ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 1
αντίθεση περιοδική επιθεώρηση λόγου και δραστηριότητας
1
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2008
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
2
4
Της σύνταξης
ΠΡΟΣ ΤΗΝ 7η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Ο. ΤΟΥ ΚΚΕ(μ-λ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ 7ης ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗΣ
22
76
ΠΡΟΣ ΤΗΝ 7η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες του Βασίλη Σαμαρά
ΠΡΟΣ ΤΗΝ 7η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ
18ο Συνέδριο ΚΚΕ: Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε - εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος του Νίκου Παπαβασιλείου
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 2
αντίθεση
της σύνταξης ΜΟΙΑΖΕΙ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ σαν μια μεγάλη άμπωτη που αποσύροντας τα “ήρεμα” νερά της αποκαλύπτει ωμά και χωρίς καλλωπισμούς τις αντιθέσεις που διατρέχουν και κυβερνούν τον πλανήτη. Η ΠΑΡΟΞΥΝΣΗ ΤΩΝ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΩΝ, η οικονομικοπολιτική κρίση, που σαν τις “καμένες” κηλίδες σ’ ένα φιλμ, που ξέφυγε από το σκοτάδι του σκοτεινού θαλάμου, κατατρώνε όλο και περισσότερο την επιφάνειά του. Η κρίση αυτή απλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο, αποκαλύπτοντας τη σήψη του καπιταλισμού και τη δυστυχία που δημιουργεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη και αδυνατώντας πλέον να καλύψει τις αιτίες που την παράγουν. Το νερό δεν γυρίζει πίσω και τίποτα πια δεν θα είναι όπως στο παρελθόν. ΤΟ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΖΗΤΗΜΑ που αναδεικνύεται εμφανέστατα για όλους -κεφαλαιοκράτες και εργαζόμενους- είναι βεβαίως η έλλειψη του αντίπαλου δέους, το οποίο θα εκφράσει το άλλο σκέλος της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου εργασίας που κινεί την ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτό που προσδιορίζει καθοριστικά αν θα υπάρξουν όροι ανατροπής της αποκρουστικής εικόνας που αρχίζει να αποκαλύπτεται μέσα από τις ατέλειωτες ουρές των ανέργων, τα κλειστά εργοστάσια, την εγκαταλελειμμένη γη, τη φτώχεια αλλά και θα αποτρέψει την επιστροφή σε μια ακόμη χειρότερη προοπτική για τον κόσμο της δουλειάς. ΔΗΛΑΔΗ, ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ, ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΟ, ΕΞΕΓΕΡΤΙΚΟ, αποτελεσματικό και οραματικό κομμουνιστικό κίνημα. Μια αριστερά της ρήξης και της αφύπνισης των μαζών που θα την αγκαλιάσουν και θα την αναδείξουν σε πραγματικό δέος για τους εκμεταλλευτές, τους ιμπεριαλιστές, τους κεφαλαιοκράτες. ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ που εδώ και κάποιες δεκαετίες απασχολεί όσους δεν έχασαν την ελπίδα και την εμπιστοσύνη τους στη δυνατότητα οικοδόμησης μιας άλλης κοινωνίας και αρνήθηκαν να καταθέσουν τα όπλα τους, όταν γύρω μας μιλούσαν για το τέλος της ιστορίας, για τον άτρωτο καπιταλισμό, για μια κοινωνία του καναπέ και της κατανάλωσης, για έναν κόσμο κρυμμένο από την πλαστική επικάλυψη των πιστωτικών καρτών και τη δανειοδότηση των ονείρων του. ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ, Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ αποκάλυψε επίσης ότι όσοι θεωρούν ότι έχουν αυτή την αριστερά, ότι έχουν το πρόγραμμα για να κυβερνήσουν σήμερα, βρίσκονται σε διαφορετική διάσταση από τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει το υποκείμενο στο οποίο αναφέρονται. Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ δεν μπορεί να αναζητηθεί στις έτοιμες λύσεις ούτε αρκούν οι υποσχέσεις που θίγουν την ευαισθησία περί ενότητας. Ακόμη περισσότερο, 2
δεν μ σία π ϋποθ γκρό οικο πλαί ΠΡΟ τικά και ό Σ’ Α βάλε επόμ πρέπ ιστο λαγέ ξεις ΣΕ Μ λες α χετα απόψ αναζ ΑΝΤ ψης ΑΝΤ ΑΝΤ απολ ΑΝΤ του ΑΝΤ ρουσ ακρι γενν κής Α ξεδιπ ΑΥΤ στηρ διαδ της υ
αποαντι-
νομιό το άνειά σήψη η και ρίζει
αλαιποίο κινεί πάρι μέαλεκόμη
ματιύπνιό δέ-
ς δεν μιας ς μιωνία επι-
ρούν μερα, ει το
ε αρτερο,
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 3
δεν μπορεί πλέον να αποκρύψει κανείς την μάλλον πολύχρονη και επίπονη διαδικασία που απαιτείται για να ανασυσταθεί με τα στέρεα υλικά της ταξικής πάλης. Προϋποθέτει πριν από όλα ότι το υποκείμενο, η εργατική τάξη, θα επιτύχει την ανασυγκρότησή της εκ νέου ως τάξη ικανή να οδηγήσει προς μία διαφορετική κοινωνική οικονομική και πολιτική συγκρότηση. Έχοντας επαναθεμελιώσει το φιλοσοφικό της πλαίσιο, να προβάλει ως τέτοιο πλέον υποκείμενο στο προσκήνιο. ΠΡΟΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ οφείλουν να κατευθύνονται όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται για την επαναστατική ανατροπή της καπιταλιστικής κοινωνίας και όχι για τη διάσωση ή τη μεταρρυθμιστική βελτίωσή της. Σ’ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ αλλά και επίπονη προσπάθεια έρχεται να συμβάλει η 7η Συνδιάσκεψη που σκοπεύει το ΚΚΕ(μ-λ) να πραγματοποιήσει το αμέσως επόμενο διάστημα. Μια προσπάθεια προσδιορισμού των χαρακτηριστικών που θα πρέπει να ενσωματώσει σήμερα αυτή η ανατρεπτική αριστερά, υπερασπίζοντας τις ιστορικές της κατακτήσεις αλλά και επανεκτιμώντας τις αναγκαίες εσωτερικές αλλαγές ώστε να αποτινάξει τη σκουριά της ήττας και να επιφέρει τις απαιτούμενες ρίξεις στην κοινωνία της αυξανόμενης ανισότητας. ΣΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟ όπου πολλοί φορείς και οργανώσεις βρίσκονται σε παράλληλες αναζητήσεις, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για ανάλογες αναφορές μέσα στο λαό, έρχεται η περιοδική αυτή έκδοση με τη φιλοδοξία να συμβάλει μέσω της παράθεσης απόψεων, διαπιστώσεων, προβληματισμών αλλά και προτάσεων στη δημιουργική αναζήτηση και το διάλογο για τη διεύρυνση της αμφισβήτησης. ΑΝΤΙΘΕΣΗ ο τίτλος μας, γιατί αυτή είναι η κινητήρια δύναμη, όχι μόνο της σκέψης αλλά και της ταξικής πάλης και της κοινωνικής διαδικασίας. ΑΝΤΙΘΕΣΗ στις κυρίαρχες απόψεις ενσωμάτωσης και παραίτησης. ΑΝΤΙΘΕΣΗ στα γονίδια της ήττας που προσπαθούν το σύστημα και οι αριστεροί απολογητές του να εμφυτεύσουν στις νέες γενιές εργαζόμενων. ΑΝΤΙΘΕΣΗ σε μια πραγματικότητα που δεν μπορεί πλέον να καλύψει τη σαπίλα του συστήματος, επιμένοντας στο αήττητο του καπιταλισμού. ΑΝΤΙΘΕΣΗ, λοιπόν, επιλέξαμε να τιτλοφορήσουμε αυτή την έκδοση που θα παρουσιάζει τα κείμενα και το διάλογο που θα αναφέρονται στην 7η Συνδιάσκεψη ακριβώς διότι πιστεύουμε ακλόνητα ότι η πάλη αντιτιθέμενων απόψεων μπορεί να γεννήσει ένα νέο ρεύμα της κομμουνιστικής αντιιμπεριαλιστικής-αντικαπιταλιστικής Αριστεράς που θα αναδείξει νέες προοπτικές στις αντιστάσεις που θα πρέπει να ξεδιπλωθούν για να’ χει νόημα και ουσία όλη αυτή η διαδικασία αναζήτησης. ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ έρχεται να επισημάνει ο προσδιορισμός για το λόγο και τη δραστηριότητα. Για να θυμηθούμε και τη σοβιετική θεωρητική παράδοση, η κοινωνική διαδικασία καθορίζεται από την αναπόσπαστη σχέση της άρθρωσης του λόγου και της υλοποίησής του μέσω της πράξης. 3
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 4
αντίθεση
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς Για τις διεθνείς εξελίξεις Διανύουμε μια περίοδο όπου συνεχίζεται η παρατεταμένη επίθεση του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη και συνολικά τον κόσμο της δουλειάς. Στόχος αυτής της επίθεσης είναι η επαναθεμελίωση των ταξικών σχέσεων και σε βάση απόλυτης κυριαρχίας του κεφαλαίου. Με άξονα την ανατροπή των εργασιακών σχέσεων και τη διαμόρφωση όρων απόλυτης εξουσίας του κεφαλαίου στο εργασιακό πεδίο. Την εξάλειψη σειράς δικαιωμάτων και κατακτήσεων και συνολικά τη διαμόρφωση όρων ενός εργασιακού Μεσαίωνα. Ταυτόχρονα, μια περίοδο όπου εξελίσσεται η εκστρατεία επανακατάκτησης-επαναποικιοποίησης του κόσμου από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Μια εκστρατεία στην οποία χρησιμοποιούνται όλα τα μέσα, που αναπτύσσεται ακόμα και με απροκάλυπτες στρατιωτικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις που κομματιάζουν χώρες και μακελεύουν λαούς. Στο ίδιο διάστημα έχουμε την παρόξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών για το ξαναμοίρασμα του κόσμου, με όλους τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτό για τους λαούς και συνολικά για την ανθρωπότητα. Αυτές οι εξελίξεις έχουν οδηγήσει σε όξυνση όλων των αντιθέσεων στον κόσμο. Ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη, τον ιμπεριαλισμό και τους λαούς. Ταυτόχρονα, η παρόξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων έχει οδηγήσει σε κρίση το παγκόσμιο σύστημα των διεθνών σχέσεων. Καταλυτικό ρόλο στην εμφάνιση αυτής της κρίσης έπαιξε η πολιτική των ΗΠΑ, καθώς θεώρησαν τις ανατροπές του 1989-1991 σαν την «ιστορική ευκαιρία» για την προώθηση μιας πολιτικής που θα τους έδινε την πλήρη κυριαρχία στον κόσμο. Μόνο που μια τέτοια επιδίωξη δεν αντιστοιχούσε στις δυνατότητες των ΗΠΑ και στους πραγματικούς συσχετισμούς στον κόσμο. Το αποτέλεσμα ήταν η όξυνση των αντιθέσεων των ΗΠΑ όχι μόνο με Ρωσία-Κίνα αλλά και με τους συμμάχους τους, ευρωπαίους ιμπεριαλιστές και Ιαπωνία, και συνολικά ανάμεσα σε όλες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Ταυτόχρονα η ηρωική αντίσταση του ιρακινού λαού υπήρξε ο αποφασιστικός παράγοντας για να αναδειχτεί το αδιέξοδο της στρατηγικής των ΗΠΑ. 4
ιμπε
εντε στρα (στα πεδ πεδ σης με σ έντα άλλε ταμπ Αφρ
μενω μιου ανθ
μαζώ τόχρ των
θορ τος.
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 5
ς
ενά-
άση ν και άλεισια-
ποιησιμπε-
και εται
άμε-
ρίση
ς θεμιας δίωμούς
ά και α σε
άγο-
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ Κ.Ο. ΤΟΥ ΚΚΕ(μ-λ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ 7ης ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗΣ
Περάσαμε έτσι σε μια φάση αναδιάταξης δυνάμεων με βασικά της χαρακτηριστικά: Την αναγκαιότητα επαναπροσδιορισμού των στρατηγικών της κατευθύνσεων για κάθε ιμπεριαλιστική δύναμη. Την ανάδειξη σε πρώτο πλάνο του ζητήματος συμμαχιών στρατηγικού χαρακτήρα. Την προσπάθεια διαμόρφωσης όρων από κάθε ιμπεριαλιστική δύναμη και σε συνθήκες εντεινόμενου ανταγωνισμού. Ενός ανταγωνισμού που αναπτύσσεται σε όλα τα πεδία. Το στρατηγικό, το στρατιωτικό, το πολιτικό, της δημιουργίας συμμαχιών τακτικού χαρακτήρα (στα πλαίσια και του συνολικού ζητήματος συμμαχιών που έχει αναδειχτεί). Στο οικονομικό πεδίο, που δεν περιλαμβάνει μόνο το ενεργειακό και των δρόμων μεταφοράς, αλλά και το πεδίο των τεχνολογιών αιχμής, του ελέγχου παραγωγής τροφίμων, το νομισματικό, της κίνησης κεφαλαίων, της πληροφορίας, του θεάματος και που θα μπορούσαμε να το συνοψίσουμε στο ζήτημα ελέγχου των αγορών. Ταυτόχρονα και στα «περιθώρια» που διαμορφώνει η ένταση των ανταγωνισμών ανάμεσα στις βασικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, εμφανίζονται και άλλες δυνάμεις που διεκδικούν αναβάθμιση της θέσης και του ρόλου τους στο παγκόσμιο ταμπλό, «περιπλέκοντας» περισσότερο την κατάσταση (Ινδία, Βραζιλία, Ιράν, Βενεζουέλα, Ν. Αφρική, Σ. Αραβία κ.ά.). Είναι φανερό ότι στο σύνολό τους αυτές οι εξελίξεις επιδεινώνουν τη θέση των εργαζόμενων μαζών και συνολικά των λαών, θίγουν ή και καταργούν βασικά τους δικαιώματα, δημιουργούν τεράστιους κινδύνους για την ειρήνη στον κόσμο, ακόμη και για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Η αντίσταση των λαών Από την άλλη μεριά συνεχίζεται αδιάκοπα η αντίσταση, η πάλη των εργαζόμενων λαϊκών μαζών ενάντια στο καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ταυτόχρονα εδώ και λίγα χρόνια έχει μπει μπροστά η διαδικασία ανασύνταξης-ανασυγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων σ’ όλο τον κόσμο. Ωστόσο οι συνέπειες της οπισθοχώρησης (για δεκαετίες), της ήττας εξακολουθούν να καθορίζουν το επίπεδο ανάπτυξης, την αποτελεσματικότητα, την προοπτική του λαϊκού κινήματος. Η αποσυγκρότηση του κορμού ισχύος της λαϊκής πάλης (της εργατικής τάξης), η αποσύν5
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 6
αντίθεση
θεση του κομμουνιστικού κινήματος εξακολουθούν να βαραίνουν αρνητικά στις εξελίξεις. Οι λίγες εξαιρέσεις (όρα Νεπάλ κ.ά.) σηματοδοτούν το ελπιδοφόρο μέλλον, δεν είναι όμως αρκετές για να αναστρέψουν τη συνολική εικόνα των πραγμάτων. Ετσι, δεν είναι καθόλου συμπτωματικό το ότι το «κενό» καλύπτεται από δυνάμεις (π.χ. ισλαμικός φονταμενταλισμός) που ούτε θέλουν ούτε μπορούν να δώσουν ουσιαστική απάντηση στα προβλήματα των λαών. Ούτε επίσης είναι συμπτωματικό το ότι η αντίσταση και οι αγώνες των λαών «κεφαλαιοποιούνται» πολλές φορές πολιτικά (εκτός των εξαιρέσεων που αναφέραμε) από δυνάμεις ρεφορμιστικές ή και αστικές. Και αυτό είναι το «μικρότερο κακό». Το κυρίως ζήτημα είναι ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο όξυνσης της ταξικής πάλης, έντασης της επίθεσης του συστήματος ενάντια στους εργαζόμενους, μεγιστοποίησης των κινδύνων που απειλούν τους λαούς, με τις λαϊκές μάζες να μην έχουν ακόμη αποκτήσει τα «όπλα» και το επίπεδο (ιδεολογικής, πολιτικής, οργανωτικής) συγκρότησης που απαιτείται για να τους αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά.
λαίο ου ε μένω
Οι εξελίξεις στη χώρα μας
τις δ ση τ
Με ανάλογο τρόπο εξελίσσονται τα πράγματα και στη χώρα μας και στα ζητήματα που αναδεικνύουν. Συνεχίζεται αμείλικτη η επίθεση του κεφαλαίου ενάντια στις εργαζόμενες λαϊκές μάζες. Εξακολουθεί να ευθυγραμμίζεται η αστική τάξη με τους αντιδραστικούς ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς στην περιοχή και τον κόσμο. Παραμένουν άλυτα τα προβλήματα στα σύνορα της χώρας, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσεται μια πολιτική εμπλοκής της στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Το πιο σημαντικό είναι ότι απέναντι στα χειρότερα που έπονται ο λαός βρίσκεται αφοπλισμένος και με μια «Αριστερά» που ούτε θέλει ούτε μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που θέτουν. Αντίθετα, αυτή ακριβώς η ανεκδιήγητη «Αριστερά» (τουλάχιστον ένα τμήμα της) επιχειρεί να προβάλει σαν «διέξοδο» για το λαό το ρόλο που φιλοδοξεί να αναλάβει στην υπηρεσία του συστήματος. Το ζήτημα της Αριστεράς έχει μια συνολική διάσταση η οποία και θα μας απασχολήσει στη συνέχεια. Θα θέλαμε ωστόσο να το δούμε καταρχάς σε σχέση με τις απαιτήσεις της ταξικής πάλης όπως αυτή εξελίσσεται στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα, σε σχέση με τις δυο πρόσφατες αναμετρήσεις που υπήρξαν. Ακριβώς επειδή εμφάνισαν όλα τα δεδομένα του προβλήματος όπως αυτό έχει αλλά και αυτά που θα 'χουμε να αντιμετωπίσουμε στην πορεία. Στη χώρα μας εξελίχθηκαν τα τελευταία δύο, δυόμισι χρόνια δυο μεγάλες αντιπαραθέσεις ταξικού, πολιτικού χαρακτήρα. Η πάλη της σπουδάζουσας νεολαίας και η αντίσταση των εργαζομένων στην αντιασφαλιστική επιδρομή του κεφαλαίου. Αυτές οι αντιπαραθέσεις ήταν έκφραση της διαρκούς σύγκρουσης ανάμεσα στο σύστημα από τη μια και τον εργαζόμενο λαό από την άλλη. Της γενικευμένης επίθεσης του κεφα6
χρη
θειε
αλλά
και σ
φοιτ να μ
που τηση τικο αναγ
ρίως λει α
και Σ Δεν για ν
σύγχ τάλη
γκαί
δεν υπά μεω
ς. είναι αθόταλιματα
αιος ρε-
ντανδύπλα» α να
που
ζες. ιστισύμπε-
πλισεις της) στην
ήσει ς ταδυο του ρεία. αθέτων
στηεφα-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 7
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
λαίου ενάντια στις εργαζόμενες λαϊκές μάζες. Πιο συγκεκριμένα, της επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στη νεολαία καταρχάς και στη συνέχεια στο ασφαλιστικό δικαίωμα των εργαζομένων. Το σύστημα προχώρησε σ’ αυτές τις επιθέσεις έχοντας προετοιμαστεί με κάθε τρόπο και χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα και τους μηχανισμούς που διαθέτει. Από την άλλη μεριά, εξεγέρθηκε η σπουδάζουσα νεολαία παρά και ενάντια στις προσπάθειες πολλών να την «κατευνάσουν». Οσον αφορά το ασφαλιστικό, οι λαϊκές μάζες έδειξαν την αγανάκτηση και την οργή τους αλλά και τις διαθέσεις τους να κινηθούν, να βγουν μαζικά στους δρόμους. Οι αγώνες αυτοί εξελίχθηκαν σε αντιπαραθέσεις μείζονος ταξικού πολιτικού χαρακτήρα και σημασίας. Ο αγώνας της νεολαίας με βάση την αγωνιστική διάθεση, το πείσμα των σπουδαστώνφοιτητών, που οδήγησε στο μπλοκάρισμα της συνταγματικής αναθεώρησης, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να αποτρέψει την ψήφιση του νόμου-πλαίσιο. Ο αγώνας για το ασφαλιστικό, με ανάγλυφη την ταξική, πολιτική του διάσταση και παρά τις διαθέσεις του κόσμου δεν μπόρεσε να δώσει μια αποτελεσματική απάντηση στην επίθεση του κεφαλαίου. Οι αιτίες για μια τέτοια εξέλιξη βρίσκονται καταρχάς στους αρνητικούς συσχετισμούς που έχουν διαμορφωθεί και εδραιωθεί εδώ και χρόνια. Στο χαμηλό ακόμη επίπεδο συγκρότησης του κινήματος. Το ότι στο πλαίσιό του δεν έχουν διαμορφωθεί ακόμη εκείνοι οι πολιτικοί «κινητήρες» που να μπορούν να αξιοποιήσουν αυτές τις διαθέσεις και να δώσουν την αναγκαία ώθηση στην ανάπτυξη του κινήματος. Οσο για την υπάρχουσα Αριστερά, απέδειξε για άλλη μια φορά πως ούτε μπορεί και κυρίως δεν θέλει να αναλάβει το ρόλο που υποτίθεται της ανήκει. Ακόμη περισσότερο, δεν θέλει αλλά ούτε και μπορεί να αλλάξει. Εδώ σ’ αυτό το κείμενο και σε σχέση μ’ αυτά θα σημειώσουμε ένα και μόνο πράγμα. ΚΚΕ και ΣΥΝ στην ουσία πούλησαν αυτούς τους αγώνες και με πλήρη συνείδηση του πράγματος. Δεν θέλησαν και δεν ανέλαβαν την πολιτική ευθύνη αυτών των αντιπαραθέσεων και ακριβώς για να μην έρθουν σε σύγκρουση με τις δυνάμεις του συστήματος. Αν σ’ αυτά συνυπολογίσουμε τις μικρές δυνατότητες αλλά και τον καιροσκοπισμό, τη σύγχυση του συνόλου σχεδόν των οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, η κατάληξη δεν πρέπει να εκπλήσσει. Για όλα αυτά έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα και αναλυτικά και δεν θεωρούμε αναγκαίο να τα επαναλάβουμε σ’ αυτό το κείμενο. Θα αναφερθούμε μόνο σε μια ακόμη πλευρά του ζητήματος. Το κριτήριο που βάζουμε δεν είναι απλά αν κερδήθηκαν ή χάθηκαν αυτές οι μάχες. Στην πορεία της ταξικής πάλης θα υπάρξουν και πολλές χαμένες μάχες με βάση μια σειρά παράγοντες και το συσχετισμό δυνάμεων. 7
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 8
αντίθεση
Το ζήτημα είναι ακόμη και αυτές οι «ήττες» τι «αφήνουν». Μπορούμε να μετρήσουμε πολλές θετικές παρακαταθήκες (και έχουμε αναφερθεί) τόσο στον αγώνα της νεολαίας όσο και των εργαζομένων για το ασφαλιστικό. Εδώ όμως θα θέλαμε να επισημάνουμε τα αρνητικά. Στις δυνάμεις του συστήματος έχει εδραιωθεί η πεποίθηση ότι απέναντί του έχει έναν λαό οργισμένο μεν, αλλά χωρίς τη συγκρότηση που μπορεί να μετατρέψει αυτή την οργή σε «υλική» δύναμη. Κυρίως έχει επανεπιβεβαιώσει την πεποίθησή τους ότι οι πολιτικές δυνάμεις της υποτιθέμενης Αριστεράς δεν έχουν ούτε τη διάθεση ούτε την ικανότητα να τους αντιπαρατεθούν. Γι’ αυτό ακριβώς προχωρούν και κλιμακώνουν την επίθεσή τους σε όλα τα μέτωπα. Στο λαό έχει περάσει σε σημαντικό βαθμό μια αίσθηση της ήττας, μια ενίσχυση της αντίληψης ότι «δεν γίνεται τίποτα». Η «διέξοδος» Τσίπρα αυτό ακριβώς εκφράζει. Την οργή του κόσμου από τη μια αλλά και μια διάθεση «παραίτησης» από τη στήριξη στο δικό του αγώνα και μια εναπόθεση ελπίδων στη σύμπραξη ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ. Αλλά γι’ αυτό θα αναφερθούμε και στη συνέχεια. Συνολικά δηλαδή διαμόρφωση αρνητικών όρων και συσχετισμών σε μια περίοδο κατά την οποία οξύνεται η ταξική πάλη και αναδεικνύονται οι μεγαλύτερες των απαιτήσεων. Το ζήτημα της Αριστεράς και πώς εμφανίζεται Και μόνο σ’ αυτά αν στεκόμασταν, θα διαπιστώναμε ότι θέτουμε με έντονο τρόπο ζήτημα Αριστεράς. Και φυσικά δεν μπαίνει μόνο με βάση αυτά αλλά και ευρύτερα και μάλιστα εδώ και πολλά χρόνια. Και επειδή ακριβώς έχει τεθεί ένα τέτοιο ζήτημα, όλοι έχουν βαλθεί να το «τακτοποιήσουν». Καταρχάς το ίδιο το… σύστημα. Οσο κι αν φαίνεται σχιζοφρενικό, τον τόνο στη συζήτηση περί Αριστεράς που διεξάγεται στις μέρες μας τον δίνουν όργανα και παράγοντες του συστήματος. Αυτό που κυριαρχεί στη φιλολογία περί Αριστεράς είναι μια ορισμένη αντίληψη για το τι είδους «Αριστερά» χρειάζεται (το σύστημα). Αυτό που προσπαθούν να επιβάλουν και μάλιστα σαν «αντικειμενική» απαίτηση των καιρών- είναι ένας συγκεκριμένος τύπος «χρήσιμης Αριστεράς» στα μέτρα και με βάση τις προδιαγραφές του συστήματος. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, μια «Αριστερά» που θα κινείται σε βάση παραδοχής του καπιταλιστικού «μονόδρομου», που θα υπηρετεί την εμπέδωση της άποψης ότι ο καπιταλισμός είναι «μονόδρομος». Απέναντι σ’ αυτή την προπαγάνδα κατακλυσμιαίων διαστάσεων, το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει ένας πραγματικός, ουσιαστικός και αποτελεσματικός αντίλογος, ενώ η όποια πραγματικά αντίθετη άποψη απλώς δεν μπορεί να φτάσει στις ευρύτερες μάζες. Οσον αφορά την «αριστερά» του ΠΑΣΟΚ (λέμε τώρα), αυτή απλώς σιγοντάρει με τον τρόπο της τη σχετική φιλολογία και για ευνόητους λόγους. Ανάλογα πράττει και ο χώρος του ΣΥΝ (και περί αυτόν) μια και κινείται -με τις «διαφοροποιήσεις» του, όλα κι όλα- στο πλαίσιο του ίδιου παιχνιδιού του οποίου φιλοδοξεί να γίνει «βασικός μέτοχος» (με το «μάνατζμεντ» σταθερά στα χέρια των δυνάμεων του συστήματος). 8
χρον με τ
ματο σο α προ μένο
συσ φορ
βου με α αδυ στον μιστ
πρα στα φορ
τον… μέσα
πολ «κυο
σης θυμ ση.
Αλα λελε αισθ όρο λει τ «σοσ
πολκαι ά. λαό «υλιτης ατε-
αντίτου ώνα ε και πεπαι-
ήτηιστα εί να
ήτησυηψη ουν ύπος α να ιστιείναι
ι ότι ποια αφοσχε-
ορογίνει τος).
