossier voorziet eerst de nodige voorkennis over de media waarin digitale reclame voorkomt, over het mediagedrag van kinderen en hun houding tegenover reclame. Vervolgens geeft men een overzicht van de (uiterst beperkte) wet- en regelgeving van dit moment en de vormen van zelfregulering die er zijn. De volgende hoofdstukken geven voorbeelden van reclame in digitale omgevingen, geordend naar type, en voorbeelden van onwenselijke digitale kinderreclame. Het hoofdstuk affiliatie en typo-piraterij geeft een inkijkje in de schimmige wereld van partnerprogramma's en de exploitatie van tikfoutdomeinen.

Het dossier wordt afgerond met conclusies en aanbevelingen om de huidige praktijk te verbeteren. Daarmee richt men zich tot alle betrokkenen: van ouders tot leerkrachten en van de overheid tot de reclamebranche zelf.

Iene miene media : een onderzoek naar mediagebruik door jonge kinderen / Stichting Mijn Kind Online. - Nederland: Mediawijzer.net, 2012. - 45 p.

URL: http://www.mijnkindonline.nl/1695/iene-miene-media-mediagebruik-door.htm Vindplaats Antwerpen: or 3.2.2 iene In opdracht van Mediawijzer.net deed Mijn Kind Online onderzoek naar het mediagebruik van kinderen van 0 t/m 7 jaar. Daarbij ging het vooral om het gebruik van beeldscherm-media zoals tv, pc en iPad maar ook papieren media met name kinderboeken werden in het onderzoek betrokken. Dit rapport geeft antwoord op vragen als: welke media zijn er in huis? Mogen de kinderen daarmee spelen? Zo ja, hoe lang? En wat doen ze er zoal mee? Welke digitale vaardigheden hebben baby's en jonge kinderen? Ook wordt ingegaan op de positieve en negatieve effecten van mediagebruik die ouders bij hun kind opmerken. Tot slot is onderzocht wat ouders aan mediaopvoeding doen, en welke vragen en problemen ze daarbij ondervinden. Het rapport kan gratis gedownload worden via de website van Mijn Kind Online.

It's all in the games: gamen geeft problemen: gamen is geweldig: met adviezen voor begeleiders en opvoeders / Kisjes, Herm; Mijland, Erno. - Middelbeers: InnoDoks, 2009. - 57 p. + 70 p. - ISBN: 97894-90484-01-9 URL: http://www.betergamen.nl Vindplaats Antwerpen: ro 1 it's In dit boek belichten verslavingsdeskundige Kisjes en onderwijsjournalist Mijland het gamen van twee kanten. Een jaar lang deden zij onderzoek naar de positieve en negatieve gevolgen van gamen.

25

Om die beide aspecten van het gamen te benadrukken, heeft het boek twee voorkanten: één met de ondertitel 'gamen geeft problemen', één met 'gamen is geweldig'. Het doel van het boek is om ouders, leraren en begeleiders van kinderen en jongeren (8 - 25 j.) inzicht te geven in de wereld van games, en dan met name in de verslavende kant daarvan. Het boek bevat onder andere adviezen om verantwoord te gamen. De bijbehorende website biedt nieuws, aanvullingen en verwijzingen.

Mijn kind online : hoe begeleid je je kind op Internet? / Pardoen, Justine; Pijpers, Remco. Amsterdam: Uitgeverij SWP, 2006. - 191 p., met: bronnenlijst. - (Ouders online). - ISBN: 90-6665-5771: 17,50 EUR Doelgroep: Volwassenen URL: http://www.ouders.nl Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 mijn 'Mijn kind online' is het eerste boek in het Nederlandse taalgebied waarin internetopvoeding centraal staat, voor kinderen en jongeren van 3 tot 18 jaar. Alle opvoedingsaspecten worden besproken: van omgaan met schokkende beelden tot je kinderen naar bed krijgen, en van omgaan met online pesten tot het terugdraaien van ongewenste aanschaffingen. De auteurs pleiten voor 'Internet-opvoeding': je moet je kind op internet niet alleen beschermen maar vooral begeleiden, opvoeden. De twee laten zien hoe je dat zou kunnen doen.

Next level : dossier over online spelletjes voor kinderen / Pijpers, Remco; Pardoen, Justine. - Den Haag: Stichting Mijn Kind Online, 2009. - 57 p.: 0,00 EUR Doelgroep: Volwassenen URL: http://tinyurl.com/cn865w4 Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 next Dit dossier is het resultaat van een onderzoek van de Stichting Mijn Kind Online naar online spelletjes. Daaruit blijkt dat kinderen in de basisschoolleeftijd massaal online-spelletjes spelen. MKO heeft een groot aantal spelletjessites kritisch onder de loep genomen. Alle populaire sites bieden games aan die een classificatie 16+ krijgen, zonder dat die sites dat vermelden. Het verslag geeft een overzicht van de belangrijkste sites en hun werking, voorbeelden van onwenselijke spelletjes en van spelletjes die geschikt zijn voor kinderen, aanbevelingen om de spelletjessites kindvriendelijker te maken en tips voor ouders.

Pesten Live en Online : een themapakket voor bijeenkomsten met ouders van kinderen van 8-14 jaar / Rühl, Yvonne; Brookman, Lydia. - Velp: LOOPP, 2007, bevat: handleiding; 3 series van 14 kaarten met foto's, situatiebeschrijvingen en vragen + 1 onvolledige serie; brochure; 2 cd-rom's; boek: 90,00 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.2 pest Dit is een themapakket voor beroepskrachten die een ouderavond of bijeenkomst willen organiseren voor ouders van kinderen van 8 - 14 jaar over het thema Pesten. Het is een pakket waarin naast het 'gewone' pesten - Live -, het digitaal pesten - Online -, een belangrijke plaats inneemt. Het pakket bevat onder meer een handleiding Pesten Live en Online, een uitwerking van 3 programmavoorbeelden voor een bijeenkomst, een beschrijving van 3 'opwarmers' en achtergrondinformatie over het thema Pesten bij de drie powerpointpresentaties. Verder vindt u nog diverse bijlagen zoals: Literatuurlijsten voor beroepskrachten en ouders, Tips en folders voor ouders, Voorbeelduitnodiging en een Evaluatieformulier. Het pakket bevat voldoende materiaal voor een bijeenkomst met ca. 40 ouders (werkvorm 1), maar kan ook voor grotere groepen gebruikt worden als gebruik gemaakt wordt van de interactieve power-pointpresentatie.

26

Verliefd op internet : over het internetgedrag van pubers / Pardoen, Justine; Pijpers, Remco. Amsterdam: SWP, 2006. - 140 p., met: literatuurlijst. - ISBN: 90-6665-784-7: 12,66 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 verl Verliefd op internet biedt een onthullende blik in de digitale jeugdcultuur van dit moment, die voor de meeste volwassenen nog grotendeels verborgen is. De auteurs schetsen een helder beeld van de ontluikende seksualiteit van pubers, en de manier waarop ze daar online mee experimenteren.

Daarnaast geeft het boek een praktisch antwoord op de vraag hoe je daar als ouders het beste mee kunt omgaan.

Virtuele Ontwikkeling van de Jeugd / Delfos, Martine F. - Amsterdam: SWP, 2008. - 63p. - ISBN: 97890-6665-993-3: 9,49 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 virt Virtuele ontwikkeling van de jeugd is een uitgebreide versie van de lectorale rede van Martine Delfos aan de Hogeschool Edith Stein. Hierin beschrijft ze hoe kinderen kunnen worden opgevoed voor het leven in het virtuele milieu, dat bestaat uit tv, mobieltjes, computer, internet, gaming en iPods. Op welke leeftijd is verslaving risicovol, hoe groot is de verwerkingstijd van kinderen, kunnen ze meer tegelijk dan volwassenen, kun je internet leeftijdsgewijs opbouwen, net als zwemmen en fietsen?

Het boek beantwoordt deze en andere vragen van een generatie ouders die niet kunnen teruggrijpen op de ervaring vanuit hun eigen opgroeien.

De WIFI-generatie : de jeugd op het mobiele internet : vliegensvlug en vogelvrij / Hop, Liesbeth; Delver, Bamber. - Alkmaar: Nationale Academie voor Media & Maatschappij, 2009. - 164 p. - ISBN: 978-90-809076-5-2 Vindplaats Antwerpen: ro 1 wifi In het boek geven de auteurs dĂŠ 10 kenmerken van de WIFI-generatie, geĂŻllustreerd met vele interviews. De WIFI-generatie zijn de jongeren (vanaf 10 jaar) die opgroeien in een online-omgeving.

Ze hebben altijd en overal toegang tot online informatie. Deze toegang onttrekt zich aan het toezicht van ouders, opvoeders en docenten. De auteurs benadrukken het toenemend belang van mediaeducatie en mediawijsheid. Ze bieden praktische handvatten voor ouders, onderwijs, overheid, media en bedrijfsleven.

Literatuur voor leerkrachten over mediagebruik en media-educatie 4W : Weten Wat Werkt en Waarom : wetenschappelijk tijdschrift over opbrengsten en werking van ict in het onderwijs / Balk, Petra. - Zoetermeer: Kennisnet, 2012. - 59 p., website. - ISBN: 2213-8757 URL: http://4w.kennisnet.nl/uitgaven/ Vindplaats Antwerpen: dg 1 watw Elk kwartaal geeft Kennisnet een tijdschrift uit met daarin wetenschappelijke bijdragen over opbrengsten en werking van ict in het onderwijs. Het tijdschrift besteedt aandacht aan toepassingen van ict bij didactisch handelen, in de schoolagenda en voor de professionalisering. Met de inzichten uit de artikelen wil Kennisnet lezers helpen om een professionele afweging te maken of een icttoepassing adequaat en kansrijk is. Het tijdschrift is ook te lezen als online magazine. In 2013 verschenen er 4 uitgaven van 4W. Deze kunnen gedownload worden via de website.

De apestaartjaren 3 : onderzoeksrapport / Jeugdwerknet vzw. - Brussel: Jeugdwerknet, 2010. - 61 p.

27

URL: http://www.apestaartjaren.be Vindplaats Antwerpen: ro 6 apes Het digitale platform Apestaartjaren.be biedt informatie voor jeugdwerkers over jongeren en nieuwe media. Dit rapport is het resultaat van een onderzoek van Jeugdwerknet en de Graffiti Jeugddienst in samenwerking met de Onderzoeksgroep Media & ICT van de Universiteit Gent en het Interdisciplinair Instituut voor Breedbandtechnologie. Tussen november 2009 en april 2010 peilde men via een online enquĂŞte en diepteinterviews naar het mediagebruik van jongeren. Daarnaast werd een steekproef gedaan bij kinderen in het vijfde leerjaar van de basisschool met de bedoeling een aantal tendensen bloot te leggen.

BoekTweePuntNul (onderwijsuitgave) : over Web 2.0, Social Media en Webtools / Hilgers, Louis ; van Zadelhoff, Tessa ; 23 co-auteurs. - Leiden : Educos i.s.m. Van Buurt Boek, 2011. - 288 p., ill. ISBN13 978-90-5906-285-6 Vindplaats Antwerpen: dg 1 boek BoekTweePuntNul biedt korte maar heldere informatie over tal van praktische Webtools, Social Media- en Web 2.0-applicaties. Het boek bevat bijdragen van meer dan 100 experten die hun kennis met anderen willen delen. In deze versie voor het onderwijs wordt eerst ingegaan op het belang van digitale media voor het onderwijs. Aan elke beschrijving van een toepassing werd naast een generieke tip ook een tip voor de lespraktijk toegevoegd. Daarnaast bevat het boek enkele voor het onderwijs zeer inspirerende en leerrijke bijdragen zoals: 'Didaktiek van Social Media in de dagelijkse lespraktijk', 'de betekenis van Creative Commons', 'hoe scholen moeten omgaan met Social Media', 'beter leren en beter lesgeven met 2.0', 'nieuwe denkvaardigheden' en 'Lerende Netwerken. Door de snelle veranderingen in het medialandschap zal het boek uiteraard regelmatig geactualiseerd worden. De redacteurs verwelkomen daartoe ook bijdragen van lezers.

De computer en zijn leerling : nadenken over het gebruik van ICT en internet in de klas / Annoot, Hans; Braeckmans, Luc; Daniels, Eddy; et.al. - Leuven: Acco, 2002. - 144 p., met: literatuurlijst. (Diroo-cahiers). - ISBN: 90-334-5078-X: 17,25 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: dg 1 comp In dit cahier leveren verschillende auteurs vanuit hun eigen invalshoek een bijdrage over de computer en zijn invoering in het onderwijs.

De computer leest voor : een kansrijke vernieuwing in kleuterklassen / Smeets, Daisy J.H.; Bus, Adriana G. - Delft: Eburon, 2009. - 33 p. - (Stichting Lezen reeks; 14). - ISBN: 978-90-5972-316-0: 9,50 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 2 comp In deze publicatie worden de eerste bevindingen gerapporteerd over het gebruik van interactieve computerboeken in klassen. Door digitale prentenboeken raken kinderen vertrouwd met voor lezen essentiĂŤle taal. In acht sessies van een kwartier breiden kinderen hun woordenschat uit en leren zij nieuwe woordcombinaties, ook als leerkrachten niet of alleen op de achtergrond aanwezig zijn.

Volgens de onderzoekers is dit de eerste studie die aantoont dat digitale prentenboeken een geschikte aanvulling zijn op het lesprogramma in kleuterklassen. Voorwaarden voor de positieve effecten is wel dat geregeld en niet incidenteel met digitale prentenboeken wordt gewerkt.