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 9
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
Το ΚΚΕ, που υποτίθεται ότι προσπαθεί να αρθρώσει έναν διαφορετικό λόγο (και ταυτόχρονα είναι η μόνη δύναμη που η φωνή της μπορεί να ακουστεί κάπως ευρύτερα), κινείται με τρόπο τουλάχιστον αντιφατικό. Οσον αφορά την υπεράσπιση της ιστορίας και της προσφοράς του κομμουνιστικού κινήματος, διατυπώνονται -τα τελευταία χρόνια- και τοποθετήσεις σε θετική κατεύθυνση. Ωστόσο αυτές ακυρώνονται (ή τουλάχιστον δημιουργείται σύγχυση) όταν αυτή η υπεράσπιση προεκτείνεται στο μπρεζνιεφικό μοντέλο στο οποίο το ΚΚΕ εξακολουθεί να μένει προσηλωμένο. Ανάλογη αντιφατικότητα εκδηλώνεται και στο πεδίο αντιμετώπισης του καπιταλιστικού συστήματος, όπου τις αποκαλύψεις και καταγγελίες τις διαδέχονται θέσεις και απόψεις σε ρεφορμιστική κατεύθυνση. Ακόμη μεγαλύτερη αντιφατικότητα και σύγχυση χαρακτηρίζει το χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, όπου αριστερές (έως μαξιμαλιστικές) τοποθετήσεις εναλλάσσονται με απόψεις ρεφορμιστικού στην ουσία χαρακτήρα. Ετσι, με βάση και την -αντικειμενικήαδυναμία τους να προβάλουν σε πλατιά κλίμακα τις απόψεις τους, δίνεται η δυνατότητα στον αστικό Τύπο να προβάλει επιλεκτικά όποια άποψή τους προσεγγίζει τις αστικορεφορμιστικές αντιλήψεις και να θάβει όσες επιχειρούν να αρθρώσουν κάτι πραγματικά αριστερό. Ανάλογο και πιο συστηματικό θάψιμο αντιμετωπίζουν βέβαια οι δικές μας απόψεις. Μια πραγματική «υγειονομική ζώνη» περιβάλλει τις απόψεις του ΚΚΕ(μ-λ), η στεγανότητα μάλιστα της οποίας υπηρετείται όχι μόνο από τις δυνάμεις του συστήματος αλλά και από τους ρεφορμιστές, ακόμη και από τις δυνάμεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Ετσι διαμορφώνεται συνολικά ένα πεδίο όπου το σύστημα «συζητάει» ουσιαστικά με τον… εαυτό του για το ζήτημα της «Αριστεράς» και διαμορφώνει το ιδεολογικό περιβάλλον μέσα στο οποίο θέλει να εκθρέψει τον «αριστερό» του «αντίπαλο». Αντίστοιχο είναι το ταμπλό που διαμορφώνεται όσον αφορά τα πολιτικά σχήματα και τις πολιτικές τους προτάσεις «διεξόδου», τόσο αυτές που διατυπώνονται όσο και εκείνες που «κυοφορούνται». Εχουμε έτσι την «κεντροαριστερή» πρόταση του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή μια πρόταση αναβάπτισης της σοσιαλδημοκρατικής κατεύθυνσης με τη συνδρομή «αριστερών» δυνάμεων, «πρόθυμων» να αναλάβουν έναν τέτοιο ρόλο. Είναι άλλωστε η προτιμώμενη από το σύστημα λύση. (Εννοείται, εάν και εφόσον εξαντληθούν οι δυνατότητες της ΝΔ). Εναλλακτική της προηγούμενης, η πρόταση που προσπαθεί να πλασάρει ο ΣΥΝ με τον Αλαβάνο, της «ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών με κινηματική στήριξη» και σε «αντινεοφιλελεύθερη» κατεύθυνση. Μια πολιτική που εμπορεύεται με τον πιο χυδαίο πολιτικά τρόπο τα αισθήματα, τις αγωνίες αλλά και την απογοήτευση ενός κόσμου για να διαμορφώσει τους όρους μιας «χρήσιμης» -για το σύστημα- «Αριστεράς». Οταν, λ.χ., η ηγεσία του ΣΥΝ προβάλλει τη δυνατότητα άμεσων λύσεων (απέναντι σε «κάποιους» που, υποτίθεται, αναμένουν το «σοσιαλιστικό παράδεισο»), γνωρίζει πολύ καλά ότι, στις δοσμένες συνθήκες και συσχετι9
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 10
αντίθεση
σμούς, άμεσες -κυβερνητικές- λύσεις μπορούν να υπάρξουν μόνο σε σύμπραξη με το ΠΑΣΟΚ (που κατά τα άλλα «αποκηρύσσει»). Στον, υποτίθεται, αντίποδα η άποψη του ΚΚΕ, η οποία προσβλέπει σ’ έναν «σοσιαλισμό» μπρεζνιεφικού τύπου και στον οποίο θα φτάσουμε μέσω της πρότασης για μια «λαϊκή εξουσία» που δεν πείθει ούτε για το πόσο λαϊκή ούτε για το πόσο εξουσία θα είναι. Στο μεταξύ και επί του πρακτέου, αυτή η πρόταση εξουσίας εκφράζεται με σειρά προτάσεων ρεφορμιστικού χαρακτήρα που μόνο στη διατύπωση διαφέρουν (όταν διαφέρουν) από τις αντίστοιχες του ΣΥΝ και τη λογική τους (όπου η διαφορά ανάμεσα στη ρεφορμιστική και την «επαναστατική» άποψη εκφράζεται από το αν ορίζει κάποιος στα 1.300 ή 1.400 ευρώ τη διεκδίκηση για κατώτατο μεροκάματο!). Στο μεταξύ, σταθερός παρονομαστής όλης της κίνησης του ΚΚΕ, ο «φόβος απέναντι στο κίνημα». Ακριβώς γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ γνωρίζει ότι όλα αυτά είναι απλώς του αέρα και δεν αντέχουν σε δοκιμασία κινήματος. Για τους ίδιους λόγους δεν διστάζει να εμπαίζει τον ίδιο της τον κόσμο, διακηρύσσοντας την «αναποτελεσματικότητα των αγώνων» όταν το κίνημα βρίσκεται σε έξαρση, και μόλις το κίνημα (και με τη δική της «συνδρομή») καταλαγιάσει, τότε σαλπίζει «αντεπίθεση». Εχουμε ακόμη τις προτάσεις που κατά καιρούς (και ιδιαίτερα σε προεκλογικές περιόδους) γυροφέρουν στο χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς περί αριστερού, ριζοσπαστικού, επαναστατικού κ.λπ. πόλου (ή όπως αλλιώς). Εδώ εμφανίζονται ορισμένα αξιοσημείωτα όσο και -άκρως- αντιφατικά φαινόμενα. Εχουμε έτσι δυνάμεις που είναι καθ’ όλα «έτοιμες» να προχωρήσουν «ενωτικά» στο εγχείρημα της δημιουργίας του ριζοσπαστικού κ.λπ. πόλου, αλλά την ίδια στιγμή εμφανίζονται εντελώς απρόθυμες να συναινέσουν σε απλές προσπάθειες κοινής δράσεις και σε αναφορά με ζητήματα που αναδεικνύει η ταξική πάλη. Οι αιτίες βέβαια γι’ αυτό το «ψυχολογικό» φαινόμενο είναι ιδεολογικές και πολιτικές. Συνδέονται με την ιδεολογική σύγχυση αλλά και τον πολιτικό καιροσκοπισμό που χαρακτηρίζει τη μικροαστική αντίληψη και εμποδίζει στο να πραγματοποιηθεί αυτό που είναι τόσο αναγκαίο όσο και μπορετό στις σημερινές συνθήκες. Ακριβώς γι’ αυτό, σ’ έναν χώρο που δείχνει να κυριαρχείται από «ακραίες» ριζοσπαστικές, αριστερές, επαναστατικές και κομμουνιστικές αντιλήψεις, ευδοκιμούν απόψεις και αναπτύσσονται ροπές που καταλήγουν στον… ΣΥΡΙΖΑ. Απέναντι λοιπόν σ’ όλες αυτές τις λαμπρές προτάσεις, η δική μας άποψη για την οικοδόμηση του μετώπου αντίστασης μέσα από την κοινή δράση μοιάζει «περιορισμένης εμβέλειας», όπως άλλωστε κριτικάρεται από διάφορες πλευρές. Ούτε «άμεση κυβερνητική λύση» έχει στα χέρια της, ούτε την «αντεπίθεση για τη λαϊκή εξουσία» σαλπίζει, ούτε οι προτάσεις για «κομμουνισμό εδώ και τώρα» φαίνεται να τη συγκινούν. Μπορούμε να δεχτούμε ότι κάποιοι, εν συγχύσει διατελούντες, πράγματι δεν αντιλαμβάνονται ποια ζητήματα έχουν τεθεί και ποιες απαιτήσεις εγείρουν. Εχουμε όμως την άποψη ότι οι ηγεσίες ιδιαίτερα των ρεφορμιστικών κομμάτων κάνουν εντελώς συνειδητά τις επιλογές τους, ξέρουν πολύ καλά πού στοχεύουν και τι περιμένουν από την πολιτική που προωθούν. 10
δεν απα
ναι π ται ν διάσ πενή να δ
σύνθ τή η στεί
είνα και π οικο
την χρει έχει πρά και θ φαν ένα
ρο τ στασ
έφτα κριμ
να π σιαλ
ε το
σμό» ξουύ και ιστιιχες σταη για ΚΕ, ο είναι στάτων συν-
ριόσπαμεί-
γχείνται ορά φαιτον ο να κες. ικές, τύσ-
οδόέλειύση» σεις κάεθεί φορπού
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 11
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
Η ηγεσία του ΣΥΝ, λ.χ., γνωρίζει πολύ καλά ότι με βάση τους σημερινούς συσχετισμούς δεν μπορεί να υπάρξει στο άμεσα προσεχές διάστημα «κυβερνητική λύση» που να μπορεί να απαντήσει το πρόβλημα του λαού. Η ηγεσία του ΚΚΕ γνωρίζει πολύ καλά ότι το ανόητο σύνθημα της «αντεπίθεσης» δεν είναι παρά αέρας φρέσκος. Οσοι προτάσσουν την εν αιθρία «ενότητα της Αριστεράς» δεν γίνεται να μη γνωρίζουν (κι αν όντως δεν γνωρίζουν, τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς) ότι η πολυδιάσπαση δεν είναι κάτι τυχαίο, περιστασιακό ή επειδή μας ματιάξανε. Οτι έχει μια ιστορία πενήντα και πάνω χρόνων, εξελίχθηκε στη βάση συγκεκριμένων αντιθέσεων και ταυτόχρονα δημιούργησε πολύ συγκεκριμένα δεδομένα. Αλλά ας περάσουμε στη διατύπωση της δικής μας άποψης. Οι ιστορικοί όροι ενός προβλήματος Το ζήτημα της Αριστεράς όπως εμείς το αντιλαμβανόμαστε είναι «απλό» και ταυτόχρονα σύνθετο. Ζούμε σε μια καπιταλιστική κοινωνία. Το θεμελιώδες ερώτημα αφορά: α) Το αν αυτή η κοινωνία μπορεί και πρέπει να μείνει ως έχει. β) Αν μπορεί και πρέπει να μεταρρυθμιστεί. γ) Αν μπορεί και πρέπει να ανατραπεί ως μη επιδεχόμενη αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Το ερώτημα τίθεται και με διαφορετικό τρόπο. Σ’ αυτή την κοινωνία, κυρίαρχη δύναμη είναι η κεφαλαιοκρατική αστική τάξη. Η εργατική τάξη, που βρίσκεται απέναντί της, μπορεί και πρέπει να διεκδικήσει αυτή την κυριαρχία από την αστική τάξη και να προχωρήσει στην οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας στη δική της (της εργατικής τάξης) σοσιαλιστική βάση; Τα ερωτήματα όπως τέθηκαν ίσως να φαίνονται «χοντροκομμένα». Ωστόσο περικλείουν την ουσία του πράγματος, άσχετα αν αυτή η ουσία για να προσδιοριστεί και να κατανοηθεί χρειάζεται πολύ περισσότερες διευκρινίσεις. Το είδος της Αριστεράς (ή «Αριστεράς») που έχει κατά νου ο καθένας είναι ριζικά διαφορετικό στην α, β από τη μια και στη γ εκδοχή του πράγματος. Και βέβαια άλλη Αριστερά είναι αυτή που θα εδραιώνεται στην εργατική τάξη και θα εκφράζει τα συμφέροντα και τις προοπτικές της και άλλη εκείνη η «Αριστερά» που εμφανίζεται ως «υπερταξική», δηλαδή του αέρος. Αυτά τα ερωτήματα τέθηκαν εδώ και πολλά χρόνια και απαντήθηκαν σε μια πορεία ως ένα βαθμό και με έναν ορισμένο τρόπο. Σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο με τις εξεγέρσεις, επαναστάσεις του 1848, σ’ ένα υψηλότερο το 1871 με την Κομμούνα και σ’ ένα ακόμη πιο υψηλό το 1917 με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Η εργατική τάξη μέσα σ’ αυτή την πορεία συγκροτήθηκε σε τάξη για τον εαυτό της και έφτασε στο ανώτερο επίπεδο συγκρότησης με τη δημιουργία του κόμματός της και συγκεκριμένα του κόμματος των μπολσεβίκων. Στη βάση αυτής της συγκρότησης έγινε ικανή να ανατρέψει τη φεουδαρχία στη Ρωσία, να παραμερίσει την αστική τάξη και να προχωρήσει στην οικοδόμηση της «δικής της» (σοσιαλιστικής) κοινωνίας. Αυτή η κοινωνία υπήρξε, στο πλαίσιό της η εργατική τάξη πραγματο11
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 12
αντίθεση
ποίησε σημαντικές κατακτήσεις που λειτούργησαν παραδειγματικά για το σύνολο των κολασμένων της γης. Ταυτόχρονα ωστόσο αυτή η νέα κοινωνία ανέδειξε σε μια πορεία τα δικά της προβλήματα, τις δικές της αντιφάσεις και αντιθέσεις. Αντιφάσεις τις οποίες η εργατική τάξη δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά (το γιατί και το πώς αφορά άλλη συζήτηση, που φυσικά και πρέπει να την κάνει το κίνημα). Αυτό είχε σαν συνέπεια το σταδιακό παραμερισμό της εργατικής τάξης σαν ηγετικής δύναμης της σοσιαλιστικής κοινωνίας και την κυριάρχηση δυνάμεων αστικής ροπής και κατεύθυνσης που είχαν αναδειχτεί στο εσωτερικό της. Μια ανατροπή που οδήγησε σε μια πορεία εκφυλισμού της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτή η εξέλιξη υπήρξε ταυτόχρονα και αφετηριακός παράγοντας για την αποσυγκρότηση σε μια πορεία της εργατικής τάξης αλλά και την αποσύνθεση του κομμουνιστικού κινήματος. Σ’ αυτή την πορεία αποδόμησης του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος αντέδρασαν οι κομμουνιστές και η εργατική τάξη. Κορυφαία έκφραση αυτής της αντίδρασης υπήρξε η ΜΠΠΕ στην Κίνα, χωρίς ωστόσο να κατορθώσει να αναστρέψει την αρνητική κατεύθυνση που είχαν πάρει οι εξελίξεις. Ετσι φτάσαμε τελικά στην ολοκλήρωση της διαδικασίας της παλινόρθωσης και στις ανατροπές του 1989-1991 και τη γνωστή συνέχεια. Αν τώρα αναφερθούμε σ’ αυτήν καθεαυτή την πολιτική έκφραση αυτών των εξελίξεων, θα δούμε τις αντίστοιχες διαμορφώσεις που υπήρξαν στο χώρο που γενικά χαρακτηρίζουμε σαν Αριστερά. Αν πάρουμε σαν αφετηριακό σημείο το 1917, το πολιτικό ρεύμα που κυριάρχησε στη συνέχεια ήταν αυτό που συγκροτήθηκε με αναφορά στην Οκτωβριανή Επανάσταση και στο σοσιαλισμό που οικοδομούνταν. Δηλαδή το κομμουνιστικό κίνημα της Τρίτης Διεθνούς. Αυτή ήταν η Αριστερά που κυριάρχησε σε μορφή και περιεχόμενο, περιθωριοποιώντας όλες τις άλλες τάσεις στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Η κρίση στο κομμουνιστικό κίνημα εκδηλώνεται στα μισά περίπου του αιώνα και με αφετηρία τα προβλήματα που εμφάνισε η εξέλιξη της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Παίρνοντας σαν σημεία αναφοράς το 1953 (θάνατος Στάλιν) και 1956 (20ό Συνέδριο ΚΚΣΕ) μπορούμε να πούμε ότι έχουμε εδώ μια ανατροπή που οδηγεί στην κυριάρχηση ρεβιζιονιστικών και ρεφορμιστικών απόψεων. Η Αριστερά (το κομμουνιστικό κίνημα) που διαμορφώνεται σ’ αυτή τη βάση διατηρεί τα εξωτερικά μορφικά στοιχεία της προηγούμενης Αριστεράς αλλά με ένα ριζικά διαφορετικό πλέον περιεχόμενο. Περί το 1960 (λίγο πριν, λίγο μετά) εκδηλώνεται η αντίδραση των κομμουνιστών (μαρξιστών-λενινιστών) που προσπαθούν να ξαναδώσουν στις κοινωνίες του υπαρκτού τη σοσιαλιστική τους κατεύθυνση και στο κομμουνιστικό κίνημα το επαναστατικό του περιεχόμενο. Κορυφαία έκφραση αυτής της προσπάθειας, όπως ήδη αναφέραμε, η ΜΠΠΕ, η οποία ωστόσο τελικά νικήθηκε. Αυτό σφράγισε και την εξέλιξη του διεθνούς μ-λ κινήματος που είχε συγκροτηθεί στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας. 12
εκδη παρ σκο
εκδη θεί) «υπα σότε σωμ
του όπο τα κ το β θώς τους προ
οδη ην « πλευ κό ρ και…
αντι ντας πολλ σε σ
αδυ ζουν και υ
ορμ φον νου με τ
ολατης τάξη ηση,
δύτεύρεία ριατην
σαν ξε η νση
ανα-
εων, ουμε
συσοΑυτή ς τις
αφεσαν πούρμιβάζικά
αρξισιαενο. στόσυ-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 13
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
Στην ίδια περίοδο και με κομβική χρονολογία το 1968 (επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία) εκδηλώνεται η κρίση στο ρεβιζιονιστικό μπλοκ. Διαχωρίζεται σε δυο πτέρυγες, που ναι μεν παραμένουν και οι δύο στο ίδιο ρεφορμιστικό έδαφος, ωστόσο η μια συνεχίζει να είναι προσκολλημένη στη Μόσχα και η άλλη συνδέει τις τύχες της με την ευρωπαϊκή αστική τάξη. Σ’ όλην αυτή τη διαδρομή, ανάμεσα, γύρω και παράλληλα με αυτά τα πολιτικά ρεύματα εκδηλώνονται διάφορες τάσεις (και αναβιώνουν άλλες που είχαν παλιότερα περιθωριοποιηθεί) που αναζητούν, ανοίγουν μέτωπα, ασκούν κριτική τόσο στον καπιταλισμό όσο και στον «υπαρκτό σοσιαλισμό». Με βάση ωστόσο τις δικές τους αδυναμίες και αδιέξοδα, στις περισσότερες των περιπτώσεων εκφυλίζονται σε κινήσεις νεο-ρεφορμιστικού χαρακτήρα και ενσωματώσιμες στο αστικό σύστημα. Οι ανατροπές του 1989-1991 δημιουργούν μια εντελώς νέα κατάσταση. Η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, η διάλυση της Σ.Ε. διαμορφώνουν έναν νέο παγκόσμιο συσχετισμό όπου κυριαρχούν οι ιμπεριαλιστές της Δύσης με επικεφαλής τις ΗΠΑ. Σ’ αυτό το πλαίσιο, από τα καθεστώτα που διατηρούν το σοσιαλιστικό (ή «σοσιαλιστικό») σχήμα, άλλα επιταχύνουν το βήμα τους προς την καπιταλιστική παλινόρθωση (Κίνα). Αλλα αγκιστρώνονται σ’ αυτό, καθώς οι κυρίαρχες δυνάμεις βλέπουν σ’ αυτό τον μόνο τρόπο για να διατηρήσουν το ρόλο τους αλλά και την κρατική τους υπόσταση, και άλλα με ανάλογα προβλήματα και πιέσεις προσπαθούν να διατηρήσουν (λ.χ. Κούβα) και κάποιες από τις σοσιαλιστικές κατακτήσεις. Την ίδια περίοδο είχαμε και την πιο ελεεινή έκφραση του σαπίσματος στο οποίο είχε οδηγήσει την «Αριστερά» η κυριαρχία ρεβιζιονιστών, ρεφορμιστών. Κατά εκατομμύρια πρώην «κομμουνιστές» σε Ανατολή και Δύση περνούν «μετανιωμένοι» και ανοιχτά πλέον στην πλευρά του καπιταλιστικού συστήματος. Σ’ αυτό το κλίμα, το πάλαι ποτέ ευρωκομμουνιστικό ρεύμα ανακαλύπτει τη «νέα Αριστερά», την οποία εκφράζουν οι Σρέντερ, Ζοσπέν, Μπλερ και… Κλίντον. Οι μπρεζνιεφικού χαρακτήρα τάσεις (σε όσες χώρες εξακολουθούν να έχουν υπόσταση) αντιμετωπίζουν πρόβλημα ταυτότητας-ύπαρξης και προσπαθούν να επιβιώσουν, αναζητώντας στήριξη από την Κίνα μέχρι τον Ζουγκάνοφ. Σειρά ομάδων, τάσεων και κινήσεων που πολλές είχαν επενδύσει και στην γκορμπατσοφική περεστρόικα συνεχίζουν να βρίσκονται σε σύγχυση και παραζάλη. Ταυτόχρονα οργανώσεις, ομάδες και αγωνιστές αντιστέκονται και, ανεξάρτητα από τις αδυναμίες που και αυτές εμφανίζουν, προσπαθούν να υψώσουν γραμμές άμυνας. Διασώζουν έτσι την τιμή της Αριστεράς, ωστόσο οι συνθήκες και οι συσχετισμοί, οι αντικειμενικοί και υποκειμενικοί όροι είναι τέτοιοι που δεν επιτρέπουν μια ολοκληρωμένη απάντηση. Στην ίδια περίοδο παίρνει ευρύτερες διαστάσεις ένα φαινόμενο που είχε ήδη εισβάλει ορμητικά στο προσκήνιο των εξελίξεων με την Ιρανική Επανάσταση του 1979. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός. Δεν θα αναφερθούμε εδώ στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φαινομένου (βλέπε άλλες τοποθετήσεις μας). Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι το να επισημάνουμε την άμεση συνάρτηση της εμφάνισης του φαινομένου με το «κενό» που είχε αρχίσει να 13
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 14
αντίθεση
δημιουργείται σ’ ένα πεδίο που μέχρι τότε κάλυπτε αδιαφιλονίκητα η Αριστερά. Και υπήρξε και συνέχεια. Από τα τότε μέχρι τα σήμερα και το «κενό» διευρύνθηκε και οι τάσεις και οι δυνάμεις που -όπως είναι φυσικό- έσπευσαν να το καλύψουν, περισσότερες. Και το πρόβλημα δεν είναι απλά το ότι εμφανίζονται και τέτοιες δυνάμεις, αλλά πάνω απ’ όλα συνδέεται με το αν μπορούν να δώσουν τις απαντήσεις που απαιτούν οι καιροί. Αυτό λοιπόν που θέλουμε να καταδείξουμε με αυτήν την -αναγκαστικά συνοπτική- αναφορά μας στο ιστορικό του πράγματος είναι ότι οι πολιτικές δυνάμεις που αναφέρονται στην Αριστερά σήμερα δεν προκύψανε τυχαία. Αποτέλεσαν προϊόν και έκφραση της ταξικής πάλης όπως αυτή εκφράστηκε και μέσα στο πλαίσιο του κομμουνιστικού κινήματος (και συνολικά της ευρύτερης Αριστεράς) στις προηγούμενες δεκαετίες. Ούτε βέβαια είναι συμπτωματικό ή έκφραση «ιδιοτροπίας» το ότι κινούνται στη βάση διαφορετικών πολιτικών γραμμών και διατυπώνουν τις πολιτικές προτάσεις στις οποίες αναφερθήκαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο αυτού του κειμένου. Είναι έκφραση των ιδεολογικών και πολιτικών αντιλήψεων που κουβαλάνε στις αποσκευές τους και του τρόπου που αντιμετωπίζουν τη σημερινή πραγματικότητα. Οταν λοιπόν θέτει κανείς ζήτημα ιδεολογικής και πολιτικής ενότητας αυτών των δυνάμεων, δηλαδή παράκαμψης των πραγματικών δεδομένων, ή αφελής είναι ή κοροϊδεύει τον κόσμο. Και ισχύει κυρίως το δεύτερο. Αποτελεί μάλιστα πρόκληση όταν αυτό γίνεται από δυνάμεις που κατά τα άλλα φλυαρούν ασύστολα για την ανάγκη ξεπεράσματος των στερεοτύπων του χτες, των δογματικών αγκυλώσεων και άλλα τέτοια ιλουστρασιόν. Παρ’ όλη τη «νεοτερικότητά» τους, είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι, αυτό που προτείνουν είναι η αντιμετώπιση των απαιτήσεων του μέλλοντος με τη συγκόλληση των υλικών του χθες. Από τη μεριά μας, εδώ θα πούμε κατ’ αρχάς ένα και μόνο πράγμα. Ανεξάρτητα από το τι θεωρεί ο καθένας πως απαιτείται να γίνει. Ενότητα, ανασυγκρότηση, επανίδρυση, ανασύσταση -ή τι άλλο- της Αριστεράς. Ανεξάρτητα ακόμη από μορφές, χαρακτηριστικά και διαδικασίες μέσα από τις οποίες θα προκύψει και τον τέτοιο ή αλλιώτικο τρόπο σ’ αυτή την εξέλιξη των δυνάμεων που αναφέρονται στην Αριστερά. Το βέβαιο είναι πως αυτό που «έρχεται» θα πραγματοποιηθεί κατά πρώτο και κύριο λόγο με βάση τις απαιτήσεις της ταξικής πάλης των καιρών μας. Μέσα σ’ αυτή την πάλη και με τους όρους αυτής της πάλης. Τίποτα δεν μπορεί να το παρακάμψει ή πολύ περισσότερο να το αναιρέσει αυτό. Ας περάσουμε όμως στο πώς εμείς βλέπουμε αυτό το ζήτημα. Οι θεμελιώδεις όροι του προβλήματος Το πρωταρχικό ερώτημα είναι και πάλι το ίδιο. Το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα που κυριαρχεί σήμερα στον κόσμο πρέπει να μείνει ως έχει; Μπορεί και πρέπει να μεταρρυθμιστεί; Ή μήπως οφείλουμε να προσανατολιστούμε στην ανατροπή του; Η εργατική τάξη μπορεί και πρέπει να διεκδικήσει την κυριαρχία από την κεφαλαιοκρατική αστική τάξη και 14
να π αυτή
επίσ νής όρω λιστ
στε που τητα
πιτα τάξη ρέο Είνα
ση, τσές συγ πάλ χήν
και θ μπο καπ με ό τώπ υπο 1848 έτσι τα α ρεί κ
λης. δίο Τίπο
ήρξε δυημα ε το
αναστην πάυνοωμαμών εφά-
κευν θέαράχύει κατά των ους, εων
το τι σταικαλιξη
λόαι με ο να
ημα ρυθτάξη και
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 15
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
να προχωρήσει στην οικοδόμηση της «δικής της» -σοσιαλιστικής- κοινωνίας ή να αποδεχτεί αυτή την κυριαρχία και να προσαρμοστεί στους όρους της; Η απάντηση σ’ αυτό το -«σημερινό»- ερώτημα δεν υφίσταται εξ ορισμού. Οφείλει να είναι επίσης «σημερινή» και να στηρίζεται στη συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης σημερινής πραγματικότητας. Την ανάλυση της ταξικής διάρθρωσης της αστικής κοινωνίας. Των όρων λειτουργίας του κεφαλαιοκρατικού συστήματος και συνολικά του παγκόσμιου καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος. Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο αντιμετωπίζουμε από τη μεριά μας το ζήτημα. Στηριζόμαστε στη μαρξιστική-λενινιστική αντίληψη και θεωρία, αλλά το «αντικείμενό» μας και αυτό που μας δίνει τα αποφασιστικά δεδομένα είναι η ίδια η συγκεκριμένη σημερινή πραγματικότητα. Σ’ αυτή τη βάση και μ’ αυτό τον τρόπο τασσόμαστε με την άποψη της ανατροπής του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος και της κυριαρχίας της κεφαλαιοκρατικής αστικής τάξης από την εργατική. Αυτή είναι μια βασική, μια θεμελιώδης επιλογή από την οποία απορρέουν όλες οι άλλες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει καθόλου ότι απαντήθηκε κιόλας το ζήτημα. Είναι μόνο μια τοποθέτηση αρχής. Η απάντηση στο ζήτημα της Αριστεράς κατά την άποψή μας συνδέεται με την προώθηση, ολοκλήρωση μιας διαδικασίας που περιλαμβάνει δύο διαλεκτικά συμπλεκόμενα προτσές. Την «εκ νέου» συγκρότηση του προλεταριάτου σε «τάξη για τον εαυτό της» και την ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος στη βάση των απαιτήσεων της εποχής μας. Και πάλι ωστόσο είμαστε ακόμα στην αρχή και πάλι αυτό που κάναμε είναι να ορίσουμε καταρχήν το πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Υπάρχει καταρχάς ένα ερώτημα. Αυτή η διαδικασία θα ακολουθήσει την ίδια διαδρομή και θα πραγματοποιηθεί με τους όρους των προηγούμενων συγκροτήσεων; Η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί με ένα ναι ή με ένα όχι. Καταρχάς θεωρούμε ότι οι βασικές αντιθέσεις στην καπιταλιστική κοινωνία και οι ταξικές δυνάμεις που αντιπαρατίθεται δεν αλλάζουν. Θα θέλαμε όμως να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα. Οι μορφές, οι διαδικασίες, οι τρόποι αντιμετώπισης των ζητημάτων έχουν κάθε φορά τους όρους της εποχής τους. Κυρίως θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε το εξής. Οπως η συγκρότηση του 1871 ήταν σε ανώτερο επίπεδο απ’ ό,τι το 1848 και όπως η συγκρότηση «ενόψει» του 1917 σε ακόμη υψηλότερο απ’ ό,τι η Κομμούνα, έτσι και η νέα συγκρότηση απαιτείται να προχωρήσει πέρα από εκεί που έφτασε το 1917 και τα αμέσως επόμενα χρόνια. Οχι γιατί «έτσι πρέπει», αλλά επειδή απλούστατα αλλιώς δεν μπορεί καν να υπάρξει σαν τέτοια. Ας εξηγηθούμε περισσότερο. Αυτή η συγκρότηση δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο στο πεδίο της σημερινής ταξικής πάλης. Στη βάση των αντιθέσεων της εποχής μας. Των δυνάμεων που αντιπαρατίθενται στο πεδίο αυτών των αντιθέσεων. Των αναμετρήσεων που συνεπάγονται αυτές οι αντιπαραθέσεις. Τίποτε, μα τίποτε άξιο λόγου δεν μπορεί να δοθεί έξω απ’ αυτή τη διαδικασία. Η συγκρότηση συνεπώς του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος θα πραγματοποιείται 15
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 16
αντίθεση
πρωταρχικά στο πεδίο της πάλης ενάντια στην κεφαλαιοκρατική αστική τάξη και σε βάση καταρχάς- «άρνησης» του καπιταλιστικού συστήματος. Η ολοκλήρωση ωστόσο αυτής της συγκρότησης προϋποθέτει τη διαμόρφωση όρων διεξόδου από το καπιταλιστικό σύστημα (όπως και η διαμόρφωση όρων διεξόδου συναρτάται διαλεκτικά με την προώθηση της διαδικασίας συγκρότησης). Εδώ αναδεικνύεται ένα «νέο» ζήτημα. Λέγεται -και είναι σωστό- ότι για να μπορέσει η εργατική τάξη να ανυψωθεί σε δύναμη ανατροπής θα πρέπει η πρότασή της για μια άλλη κοινωνία (η «διέξοδος») να κερδίσει την υποστήριξη, την ευνοϊκή αντιμετώπιση του πλειοψηφικού μέρους της κοινωνίας. Πριν απ’ αυτό υπάρχει ωστόσο ένα αποφασιστικής σημασίας ζήτημα. Την πρόταση που η εργατική τάξη απευθύνει στην κοινωνία την απευθύνει καταρχάς «στον εαυτό της». Αποτελεί αυτό όρο της ολοκλήρωσης της δικιάς της συγκρότησης. Εδώ ερχόμαστε σ’ ένα άλλο, σ’ ένα «νέο» πρόβλημα (σε σχέση με αυτά που αντιμετώπισε το 1917). Το ζήτημα που έθεσε η παλινόρθωση. Για μας είναι καθαρό ότι το εργατικό κομμουνιστικό κίνημα δεν μπορεί να διαμορφώσει πρόταση διεξόδου χωρίς πειστικές απαντήσεις στα αίτια της παλινόρθωσης. Χωρίς να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ανέδειξε η σοσιαλιστική οικοδόμηση και που οι ανεπάρκειες στην απάντησή τους διαμόρφωσαν τους όρους της παλινόρθωσης. Αυτές τις απαντήσεις η εργατική τάξη τις οφείλει καταρχάς «στον εαυτό της». Αποτελούν, όπως αναφέραμε, τον όρο της δικής της συγκρότησης. Αλλά και επειδή απλούστατα δεν μπορεί να πείσει την κοινωνία αν δεν πεισθεί πρώτα η ίδια. Απαραίτητος όρος για κάτι τέτοιο είναι να ξεφορτωθεί όλη την ιδεολογική και πολιτική σαβούρα που έχει σωρεύσει στους αρμούς του κινήματος η για δεκαετίες κυριαρχία ρεβιζιονιστικών-ρεφορμιστικών αντιλήψεων. Να ξεκολλήσει από το βάλτο που έχουν διαμορφώσει από κοινού και εκ παραλλήλου ο χρουστσοφισμός-μπρεζνιεφισμός και ο υποτιθέμενος «ευρωκομμουνισμός». Αποτελεί κάτι τέτοιο βασικό όρο τόσο για την αποτελεσματική προώθηση αυτής της διαδικασίας όσο και για την ανάπτυξη της πάλης ενάντια στο καπιταλιστικόιμπεριαλιστικό σύστημα. Αυτή δεν θα 'ναι (και δεν μπορεί να είναι) ένα προϊόν εργαστηρίου, μια διαδικασία που θα τη φέρουν σε πέρας κάποιοι αποκομμένοι από την πάλη και αφού την ολοκληρώσουν θα φέρουν τα πορίσματά τους στην εργατική τάξη για να «ολοκληρώσει» τη συγκρότησή της. Την εννοούμε σαν διαδικασία άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διαλεκτική της ταξικής πάλης. Αυτή είναι η «μήτρα» που θέτει τα ζητήματα, τις απαιτήσεις απαντήσεων, η ίδια που διαμορφώνει τις δυνάμεις-φορείς (τα υποκείμενα) αλλά και τους όρους των απαντήσεων. Γίνεται αντιληπτό, στη βάση τουλάχιστον που εμείς θέτουμε το ζήτημα, ότι δεν πρόκειται για ένα ζήτημα που θα απαντηθεί εύκολα ή γρήγορα αλλά σε μια πορεία πάλης. Και φυσικά δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε ούτε το χρονικό ούτε το ποιοτικό «όριο» αυτής της διαδικασίας, αυτής της ολοκλήρωσης. Την απάντηση σ’ αυτό θα τη δώσει και πάλι η ταξική πάλη στη βάση των δικών της όρων και χωρίς να «ρωτήσει» κανέναν. Ακριβώς στη 16
βάσ ρυθ μασ που στη
χρόν ου, τ στόχ
μερ αντι
ντήσ γαζό ότι δ πάλ
επιδ σμο που θα δ
νοντ γκρό
καλύ τητα τους τος ανα από
λο τ κειμ κτικ
ση της ημα δια-
αμη την απ’
ρχάς ώ ερ917).
ώσει αντικειες εις η όρο ωνία
τική ιζιοώσει «ευώθηικό-
που ν θα της. Αυφώ-
όκει-
ριο» πάλι στη
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 17
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
βάση αυτής της λογικής θεωρούμε όλες αυτές τις υποτιθέμενες «απαντήσεις» και τις «ταχύρρυθμες» συνταγές είτε οπορτουνιστικές είτε απλώς του αέρος. Για τους ίδιους λόγους δεν είμαστε καθόλου διατεθειμένοι να συμμετάσχουμε σ’ αυτόν τον πλειστηριασμό «προτάσεων» που προσφέρουν «πακέτο» τις «λύσεις» από το τώρα μέχρι τον… κομμουνισμό. Επιμένουμε στη σοβαρή, υπεύθυνη, την κομμουνιστική αντιμετώπιση του ζητήματος. Η δική μας πρόταση Αυτή μας η λογική και η πολιτική άποψη εκφράζεται με την πρόταση που εδώ και πολλά χρόνια προωθούμε. Την κοινή δράση στο πεδίο της αντίστασης στην επίθεση του κεφαλαίου, της εναντίωσης στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, της πάλης ενάντια στον πόλεμο και με στόχο την οικοδόμηση ενός ευρύτερου μετώπου αντίστασης. Η άποψή μας αυτή είναι απόρροια της συγκεκριμένης ανάλυσης της συγκεκριμένης σημερινής πραγματικότητας και εντάσσεται σε μια συνολική θεώρηση των ζητημάτων που αντιμετωπίζει το κίνημα. Πιο συγκεκριμένα. Θεωρούμε πως η ταξική πάλη απαιτούσε πάντα και συνεχίζει να απαιτεί άμεσες απαντήσεις. Πολύ περισσότερο στις μέρες μας με τη διαρκή επίθεση στα δικαιώματα των εργαζόμενων μαζών, τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, τα μακελέματα λαών. Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο «αναμονής» στην εκδήλωση της λαϊκής αντίστασης και πάλης. Ταυτόχρονα εκτιμούμε πως η κάθε μικρή ή μεγάλη μάχη που δίνεται (ή που δεν δίνεται) επιδρά θετικά ή αρνητικά στη διαμόρφωση του κοινωνικού, ταξικού, πολιτικού συσχετισμού. Ή αλλιώς οι μάχες που δίνουμε σήμερα «πατάνε» πάνω στους όρους και συσχετισμούς που διαμορφώσαμε χτες. Οι μάχες που θα δώσουμε αύριο θα στηριχτούν στους όρους που θα διαμορφώσουν οι μάχες που δίνουμε σήμερα. Ακόμη περισσότερο. Θεωρούμε πως στο πεδίο της αντίστασης και της πάλης διαμορφώνονται οι όροι, «χτίζεται» η προοπτική του λαϊκού αγώνα. Αυτό είναι το κατεξοχήν πεδίο συγκρότησης (ταξικής, ιδεολογικής, πολιτικής, οργανωτικής) των λαϊκών δυνάμεων. Σ’ αυτές τις μικρές και μεγάλες αναμετρήσεις είναι που οι εργαζόμενοι και η νεολαία ανακαλύπτουν την ανάγκη και την αξία της οργανωμένης πάλης. Που κατανοούν την αναγκαιότητα ενοποίησης των αντιστάσεων μέσα από την ανύψωση του επιπέδου πολιτικοποίησής τους. Σ’ αυτές είναι που αρχίζουν να αναγνωρίζουν το πραγματικό πρόσωπο του συστήματος και να προχωρούν στην αμφισβήτηση, την άρνησή του. Και δεν είναι καθόλου τυχαία η αναφορά του Μαρξ πως: «Κάθε βήμα του κινήματος στην πράξη είναι πολύ σημαντικότερο από μια δωδεκάδα προγράμματα». (Κριτική στο πρόγραμμα της Γκότα). Αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι παρακάμπτουμε ή υποβαθμίζουμε τη σημασία και το ρόλο του υποκειμενικού παράγοντα ή του προγράμματος. Μόνο που θεωρούμε ότι και ο υποκειμενικός παράγοντας στο ίδιο πεδίο κατά βάση αναπτύσσεται και συγκροτείται στη διαλεκτική σχέση που διαμορφώνει με την εξέλιξη του κινήματος. Το πεδίο του αγώνα αποτελεί 17
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 18
αντίθεση
ταυτόχρονα και αυτό όπου δοκιμάζονται απόψεις, αντιλήψεις, λογικές, προτάσεις, πολιτικές γραμμές. Είναι το πεδίο όπου διαμορφώνονται και σφυρηλατούνται αγωνιστές αλλά και οργανώσεις, όπου βρίσκουν πραγματικούς και στέρεους δρόμους ενότητας όσοι μπορούν και πρέπει να ενωθούν αλλά και διαχωρίζονται αυτοί που πρέπει να διαχωριστούν σε μια διαρκή διαδικασία ενότητας και πάλης. Είναι σ’ αυτή την κίνησή του ο λαός που «συναντάει», ανακαλύπτει και υιοθετεί τις πιο προωθημένες, τις πιο επαναστατικές, τις κομμουνιστικές αντιλήψεις. Αντίθετα, είναι στην ακινησία και το βάλτωμα όπου ευδοκιμούν όλα τα ρεφορμιστικά και οπορτουνιστικά σαπρόφυτα. Αν θεωρούμε ότι ένας βασικός όρος για την ανάπτυξη του κινήματος είναι η ενίσχυση στο πλαίσιό του της επαναστατικής, κομμουνιστικής γραμμής και κατεύθυνσης, ταυτόχρονα θεωρούμε ότι η ανάπτυξη του κινήματος αποτελεί το κατεξοχήν πεδίο για την ανάπτυξη, ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης. Ακριβώς γι’ αυτό κάποιοι «φοβούνται» μια τέτοια κατεύθυνση, μια τέτοια διαδικασία, «φοβούνται το κίνημα». Γιατί γνωρίζουν ότι η ανάπτυξη του κινήματος αργά ή γρήγορα θα πετάξει στην άκρη όλη αυτή τη ρεφορμιστική, οπορτουνιστική σαβούρα που του 'χουνε φορτώσει εδώ και πολλά χρόνια. Γνωρίζουμε ότι η άποψή μας δεν είναι τόσο «δημοφιλής». Η πίεση που δέχεται ο κόσμος, το κλίμα που διαμορφώνεται από το ίδιο το σύστημα και άλλους «πρόθυμους» όσο και «χρήσιμους» δεν αποτελούν και τους πιο ευνοϊκούς όρους για μια άποψη που δεν τάζει εύκολες και άμεσες «διεξόδους». Από τη μεριά μας δεν ενδώσαμε ποτέ και δεν σκοπεύουμε να ενδώσουμε σ’ αυτό το εμπόριο που γίνεται στις πλάτες του λαού. Δεν είναι μόνο ζήτημα ηθικής (που είναι και τέτοιο). Πρώτα και πάνω απ’ όλα είναι πολιτικό ζήτημα. Θεωρούμε πως το μέγα ζητούμενο, που είναι η συγκρότηση του λαϊκού κινήματος, μόνο σ’ αυτό το πεδίο και μόνο μέσα απ’ αυτούς τους δρόμους μπορεί να πραγματοποιηθεί. Εδώ βρίσκεται μια θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στην επαναστατική, κομμουνιστική αντίληψη και όλες τις ρεφορμιστικές, καιροσκοπικές κατευθύνσεις. Η επαναστατική άποψη «γνωρίζει» ότι δεν μπορεί να πραγματοποιήσει, ούτε καν να προωθήσει, στοιχειωδώς τους επαναστατικούς της στόχους χωρίς την ενεργό συμμετοχή, χωρίς τη συγκρότηση σε μια πορεία της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών σε «σώμα» αντιπαράθεσης με το σύστημα. Γι’ αυτό και απορρίπτει όχι μόνο τις ρεφορμιστικές, οπορτουνιστικές κατευθύνσεις, αλλά και κάθε άποψη ή πολιτική πρακτική που παρακάμπτει, υποτιμά, υποβαθμίζει αυτή την αναγκαιότητα, όσο ριζοσπαστική, μαχητική ή επαναστατική θέλει να εμφανίζεται. Επειδή τις θεωρεί λογικές παραίτησης από αυτό που είναι το κυρίως ζητούμενο και, σε τελευταία ανάλυση, λογικές ήττας. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους αλλά από την αντίθετη κατεύθυνση οι ρεφορμιστές και 18
οι κ «βγά πολ γίας δρά στο
ράς του ώρε ράς» γοντ πλα Και απο Αρισ χθο
ράς κάτι ρό ό σε μ ντρι θέτο ειπω τή η
πων τισμ σης, ανα προ διαδ
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 19
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
ικές
ανώπρέδια-
πιο στην σα-
υση ονα ενί-
ασία, α θα ουνε
μος, χρήολες
ό το ι τέπου τούς
τική οψη τους ποημα. ά και καιωρεί , λο-
ς και
οι κάθε λογής καιροσκόποι αντιτίθενται σε μια τέτοια λογική και κατεύθυνση. Επειδή τους «βγάζει» από το δρόμο που έχουν επιλέξει με βάση τις ιδεολογικές τους αντιλήψεις και τις πολιτικές τους κατευθύνσεις. Της αποδοχής του καπιταλιστικού «μονόδρομου», της λειτουργίας τους εντός των πλαισίων και των ορίων του συστήματος, της ένταξης της πολιτικής τους δράσης στον κύκλο των αέναων αναπαραγόμενων κοινοβουλευτικών αυταπατών. Με αυτή την έννοια, όλες αυτές οι «ταχύρρυθμες» συνταγές είναι απλώς αδιέξοδες και στο μόνο που οδηγούν (ταχύρρυθμα) είναι η αγκαλιά του συστήματος. Με όρους Αριστεράς Ενα βασικό πρόβλημα στο οποίο ήδη αναφερθήκαμε είναι ότι η συζήτηση περί Αριστεράς γίνεται με όρους του συστήματος. Την «ατζέντα» την καθορίζει η συνολική κυριαρχία του συστήματος. Το κλίμα το διαμορφώνει η κυριαρχία του στα ΜΜΕ, οι χιλιάδες σελίδες και ώρες εκπομπών με πλήθος εκπροσώπων του συστήματος ειδικευμένων στα της «Αριστεράς». Το έδαφος «υποδοχής» (και αποδοχής) το διαμορφώνουν οι πολλοί «πρόθυμοι» να σιγοντάρουν από υπολογισμό. Η γενική σύγχυση που κυριαρχεί εδώ και χρόνια διευκολύνει το πλασάρισμα της σχετικής φιλολογίας στον ευρύτερο κόσμο της Αριστεράς και γενικότερα. Και όπως επίσης έχουμε αναφέρει, η απουσία ενός αποτελεσματικού ιδεολογικού μετώπου αποτελεί τον κύριο παράγοντα που μια συζήτηση η οποία θα έπρεπε να διεξάγεται με όρους Αριστεράς γίνεται με όρους του συστήματος. Σ’ αυτή την κατάσταση οφείλουμε να αντιταχθούμε, αυτό το κλίμα θα πρέπει να το ανατρέψουμε. Δεν χρειάζεται καν να επιχειρηματολογήσουμε για ποιους λόγους το ζήτημα της Αριστεράς θα πρέπει να ξαναγίνει υπόθεση των… αριστερών. Βεβαίως δεν έχουμε αυταπάτες ότι κάτι τέτοιο είναι εύκολο ή μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Εχουμε όμως καθαρό ότι δεν πρόκειται να γίνει ποτέ αν δεν το επιχειρήσουμε, αν δεν δώσουμε τις δυνάμεις μας σε μια τέτοια προσπάθεια, αν δεν το παλέψουμε. Κι ας είμαστε βέβαιοι ότι απέναντι στη συντριπτική, όπως εμφανίζεται, υπεροπλία του συστήματος (σε μέσα, μηχανισμούς κ.λπ.) διαθέτουμε ένα όπλο καταλυτικής σημασίας. Την αλήθεια. Χίλιες στρεβλώσεις, χίλια ψέματα να ειπωθούν για ένα θέμα δεν μπορούν να αντέξουν απέναντι στην αλήθεια. Υπό έναν όρο. Αυτή η αλήθεια να ειπωθεί, να ακουστεί, να την υπερασπιστούμε. Με όρους κινήματος Θέτοντας την αναγκαιότητα αυτής της συζήτησης, του ανοίγματος ιδεολογικών μετώπων, δεν αναιρούμε στο ελάχιστο την άποψη ότι ο βασικός μοχλός ανατροπής των συσχετισμών στο ταξικό, πολιτικό αλλά και το ιδεολογικό πεδίο είναι η προώθηση της Αντίστασης, η ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Στο πώς το αντιλαμβανόμαστε αυτό έχουμε κιόλας αναφερθεί πολλές φορές. Αναφερόμαστε εδώ σ’ αυτό το ζήτημα απλά και μόνο για να προσδιορίσουμε το πεδίο αναφοράς που κατά την άποψή μας οφείλει να έχει και αυτή η διαδικασία που ανοίγουμε. 19
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 20
αντίθεση
Σε σχέση τώρα με τη συζήτηση καθεαυτή, θεωρούμε αυτονόητο ότι δεν μπορούν να τεθούν περιορισμοί ούτε ως προς το εύρος των θεμάτων ούτε ως προς την έκταση που μπορεί να τεθούν στη συζήτηση. Αλλωστε είναι δεδομένο ότι πολλά και σοβαρά ζητήματα απασχολούν το κίνημα και πρέπει -τουλάχιστον ν’ αρχίσουν- να συζητώνται. Εχουμε όμως ταυτόχρονα την εκτίμηση ότι θα 'ναι μάλλον αποδοτικότερη μια συζήτηση που θα 'χει σαν αφετηρία της τα προβλήματα που θέτει η ταξική πάλη, στη διάσταση και με τους όρους που τα θέτει. Θεωρούμε ότι μάλλον εδώ πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος παρά σε μια συζήτηση ακαδημαϊκού, ας πούμε, χαρακτήρα, χωρίς να αμφισβητούμε τη χρησιμότητα και της τελευταίας. Μια συζήτηση που θα επιχειρεί να απαντήσει στα προβλήματα που αναδεικνύει η ταξική πάλη, όπως αυτή τα αναδεικνύει και με τους όρους τους οποίους τα θέτει, θεωρούμε ότι συμβάλλει άμεσα στην προώθηση της ταξικής πάλης. Ταυτόχρονα διευκολύνει την ουσιαστικότερη κατανόηση των ζητημάτων που τίθενται από τον κόσμο της Αριστεράς καθώς θα τα αντιμετωπίζουν μέσα από το πρίσμα των δικών τους προβλημάτων, των δικών τους εμπειριών πάλης. Με αυτή την έννοια συμβάλλει άμεσα στον ιδεολογικό και πολιτικό εξοπλισμό των αγωνιστών της Αριστεράς και σε αναφορά με τα συγκεκριμένα ζητήματα πάλης που αντιμετωπίζουν. Καθοριστική σημασία έχει ένας τέτοιος τρόπος συζήτησης όσον αφορά το ξεκαθάρισμα, την κατανόηση από τον κόσμο της ουσίας του περιεχομένου και των στόχων, των πολιτικών γραμμών και των προτάσεων που κατατίθενται στο κίνημα και το πώς προωθούνται στην πράξη. Με αυτή την έννοια διευκολύνει την προσέγγιση, την ενότητα δράσης αλλά και διαμορφώνει ουσιαστικούς και στέρεους όρους ενοποίησης όσων αγωνιστών και δυνάμεων μπορούν και πρέπει να ενωθούν. Στον ίδιο λόγο υπηρετεί και τη διαδικασία διαχωρισμού ανάμεσα σε απόψεις αλλά και δυνάμεις που πρέπει να διαχωριστούν. Εδώ πρέπει να ξεκαθαριστεί ένα ζήτημα. Με βάση το κλίμα που έχει διαμορφωθεί (και αξιοποιείται κατάλληλα από τους επιτήδειους του είδους), αυτό ακούγεται σαν κάτι πολύ «κακό». Εχουμε την ακριβώς και απόλυτα αντίθετη άποψη. Οπως έχουμε κιόλας αναφέρει, ένας βασικός όρος για να προχωρήσει το κίνημα είναι να πετάξει στα σκουπίδια όλη την ιδεολογική και πολιτική σαβούρα που έχει σωρεύσει στους αρμούς του η πολύχρονη κυριαρχία ρεφορμιστικών, οπορτουνιστικών αντιλήψεων. Ταυτόχρονα θεωρούμε πως ένας βασικός λόγος που εμποδίζει την ενοποίηση αυτών που μπορούν και πρέπει να ενωθούν είναι ότι δεν έχουν «διαχωριστεί», στον αναγκαίο βαθμό, από ιδέες και αντιλήψεις που πρέπει να απορριφθούν αλλά και από δυνάμεις που πρέπει να παραμεριστούν. Προς την 7η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ(μ-λ) Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, αποφασίζουμε να προχωρήσουμε στην πραγματοποίησης της 7ης Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ(μ-λ) και με θέμα το ζήτημα της Αριστεράς. 20
ζήτη νετα ων,
να τ θεσ με ν κής
α τεορεί σχο-
ηση αι με παησιματα ίους α διτης των,
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 21
Οι απαιτήσεις της ταξικής πάλης και το ζήτημα της Αριστεράς
Στόχος και φιλοδοξία μας είναι όχι μόνο να συμβάλουμε με όλες μας τις δυνάμεις στη συζήτηση των ζητημάτων που απασχολούν το κίνημα αλλά και να «προκαλέσουμε» την όσο γίνεται ευρύτερη συμμετοχή σ’ αυτήν αγωνιστών της Αριστεράς αλλά και πολιτικών δυνάμεων, τάσεων και κινήσεων. Οπως ήδη αναφέραμε, ευρύτερη φιλοδοξία μας -και άσχετα με το πόσο θα μπορέσουμε να την εκπληρώσουμε σε αυτή τη διαδικασία- είναι η συζήτηση περί Αριστεράς να γίνει υπόθεση των αριστερών και να αναπτύσσεται με όρους Αριστεράς. Ταυτόχρονα θα συνεχίσουμε να προωθούμε την πολιτική και τις προτάσεις μας κοινής δράσης και στη βάση της λογικής που ήδη εκθέσαμε. Ιούνης 2008 Το Κ.Ο. του ΚΚΕ(μ-λ)
αγωωπίάριτων θού-
μορμπο-
και η το ους), η. αι να τους υτόρούν ς και μερι-
ησης
21
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 22
αντίθεση
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
ξάγε ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
σεις
Το ζήτημα της Αριστεράς δεν είναι από εκείνα που μπορούν να απαντηθούν εύκολα, γρήγορα, σ’ όλες τους τις διαστάσεις και σ’ όλο τους το βάθος. Ιδιαίτερα σήμερα, με βάση τα φορτία της ήττας με τα οποία έχει επιβαρυνθεί. Ακριβώς αυτό, ωστόσο, κάνει μεγαλύτερη και πιο επιτακτική την απαίτηση να απαντηθούν τα ζητήματα που έχουν τεθεί. Και δεν μπορούν να απαντηθούν –έστω στον όποιο βαθμό κάθε φορά- αν δεν τα αντιμετωπίσουμε. Το άνοιγμα αυτής της διαδικασίας σ’ αυτή τη λογική υπάγεται και αυτή την κατεύθυνση θέλει να υπηρετήσει. Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και αυτή η παρέμβαση, παρ’ ότι έχει έναν πιο ειδικό χαρακτήρα. Αυτός συνίσταται στο ότι δεν καταπιάνεται γενικά με τα ζητήματα που απασχολούν την Αριστερά, αλλά κυρίως αυτά που αναδείχτηκαν –μέσα από τις πρόσφατες εξελίξεις- στα μέτωπα της ταξικής πάλης. Παρ’ όλα αυτά, κρίνεται αναγκαίο να γίνει μια έστω επιγραμματική αναφορά σε ορισμένα βασικά ζητήματα. Όχι για να αναλυθούν ή να επιχειρηματολογηθούν, αλλά απλά και μόνο για να «δηλωθεί» το στίγμα του γράφοντος, το ιδεολογικό και πολιτικό πεδίο αναφοράς στη βάση του οποίου εξετάζονται τα ζητήματα που θέτει.
Αρισ λειώ
Για την Αριστερά • Το πρώτο ερώτημα αφορά το για ποια και τι είδους Αριστερά μιλάμε. Τι εννοεί ο καθένας όταν αναφέρεται σ’ αυτήν, από ποιες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις τη βλέπει να συγκροτείται, σε ποια βάση, με ποιον τρόπο και για ποιο σκοπό. Η απάντηση στο ερώτημα βρίσκεται καταρχάς μέσα στα πράγματα. Στην πορεία που ακολουθεί η ανθρωπότητα. Την πραγματικότητα που βιώνει ο κόσμος. Ή, αλλιώς, στη συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης στον κόσμο. Η Αριστερά θα διαμορφωθεί και θα συγκροτηθεί στη βάση των αντιθέσεων που χαρακτηρίζουν το σημερινό κόσμο. Των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που αντιπαρατάσσονται με βάση αυτές τις αντιθέσεις. Των συγκρούσεων, της διαρκούς ταξικής πάλης που διε22
της ρά υ
Αρισ την
μέσα γκρο μια
κή τ χίας από γων τό γ
ραμ λαο γατι ρασ έχει
ολα, η τα η και ρούν νοιγυπη-
αραλούν στα ματιογηπο-
αθέσυ-
που γκε-
αρατάσδιε-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 23
του Βασίλη Σαμαρά
ξάγεται ανάμεσα σ’ αυτές τις δυνάμεις και στη βάση αυτών των αντιθέσεων. Εδώ και πουθενά αλλού το πεδίο οικοδόμησης της όποιας Αριστεράς. Εδώ και οι απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν τεθεί. • Το περιεχόμενο και ο χαρακτήρας των αντιθέσεων προσδιορίζουν το αν και τι είδους Αριστερά απαιτούν οι καιροί. Συμπληρωματική στο σύστημα, δύναμη διόρθωσης των ατελειών του και μεταρρυθμιστική ή ανατρεπτική-επαναστατική; Οι κοινωνικές δυνάμεις που αντιπαρατίθενται μας δίνουν και την κοινωνική ταξική βάση της ζητούμενης Αριστεράς και σε αντίθεση με αντιλήψεις που προσβλέπουν σε μια Αριστερά υπερταξική (αταξική). Συνακόλουθα, με βάση ποια κοσμοαντίληψη βλέπει ο καθένας να συγκροτείται αυτή η Αριστερά, στη βάση ποιας ιδεολογίας και προοπτικών, ποια πολιτική κατεύθυνση θα ορίζει την κίνησή της. • Στην πιο συγκεκριμένη προσέγγιση του ζητήματος βαραίνουν καθοριστικά οι συνθήκες μέσα στις οποίες τίθεται σήμερα το πρόβλημα. Διανύουμε μια περίοδο οξύτατης ταξικής σύγκρουσης ανάμεσα στις δυνάμεις του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος από τη μια και τον κόσμο της δουλειάς και συνολικά τους λαούς από την άλλη. Μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από την επίθεση του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη και με στόχο την επαναθεμελίωση των ταξικών σχέσεων σε βάση απόλυτης κυριαρχίας του κεφαλαίου. Την εκστρατεία επανακατάκτησης, επαναποικιοποίησης του κόσμου από μεριάς των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Την παρόξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών για το ξαναμοίρασμα του κόσμου, με όλους τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτό για τους λαούς. Απέναντι σ’ αυτές τις εξελίξεις αναπτύσσεται η αντίσταση, η πάλη των λαών. Ωστόσο παραμένει γεγονός ότι αυτή η πάλη διεξάγεται σ’ ένα πλαίσιο αρνητικών συσχετισμών για τους λαούς. Συσχετισμών που έχουν διαμορφωθεί με βάση την οπισθοχώρηση, την ήττα του εργατικού κομμουνιστικού κινήματος στη διάρκεια του δεύτερου μισού του αιώνα που μας πέρασε. Από την άλλη, είναι γεγονός ότι η διαδικασία ανασύνταξης των λαϊκών δυνάμεων που έχει ξεκινήσει έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της. 23
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 24
αντίθεση
Το πρόβλημα γίνεται πιο σοβαρό αν συνυπολογίσουμε την ανεπάρκεια των δυνάμεων που αναφέρονται στην Αριστερά, την αδυναμία (μάλλον την «απροθυμία» τους) να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών. Δυνάμεις που κατά βάση συνεχίζουν να κουβαλούν τα ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά που συνέβαλαν καθοριστικά στην ήττα. Που οδήγησαν στην αποσύνθεση το εργατικό κομμουνιστικό κίνημα και την αποσάθρωση της δύναμης αντίστασης και πάλης συνολικά των λαών. Που διαμόρφωσαν μια Αριστερά προσαρμοσμένη στους όρους, τα όρια και τις απαιτήσεις του συστήματος. Που –το κυριότερο- συνεχίζει να κινείται με την ίδια λογική και τους ίδιους ιδεολογικούς και πολιτικούς προσανατολισμούς. - Ολοφάνερη η αναγκαιότητα ανασύστασης, ανασυγκρότησης μιας Αριστεράς που να μπορεί να ανταποκριθεί τόσο στις άμεσες απαιτήσεις της ταξικής πάλης όσο και σ’ αυτές που συνδέονται με την προοπτική του αγώνα των λαών. Δεν είναι μια υπόθεση που μπορεί να πραγματοποιηθεί εύκολα, γρήγορα και απλά. Είναι μια σύνθετη διαδικασία πάλης, ενότητας και διαχωρισμών και ταυτόχρονα μια διαδικασία που χρειάζεται να κάνει τη «διαδρομή» της στο χρόνο και στο πλαίσιο της ταξικής πάλης. • Σε σχέση με όλα αυτά αναδεικνύεται ένα ζήτημα καθοριστικής σημασίας, ιδιαίτερα μάλιστα που αποτελεί τον ιδεολογικό και πολιτικό παρονομαστή σειράς πολιτικών τάσεων, αντιλήψεων, κατευθύνσεων. Η ολοκλήρωση της παλινόρθωσης, η συνολική ανατροπή των παγκόσμιων συσχετισμών υπέρ των πιο αντιδραστικών δυνάμεων επέβαλαν –ανάμεσα σε άλλα- και την κυριαρχία της αντίληψης πως ο καπιταλισμός είναι «μονόδρομος». Δεν πρόκειται απλά για μια άποψη, ένα ακόμη αστικό θεώρημα. Πρόκειται πλέον για σχέση που καθορίζει την πολιτική του συνόλου σχεδόν των πολιτικών δυνάμεων στον κόσμο. Και δεν εννοούμε βέβαια μόνο τις αστικές. Εννοούμε και αυτές που αναφέρονται στην Αριστερά, ακόμη και πολλές που κατά τα άλλα εμφανίζονται σαν επαναστατικές, κομμουνιστικές. Μια σχέση πραγμάτων που αναπαράγει την απρόσκοπτη κυριαρχία του συστήματος και ταυτόχρονα ανακυκλώνει τη σχέση υποταγής και τα αδιέξοδα της Αριστεράς. Εδώ έχουμε ένα κρίσιμο ζήτημα και στη βάση του οποίου αναδεικνύεται μια βασική διαχωριστική γραμμή. Είναι φανερό ότι η ανάπτυξη του κινήματος έχει σαν όρο της τη δημιουργία ρωγμών στο πλαίσιο αυτής της κυριαρχίας, στοχεύοντας ταυτόχρονα στη συνολική ανατροπή αυτής της αντίληψης. Αλλο τόσο είναι φανερό πως άλλη «Αριστερά» είναι αυτή που υποτάσσεται στο «μονόδρομο», αποδέχεται τους όρους του και λειτουργεί στο πλαίσιό του και άλλη Αριστερά είναι αυτή που μπορεί και πρέπει να συγκροτηθεί έξω και ενάντια στην κυριαρχία μιας τέτοιας αντίληψης.
24
αφο φρά από ται α και ν
που νους
ρακ
και ο
νεολ και τ
τις ο μεω
μόν φρά νατό των τωπ ανα
είνα σίζο δομ δυνα σχέσ
εων απο-
κτηγατιλικά ι τις ή και
υ να που εί να ητας της
μάεων,
μών της ένα όλου ικές. άλλα άγει οτα-
διαουραναπου του στην
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 25
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΤΑΞΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΕΙΣ Στη χώρα μας την τελευταία περίοδο εξελίχθηκαν δύο σημαντικές αντιπαραθέσεις. Η μια αφορούσε το εκπαιδευτικό ζήτημα και η άλλη το ασφαλιστικό. Δύο αντιπαραθέσεις που εκφράζουν τη διαρκή σύγκρουση ανάμεσα στο κεφάλαιο, το σύστημα και τις κυβερνήσεις τους από τη μια και τον εργαζόμενο λαό και τη νεολαία από την άλλη. Μια σύγκρουση που οξύνεται από τη συνεχιζόμενη και κλιμακούμενη επίθεση του συστήματος και την αντίσταση λαού και νεολαίας. Η επιλογή να ιδωθεί το ζήτημα που εξετάζουμε (της Αριστεράς) με βάση τα δεδομένα που ανέδειξε αυτή η ταξικού, πολιτικού χαρακτήρα αντιπαράθεση γίνεται για συγκεκριμένους λόγους. Οι αντιπαραθέσεις τέτοιας διάστασης και περιεχομένου εμφανίζουν τον πραγματικό χαρακτήρα των αντιθέσεων, τα πραγματικά δεδομένα της κατάστασης στη χώρα μας. Φάνηκαν σ’ αυτές με τον πιο ξεκάθαρο και κατανοητό για τον καθένα τρόπο η πολιτική και οι διαθέσεις του συστήματος απέναντι στο λαό. Εμφανίστηκε ανάγλυφα σειρά σοβαρών προβλημάτων που απασχολούν το λαό και τη νεολαία. Ανέδειξαν το σύνολο σχεδόν των προβλημάτων που αφορούν τα χαρακτηριστικά και την εξέλιξη της ταξικής πάλης στη χώρα μας. Στο πεδίο αυτών των αναμετρήσεων εμφανίστηκαν πολύ συγκεκριμένα οι πολιτικές με τις οποίες αντιμετωπίστηκαν τα ζητήματα που τέθηκαν για το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων και ιδιαίτερα αυτών που αναφέρονται στην Αριστερά. Στο ίδιο πεδίο, η θεώρηση των ζητημάτων που απασχολούν το κίνημα μπορεί να γίνει όχι μόνο γενικά και θεωρητικά, αλλά στη συγκεκριμένη τους σύνδεση με τις συγκεκριμένες εκφράσεις τους στο πεδίο της ταξικής πάλης. Αυτή η σχέση πραγμάτων δίνει μεγαλύτερη δυνατότητα στον κάθε εργαζόμενο, τον κάθε αγωνιζόμενο να κατανοήσει καλύτερα την ουσία των ζητημάτων που τίθενται, απόψεις, αντιλήψεις και πολιτικές. Ακριβώς επειδή τις αντιμετωπίζει στη συγκεκριμένη σχέση τους με τα προβλήματα που τον απασχολούν και αυτά που αναδεικνύει η πάλη του. Βασικός λόγος, η κρισιμότητα του ζητήματος. Οι αντιπαραθέσεις αυτού του χαρακτήρα είναι εκείνες που διαμορφώνουν τους πραγματικούς συσχετισμούς, είναι αυτές που «αποφασίζουν» για τους όρους συνέχισης της ταξικής πάλης. Τέλος, η ανάδειξη όλων αυτών των δεδομένων και προβλημάτων που χαρακτηρίζουν την ταξική πάλη στη χώρα μας μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε το πρόβλημα της Αριστεράς στη συγκεκριμένη πραγματική-πολιτική σχέση του με αυτά τα ζητήματα.
25
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 26
αντίθεση
Η επίθεση του συστήματος Η αντίσταση εργαζομένων και νεολαίας • Ας δούμε πιο συγκεκριμένα αυτή την εξέλιξη. Το σύστημα, στο πλαίσιο της γενικευμένης επίθεσης που έχει εξαπολύσει εδώ και χρόνια ενάντια στις λαϊκές μάζες, προχώρησε σε μια κλιμάκωσή της. Με μια σειρά μέτρα και ρυθμίσεις που πλήττουν καίρια σημαντικές κατακτήσεις και δικαιώματα εργαζομένων και νεολαίας. Πιο συγκεκριμένα, προώθησε μια συνολική επαναρύθμιση του εκπαιδευτικού χώρου. Τον έλεγχο της «ροής» από την κατώτατη μέχρι την ανώτατη εκπαίδευση με σειρά νέων ταξικών φραγμών. Στόχος, η αναπαραγωγή της ταξικής διαστρωμάτωσης (που συντελείται στην εκπαιδευτική διαδικασία) στη βάση των σημερινών απαιτήσεων του κεφαλαίου. Το άνοιγμα του δρόμου στην ιμπεριαλιστική διείσδυση στο χώρο της εκπαίδευσης με την αναθεώρηση του άρθρου 16. Την αποκατάσταση, εδραίωση της διαδικασίας αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας στο πεδίο της εκπαίδευσης. Το χτύπημα των ελευθεριών του εκπαιδευτικού χώρου και ειδικότερα του φοιτητικού-σπουδαστικού κινήματος. Το χτύπημα των δικαιωμάτων, τον έλεγχο και την υποταγή του διδακτικού προσωπικού και μέσω αυτού όλης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ως προς το ασφαλιστικό, αυτό που βασικά στοχεύει είναι η αναίρεση του ασφαλιστικού σαν καθολικού κοινωνικού δικαιώματος. Η απαλλαγή του κράτους (δηλαδή του κεφαλαίου) από την υποχρέωση «επιστροφής» της παρακρατημένης υπεραξίας με τη μορφή συντάξεων, δικαιωμάτων, περίθαλψης κ.λπ. Την παραπέρα μείωση του μεριδίου του κόσμου της δουλειάς στο εθνικό εισόδημα με την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, τη μείωση των συντάξεων, την αύξηση των εισφορών, την ουσιαστική κατάργηση της δημόσιας περίθαλψης. Την παράδοση του ασφαλιστικού πεδίου και του κλάδου περίθαλψης στα όρνεα του ντόπιου και του ξένου κεφαλαίου. • Στην επίθεση αυτή, η νεολαία αρχικά και ο κόσμος της δουλειάς στη συνέχεια αντιστάθηκαν θαρραλέα, μαζικά και αγωνιστικά. Απέρριψαν τις κυβερνητικές ρυθμίσεις, αμφισβήτησαν την πολιτική της κυβέρνησης, εναντιώθηκαν έμπρακτα σ’ αυτήν και προσανατολίστηκαν στη συνολική αντιμετώπιση της επίθεσης. Στον αγώνα τους είχαν και σημαντικές επιτυχίες. Ο αγώνας της νεολαίας ανέστειλε για ένα χρόνο την προώθηση του νόμου πλαισίου για την παιδεία, ματαίωσε την αναθεώρηση του άρθρου 16 και συνολικά του συντάγματος, ανάγκασε την κυβέρνηση να κρατήσει για καιρό στο συρτάρι το νόμο για το ασφαλιστικό. Το ίδιο το γεγονός της μαζικότητας, της μαχητικότητας, της επιμονής και της διάρκειας του αγώνα αποτελούσε κιόλας ένα βήμα μπροστά για το κίνημα. Μέσα από τις εκατοντάδες καταλήψεις σχολών και για μεγάλο διάστημα, τις διαδηλώσεις, τις χιλιάδες των απεργών και των εργαζομένων που κατέβηκαν στους δρόμους, ο αγώνας των εργαζομένων και της νεο26
λαία ράθ τος
κίνη σο ν στου
νεχί
κότε της δόμ ση. Σ φορ αντι ότι σ μεις που αγω πάλ
η στ λος διαμ ων (
τές τ πολ
οπο σ’ όλ σε έ
υμέε σε
ι δι-
ρου. ν ταείται
ς με αραριών χτύέσω
κού ίου) εων, υλειάξεΤην υ και
στάήτηηκαν
ε για ηση για
ειας άδες ν και νεο-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 27
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
λαίας ανυψώθηκε σε μια συνολική αντιπαράθεση ταξικού-πολιτικού χαρακτήρα. Μια αντιπαράθεση που έκρινε την ανάσχεση ή τη συνέχιση και κλιμάκωση της επίθεσης του συστήματος ενάντια στο λαό. Σ’ αυτή την αντιπαράθεση και ενόσω η εξέλιξή της εξαρτιόταν από τις διαθέσεις και την κίνηση του κόσμου, υπήρξαν, όπως αναφέρθηκε, σημαντικές επιτυχίες. Δεν μπόρεσε ωστόσο να σταθεροποιηθεί σ’ αυτή την κατεύθυνση και να πάει έτσι μέχρι το τέλος και για λόγους στους οποίους θα αναφερθούμε. Καθώς γνωρίζουμε, η επίθεση του συστήματος κατόρθωσε τελικά να συνεχιστεί και συνεχίζεται κλιμακούμενη μέχρι τις μέρες μας. Οροι και αιτίες της οπισθοχώρησης • Οι αιτίες για μια τέτοια εξέλιξη βρίσκονται αρχικά –και από γενική άποψη- στο συνολικότερο αρνητικό συσχετισμό, στις συνέπειες της ήττας του κινήματος. Στην αποσυγκρότηση της εργατικής τάξης, δύναμης-κορμού της λαϊκής πάλης. Στην επί δεκαετίες διαδικασία αποδόμησης του εργατικού, κομμουνιστικού κινήματος, που οδήγησε σε μια συνολική καθίζηση. Στην άλωση-παράλυση των συνδικαλιστικών μορφών συγκρότησης από αστικές και ρεφορμιστικές δυνάμεις. Στη μακροχρόνια έτσι «διακοπή» μιας παράδοσης αγωνιστικής αντιμετώπισης της πολιτικής του συστήματος και προώθησης των λαϊκών διεκδικήσεων. Στο ότι συνεχίζουν να έχουν σημαντική επιρροή αστικές και ρεφορμιστικές αντιλήψεις και δυνάμεις. Συνακόλουθα, στο ότι δεν έχουν αναπτυχθεί στον απαιτούμενο βαθμό οι αντιλήψεις που αμφισβητούν αυτή την επιρροή και θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη συγκρότηση των αγωνιστικών διαθέσεων του κόσμου, των ανεξάρτητων «εσωτερικών κινητήρων» της λαϊκής πάλης. Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα υπήρξε καθοριστικός –εκ των πραγμάτων- ο ρόλος και η στάση των πολιτικών δυνάμεων που αναφέρονται στην Αριστερά. Σημαντικός επίσης ο ρόλος της συνδικαλιστικής ηγεσίας, αν και θα πρέπει να επισημάνουμε ότι και αυτής η πολιτική διαμορφώνεται σε καθοριστικό βαθμό από την επιρροή συγκεκριμένων πολιτικών δυνάμεων (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, ΣΥΝ, ενώ ερείσματα έχει και η ΝΔ). Εδώ, στην πολιτική και τη στάση αυτών των δυνάμεων (και αναφερόμαστε βασικά σε αυτές της Αριστεράς), βρίσκονται οι όροι που καθόρισαν την τέτοια εξέλιξη αυτής της ταξικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Στο δικό τους αρνητικό ρόλο. Για τα κριτήρια των εκτιμήσεών μας • Είναι χρήσιμο εδώ να δοθούν ορισμένες διευκρινίσεις σε σχέση με τα κριτήρια με τα οποία γίνονται αυτές οι εκτιμήσεις και προς αποφυγή παρανοήσεων. Πολύ περισσότερο που σ’ όλο αυτό το διάστημα προβλήθηκαν πολλές ανοησίες που πολλή σύγχυση δημιούργησαν σε έναν κόσμο.