De computer : mijn surfplank bij het leren : een hefboom als instrument tot integratie. Werkmap Surfplank / Cooreman, Annie; Van Doorslaer, Els. - Kessel-Lo: Die-'s-lekti-kus, 2007. - 290 p., bevat: 2 cd-roms: 35,00 EUR 28

Doelgroep: 3-18 jaar, volwassenen Vindplaats Antwerpen: or 5.2.2 comp 'De computer, mijn surfplank bij het leren' reikt leerkrachten (en ouders) technieken en stappen aan om de computer te kunnen gebruiken als een leerling uit het basis en secundair onderwijs ernstige problemen heeft met lezen, schrijven of spelling. Naast basisfiches 'tekstverwerking' en oefenfiches voor de verschillende vakken biedt de map ook een overzicht van de mogelijkheden van compenserende software. De zeer praktische, eenvoudige, visuele wegwijzers vergroten de kans dat ook wie niet erg vertrouwd is met ICT toch aan de slag gaat. Fiches met praktische tips voor de begeleider illustreren hoe voorleessoftware, schrijfsoftware en overhoorsoftware leerlingen met lees- en schrijfproblemen kan helpen. Stappenplannen bieden hulp voor wie daadwerkelijk aan de slag gaat. De map bevat ook een uitgebreide bibliografie en verwijzingen naar de diverse programma's in een handige keuzetabel. Vooraan in de map vind je gratis demo-cd's waarmee je 2 programma's gedurende 2 maanden kan uitproberen.

Contact! Kinderen en nieuwe media / De Haan, Jos; Pijpers, Remco. - Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 2010. - 243 p. - ISBN: 978-90-313-7837-1: 26,90 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 6 cont Contact! geeft een actueel beeld van wat - op grond van onderzoek - bekend is over wat kinderen tussen 6 en 12 jaar doen met digitale media en van de taken die er liggen voor ouders, leerkrachten, industrie en overheid. Alle aspecten van het gebruik van 'nieuwe media' worden besproken: van gamen tot instant messaging en van mobiel bellen tot deelnemen aan virtuele werelden. Het boek neemt een aantal misverstanden weg, bijvoorbeeld dat kinderen over het algemeen veel ICTvaardiger zijn dan hun ouders. Tevens wordt het idee weerlegd dat kinderen, omdat ze zo behendig zijn in het bedienen van digitale media, ook vanzelf het optimale gebruik ervan in de vingers krijgen.

Ze moeten dat leren, net als zo veel andere levensvaardigheden. De auteurs pleiten ervoor om leerlingen op te voeden tot goed digitaal burgerschap en hun te leren wat ethisch verantwoord gedrag is. Ook heeft het onderwijs de taak om kinderen informatiegeletterd te maken en hun digitale creativiteit te stimuleren. Dit kan door kinderen te leren hoe ze zelf content kunnen maken en stimuleren. Daardoor leren ze reflecteren op mediaboodschappen van anderen.

Digitale didactiek : de elektronische leeromgeving als krachtig hulpmiddel bij competentieleren / Awouters, Valère; Schuer, Jan. - Antwerpen: De Boeck, 2005. - 166 p., met: bibliografie. - ISBN: 90455-1405-2: 25,30 EUR Vindplaats Antwerpen: dg 5 digi Met dit boek richten de auteurs zich naar studenten lerarenopleiding en leerkrachten die 'competent' willen worden in de digitale didactiek. Daarbij kozen ze voor een leer- en werkboek dat actief leren toelaat. Het boek is opgevat als een geheel van vijftien werksessies, waarin dertig te realiseren doelstellingen omvat zijn. De theoretische toelichtingen zijn functioneel en worden aangevuld met praktijkvoorbeelden. Elke werksessie bevat een aantal concrete reflectie- of zoekopdrachten. Het boek wordt ondersteund door de website www.digitaledidactiek.be waar de gebruikers van het boek hun ervaringen als 'digitale didactici' kunnen uitwisselen op het communicatieforum.

Digitale boeken zelf maken en gebruiken in de groep : praktische suggesties voor leidsters en leerkrachten / Broekhof, Kees; Hillen, JosĂŠ ; van der Linden, Elly; et.al. - [S.l.]: Sardes, Expertisecentrum Nederlands, 2008. - 45 p. - ISBN: 978-90-5563-082-0: 13,95 EUR Vindplaats Antwerpen: or 4.1.2 digi Vindplaats Turnhout: T 12.185 29

Deze publicatie laat zien hoe leidsters en leerkrachten met eenvoudige middelen zelf digitale boeken kunnen maken. De brochure is bedoeld voor leidsters en leerkrachten die weinig of geen ervaring hebben met het maken van een digitaal boek. In een inleidend hoofdstuk beschrijven de acteurs hoe digitale boeken effectief ingezet kunnen worden om de taalontwikkeling van kinderen te bevorderen. Dit gebeurt aan de hand van de uitgangspunten van De Taallijn, een aanpak voor taalstimulering ontwikkeld door het Expertisecentrum Nederlands en Sardes. Vervolgens laten de auteurs stap voor stap zien, met duidelijke instructies en aansprekende voorbeelden, hoe leerkrachten met behulp van basistechnieken in powerpoint een digitaal boek kunnen maken met afbeeldingen, tekst en geluid. In afzonderlijke hoofdstukken wordt vervolgens beschreven hoe de aanpak ingezet kan worden voor prentenboeken, woordenboeken, letterboeken, versjesboeken en rekenboeken. Daarbij geven de auteurs ook suggesties voor gebruik in de groep.

Door de bomen het bos : informatievaardigheden in het onderwijs / van Veen, M.J.P. - Heerlen: Open Universiteit Nederland, 2005. - 72 p., met: literatuurlijst. - ISBN: 90-358-0000-1: 0,00 EUR Vindplaats Antwerpen: dg 5 door Dit boek zet op korte en bondige wijze de belangrijkste aspecten rondom informatievaardigheden op een rij. Het richt zich op het voortgezet onderwijs, maar een aantal hoofdstukken zijn ook interessant voor het hoger onderwijs. Hoofdstuk 1 is gewijd aan de definiĂŤring van informatievaardigheden.

Nadat in hoofdstuk 2 kort aandacht is besteed aan de leerling binnen de informatiesamenleving, wordt in hoofdstuk 3 verder aandacht besteed aan het onderwijs in informatievaardigheden.

Hoofdstuk 4 richt zich op de integratie van informatievaardigheden binnen een gehele instelling.

Daarmee richt dit hoofdstuk zich meer dan de andere hoofdstukken op het management van een onderwijsinstelling in plaats van op een individuele docent. Het laatste hoofdstuk, hulpjes op Internet, beschrijft een aantal mogelijk digitale hulpmiddelen die het onderwijs in informatievaardigheden kunnen ondersteunen.

Einstein bestaat niet : over usability en surfgedrag van jongeren / Pijpers, Remco; van den Berg, Wouter. - Nederland: Stichting Mijn kind online, 2010. - 91 p.

URL: http://www.mijnkindonline.nl URL: http://www.mijndigitalewereld.nl Vindplaats Antwerpen: ro 1 eins Dit onderzoeksverslag beschrijft het surfgedrag van (Nederlandse) jongeren tussen 12 en 18 jaar.

Hoe handig zijn ze met het zoeken naar informatie op het internet? Wat doen ze er? Wat denken ze er zelf van? Het rapport geeft daarvan een boeiend beeld. Men onderzocht ook de usability (gebruiksvriendelijkheid) van websites t.a.v. jongeren en ontdekte mogelijkheden voor jongerenwebsites om hun usability te verbeteren. Het rapport biedt 65 onderbouwde tips en trucs om websites gebruiksvriendelijker te maken voor jongeren.

Goochelen met informatievaardigheden: een didactische aanpak / den Hollander, Peter. - Bussum: Coutinho, 2010. - 179 p. - ISBN: 978-90-469-0200-4 URL: http://www.coutinho.nl/informatievaardigheden Vindplaats Antwerpen: ro 6 gooc In onze kennissamenleving neemt het aanbod van informatie voortdurend toe. Het is essentieel dat leerlingen de informatie die ze nodig hebben leren opsporen, beoordelen en effectief en zorgvuldig gebruiken. Dit boek leert leraren (in opleiding) hoe ze hun leerlingen informatievaardig kunnen maken. In het eerste deel van Goochelen met informatievaardigheden wordt ingegaan op de achtergronden van informatievaardigheden. In het tweede deel wordt aan de hand van het Suc6model een gestructureerde aanpak van onderwijs in informatievaardigheden uiteengezet. De lezer 30

leert om het informatiezoekproces volgens vaste stappen te sturen en oefent hiermee aan de hand van praktische opdrachten. Het boek wordt op verschillende manieren via het internet ondersteund.

Handboek Digibord & Didactiek : geschikt voor po, vo en mbo: te gebruiken bij elk type bord / Bijlsma, Allard; Mur, Jori. - Bodegraven: Instruct, 2009. - 320 p. - ISBN: 978-90-460-0577-4 Vindplaats Antwerpen: De waardering en het gebruik van digitale schoolborden nemen alsmaar toe. Daarnaast ontstaat de behoefte om de interactieve mogelijkheden en de didactische meerwaarde van het DigiBord daadwerkelijk te benutten. Dit boek is het eerste handboek in de Nederlandse taal dat uitgebreid ingaat op de ins en outs van een DigiBord. De auteurs reiken een groot aantal toepasbare ideeën aan ter inspiratie. De vier delen nemen u mee langs tientallen mogelijkheden. Voor vrijwel alle schoolniveaus en vakgebieden zijn uitgewerkte voorbeelden aanwezig.

ICT en Leerzorg / REN Vlaanderen. - [S.l.]: Regionaal expertisenetwerk Vlaanderen, 2010. - 1 dvd-rom Vindplaats Antwerpen: dg 7 icte Een DVD-ROM met daarop al het ontwikkeld materiaal binnen het thema ICT en leerzorg. Beelden zeggen meer dan woorden. Iedereen kent deze uitspraak en men is het er over eens dat goede beelden bekijken beter geschikt is om kennis over te dragen dan het gebruiken van enkel gesproken of geschreven taal. Dit geldt ook voor het gebruik van visualisaties in het onderwijs voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De leerkrachten en andere professionele begeleiders kennen de voordelen hiervan maar er blijft nood aan meer en beter materiaal om tot een vlotter gebruik van die visualisaties bij deze leerlingen te komen. ICT is hiervoor een uiterst geschikt hulpmiddel. Praktisch materiaal over hoe je aan de slag kan gaan om te visualiseren met veel voorbeelden (hoe maak je een filmpje, screencast, etc.) en links.

ICT op het menu. 65 recepten voor computergebruik in de basisschool / Mesdom, Fernand; Kraeye, Geert; Van Parys, Lieven. - Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 2004. - 145 p., met: ill.: 5,40 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 8 ict Om aan een blijvende nood tegemoet te komen werden 65 praktische lesfiches uitgewerkt waarbij gebruik wordt gemaakt van freeware. Freeware is software die men gratis kan gebruiken. Rond thema's uit de officiële leergebieden van het basisonderwijs groepeerden de auteurs enerzijds freeware en anderzijds lesmateriaal dat ontwikkeld werd met veelgebruikte softwareprogramma's.

De fiches worden geordend volgens de leerdomeinen van ontwikkelingsdoelen en eindtermen. Een overzicht daarvan vindt men in de tabel achteraan in de publicatie. De fiches zijn herkenbaar en volgen de gebruikelijke rubrieken van een lesvoorbereiding: het thema wordt aangegeven, er is een verantwoording, tips rond organisatie, het verloop van de lesactiviteit wordt geschetst, er wordt verwezen naar bijkomende informatiebronnen en naar de downloadplek.

ICT.onderwijs@Vlaanderen. Tips voor de invoering en het gebruik van ICT in het onderwijs / Mesdom, Fernand; Daniëls, Koen; De Craemer, Jan. - Brussel: ABC, 2000. - 49 p., met: ill.

Vindplaats Antwerpen: ro 1 ict.

Deze brochure wil een bijdrage leveren om scholen beter wegwijs te maken in het snel wijzigend ICTlandschap.

Er werd gekozen voor een praktische aanpak. Veertien problemen worden nader toegelicht en voor elk probleem worden vervolgens praktische oplossingen, handige tips en bruikbare informatie aangereikt. De oplossingen werden bezorgd door scholen en leerkrachten die zichzelf voor gelijkaardige struikelblokken gesteld zagen.

31

ICT, springplank voor de kleuterklas / Vlaamse Overheid. - Brussel: Vlaamse Overheid, 2006. - 88 p.: 0,00 EUR Doelgroep: 3-6 jaar Vindplaats Antwerpen: or 4.1.3 icts Vindplaats Turnhout: T 11.58 Deze brochure presenteert in vijf hoofdstukken lesmaterialen en praktijkvoorbeelden omtrent ICT op de kleuterschool. Deze kaderen nadrukkelijk in een competentiegerichte visie op leren binnen een rijke leeromgeving. Daarnaast bevat ze ook verwijzingen naar relevante internetsites of naar waardevolle initiatieven van collega's. De freewareprogramma's die in de publicatie vermeld staan, download je gratis van de website van KlasCement.

ICT zonder beperkingen: tips voor het gebruik van ICT door leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften / De Craemer, Jan. - [S.l.]: Vlaamse overheid, [s.a.]. - 102 p., cd-rom: gratis Vindplaats Antwerpen: or 3.2.2 ICTz ; or 5.1.2 ICTz Deze gids met tips wil de verschillende mogelijkheden op het gebied van ICT in de kijker zetten die in het onderwijs voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften belangrijk kunnen zijn. De brochure hoopt daarmee de integratie van de nieuwe ICT-ontwikkelingsdoelen te ondersteunen. De brochure bevat ook een CD-Rom met software, lespakketten en aanvullende informatiebronnen.

Incluso / [s.n.]. - Leuven: Incluso, [s.a.].