27
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 28
αντίθεση
Είχαμε έτσι από σχέδια μιας «άλλης παιδείας» μέχρι κυβερνητικά προγράμματα και από διεκδικήσεις «ρεαλιστικές» έως… «κομμουνιστικού» χαρακτήρα. Τα κριτήρια που μπαίνουν εδώ δεν είναι βέβαια το μπας και μπορούσαμε να ανατρέψουμε το καπιταλιστικό σύστημα και δεν το επιχειρήσαμε. Ούτε το αν ήταν στο χέρι μας να διαμορφώσουμε ένα εκπαιδευτικό ή ασφαλιστικό σύστημα στα μέτρα μας και «μας ξέφυγε». Δεν είναι το αν μπορούσε να απαντηθεί το ζήτημα της Αριστεράς ή του κομμουνιστικού κινήματος και «αδιαφορήσαμε» γι’ αυτό. Ολα αυτά και άλλα παρόμοια που ακούστηκαν τα θεωρούμε επιεικώς ανοησίες. Από τη μεριά μας, είμαστε πιο «ολιγαρκείς», δηλαδή συγκεκριμένοι, και γι’ αυτό ίσως πιο αυστηροί και απαιτητικοί. Δεν θα θέσουμε καν σαν κριτήριο –τουλάχιστον όχι με απόλυτο τρόπο- το αν κερδήθηκαν ή χάθηκαν αυτές οι μάχες. Ούτε θα πούμε πως αν δίνονταν διαφορετικά θα «κερδίζονταν». Αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο δεν μπορεί πλέον να απαντήσει κανείς. Αυτό που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα είναι πως η κατάληξη που υπήρξε δεν ήταν και η αναπόφευκτη. Δεν διαμορφώθηκε μόνο από τα αντικειμενικά δεδομένα αλλά και από τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε το ζήτημα από τους συντελεστές αυτής της εξέλιξης. Υπό άλλους όρους θα είχαμε άλλα δεδομένα. Πολύ περισσότερο που υπήρχαν –και- ευνοϊκές προϋποθέσεις. Αν θυμηθούμε, λ.χ., το προηγούμενο του νόμου Γιαννίτση, αν πάρουμε υπόψη μας τις επιτυχίες που είχε το κίνημα και στις οποίες ήδη αναφερθήκαμε (άρθρο 16 κ.ά.) και πάνω απ’ όλα τις σε μαζική κλίμακα αγωνιστικές διαθέσεις του κόσμου. Ως προς το ζήτημα των κριτηρίων, λοιπόν, από τη μεριά μας έχουμε πλήρη επίγνωση ότι στη ζωή και στην ταξική πάλη υπάρχουν πολλές «κερδισμένες» και «χαμένες» μάχες (με όλη τη σχετικότητα που έχουν οι όροι στη διαρκώς εξελισσόμενη πραγματικότητα της ταξικής πάλης). Το ζήτημα πάντα είναι το τι «αφήνουν» τόσο οι μεν όσο και οι δε. Ποιους συσχετισμούς διαμορφώνουν, ποιους όρους και ποια δεδομένα δημιουργούν και στη βάση των οποίων πραγματοποιούνται οι επόμενες αναμετρήσεις. Βασική συνάρτηση ως προς το τι αφήνουν δεν είναι μόνο το αν κερδήθηκαν ή χάθηκαν, αλλά το πώς επιχειρήθηκαν, με ποιον τρόπο πραγματοποιήθηκαν. Στη βάση ποιας στόχευσης, ποιας κατεύθυνσης, με ποιο επίπεδο συμμετοχής του κόσμου, ποια ζητήματα ανέδειξαν, «μέχρι πού» έφτασε η αντιπαράθεση. Αυτά είναι που κυρίως μας ενδιαφέρουν και εξετάζουμε εδώ. Μεθοδεύσεις συσκότισης-τρομοκράτησης Οπως ήδη αναφέρθηκε, αυτό που είχαμε σ’ αυτές τις εξελίξεις ήταν η έκφραση της διαρκούς σύγκρουσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και το σύστημα συνολικά απ’ τη μια μεριά και τον εργαζόμενο λαό και τη νεολαία από την άλλη. Την ανάδειξη σ’ αυτή τη βάση μιας συνολικής αντιπαράθεσης ταξικού-πολιτικού χαρακτήρα που έκρινε την ανάσχεση ή την κλιμάκωση της επίθεσης του συστήματος ενάντια στο λαό. 28
σιμό Ακρ Γι’ α Γι’ α του. τητα
σε τ την τόχρ τάσσ
ριεχ αυτό σαν ημε αντι
ζητή χυσ σου στρέ αντι ντος ρές αντι
με β που ποιή
κρα απο χρή η δε διώξ στη
από νουν ημα τικό απα» γι’
ό τη ηροί
ήθηδίζοπου απόόπο
- ευρουο 16
η ότι όλη ικής χετιτων
καν, χευξαν, ζου-
ιαρτον
κτήλαό.
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 29
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Τον ταξικό, πολιτικό χαρακτήρα αυτής της αντιπαράθεσης, το περιεχόμενο και την κρισιμότητα του διακυβεύματός της το σύστημα τα κατανοούσε μάλλον καλύτερα απ’ όλους. Ακριβώς επειδή είχε πλήρη επίγνωση του ταξικού χαρακτήρα της επίθεσης που επιχειρούσε. Γι’ αυτό και την αντιμετώπισε σαν τέτοια που ήταν. Γι’ αυτό και την προετοίμασε ολόπλευρα. Γι’ αυτό και την εξαπέλυσε με πλήρη ενεργοποίηση όλων των μέσων και των μηχανισμών του. Γι’ αυτό και τη συνέχισε με επιμονή, αποφασιστικότητα αλλά και με αδυσώπητη σκληρότητα όταν και όπου έκρινε αναγκαίο. Το σύστημα είχε (και έχει) πλήρη επίγνωση ότι η πολιτική που προωθούσε θα συναντούσε την αντίθεση των εργαζομένων και της νεολαίας. Θα προτιμούσε βέβαια να μπορέσει να την προωθήσει χωρίς μεγάλες αντιδράσεις και τα ανάλογα κόστη. Προετοιμάζεται όμως ταυτόχρονα για όλα τα ενδεχόμενα, έως και αυτό της σύγκρουσης. Ανάλογα οργανώνει και διατάσσει τις δυνάμεις του. Το πρώτο που προσπαθεί πάντα να κάνει είναι να συσκοτίσει το πραγματικό -ταξικό- περιεχόμενο, το χαρακτήρα της πολιτικής του, τους αληθινούς στόχους και επιδιώξεις του. Γι’ αυτό και τα διάφορα μέτρα που προωθεί υπέρ του κεφαλαίου προσπαθεί να τα εμφανίσει σαν απαραίτητα για το έθνος, την κοινωνία, την οικονομία, το… λαό και τη (μελλοντική) ευημερία του. Να αποπροσανατολίσει έτσι τον κόσμο, να καθυστερήσει και να αμβλύνει τις αντιδράσεις του, να δώσει «επιχειρήματα» στους κατ’ επάγγελμα απολογητές του. Συνακόλουθα προτείνει «διάλογο». Στην πραγματικότητα δεν είναι διατεθειμένο να συζητήσει με κανέναν την ουσία της πολιτικής του. Αυτό που επιχειρεί είναι να επιτείνει τη σύγχυση και κυρίως να προσφέρει προσχήματα σε διάφορους «πρόθυμους» να συνθηκολογήσουν. Με τους μηχανισμούς που διαθέτει, τον έλεγχο των ΜΜΕ, επιχειρεί μια εκστρατεία στρέβλωσης, συκοφάντησης τόσο των διεκδικήσεων των εργαζομένων όσο και αυτών που αντιδρούν (άκαιρες, αναχρονιστικές, συντεχνιακές, τα ρετιρέ, οι αγκυλώσεις του παρελθόντος κ.ά.). Ταυτόχρονα, και προσπαθώντας να τρομοκρατήσει, επισείει κινδύνους και συμφορές αν δεν γίνουν αυτά που επιδιώκει, αλλά και απειλεί με συνέπειες όσους επιμένουν να αντιστέκονται. Ακόμη –ως κυβέρνηση- προβάλλει την αρμοδιότητά της να υλοποιήσει το πρόγραμμα με βάση το οποίο έλαβε την «εντολή» της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Ενα «μήνυμα» που απευθύνεται βασικά σε πολιτικές δυνάμεις που τυχόν θα έμπαιναν σε πειρασμό να αξιοποιήσουν για λογαριασμό τους την αναταραχή. Γενικότερα προσπαθεί να σπείρει τη σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό. Να τρομοκρατήσει, να διασπάσει, να αδρανοποιήσει όσο μπορεί περισσότερο τις λαϊκές δυνάμεις. Να απομονώσει με κάθε τρόπο όσους επιμένουν να αγωνίζονται. Να «νομιμοποιήσει» έτσι τη χρήση είτε της δικαστικής είτε ακόμη και της πιο ωμής αστυνομικής βίας ενάντιά τους. Τέλος, η δεδομένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία έρχεται να επικυρώσει και να κατοχυρώσει τις επιδιώξεις του κεφαλαίου, καθιστώντας τες νόμους του κράτους. Ετσι, κι εκείνες οι δυνάμεις που στη διάρκεια του αγώνα απέφυγαν να αναλάβουν τις ευθύνες τους μπορούν πλέον με ήσυ29
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 30
αντίθεση
χη τη συνείδηση να επιστρέψουν στις τρέχουσες ασχολίες τους (να προετοιμαστούν για τις επόμενες εκλογές κ.λπ.) Αυτό που απαιτούνταν • Τι απαιτούσαν οι εξελίξεις; Θα λέγαμε καταρχάς αυτό που ήδη συντελούνταν. Η αντίδραση, η αντίσταση που πρόβαλλαν νεολαία και εργαζόμενοι. Είχαμε έτσι ένα όχι και τόσο συνηθισμένο φαινόμενο στην περίοδο που διανύουμε. Την ανάδειξη ζητημάτων που συμπυκνώνουν την αντίθεση του κόσμου στο σύστημα. Που τον ξεσηκώνουν, τον κινητοποιούν μαζικά και ενεργοποιούν τις πιο μαχητικές του διαθέσεις αντίστασης και πάλης. Που, παρ’ όλες τις αναμφισβήτητες αδυναμίες και ανεπάρκειες που υπήρξαν, διαμορφώνουν τους πρωταρχικούς, βασικούς όρους μιας συνολικής αντιπαράθεσης στην επίθεση του συστήματος. Μιας αντιπαράθεσης που ήδη την επιχειρούσε από τη μεριά του το σύστημα και με όλα τα μέσα. Και που «αποδεχόμενός» την ο λαός δεν είχε να χάσει τίποτε περισσότερο από αυτά που θα έχανε αν αδρανούσε και υποτασσόταν. Αντίθετα, είχε μόνο να κερδίσει απ’ τον αγώνα του, τόσο περισσότερο όσο πιο καλά και αποτελεσματικά τον διεξήγαγε. Αυτά που απαιτούνταν λοιπόν ήταν η παραπέρα αποκάλυψη του ταξικού, του αντιδραστικού χαρακτήρα των μέτρων που προωθούσε η κυβέρνηση. Των πραγματικών στόχων της επίθεσης. Να αναδειχτεί ακόμη πιο ξεκάθαρα το δίκιο των εργαζομένων και της νεολαίας. Να ξετιναχτούν οι συκοφαντίες και να παραδοθούν στην κοινή χλεύη οι συκοφάντες. Να οργανωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και σ’ όλα τα πεδία ο αγώνας. Και, βέβαια, να είναι κατανοητή και με τον πιο ουσιαστικό τρόπο η σημασία της αντιπαράθεσης. Το ότι έκρινε την ανάσχεση ή κλιμάκωση της επίθεσης του συστήματος ενάντια στο λαό για τα επόμενα χρόνια. Αυτό που ακόμα απαιτούνταν ήταν η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης αυτής της ταξικής, πολιτικής αντιπαράθεσης από τις δυνάμεις της υποτιθέμενης Αριστεράς. Αυτό δηλαδή που θα συνέβαινε αν οι ετικέτες και οι διακηρύξεις εκφράζανε και ένα αντίστοιχο πραγματικό περιεχόμενο. Αυτές οι δυνάμεις όχι μόνο δεν ανέλαβαν μια τέτοια ευθύνη, αλλά, αντίθετα, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αποπροσανατολίσουν, να φρενάρουν, να μπλοκάρουν τις διαθέσεις του κόσμου. Αν η πάλη των εργαζομένων και της νεολαίας αναδείκνυε τη διάθεσή τους, την τάση και την αναγκαιότητα της σύγκρουσης με το σύστημα, αυτό ήταν που καθόλου δεν ήθελαν οι δυνάμεις της υποτιθέμενης Αριστεράς. Ακριβώς επειδή αυτές οι δυνάμεις κινούνταν σε μια εντελώς άλλη πολιτική τροχιά (και με άλλες στοχεύσεις) από αυτή που απαιτούσαν οι συνθήκες που διαμορφώνονταν. Ετσι επέλεξαν να εκτρέψουν το κίνημα από το δρόμο που έδειχνε να παίρνει και ακριβώς για να μην τους αναγκάσει το κίνημα να «εκτραπούν» αυτές από τη δική τους τροχιά (ή να εκτεθούν ανεπανόρθωτα). Και φυσικά το σύστημα απ’ τη μεριά του έβγαλε τα δικά του συμπεράσματα. Είδε για άλλη μια φορά τι έχει πραγματικά απέναντί του. Επανεπιβεβαίωσε με τι είδους Αριστερά έχει να «αναμετρηθεί». «Αναγνώρισε» το περιεχόμενο και τα όρια μιας πολιτικής που υπό τους δο30
σμέν ντια νει κ που
από κού γα α Ακρ θεσ νης
και υ ντάε ναι ε
νοια άρα τσακ βάρ
ρεί γ
ρού
ματ τητα
μια αλλά πλεα ασφ στικ τις π ση κ γαζο
α τις
αντίόσο μπυιούν παρ’ τους ήμαόλα αυτον
δραχων λαί. Να α είκριόμε-
κής, που ό πεέκααθέους, δεν νούτούδρόούν»
α άλει να δο-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 31
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
σμένους όρους δεν αποτέλεσε παρά το πράσινο φως για την κλιμάκωση της επίθεσης ενάντια στο λαό. Και την οποία φυσικά το σύστημα συνεχίζει χωρίς να ανησυχεί και χωρίς να δίνει καμία σημασία στις ρητορικές αντιδράσεις αυτής της πλευράς και τα «δημοψηφίσματα» που προκηρύσσει. Η «φυγή» των ρεφορμιστών από το πρόβλημα • Αυτό που χαρακτήριζε τη στάση των ρεφορμιστικών δυνάμεων ήταν μια τάση «φυγής» από το πραγματικό πρόβλημα που είχε τεθεί. Αν το σύστημα είχε πλήρη επίγνωση του ταξικού χαρακτήρα της αναμέτρησης, αν ο κόσμος ενστικτωδώς το αντιλαμβανόταν και ανάλογα αντιδρούσε, οι ρεφορμιστές δεν μπορούσαν και κυρίως δεν ήθελαν να το αντιληφθούν. Ακριβώς επειδή η ουσιαστική αναγνώριση του ταξικού, πολιτικού χαρακτήρα της αντιπαράθεσης όριζε και τον τρόπο αντιμετώπισής της, υπαγόρευε την ανάληψη μιας πολιτικής ευθύνης που αυτές οι δυνάμεις καθόλου δεν επιθυμούσαν. Αυτή η κατεύθυνση εκφράστηκε και με μια τάση υποτίμησης του αγώνα που διεξαγόταν και υποβάθμισης της σημασίας της ανάσχεσης της επίθεσης. Η οποία, κατ’ αυτούς, «δεν απαντάει στο συνολικό πρόβλημα», το οποίο έχει και «άλλες σημαντικές πλευρές». «Το ζήτημα είναι ευρύτερο», «είναι ζήτημα συνολικής πολιτικής» κ.λπ. κ.λπ. Και λοιπόν; Αν το ζήτημα έχει (που βεβαίως έχει) και άλλες διαστάσεις, αυτό κατά ποια έννοια αναιρεί τη σημασία και την αναγκαιότητα αντίστασης, ανάσχεσης της επίθεσης; Και τι άραγε σημαίνει να θεωρεί κανείς ελάσσονος σημασίας την απόκρουση μιας επίθεσης που τσακίζει δικαιώματα και κατακτήσεις του λαού, που τον φορτώνει με νέα και δυσβάσταχτα βάρη; Σημαίνει, πρώτον, ότι είναι αποκομμένος στην πραγματικότητα από το λαό και αδιαφορεί για τα προβλήματα και τις άμεσες ανάγκες του. Σημαίνει, δεύτερον, ότι δεν κατανοεί (επειδή δεν θέλει) ότι «ευρύτεροι στόχοι» δεν μπορούν να τεθούν χωρίς απάντηση στα άμεσα προβλήματα που θέτει η ταξική πάλη. Σημαίνει, τρίτον, ότι η στρέβλωση της πολιτικής του σκέψης έχει φτάσει σε τόσο εκτρωματικά επίπεδα ώστε να μπορεί θρασύτατα να διατυπώνει απόψεις για «αναποτελεσματικότητα» και «ματαιότητα» των αγώνων. Η σύγχυση ως προς το χαρακτήρα της επίθεσης συνοδευόταν και υπηρετούνταν και από μια ανάλογη σύγχυση που καλλιεργούνταν ως προς τη φύση των ζητημάτων που είχαν τεθεί αλλά και το δρόμο αντιμετώπισής τους από τη μεριά του λαού. Στην πραγματικότητα συνέπλεαν με την προπαγάνδα του συστήματος που ήθελε να εμφανίσει ότι το πρόβλημα του ασφαλιστικού είναι τα «ταμεία» και της παιδείας οι «αιώνιοι» φοιτητές. Μόνο που το ασφαλιστικό δεν είναι ζήτημα καλής ή κακής διαχείρισης για να τη βελτιώσουν οι ρεφορμιστές με τις προτάσεις τους. Είναι ζήτημα ταξικής πολιτικής που καθορίζεται, από τη μια, από τη φύση και τις διαθέσεις του συστήματος και, από την άλλη, από τη δύναμη αντίστασης των εργαζομένων. 31
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 32
αντίθεση
Το ζήτημα της εκπαίδευσης δεν είναι «πανεθνικό» και αταξικό ώστε το πρόβλημα της αναδιοργάνωσης (ή αναβάθμισής της) να αφορά απλά μια ουδέτερη και τεχνικού χαρακτήρα διαδικασία. Είναι ζήτημα που συνδέεται άμεσα με τις ρυθμίσεις που θέλει να επιβάλει το κεφάλαιο και οι οποίες στρέφονται ευθέως ενάντια στα δικαιώματα της νεολαίας. Ο χαρακτήρας της επίθεσης, οι στόχοι που προωθούσε η κυβέρνηση, η φύση των ζητημάτων που είχαν τεθεί υπαγόρευαν και το δρόμο αντιμετώπισής τους από τη μεριά του λαού. Το δρόμο της αντίστασης, της πάλης, της αντιπαράθεσης με το σύστημα. Μόνο που οι ρεφορμιστές θέλουν να στρέψουν τα πράγματα σε μια άλλη κατεύθυνση. Πήραν και έδωσαν οι προτάσεις και τα προγράμματα για «μια άλλη παιδεία», για ένα «άλλο ασφαλιστικό σύστημα». Πίστευαν, δηλαδή, με τα σωστά τους ότι θα κάτσουν σ’ ένα τραπέζι μαζί με το κεφάλαιο και την κυβέρνηση για να διαμορφώσουν το πρόγραμμα μιας άλλης παιδείας; Ή ενός άλλου ασφαλιστικού; Νόμιζαν στ’ αλήθεια πως μπορεί να υπάρξει «άλλη» παιδεία ή «άλλο» ασφαλιστικό σύστημα μέσα «σ’ αυτό», δηλαδή το καπιταλιστικό σύστημα; Ή μήπως φαντάζονταν πως μέσα από αλλαγές στην παιδεία, λ.χ., θα επιβάλλανε ανάλογες αλλαγές και στην κοινωνία; Είχαν στ’ αλήθεια τέτοιες αυταπάτες; Και είχαν και δεν είχαν. Εκείνο πάντως που σίγουρα τους διακατείχε ήταν η αγωνία τους απέναντι στην ύπαρξη ενός κινήματος που «απειλούσε» να τους βγάλει απ’ το δρόμο τους.
«ολί στικ ολα λίγε είνα ματο ευρύ μα σ
εκεί υπε λοιπ Κάπ μου Οσο την
Υποβάθμιση των στόχων πάλης • Από την υποβάθμιση του ζητήματος της ανάσχεσης της επίθεσης και πάντα καλλιεργώντας τη σύγχυση, πέρασαν στην υποβάθμιση των κεντρικών στόχων της πάλης των εργαζομένων και της νεολαίας. Η κυβέρνηση προχώρησε στην επίθεσή της μέσα από την προώθηση του νόμου πλαίσιου για την παιδεία, την αναθεώρηση του άρθρου 16 και του νόμου για το ασφαλιστικό. Αυτές ήταν οι βασικές νομοθετικές ρυθμίσεις που συγκροτούσαν, συμπύκνωναν και εξέφραζαν το αντιδραστικό ταξικό περιεχόμενο της επίθεσης. Με την ψήφισή τους την επικύρωναν, τη νομιμοποιούσαν, την καθιστούσαν δεδομένο της οικονομικής κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Πολύ σωστά η αντίσταση και πάλη των εργαζομένων και της νεολαίας –μισοαυθόρμηταμισοσυνειδητά, αν θέλετε- επικεντρώθηκε στην απόρριψη των σχετικών νόμων και της αναθεώρησης του 16. - Ποια ήταν η στάση των δυνάμεων της υποτιθέμενης Αριστεράς απέναντι στο ζήτημα; Ας ξεκινήσουμε από το «τέλος». Λίγο πριν από την ψήφιση του νόμου για το ασφαλιστικό, όλες οι δυνάμεις που αναφέρονται στην Αριστερά προέταξαν την άποψη ότι δεν πρέπει να περάσει αυτός ο νόμος. Αναμφίβολα σωστή θέση. Μόνο λίγο «καθυστερημένη» και ανακόλουθη. Γιατί πώς να εξηγήσουμε ότι στο ξεκίνημα αυτού του «διπλού» αγώνα οι ίδιες αυτές δυνάμεις (πλην Λακεδαιμονίων) είχαν την εντελώς αντίθετη άποψη έως και την εντελώς αλλοπρόσαλλη στην εξέλιξή του; Πήρε και έδωσε η φιλολογία για το πόσο «αμυντικός» είναι ένας τέτοιος στόχος, πόσο 32
ψήφ συσ μου μαίν μα κ
στην νουν στοχ ση, τ σωσ
ενός τωπ
γεί σ στη αγώ
της κτήει το
ητηλαι ρε-
«άλτραάλρξει σύανάν είαρξη
ργώαζο-
αίσιυτές ν το νοής. ηταανα-
ημα; τικό, ει να ακόυτές αλ-
όσο
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 33
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
«ολίγος» και «ανεπαρκής», πόσο «δεν απαντάει στο πρόβλημα της παιδείας» (ή του ασφαλιστικού). Ακόμη και σε σχέση με την αναθεώρηση του 16, όπου η ασυμβίβαστη πάλη της νεολαίας υποχρέωσε αυτές τις δυνάμεις να συρθούν και να συμπαραταχθούν, ακούστηκαν όχι λίγες ανοησίες: Δεν είναι το 16 το κύριο ζήτημα, αλλά ο νόμος πλαίσιο για την παιδεία. Δεν είναι ο νόμος πλαίσιο, αλλά το 16. Δεν είναι το 16, αλλά συνολικά η αναθεώρηση του συντάγματος. Δεν μπορούμε να αρκούμαστε σε τόσο περιορισμένους στόχους, αλλά να θέσουμε ευρύτερους κ.λπ. κ.λπ. Λεγόταν και προωθούνταν οτιδήποτε, αρκεί να μην έμπαινε το ζήτημα στη σωστή του διάσταση και να αντιμετωπιστεί ανάλογα. Το τραγελαφικό του πράγματος πήρε νέες διαστάσεις όταν οι ίδιες αυτές δυνάμεις από εκεί που έβρισκαν το στόχο της κατάργησης του νόμου «ολίγο» άρχισαν να τον βρίσκουν υπερβολικό, μη ρεαλιστικό και ανέφικτο για τις δυνατότητες του κινήματος. Αυτός ο στόχος λοιπόν ήταν λίγος, ήταν πολύς, ήταν έτσι κι έτσι κι όσοι μπερδευτήκατε τι να σας κάνουμε. Κάπως έτσι μας προέκυψαν και οι διάφορες προτάσεις διόρθωσης, τροποποίησης του νόμου, της κατάργησής του στην πράξη, το δημοψήφισμα για το ασφαλιστικό και άλλα φαιδρά. Οσο για τους «προωθημένους» και «επιθετικούς» στόχους, αυτοί πήγαν να κάνουν παρέα με την «αντεπίθεση» της κυρίας Παπαρήγα. «Ανεπάρκεια» στόχων ή ανεπάρκεια «Αριστεράς» • Αλήθεια, τι σημαίνει να βρίσκει κανείς «ανεπαρκή στόχο» την κατάργηση (ή ματαίωση ψήφισης) ενός αστικού νόμου και μάλιστα στις μέρες μας με δεδομένους τους αρνητικούς συσχετισμούς; Τι σημαίνει να παρακάμπτει το γεγονός ότι η ματαίωση της ψήφισης του νόμου σημαίνει και ανάσχεση της επίθεσης ενάντια στο λαό και τη νεολαία; Θα λέγαμε ό,τι σημαίνει και υποτίμηση-υποβάθμιση συνολικά αυτού του αγώνα, αλλά ας δούμε αυτό το ζήτημα και σε μιαν άλλη του διάσταση. Αναφέρθηκε προηγούμενα πως η επικέντρωση του αγώνα εργαζομένων και νεολαίας στην απόρριψη αυτών των νομοθετικών ρυθμίσεων ήταν σωστή. Οπως αυτές συμπυκνώνουν και εκφράζουν τα αντιδραστικά χαρακτηριστικά της επίθεσης, με ανάλογο τρόπο η στοχοποίησή τους από την άλλη μεριά συμπυκνώνει, εκφράζει και συνολικοποιεί την αντίθεση, την αντίσταση, τον αγώνα του λαού ενάντια στην επίθεση που δέχεται. Ταυτόχρονα είναι σωστή και από μιαν άλλη, πολύ σημαντική πλευρά. Στα στοιχειώδη της εμπειρίας της ταξικής πάλης ανήκει και η επίγνωση ότι η πρόταξη ενός σαφούς και συγκεκριμένου στόχου συσπειρώνει τον κόσμο, συγκεκριμενοποιεί το μέτωπο πάλης, ενοποιεί τον αγώνα, δημιουργεί μια όλο και μεγαλύτερη δυναμική. Αντίθετα, το τσουβάλιασμα αιτημάτων διαμορφώνει ένα πλαδαρό πλαίσιο, που δημιουργεί σύγχυση και αποπροσανατολίζει τον κόσμο ως προς το πού στοχεύει, επιδρά αρνητικά στη μαζικοποίηση και συσπείρωση, παραλυτικά ως προς την ανάπτυξη της δυναμικής του αγώνα. -Από τα πολύ γνωστά επίσης η άποψη για τον αποφασιστικό «κρίκο» πάλης που το «τρά33
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 34
αντίθεση
βηγμά του» συμπαρασύρει όλη την «αλυσίδα». Και για όσους τυχόν δεν το γνωρίζουν (λέμε τώρα), υπήρξε μέσα σ’ αυτό τον αγώνα ένα πολύ συγκεκριμένο «μάθημα»: η ματαίωση της αναθεώρησης του άρθρου 16 συμπαρέσυρε στη συνολική ματαίωση της αναθεώρησης του συντάγματος. Μόνο που για να μπορεί να μαθαίνει κανείς από τις εμπειρίες της ταξικής πάλης πρέπει καταρχάς να θέλει να μάθει. Και αυτό βρίσκεται σε ευθεία συνάρτηση με την πολιτική φυσιογνωμία, τη γραμμή, τις στοχεύσεις του. Και όλες αυτές οι παλινωδίες της υποτιθέμενης Αριστεράς είχαν έναν κοινό παρονομαστή. Την αγωνία τους απέναντι στην πιθανότητα ανάπτυξης ενός κινήματος που θα μπορούσε να τους υπερβεί. Η πάλη εργαζομένων – νεολαίας Η ίδια πολιτική της σύγχυσης και του αποπροσανατολισμού εκφράστηκε και στο ζήτημα ανάδειξης και προώθησης των συγκεκριμένων στόχων πάλης. Αν ρωτούσαμε οποιονδήποτε εργαζόμενο τι σημαίνει γι’ αυτόν το ασφαλιστικό ζήτημα και σε ποια βάση τον απασχολεί, θα απαντούσε άμεσα και συγκεκριμένα. Σε ποια ηλικία θα πάρει σύνταξη. Τι ύψος σύνταξης θα πάρει. Τι εισφορές θα πληρώνει στο μεταξύ. Αν θα έχει την απαιτούμενη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και χωρίς πρόσθετες επιβαρύνσεις. Ολα αυτά θα τα αντιμετώπιζε σαν αναφαίρετα δικαιώματά του που απορρέουν από την εργασιακή του συνεισφορά δεκαετιών και αντίστοιχα σαν υποχρέωση του κράτους. Αν μπορούσαμε να έχουμε την πραγματική άποψη των κεφαλαιοκρατών και όχι αυτήν που προβάλλουν, θα μας έδιναν τις ίδιες ακριβώς απαντήσεις από την ανάποδη. Αλλωστε, την πραγματική άποψη του κεφαλαίου δεν θα τη βρούμε στα όσα αποπροσανατολιστικά προβάλλονται από τους μηχανισμούς προπαγάνδας, αλλά οφείλουμε να την αναζητήσουμε στο πραγματικό περιεχόμενο και τους στόχους των ρυθμίσεων που προωθούν. Ρυθμίσεις που στοχεύουν στον περιορισμό μέχρι καταργήσεως των δικαιωμάτων των εργαζομένων που συνδέονται με τα ζητήματα που μόλις αναφέραμε. Το κεφάλαιο γνωρίζει πολύ καλά ότι ο τρόπος ρύθμισης αυτών των ζητημάτων διαμορφώνει το ασφαλιστικό τοπίο, προσδιορίζει την πραγματική υλική σχέση του κόσμου της δουλειάς από τη μια και του κεφαλαίου από την άλλη με το ασφαλιστικό ζήτημα. Σ’ αυτό το πεδίο και σε αναφορά με αυτά τα ζητήματα εκφράζεται η αντίθεση κεφαλαίου-εργαζομένων. Στο ίδιο εκδηλώνεται και η σύγκρουση ανάμεσα στις δύο πλευρές, από τη μια με τις ρυθμίσεις που θέλει να επιβάλει το κεφάλαιο και από την άλλη με τις αντίθετες διεκδικήσεις που προβάλλουν οι εργαζόμενοι και σε αναφορά πάντα με τα ίδια ζητήματα. Αυτό σημαίνει ότι αυτά τα ζητήματα έπρεπε να αναδειχτούν όσο γίνεται περισσότερο, αυτές οι διεκδικήσεις έπρεπε να υποστηριχτούν, να προταχθούν στην πρώτη γραμμή, να γίνουν σημαία του αγώνα. Πρώτα και κύρια επειδή αυτά συνιστούν την καρδιά του προβλήματος. Ταυτόχρονα οι αντίστοιχες διεκδικήσεις είναι εκείνες που μπορούν να κινήσουν τον κόσμο ενεργά, μαζικά, μαχητικά, μιας και αφορούν τα προβλήματα που βιώνει και κατανοεί ο κόσμος της δουλειάς καθημερινά και με τον πιο άμεσο τρόπο. 34
οι δ Αλλ
και και ε οπο ίδιο αντι
μενη ευρύ τρίω στη τικο ματο
τις π νεολ ντικ μα ε αντι ταν
ταρχ
τημα διαχ δων κού τόχρ απο νουν βαθ με. απο
λέμε της του πάποποτιστην
ημα
ημα α θα έχει Ολα σια-
υτήν στε, τικά ουμε σεις νων
μορδου-
λαίό τη διεκ-
αυνουν ος. κόοεί ο
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 35