Doelgroep: 17-18 jaar URL: http://www.incluso.org/manual Sociale media als Facebook, Twitter en blogs kunnen risicojongeren helpen aan de samenleving deel te nemen. Vaak hebben deze jongeren te weinig computerkennis om te weten hoe ze dat het beste kunnen doen. Beroepskrachten die met jongeren werken ontbreekt het echter vaak aan tijd of kennis om de jongeren te leren hoe ze met sociale media moeten werken. Dat blijkt uit een onderzoek van INCLUSO, een samenwerkingsproject van zeven Europese landen, waarin de invloed van sociale media op de levenskwaliteit van risicojongeren werd onderzocht. Via sociale media kunnen jongeren niet alleen gemakkelijker contacten leggen en onderhouden, maar ook op zoek gaan naar werk, hun mening uiten en op de hoogte blijven. Op de projectsite staat ondermeer een handleiding voor beroepskrachten die sociale media bij risicojongeren willen introduceren.

Informatievaardigheden voor leraren / Brand-Gruwel, Saskia; Walhout, Jaap. - Nederland: Ruud de Moor Centrum - Open Universiteit, 2010. - 75 p. - ISBN: 978-90-358-1703-6 Doelgroep: Volwassenen URL: http://tinyurl.com/4v4r8uk Vindplaats Antwerpen: ro 6 info In deze publicatie ligt de nadruk op informatievaardigheden. Informatievaardig ben je als je een kritische houding hebt tegenover de media. Iemand die informatievaardig is kan informatieproblemen onderkennen, informatievragen definiëren, bronnen en informatie lokaliseren en evalueren, en gevonden informatie verwerken tot een product. In deze publicatie wordt uitgegaan van een zesfasenmodel. Deze zes fasen vormen de basis van elk zoekproces. Elke fase is onderverdeeld in een aantal activiteiten of stappen die uitgevoerd kunnen worden om het proces zo effectief en efficiënt mogelijk te laten verlopen. In de publicatie wordt ingegaan op de wijze waarop leraren deze essentiële vaardigheden kunnen integreren in het onderwijs.

Jongeren en hun digitale wereld. Wat leraren en ouders eigenlijk moeten weten / Wijngaards, Guus; Fransen, Jos; Swager, Pieter. - Assen: Koninklijke Van Gorcum, 2006. - 91 p. - ISBN: 90-23232

4275-0: 14,50 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 6 jong Jongeren en hun digitale wereld informeert leraren, ouders en andere ge誰nteresseerden over wat jongeren online doen en hoe ze bouwen aan hun eigen digitale wereld. Bovendien worden er tips aan ouders en leraren gegeven voor het omgaan met bepaalde verschijnselen in de digitale wereld van jongeren. Dit boek geeft geen compleet beeld van de continu veranderende digitale wereld van jongeren, maar concentreert zich op belangrijke kenmerken en onderdelen ervan. Bijzondere aandacht gaat uit naar msn'en, networking, gaming, misbruik en gevaren van internet, en de digitale relatie tussen school en thuis. De rode draad in Jongeren en hun digitale wereld is de vraag: wat leren jongeren in hun digitale wereld en hoe kan het onderwijs daarvan profiteren?

Jongeren met extra zorg : stimuleren en compenseren met hulp van ICT / Gombeir, Dirk. Mechelen: Wolters Plantyn, 2007. - 328 p. - ISBN: 978-90-301-9029-5: 30,00 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 6 jong Jongeren met extra zorg beschrijft tal van ICT-toepassingen die de beperkingen van leerlingen met zorgvragen kunnen compenseren. Het eerste deel belicht op welke manier het gamma van ondersteunende middelen de laatste jaren evolueerde. Vervolgens gaat men dieper in op de mogelijkheden van technologische hulpmiddelen en ondersteunende software. Het tweede deel leert de lezer hoe ICT kan (en moet), ge誰ntegreerd worden in een didactiek die de leerlingen motiveert maar ook de problemen compenseert. In het derde deel staan veel praktische tips en voorbeelden uit de praktijk. Die illustreren hoe ICT de leerkansen vergroot van leerlingen met leerstoornissen, slechtziende of slechthorende leerlingen, leerlingen met motorische beperking, leerlingen met een verstandelijke beperking, hoogbegaafde leerlingen of langdurig zieke leerlingen.

Het vierde deel gaat tenslotte dieper in op het kiezen van kwaliteitsvolle ICT-hulpmiddelen. Er worden kwaliteitscriteria geformuleerd en bronnen aangegeven. Die kunnen helpen bij de evaluatie en selectie van deze toepassingen.

Klik en klaar : een onderzoek naar surfgedrag en usability bij kinderen / Pijpers, Remco; Marteijn, Thomas; Bosman, Maartje ; et.al. - Den Haag: Stichting Mijn Kind Online, 2009. - 111 p.: 0,00 EUR URL: http://www.mijnkindonline.nl Vindplaats Antwerpen: ro 1 klik Dit rapport is het resultaat van een onderzoek van Stichting Mijn Kind Online i.s.m. 2C Usability naar het surfgedrag van kinderen tussen 8 en 12 jaar. Eerder onderzoek wees uit welke websites Nederlandse kinderen bezoeken. Dit onderzoek ging na hoe goed het surfen kinderen afgaat, of ze daadwerkelijk zo handig op internet en 'mediawijs' zijn als vaak wordt beweerd en hoe gebruikersvriendelijk kinderwebsites zijn. Ook is onderzocht wat de invloed is van ouders op het internetgedrag van hun kinderen. Op basis van het onderzoek werden aanbevelingen geformuleerd: voor websitemakers, als handleiding voor het maken van gebruiksvriendelijke kindersites, en voor ouders en leerkrachten, als instructie om kinderen te begeleiden op het web.

Leerplan ICT (AO BE 001) / Vocvo. - Mechelen: Vocvo, 2009. - 35 p.: 5,00 EUR Vindplaats Antwerpen: bl 6 leer Dit is het resultaat van de Vocvo - werkgroep leerplanontwikkeling voor ICT, oktober 2008 - januari 2009. Dit ontwerp van leerplan werd in mei 2009 goedgekeurd door de inspectie basiseducatie van het volwassenenonderwijs.

Mediacoach: Vaktijdschrift over Jeugd en Mediawijsheid / Luijten, Henny. - Leidschendam: Biblion Uitgeverij, [s.a.]. - ISSN: 1877-5977 33

Vindplaats Antwerpen: ro 6 medi Dit is de gebundelde derde jaargang van het tijdschrift Mediacoach. Mediacoach is een vakblad over jeugd (6 tot en met 18 jaar) en media voor bibliothecarissen en (school)mediathecarissen, bibliotheek- en onderwijsdirecties. Elk nummer bevat naast interviews en interessante achtergrondinformatie een aantal vaste items, zoals productnieuws, nieuwe ontwikkelingen, uit het vak, in de praktijk, portret van een mediathecaris, banenwijzer en games. Mediacoach verscheen van 2008 t/m 2010 en werd om financiĂŤle redenen stopgezet.

Mijn leerling online : hoe begeleid je leerlingen op Internet? / Pardoen, Justine; Pijpers, Remco. -Amsterdam: SWP Uitgeverij, 2006. - 252p. - ISBN: 90-6665-732-4: 19,65 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 1 mijn Internet als medium en de impact ervan op de jongste generaties zijn een feit. Dit boek biedt de leerkracht achtergrond en handvaten om op deskundige wijze met deze realiteit om te gaan.

Thema's als beeldvorming, invloed, internetveiligheid, pornografie en cyberpesten worden uitvoerig behandeld. Het waarden- en normenkader binnen dit nieuwe medium wordt ook onder de loep genomen.

Nieuwe geletterdheid, nieuwe leerwegen? / Berents, J.; Hacquebord, H.; Van der Schaaf, N. - Delft: Eburon, 2000. - 87 p., met: literatuurlijst. - (Rain; 9). - ISBN: 90-5166-750-7: 6,21 EUR Vindplaats Antwerpen: bl 1 nieu In deze bundel zijn theoretische en meer praktische artikelen opgenomen die ingaan op de thematiek van nieuwe geletterdheid. Hierbij wordt in het bijzonder gekeken naar de onderwijskundige en didactische gevolgen ervan en naar de 'nieuwe leerwegen' die een gevolg zijn van de nieuwe media, zoals de computer als tekstverwerker, e-mail, het Internet en de mogelijkheden van multimedia in het onderwijs. Het boek is bestemd voor iedereen die werkt in beroepsopleidingen, zowel met autochtone als met allochtone cursisten.

NuGames : spelen met media / Spaepen, Peter; De Coninck, Sebastiaan. - Brussel: Steunpunt Jeugd vzw, 2010. - 30 p.

URL: http://www.steunpuntjeugd.be/nugames Vindplaats Antwerpen: or 3.3.2 nuga In 2009 startten Graffiti Jeugddienst, Jeugdwerknet en JAVI.tv het traject 'Nieuwe media' op. Later veranderde de naam van het traject in NuGames. Na een periode van samenwerking met het Centrum Informatieve Spelen, Koning Kevin, Risx en Vliegwerk werd alle kennis en ervaring samengebracht in deze publicatie. NuGames wil digitale media in het jeugdwerk binnenloodsen, en niet als een media om mee te communiceren maar als een manier om te spelen en om creatief te zijn. Daarnaast is het de meest laagdrempelige manier om te leren omgaan met digitale media en de digitale kloof te dichten. De gids NuGames is een toolbox vol voorbeelden die inspiratie wil bieden om zelf spelen te verzinnen en uit te proberen. Jeugdwerkers kunnen ook een vorming NuGames volgen bij Koning Kevin en het meest recente aanbod NuGames is te vinden op de site van Steunpunt Jeugd.

Ontwikkelen van kennisbanken en digitale leermaterialen. Working Paper. Enkele handreikingen / DeKeyser, Hannelore; Schuwer, Robert. - Heerlen: Open Universiteit Nederland, 2005. - 39 p., met: literatuurlijst: 0,00 EUR Vindplaats Antwerpen: dg 5 ontw In deze brochure worden handreikingen en vuistregels geboden voor het ontwikkelen van leermaterialen voor een digitaal medium. Het is een beknopte handleiding waarin je snel een 34

overzicht krijgt van punten waar je op moet letten als je digitaal onderwijsmateriaal maakt zoals: Welke kenmerken hebben representatievormen en wat voor invloed hebben deze op de boodschap?

Hoe moet je materiaal indelen ? Tips bij het schrijven van digitaal onderwijsmateriaal; Waar moet je op letten als je interactie-vormen wilt gebruiken? Hoe zorg je dat je materiaal toegankelijk is voor personen met een handicap? Hoe zorg je dat je materiaal hergebruikt kan worden?

Smart kids in wonderland : een eigentijdse kijk op leren / Gombeir, Dirk; Bosman, Luc; Detrez, Chico. - Plantyn: Mechelen, 2009. - 87 p. - ISBN: 978-90-301-9891-8 Vindplaats Antwerpen: ro 1 smar De huidige generaties jongeren groeien op in een leefwereld waarin multimedia, het internet en games een alsmaar prominentere plaats innemen. Op tal van manieren worden ze er uitgedaagd tot consumeren en leren, tot het onafgebroken verzinnen van antwoorden en oplossingen op reĂŤle en virtuele probleemsituaties die in een razendsnel tempo naar hen toe worden geventileerd. Deze hyperactieve samenleving biedt jongeren voortdurend kansen tot verkennen, ontdekken, experimenteren,... maar oogt ook als een hyperrealistische jungle waaruit zij zich keer om keer hands-on moeten zien te 'redden'. Dit cahier zoomt in op de eigentijdse leefwereld van jongeren en zoekt uit welke leerhoudingen en strategieĂŤn zij er intuĂŻtief verwerven. Tegelijkertijd wordt nagegaan hoe onderwijs op een goede, voorwaardenscheppende manier met deze veranderende realiteit kan omspringen.

Taal & zaakvakken met webquests / Segers, Eliane; Damhuis, Resi; Droop, Mienke. - [S.l.]: Expertisecentrum Nederlands, 2006.: 36,37 EUR Doelgroep: 7-12 jaar Vindplaats Antwerpen: or 4.2.3 taal Hoe prikkelt u kinderen om op zoek te gaan naar kennis? Welke ondersteuning levert u als leerkracht daarbij? Hoe verbindt u taal- en zaakvakonderwijs? Hoe begeleidt u kinderen bij een zoektocht op internet? De cd-rom Taal & Zaakvakken met Webquests brengt een onderwijsaanpak in beeld die taal en zaakvakken integreert en combineert met gestructureerde zoekopdrachten op het internet.

Op de cd-rom kunt u bekijken welke activiteiten kinderen uitvoeren en wat daarbij uw rol is als leerkracht. De cd-rom bevat instrumenten voor planning, uitvoering en evaluatie.

Video storybooks as a bridge to literacy / Verhallen, Marian. - [S.l.]: Leiden Universiteit, 2009. - 160 p.

Vindplaats Antwerpen: ro 2 vide Vindplaats Turnhout: T 11.59 In het digitale tijdperk gaan multimedia een steeds belangrijkere rol spelen en de Universiteit Leiden onderzoekt de toegevoegde waarde van multimediale materialen in voorbereidend leesonderwijs. In het dissertatieonderzoek van Verhallen ligt het accent op multimediale toevoegingen aan prentenboeken . Naast of in plaats van gedrukte tekst is er gesproken tekst waardoor kleuters de boeken zelfstandig kunnen lezen. Voorts zijn de statische prenten vervangen door filmbeelden en aangevuld met geluiden en muziek. Traditionele prentenboeken zijn een belangrijke voorbereiding op het latere lezen van teksten. Bij de start van het onderzoek veronderstelde Verhallen dat boeken met multimediale toevoegingen deze functie in mindere mate vervullen. Filmbeelden die bijna voor zichzelf spreken zouden de motivatie verminderen om goed naar tekst te luisteren, vooral als kinderen veel hiaten hebben in verhaalbegrip zoals de Marokkaanse en Turkse kleuters in haar onderzoek. Verhallen vond echter weinig empirische evidentie voor deze veronderstelling.

Integendeel, prentenboeken met multimediale toevoegingen zijn zowel voor verhaalbegrip als voor woordenschat een extra stimulans. Haar onderzoek toont aan dat de verklaring moet worden 35

gezocht in de match van beelden met taal. Zowel traditionele als levende boeken bieden rijk beeldmateriaal bij de tekst en er is een grote kans dat wat kinderen horen samenvalt met wat ze zien. Prentenboeken met multimedia maken de kans op een goede match nog groter door met diverse technieken de aandacht te trekken naar details die op dat moment in de tekst genoemd worden.

Vier in Balans Monitor 2013 : de laatste stand van zaken van ict en onderwijs / Stichting Kennisnet.

- Zoetermeer: Kennisnet, 2013. - 71 p.

URL: http://goo.gl/nBTpVu Vindplaats Antwerpen: dg 1 vier De Vier in Balans Monitor is de jaarlijkse uitgave van Kennisnet over het gebruik en de opbrengsten van ict in het onderwijs. De monitor is gebaseerd op onafhankelijk onderzoek en gaat uit van het Vier in Balans-model. Dit model zegt dat invoering van ict in het onderwijs meer kans van slagen heeft bij een evenwichtige en samenhangende inzet van de vier bouwstenen: visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ict-infrastructuur. De Vier in balans monitor 2013 laat zien dat ict een integraal onderdeel is van het Nederlandse onderwijs. Er is een groeiende behoefte aan digitaal leermateriaal en het gebruik van computers tijdens de les neemt gestaag toe. Bijna alle leraren gebruiken ict op een of andere manier in hun onderwijs. Toch haalt het onderwijs nog onvoldoende rendement uit ict.

Het verschil tussen gewenst en daadwerkelijk gebruik van ict is nog steeds groot en de manier waarop ict wordt ingezet sluit veelal onvoldoende aan bij de doelen die men wil bereiken. Men weet steeds meer over hoe en wanneer ict werkt en waarom, en deze kennis kan worden gebruikt om een onbalans te voorkomen. De uitdaging voor scholen is kiezen voor een invulling van materiĂŤle voorzieningen, die past bij de opvattingen over het onderwijs binnen de school, waarbij rekening gehouden wordt met het huidige onderwijs en de gewenste onderwijsvorm.

Vrije software in het onderwijs : een praktische gids voor het gebruik van open source software en open leermiddelen / De Craemer, Jan. - Brussel: Departement onderwijs, 2005. - 64 p.

URL: http://tinyurl.com/6e3azm9 Vindplaats Antwerpen: dg 7 vrij In het kader van het implementatiebeleid ICT in het onderwijs wil het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming ondersteuning bieden bij het gebruik van vrije software - ook wel open source software genoemd - in een educatieve context. De brochure bestaat uit twee delen. In een algemeen informatief gedeelte wordt uitgelegd wat vrije software is, wat de voor- en nadelen ervan zijn en hoe vrije software educatief gebruikt kan worden. Het tweede gedeelte bevat beschrijvingen van courante vrije softwarepakketten en concrete gebruikstips.

Wat weten we over... gaming in het PO en VO? / van den Berg, Margreet; Simons, Robert-Jan. Zoetermeer: Stichting Kennisnet ICT op school, 2007. - 28 p.

URL: http://files.ictopschool.net/kr/brochures/ Vindplaats Antwerpen: ro 1 watw Jongeren van nu zijn heel vertrouwd met gaming. Wat hebben games het onderwijs te bieden?

Onder welke omstandigheden zijn ze bruikbaar en over welke games hebben we het dan? Deze brochure onderzoekt hoe gaming positief benut kan worden in het onderwijs. Conclusie van het onderzoek is onder meer dat educatieve games de leeropbrengst, de verschillende leervoorkeuren van leerlingen en het informeel leren ten goede komen. Er worden dan ook enkele adviezen geformuleerd want er ligt voor gaming in het onderwijs nog een wereld open.

Wat weten we over... taal en ict / Bronkhorst, John . - Zoetermeer: Stichting Kennisnet ICT op 36

school, 2007. - 19 p.

URL: http://files.ictopschool.net/kr/brochures/ Vindplaats Antwerpen: ro 6 watw In deze brochure zijn wetenschappelijke inzichten op het gebied van taal en ict samengevat en "vertaald" naar handreikingen voor de vroeg- en voorschoolse educatie en voor het primair onderwijs om zo, met behulp van ict, het taalonderwijs te kunnen verbeteren. Ook leest u meer over de communicatiemiddelen die leerlingen dagelijks al gebruiken en die in de les meer ingezet kunnen worden.

Werken aan taal met gebruik van tussendoelen en ict : taalonderwijs krijgt nieuwe mogelijkheden en kansen / Bronkhorst, John ; Verhoeven, Ludo; Biemond, Hennie. - [S.l.]: Expertisecentrum Nederlands, 2009. - 135 p. - ISBN: 978-90-77529-33-1: 40,48 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 6 werk Geletterdheid verandert, in een wereld waarin de computer een hoofdrol speelt. Om informatie te krijgen en te begrijpen hebben kinderen niet alleen de beschikking over teksten, maar ook over plaatjes, films, muziek, simulaties, spelwerelden en vele andere ICT toepassingen. Die nieuwe toepassingen moeten kinderen leren begrijpen en integreren. Het boek geeft eerst algemene uitgangspunten en gaat daarna in op mondelinge communicatie, beginnende geletterdheid en gevorderde geletterdheid. In een apart hoofdstuk worden allerlei vormen van digitale leeromgevingen belicht. Ook is er aandacht voor speciale groepen (dyslexie, hoogbegaafdheid).

Tenslotte wordt ingegaan op de vraag hoe deze ontwikkelingen ingevoerd kunnen worden in onze dagelijkse praktijk.

Sociale media op school : hoe veranderen sociale media en smartphones het onderwijs? / Borgdorff, Martine; Desain, Carla; Fallaux, Belinda. - Den Haag: Stichting Mijn Kind Online, 2013. - 24 p.

Doelgroep: 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://goo.gl/QdpwQ3 Vindplaats Antwerpen: or 3.3.2 soci De brochure 'Sociale media op school' laat zien hoe sociale media kunnen bijdragen aan het leerproces bij jongeren van 10 tot en met 17 jaar. Het geeft leraren inspiratie en nieuwe inzichten hoe zij sociale media kunnen inzetten in het onderwijs. De brochure geeft ook tips over hoe sociale media kunnen helpen in de communicatie met ouders en leerlingen. De brochure is gratis te downloaden.

Les opfleuren met web apps 3.1 / Roosbeek, Kurt. - Leuven: Roosbeek Kurt, 2013. - veelv. gepag.

Vindplaats Antwerpen: or 3.3.2 weba Deze presentatie beschrijft een honderdtal web applicaties, programma's op het internet, die kunnen gebruikt worden in de onderwijspraktijk. De web apps zijn ingedeeld in de volgende categorieĂŤn: animaties en multimedia, diagrammen en mindmaps, planning en kantoor, network platformen, kaarten, programmeren, utilities. Per soort web app geeft de auteur een algemene beschrijving, didactische mogelijkheden en een aantal voorbeelden met aanduiding van zijn eigen voorkeur.

Altijd naakt : manage je identiteit online / Willaerts, Clo. - Leuven: LannooCampus, 2013.

- 160 p.. - ISBN: 978-94-014-0562-1: 19,99 EUR Doelgroep: Volwassenen 17-18 jaar 37

Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 alti 'Altijd naakt' is een vlot lezend boek voor iedereen die meer wil weten over de evolutie van onze online privacy. Onze activiteiten op het internet beïnvloeden onze reputatie in het echte leven. De auteur toont hoe bedrijven en individuen via internet en sociale media hun eigen stijl kunnen vinden en zelf controle kunnen houden over hun reputatie. Veel tips zijn praktisch en meteen toepasbaar in het dagelijkse leven.

Cyberpesten / Jeugdwerknet. - België: Byte Me!, [s.a.]. - 29 p. jongerenbundel + 55 p. begeleiderspakket Doelgroep: 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://www.bytemegame.be/downloads/downloads Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 byte Het project Byte Me! richt zich voornamelijk op maatschappelijk kwetsbare jongeren die belangrijke ICT-vaardigheden missen voor de socio-professionele wereld. Door samen te werken met jeugdwerkers en vrijwilligers wil Byte Me! deze jongeren mediawijs maken.

Daartoe ontwikkelde men o.a. 'M@ffiosi', een NUGame waarin media en technologie worden gecombineerd. Verder biedt Byte Me! een aantal bundels waarmee dieper kan worden ingegaan op enkele e-thema's. Deze uitdiepingsbundel - een jongerenbundel en begeleiderspakket - handelt over het thema cyberpesten. De bundel bevat diverse activiteiten rond cyberpesten, geschikt voor gebruik in secundaire scholen en in het jeugdwerk. De activiteiten kunnen los van elkaar en in willekeurige volgorde ingezet worden.

It's up to you : interactieve video tegen (cyber)pesten / Mijn Kind Online. - Maastricht: Stichting Reactif, 2013. - website, docentenhandleiding met bijlage (33 p.)

Doelgroep: 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://itsuptoyou.nu/ Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 itsu Stichting Reactif lanceerde een interactieve film die jongeren op scholen bewuster maakt van hun rol in cyberpesten. Leerlingen bepalen zelf de keuzes van de hoofdpersoon en creëren daarmee hun eigen persoonlijke verhaal, waardoor ze direct de gevolgen van hun acties ervaren. De film kan op scholen ingezet worden als discussiestarter en is een uitstekend vertrekpunt voor de strijd tegen cyberpesten. De film is gratis beschikbaar voor scholen. Op de website itsuptoyou.nu kan na registratie een docentenhandleiding met bijlage gedownload worden.

Pets! Pesten anders bekeken, het spel / Jong & Van Zin. - Antwerpen: Jong & Van Zin, 2013. - handleiding 35 p., 1 bol wol, 78 opdrachtenkaartjes, 4 facebookberichtkaartjes, 1 papieren dobbelsteen, 1 opblaasbare bal: 20,00 EUR Doelgroep: 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 pets Vindplaats Turnhout: T 05.02.36 Met dit spel staan de spelers stil bij uitsluiting en pesten in de groep, op een niet veroordelende manier. Het doel van het spel is een sterk vriendenweb te bouwen. Als groep doe je actieve opdrachten, denk je samen na en discussieer je over stellingen, om op die manier vriendschapsverzoeken te verdienen. Dat zijn geen gewone verzoeken: jongeren sturen een vriendschapsverzoek naar het talent van een ander. Door stil te staan bij de talenten die ze belangrijk vinden in een vriend en die vervolgens zichtbaar te maken in een web wordt die andere wat minder anders. Bovendien sluit je minder snel iemand uit in wie je kwaliteiten 38

herkent die je belangrijk vindt. Het spel is geschikt voor 12- tot 18-jarigen. Er wordt ook aandacht besteed aan cyberpesten.

Think before you post! Lespakket voor de eerste graad van het secundair onderwijs dat leerkrachten toelaat om met hun leerlingen te werken rond het thema privacy / Broodthaers, Nel. - Brussel: Child Focus, Houba, 2010. - 48 p.

Doelgroep: 11-12 jaar 13-14 jaar URL: http://goo.gl/ArrvFL Vindplaats Antwerpen: or 3.3.8 thin Aan de hand van dit lespakket kan u met leerlingen van de eerste graad s.o. werken rond online privacy, het beschermen van je persoonlijke gegevens en het voorkomen van cyberpesten. De nadruk ligt op de actieve inbreng van de jongeren. Uw rol als leerkracht is ondersteunend: een kader bieden om samen te reflecteren, thema's en denkpistes aanreiken en hen stimuleren om de juiste vragen te stellen. Het pakket bevat tien methodieken waarbij het gesprek en de uitwisseling centraal staan. De methodieken zijn complementair te gebruiken.

U kunt die methodieken uitkiezen die u en de klas het beste liggen. De methodieken zijn ingedeeld in drie thema's: 'anoniem, persoonlijk, privĂŠ, publiek', 'identiteiten online' en 'het kan ook fout gaan...'. Als afsluiter van de les of lessenreeks kan een samenvattende brainstormoefening gedaan worden.

Internetdate / van Abeelen, Marjan. - Amsterdam: Eenvoudig Communiceren, 2012. - 92 p..

- (Thuisfront). - ISBN: 978-90-8696-132-0: 15,00 EUR Doelgroep: 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar Vindplaats Antwerpen: or 4.3.12 thui De serie Thuisfront gaat over problemen waarmee jongeren thuis te maken kunnen krijgen. In dit boek gaat de veertienjarige Kevin zijn chatvriendin Elfie voor het eerst ontmoeten. Maar is Elfie in het echt ook zo leuk? En wat moet hij doen als ze wil zoenen of misschien wel meer? iLuisteren: het internet als bron voor luistermateriaal / Taets, Erwin. - [S.l.]: -, [s.a.].

Doelgroep: Volwassenen 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://iluisteren.taets.be/syllabus.htm Vindplaats Antwerpen: pa 5.5 iLui Het verzamelen van degelijk, kwalitatief hoogstaand en interessant luistermateriaal voor de lessen Nederlands en moderne vreemde talen is niet eenvoudig. Leesmateriaal vinden we snel genoeg in kranten, tijdschriften en op websites. Kijkmateriaal nemen we op van tv. Maar hoe komen we aan luistermateriaal dat geschikt is voor onze lessen? Waar is materiaal te vinden?