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Φαίνεται ωστόσο ότι οι μόνες που δεν αντιλαμβάνονταν τίποτα (επειδή δεν ήθελαν) ήταν οι δυνάμεις της υποτιθέμενης Αριστεράς, οι οποίες κινήθηκαν σε εντελώς αντίθετη τροχιά. Αλλά ας δούμε πρώτα μια ακόμη έκφραση του προβλήματος πριν αναφερθούμε σ’ αυτά. • Με ανάλογους όρους είχε ήδη τεθεί το ζήτημα στο χώρο της σπουδάζουσας νεολαίας και στο πεδίο του αγώνα που διεξήγαγε. Ο αγώνας της σπουδάζουσας νεολαίας βασιζόταν και εξέφραζε τις πραγματικές αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν το χώρο της εκπαίδευσης και οι οποίες δεν αποτελούν παρά προβολή των γενικότερων κοινωνικών ταξικών αντιθέσεων στο ίδιο πεδίο. Αντιθέσεις τις οποίες όξυνε η επίθεση του συστήματος καθώς προωθούσε μια αντιδραστικού χαρακτήρα αντιμεταρρύθμιση ενάντια στη νεολαία και τα δικαιώματά της. Απέναντι σ’ αυτή την επίθεση η σπουδάζουσα νεολαία ρίχτηκε στον αγώνα υπερασπιζόμενη: Το δικαίωμα στη μόρφωση και ενάντια στους ταξικούς φραγμούς που επιδίωκε να διευρύνει και να εμπεδώσει η κυβέρνηση. Το δικαίωμα στη δουλειά και ενάντια στην απαλλοτρίωση των εργασιακών της δικαιωμάτων που ήθελε να επιβάλει το κεφάλαιο. Το δικαίωμα στη δημοκρατία και ελευθερία και ενάντια στην αντιδραστική περιχαράκωση του εκπαιδευτικού χώρου που επιδιωκόταν. Το δικαίωμα στη ζωή, ενάντια στη βαρβαρότητα του συστήματος. Αυτά τα στοιχεία συνέθεταν τη βάση του αγώνα της, αυτά εξέφραζαν τους στόχους και τις προσδοκίες της, αυτά ενέπνεαν και ενεργοποιούσαν τη μεγάλη μάζα της σπουδάζουσας νεολαίας. Πάνω σ’ αυτά βασίστηκε η διάρκεια, η επιμονή, η ορμή ενός αγώνα που είχε σημαντικές επιτυχίες και έφερε σε πολύ δύσκολη θέση την κυβέρνηση. Ενός αγώνα που είχε ακόμα ευρύτερες προοπτικές καθώς το κίνημα της νεολαίας ανυψωνόταν σε δύναμη ευρύτερης αντιπαράθεσης στην επίθεση του συστήματος. Μόνο που για τα παραπέρα βήματα χρειαζόταν μια στήριξη που δεν την είχε. Αντίθετα, πολεμήθηκε και υπονομεύτηκε. Η ρεφορμιστική «ατζέντα» • Ας δούμε λοιπόν τη στάση της υποτιθέμενης Αριστεράς απέναντι σ’ αυτά. Σε σχέση καταρχάς με το ασφαλιστικό. Στο σύνολό τους σχεδόν αυτές οι δυνάμεις αντιμετώπισαν το ασφαλιστικό κύρια σαν ζήτημα διαχείρισης. Αναλώθηκαν και ανάλωσαν τον κόσμο σε προγράμματα και προτάσεις διαχείρισης των ταμείων, χρήσης των αποθεματικών, αποδοτικών επενδύσεων, «κουμπαράδων» και άλλων φαιδρών. Να πούμε ότι δεν αντιλαμβάνονται τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος και του ασφαλιστικού στο πλαίσιό του; Να το πούμε κι αυτό. Να πούμε ταυτόχρονα όμως ότι σ’ έναν τέτοιο τρόπο λειτουργίας του ασφαλιστικού ήταν που είχαν αποκτήσει κάποια ερείσματα και ρόλο και τα οποία ήθελαν να διατηρήσουν ή και να διευρύνουν. Γι’ αυτό, και παράλληλα με τα «προγράμματα», προσπάθησαν συστηματικά να υποβαθμίσουν, να θάψουν τα πραγματικά επίμαχα ζητήματα στα οποία λίγο πριν αναφερθήκαμε. Να απαξιώσουν τις διεκδικήσεις που αναδεικνύονταν πάνω σ’ αυτά και οι οποίες αποτελούσαν την κινητήρια δύναμη του κινήματος που έτεινε να αναπτυχθεί. «Μετέφεραν» 35
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 36
αντίθεση
έτσι το όλο ζήτημα στο «γήπεδο» που όριζε το σύστημα και σε μια «αντιπαράθεση» που ρυθμιζόταν από τους όρους του συστήματος. Μέσα στον κόσμο των αυταπατών που βιώνουν ευελπιστούσαν ότι μια τέτοια μετατόπιση θα ευνοούσε και τις ιδιαίτερες δικές τους επιδιώξεις. Ταυτόχρονα τους απάλλασσε από τον κίνδυνο μιας αντιπαράθεσης με δυνάμεις του συστήματος στην οποία θα μπορούσε να τους οδηγήσει τυχόν ανάπτυξη του κινήματος. Αλλωστε είχαν φροντίσει γι’ αυτό πριν ακόμα ανοίξει το ζήτημα του ασφαλιστικού με την υπονόμευση και το μπλοκάρισμα του κινήματος της σπουδάζουσας νεολαίας. Μια πολιτική που είχε ήδη προκαθορίσει τη στάση τους στο ασφαλιστικό και την έκβαση μιας αντιπαράθεσης που δεν σκόπευαν καν να επιχειρήσουν. • Η τακτική της υποβάθμισης των διεκδικητικών στόχων που αναδείκνυε το κίνημα είχε ήδη χρησιμοποιηθεί απέναντι στον αγώνα της σπουδάζουσας νεολαίας. Με τη φιλολογία περί «ανεπαρκών» και «αμυντικών» στόχων. Με περισπούδαστες αποφάνσεις ότι αυτές οι διεκδικήσεις δεν μπορούν να δημιουργήσουν κίνημα. Την ίδια στιγμή που ακριβώς με βάση αυτές αναπτυσσόταν το κίνημα. Με την προβολή της αναγκαιότητας «ευρύτερων» και πιο «προωθημένων» στόχων. Τους οποίους υλοποιούσαν και προωθούσαν επεξεργαζόμενοι προγράμματα και προτάσεις. Το ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο συμμετείχαν άτυπα σ’ έναν «διάλογο» που κατά τα άλλα «απέρριπταν» ας το προσπεράσουμε. Ας σταθούμε στα πιο ουσιώδη. Αυτό που τους ενδιέφερε και τους απασχολούσε αλλά και τους έφερνε σε σχετική αντίθεση με την κυβέρνηση ήταν ότι οι νέες ρυθμίσεις έθιγαν ως ένα βαθμό και δικά τους συμφέροντα. Περιόριζαν και υποβάθμιζαν τις θέσεις και το ρόλο που είχαν μέχρι τα τότε στο σύστημα εκπαίδευσης και ειδικότερα στον πανεπιστημιακό χώρο. Σ’ αυτό αντιδρούσαν, αυτό ήθελαν να διαπραγματευτούν με την κυβέρνηση, χρησιμοποιώντας -αν ήταν δυνατόν- και μια πίεση «από τα κάτω». Υπό τον όρο πάντα ότι οι «κάτω» θα ήταν ελεγχόμενοι. Εδώ ήταν και το πρόβλημά τους. Βασική τους επιδίωξη έτσι απέναντι σ’ ένα κίνημα που αναπτυσσόνταν ήταν να επιβάλουν τη δική τους ατζέντα. Μέσα από προτάσεις, προγράμματα κ.ά., μέσα από την προώθηση μιας «ενδιάμεσης» πλατφόρμας. Μιας πλατφόρμας που συνένωνε αστικές και ρεφορμιστικές δυνάμεις. Που ευελπιστούσαν ότι θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση διαπραγμάτευσης και συνεπώς «διεξόδου» από το «αδιέξοδο» της σύγκρουσης. Που θα αποτελούσε το ελκυστικό εργαλείο για τον αποπροσανατολισμό και τη χειραγώγηση του φοιτητικού κινήματος. Το «πράσινο φως» στην κυβέρνηση Πέρα από όσα αναφέρθηκαν, υπάρχουν μια σειρά ακόμα σοβαρά ζητήματα στα οποία εκφράστηκαν οι διαφορετικές πολιτικές γραμμές και αναδείχτηκαν τα ανάλογα προβλήματα. Το πώς αντιμετωπίστηκε το ζήτημα της μαζικοποίησης των αγώνων, της οργάνωσης της πάλης, ποιες τακτικές αλλά και ποιες μεθοδεύσεις προωθήθηκαν, από ποιους κ.λπ. θα τα προσπεράσουμε για λόγους οικονομίας και μόνο αυτού του κειμένου. Θα σταθούμε σ’ ένα 36
ζήτη διαφ
να α υπή λά κ και ο κή σ ϋπο στικ αλλά
του της δία π τισμ δυνά ενάν λά κ άνα των «μάχ
χη τ τήμα Οπο σχετ νταν
της κοί» και τ
και ό κό) τεθε
ρυθνουν διώσυλλωτην τική αρά-
είχε ογία ές οι βάκαι όμεέναν ου-
αντίσυμσύαυτό και ήταν σσόμέωνε ει τη Που του
α εκα. της α τα ένα
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 37
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
ζήτημα μόνο που και πολύ σημαντικό το θεωρούμε αλλά, ταυτόχρονα, αποκαλυπτικό και διαφωτιστικό. Το κίνημα της νεολαίας αναπτύχθηκε μαζικά, αποφασιστικά, μαχητικά. Κατόρθωσε έτσι να ανυψωθεί σε δύναμη αντιπαράθεσης που έθετε συνολικότερα ζητήματα. Ταυτόχρονα υπήρχε η αντικειμενική δυνατότητα διεύρυνσης του αγώνα σε πανεκπαιδευτικό επίπεδο αλλά και της υποστήριξής του από πλατύτερο κόσμο. Δεν ήταν μόνο η απεργία των δασκάλων και οι μαθητικές καταλήψεις. Ηταν οι διαθέσεις όλου του κόσμου της εκπαίδευσης, η ευνοϊκή στάση των γονέων αλλά και ενός ευρύτερου κόσμου. Υπήρχαν δηλαδή σημαντικές προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση ενός μετώπου πάλης που θα μπορούσε να θέσει με αποφασιστικό τρόπο το ζήτημα της ανάσχεσης της επίθεσης όχι απλά και μόνο ενάντια στη νεολαία αλλά ενάντια συνολικά στο λαό. Μόνο που η συγκρότηση ενός τέτοιου μετώπου ξεπερνούσε τις δυνατότητες και τα όρια του κινήματος της σπουδάζουσας νεολαίας. Δεν ήταν μέσα στις δυνατότητες των δυνάμεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, παρ’ όλο που αυτές δεν είναι άμοιρες ευθυνών στα πεδία που μπόρεσαν να δραστηριοποιηθούν. Υπό τους δοσμένους όρους, συνθήκες και συσχετισμούς, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει μόνο με την αποφασιστική και ενεργή συμβολή δυνάμεων σαν το ΚΚΕ και τον ΣΥΝ. Μόνο που κάτι τέτοιο βρισκόταν όχι μόνο έξω αλλά και ενάντια στη γραμμή και τις πολιτικές τους στοχεύσεις. Γι’ αυτό όχι μόνο δεν προώθησαν αλλά και υπονόμευσαν μια τέτοια κατεύθυνση. Και, όπως ήδη αναφέραμε, με τη στάση τους άναψαν το πράσινο φως στην κυβέρνηση για την κλιμάκωση της επίθεσης. Την προώθηση των αντιδραστικών ρυθμίσεων στο ασφαλιστικό. Ταυτόχρονα προκαθόρισαν το είδος της «μάχης» που (δεν) θα έδιναν σ’ αυτό το ζήτημα. Ο κοινοβουλευτικός κρετινισμός • Αυτό που αντιπαρέθεταν σ’ αυτά που απαιτούσαν οι συνθήκες ήταν οι… εκλογές. Η «μάχη των μαχών», κατά τη λογική τους. Αυτό υποτίθεται πως συνιστούσε τη μεταφορά του ζητήματος που είχε τεθεί στο κεντρικό πολιτικό πεδίο. Εκεί όπου παίρνονται οι αποφάσεις. Οπου με την εκλογική ενίσχυση των δυνάμεων της Αριστεράς θα διαμορφώνονταν άλλοι συσχετισμοί. Θα επιβάλλονταν λύσεις και μάλιστα συνολικές. Ακόμη περισσότερο, θα κρίνονταν συνολικά οι πολιτικές εξελίξεις. Αυτός ο κοινοβουλευτικός κρετινισμός αποτελεί σε τελευταία ανάλυση την πεμπτουσία της ρεφορμιστικής λογικής και κατεύθυνσης (στον οποίο «ενέδωσαν» και άλλοι, «ανατρεπτικοί» κατά τα άλλα). Η απάντηση βρίσκεται μέσα στα πράγματα. Στις πραγματικές εξελίξεις και τα πραγματικά δεδομένα που διαμορφώνουν. Οι εκλογές έγιναν. Εδωσαν μια «νέα» κυβέρνηση (ΝΔ) η οποία με τον «αέρα της νίκης» και όχι μόνο της εκλογικής- κλιμάκωσε με νέα ορμή την επίθεση ενάντια στο λαό (ασφαλιστικό) και με ευνοϊκότερους γι’ αυτήν όρους. Το φ.κ. με τη συνδρομή και των ρεφορμιστών είχε τεθεί υπό έλεγχο. Η προοπτική διεύρυνσης του μετώπου πάλης είχε θαφτεί για τα καλά. Πά37
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 38
αντίθεση
νω απ’ όλα επειδή το σύστημα επιβεβαίωσε για άλλη μια φορά τι είδους «Αριστερά» έχει απέναντί του. Απτόητοι ωστόσο οι ρεφορμιστές και μετά το άθλιο θέατρο στο ασφαλιστικό έβγαλαν από το καπέλο τους το κουνέλι του «δημοψηφίσματος». Για να το ξεχάσουν σύντομα κι αυτό μια και πλέον προσβλέπουν σε μια νέα «των μαχών μάχη». Τις ευρωεκλογές. Τι αθλιότητα! Ορισμένα συμπεράσματα • Η βάση –και η εξήγηση- του τρόπου που κινήθηκαν οι δυνάμεις της υποτιθέμενης Αριστεράς βρίσκεται στις ιδεολογικές και πολιτικές αντιλήψεις που τις συγκροτούν, στις απόψεις, τη λογική που τις διαπερνά, στις νοοτροπίες που τις χαρακτηρίζουν. Στη βάση αυτών διαμορφώνονται η πολιτική τους γραμμή και οι στοχεύσεις τους. Ολη τους η πολιτική, οι θέσεις και οι κινήσεις πιστοποιούν ότι αυτές οι δυνάμεις έχουν αποδεχτεί την άποψη πως ο καπιταλισμός είναι μονόδρομος, έχουν υποτάξει τη λειτουργία και τη δράση τους στο αντίστοιχο πλαίσιο (ακόμη και όταν διακηρύσσουν το αντίθετο). Αν δούμε τις πολιτικές τους θέσεις αλλά και αυτά που συνάγονται από την πρακτική τους (ιδιαίτερα όπως εκφράστηκε την περίοδο που εξετάζουμε), η ουσία της πολιτικής και των κατευθύνσεών τους θα μπορούσε να συνοψιστεί σε δύο βασικές και συνάμα αντιφατικές επιδιώξεις. Να πείσουν τις δυνάμεις του καθεστώτος ότι ο ρόλος τους είναι χρήσιμος και αναγκαίος για την ισορροπία και την ομαλή λειτουργία του συστήματος. Να περάσουν στο λαό τη λογική ότι ο δικός τους δρόμος είναι ο ρεαλιστικός και αυτός που δίνει τις εφικτές-άμεσες λύσεις στα προβλήματά του. Η –υπαρκτή- αντίθεσή τους σε επιλογές του συστήματος συνδέεται με το αν (και όταν) αυτές περιορίζουν, δυσκολεύουν ή και αχρηστεύουν το ρόλο που θεωρούν πως τους ανήκει. Η αντίθεσή τους με το λαό βρίσκεται στο ότι τα πραγματικά προβλήματα του λαού, οι διεκδικήσεις που μπορούν να τα εκφράσουν και ιδιαίτερα οι αγώνες που μπορούν και πρέπει να αναπτυχθούν σ’ αυτή τη βάση υπερβαίνουν τα όρια της πολιτικής και των επιδιώξεών τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημά τους αναδεικνύεται όταν αυτοί οι αγώνες αναπτύσσονται σε κλίμακα που οδηγεί σε πραγματική αντιπαράθεση με το σύστημα. Γι’ αυτό και φροντίζουν «από τα πριν» να μη φτάνουν καν τα πράγματα σ’ αυτό το σημείο. • Ετσι, αυτά για τα οποία μεριμνούν με βάση αυτή τη λογική είναι: α) Η υποβάθμιση, απαξίωση των ζητημάτων και των διεκδικήσεων που αφορούν άμεσα τον κόσμο με κύριο μέλημα να μην πάρουν τη μορφή και το χαρακτήρα μαζικού διεκδικητικού αγώνα ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε άμεση αντιπαράθεση με τις δυνάμεις του συστήματος. β) Η προσπάθεια δημιουργίας σύγχυσης μέσα από την οποία καλλιεργείται το κλίμα και η κατεύθυνση της συναλλαγής και των υποτιθέμενων «ρεαλιστικών λύσεων». Βασική επιδίωξη εδώ, η μετατόπιση του ζητήματος από το πεδίο του αγώνα στο πεδίο της συναλλαγής, της «διαπραγμάτευσης» με το σύστημα. Σ’ αυτό το πεδίο βλέπουν και το δικό τους ρόλο ως καθ’ 38
ύλην γ μάτω μεω
ση μ δρό σμο όρο σπα τεύθ
φέρ περ τις α
γικέ πρα επιχ ιδεο καν
ορθ σκο
κομ του πιο ματο των του σμο
απέ-
αλαν αυτό α!
Αριαπότών
χουν ργία
τους ν καεπιαναλαό εσες
ταν) ήκει. διεκει να ους. κλίαπό
μεσα κητιστή-
α και δίωτης καθ’
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 39
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
ύλην αρμοδίων, «υπεύθυνων» συζητητών. γ) Η παραπομπή, η συνολική μετάθεση της «λύσης» -όπως την πλασάρουν- των προβλημάτων στις κάθε φορά «επόμενες» εκλογές όπου η εκλογική «ενίσχυση των αριστερών δυνάμεων» θα δημιουργήσει άλλους όρους, άλλους συσχετισμούς κ.λπ. - Αυτά συγκροτούν μια κατεύθυνση που βρίσκεται σε πλήρη και ανταγωνιστική αντίθεση με την κατεύθυνση πάλης ως το επίπεδο της σύγκρουσης με το σύστημα σαν μοναδικού δρόμου και τρόπου που μπορεί να δώσει ουσιαστικές απαντήσεις στα προβλήματα του κόσμου. Να επιδράσει στη διαμόρφωση των πραγματικών συσχετισμών, να δημιουργήσει όρους προοπτικής για το κίνημα. Γι’ αυτό και, όπως ήδη αναφέρθηκε, οι ρεφορμιστές προσπαθούν συστηματικά να εκτρέψουν την κίνηση του κόσμου από το να πάρει μια τέτοια κατεύθυνση για να μην τους «εκτρέψει» το κίνημα από τη δική τους τροχιά. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ - ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΗΨΙΕΣ Στις προηγούμενες σελίδες αναφερθήκαμε βασικά στον τρόπο που οι δυνάμεις που αναφέρονται στην Αριστερά αντιμετώπισαν τους πρόσφατους αγώνες. Προσπαθήσαμε κύρια να περιγράψουμε την πολιτική λογική και τις βασικές της εκφράσεις και σε αναφορά πάντα με τις απαιτήσεις που αναδεικνύουν αυτοί οι αγώνες. Δεν θέλαμε να «φορτώσουμε» αυτό το κείμενο με πιο αναλυτικές αναφορές στις ιδεολογικές και πολιτικές αντιλήψεις που αποτελούν και τη βάση της πολιτικής τους γραμμής και πρακτικής. Ετσι ή αλλιώς, κάτι τέτοιο αποτελεί αντικείμενο της γενικότερης συζήτησης που επιχειρούμε να ανοίξουμε. Θέλουμε ωστόσο να αναφερθούμε σε ορισμένες εκφράσεις των ιδεολογικών και πολιτικών τους αντιλήψεων και πάλι σε σύνδεση με το πώς αυτές εκφράστηκαν στη διάρκεια αυτών των αγώνων και ποιες στοχεύσεις υπηρετούσαν. Μας ενδιαφέρουν καταρχάς ορισμένες απόψεις και ιδεολογήματα που, ανεξαρτήτως της ορθότητάς τους ή όχι (ως αυτές καθαυτές), προβλήθηκαν στη βάση αποπροσανατολιστικών σκοπιμοτήτων. Αναφέρουμε επί τροχάδην ορισμένες. Προβλήθηκε η αναγκαιότητα απάντησης στο ζήτημα της Αριστεράς ή ακόμη και του κομμουνιστικού κινήματος. Γενικότερα του πολιτικού υποκειμένου του αγώνα, της πολιτικής του κάλυψης, του ανεβάσματος του πολιτικού του επιπέδου. Της αναγκαιότητας προβολής πιο προωθημένων και «επιθετικών» στόχων, της σύνδεσής τους με την προοπτική του κινήματος. Η αναγκαιότητα προβολής συγκεκριμένων και «θετικών» προτάσεων και προγραμμάτων απέναντι στη «στείρα άρνηση». Η αναγκαιότητας άμεσων απαντήσεων στα προβλήματα του κόσμου και όχι παραπομπής τους στο μέλλον. Η σημασία που έχει «να διαφωτιστεί» ο κόσμος και πόσο σημαντική είναι η εκλογική ενίσχυση των δυνάμεων της Αριστεράς και ειδικό39
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 40
αντίθεση
τερα του … (εδώ, ανάλογα με το ποιος μιλούσε, βάλτε και το αντίστοιχο πολιτικό κόμμα) και άλλα ων ουκ έστιν αριθμός. Το ιδιαίτερο μάλιστα, και όπως ήδη αναφέραμε, είναι πως πολλά απ’ αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν και «σωστά» αν τα βλέπαμε σαν αυτά καθαυτά και αποκομμένα από το τι συντελούνταν στο πεδίο της πάλης. Ας τα δούμε λίγο: Διατυπωνόταν, λ.χ., η άποψη πως υπάρχει ζήτημα Αριστεράς που ζητάει απάντηση. Είναι σωστή μια τέτοια άποψη; Βεβαίως και είναι σωστή. Η άποψη πως υπάρχει πρόβλημα πολιτικού υποκειμένου και πολιτικής αναφοράς του αγώνα. Σωστή; Φυσικά και είναι σωστή. Η αναγκαιότητα ανύψωσης του αγώνα στο επίπεδο της κεντρικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Σωστή; Σωστή κι αυτή. Η αναγκαιότητα σύνδεσης των συγκεκριμένων αγώνων με την προοπτική του κινήματος. Σωστό; Σωστό! Η αναγκαιότητα άμεσων απαντήσεων και διαφώτισης του κόσμου. Σωστά; Οπωσδήποτε σωστά! Ολα σωστά, λοιπόν, κι αυτό που τους χρειάζεται είναι να τα πάρουμε όλα μαζί και να τα πετάξουμε στα σκουπίδια. Κατανοούμε ότι το συμπέρασμά μας ακούγεται κάπως περίεργα, αλλά δεν σκοπεύουμε να το αφήσουμε χωρίς εξηγήσεις. Εχουμε την άποψη ότι όλα αυτά και με τον τρόπο που προωθήθηκαν δεν συνιστούσαν παρά μια πρόστυχη προσπάθεια δημιουργίας σύγχυσης στον κόσμο. Στόχος, η μετατόπιση του όλου ζητήματος από το πεδίο που ήδη είχε τεθεί (της μαζικής ενεργητικής αντίστασης και πάλης) σ’ εκείνο των μικροκομματικών τους επιδιώξεων, της συναλλαγής με το σύστημα και των εκλογικών τους στοχεύσεων. Τι θα πει, αλήθεια, να τίθεται το –υπαρκτό- ζήτημα της Αριστεράς και μάλιστα ως όρος ανάπτυξης του φ.κ. λόγου χάριν και με «απαιτήσεις» απάντησής του; Μπορεί να είναι κανείς τόσο ηλίθιος ώστε να θεωρεί πως θα μπορούσε το φ.κ. να απαντήσει σ’ ένα ζήτημα που είναι ανοιχτό για το παγκόσμιο κίνημα εδώ και σχεδόν πενήντα χρόνια; Φυσικά και δεν μπορεί. (Αν και έχουμε κάποιες επιφυλάξεις για ορισμένους). Τότε προς τι; Η εξήγηση συνδέεται με αυτό που μόλις προαναφέραμε. Τη δημιουργία σύγχυσης και όρων παράλυσης, που διευκολύνουν την επιχείρηση χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού. «Αριστερές» υποκρισίες • Ζήτημα Αριστεράς ασφαλώς και υπάρχει και μάλιστα πολύ σοβαρό. Υπάρχει - και το πρώτο που θα οφειλόταν θα ήταν να προσδιοριστεί σε τι συνίσταται. Αυτό αποτελεί τον πρώτο όρο για να διερευνηθούν οι δρόμοι απάντησης. Αν παρατηρούσε κανείς τις θέσεις και την πρακτική των δυνάμεων της υποτιθέμενης Αριστεράς, θα έβλεπε μια αξιοθαύμαστη αντίφαση. Από τη μια έθεταν και μάλιστα με τον πιο 40
έντο αντι κός
κείμ τημέ πρό σω τ
αρισ κ.λπ με τ λιτικ
λισσ
όρο Το θ του τα τ ρόλ
ζομέ νησ στη πτυχ το δ με κ
κάλυ σύτη την μένω κής, πεδ σας
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 41
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
) και σαν συ-
Είναι του
άθετος.
ποτε
α τα
ουμε
σαν πιση ασης ημα
όρος νείς είναι . (Αν αυτό νουν
αι το ρώ-
ενης ν πιο
έντονο και επιτακτικό τρόπο ζήτημα Αριστεράς (πολιτικού φορέα κ.λπ.) και από την άλλη το αντιμετώπιζαν σαν περίπου… απαντημένο κατά βάση. Οσον αφορά το ΚΚΕ, δεν γεννάται καν θέμα. Κατά την ηγεσία του υπάρχει το ΚΚΕ, ο ταξικός και κομμουνιστικός φορέας, το πρωτοπόρο κόμμα της εργατικής τάξης, τελειώσαμε. Πιο «διακριτικά» αλλά στην ουσία με τον ίδιο τρόπο το αντιμετώπιζε και ο ΣΥΝ. Το υποκείμενο υπάρχει (δηλαδή ο ΣΥΝ) τουλάχιστον ως πολιτικός πόλος, που αποτελεί τη συγκροτημένη ιδεολογική, πολιτική, στελεχική και οργανωτική βάση του πράγματος. Μα τότε ποιο πρόβλημα έθεταν; Επί της ουσίας του ζητήματος, κανένα. Επρόκειτο απλώς για χειρισμό μέσω του οποίου ήθελαν να σερβίρουν την «απάντηση» στο ζήτημα. Η απάντηση λοιπόν στο πρόβλημα της Αριστεράς, κατά ΚΚΕ, είναι η συσπείρωση των αριστερών στο ΚΚΕ και η αποδοχή απ’ όλους του πρωτοπόρου, καθοδηγητικού του ρόλου κ.λπ. Ακριβώς την ίδια απάντηση δίνει ουσιαστικά και ο ΣΥΝ. Μόνο που εδώ συνοδεύεται και με τη φόρμουλα της «ενότητας» της Αριστεράς. Εννοείται, στη βάση της ιδεολογικής και πολιτικής αντίληψης του ΣΥΝ και της πολιτικής του γραμμής. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη ανάγνωση, ακόμα πιο διαφωτιστική. Στο κίνημα όπως εξελισσόταν εμφανιζόταν πράγματι πρόβλημα πολιτικού υποκειμένου. • Πώς θα μπορούσε να απαντηθεί αυτό στις δοσμένες συνθήκες και με τους δοσμένους όρους θα λέγαμε πως αποτελούσε συνάρτηση ακριβώς των δοσμένων όρων και συνθηκών. Το θέμα ωστόσο είναι το πώς αντιμετωπίστηκε. Και όσον αφορά την ηγεσία του ΚΚΕ, η λύση του προβλήματος βρισκόταν στην υπαγωγή του κινήματος στην καθοδηγητική αρμοδιότητα του ΚΚΕ. Ως προς την ηγεσία του ΣΥΝ, η αναγνώριση (από το κίνημα) του «πρωτοπόρου» ρόλου του ΣΥΝ και όλα όσα αυτό συνεπαγόταν. Και ως εδώ «καλά», θα έλεγε κανείς. Το κρίσιμο ζήτημα ωστόσο βρίσκεται στην τρίτη ανάγνωση. Το κίνημα (νεολαίας, εργαζομένων) αναπτυσσόταν σε μια βάση και με μια κατεύθυνση αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση. Η «λύση» που πρόσφεραν –ως πολιτικά υποκείμενα- αυτές οι δυνάμεις δεν ήταν να στηρίξουν, να βοηθήσουν την ανάπτυξη του κινήματος σ’ αυτή την κατεύθυνση και να αναπτυχθούν και οι ίδιες μέσα απ’ αυτή τη σχέση – γιατί όχι. Ηταν η εκτροπή του κινήματος από το δρόμο που μπορούσε και έπρεπε να πάρει για λόγους και σκοπιμότητες στις οποίες έχουμε κιόλας αναφερθεί. Οσον αφορά τώρα τη φιλολογία για την αναγκαιότητα πολιτικής αναφοράς και πολιτικής κάλυψης του αγώνα, είναι απλώς εξοργιστική. Επειδή πραγματικά χρειάζεται ιδιάζουσα θρασύτητα να θέτουν τέτοιο ζήτημα εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που αρνήθηκαν να αναλάβουν την πολιτική ευθύνη αυτού του αγώνα. Που συνειδητά υπονόμευσαν την πάλη των εργαζομένων και της νεολαίας και ακριβώς για να μην πάρει το χαρακτήρα μιας συνολικής πολιτικής, ταξικής αντιπαράθεσης με τις δυνάμεις του συστήματος. Για να τον «μεταφέρουν» στο πεδίο της συναλλαγής. Για να τον προσανατολίσουν στη «μάχη των μαχών». Τις εκλογές. Τέλος, δεν ξέρουμε αν πρέπει να κατατάξουμε στην κατηγορία του δράματος ή της φάρσας τα καμώματα δυνάμεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Μικρομεγαλίζοντας, χω41
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 42
αντίθεση
ρίς αίσθηση του μέτρου και μαϊμουδίζοντας τα τερτίπια των ρεφορμιστών χωρίς να αντιλαμβάνονται το γελοίο του πράγματος, διολίσθαιναν εν πλήρη αφασία στον ίδιο κοινοβουλευτικό κρετινισμό. Το κυριότερο, συνέπρατταν στην υπονόμευση ενός κινήματος στη δημιουργία του οποίου είχαν αναμφισβήτητα συμβάλει και οι ίδιες. Προτάσεις αναπαραγωγής της χρεοκοπίας Αναφερθήκαμε προηγούμενα στο ότι το πρωταρχικό είναι ο προσδιορισμός τού σε τι συνίσταται το ζήτημα της Αριστεράς. Αυτός ο προσδιορισμός βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το ρόλο που θεωρεί κανείς ότι μπορεί και πρέπει να παίζει η Αριστερά. Κατά την άποψή μας, αυτό συνδέεται αναπόσπαστα με το αν και πώς μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ταξικής πάλης. Ως προς το ποιες είναι αυτές οι απαιτήσεις από γενική άποψη, κάναμε μια πολύ σύντομη αναφορά στην αρχή αυτού του κειμένου. Περισσότερο σταθήκαμε σ’ αυτές που αναδείχτηκαν στο διάστημα των τελευταίων αγώνων. Ακριβώς για να συνδέσουμε τη γενική μας άποψη με πολύ συγκεκριμένες εκφράσεις του προβλήματος. Η άποψή μας είναι πως η υπάρχουσα Αριστερά, όπως κατά βάση είναι συγκροτημένη στο αποφασιστικό της μέρος, ούτε θέλει ούτε μπορεί να ανταποκριθεί σ’ αυτές τις απαιτήσεις. Α) Φέρει τα χαρακτηριστικά και τα αποτυπώματα της ήττας του κινήματος. Ακόμη περισσότερο, φέρει κατά κύριο λόγο εκείνα τα χαρακτηριστικά που οδήγησαν στην ήττα. Β) Φέρει σημαντικές ευθύνες, και στο μέτρο που αναλογούν στην κάθε δύναμη, για την πορεία αποσυγκρότησης του κινήματος και την ήττα. Γ) Οντας συγκροτημένες με αυτό τον τρόπο και σ’ αυτή την ιδεολογική-πολιτική βάση, ούτε θέλουν ούτε μπορούν να αναδιαμορφωθούν στη βάση των απαιτήσεων της ταξικής πάλης. Δ) Αντίθετα, επιμένουν να κινούνται στην ίδια γραμμή και κατεύθυνση και με την ίδια λογική που αναπαράγει τα αδιέξοδα του κινήματος. Αυτά, σε χοντρές γραμμές, απαντούν τόσο στο γιατί «δεν μπορούν» να αλλάξουν όσο και στο γιατί αποφεύγουν το συγκεκριμένο προσδιορισμό του ζητήματος που, υποτίθεται, θέτουν. Γιατί το να θέτει κανείς ζήτημα Αριστεράς και την ίδια στιγμή να προβάλλει ως «λύση» τον εαυτό του δεν είναι τίποτε άλλο από άρνηση του προβλήματος. Και έχουν, πέραν των άλλων, και έναν πολύ σοβαρό λόγο να το αντιμετωπίζουν με αυτό τον τρόπο. Επειδή το να τεθεί το ζήτημα στη βάση που μόλις προηγούμενα το θέσαμε θα έβαζε σε αυτές τις δυνάμεις πρόβλημα γραμμής, κατεύθυνσης, έως και ύπαρξης. Γι’ αυτό προτιμούν το ψάρεμα στα θολά νερά και τις λαθροχειρίες. Το ΚΚΕ, λ.χ., εμφανίζεται σαν η συνέχεια του επαναστατικού, ταξικού, εργατικού, κομμουνιστικού κινήματος και συνεπώς σαν η απάντηση στο ζήτημα της Αριστεράς. Πέραν των άλλων, αυτό αποτελεί και μια κουτοπόνηρη λαθροχειρία. Το ΚΚΕ δεν είναι η έκφραση της συνέχειας του κομμουνιστικού κινήματος, αλλά η έκφραση της διακοπής αυτής της συνέχειας. 42
Το σ 6ης χρο
χεια επαλ τό έ
ει». Δ χικά «ανα αυτο Από σα τ
σύνδ μερ ντησ σύσ
Θα π ρεί ο ολη πιο που
νιστ το μ βάσ κίνη πορ σκο το κ στικ
ρήγ
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 43
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
λαμευτιουρ-
συηση οψή σεις
ομη χτηάπο-
στο ς. ριστην
άση, πά-
α λο-
ο και θέύση» ν άλ-
ε σε ν το
μουάλσυειας.