Hoe slaan we luisterfragmenten op om ze te gebruiken in de les? En wat zijn enkele moderne, vernieuwende ideeĂŤn op het gebied van luistervaardigheid, de integratie van ICT en BZL met luistervaardigheid en hoe kan het internet als schatkamer voor luistervaardigheid ons leven als lesgever makkelijker, afwisselender en vooral interessanter maken. Deze website is bedoeld voor cursisten van de bijscholing iLuisteren van Erwin Taets. Op deze website kunt u een pdfversie van de syllabus downloaden en vindt u een aanklikbare lijst van alle websites die in de loop van de bijscholing werden vermeld.

Allochtone ouders en de digitale generatiekloof : een handreiking voor mediacoaches en opvoedingsprofessionals / Klute, Ed. - Utrecht: Media4ME - Mira Media, 2012. - 20 p.. ISBN: 978-90-814662-3-3 Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 allo 39

De ontwikkelingen op internet en in andere media gaan snel. Ouders vinden het soms lastig om deze ontwikkelingen te volgen en daarover met hun kinderen te communiceren. Veel scholen richten daarom ouderbijeenkomsten in over wat kinderen kunnen tegenkomen op internet en hoe opvoeders hiermee kunnen omgaan. Uit onderzoek bleek dat allochtone ouders niet evenredig deelnemen aan de op ouders gerichte activiteiten over mediawijsheid.

Mira Media heeft daarom in 2011 en 2012 het project 'Digitale generatiekloof in allochtone gezinnen' uitgevoerd, in samenwerking met Pharos. In het project werd gepraat met groepen ouders uit verschillende etnische minderheidsgroepen over het eigen mediagebruik en dat van hun kinderen (0-12 jaar). De resultaten werden besproken met Mediawijzer.net en het Nederlands Jeugdinstituut (NJI). Dit leidde o.m. tot deze brochure voor professionals die met allochtone ouders werken. De brochure geeft niet enkele informatie over het mediagedrag van allochtone ouders en kinderen, maar geeft ook tips over hoe ouders kunnen worden bereikt en hoe een voorlichtingsaanbod intercultureel ingevuld kan worden.

Kinderen & internet : magazine voor ouders, grootouders, opvoeders en kinderen / Luijbregts, Raymond. - Rijswijk: Clipboard Publishing, [s.a.].: 15,95 EUR (incl. verzendkost) Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 kind Dit magazine werd gemaakt met de missie dat ouders/opvoeders er tegenwoordig een taak bij hebben gekregen, namelijk hun kinderen fatsoenlijk leren omgaan met nieuwe media.

Kinderen & internet toont stap-voor-stap wat ouders kunnen doen om hun kinderen te beschermen tegen schadelijke beelden, pedofielen, kinderlokkers... en hoe ze torenhoge gsmrekeningen kunnen voorkomen. Daarnaast worden ouders gewezen op het nuttige van de nieuwe media. Het magazine bevat interviews met experten, ouders en kinderen.

Mijn kind en gamen : de meest gestelde vragen / [s.n.]. - [S.l.]: De Druglijn, [s.a.].

Doelgroep: Volwassenen URL: http://goo.gl/GlVE0N Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 mijn Deze folder geeft antwoorden op de meest gestelde vragen over gamegedrag bij kinderen en jongeren.

Sociale media?! / Borgdorff, Martine; Pardoen, Justine. - Amsterdam: UPC, 2011. - veelv. gepag.

Doelgroep: Volwassenen 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://goo.gl/6TCsev Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 soci Dit boekje over sociale media richt zich zowel tot tieners als tot hun ouders en leerkrachten.

Het biedt een aanleiding om het vertrouwen en de samenwerking uit te bouwen tussen kinderen en jongeren enerzijds en hun gezin en de school anderzijds. Voor ouders en leraren maakt het boekje duidelijk wat er eigenlijk gebeurt, in al die uren dat jongeren online zijn.

Jongeren kunnen er de meest voorkomende valkuilen uithalen en daar van leren. Achteraan zijn handige websites opgenomen voor tieners en voor ouders.

Veilig internet gezinspakket / Insafe. - BelgiĂŤ: Clicksafe, 2008. - handleiding voor ouders (39 p.), familie-fun-boekje (35 p.). - ISBN: 978-90-78209-60-7 Doelgroep: Volwassenen 5-6 jaar 7-8 jaar 9-10 jaar URL: http://goo.gl/eSRso5 40

Vindplaats Antwerpen: pa 8.1.1 veil Dit gezinspakket is een instrument om ouders en kinderen te helpen een veilig gebruik van het internet onder de knie te krijgen. Het zet ouders en kinderen samen aan het werk en stimuleert de communicatie tussen beiden. Het 'Familie-fun-boekje' vertelt het verhaal van Emma en Alex die leren hoe ze veilig kunnen internetten. Ouders en kinderen kunnen dit verhaal sĂ men lezen. Door samen aan de opdrachten te werken, leren ze spelenderwijs veel bij. In de handleiding vinden ouders achtergrondinformatie, tips om hun kind te begeleiden en de juiste antwoorden op de vragen en opdrachten. Er komt een brede waaier van thema's aan bod, zoals: spam, communicatie, privacy, cyberpesten, commerciĂŤle misbruiken en games.

Focus! Over sociale media als de grote afleider / Pardoen, Justine. - Amsterdam: SWP, 2012. - 118 p.. - ISBN: 978-90-8850-386-3: 14,90 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 1 focu Pubers en sociale media lijken voor elkaar gemaakt. Contact met anderen is voor hen immers even belangrijk als ademhalen. Het puberbrein vindt het bovendien heerlijk om tegelijkertijd met meerdere dingen bezig te zijn en ervaart binnenkomende berichtjes als beloningen. Toch wijst onderzoek uit dat pubers eigenlijk niet kunnen multitasken en dat de manier waarop ze omgaan met sociale media tot gevolg heeft dat ze te weinig oefenen met leren concentreren.

Het boek Focus! is bedoeld als een handleiding om jongeren te helpen om hun 'bewusteloos' mediagebruik te veranderen in bewust mediagebruik, zodat ze met volle aandacht beslissingen nemen over wat ze gaan doen en waarom. De auteur stelt dat dit kan bereikt worden door een gesprek op gang te brengen met de jongere. Het stellen van de juiste vragen is daarbij een onmisbaar hulpmiddel. Het boek staat vol met dit soort vragen en biedt vele andere praktische adviezen voor ouders, opvoeders, leerkrachten en docenten.

Hier vloekt men niet, Facebook ziet alles : sociale netwerken ontrafeld / Heyman, Rob; Daems, Annet; Baelden, Dorien; Pierson, Jo. - Leuven: Davidsfonds, 2013. - 149 p.. - ISBN: 978-90-6306-647-5: 17,50 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 1 hier Dit boek behandelt bezorgdheden die gepaard gaan met het gebruik van internettechnologieĂŤn. Meer in het bijzonder biedt het een aantal inzichten in de mechanismen van sociale netwerksites. Deze kunnen de gebruiker ondersteunen in een meer bewust en veilig gebruik van de online netwerkplatformen. In eerste instantie focust het boek op de persoonsgebonden gegevens die gebruikers op sociale netwerksites plaatsen. Vragen die in dit thema behandeld worden zijn onder meer: Wie heeft toegang tot de gegevens die gebruikers online zetten?; Wat gebeurt er met die gegevens?; en Wat zijn de mogelijke gevolgen van het feit dat derden toegang hebben tot die gegevens? In tweede instantie wordt aandacht besteed aan een aantal mogelijke gevaren verbonden aan het gebruik van sociale netwerksites en met name voor kinderen en jongeren. De vragen focussen op: Wat zijn de gevaren gerelateerd aan andere sociale netwerksite gebruikers (bv. cyberpesten); en Wat is de impact van de privacyinstellingen van Facebook op de identiteitsontwikkeling van jongeren?

Kids online : kansen en risico's van kinderen en jongeren op het internet / d'Haenens, Leen; Vandoninck, Sofie; Bauwens, Joke; Bosman, Jan; Mertens, Stefan. - Gent: Academia Press, 2012. - XI, 198 p.. - ISBN: 978-90-382-1901-1: 21,00 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 1 kids Dit boek presenteert resultaten van het EU Kids Online-onderzoek (2010) naar de online activiteiten en online risico's waarmee kinderen zich geconfronteerd zien. De kijk van de 41

kinderen werd vergeleken met de visie van de ouders. In het boek ligt de nadruk op Belgische en Vlaamse kinderen, o.m. in vergelijking met Franstalige Belgische kinderen en hun Nederlandse leeftijdsgenoten. 'Kids online' richt zich tot beleidsmakers, leraren, opvoeders, onderzoekers en ouders die begaan zijn met kinderen en hun omgang met het internet.

Samen leren : tieners en sociale media / Pijpers, Remco; Duimel, Marion; Borgdorff, Martine. - Amsterdam: Stichting Mijn Kind Online, 2013. - 51 p.

URL: http://goo.gl/L2ppWs Vindplaats Antwerpen: ro 1 same In berichten over jongeren en sociale media komen vooral de negatieve kanten van sociale media aan bod en ligt de nadruk meestal op het thema (on)veiligheid. Dit rapport belicht de positieve kanten van sociale media. De centrale vraag van het onderzoek luidde: 'Hoe dragen internet en sociale media bij aan het leren van jongeren?'. Het rapport gaat in op participatie door sociale media waarbij de nadruk ligt op het gebruik voor eigen ontwikkeling, samenwerken en leren met sociale media. Er werd nagegaan hoe jongeren sociale media inzetten om te leren over hun hobby's en passies en hoe ze sociale media gebruiken voor het leren op school. Verder werd onderzocht welke digitale middelen 10 t/m 17-jarigen ter beschikking hebben. Uit de conclusies blijkt dat de beginvraag niet eenduidig kan beantwoord worden omdat er allerlei verschillen bestaan tussen jongeren. Je kan dus niet spreken van 'de' jongeren of 'de' sociale mediageneratie. Tenslotte leverde het onderzoek ook conclusies voor mediawijsheid.

Socialbesitas : sociale media : van vertier tot verslaving / Calis, Mayke; Kisjes, Herm. Middelbeers: InnoDoks, 2013. - 144 p.. - ISBN: 978-94-90484-06-4: 19,95 EUR Doelgroep: Volwassenen 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar Vindplaats Antwerpen: ro 1 soci Veel ouders en leerkrachten worstelen met het sociale mediagebruik van kinderen en jongeren. Sociale media brengt veel goede en leuke dingen, maar er zit ook een nadelige kant aan. In het boek 'Socialbesitas' wordt deze keerzijde belicht. Zoals de gevolgen voor je brein door voortdurende afleiding, de gevolgen voor je privacy, cyberpesten, sexting en verslaving.

In het boek worden ervaringsverhalen van jongeren en ouders afgewisseld met de nieuwste wetenschappelijke inzichten over het gebruik van sociale media. Er worden adviezen gegeven voor ouders/begeleiders om op een praktische, opbouwende manier om te gaan met het sociale mediagedrag van hun kind. Jongeren kunnen ook zelf aan de slag met de Toolkit Socialbesitas. Die laat zien hoe dwangmatig of juist bedachtzaam hij of zij de sociale media gebruikt.

Pesten is laf! : cyberpesten is laffer / Delver, Bamber; Hop, Liesbeth. - Haarlem: Vives Media, 2007. - 157 p.. - ISBN: 978-90-809076-4-5: 17,50 EUR Doelgroep: Volwassenen Vindplaats Antwerpen: ro 3 pest Dit boek over cyberpesten is het resultaat van gesprekken met ouders, leerkrachten, leerlingen, politiemensen en vertrouwenspersonen. Het beschrijft uitgebreid hoe cyberpesten eruit ziet en waarin online pesten verschilt van het offline pesten. Het bevat interviews en getuigenissen. Het geeft adviezen aan ouders en scholen over hoe ze cyberpesten kunnen voorkomen en hoe ze ermee kunnen omgaan. 'Pesten is laf! Cyberpesten is laffer' is bedoeld voor ouders/opvoeders en professionals m.b.t. kinderen/jongeren in de leeftijd van 10-16 jaar.

42

Docentengids Sociale Media - BcPL / Schoffelen, Tom. - Limburg: Tom Schoffelen, 2012. 24 p.

Doelgroep: Volwassenen URL: http://www.media.tomttb.com/bcpl Vindplaats Antwerpen: ro 6 doce Deze gids is bedoeld om docenten die geen ervaring hebben met sociale media, een handvat aan te reiken om te starten met het gebruik van sociale media om hun lessen interactiever te maken en ook buiten het klaslokaal in contact te blijven met hun leerlingen. De gids bevat een lijst met de belangrijkste termen per sociaal netwerk en een aantal voorbeelden die laten zien hoe de specifieke mogelijkheden van bepaalde sociale netwerken kunnen worden gebruikt in onderwijssituaties. De auteur probeert de gids regelmatig bij te werken omdat sociale netwerken online staan en dus snel kunnen veranderen.

Onderwijs met ICT : leren en lesgeven met technologie / Bolhuis, Erik; Van der Hoeff, Aike. - Bussum: Coutinho, 2013. - 240 p.. - ISBN: 978-90-469-0339-1: 26,50 EUR Vindplaats Antwerpen: ro 6 onde Dit handboek geeft (toekomstige) leraren inzichten, achtergrondinformatie en ideeën over hoe ze technologie en ICT kunnen inzetten als hulpmiddel bij het leren en lesgeven in het secundair onderwijs. Het boek begint met een inleidend hoofdstuk dat het gebruik van ICT in een context plaatst en bespreekt wat ervoor nodig is. De volgende hoofdstukken geven steeds een theoretische verdieping en een praktische uitwerking van een thema. Aan bod komen de volgende negen onderwerpen: interactief onderwijs via het web, mediawijsheid, de didactiek van het digibord, de ELO: rode draad in het onderwijs, mobiel leren in het onderwijs, digitaal toetsen, het leerlingvolgsysteem, games in het onderwijs, leren en internationaliseren via ICT. Smihopedia : aan de slag met sociale media in het onderwijs! / Mijland, Erno. Middelbeers: Innodoks, 2012. - 128 p.. - ISBN: 978-94-90484-02-6: 18,95 EUR URL: http://alleskanaltijdbeter.blogspot.be/ Vindplaats Antwerpen: ro 6 smih Smiho is het acroniem voor Sociale Media in het Onderwijs, terwijl het begrip pedia uit het Grieks komt en naar vorming/opvoeding verwijst. De auteur van Smihopedia beschrijft zijn ideeën over de betekenis van sociale media voor het onderwijs en biedt handvatten om op individueel en organisatieniveau met sociale media aan de slag te gaan. Sociale mediatoepassingen kunnen ingezet worden voor de ondersteuning van verschillende leeractiviteiten. Door leerlingen te laten werken met sociale media en hen te laten reflecteren over het gebruik ervan, leren ze hoe ze media op een gezonde, verstandige en proactieve manier kunnen gebruiken, m.a.w. ze worden mediawijzer. Bovendien bieden sociale media veel mogelijkheden tot efficiënte samenwerking, dialoog en deskundigheidsbevordering van onderwijsprofessionals. eSafetyKit / Digivaardig & Digibewust. - Europa: Insafe, 2011.

Doelgroep: Volwassenen 5-6 jaar 7-8 jaar 9-10 jaar 11-12 jaar URL: http://www.esafetykit.net/ Vindplaats Antwerpen: url Doel van het eSafety pakket is het helpen van ouders en leerkrachten om hun kinderen/leerlingen te begeleiden en voor te lichten over internet. Zij leren onder meer hoe kinderen zich gedragen op internet, in welke situaties zij verzeild kunnen raken en hoe zij veilig internetten bij de kinderen kunnen bevorderen. Kinderen tussen de zes en twaalf jaar 43

leren aan de hand van vragen en oefeningen spelenderwijs wat veilig internetten is. Zo krijgen zij tips hoe zij het best hun online profiel vorm kunnen geven (informatie over onder meer hun leeftijd en hobbys), hoe om te gaan met online contact met onbekenden en wat de gevolgen kunnen zijn van online pesten. Het eSafety pakket is verkrijgbaar als papieren versie en is ook beschikbaar via een online tool.

Incluso / [s.n.]. - Leuven: Incluso, [s.a.].

Doelgroep: 17-18 jaar URL: http://www.incluso.org/manual Vindplaats Antwerpen: URL Sociale media als Facebook, Twitter en blogs kunnen risicojongeren helpen aan de samenleving deel te nemen. Vaak hebben deze jongeren te weinig computerkennis om te weten hoe ze dat het beste kunnen doen. Beroepskrachten die met jongeren werken ontbreekt het echter vaak aan tijd of kennis om de jongeren te leren hoe ze met sociale media moeten werken. Dat blijkt uit een onderzoek van INCLUSO, een samenwerkingsproject van zeven Europese landen, waarin de invloed van sociale media op de levenskwaliteit van risicojongeren werd onderzocht. Via sociale media kunnen jongeren niet alleen gemakkelijker contacten leggen en onderhouden, maar ook op zoek gaan naar werk, hun mening uiten en op de hoogte blijven. Op de projectsite staat ondermeer een handleiding voor beroepskrachten die sociale media bij risicojongeren willen introduceren.

Medialessen.wikiwijs.nl : zoek, deel en maak leermateriaal / Stichting Kennisnet. - Den Haag: Stichting Mijn Kind Online, [s.a.].

Doelgroep: 5-6 jaar 7-8 jaar 9-10 jaar 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://medialessen.wikiwijs.nl/ Vindplaats Antwerpen: URL Medialessen.wikiwijs.nl is een vervolg op medialessen.nl en biedt lessen voor mensen die in het onderwijs aan de slag willen met mediawijsheid. Een verzameling lessen, gemaakt door diverse organisaties, over uiteenlopende onderwerpen. Van een les over modellenprogrammas op televisie tot lessen over beeldmanipulatie in kranten en publiceren op internet. Er is ook een pagina met ondersteuningsmateriaal voor leraren die met digitaal leermateriaal en online tools willen werken en daarvoor niet (voldoende) beschikken over de nodige kennis en vaardigheden. Voor het basisonderwijs heeft Wikiwijs het leermateriaal geordend op niveau (bijv. po groep 4) en vakgebied (vb. Nederlands). Voor het speciaal onderwijs zijn de leermaterialen geordend op vakgebied (vb. aardrijkskunde) en leerniveau (bijv cluster 1 visuele beperking) en voor het middelbaar beroepsonderwijs is het leermateriaal geordend op studierichting (bijv. bouwkunde ) en overstijgende vakken (bijv. Nederlands). Ook voor het hoger onderwijs is informatie en digitaal lesmateriaal te vinden op de site.

Mediawijsheid / [s.n.]. - [S.l.]: KlasseTv, 2012.

Doelgroep: 9-10 jaar 11-12 jaar URL: http://klassetv.nl/lespakket/mediawijsheid/ Vindplaats Antwerpen: URL Mediawijsheid is een digitaal lespakket dat bestaat uit 6 lessen die kinderen bekend maakt met de verschillende aspecten van digitale media. Het lespakket gaat met name in op de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling met betrekking tot een veilige omgang met internet, sites, profielpaginas, games, cyberpesten en reclame. Mediawijsheid kan worden ingezet als aanvulling op bestaande lessen sociale vaardigheden en (wereld)burgerschap, maar 44

ook als invulling van een project rondom media. De lessen variĂŤren in klassikale lessen, lessen voor groepjes leerlingen en individuele lessen. Het lespakket bestaat uit de volgende onderdelen: inspirerende videos, digitale praatplaaten, lesbrieven voor de leerkracht, werkbladen voor de leerlingen en een informatiebrief voor de ouders.

3.1.1.3 Presentatie ontbreekt met games kan je ook leren

45

3.1.2 WORKSHOPS TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Op zoek naar de meerwaarde van een omgekeerde les?

De deelnemers aan deze workshop maken kennis met de principes van ‘Flipping the classroom’. De ‘klassieke’ kennisoverdracht in de les wordt vervangen door het verwerven van de leerinhoud via online instructiemateriaal. Hierdoor komt er tijdens de contacturen meer tijd vrij om vragen te beantwoorden en kan er meer aandacht besteed worden aan het verwerken van de leerinhoud. We vertalen deze principes naar een concreet hoofdstuk uit de module ‘Didactische competentie algemeen’ uit de lerarenopleiding. Via een beeldfragment wordt de uitgevoerde les aan de deelnemers voorgesteld. De voor- en de nadelen worden opgelijst. Als besluit luisteren én kijken we naar de bevindingen van enkele cursisten.

De deelnemers kunnen na deze workshop:  de kenmerken van ‘Flipping the classroom’ in eigen woorden uitleggen.  het verband tussen een praktijkvoorbeeld en de kenmerken van ‘Flipping the classroom’ uitdrukken.  aan de slag om het online instructiemateriaal (podcast en mindmap) aan te maken.  de voor- en de nadelen van ‘Flipping the classroom’ opsommen.  een eigen mening over ‘Flipping the classroom’ vormen.

Dit praktijkvoorbeeld is uitgewerkt voor het volwassenenonderwijs. Een vertaalslag naar de andere onderwijsniveaus is zeker mogelijk.

Inge Peeters Lector CVO HIK Geel peeters.i@telenet.be CVO HIK Geel Kleinhoefstraat 4, 2440 Geel 014 56 23 22 PRESENTATIE LINKEN

46

TITEL BESCHRIJVING (LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKERS EN FUNCTIES E-MAIL SPREKERS NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Flipping the classroom Wat is flipping the classroom precies? Wat zijn de voor – en nadelen en hoe kan je op een eenvoudige manier hiermee aan de slag?

De deelnemers zien de voor en nadelen van flipping the classroom in en krijgen een paar praktische tools die eenvoudig zijn in gebruik en waarmee ze snel zelf aan de slag kunnen om kleine instructiefilmpjes voor leerlingen te maken.

Leerkrachten die de transfer naar hun eigen vak kunnen en willen maken uit baO en SO. Wesley Wouters en Jos Willems, Pedagogische coördinator en leerkracht wiskunde Wesley.wouters@campusboomgaard.be en willems.nelen@gmail.com Campus Boomgaard Boomgaardstraat 56, 2300 Turnhout 014 47 05 10 PRESENTATIE NOG LINKEN + DOCUMENT ‘Flipping the classroom door de ogen van Talenschool Turnhout’ LINKEN

Flipping the classroom Wat is the classroom?

door de ogen van Talentenschool Turnhout

flipping

Flipping the classroom komt er op neer dat de leerkracht een instructiefilmpje online aan de leerlingen aanbiedt, waarbij de leerlingen dit filmpje vóór de eigenlijke les reeds bekijken.

De verder inoefening van de leerstof kan dan gebeuren tijdens de les onder de begeleiding van de vakleerkracht.

De voordelen: 

 

De theorie van de les wordt door de leerlingen via flipped classroom reeds bekeken. Op deze manier kennen de leerlingen de leerstof al wanneer ze de klas binnenwandelen. In het begin van de les worden kort de belangrijkste onderdelen nog eens herhaald. Op deze manier is er meer tijd voor oefeningen en is er de mogelijkheid om leerlingen individueel te coachen en te gaan differentiëren.

De leerlingen kunnen het gemaakte filmpje steeds opnieuw thuis of in de klas raadplegen. Hierdoor kunnen ze de leerstof telkens weer opfrissen, herhalen en de uitleg eventueel even stoppen. Het kan door een aantal leerlingen misschien ook gebruikt worden als een vorm van bijles.

Elke leerling heeft zijn eigen leerstijl. Door gebruik te maken van verschillende werkvormen komt elke leerstijl binnen je lessen aan zijn trekken.

47

  

Leerlingen worden sneller geconfronteerd met inhoudelijke problemen. Wat ze thuis nog niet begrepen hebben, kunnen ze tijdens de les nog vragen aan de leerkracht. Tijdens de les is er dan ook meer tijd om vragen te stellen en te remediëren waar nodig.

Leerlingen kunnen op hun eigen tempo, hun leerproces lopen en eventueel bijsturen.

In de plaats dat de leerkracht een filmpje maakt voor de leerlingen, is het ook zeer verrijkend leerlingen dit zelf eens te laten doen. Hun motivatie neemt hierdoor toe en ze onthouden de leerstof beter aangezien ze er zelf mee aan de slag zijn moeten gaan.

De nadelen: 

Om een goed instructiefilmpje te maken, heb je tijd nodig. Voordeel is wel dat je dit dan gedurende verschillende schooljaren kan blijven gebruiken.  Niet elk onderwerp of vak leent er zich even goed toe.  Om met flipping the classroom aan de slag te gaan moet je een zeker schroom overwinnen, aangezien je jezelf hoort in het filmpje en je het resultaat misschien niet altijd perfect vindt.  Leerlingen die de link naar het filmpje hebben, kunnen dit bij slechte bedoelingen gaan delen met anderen of eventueel bewerken.

Opmerkingen:    

Flipping the classroom moet gezien worden als een extra middel, naast alle andere werkvormen die tijdens een les gebruikt kunnen worden. Variatie in werkvormen blijft dus nodig om onze leerlingen te blijven inspireren. Een onderwijsleergesprek doet vaak nog wonderen!

Belangrijk is dat de leerkracht tijdens zijn les nog even aandacht besteedt aan het terugkomen op de uitleg in het filmpje. Een korte herhaling van de kernpunten is dus zeker nodig.

Als leerkracht verwacht je van de leerlingen dat ze het filmpje thuis bekijken. Je legt dus een deel van de verantwoordelijkheid in handen van de leerling zelf.

Afhankelijk van welke app je gebruikt om het filmpje te maken, heb je slechts een beperkt geheugen. Dit kan je voorkomen door het filmpje op youtube te zetten of eventueel een andere account aan te maken.

De door ons reeds gebruikte apps/software: Educreations - Gratis - App - Betalend online platform om het filmpje te maken (geen tablet nodig thuis) (http://www.educreations.com).

- Geen animaties mogelijk (bv. extra filmpje) Explain everyting - Kostprijs: 2,69 euro - App - Geen online platform om het filmpje te maken - Animaties mogelijk (bv. extra filmpje) Doceri - Gratis - App - Betalend online platform om het filmpje te maken (geen tablet nodig thuis) (https://doceri.com/) - Geen animaties mogelijk (bv. extra filmpje)

48

Community Clips (microsoft) Gratis Software te installeren op computer (geen tablet nodig thuis) Filmen van het beeldscherm

49

TITEL BESCHRIJVING (LEER)DOELEN VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Pedagogisch ICT-beleid Samen nadenken en handvaten geven voor een krachtig pedagogisch ICT-beleid op je school.

De deelnemers kunnen na het volgen van de workshop zelf een pedagogisch ICT-beleid uitstippelen op maat van hun school.

Beleidsmedewerkers, coรถrdinatoren en directies in baO en SO. Saskia Michielsen Directeur Campus Boomgaard Saskia.michielsen@campusboomgaard.be Campus Boomgaard Boomgaardstraat 56, 2300 Turnhout 014 47 05 01 PRESENTATIE ONTBREEKT

50

TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM ORGANISATIE ADRES TELEFOON LINK NAAR PRESENTATIE

Langdurig of chronisch ziek‌ en dan is er Bednet!