Το σημερινό ΚΚΕ είναι γέννημα του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ και του πραξικοπήματος της 6ης Ολομέλειας στο ΚΚΕ. Διαμόρφωσε τα χαρακτηριστικά και τη γραμμή του στη βάση των χρουστσοφικών και μπρεζνιεφικών υπαγορεύσεων. Αν –ας το υποθέσουμε- το ΚΚΕ ήθελε να «επανασυνδεθεί» και να εκφράσει αυτή τη συνέχεια, αυτό δεν μπορεί να γίνει σε βάση «κληρονομικού δικαιώματος». Πραγματοποιείται και επαληθεύεται (ή όχι) στο πεδίο της ταξικής πάλης και με βάση τις απαιτήσεις της. Ως προς αυτό έχουμε κιόλας πολλά δείγματα του πώς το αντιλαμβάνεται η ηγεσία του ΚΚΕ. Ο ΣΥΝ δεν προβάλλει και τόσο το θέμα της συνέχειας. Προσπαθεί μάλλον να το «ξεχνάει». Δεν μπορεί πάντως να διαγράψει το γεγονός ότι και ο ΣΥΝ, όπως και το ΚΚΕ, προήλθε αρχικά από την ίδια χρουστσοφική μήτρα. Προτιμάει πάντως να προβάλλει ως ο φορέας της «ανανέωσης». Ανανέωση τίνος αλήθεια; Του σοσιαλισμού ή του… καπιταλισμού; Η πορεία αυτού του ρεύματος μέσα από τις διαδοχικές του μεταλλάξεις είναι πλήρως διαφωτιστική. Από τον ευρωκομμουνισμό, στον ιστορικό συμβιβασμό, για να αποτελέσει τελικά συνιστώσα της «σύγχρονης Αριστεράς» των Ντ’ Αλέμα, Ζοσπέν, Σρέντερ, Μπλερ και… Κλίντον. Η επιχείρηση «αναβάπτισής» του (υπό τον Αλαβάνο) μέσα από μια «ειδικού χαρακτήρα» σύνδεση με το κίνημα δεν είναι η άρνηση αυτής της διαδρομής αλλά η συνέχειά της στις σημερινές συνθήκες. Το ψάρεμα στα θολά νερά και οι «ενωτικές» μανούβρες δεν είναι η απάντηση στο ζήτημα της Αριστεράς αλλά η φόρμουλα διαμόρφωσης μιας «χρήσιμης» (για το σύστημα) «Αριστεράς». Τέλος, δεν θα σταθούμε καθόλου σε κάποιες άλλες προτάσεις και απόπειρες απάντησης. Θα παρατηρήσουμε μόνο πως η ρητορική διαφοροποίηση από τους ρεφορμιστές δεν αναιρεί ούτε τις εκλεκτικές συγγένειες ούτε την ύπαρξη ενός κοινού «στοκ» ιδεών και κυρίως ιδεοληψιών με τις οποίες «εξοπλίζουν» τις απόψεις τους. Το ζήτημα έχει μεγαλύτερες και πολύ πιο ουσιαστικές απαιτήσεις από απόψεις που αναπαράγουν και αναμεταδίδουν τη σύγχυση που χαρακτηρίζει τους φορείς τους. Για μας είναι καθαρό ότι απαιτείται συνολική ανασύσταση-ανασυγκρότηση του κομμουνιστικού κινήματος και συνολικά της Αριστεράς. Δεν είναι μια απλή και σύντομη υπόθεση και το μόνο που δεν επιδέχεται είναι «λύσεις» ευκολίας. Θα πραγματοποιείται μέσα στην πάλη με βάση τις απαιτήσεις της και με όρους ταξικής πάλης. Αν αυτό προσδιορίζει το βασικό άξονα κίνησης, έχει ταυτόχρονα σαν βασικές προϋποθέσεις: Την κριτική αποτίμηση συνολικά της πορείας του κινήματος και τη συναγωγή των αναγκαίων συμπερασμάτων. Το πέταγμα στα σκουπίδια όλης της ιδεολογικής και πολιτικής σαβούρας που έχει σωρεύσει και δυναστεύει το κίνημα από τη μακροχρόνια κυριαρχία ρεβιζιονιστικών, ρεφορμιστικών και οπορτουνιστικών αντιλήψεων. Η πρόταξη των «άμεσων λύσεων» και η ουσιαστική άρνησή τους • Οχι πριν πολύ καιρό ο κ. Αλαβάνος σε βαρυσήμαντη τοποθέτησή του (που την αναπαρήγαγαν οι του ΣΥΝ σε διάφορες παραλλαγές) προέταξε την αναγκαιότητα διεκδίκησης άμε43
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 44
αντίθεση
σων λύσεων στα προβλήματα του λαού. Την αντιπαρέθεσε μάλιστα στην αντίληψη «κάποιων άλλων» που παραπέμπουν τις λύσεις στην αναμονή του «σοσιαλιστικού παραδείσου». Ανάλογης λογικής απόψεις διατυπώθηκαν και από άλλες πλευρές. Συνακόλουθα είχαμε και την κατάθεση απ’ όλους αυτούς συγκεκριμένων προτάσεων για τη λύση αυτών των προβλημάτων. Παράλληλα ωστόσο αυτές οι προτάσεις εντάσσονταν σε συνολικότερα προγράμματα που με τη σειρά τους υπάγονταν σε μια λογική και κατεύθυνση αναζήτησης ευρύτερων λύσεων. Οι οποίες ευρύτερες λύσεις συνδέονταν με τη μεταβολή των συσχετισμών, που με τη σειρά τους κι αυτοί ταυτίζονταν με την εκλογική ενίσχυση των «αριστερών δυνάμεων». Εντέλει, σ’ αυτό τονστόχο έπρεπε να επικεντρωθούν όλες οι προσπάθειες. Εδώ ήρθαμε, που λένε. Και οι άμεσες λύσεις; Τι απέγιναν αλήθεια οι άμεσες λύσεις; Μέσα στην πρεμούρα τους να καταλήξουν στο επιθυμητό –εκλογικό- συμπέρασμα, αυτοί οι κύριοι είχαν κιόλας «ξεχάσει» τι είχαν πει στην αρχή της ομιλίας τους (ας πούμε) ή τι είχαν γράψει στο ξεκίνημα του κειμένου τους. Αυτό αποκαλύπτει και τη σκοπιμότητα αλλά και τη χυδαιότητα που χαρακτηρίζει την ευκολία χρήσης ενός τυπικού αστικού κλισέ («αναμονή του σοσιαλιστικού παραδείσου») για να προσπεράσουν το πραγματικό πολιτικό ζήτημα ευτελίζοντάς το. Επειδή στην πραγματικότητα το μόνο για το οποίο δεν ενδιαφέρονται είναι οι λύσεις στα άμεσα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο λαός. Εχοντας κιόλας αναφερθεί σε αρκετές εκφράσεις της πολιτικής τους σε σχέση με αυτό το ζήτημα, μπορούμε εδώ απλώς να τις υπενθυμίσουμε. Είναι παλιά ιστορία η υποτίμηση (στην πραγματικότητα απόρριψη) της αναγκαιότητας αντίστασης στην επίθεση του συστήματος και της υπονόμευσης, της άρνησης της κοινής δράσης σε μια τέτοια κατεύθυνση. Δηλαδή της υποτίμησης σε βαθμό αδιαφορίας της αναγκαιότητας αντιμετώπισης των άμεσων προβλημάτων του λαού για τα οποία, υποτίθεται, κόπτονται. Το ότι εδώ και ένα διάστημα αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν, ρητορικά και μόνο, θέσεις που κάποτε λοιδορούσαν, όπως αυτή της αντίστασης και της κοινής δράσης, δεν αναιρεί στο ελάχιστο την πραγματική πολιτική που προωθούν. Ακόμη πιο φανερά εκδηλώθηκε η υποβάθμιση-άρνηση αντιμετώπισης των άμεσων προβλημάτων του λαού με την απαξίωση που επιφύλαξαν στις διεκδικήσεις που πρόβαλαν εργαζόμενοι και νεολαία («στενές», «περιορισμένες», «αβαθείς» κ.ά.). Η υποτίμηση του στόχου ανατροπής του νόμου (των νόμων) συνδέεται με το ίδιο ζήτημα. Οι αντιφάσεις και οι παλινωδίες τους σε σχέση μ’ αυτό το θέμα και στις οποίες αναφερθήκαμε δεν έκφραζαν παρά τη σπασμωδική προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το δεδομένο πως άλλα έλεγαν, άλλα εννοούσαν και άλλα έπρατταν. Η προβολή των «συνολικότερων προγραμμάτων» και των πλαισίων «ευρύτερων λύσεων», σε βάση μάλιστα αντιπαράθεσης με τις άμεσες διεκδικήσεις που είχε αναδείξει το κίνημα, δεν αποτελούσε παρά ευθεία άρνηση της αναγκαιότητας αντιμετώπισης των άμεσων λαϊ44
κών να θ των βλη χείρ γκαι πολ
ση κ πολ των σμο
σχετ τό κ να α τους
τα έ τα γ
προ είχε λόγο θυνσ
δήπ αυτό δού
και στόχ
οιων
χαμε προράμρων υ με ων». που
ς να σει» ειμέ-
ν ευα να ότηαντι-
ό το
ητας ινής ανα, κό, θέαιρεί
προερ-
ήτηρθήπως
ύσεκίνηλαϊ-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 45
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
κών προβλημάτων. Πάνω απ’ όλα, υπονόμευση συνολικά του αγώνα, που έφτασε στο σημείο να θεωρητικοποιηθεί από την κ. Παπαρήγα με την άποψη περί «αναποτελεσματικότητας» των αγώνων. «Μετάθεση», εντέλει, της όποιας δυνατότητας αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων που είχαν αναδειχτεί στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης στις… εκλογές. Μια επιχείρηση που ντύθηκε με επιχειρήματα τόσο ανυπόστατα όσο και φαιδρά, όπως περί αναγκαιότητας ανύψωσης του αγώνα σε ανώτερο επίπεδο, μεταφοράς του στο κεντρικό πολιτικό πεδίο όπου διαμορφώνονται οι συσχετισμοί και άλλα ηχηρά. Αθλια υποκρισία. Επειδή ο αγώνας που διεξαγόταν είχε ήδη αναχθεί σε μια αντιπαράθεση κεντρικού, και μάλιστα πολιτικού, χαρακτήρα. Αν πραγματικά ήθελαν έναν –πραγματικάπολιτικό αγώνα, τον είχαν μπροστά τους. Αν αυτό που τους ενδιέφερε ήταν η διαμόρφωση των –πραγματικών- συσχετισμών, ο αγώνας που διεξαγόταν ήδη διαφοροποιούσε συσχετισμούς σε όλα τα πεδία και θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο. Μόνο που αυτός ο αγώνας, αυτή η αντιπαράθεση και αυτός ο δρόμος διαμόρφωσης συσχετισμών βρισκόταν έξω από τις προδιαγραφές, την πολιτική και τις στοχεύσεις τους. Γι’ αυτό και τον αρνήθηκαν, γι’ αυτό και τον υπονόμευσαν. Επειδή αυτό που τους ενδιέφερε ήταν να απαλλαγούν από τις απαιτήσεις που έθετε το κίνημα και απερίσπαστοι να ασχοληθούν με τους μεγάλους –τρομάρα τους- εκλογικούς τους στόχους. Οσο για τα άμεσα προβλήματα του λαού –α, ναι!- αυτά, όπως και τις «ευρύτερες λύσεις», τα έχουν κιόλας ξεχάσει. Εκπονούν πλέον νέα προγράμματα, νέες λύσεις σε νέα προβλήματα για τις… επόμενες εκλογές. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Πρόσφατα ο ΣΥΝ εξήγγειλε τη συγκρότηση επιτροπών με αντικείμενο την εκπόνηση του προγράμματός του. Αλήθεια, δεν είχε πρόγραμμα ο ΣΥΝ; Κι αν δεν είχε γιατί δεν είχε; Κι αν είχε –που είχε- τι είδους πρόγραμμα ήταν αυτό ώστε να χρειάζεται να το αλλάξει; Για ποιους λόγους χρειάζεται να εκπονήσει νέο, με ποιο περιεχόμενο, σε ποια βάση και σε ποια κατεύθυνση; Το πρόβλημα δεν είναι βέβαια οι διαδικασίες ή ο χρόνος που επιλέγει ο ΣΥΝ (ή οποιοσδήποτε άλλος) για να επεξεργαστεί, να διατυπώσει το πρόγραμμά του. Αν αναφερθήκαμε σ’ αυτό είναι κυρίως επειδή ο τρόπος που τέθηκε το θέμα δίνει ορισμένα ερεθίσματα για να δούμε κάποια ζητήματα που έτσι ή αλλιώς απασχολούν το κίνημα. Μια αταξική θεώρηση Οπως ήδη αναφερθήκαμε, σ’ όλο το διάστημα που εξελίσσονταν αυτοί οι αγώνες έδωσε και πήρε η φιλολογία περί προτάσεων και προγραμμάτων. Η απόρριψη διεκδικήσεων και στόχων που αναδείκνυε το κίνημα επειδή τάχα εξέφραζαν «στείρα άρνηση», δεν είχαν «θετι45
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 46
αντίθεση
κό» χαρακτήρα, δεν εντάσσονταν και δεν προσέβλεπαν σε συνολικότερες λύσεις. Σ’ αυτές αντιπαραβάλλονταν προτάσεις που, υποτίθεται, προσέφεραν λύσεις και διεξόδους, ενταγμένες μάλιστα σε συνολικότερους σχεδιασμούς και στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου προγράμματος. Ετσι είχαμε «ολοκληρωμένες προτάσεις» για τα ΑΕΙ, συνολικά για την παιδεία, το ασφαλιστικό σύστημα κ.ά. Στο πού στοχεύουν και πού συνέκλιναν, για όλα αυτά έχουμε κιόλας αναφερθεί. Στη «μεταφορά» του ζητήματος από το στίβο του αγώνα στο πεδίο των διαπραγματεύσεων και στον αναπροσανατολισμό του κόσμου που μαχόταν στην κατεύθυνση της εκλογικής στήριξης αυτών των δυνάμεων. Ανάλογη είναι η λογική που χαρακτηρίζει συνολικά τις προγραμματικές διακηρύξεις και το φάσμα προτάσεων των ρεφορμιστών - αλλά και άλλων δυνάμεων. Εξετάζοντάς τα κανείς, του δημιουργείται πολλές φορές η εντύπωση ότι αφορούν έναν «άλλον κόσμο» από αυτόν που πραγματικά υπάρχει, με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τις πραγματικές του αντιθέσεις. Στην πραγματικότητα βέβαια δεν έχουμε παρά τις συγκεκριμένες εκφράσεις του αντιφατικού χαρακτήρα των ρεφορμιστικών επιδιώξεων και ο οποίος βρίσκεται στη βάση των αυταπατών που χαρακτηρίζουν συνολικά την αντίληψη και την πολιτική τους. Το πρώτο που θα θέλαμε να επισημάνουμε και το οποίο συνιστά αφετηριακό στοιχείο των ρεφορμιστικών αυταπατών και της πολιτικής τους συμπεριφοράς είναι ένας αταξικός στην ουσία του τρόπος θεώρησης των πραγμάτων. Η αστική προπαγάνδα, όταν δεν αρνείται ευθέως την ταξική διάρθρωση της κοινωνίας, προσπαθεί να την παρακάμπτει, να την απωθεί στο περιθώριο των κοινωνικών-πολιτικών διεργασιών. Πολύ περισσότερο ισχύει αυτό σε σχέση με την έννοια της ταξικής πάλης. Προτιμάει να αναφέρεται σε «κοινωνικούς εταίρους» οι οποίοι σε πνεύμα αμοιβαίας κατανόησης και συνεργασίας συναποφασίζουν στη βάση των κοινών συμφερόντων-στόχων και επιδιώξεων. Φυσικά και δεν είναι έτσι. Η κοινωνία είναι διαρθρωμένη ταξικά, λειτουργεί στη βάση της κυριαρχίας της κεφαλαιοκρατικής αστικής τάξης και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη των αντιτιθέμενων συμφερόντων των διαφόρων τάξεων και στρωμάτων. Ας σταθούμε μόνο σε ένα αλλά καίριας σημασίας παράδειγμα. Εδώ και πολλά χρόνια το κεφάλαιο πιέζει και κατορθώνει να διευρύνει διαρκώς το «δικαίωμα» της εργοδοσίας να απολύει εργαζόμενους. Το αποτέλεσμα, η υπερδιόγκωση της ανεργίας που όλοι γνωρίζουμε. Στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση κινούνται οι επιδιώξεις των εργαζομένων. Το κεφάλαιο προβάλλει τις «ανάγκες της οικονομίας», τη βελτίωση της «ανταγωνιστικότητας» των επιχειρήσεων, αλλά ο πραγματικός στόχος είναι η διαρκής αύξηση των κερδών του μέσα από την υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων. Αντίθετα, οι εργαζόμενοι διεκδικούν το δικαίωμά τους στη δουλειά που στις συγκεκριμένες συνθήκες σχεδόν ισοδυναμεί με το δικαίωμα στη ζωή. Αν μάλιστα δοκιμάζαμε να πάμε 46
στο των ματ
Υπά κής
νται ον, σ τητα φορ
κότη σης πέρ
ριαρ ανα
διώκ λίζετ πή τ
ρακ από οι αυ κες κυρ πλα με τ ποπ
ται α ψη τ μεγέ αντι
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 47
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
εξόρωαλι-
«μεστον ς αυ-
ς και
έναν ά και κριοίος πο-
χείο ικός
νίας, κών Προησης ώξετης των
α το απουμε. λαιο ιχειτην
ριμέπάμε
στο υπόβαθρο αυτής της σύγκρουσης, θα βρίσκαμε το βίαιο σφετερισμό από το κεφάλαιο των μέσων παραγωγής και του παραγόμενου προϊόντος από αυτούς στους οποίους δικαιωματικά ανήκουν. Ποιες προτάσεις και ποια προγράμματα μπορούν να γεφυρώσουν αυτή την αντίθεση; Υπάρχει άλλος τρόπος να λυθεί εκτός από την ανατροπή της κυριαρχίας της κεφαλαιοκρατικής αστικής τάξης από τον εργαζόμενο λαό; Αλλά πριν φτάσουμε σ’ αυτό και όσον αφορά τα διάφορα προβλήματα που αναδεικνύονται (ύψος μισθών, εύρος απολύσεων, όρια συνταξιοδότησης κ.ά.), ποιες προτάσεις, από ποιον, σε ποιον, ποια «κοινή λογική» και πού να την αναζητήσουμε; Αυτό που στην πραγματικότητα υπάρχει είναι μια διαρκής και ανηλεής σύγκρουση και αυτό που «αποφασίζει» κάθε φορά είναι οι συσχετισμοί που διαμορφώνονται στο πλαίσιό της. Η πολιτική των ρεφορμιστών κινείται αγνοώντας, παρακάμπτοντας αυτή την πραγματικότητα, σαν να θέλει να την εξορκίσει. Οι απαιτήσεις που θέτει η αναγκαιότητα αντιμετώπισης τόσο των άμεσων προβλημάτων όσο και της συνολικότερης λύσης βρίσκονται έξω και πέρα από τα προγράμματα και την πολιτική τους. Μια ευθύγραμμη μηχανιστική αντίληψη Ο τρόπος θεώρησης της σημερινής πραγματικότητας, αυτής που ορίζεται από την κυριαρχία του καπιταλιστικού, ιμπεριαλιστικού συστήματος, βρίσκεται –όπως έχουμε κιόλας αναφερθεί- στη βάση των πολιτικών κατευθύνσεων που υιοθετούνται από κάθε πλευρά. Ετσι έχουμε τρεις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις. Την αστική, που «φυσιολογικά» επιδιώκει την εδραίωση και αναπαραγωγή του συστήματος. Τη ρεφορμιστική, που προσανατολίζεται στη διόρθωση, τη μεταρρύθμισή του. Την επαναστατική, που στοχεύει στην ανατροπή του και την οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας. Ο βασικός πυρήνας της ρεφορμιστικής άποψης και έκφραση των αυταπατών που τη χαρακτηρίζουν συγκροτείται στη βάση της αντίληψης ότι το σύστημα μπορεί να αλλάξει μέσα από μια διαδικασία μεταρρυθμίσεων. (Υπάρχει βέβαια το ερώτημα αν το πιστεύουν και οι ίδιοι αυτό, αλλά ας το αφήσουμε για την ώρα). Μια αντίληψη μάλιστα που στις σημερινές συνθήκες και συσχετισμούς έχει προσαρμοστεί επί το ρεαλιστικότερο. Σε μια στάση υποταγής στην κυρίαρχη σήμερα άποψη του καπιταλιστικού «μονόδρομου» και αποδοχής των όρων και του πλαισίου που αυτή θέτει, έχει βγάλει έξω από το λογαριασμό κάθε πιθανότητα σύγκρουσης με τις δυνάμεις του συστήματος και περιορίζεται στην επιδίωξη επιμέρους αλλαγών και τροποποιήσεων και πάντα μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο και με τους όρους που αυτό θέτει. Εξετάζοντας κανείς τα διάφορα προγράμματα (και όχι μόνο των ρεφορμιστών) βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αρκετά ευδιάκριτη μηχανιστική, ευθύγραμμη, «αθροιστική» αντίληψη του πράγματος. Σαν να πρόκειται για κάποιο εγχείρημα «τεχνικού» χαρακτήρα όπου τα μεγέθη και οι παράγοντες που πρέπει να παρθούν υπόψη καθώς και η «συμπεριφορά» τους αντιμετωπίζονται ως ουδέτερα, σταθερά και αμετάβλητα. 47
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:43 πμ
Σελίδα 48
αντίθεση
Ετσι δεν μένει παρά να τα βάλουμε σε μια σειρά, να οργανώσουμε τις διάφορες διαδοχικές φάσεις και να προσδοκούμε το ωραίο αποτέλεσμα. Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για σύγχυση περί την έννοια του πράγματος, αλλά αυτό θα ήταν η μισή ερμηνεία. Ας θέσουμε το ζήτημα όπως έχει. Στην πολιτική, και ακριβώς επειδή αποτελεί τη συμπυκνωμένη έκφραση της ταξικής πάλης, ο οποιοδήποτε προγραμματισμός γίνεται παίρνοντας –υποχρεωτικάυπόψη τη μεταβλητότητα που χαρακτηρίζει τις συνθήκες, τους παράγοντες και τα δεδομένα της. Αυτή την πραγματικότητα θέλουν να παραγνωρίζουν οι ρεφορμιστές (και όχι μόνο αυτοί) και εκπονούν σχέδια επί χάρτου. - Ας δούμε λίγο το ζήτημα στη συσχέτισή του με τις τρεις βασικές κατευθύνσεις στις οποίες αναφερθήκαμε. Το πρόγραμμα μιας αστικής πολιτικής δύναμης, ακριβώς επειδή επιδίωξή της είναι η εδραίωση και αναπαραγωγή του συστήματος, είναι και αυτό που χαρακτηρίζεται από τις περισσότερες «σταθερές». Κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή στην οποία στηρίζεται και την οποία στηρίζει. Κράτος και πληθώρα μηχανισμών, μέσων κ.λπ. Το πρόγραμμά της διαμορφώνεται στη βάση αυτών των σταθερών και από κει και πέρα προσπαθεί να συνυπολογίσει τις μεταβλητές που μπορεί να προκύψουν. Τη λαϊκή αντίσταση στο πλαίσιο της ταξικής πάλης, άλλες κοινωνικές και πολιτικές αντιφάσεις, οικονομικά προβλήματα, επιπτώσεις των διεθνών εξελίξεων κ.ά. Ταυτόχρονα διαθέτει πάντα ως εφεδρεία τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει την πολύμορφη κρατική ισχύ για να επιβάλει ρυθμίσεις παρά και ενάντια στις λαϊκές αντιδράσεις. Ανάμεσα σ’ αυτή και την επαναστατική άποψη κινείται η ρεφορμιστική προγραμματική αντίληψη. Η βασική αυταπάτη που τη χαρακτηρίζει συνίσταται στο ότι θεωρεί πως μπορεί να στηριχτεί (να χρησιμοποιήσει) στις σταθερές του συστήματος για να επιβάλει αλλαγές στο... σύστημα. Να στρέψει το σύστημα ενάντια στον... εαυτό του. Σ’ αυτήν άλλωστε την αυταπάτη έχουν την αφετηρία τους οι διάφορες θεωρίες περί «ουδετερότητας» του κράτους, για τη σχέση του κράτους με το κεφάλαιο και τα μονοπώλια κ.λπ. Εδώ αναφύονται δύο ερωτήματα. Πρόκειται άραγε απλώς περί αυταπάτης (με όση αθωότητα μπορεί να υπονοεί ο όρος) ή περί ιδιοτελούς υπολογισμού; Δεύτερο, σε ποιους απευθύνονται με ένα τέτοιο πρόγραμμα, τι επιδιώκουν και τι «περιμένουν» απ’ αυτούς; Πριν αναφερθούμε σ’ αυτά, ας κάνουμε μια καταρχήν αναφορά στην «τρίτη» άποψη. Στον αντίποδα αυτών των αντιλήψεων και των αντίστοιχων προγραμμάτων βρίσκεται η επαναστατική. Αυτή όχι μόνο δεν προτίθεται να χρησιμοποιήσει τις σταθερές του συστήματος, αλλά αντίθετα έχει στόχο της να τις καταστρέψει. Το θεωρεί αυτό όρο επίτευξης του επαναστατικού της στόχου. Θα λέγαμε μάλιστα ότι με μια έννοια «δεν έχει» δεδομένες (και «έτοιμες») ούτε τις αντίστοιχες «δικές της» σταθερές και ότι πρέπει να τις «δημιουργήσει» κατά κάποιον τρόπο. Αλλά πριν προχωρήσουμε σ’ αυτό, ας ξαναγυρίσουμε στα ερωτήματα που θέσαμε. 48
θρω γανα ανό απά ένας ωρο Εδώ ντομ οπο αναγ
νές στές ανάγ γρά
λαό ρά τ Στην προ συν αυτά
καθ σώμ διαφ ψη α πλή του ψη τ ξης συγ γκρό οι ρ
δοχις για ε το αση ικάμένα αυ-
ποί-
αι η ς πει και διαολοικής των ιμοϊκές
τική εί να το... πάτη α τη
αθω-
περιστην
αι η ήμαεπαέτοικατά που
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 49
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Σε ποιους απευθύνονται Είναι δυνατόν να επιδιώκει κανείς πραγματικές και ουσιαστικές αλλαγές («βαθιές, διαρθρωτικές», όπως αναφέρονται στη ρεφορμιστική φιλολογία) στηριζόμενος σε δυνάμεις, όργανα και μέσα του συστήματος; Φυσικά και δεν είναι. Ούτε και οι ρεφορμιστές είναι τόσο ανόητοι ώστε να το πιστεύουν πραγματικά. Εδώ βρίσκεται το όριο αυτής της αυταπάτης. Η απάντηση βρίσκεται στις πραγματικές τους στοχεύσεις. Αυτό που επιδιώκουν είναι μια θέση, ένας ρόλος στο πλαίσιο του συστήματος. Ρόλο που πιστεύουν πως τον δικαιούνται καθώς θεωρούν πως είναι χρήσιμος και απαραίτητος συνολικά για την κοινωνία και την πρόοδό της. Εδώ επαναπροσεγγίζουν τον πυρήνα των αυταπατών τους για να επανέλθουν ωστόσο σύντομα στο ρεαλισμό, καθώς παλινδρομούν διαρκώς ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο. Αυτό για το οποίο προσπαθούν να πείσουν τις δυνάμεις του συστήματος είναι πως ο ρόλος τους είναι αναγκαίος για την ισορροπία του και απαραίτητος για την απρόσκοπτη λειτουργία του. Δεν είναι εντελώς αβάσιμο αυτό και έχει και την προϊστορία του. Μόνο που στις σημερινές συνθήκες και συσχετισμούς (στη διαμόρφωση των οποίων συνέβαλαν και οι ρεφορμιστές, πριονίζοντας το κλαδί που τους κρατούσε) το σύστημα δεν τους έχει και τόσο μεγάλη ανάγκη. Αυτό είναι και το «παράπονό» τους. Τα προηγούμενα απαντούν και στο σε ποιους απευθύνονται με την πολιτική και τα προγράμματά τους και τι επιδιώκουν και τι «ζητάνε». Ολα τα προγράμματα όλων των πολιτικών δυνάμεων υποτίθεται πως απευθύνονται στο λαό (για να τα «εγκρίνει»). Ταυτόχρονα, όλοι γνωρίζουν πως αυτό είναι παραμύθι. Οσον αφορά το πρόγραμμα των ρεφορμιστών, αυτό απευθύνεται πρώτα και βασικά στην αστική τάξη. Στην πραγματικότητα, αποτελεί την πλατφόρμα συνδιαλλαγής με το σύστημα. Οι αλλαγές, οι προτάσεις που διατυπώνονται περιγράφουν αυτό που θεωρούν ως βάση συνύπαρξης και συνεισφοράς τους και η οποία προσδιορίζει και το δικό τους ρόλο σ’ αυτήν. Και «φυσικά» όλα αυτά είναι διαπραγματεύσιμα. Απευθύνονται μήπως και στο λαό; Μια καταφατική απάντηση θα ήταν επιφανειακή και καθόλου ακριβής. Αυτό στο οποίο στην πραγματικότητα απευθύνονται είναι το «εκλογικό σώμα». Πρόκειται για δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα και έχουμε εδώ μια θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στην επαναστατική και τη ρεφορμιστική αντίληψη. Η επαναστατική άποψη αυτό που επιδιώκει απευθυνόμενη στο λαό είναι να συμβάλει στη συγκρότηση (με την πλήρη έννοια του όρου) των λαϊκών δυνάμεων σε δύναμη αντιπαράθεσης έως ανατροπής του συστήματος (ζήτημα που θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα). Αντίθετα, η ρεφορμιστική άποψη το λαό, δηλαδή το εκλογικό σώμα, το θέλει μόνο ως επικουρία, ως παράγοντα υποστήριξης των επιδιώξεων στις οποίες αναφερθήκαμε. Σ’ αυτή τη βάση, όχι μόνο δεν επιδιώκει τη συγκρότηση των λαϊκών δυνάμεων, αλλά αντιτίθεται σ’ αυτήν καθώς μια τέτοιου είδους συγκρότηση συνδέεται με εντελώς άλλη πολιτική κατεύθυνση από αυτή στην οποία κινούνται οι ρεφορμιστές. 49
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 50
αντίθεση
Παλιές αυταπάτες – νέες συγχύσεις • Θα θέλαμε εδώ να αναφερθούμε σε μια ακόμη παρανόηση. Η σύγχυση που εκδηλώθηκε αφορά τη σχέση ανάμεσα σ’ αυτό που εμφανίζεται σαν πρόγραμμα οικοδόμησης μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας και στο πρόγραμμα επαναστατικής ανατροπής του καπιταλιστικού συστήματος. Θεωρούμε πως πρόκειται για δύο κατά βάση διαφορετικά προτσές. Δεν είναι βέβαια καθόλου «άσχετα» μεταξύ τους, σχετίζονται αλλά δεν ταυτίζονται. Η μορφή με την οποία κυρίως εμφανίζεται το ζήτημα αφορά το αν μπορούν να τεθούν στόχοι-διεκδικήσεις σοσιαλιστικού (ή και κομμουνιστικού κατά ορισμένους) χαρακτήρα στο πλαίσιο του προγράμματος επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα -και ανεξαρτήτως μορφής- δεν είναι καθόλου νέο, αλλά αρκετά παλιό. Αφορά την «παλιά» αντιπαράθεση ανάμεσα στη λενινιστική επαναστατική στρατηγική και τη μεταρρυθμιστική. Ενα πρόβλημα που το «έλυσε» η Οχτωβριανή Επανάσταση με το γνωστό τρόπο. Ενα πρόβλημα ωστόσο που «επανήλθε» με βάση τη ρεβιζιονιστική-ρεφορμιστική κυριαρχία για δεκαετίες και πολύ περισσότερο με τις καταλυτικές επιδράσεις που αναπόφευκτα είχε σε όλα τα πεδία η τελική και ολοκληρωτική παλινόρθωση. Επανήλθε μάλιστα όχι μόνο με τη μορφή των «παραδοσιακών» ρεφορμιστικών προγραμμάτων και στόχων αλλά και με τη μορφή προωθημένων, υποτίθεται, απόψεων που υπερβαίνουν επαναστατικά το ρεφορμισμό. Στα ζητήματα αυτά έχουμε αναφερθεί παλιότερα. Ετσι ή αλλιώς, πάντως, πρόκειται για ζητήματα που θα απασχολήσουν –και πρέπει να απασχολήσουν- το κίνημα στη συνέχεια. Εμείς, και σε αναφορά με τα ζητήματα που θέτουμε εδώ, θα θέλαμε καταρχάς να αναφερθούμε στα εξής: Θεωρούμε ότι τα δύο προτσές (της επαναστατικής ανατροπής και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης) εξελίσσονται στη βάση διαφορετικών όρων και συνθηκών, αντιμετωπίζουν διαφορετικού χαρακτήρα προβλήματα και έχουν διαφορετικού τύπου απαιτήσεις. Το πρόγραμμα οικοδόμησης μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας (ό,τι κι αν εννοεί κανείς μ’ αυτό, επειδή δεν είναι όλες οι απαντήσεις ίδιες) έχει σαν προϋπόθεση, βάση και αφετηρία την ανατροπή της καπιταλιστικής κυριαρχίας, το πάρσιμο της εξουσίας. Αντίθετα, το επαναστατικό προτσές αυτή την ανατροπή την έχει σαν κεντρικό στόχο. Η πραγματοποίησή της αποτελεί κορύφωσή του. -Αναφερόμενοι σ’ αυτό το δεύτερο, θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι την ίδια την ύπαρξή του δεν την οφείλει πουθενά αλλού παρά στις αντιθέσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας όπως αυτές υπάρχουν και όπως αυτές αναπτύσσονται στο πλαίσιο αυτής της κοινωνίας. Ο στόχος, η αναγκαιότητα της επαναστατικής ανατροπής δεν οφείλεται πουθενά αλλού παρά στο χαρακτήρα αυτών των αντιθέσεων και στο δεδομένο ότι δεν μπορούν να λυθούν παρά μόνο μ’ αυτό τον τρόπο. Οι κοινωνικές δυνάμεις (εργατική τάξη και συνολικά εργαζό50
μενο τοπο τότη τει σ
κοιν μάχ
τους δικα παρ τους
σε μ το ζ επαν σχεδ
κτήρ μάλ είνα ριτύ κής του
κεφ συγ κινο απα να ε με τ πρό στο
τη δ βάσ
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 51
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
ώθησοκού κα-
θούν στο ικόαλιό. αι τη ωστό κυφευ-
προπου ότει να
ανα-
ς οιδια-
’ αυτην στααπο-
παρνίας
λλού θούν αζό-
μενος λαός) που αποτελούν την κοινωνική δύναμη ανέλιξης αυτού του προτσές και πραγματοποίησης του στόχου αυτής της ανατροπής έχουν έναν τέτοιο ρόλο, χαρακτήρα και δυνατότητα επειδή αποτελούν τον κοινωνικό φορέα αυτών των αντιθέσεων που τις αντιπαραθέτει στην κυρίαρχη κεφαλαιοκρατική αστική τάξη. Αντιθέσεις τις οποίες βιώνουν με έναν ορισμένο τρόπο στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας και στην αντίστοιχη βάση ενεργοποιούνται, συνειδητοποιούνται, συγκρούονται, μάχονται. Οσον αφορά τις πολιτικές δυνάμεις (το υποκείμενο), η ιδιαίτερου τύπου συγκρότησή τους δεν αναιρεί το γεγονός ότι δεν αποτελούν παρά μια μορφή και έκφραση αυτής της διαδικασίας. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορούν ούτε να την αγνοήσουν ούτε να την υπερβούν, παρά μόνο να την «υπηρετήσουν» στη βάση της διαλεκτικής σχέσης που συνδέει και τη δική τους ύπαρξη με τους όρους και τα δεδομένα αυτής της διαδικασίας. Σε σχέση, τέλος, με το προτσές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, θα περιοριστούμε εδώ σε μία και μόνο βασική επισήμανση. Ολα τα δεδομένα, οι όροι, οι παράμετροι που αφορούν το ζήτημα υφίστανται την καταλυτική επίδραση της ποιοτικής μεταβολής που αποτελεί η επαναστατική ανατροπή. Αυτή είναι μια συνθήκη που κανείς δεν μπορεί να προσπεράσει με σχεδιασμούς επί χάρτου. Από κει και πέρα η μεταφορά –«εδώ και τώρα»- στόχων, υποτίθεται, σοσιαλιστικού χαρακτήρα μόνο σύγχυση μπορεί να επιφέρει στην ανάπτυξη του επαναστατικού προτσές. Αυτή μάλιστα είναι η επιεικέστερη εκδοχή, μιας και αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η εισαγωγή απ’ το παράθυρο της ρεφορμιστικής λογικής με «κομμουνιστικό» περιτύλιγμα. Και φυσικά ούτε κατά διάνοια απαντιέται έτσι το μεγάλο ζήτημα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, που θα «επιμένει» να τίθεται και να ζητάει απαντήσεις με βάση τους δικούς του όρους. Εικονικά προγράμματα και πραγματικοί στόχοι - Ας ξαναγυρίσουμε μετά απ’ όλα αυτά σ’ ένα ερώτημα που θέσαμε στην αρχή αυτού του κεφαλαίου. Είχε λοιπόν ή δεν είχε πρόγραμμα ο ΣΥΝ και τι είδους; Φυσικά και είχε. Είχε μια συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση, ένα συγκεκριμένο πολιτικό πλάνο στη βάση του οποίου κινούνταν. Ταυτόχρονα είχε ένα σύνολο επεξεργασμένων θέσεων, προτάσεων που δεν μας απασχολεί εδώ αν συνιστούσαν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ή όχι. Εκείνο που θέλουμε να επισημάνουμε είναι ο «συμπληρωματικός» του χαρακτήρας. Μια πλευρά που σχετίζεται με το μέγεθος που είχε ο ΣΥΝ και το βασικό προσανατολισμό συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ. Το πρόγραμμά του σ’ αυτή τη βάση είχε το χαρακτήρα «τροποποιήσεων» που «προτείνονταν» στο σύστημα και με ειδικότερο παραλήπτη το ΠΑΣΟΚ. Με βάση αυτή τη λογική κινήθηκε όλα αυτά τα χρόνια, με την ίδια στην ουσία και κατά τη διάρκεια των πρόσφατων κινητοποιήσεων. Σήμερα βρίσκεται ή θεωρεί πως βρίσκεται με βάση τις δημοσκοπήσεις σε άλλη θέση ισχύος. Δεν του αρκεί (ή έτσι θέλει να εμφανίζεται) ο 51
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 52
αντίθεση
συμπληρωματικός ρόλος, αλλά αυτός του συνδιαμορφωτή ενός κυβερνητικού προγράμματος. Αυτό επεξεργάζονται πλέον οι διάφορες επιτροπές που έχει συστήσει. Τι θα βγάλουν; Εσείς τι νομίζετε; Εμείς πάντως δεν περιμένουμε εκπλήξεις. Εκτιμούμε ότι πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον θα έχουν τα διάφορα πάρε-δώσε με άλλες δυνάμεις όταν το ζήτημα τεθεί επί τάπητος. Ταυτόχρονα ευελπιστούμε να διασκεδάσουμε με τις κωλοτούμπες που προβλέπονται εντός ΣΥΡΙΖΑ κατά την ίδια διαδικασία. Φαίνεται να κινείται διαφορετικά το ΚΚΕ, αλλά αυτό μόνο φαίνεται, χωρίς να ισχύει στην πραγματικότητα εξ ολοκλήρου. Στην πολιτική του ΚΚΕ μπορεί να διακρίνει κανείς καταρχάς τρία πράγματα. Τη βροντερή «ταξική», «κομμουνιστική» ρητορική του. Το διακηρυγμένο πολιτικό του πρόγραμμα της αντιμονοπωλιακής, αντιιμπεριαλιστικής αλλαγής. Το σύνολο των μερικότερων θέσεων και προτάσεων που διατυπώνει σε αναφορά με διάφορα ζητήματα, τον τρόπο που τα προωθεί, δηλαδή την πολιτική που ασκεί στην πράξη. Δεν θα αναφερθούμε εδώ σε μια σειρά ζητήματα που σχετίζονται με τα προηγούμενα, τις στρεβλώσεις, τις ανακολουθίες, τις αντιφάσεις, την ασυνέπεια και τα αδιέξοδα που τα χαρακτηρίζουν. Οχι γιατί δεν είναι σοβαρά (ίσα ίσα), αλλά γιατί αφορούν μιαν άλλη συζήτηση. Αυτό που κυρίως θέλουμε να επισημάνουμε εδώ είναι η πλήρης αναντιστοιχία ανάμεσα στις υποτιθέμενες ταξικές διακηρύξεις αλλά και το υποτιθέμενο αντιμονοπωλιακό κ.λπ. πρόγραμμα και την πραγματική πολιτική που ασκεί το ΚΚΕ. Επειδή, για τη δική μας πολιτική αντίληψη, το πραγματικό πρόγραμμα ενός κόμματος δεν είναι αυτό που διακηρύσσει, αλλά αυτό που εφαρμόζει στην πράξη. Και εδώ, δεν είναι μόνο ότι το ΚΚΕ δεν προωθεί μια επαναστατική, κομμουνιστική πολιτική, όπως τουλάχιστον εμείς την αντιλαμβανόμαστε. Το ζήτημα είναι ότι δεν προωθεί στην πράξη μήτε καν αυτό το διακηρυγμένο του πρόγραμμα το οποίο (και ανεξάρτητα από το πώς το αξιολογεί κανείς) δείχνει να το εκπόνησαν οι επιτελείς του έτσι για να βρίσκεται. Αυτό που βλέπουμε εμείς σαν πραγματικό πρόγραμμα του ΚΚΕ είναι αυτό που «είδε» όλος ο κόσμος να εφαρμόζεται στην πράξη. Δηλαδή το σύνολο των κατά καιρούς θέσεων και προτάσεων οι οποίες δεν συνιστούν τίποτε άλλο παρά μια «αριστερή» παραλλαγή του «συμπληρωματικού» προγράμματος του ΣΥΝ στο οποίο αναφερθήκαμε προηγούμενα. Είναι γεγονός ότι στην περίοδο που διανύουμε το ΚΚΕ δεν συνόδευε (όπως ο ΣΥΝ) αυτή την πολιτική με ανοίγματα σε άλλες πολιτικές δυνάμεις ούτε εκδήλωνε –έχοντας καεί και στο χυλό του ’89- άμεσες κυβερνητικές φιλοδοξίες. Αυτή η επιλογή συνδέεται με το υπαρξιακό πρόβλημα της ηγεσίας του ΚΚΕ και το οποίο αντιμετωπίζει σε μια βάση εξισορρόπησης των πολιτικών της αντιφάσεων και αναμονής ευνοϊκότερων όρων. Το γεγονός πάντως και αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι ότι αυτό το –πραγματικό τουπρόγραμμα προωθούσε στην πράξη, αυτό υπεράσπιζε με την πολιτική του, με βάση αυτό και 52
την καμ
και σ που πως αυτό
Μ
σχεδ την συν
μετέ
μέμφ κόσ μη τ αυτο ους
μόρ μη σ είνα σμο
με ό ο κό δασ μπρ είνα
φίζε ταίο μα.
μμαουν;
ρον Ταυντός
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 53
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
την ανάλογη λογική κινήθηκε και απέναντι στους πρόσφατους αγώνες, όπως ήδη αναφερθήκαμε. Ενα πρόγραμμα που σαν κεντρικό, τελικό και κορυφαίο στόχο, στον οποίο υποτάσσονται και στον οποίο συγκλίνουν όλες του οι προσπάθειες, έχει την εκλογική του ενίσχυση. Μόνο που κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει εσαεί από τις αντιφάσεις του, καθώς οι εξελίξεις δείχνουν πως σ’ αυτή την πολιτική εξισορρόπησης δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια αναμονής. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
στην
ικής
διάη. α, τις αραη. μεσα πρόαντίαυμια ε. Το μμα πιτε-
ίδε» ν και «συ-
αυτή στο ακό των
τουό και
ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΚΕΣ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ • Το φαινόμενο δεν είναι καθόλου καινούριο. Μάλλον πολύ παλιό. Οι εκδηλώσεις του σχεδόν καθημερινές από πολλές πλευρές, με διάφορες μορφές και τρόπους. Ετσι είχαμε, λ.χ., την κα Παπαρήγα να «απειλεί» (προεκλογικά) το λαό και να τον καθιστά «υπεύθυνο για τις συνέπειες» αν δεν ενισχύσει εκλογικά το ΚΚΕ. Ετσι έχουμε τον κ. Αλαβάνο να εγκαλεί τον κόσμο γιατί «κάθεται στον καναπέ» και «δεν μετέχει» - στις διαδικασίες στήριξης του ΣΥΡΙΖΑ. Κάποιους άλλους που τον οικτίρουν για το «επίπεδο» και την «καθυστέρησή» του, που μέμφονται τον κόσμο για το ότι «δεν σκέφτεται». Οι ισχυρισμοί «αυταπόδεικτοι», μιας και ο κόσμος στην πλειοψηφία του ψηφίζει ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Και είναι πολλοί εκείνοι που έχουν έτοιμη τη συνταγή: «Πρέπει πρώτα να μορφωθεί ο κόσμος», «να ξυπνήσει»! Προφανώς οι κύριοι αυτοί θεωρούν εαυτούς μορφωμένους και ξύπνιους. Συνακόλουθα, και τους πλέον αρμόδιους να αναλάβουν την επιμόρφωση της καθυστερημένης πλέμπας. Ποιο είναι αλήθεια το ζήτημα που εμφανίζεται εδώ; Αυτό που τους απασχολεί είναι η μόρφωση, η διαφώτιση, το ξύπνημα του κόσμου; Αυτό που τους ενοχλεί είναι η αδράνεια, η μη συμμετοχή στα κοινά, ο «καναπές»; Αυτό που τους ανησυχεί και θέλουν να αντιπαλέψουν είναι η επιρροή των αντιδραστικών αντιλήψεων που συμβάλλει στη στάση υποταγής του κόσμου στις αστικές δυνάμεις; Αν αυτό είναι που συμβαίνει, θα λέγαμε πως είμαστε σε καλό δρόμο. Μόνο που νομίζουμε ότι τα πράγματα είναι διαφορετικά. Εχουμε την άποψη ότι αυτό που τους ενοχλεί είναι ότι ο κόσμος κατά κανόνα προσπερνάει αδιάφορα –και καθόλου αδικαιολόγητα- τις περισπούδαστες αναλύσεις τους. Αυτό που τους εξοργίζει είναι ότι δεν δίνει και τόση σημασία στις λαμπρές τους ιδέες και προτάσεις. Αυτό που –κυρίως- τους κάνει να βγαίνουν απ’ τα ρούχα τους είναι το ότι δεν ακολουθεί στο βαθμό που επιθυμούν και δεν στηρίζει την πολιτική τους. Κι εκείνο που δεν μπορούν με τίποτα να συγχωρέσουν στον κόσμο είναι ότι δεν τους ψηφίζει, δεν τους δίνει τα εκλογικά ποσοστά που θεωρούν πως τους αξίζουν. Σ’ αυτό το τελευταίο θα μπορούσαν να συνοψιστούν όλα όσα τους απασχολούν σε σχέση με αυτό το ζήτημα. 53
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 54
αντίθεση
Να κάνουμε εδώ κάποιες αναγκαίες διευκρινίσεις προς αποφυγή παρανοήσεων. Δεν υπάρχει σ’ εμάς κανένα είδος υποτίμησης της μόρφωσης (ακόμη και της αστικού τύπου). Της διαφώτισης του κόσμου που επιχειρούν προοδευτικές δυνάμεις και άτομα με διάφορους τρόπους. Της πολιτικής προπαγάνδας που κάνουν αριστερές πολιτικές δυνάμεις. Της μάχης που πρέπει να δίνεται στο μέτωπο των ιδεών. Ισα ίσα! Θεωρούμε πως οι δυνάμεις που αναφέρονται στην Αριστερά φέρουν μια πολύ μεγάλη ευθύνη επειδή ακριβώς έχουν εδώ και πολλά χρόνια εγκαταλείψει αυτό το μέτωπο. Πως άφηναν ελεύθερο το πεδίο στην κυριαρχία των αστικών απόψεων και αντιλήψεων. Πως πολύ εύκολα παραδίνονταν και οι ίδιες στη σαγήνη ιδεών αστικού στην ουσία χαρακτήρα. Ομως το θέμα που τίθεται εδώ δεν είναι αυτό. Αυτό που εμφανίζεται με όλα αυτά είναι το πόσο έχει διαβρωθεί ο τρόπος σκέψης τους από αυτές τις ιδέες. Το πόσο έχει επιδράσει στον ίδιο τον πυρήνα των αντιλήψεών τους. Αυτό που διαπιστώνουμε εδώ είναι καταρχάς η ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους από τη μια και το πώς βλέπουν τον κόσμο από την άλλη. Το πώς αντιμετωπίζουν τη σχέση τους με το λαό και ποιο ρόλο επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους. Την αντίληψη ελίτ που διαμορφώνουν από τη μια και την υποτίμηση των λαϊκών μαζών από την άλλη. Την έλλειψη εμπιστοσύνης στο λαό, που εκφράζεται έως και με «φόβο» απέναντί του. Δεν πρόκειται απλά για λάθη, για τις αναπόφευκτες συγχύσεις που δημιουργεί μια ιδεαλιστική σε τελευταία ανάλυση αντίληψη πραγμάτων. Πρόκειται για βαθιά ριζωμένες ιδέες με ταξικό στην ουσία υπόβαθρο και με συγκεκριμένες εκφράσεις στην πολιτική τους.
κύρ τό ε
κής μικό «ιδέ και τ πίζε αστ δεχτ
οδη ρεύο αυτή ζει τ ή λιγ νετα ηθε
Η δύναμη «πειθούς» του συστήματος • Ενα βασικό ζήτημα σε σχέση με το οποίο υπάρχει αρκετή σύγχυση αφορά το πώς και γιατί «πείθει» το σύστημα. Γιατί και σε ποια βάση ο κόσμος συμμορφώνεται, αδρανοποιείται, υποτάσσεται. Γιατί συντάσσεται (όπως συντάσσεται) με αστικές δυνάμεις, γιατί ψηφίζει έως και σε συντριπτικά ποσοστά τα αστικά κόμματα εξουσίας. Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι το σύστημα διαθέτει πάρα πολλά μέσα και μηχανισμούς προπαγάνδας, αποπροσανατολισμού και χειραγώγησης των λαϊκών μαζών και βεβαίως διαθέτει γι’ αυτά άφθονα κεφάλαια, μηχανισμούς που λειτουργούν από τη γέννηση του κάθε ανθρώπου και τον ακολουθούν βομβαρδίζοντάς τον καθημερινά και ακατάπαυστα με αστικές ιδέες και αντιλήψεις σ’ όλη του τη ζωή. Από το νηπιαγωγείο και συνολικά την εκπαιδευτική διαδικασία, με τον καθοριστικό ρόλο της εκκλησίας, των ΜΜΕ, με τον έλεγχο και τη χειραγώγηση (άμεσα ή και έμμεσα με τις διάφορες χορηγίες, τα βραβεία κ.ά.) της κάθε είδους και μορφής ιδεολογικής, πολιτιστικής παραγωγής κ.λπ. Αυτή η αναμφισβήτητη πραγματικότητα κάνει τους περισσότερους να την αξιολογούν με τρόπο που οδηγεί σε βαθιά λαθεμένα συμπεράσματα. Οτι δηλαδή το σύστημα «πείθει» επειδή και μόνο διαθέτει όλους αυτούς τους μηχανισμούς. Η άποψή μας είναι διαφορετική. Το σύστημα δεν πείθει. Ή τουλάχιστον δεν είναι αυτό το 54
ναγκ αδυ γανδ ραΐσ να α τι τέ σης
υφίσ ται κ και η τρόπ αναγ
αλλη αμετ πλευ
Δεν Της ρους άχης ανακαι ρχία σαυτό. από
από τους μορμπιά για υση θρο
ς και ίται, έως
χανιβαίτου α με
ρόε τις ικής
γούν θει»
ό το
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 55
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
κύριο σ’ αυτό το πεδίο της λειτουργίας του. Το σύστημα κατά κύριο λόγο πειθαναγκάζει. Αυτό είναι κάτι ολότελα διαφορετικό από την πειθώ. Το βασικό και θεμελιώδες δεδομένο εδώ βρίσκεται στην κυριαρχία της κεφαλαιοκρατικής αστικής τάξης. Μια κυριαρχία που εκφράζεται σε όλα τα πεδία: το κοινωνικό, το οικονομικό, το κρατικό, το πολιτικό. Η κύρια δύναμη «πειθούς» του συστήματος δεν βρίσκεται στις «ιδέες» του, αλλά στον πολύμορφο καταναγκασμό που ασκείται μέσω αυτής της κυριαρχίας και των μηχανισμών του που την πραγματοποιούν. Ο καθημερινός εκβιασμός που αντιμετωπίζει ο κόσμος διαρκώς και σε κάθε εκδήλωση της ζωής του. Χωρίς αυτή τη «στήριξη», οι αστικές ιδέες δεν θα έπειθαν κανέναν για τον απλούστατο λόγο ότι κανείς δεν μπορεί να αποδεχτεί οικειοθελώς ότι «δικαίως»… αδικείται! Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι στη βάση αυτών των καταναγκασμών ο κόσμος οδηγείται στο να προσαρμόζεται και να κινείται πρακτικά με τους τρόπους που του υπαγορεύουν οι μηχανισμοί κυριαρχίας του συστήματος. Με αυτό σαν δεδομένο πλέον και μόνο σ’ αυτή τη βάση αρχίζει να αποδέχεται τις αστικές ιδέες και αντιλήψεις, δηλαδή να προσαρμόζει τον τρόπο σκέπτεσθαι στον τρόπο που κινείται (και όχι αντίστροφα). Τόσο περισσότερο ή λιγότερο όσο βλέπει ή δεν βλέπει μπροστά του μια διέξοδο η οποία όχι μόνο θα του φαίνεται σωστή, αλλά κυρίως θα τον πείθει ότι μπορεί πράγματι να παλευτεί, να πραγματοποιηθεί. Αλλά εδώ περνάμε σ’ ένα άλλο θέμα. Ο δρόμος της «μάθησης» • Σ’ αυτό που αναφέραμε πως αποτελεί τη βάση στην οποία στηρίζεται η δύναμη πειθαναγκασμού του συστήματος –την ταξικού χαρακτήρα κυριαρχία του- βρίσκεται και η κύρια αδυναμία του. Να το πούμε σύντομα και απλά. Κανένας μηχανισμός ισχύος, κανένα προπαγανδιστικό μέσο δεν μπορεί να αλλάξει την ταξική πραγματικότητα. Μπορεί να την εξωραΐσει, να τη συγκαλύψει, να την παραστήσει ως φυσική και αναγκαία. Μπορεί να εκβιάσει, να απειλήσει, να εξαναγκάσει. Δεν μπορεί ωστόσο να την… αλλάξει. (Αλλωστε ούτε θέλει κάτι τέτοιο). Εδώ, όπως και για πολλά άλλα πράγματα, βρίσκεται το «κλειδί» τόσο της κατανόησης όσο και της αντιμετώπισης του ζητήματος. Αυτή είναι μια σχέση (αντίθεση) που ο εργαζόμενος λαός τη βιώνει καθημερινά, καθώς υφίσταται τη διαρκή εκμετάλλευση και καταπίεση του συστήματος. Σ’ αυτή τη σχέση γεννιέται και θεμελιώνεται η πρώτη αντίθεσή του με το σύστημα. Μια αντίθεση την οποία βιώνει και η οποία τον καθορίζει σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τους τρόπους που –πρακτικά- χρησιμοποιεί, ανεξάρτητα ακόμη και από το ποια πολιτική στάση αναγκάζεται να υιοθετήσει με βάση τους καταναγκασμούς που αναφέρθηκαν. Η συνολική στάση ζωής που υιοθετεί (πραχτικά, πολιτικά) αποτελεί έκφραση αυτών των αλληλοσυγκρουόμενων επιδράσεων των αντίθετων αυτών παραγόντων. Της βιωματικής και αμετακίνητης ταξικής του αντίθεσης από τη μια και της πίεσης που ασκεί πάνω του η πολύπλευρη κυριαρχία του συστήματος από την άλλη. 55
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 56
αντίθεση
Εδώ είναι το ζήτημα, εδώ το πεδίο αμφισβήτησης και ανατροπής των επιδράσεων της αστικής κυριαρχίας, αυτό είναι που καθορίζει τους όρους, τους τρόπους, τις μορφές και τα μέσα παρέμβασης. Η ανάδειξη των αντιθέσεων που αντιπαραθέτουν τον εργαζόμενο λαό με το καπιταλιστικό σύστημα είναι η βάση της ανάπτυξης του κινήματος. Η διαμόρφωση διεκδικητικών στόχων που «πατάνε» και εκφράζουν αυτές τις αντιθέσεις, η μαχητική τους προώθηση είναι το αποφασιστικό του όπλο. Η ανάπτυξη της πάλης σε μια τέτοια βάση, η ανύψωσή της σε επίπεδο όσο γίνεται ευρύτερης αντιπαράθεσης είναι που ανοίγει τους δρόμους για την πιο ουσιαστική πολιτικοποίηση των αγώνων. Η διαμόρφωση σε μια πορεία όρων που να πείθουν ότι η διέξοδος είναι όχι μόνο υπαρκτή αλλά και εφικτή είναι το κρίσιμο σημείο καμπής. Είναι το «κλειδί» που λύνει την αντίφαση (ταξικής αντίθεσης-καταναγκασμού) και απελευθερώνει σε μαζική πλέον κλίμακα τις πραγματικές επιθυμίες και τις αγωνιστικές διαθέσεις του εργαζόμενου λαού. Μια βασική διαχωριστική γραμμή •Αυτά είναι που σε γενικές γραμμές ορίζουν τα δύο πεδία ανάπτυξης-λειτουργίας των διαφορετικών ιδεών, των επιδράσεων που ασκούν, των κατευθύνσεων που ενισχύουν-διαμορφώνουν. Το πεδίο που διαμορφώνει η κυριαρχία του συστήματος που ορίζει το πλαίσιο και τους όρους της ζωής των ανθρώπων. Με τη διαρκή καταπίεση και τους καθημερινούς εκβιασμούς, καταναγκασμούς. Πάνω σ’ αυτό το έδαφος είναι που ασκεί το δικό του ρόλο ο αδιάλειπτος βομβαρδισμός με αστικές ιδέες και αντιλήψεις. Αυτό που διαμορφώνει κυριαρχία, το ιδεολογικό περιβάλλον απ’ όπου αντλούνται τα πρότυπα προσαρμοσμένης συμπεριφοράς. Ταυτόχρονα, και επειδή το σύστημα γνωρίζει πως μήτε αυτά αρκούν, προσφέρει και πολιτικές «διεξόδους». Την ψευδαίσθηση της «δημοκρατικής επιλογής». Δηλαδή την εναλλαγή των αστικών κομμάτων (δύο ή τριών, καμία σημασία δεν έχει) στη διακυβέρνηση της χώρας. Εν ανάγκη επιστρατεύει σε ρόλο στήριξης και αναβάπτισης αυτής της λειτουργίας και ρεφορμιστικές δυνάμεις. Η αποδοχή, η συμμόρφωση, η μη αμφισβήτηση αυτού του πλαισίου λειτουργίας σημαίνει πολύ απλά ότι δεν μπορούν να διαμορφωθούν πραγματικοί όροι αμφισβήτησης της κυριαρχίας του συστήματος. Αυτό βεβαίως καθόλου δεν σημαίνει ότι το σύστημα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ή και να ανατραπεί ακόμα. Σημαίνει ότι το κίνημα θα πρέπει να αναζητήσει τους δικούς του δρόμους, τα δικά του μέσα, το δικό του «γήπεδο». Αυτό δεν είναι άλλο από το πεδίο των αγώνων. Αγώνων στη βάση διεκδικήσεων που στηρίζονται στις πραγματικές αντιθέσεις, που αντιπαραθέτουν τον εργαζόμενο λαό με τις δυνάμεις του συστήματος. Σ’ αυτό το πεδίο είναι που διαπιστώνει και κατανοεί με τον πιο ουσιαστικό τρόπο ο λαός 56
τι υπ τις α φών χθο που της
που στα θεσ
την όρο νουν δείξ βλη τους
απώ ματα το θ
προ
κών μα τ
των και ο ποιο την «τάξ επό
της αι τα
ιστι-
σεις, μια που
παρίφαα τις
των δια-
τους βιαδιάα, το ράς. πολαγή ρας. ρε-
μαίς κυ-
και δρό-
στηυνά-
λαός
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 57
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
τι υπερασπίζουν οι αστικές ιδέες. Στο ίδιο είναι που «συναντάει» και αναγνωρίζει τις ιδέες και τις αξίες που τον εκφράζουν και τον αντιπροσωπεύουν. Ακριβώς επειδή οι αγώνες διαμορφώνουν το πιο πρόσφορο έδαφος για να «ακουστούν» οι προοδευτικές ιδέες, να αναπτυχθούν οι ριζοσπαστικές-επαναστατικές. Σ’ αυτό το πεδίο είναι που διαμορφώνονται οι όροι που τον πείθουν έμπρακτα ότι υπάρχει και άλλος δρόμος από αυτόν της συμμόρφωσης και της υποταγής. Εδώ βρίσκεται και μια βασική διαχωριστική γραμμή. Ανάμεσα στην αντίληψη εκείνων που την απάντηση στο ζήτημα των ιδεών τη συνδέουν με τη συχνότητα της παρουσίας τους στα τηλεοπτικά πάνελ και αυτών που την αντιμετωπίζουν σαν ζήτημα μετωπικής αντιπαράθεσης και πάλης. Ανάμεσα στην αντίληψη που αναζητάει τις απαντήσεις στο πεδίο της ταξικής πάλης και την αντίληψη εκείνων που τις αναζητούν (;) στο πεδίο που ορίζει το σύστημα και με τους όρους του συστήματος. Που αποπροσανατολίζουν τον κόσμο, τον αδρανοποιούν, τον στέλνουν στον «καναπέ» και μετά σκούζουν επειδή ο κόσμος ακολούθησε τη λογική και τις υποδείξεις τους. Ακριβώς επειδή ούτε μπορούν αλλά κυρίως θέλουν να αντιληφθούν ότι το πρόβλημα δεν βρίσκεται στον κόσμο αλλά στους ίδιους. Στις απόψεις, τις ιδέες και τις αντιλήψεις τους. Στην πολιτική τους, στις αυταπάτες τους. Η ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Το ζήτημα της σύνδεσης των άμεσων επιδιώξεων της πάλης με την προοπτική και τους απώτερους στόχους του κινήματος εμφανίστηκε με διάφορες μορφές. Αυτές αφορούν ζητήματα που έχουν και μια δική τους ιδιαίτερη σημασία, αλλά ταυτόχρονα σχετίζονται με αυτό το θέμα. Με την προβολή σχεδίων συνολικών απαντήσεων στα ζητήματα που είχαν τεθεί ή και προγραμμάτων συνολικού έως και… σοσιαλιστικού χαρακτήρα. Με την πρόταξη της αναγκαιότητας υιοθέτησης «επιθετικών» στόχων αντί των «αμυντικών» τους οποίους έθετε το κίνημα. Μια λογική που μας έδωσε και το απερίγραπτο σύνθημα της «αντεπίθεσης» (ΚΚΕ). Στην ίδια πάντα λογική έμπαινε το ζήτημα της υιοθέτησης «προωθημένων» στόχων αντί των «περιορισμένης εμβέλειας» που είχαν αναδειχτεί στο πεδίο της πάλης. Στόχων που, μιας και ορισμένοι έφταναν ως το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό, θεωρούνταν ότι έτσι τακτοποιούσαν και το ζήτημα της σύνδεσης με την προοπτική «εδώ και τώρα». Ταυτόχρονα, με την παράθεση εν σειρά στόχων που ο ανώτερος θα διαδεχόταν τον κατώτερο έμπαινε σε μια «τάξη» και η συνέχεια των αγώνων. Ακόμη περισσότερο, αυτή η συνέχεια θα διασφάλιζε και τις κατακτήσεις, καθώς η κάθε επόμενη και ανώτερη κατάκτηση θα «κλείδωνε» την προηγούμενη. Με την υποτιθέμενη –μέ57
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 58
αντίθεση
σα και από όλα αυτά- επιδίωξη μεταβολής των συσχετισμών, η οποία ωστόσο ταυτιζόταν με την αύξηση των εκλογικών ποσοστών των «δυνάμεων της Αριστεράς». Σ’ αυτό το τελευταίο συνέκλιναν όλοι και όλα. Στο πού πραγματικά στόχευαν όλα αυτά και άλλα έχουμε κιόλας αναφερθεί. Στην εκτροπή από το πεδίο, τη βάση πάνω στην οποία ήδη αναπτυσσόταν ο αγώνας, στη ματαίωση του ίδιου του αγώνα χάριν «υψηλότερων» επιδιώξεων (διάβαζε εκλογές). Η ουσία του όλου ζητήματος βρίσκεται μάλλον στις μεταμορφώσεις της άποψης που εξέφρασε το ΚΚΕ. Οταν η κα Παπαρήγα εν μέσω κινητοποιήσεων και αγωνιστικής έξαρσης διατυπώνει την άποψη περί «ματαιότητας των αγώνων», υπονομεύει ευθέως αυτούς τους αγώνες. Οταν η ίδια η κα Παπαρήγα μόλις (και με τη «συνδρομή» του ΚΚΕ) καταλάγιασαν οι αγώνες σαλπίζει «αντεπίθεση», μας δίνει το μέτρο της υποκρισίας αλλά και του εκφυλισμού της υποτιθέμενης Αριστεράς. Ανεξάρτητα πάντως από όλους αυτούς τους οπορτουνισμούς και όλες αυτές τις γελοιότητες, το ζήτημα της σύνδεσης με την προοπτική είναι έτσι κι αλλιώς σοβαρό - κι εμείς σαν τέτοιο το αντιμετωπίζουμε. Η πραγματική και ουσιαστική απάντηση σ’ αυτό συνδέεται άμεσα με το ζήτημα της συνολικής κατεύθυνσης, του γενικού προσανατολισμού. Τη ρεφορμιστική ή την επαναστατική κατεύθυνση. Η ίδια η επιλογή της ρεφορμιστικής κατεύθυνσης αποτελεί αφεαυτής και αναίρεση της προοπτικής του κινήματος. Οταν η βασική επιδίωξη είναι (αν, όσο και όπως είναι) οι ανεκτές από το σύστημα αλλαγές και βελτιώσεις (και στην πραγματικότητα η ανάδειξη της «χρησιμότητας» του ρόλου των ρεφορμιστών), για ποια προοπτική να μιλήσουμε και ποια σύνδεση μ’ αυτήν; Αυτό φυσικά καθόλου δεν σημαίνει ότι η ρητορική διακήρυξη –υιοθέτηση της επαναστατικής κατεύθυνσης απαντάει από μόνη της στο ζήτημα. Απαιτείται η συνεχής, ολόπλευρη και ουσιαστική αντιμετώπιση των θεωρητικών, πολιτικών και πρακτικών προβλημάτων που θέτει μια τέτοια κατεύθυνση. Ας περάσουμε λοιπόν στα συγκεκριμένα θέματα, διευκρινίζοντας ότι δεν θα μας απασχολήσει εδώ το ζήτημα των προγραμμάτων, των συνολικών λύσεων κ.λπ. μιας και αναφερθήκαμε σ’ αυτά προηγούμενα. Η πραγματική κατάσταση και τα καθήκοντα που θέτει Είναι εκτίμηση όλων (χωρίς καμιά εξαίρεση) ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο δυσμενών συσχετισμών για την Αριστερά, το κίνημα, τους λαούς συνολικά. Αυτό καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τους όρους στη βάση των οποίων διεξάγεται σήμερα η ταξική πάλη. Αν αναφερόμαστε σ’ αυτό είναι επειδή θεωρούμε ότι το καθήκον μας δεν είναι να ωραιοποιούμε τις καταστάσεις, αλλά να τις αντιμετωπίζουμε όπως ακριβώς είναι. Επειδή θεωρούμε ότι ο πρώτος όρος για να περάσουμε σε μια άλλη σχέση πραγμάτων είναι να «αναγνωρίζουμε» την πραγματικότητα όπως αυτή έχει και τα προβλήματα που θέτει. Ολα τα άλλα είναι απλώς του αέρος. 58