Langdurig zieke kinderen kunnen naar school via het internet.

Bednet wil kinderen die in bed liggen, helpen via het internet. De klas en de speelplaats verhuizen gewoon naar de computer. In hun eigen school blijven de kinderen in contact met hun eigen leerkrachten en hun klasgenoten.

Informatie over de toepassing van Bednet op uw school, in uw klas.

Bednet is voor elke langdurig of chronisch zieke leerling anders en dus flexibel toepasbaar.

Leerkrachten uit lagere school en SO. Voor theorievakken gemakkelijker inzetbaar dan voor praktijkvakken.

Helena Plomteux Medewerker Bednet provincie Antwerpen helena.plomteux@bednet.be Bednet vzw Bondgenotenlaan 134 bus 4 - 3000 Leuven 016 20 40 45 LINK PRESENTATIE

51

TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Jongeren en sociale media Initiatie in sociale media Informatie over verschillende populaire sociale mediaplatformen (Facebook, Snapchat, ‌) De bedoeling is om mensen die weinig met social media hebben, een beter zicht te doen krijgen op wat sociale media is en hoe het gebruikt wordt.

Deelnemers kunnen dus kennis maken met een aantal sociaal netwerksites, de voor- en nadelen ervan leren kennen, en dit dan vooral met betrekking tot de jongeren. baO en SO. Dirk Cools Leerkracht dirk.cools@sintclara.eu Sint-Claracollege Arendonk Kloosterbaan 5, 2370 Arendonk 014 67 85 72 LINK PRESENTATIE

52

TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Mediawijs onderwijs Waar je ook kijkt, onze omgeving is compleet doordrongen van ‘media’ en ‘mediatoepassingen’. Constant worden we met allerlei boodschappen bestookt, vaak met slinkse bijbedoelingen van slimme reclamejongens. Maar hoe ga je daar mee om in de klas? Ben je je er wel bewust van als leerkracht? Hoe kan je (als niet-ICT-specialist) inspelen op de vraag naar nieuwe ICT-toepassingen in je klas?

In deze sessie leer je in de eerste plaats wat mediawijsheid is (bij leerkrachten). Tegelijkertijd krijg je praktijkvoorbeelden te zien van hoe je dit vakoverschrijdend zou kunnen aanpakken.

De deelnemer krijgt na het volgen van deze workshop een beter inzicht in wat mediawijsheid is (bij leerkrachten) en maakt kennis met praktijkvoorbeelden mediawijsheid in een vakoverschrijdende aanpak.

Lager – SO – HO – CVO’s Thomas Smets Lector Nederlands + onderzoeker Thomas.Smets@thomasmore.be Thomas More Campus Blairon 800 014 80 61 01 LINK PRESENTATIE

53

TITEL BESCHRIJVING (LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

iPad in de klas Korte introductie hoe een iPad werkt, iMovie, iPhoto, i-prompt pro, airserver (eventueel onder voorbehoud pic collage, quickoffice).

Leerkrachten leren een iPad aan en uitzetten, een foto en filmpje maken en bewerken in iMovie,en iPhoto. Airserver wordt gedemonstreerd en uitgelegd. En afhankelijk van de timing of de eerdere ervaringen met het werken met tablets van de groep, kunnen ook pic collage, quickoffice en i-prompt pro nog aan bod komen. baO – SO – HO – CVO’s Kristien De Schuyteneer en Ben Bastiaensen Kristiends@msn.com , benbastiaensen@so-zenit.be Campus Boomgaard en Campus Zenit Boomgaardstraat 56 en de Merdodelei 220 014470510 en 014471440 PRESENTATIE ONTBREEKT

54

TITEL BESCHRIJVING (LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

De klas gaat digitaal, klaslokaal van morgen is nu reeds bezig.

Leerlingen en leerkracht werkten volledig digitaal. Geen papier meer.

De deelnemers krijgen een goede kijk op wat er vandaag reeds mogelijk is om 100% digitaal te gaan met je klas. Google+, Google Docs, Cirkels, Agenda, taken, reflecties. Opzoeken en verwerken van leerstof. Werken thuis en op afstand lesgeven en werken in klasteams.

Zelf lessen maken. Gebruik van een tablet , GSM door leerlingen enz. enz. baO – SO – HO – CVO’s Lucas Van de paer Leerkracht Multimedia, Google Certified Teacher, Discovery Education DEN STAR Teacher lvandepaer@gmail.com Campus Zenit De Merodelei 220 2300 Turnhout 014 47 14 40 LINK PRESENTATIE

55

TITEL

Gratis online tools om je communicatie en samenwerkingen te vergemakkelijken (MailChimp & Trello)

BESCHRIJVING

Een korte introductie voor beginners in twee tools dat het je makkelijker maakt om te communiceren en samen te werken. Voor de meeste organisaties/scholen zijn beide tools gratis om te gebruiken.

Met het online e-mail marketing tool Mailchimp is het mogelijk om professionele nieuwsbrieven te creëren en te versturen. Het biedt ook de mogelijkheid om rapporten te trekken. Je krijgt tips over het gebruik van een e-mail nieuwsbrief voor jouw school/organisatie.

Trello is een simpel management tool dat je toont wie wat gaat doen in je project. Dat kan vooral bruikbaar zijn wanneer je samenwerkt met bijv. medewerkers van andere scholen of collega’s op andere locaties, ouders, externe organisaties, enz.

Deelnemers - weten waar ze de tools kunnen vinden - hebben een beter begrip van de basisfuncties van de tools - hebben een beter begrip over het strategisch gebruik van nieuwsbrieven.

Leerkrachten, directies en ICT-coördinatoren, verantwoordelijk voor Communicatie of Management.

Jan Govaerts Adviseur Communicatie

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM ORGANISATIE ADRES ORGANISATIE TELEFOON ORGANISATIE LINK NAAR PRESENTATIE

jan.govaerts@turnhout.be Stad Turnhout Campus Blairon 200 014 44 33 45 PRESENTATIE ONTBREEKT

56

TITEL BESCHRIJVING (LEER)DOELEN VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

iPad tijdens de les Lichamelijke Opvoeding Gebruik van iPads tijdens Lichamelijke Opvoeding.

De deelnemers leren kennis maken met de mogelijkheden van de iPad binnen de les LO. Leerkrachten Lichamelijke Opvoeding.

Kathleen Hermans Leerkracht LO Kathleen.hermans@hivset.be HIVSET Herentalsstraat 70 014 47 13 20 PRESENTATIE ONTBREEKT

57

TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL NA DE WORKSHOP ZELF AAN DE SLAG?

Google drive, werken in the cloud Een uiteenzetting van de mogelijkheden adhv een demonstratie.

Hoe kan je documenten delen met anderen op een efficiënte manier. Met Google drive kan je eenvoudig samenwerken aan teksten en spreadsheets. Je kan er online formulieren mee maken en automatisch laten verwerken naar een spreadsheet. Te gebruiken met collega's en met leerlingen .

De deelnemer maakt kennis met het gebruik van Google Drive en zijn onderdelen. baO, SO, HO, CVO’s Tom Adriaenssen Ict-coördinator tom.adriaensen@hivset.be Hivset Herentalsstraat 70 014 47 13 00 Zie https://support.google.com/drive/?hl=nl#topic=14940 Dit is een helppagina van Google , met een uitgebreide uitleg over allerlei onderdelen, inclusief filmpjes.

OK

58

TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Cyberpesten Pesten en cyberpesten blijven hot items in de media. Wanneer het mis loopt, wordt de school wel eens met de vinger gewezen. Welke methoden zijn er in binnen- en buitenland beschikbaar om (cyber)pesten preventief aan te pakken?

De deelnemer heeft een beter inzicht in: - de verschillen tussen pesten en cyberpesten.

- de mogelijkheden van cyberpesten.

- een aantal methoden van binnen- en buitenland om (cyber)pesten preventief aan te pakken.

Lager Onderwijs Anoek Smeyers, Lector pedagogische wetenschappen.

Lector pedagogische wetenschappen Anoek.smeyers@thomasmore.be Thomas More Kempen Campus Blairon 800 014 80 61 01 PRESENTATIE ONTBREEKT

59

TITEL BESCHRIJVING

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

Sociale media als leermiddel Sociale media zijn alom tegenwoordig!

Het gebruik van sociale media als leermiddel is nieuw, uitdagend en speelt in op de leefwereld van de leerlingen. In deze workshop verkennen we samen de mogelijkheden van enkele sociale netwerksites. Samen leren aan de hand van Facebook, Twitter en Scoop it!.

De deelnemer heeft: - een bredere kennis van de beschikbare sociale media en doet inspiratie op om aan de slag te gaan met sociale media in de klaspraktijk.

- concete handvaten om aan de slag te gaan met Facebook, Twitter en Scoop it! in de klaspraktijk.

Secundair en hoger onderwijs Anoek Smeyers Lector pedagogische wetenschappen Anoek.smeyers@thomasmore.be Thomas More Kempen Campus Blairon 800 014 80 61 01 PRESENTATIE ONTBREEKT

60

TITEL

Serious games over job inclusie Ondersteunende acties voor NEET (not in Education, Training or Employment).

BESCHRIJVING

Wij ondersteunen NEET cliënteel die op zoek zijn tewerkstellingsprojecten of een job met behulp van verschillende technieken, zoals individuele en collectieve ondersteuning.

Presentatie en demonstratie van verschillende instrumenten ter ondersteuning van NEET: een combinatie van een bordspel en een zoektocht op het internet, een serious game, ...

De deelnemers leren hoe serious games gerelateerd aan job opname gebruiken.

Presentatie van CCAS: medewerkers die werken met mensen between16 tot 30 jaar oud - Neet - op zoek naar een baan.

Presentatie van PACA volwassenenonderwijs: medewerkers die werken met volwassenen op zoek naar een baan.

Francoise Le Quelenec, afdeling werkgelegenheid coördinator, CCAS Carvin (Frankrijk).

Akam Rahimi, ICT en E-Learning Developer, PACA Volwasseneneducatie.

De deelnemers hebben een zicht op welke serious games er gebruikt kunnen worden om NEET te ondersteunen, gerelateerd aan jobinclusie.

Presentatie van het OCMW Carvin: medewerkers die NEET jongeren ondersteunen (SO).

Presentatie van PACA Volwassenonderwijs: medewerkers die NEET volwassen ondersteunen. (CVO’s).

Françoise Lequelenec Coördinator tewerkstelling francoise.lequelenec@carvin.fr

(LEER)DOELEN VOOR WIE?

SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM ORGANISATIE ADRES ORGANISATIE TELEFOON ORGANISATIE SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

CCAS CARVIN 1 Rue Thibaut 62220 CARVIN +33 321 74 76 07 Akam Rahimi ICT and E-Learning Developer a.rahimi@paca.uk.com PACA Adult Learning PACA, Chalky Road, Portslade, Brighton, East Sussex, BN41 2WS, GB +44 1273 422 632 LINK PRESENTATIE

61

TITEL

Moodle platform en Google Drive

BESCHRIJVING

Introductie Moodle als leermiddel en ervaringen delen van dit gratis elektronisch leerplatform in PACA Volwassenenonderwijs en het Learning Cities project.

De deelnemers leren kennis maken met de mogelijkheden en onderdelen van Moodle als gratis elektronisch leerplatform en het gebruik van Google Drive en zijn onderdelen.

Dit praktijkvoorbeeld is uitgewerkt voor het volwassenenonderwijs. Een vertaalslag naar de andere onderwijsniveaus is zeker mogelijk.

Akam Rahimi ICT and E-Learning Developer a.rahimi@paca.uk.com PACA Adult Learning PACA, Chalky Road, Portslade, Brighton, East Sussex, BN41 2WS, GB +44 1273 422 632

(LEER)DOELEN

VOOR WIE? SPREKER FUNCTIE SPREKER E-MAIL SPREKER NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL LINK NAAR PRESENTATIE

LINK PRESENTATIE

LEARNING CITIES: MOODLE & SERIOUS GAMES Op het digitaal uitwisselingsplatform Moodle, wordt er in het Learning Cities project heel wat informatie uitgewisseld en gediscussieerd tussen project partners.

De volgende oplijsting van serious games is op het Moodle platform terug te vinden. Vermits de voertaal van het project Engels is, volgt een Engelse weergave: - Serious game on job guidance and appliance methodologies : http://monentretiendembauche.sfr.com/ - Beginners' Computing - for mouse practice. It's on www.drawastickman.com - www.povertyisnotagame.com is a free serious game for secondary schools, which is translated in several languages (French, English, Dutch,...). It is useful to introduce social subjects such as poverty. There is also a manual you can download.

-, http://www.monkeytalesgames.com with a classic handbook which can be used in the classroom. Additional exercises can be made in the game.

- Questionaut (BBC): http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks2/games/questionaut/ you learn English, Maths and science skills. For children of 11 years. And http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks3/games/questionaut/: Join Questionaut on his journey through strange worlds, and use your English, Maths and Science knowledge to recover his friend's hat.

62

- http://www.organizinggame.org/ The Toolkit is a set of resources that supports face-to-face training for residents and community leaders. The computer-based component (the "Organizing Game") is used to introduce concepts, prompt discussion, and allow residents to practice skills in a safe, non-threatening environment. The initial focus of the Toolkit is teaching Doorknocking, an organizing technique that's particularly effective in moving issues within a local community.

- http://www.bbc.co.uk/sn/hottopics/climatechange/climate_challenge/ Earth's future is in your hands!

A game where you are president of the European Nations. You must tackle climate change and stay popular enough with the voters to remain in office.

- http://www.spongelab.com/game_pages/hob.cfm History of Biology is a browser based scavenger hunt style educational game. It is designed to teach high school students and general interest groups about the history of biology covering topics such as early microscopes, classification, taxonomy, heredity, genetics and evolution.

- http://www.miniconomy.nl/en/ In the free-to-play browser-based game Miniconomy you can trade with thousands of other players. Apart from trading, you can also make a career by being a police officer , mayor of one of the many cities, real estate agent, bank manager or even president, Miniconomy has a great community with active and friendly players.

In the virtual economy, where everyone is on a mission and everyone plays a role, it's up to you to choose how you live your virtual life: Will you be going for riches, power, new friends, or would you rather be a politician?

It's up to you: in Miniconomy anything is possible!

- http://virtonomics.com/ Virtonomics ("virtual economics") is a browser-based multiplayer economic game.

Virtonomics is a business simulation, simulating economics. It allows users to study the basics of management. The game is turn-based and the conversion of a game situation occurs once a day.

- http://borntobealive.fr/index_uk.html Camille and Jean are expecting their first child, and Camille is due soon. While resting at their apartment, Camille begins to feel her first contractions.

Experience the happy event in a realistic 3D by helping Camille prepare for the maternity ward and manage her pain.

- http://www.brainworth.net/what-is-brainworth/ Brainworth is a virtual world in which players move along a path towards their educational or professional goal. They set the targets themselves, and the game-world provides a series of 'levels' between their current and desired skill levels.

63

3.2 VAN TURNHOUTSE SCHOLEN Uit een bevraging op de onderwijsraad blijkt dat er heel wat goede praktijken bestaan in Turnhoutse scholen. We sommen ze je hieronder voor je op.

3.2.1 Het Co-kids project in de Stedelijke Basisschool Turnhout KOOGO, de ouderkoepel van het officieel gesubsidieerd onderwijs, ervaart dat het zinvol gebruiken van multimedia voor een aantal ouders en kinderen onbereikbaar blijft. Net daarom lanceerde KOOGO vanaf het schooljaar 20102011 samen met IBM, het CO-kids proefproject. Het kind-ouder leren staat centraal. Het project komt tegemoet aan de vraag van veel ouders om als mee-opvoeder en individuele begeleider de school te ondersteunen in het gezamenlijk opvoedingsproject.

Door kleuters multimedia vaardigheden aan te leren en deze te laten inoefenen onder begeleiding van hun ouders zal de computer meer blijken te zijn dan 'de spelletjesmachine'.

Het opbouwen van de ICT vaardigheden van kleuters én hun ouders binnen de schoolcontext kan de aanzet geven tot een grotere ouderbetrokkenheid en leiden tot meer maatschappelijke participatie. Door het gebruiken van eenvoudig, correct Nederlands bij het begeleiden, ondersteunen en uitwerken van de verschillende activiteiten wordt een positief engagement ten opzichte van het Nederlands mee opgenomen.

De nieuwe projectscholen kregen hun Kidsmarts in de loop van februari –maart geleverd en zij gingen onmiddellijk aan de slag. In het nieuwe project heeft elke school de KidSmarts ingezet op maat van hun eigen visie op ICT en ouderbetrokkenheid binnen de school. Dit leverde een grote diversiteit van de invulling van het project op.

Het project in de Stedelijke Basisschool Turnhout ziet er als volgt uit: TITEL CONTACTPERSONEN E-MAIL NAAM SCHOOL ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL BESCHRIJVING PROJECT

Co-kids Dorine Stammen, directeur en Anja Luyckx, ICT-coördinator dorine.stammen@turnhout.be anja.luyckx1@gmail.com Stedelijke Basisschool Turnhout DE PADDENSTOEL Jozef Simonslaan 16 , 2300 Turnhout 014 41 42 43 Ik vind dat ik op korte tijd veel ouders en kleuters bereik. De ouders zijn heel betrokken ( van alle culturen ) .Dat is leuk om te zien.

Ik laat de kleuters zelf kiezen wat hen aanspreekt.

Als beginscherm zet ik Symbaloo ( symbaloo.com ). Op deze site kan je eigen pagina’s samenstellen: Kleuterboeken en spelletjes allerlei, …Zo verschijnt er een scherm met allemaal icoontjes waarachter spelletjes zitten.

Volgend schooljaar hoop ik nog meer ouders en kleuters te bereiken.

Het is in ieder geval een project waar ik veel voldoening van heb. www.symbaloo.com

3.2.2 Skillville in Campus Boomgaard TITEL CONTACTPERSOON E-MAIL NAAM SCHOOL

Skillville Saskia Michielsen, directeur Saskia.michielsen@campusboomgaard.be Campus Boomgaard 64

ADRES SCHOOL TELEFOON SCHOOL BESCHRIJVING PROJECT

Boomgaardstraat 56, 2300 Turnhout 014 47 05 01 “Onze leerkrachten handelsvakken zijn erg enthousiast over een serious game Skillville waarbij lln heel wat economische VOET halen. “ zegt Saskia Michielsen, directeur.

LINKEN: Skillville infobundel LINKEN: Technische handleiding Skillville voor leerkrachten LINKEN: Technische handleiding Skillville voor leerlingen

3.2.3 Klasse interviewt Talentschool Turnhout De Talentenschool Turnhout nam zich in 2013voor om het gebruik van ICT in de les minstens te verdubbelen. Hoe ze daarin slaagden vertellen ze in het in het december nummer 2013 van Klasse voor leraren http://pdf.klasse.be/KVL/KVL240/KVL240.pdf .

Deze aso-, bso- en tso-school met ongeveer achthonderd leerlingen investeert volop in ICT. Mensen én middelen.

“Ons doel? Leraren minder bang maken” Saskia Michielsen: “ICT is een aandachtspunt tijdens functioneringgesprekken. Daarin pols ik bijvoorbeeld hoe collega’s omgaan met computers in de klas. Ik stel vragen om ze te laten reflecteren: welke meerwaarde zou ICT voor jou betekenen? Hoe kan je samenwerken met een collega?”

Wesley Wouters : “De ene leraar staat te trappelen van ongeduld voor elk nieuw digitaal snufje, de andere kijkt de kat uit de boom of boycot ICT. Wesley Wouters castte in de Talentenschool Turnhout vijf types leraren.

65

4. EXTERNE PRAKTIJKVOORBEELDEN Er bestaan heel wat praktijkvoorbeelden die we onmogelijk allemaal konden tonen. Toch willen we alvast een blik werpen op welke andere mogelijkheden er nog zijn.

ZELFEVALUATIEINSTRUMENT E-LEREN (E-VET) Ben je als organisatie uit de volwasseneducatie van plan om met e-leren te starten of wil je weten hoever je gevorderd bent met de integratie ervan? Dan kan je dit eenvoudig testen met behulp van het zelfevaluatie instrument dat werd ontwikkeld tijdens een partnerschapsproject (E-VET Ready) gefinancierd door het Leonardo da Vinci programma.

Het resultaat van het project is een zelfevaluatie instrument waarmee je jouw organisatie tegen het licht kunt houden op het vlak van integratie van e-leren. Het doel van dit instrument is om binnen je organisatie een denkproces op te starten rond hoe deze integratie kan verbeterd worden. Na het invullen van deze zelfevaluatie vragenlijst, ontvang je nuttige feedback die je verder op weg helpt.

Zie http://www.evet-ready.eu/ MY DIGITAL ME EN MY DIGITAL ME JUNIOR Met het e-portfolio MY DIGITAL ME neem je zelf de leiding over je eigen ontwikkeling.

Je maakt een overzicht van wie je bent, wat je kunt en wat je wilt en zet zelf je eigen stappen in het uitwerken van jouw plannen. De bedoeling is ook om zoveel mogelijk bewijzen te verzamelen. Dit wil zeggen dat je moet laten zien wie je bent en wat je kunt. Jouw verzamelde bewijzen kun je ook digitaal toevoegen in jouw e-portfolio.

Je maakt niet alleen voor jezelf een overzicht van je eigen ontwikkeling, maar je kunt ook anderen vragen om hun mening.

MY DIGITAL ME is een programma waar je jouw ontwikkeling helemaal kunt beheren.

Zie http://www.my-digital-me.be/ MY DIGITAL ME Junior wil leerlingen ♦in het basisonderwijs en ♦in de 1e graad van het secundair onderwijs op een speelse manier uitdagen om op zoek te gaan naar hun top– en droomtalenten. Via groepsactiviteiten en activiteiten die de leerling alleen uitvoert, leert hij zichzelf, maar ook de andere klasgenoten beter kennen. Alle resultaten worden bewaard in het digitaal portfolio van en door de leerling MY DIGITAL ME Junior.

Zie http://www.mdmjunior.be/#/home Beide programma’s kwamen tot stand dankzij een samenwerking tussen: ♦ de Dienst Beroepsopleiding—DBO departement Onderwijs & Vorming en ♦VLAJO Innovatie en incubatiecentrum.

INgeBEELD, PLATFORM ROND MEDIAWIJSHEID Dit platform voor mediawijsheid of Ingebeeld toont in deze online leeromgeving relevante praktijkvoorbeelden rond mediawijsheid of mediaopvoeding. Zie http://www.ingebeeld.be/

66

KLASCEMENT KlasCement is het Vlaamse leermiddelennetwerk en is nu een afdeling van het Agentschap Onderwijscommunicatie. Zie http://www.klascement.be/ Je vindt op KlasCement verschillende soorten leermiddelen. Een overzichtje: Artikels Downloadbaar lesmateriaal Websites Interactieve oefeningen Beeld Audio Activiteiten Fysiek materiaal Voorbeelden zijn: Een digitaal bord brengt interactie, visualisatie en ICT in je klas. Bij correct gebruik verhoogt het digitaal bord de activiteit, betrokkenheid en de motivatie van de leerlingen. Op digibordlessen.be vind je uitgewerkte lessen voor je digitaal bord maar ook tips, extra software, interessante websites en meer. Zie http://www.klascement.be/digitaleborden/ APPSAKEE is de projectsite van KlasCement waar we alle informatie en lesmateriaal bundelen over educatieve apps. Natuurlijk vind je er ook een uitgebreid overzicht aan apps. Zie http://www.appsakee.be/

-

BELGIAN NETWORK FOR OPEN & DIGITAL LEARNING Op de website van Belgian Network for Open & Digital Learning, http://be-odl.org/nl/tools , vind je een groot aantal gratis tools die je kunt gebruiken bij je dagelijks werk en/of bij de aanmaak van kleine e-leerobjecten.

Audio tools Auteurstool : e-cursus.

Screencast : digitale opname van je beeldscherm door gebruik te maken van software die vastlegt wat er op het scherm gebeurt.

Screenshot : een een statische afbeelding (een "foto") van wat er op een bepaald moment zichtbaar is op (een deel van) je beeldscherm Oefeningen Foto's die je vrij kunt gebruiken Mindmapping Online bevraging: polsen naar de mening van de deelnemers.

Presentaties Projectmanagement: beheren van een of meerdere e-leerprojecten.

Grote bestanden opladen Varia SLIDESHARE: deel je presentaties Mediawijsheid in de onderwijspraktijk Hoe mediawijs zijn leerkrachten? Welke ICT-middelen en nieuwe media worden reeds ingezet? Karlijn Dankers (Fontys Fydes) is onderwijsadviseur en kent de dagelijkse praktijk. Jeroen van Beijnen (Cubiss) vertelt over nieuwe ontwikkelingen en ervaringen van bibliotheken (o.a. over de inzet van de iPad in het basisonderwijs). http://www.slideshare.net/timonnl/mediawijsheid-in-de-onderwijspraktijk

67

Apps! Apps! Apps!

Dit boek is tot stand gekomen door de vele vragen van leerkrachten die aan de slag willen gaan met hun iPad in de klas. Een vraag die steeds terugkomt: Welke apps hebben we nu zeker nodig?

Op basis hiervan geef Kurt Klynen je een korte rondleiding op zijn persoonlijke iPad. Verwacht je aan een lijst die je op weg zal helpen, maar die zeker niet definitief is. Denk eraan, dit zijn je eerste stappen naar het integreren van dit toestel in je dagelijkse lespraktijk.

Ik sta in dit overzicht stil bij algemene apps die volgens mij bruikbaar zijn voor alle vakken. De vakspecifieke apps komen verder in het schooljaar aan bod.

De app is gratis te downloaden in de iTunes store. https://itunes.apple.com/be/book/apps!-apps!-apps!/id554443845?mt=11 APPS IN DE KLAS Door: Bart Everaerts Apps in de klas geeft een verzameling van doelgerichte en effectieve apps die je snel kan gebruiken in de kleuterschool en in de lagere school.

Apps in de klas wordt gekaderd binnen de eindtermen ICT en mediaopvoeding van het Vlaamse onderwijs departement.

Bij veel apps worden er ook lestips gegevens zodat de leerkracht snel een idee krijgt van hoe de app eventueel te gebruiken.

Apps in de klas is niet af en zal permanent geĂźpdatet worden.

De app is gratis te downloaden in de iTunes store. https://itunes.apple.com/be/book/apps-in-de-klas/id568759586?mt=11 CULTUURPLEIN Op http://www.cultuurplein.nl/primair-onderwijs/lesidee/nieuwe-media-0 kan je een heel aantal lesideeĂŤn verzamelen voor nieuwe media binnen het kunstonderwijs, (waaronder filmeducatie en fotografie). Met een overzicht van tijdschriften, nieuwsbrieven, begrippen en links.

KENNISNET Kennisnet is een non-profit organisatie uit Nederland en biedt haar kennis en diensten gratis aan. Surf naar http://www.kennisnet.nl/

68

Meer info?

Lerende Steden project Stad Turnhout

Stad Turnhout Campus Blairon 200 2300 Turnhout (0032)14 40 96 31 onderwijs@turnhout.be www.turnhout.be

69