στη της θε φ πρα δαίε
λης δεν τους τις α
έθετ για έ γει α νόητ πλήτ η οπ
ντικ
με μ λύσ Μάλ νού προ τώτα
κών μα π κατα της καν
(έως ρισμ
ν με ταίο
Στην αταίτου ΚΚΕ. την αν η λπίτιθέ-
οιόσαν άμε-
ικής ασισεις , για
αναυρη που
σχορθή-
νών
ήμεδεν ίναι. είναι Ολα
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 59
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Το δεύτερο, ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο όπου το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα έχει εξαπολύσει εδώ και χρόνια μια μεγάλης κλίμακας επίθεση ενάντια στον κόσμο της δουλειάς και συνολικά στους λαούς. Αυτή η επίθεση είναι που ορίζει το συγκεκριμένο κάθε φορά πεδίο πάλης. Αυτό το πεδίο δεν μπορεί να οριστεί «αλλιώς» ή «αλλού» επειδή η πραγματικότητα χαλάει την αρχιτεκτονική κάποιων αναλύσεων που φαντάζουν πολύ σπουδαίες σ’ αυτούς που τις έχουν εκπονήσει. Η αντίσταση σ’ αυτή την επίθεση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η έκφραση της ταξικής πάλης στο πεδίο όπου έτσι κι αλλιώς διεξάγεται. Και αν η παράκαμψη αυτών των δεδομένων δεν είναι για κάποιους παρά σύμπτωμα της σύγχυσης μέσα στην οποία παραδέρνουν, για τους ρεφορμιστές είναι συνειδητή επιλογή. Είναι η έκφραση της άρνησης να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις που εγείρει η πραγματική κατάσταση. Για να το θέσουμε κάπως πιο συγκεκριμένα, ο βομβαρδισμός, λ.χ., της Γιουγκοσλαβίας έθετε σαν αυτονόητο το καθήκον της αντίστασης στην ιμπεριαλιστική επιδρομή. Οχι όμως για ένα μεγάλο μέρος της «Αριστεράς» που σκαρφίστηκε χίλιες δυο προφάσεις για να ξεφύγει από αυτή την αυτονόητη υποχρέωση. Η επίθεση του κεφαλαίου θέτει επίσης σαν αυτονόητο το καθήκον της αντίστασης, της αγωνιστικής υπεράσπισης των δικαιωμάτων που πλήττονται. Και πάλι όμως έχουμε μια «Αριστερά» που προτιμάει να σχεδιάζει επί χάρτου και η οποία «ανεβάζει πυρετό» μόλις σκεφτεί τις εκλογές. «Επιθετικές» αερολογίες και μεταφυσικές αγωνίες Από τη μεριά μας, θεωρούμε εντελώς άνευ νοήματος όλη αυτή τη φιλολογία περί «αμυντικών» και «επιθετικών» διεκδικήσεων και θέμα απασχόλησης για τους μη έχοντες εργασία. Ετσι, και για να γίνει πιο συγκεκριμένα αντιληπτό το γελοίον του πράγματος, ας το δούμε μέσα από κάποια παραδείγματα. Προβλήθηκε και μάλιστα μέσα από βαρύγδουπες αναλύσεις ως «επιθετική» (και ταξική παρακαλώ) η διεκδίκηση για κατώτατο μισθό 1.400 ευρώ. Μάλιστα, κατ’ αντιπαράθεση με άλλες, «αταξικές» προτάσεις για 1.100 (αν πέφτουμε έξω στα νούμερα, συγχωρήστε μας γιατί δεν δώσαμε την τόση σημασία). Με ανάλογο τρόπο τέθηκαν προτάσεις για σύνταξη στα 60, τα 58, τα 55. Αλλά γιατί όχι, παρακαλώ, σύνταξη στα 48 και κατώτατο μισθό 2.500 ευρώ; Ή κάνουμε «επίθεση» ή δεν κάνουμε! Αλλά για να μιλήσουμε σοβαρά, το ζήτημα δεν είναι (δεν ήταν ποτέ) πρόβλημα λογιστικών υπολογισμών που θα μας δώσουν αυτά ή εκείνα τα νούμερα. Ηταν και παραμένει ζήτημα πάλης. Το σε ποια επίπεδα θα προσδιοριστούν οι διεκδικήσεις, πώς θα προωθηθούν και κατακτηθούν είναι ζήτημα που το απαντάει ο συσχετισμός που διαμορφώνεται στο πεδίο της ταξικής αντιπαράθεσης. Αυτής δηλαδή της αντιπαράθεσης που την ευθύνη της αρνήθηκαν να αναλάβουν οι ρεφορμιστές και γυρεύουν άλλοθι με πλειστηριασμούς στα νούμερα. Αναλύσεις επί αναλύσεων επίσης πάνω στην αναγκαιότητα πρόταξης «προωθημένων» (έως και σοσιαλιστικού ή και κομμουνιστικού χαρακτήρα) διεκδικήσεων στη θέση των περιορισμένης –κατ’ αυτούς- εμβέλειας που έθετε το κίνημα. 59
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 60
αντίθεση
Εμείς εδώ θα αποφύγουμε να αναφερθούμε στην όλη συλλογιστική και θα περιοριστούμε σε ορισμένες σύντομες και βασικές παρατηρήσεις. Αυτές οι διεκδικήσεις θα προβληθούν σε βάση ζύμωσης και προπαγάνδας ή σαν άμεσα διεκδικήσιμοι στόχοι; Αν μεν μπαίνουν στη βάση της πρώτης εκδοχής (της ζύμωσης κ.λπ.), τότε τζάμπα κουβέντα κάνουμε. Αυτό (η ζύμωση και η προπαγάνδα, η προβολή της μελλοντικής κοινωνίας στην οποία προσβλέπουμε κ.λπ.) είναι κάτι που γινόταν, γίνεται και θα συνεχίσει να γίνεται από το κίνημα. Αν όμως ισχύει το δεύτερο (και από ορισμένες πλευρές έτσι έμπαινε), τότε έχουμε ένα άλλο πρόβλημα και μάλιστα σημαντικό. Οταν τίθενται σαν άμεσα διεκδικήσιμοι στόχοι σοσιαλιστικού χαρακτήρα, τότε αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι αυτοί μπορεί να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας. Και επειδή όσο κι αν ψάξαμε δεν μπορέσαμε να βρούμε σε τι διαφέρει αυτή η άποψη από την παραδοσιακή ρεφορμιστική, καταλήξαμε στο μόνο δυνατό συμπέρασμα. Οτι δεν διαφέρει σε τίποτα το ουσιαστικό παρά μόνο στο περιτύλιγμά της. Ανάλογη σύγχυση αλλά και έκφραση του εκφυλισμού της αριστερής σκέψης εμφανίστηκε και στο ζήτημα της «συνέχειας» των αγώνων και τις «διασφάλισης» των κατακτήσεων. Αυτό που στην πραγματικότητα είχαμε ήταν μια γραμμική, μηχανιστική, αθροιστική αντίληψη των πραγμάτων. Μόνο που η «συνέχεια» της πάλης δεν έχει γραμμικό, αλλά διαλεκτικό χαρακτήρα. Δεν χρειαζόταν να πάει κανείς πολύ μακριά. Μπροστά στα μάτια μας εξελισσόταν το γεγονός ότι τη «συνέχειά» της η πάλη της νεολαίας τη βρήκε στην πάλη των εργαζομένων για τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα. Θα μπορούσε να εκφραστεί με τον αγώνα των βαμβακοκαλλιεργητών ή των… ψαράδων. Ακριβώς επειδή η ταξική πάλη έχει τους δικούς της όρους και δεν υπόκειται σε σχεδιασμούς γραφείου. Οσο για τη φαεινή της «διασφάλισης», αυτό που κυρίως θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε είναι πως στο πλαίσιο της ταξικής πάλης «ασφάλειες» δεν υπάρχουν. Τόσο αυτή η άποψη όσο και η προηγούμενη έχουν τη βάση τους στις αυταπάτες για το χαρακτήρα του συστήματος. Αυτό που παρακάμπτουν (δηλαδή εξορκίζουν) είναι το δεδομένο της διαρκούς σύγκρουσης ανάμεσα στις δυνάμεις του συστήματος από τη μια και τον εργαζόμενο λαό από την άλλη σε όλα τα πεδία. Με αυτή την έννοια, η συνέχεια των αγώνων πραγματοποιείται μόνο με τη… συνέχιση των αγώνων. Η «διασφάλιση» των κατακτήσεων βρίσκεται και πάλι σ’ αυτή τη συνέχεια των αγώνων και στη συγκρότηση των λαϊκών δυνάμεων σε όλο και ψηλότερο επίπεδο. Ολες αυτές οι απόψεις θέλουν να απαντήσουν, υποτίθεται, στο ζήτημα της σύνδεσης των άμεσων διεκδικήσεων και αγώνων με την προοπτική του κινήματος. Μόνο που η σύνδεση με την προοπτική δεν είναι «δήλωση», δεν είναι μια πρόσθετη παράγραφος σ’ έναν κατάλογο και- «προωθημένων» διεκδικήσεων. Είναι το εμπράγματο, δηλαδή πολιτικό, αποτέλεσμα των αγώνων που πραγματοποιούνται και στη βάση των διεκδικήσεων που διεξάγονται. Το ζήτημα της σύνδεσης με την προοπτική υπόκειται κατά βάση στους ίδιους όρους με αυτούς που αφορούν τη συνέχεια των αγώνων και τη «διασφάλιση» των κατακτήσεων. Κατ’ ουσία, στη 60
συν το χ
σει σ γκεκ
νικό τό τ και
τος» «προ ρη ε
ων π την που διατ αντι πρα πο π
σμα αντι «απο κόμ κτήρ
κνώ μόρ τος. μπο
ολόπ εδώ στη
τού-
μεσα λπ.), λλοσυέτσι
ποικής τή η . Οτι
στηΑυηψη χαόταν νων μβατης
ουμε οψη στήσύαπό είται πάλι ψη-
των η με γο των ήτηπου στη
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 61
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
συνέχιση των αγώνων και την αποκρυστάλλωση των αποτελεσμάτων τους στο επίπεδο και το χαρακτήρα συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων. Ενα ζήτημα «κλειδί» Ας έρθουμε στο ζήτημα που το θεωρούμε και σημαντικό αλλά και που μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των προηγούμενων. Το ζήτημα του προσδιορισμού των συγκεκριμένων κάθε φορά διεκδικήσεων και στόχων ενός αγώνα. Το πρώτο που οφείλεται να είναι κατανοητό είναι πως αυτούς τους στόχους ο υποκειμενικός παράγοντας (η πολιτική πρωτοπορία ή όπως αλλιώς θέλετε) δεν τους θέτει «στον εαυτό του». Τους θέτει κατά πρώτο και κύριο λόγο στον κόσμο (προς υλοποίηση), στο κίνημα και μόνο σ’ αυτή τη βάση τούς θέτει και στον εαυτό του. Αυτούς τους στόχους δεν τους βρίσκουμε ξεφυλλίζοντας τις σελίδες ενός «προγράμματος» που εκπόνησαν κάποιοι κάποτε, ούτε ανασύροντας από το ιδεολογικό μας συρτάρι «προωθημένες» ή μη διεκδικήσεις. Αυτές είναι λύσεις ευκολίας - και αυτή είναι η επιεικέστερη εκδοχή. Αυτό που κάθε φορά απαιτείται είναι ο προσδιορισμός εκείνων των στόχων-διεκδικήσεων που συμπυκνώνουν και εκφράζουν στη δοσμένη φάση, χρόνο, χώρο, πεδίο, περίπτωση την αντίθεση του κόσμου στο σύστημα. Η «μετάφρασή» της σε συγκεκριμένες διεκδικήσεις που να εκφράζουν τις διαθέσεις του κόσμου, να τις καταλαβαίνει να τις ενστερνίζεται και να διατίθεται να παλέψει γι’ αυτές. Δεν είναι τόσο εύκολη και απλή υπόθεση όσο φαίνεται αν το αντιμετωπίσει κανείς επιφανειακά. Προϋποθέτει την όσο γίνεται καλύτερη κατανόηση της πραγματικότητας όσο και μια ουσιαστική σχέση με τον κόσμο, τα προβλήματά του, τον τρόπο που αυτός τα βιώνει. Αν αυτή είναι η πρωταρχική προϋπόθεση, η αναγκαία συνθήκη για να φέρει τα αποτελέσματά της είναι η αποφασιστική, μαχητική προώθηση των διεκδικήσεων ως το επίπεδο της αντιπαράθεσης με το σύστημα. Να διευκρινίσουμε μάλιστα εδώ πως όταν αναφερόμαστε σε «αποτελέσματα» δεν εννοούμε απλά και μόνο το αν και σε ποιο βαθμό καταχτιέται η επιδιωκόμενη διεκδίκηση. Εννοούμε όλες τις διεργασίες που αναπτύσσονται σε μια τέτοιου χαρακτήρα αντιπαράθεση. Θεωρούμε πως οι αντιπαραθέσεις στη βάση διεκδικήσεων που εκφράζουν και συμπυκνώνουν την αντίθεση του κόσμου στο σύστημα έχουν έναν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση των συσχετισμών αλλά και στην οικοδόμηση των όρων προοπτικής του κινήματος. Οσον αφορά το ζήτημα των συσχετισμών, και για όποιον δεν τρέφει αυταπάτες, δεν μπορούν να εννοούνται παρά μόνο ως συσχετισμοί ισχύος. Δεδομένη η ισχύς του συστήματος. Μια ισχύς που στη βάση της έχει κατά κύριο λόγο την ολόπλευρη συγκρότηση της αστικής τάξης σαν κυρίαρχης τάξης. Το ζητούμενο συνεπώς εδώ είναι η συγκρότηση των δυνάμεων του λαού. Η δυνατότητα αντιπαράθεσης με το σύστημα και μεταβολής των συσχετισμών βρίσκεται σε ευθεία συνάρτηση με το επίπεδο συ61
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 62
αντίθεση
γκρότησης των λαϊκών δυνάμεων. Το ζήτημα αυτό το θεωρούμε αποφασιστικής σημασίας και θα μας απασχολήσει περισσότερο στη συνέχεια. Εδώ θα σταθούμε βασικά σε ένα ζήτημα. Θεωρούμε πως οι αντιπαραθέσεις του χαρακτήρα που αναφέραμε αποτελούν το βασικό, το αποφασιστικό πεδίο συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων. Μάλιστα με τρόπους πολύ πιο πολύπλευρους, μαζικούς, ουσιαστικούς και με ρυθμούς πολλαπλάσιους σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη διαδικασία. Πού και πώς διαμορφώνονται οι πραγματικοί συσχετισμοί Σ’ αυτές τις μάχες ο κόσμος αναγνωρίζει με πολύ μεγαλύτερη σαφήνεια τις πραγματικές προθέσεις και την πολιτική του συστήματος αλλά και διαπιστώνει με τον πιο συγκεκριμένο τρόπο τον καταπιεστικό του χαρακτήρα, τη βαρβαρότητά του. Μέσα από τη σύγκρουσή του για το «μερικό» κάνει τις αναγωγές του στο γενικό, συνειδητοποιεί τη συνολική του αντίθεση με το σύστημα. Αυτή η διαδικασία της αναγνώρισης και των αναγωγών αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό και ουσιαστικό δρόμο της πολιτικοποίησης του αγώνα και των αντιλήψεών του. Ακόμη περισσότερο η αναζήτηση απαντήσεων στα προβλήματα που θέτει ο αγώνας που διεξάγει τον οδηγεί στις μαχητικές, ριζοσπαστικές έως επαναστατικές ιδέες και αντιλήψεις καθώς μόνο σ’ αυτές μπορεί να βρει αυτές τις απαντήσεις. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας αντιπαράθεσης στενεύουν τα περιθώρια συγκάλυψης, ωραιοποίησης απόψεων, θέσεων και ρόλων των διαφόρων δυνάμεων. Κάθε πολιτική δύναμη υποχρεώνεται να δείξει τον πραγματικό πολιτικό της ρόλο πολύ πιο καθαρά απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. Ταυτόχρονα, προσερχόμενος σε έναν τέτοιον αγώνα ο κάθε εργαζόμενος σπάει την απομόνωση στην οποία θέλουν να τον περιορίζουν, διαπιστώνει ότι δεν είναι «μόνος», «συναντιέται» με χιλιάδες άλλους που έχουν τα ίδια προβλήματα και ανάλογες διαθέσεις. Ανακαλύπτει τις δυνατότητές του, την αξία αλλά και την αποτελεσματικότητα της μαζικής, οργανωμένης πάλης και πάνω απ’ όλα αποκτάει την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του. Από την άλλη μεριά, όσο πιο μαζικά, αποφασιστικά και επίμονα διεξάγεται ένας τέτοιος αγώνας τόσο περισσότερο μπορεί να προσελκύσει και αμφιταλαντευόμενες δυνάμεις αλλά και να ενεργοποιήσει τις πάντα υπαρκτές αντιφάσεις και αντιθέσεις στο πλαίσιο του συστήματος. Αυτά και άλλα περισσότερα που παραλείψαμε συνιστούν στοιχεία και όρους συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων και συνεπώς διαφοροποίησης των ταξικών και πολιτικών συσχετισμών σ’ αυτόν ή εκείνον το βαθμό. Οι ίδιες αυτές μεταβολές στο πεδίο της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής συγκρότησης του λαού αποτελούν και τα ουσιαστικότερα ερείσματα σύνδεσης των άμεσων στόχων με την προοπτική του κινήματος. Πιο συγκεκριμένα, αποφασιστικής σημασίας είναι ο βαθμός «αναγνώρισης» από το λαό μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία της σχέσης που συνδέει τα προβλήματά του με τις βασικές αντιθέσεις που τον αντιπαραθέτουν με το σύστημα και αποτελούν τις γενεσιουργές τους αιτίες. 62
Ταυτ αγώ είνα
σπα λόγο φεύ
επει κατε
γών αντι
κεστ χαν
ανάπ διαφ νήμ των ζει τ
ράς Υπο με μ ριλα έξοδ το Ν τεθε πού τους
στρα κατο σίας
σίας ήτησικό, πιο οια-
ικές μένο
υνεις και ησης προεπαις. αιουποαδή-
απουνα-
μαζι. οιος αλλά στή-
ότησχεποερα
λαό αντιτίες.
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 63
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Ταυτόχρονα θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι η σημασία όλων αυτών θα εξανεμίζεται αν οι αγώνες δεν συνεχίζονται αναπτυσσόμενοι σε όλο και υψηλότερο επίπεδο. Αυτοί οι αγώνες είναι οι πιο αποφασιστικοί κρίκοι της αλυσίδας που συνδέει το άμεσο με την προοπτική. Για όλους λοιπόν αυτούς τους λόγους το σύστημα εχθρεύεται αυτούς τους αγώνες, προσπαθεί να τους αποτρέψει ή να τους καταστείλει εφόσον εκδηλωθούν. Για τους δικούς τους λόγους οι ρεφορμιστές και όσοι κινούνται σε βάση συνδιαλλαγής με το σύστημα τους αποφεύγουν και προσπαθούν να το αποπροσανατολίσουν. Για τους ακριβώς αντίθετους λόγους τους επιδιώκουν οι επαναστάτες, οι κομμουνιστές, επειδή μόνο μέσα από αντιπαραθέσεις τέτοιου χαρακτήρα αναπτύσσεται η επαναστατική κατεύθυνση στο κίνημα. Ο κοινοβουλευτικός δρόμος, η σημασία και τα όριά του • Στις γραμμές αυτού του κειμένου αναφερθήκαμε πολλές φορές στο ζήτημα των εκλογών. Κυρίως με αφορμή την τάση πολλών δυνάμεων που αναφέρονται στην Αριστερά να αντιμετωπίζουν τον κοινοβουλευτικό δρόμο σαν τον άξονα της πολιτικής τους. Εδώ δεν θα ασχοληθούμε με τη θεωρητική, ιδεολογική διάσταση του ζητήματος. Θα αρκεστούμε στη ρήση του Μαρξ πως αν οι εκλογές μπορούσαν να αλλάξουν το σύστημα θα είχαν καταργηθεί. Ούτε και στη δυνατότητα αξιοποίησης και του κοινοβουλευτικού πεδίου στη στήριξη της ανάπτυξης του λαϊκού κινήματος. Θα περιοριστούμε και πάλι σε μια βασική παρατήρηση. Η διαφορά βρίσκεται στο αν η κοινοβουλευτική πάλη χρησιμοποιείται στην υπηρεσία του κινήματος ή, αντίστροφα, αν οι όποιοι αγώνες χρησιμοποιούνται στην υπηρεσία προώθησης των κοινοβουλευτικών αυταπατών. Σ’ αυτό συνοψίζεται, νομίζουμε, η διαφορά που διαχωρίζει τη ρεφορμιστική από την επαναστατική αντίληψη. • Εδώ θα πιάσουμε το ζήτημα πιο «πεζά». Ας κάνουμε λοιπόν την υπόθεση μιας Αριστεράς που κερδίζει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις εκλογές και σχηματίζει κυβέρνηση. Υποθέτουμε επίσης πως έχει και προτίθεται να εφαρμόσει το πρόγραμμά της. Για να μην πάμε μακριά, σε σοσιαλισμούς και κομμουνισμούς, ας το λογαριάσουμε με βάση αυτά που περιλαμβάνονται στα προγράμματα του ΣΥΝ και του ΚΚΕ. Ας βγάλουμε μάλιστα απ’ αυτά την έξοδο από την ΕΕ (που δεν θέλει ο ΣΥΝ), αλλά ας αφήσουμε στους στόχους την έξοδο από το ΝΑΤΟ και το ξήλωμα των βάσεων που αποτελεί στόχο και των δύο. Μάλιστα είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε και ως προς αυτά μια –ταχτική- υποχώρηση. Οχι άμεση έξοδο, ας πούμε, ούτε άμεσο ξήλωμα, αλλά «έλεγχος» των βάσεων «στην προοπτική απομάκρυνσής τους», που έλεγε και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ας συνεχίσουμε. Εχουμε λοιπόν τους προγραμματικούς στόχους εθνικοποίησης των στρατηγικών τομέων της εθνικής οικονομίας. Κατάργηση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, κατοχύρωση του δικαιώματος στη δουλειά, χτύπημα της ανεργίας. Περιορισμός της «ασυδοσίας των μονοπωλίων», όπως τη χαρακτηρίζουν οι ίδιοι, κατάργηση των προνομίων του κε63
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 64
αντίθεση
φαλαίου, των φοροαπαλλαγών, χτύπημα της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής. Κατοχύρωση του ασφαλιστικού σαν κοινωνικού δικαιώματος, της δωρεάν περίθαλψης, του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας (με γενναία αύξηση των κονδυλίων). Μέριμνα για την αγροτιά, τους μικρομεσαίους και συνολικά τον εργαζόμενο λαό. Παράλληλα, και για να ’χουμε το νου μας, «εξυγίανση» της δικαιοσύνης (για να μη βγάζει κάθε τόσο «αντισυνταγματικούς» τους νόμους της κυβέρνησης), του κρατικού μηχανισμού (για να μην αντιστρατεύεται και σαμποτάρει την εφαρμογή τους), του στρατού και της αστυνομίας για να μη μας έρθει κανένα κακό. Θα μπορούσαμε ν’ αναφερθούμε σε πολλά ακόμη, αλλά νομίζουμε πως αυτά αρκούν για να γίνει αντιληπτό το ζήτημα. Η ουσία του πράγματος Αυτά τα μέτρα, όπως κι αν τα χαρακτηρίσει-αξιολογήσει κανείς, διαμορφώνουν μέτωπο αντιπαράθεσης. Με το κεφάλαιο, την αστική τάξη, τον ιμπεριαλισμό, την ΕΕ (κι ας μην είναι στο πρόγραμμα η έξοδος απ’ αυτήν), με το ΝΑΤΟ - κι ας μην μπει σαν ζήτημα άμεσης προτεραιότητας η έξοδος απ’ αυτό. Και για να προλάβουμε τυχόν ενστάσεις περί τακτικής κ.λπ., δηλώνουμε εξ αρχής την κατανόησή μας απέναντι σε οποιεσδήποτε τακτικές κινήσεις και χειρισμούς έχει κατά νου οποιαδήποτε δύναμη. Εκείνο όμως που πρέπει να είναι απόλυτα καθαρό είναι πως όποιες τακτικές επιλογές και αν ακολουθηθούν, όποιοι χειρισμοί και αν γίνουν, όποιοι δρόμοι και αν επιλεγούν, η τελική αναμέτρηση είναι αναπόφευκτη. Σε όλα τα πεδία. Το οικονομικό, το νομικό, το κρατικό, το πολιτικό. Εάν δηλαδή η τακτική δεν είναι ένας εύσχημος τρόπος για να αποφευχθεί στην ουσία η εφαρμογή αυτού του προγράμματος (και η αντιπαράθεση που συνεπάγεται), αλλά για να οδηγήσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην υλοποίηση των διακηρυγμένων στόχων, τη σύγκρουση «δεν τη γλιτώνουμε». Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, αυτό που μετράει είναι οι πραγματικοί συσχετισμοί. Και επειδή τα πεδία στα οποία είναι ισχυρές οι αστικές δυνάμεις είναι δεδομένα, οι δυνάμεις της Αριστεράς μπορούν (και πρέπει) να είναι ισχυρές σε ένα και μόνο πεδίο. Σ’ αυτό του λαού, του συγκροτημένου στο επίπεδο των απαιτήσεων μιας τέτοιας αναμέτρησης. Διαφορετικά, μια αριστερή κυβέρνηση ή θα προσαρμοστεί (όπως τόσες και τόσες) ή θα παραμεριστεί με τις κατάλληλες πιέσεις και μεθοδεύσεις ή ακόμα και θα ανατραπεί με βίαιο ή και αιματηρό τρόπο. Μια τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να θεωρείται λίγο πολύ αναπόφευκτη και ακριβώς επειδή δεν είναι οι εκλογές που διαμορφώνουν τους πραγματικούς συσχετισμούς αλλά αντίστροφα (η δευτερογενής αντεπίδραση ενός εκλογικού αποτελέσματος δεν αναιρεί αυτό που αποτελεί τη βασική, την κύρια πλευρά του ζητήματος). Το κρίσιμο ζήτημα συνεπώς αφορά το επίπεδο συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων, όπως κι αν έχουν, όπως κι αν εξελιχθούν τα πράγματα. Αυτό ωστόσο δεν είναι κάτι που μπορούμε να περιμένουμε να το «ανακαλύψουμε» όταν πλέον θα τεθεί το ζήτημα ποιος ποιον, επειδή απλούστατα θα είναι πολύ αργά. 64
Ταυτ ρετι ταπά
θέσα ζήτη του Στη στα των ταρ
τρόπ νάμ οι απ θεί τ φορ
μένο μιας
κουν ση η μιας στο
στο αντί νο δ πρά
οχύόσιοτιά,
άζει μού στυόμη,
ωπο είναι οτεδηχει-
ς και λική ό, το ουά για ν, τη
ή τα εράς οτηή κυπιέ-
ειδή οφα οτε-
εων, μποοιον,
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 65
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Ενα τέτοιο ζήτημα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από τα πριν, από τα τώρα (από εχθές). Ταυτόχρονα εξυπακούεται ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο στη βάση ενός εντελώς διαφορετικού προσανατολισμού από αυτόν που ορίζεται από τις διάφορες κοινοβουλευτικές αυταπάτες. ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Αναφερθήκαμε προηγούμενα στο ζήτημα της συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων. Το θέσαμε μάλιστα ως ζήτημα αποφασιστικής σημασίας. Πώς την εννοούμε και γιατί θέτουμε το ζήτημα σε μια τέτοια βάση; Η απάντηση βρίσκεται και πάλι μέσα στα πράγματα. Στη φύση του συστήματος. Στο χαρακτήρα των κοινωνικών, ταξικών αντιθέσεων που το διαπερνούν. Στη διάταξη των κοινωνικών δυνάμεων, το ρόλο, το χαρακτήρα, τις διαθέσεις τους. Αναφερθήκαμε και προηγούμενα σ’ αυτά τα ζητήματα, οπότε μπορούμε να αρκεστούμε στα όσα ήδη είπαμε. Αναφερθήκαμε επίσης στο ότι ο διαφορετικός τρόπος θεώρησης αυτών των ζητημάτων ορίζει και διαφορετικούς πολιτικούς προσανατολισμούς (αναπαραγωγή, μεταρρύθμιση, ανατροπή του συστήματος). Με τη σειρά τους οι διαφορετικοί προσανατολισμοί υπαγορεύουν και διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του ζητήματος της συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων. Ολες οι δυνάμεις όλου του πολιτικού φάσματος θέλουν να έχουν επιρροή στο λαό, να έχουν απήχηση οι απόψεις τους, να τον έχουν (με αυτόν ή εκείνον τον τρόπο) στις γραμμές τους, να ακολουθεί τις κατευθύνσεις τους και να τις στηρίζει. Μόνο που η καθεμιά το βλέπει με ολότελα διαφορετικό τρόπο. Οι διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης του ζητήματος Οσον αφορά την αστική αντίληψη, αυτή θέλει τον κόσμο υποταγμένο (έως τρομοκρατημένο), οπωσδήποτε αδρανή και βέβαια ψηφοφόρο των αστικών κομμάτων στη βάση και μιας πελατειακής σχέσης. Εντελώς αντίθετα, οι δυνάμεις που προσβλέπουν στην επαναστατική ανατροπή επιδιώκουν την ολόπλευρη, μαζική και ενεργή συγκρότηση των λαϊκών δυνάμεων. Μια συγκρότηση η οποία να αναπτύσσεται σε όλο και υψηλότερο επίπεδο. Ακριβώς επειδή μόνο στη βάση μιας τέτοιας συγκρότησης μπορούν οι λαϊκές δυνάμεις να αντιπαρατεθούν αποτελεσματικά στο σύστημα και να προωθήσουν-πετύχουν τους στόχους τους. Σε διαφορετική τροχιά κινούνται οι δυνάμεις του ρεφορμισμού και της προσαρμογής στο σύστημα. Αυτές όχι μόνο δεν προωθούν μια τέτοιου είδους ενεργή συγκρότηση, αλλά αντίθετα την εμποδίζουν, την υπονομεύουν. Ακριβώς επειδή μια τέτοια συγκρότηση όχι μόνο δεν υπηρετεί την πολιτική και τους προσανατολισμούς τους, αλλά αντίθετα στρέφει τα πράγματα σε άλλους δρόμους. Σε κατευθύνσεις που υπερβαίνουν, που αναιρούν, που «εκθέ65
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 66
αντίθεση
τουν» τη ρεφορμιστική τους πολιτική. Πριν προχωρήσουμε θεωρούμε χρήσιμο να διευκρινίσουμε πως η σημασία αυτής της συγκρότησης δεν συνδέεται μόνο με τους απώτερους στόχους του κινήματος, την προοπτική της αναμέτρησης, της ανατροπής. Εχει άμεσα σχέση με τη διαμόρφωση των «καθημερινών» συσχετισμών. Αυτών που προσδιορίζουν τους όρους ζωής του εργαζόμενου λαού. Ταυτόχρονα τους όρους, τις προϋποθέσεις ανάπτυξης του αγώνα του. Η βάση πάνω στην οποία αναπτύσσεται «σήμερα» η πάλη των μαζών είναι αυτή που διαμόρφωσαν οι «χτεσινοί» αγώνες. Με τον ίδιο τρόπο οι σημερινοί αγώνες διαμορφώνουν τη βάση των αυριανών. Μπορούμε να πούμε ότι, όπως το επίπεδο συγκρότησης έχει καθοριστικό ρόλο στους όρους με τους οποίους πραγματοποιούνται οι αγώνες, με τη σειρά τους αυτοί οι αγώνες και στη βάση της διαλεκτικής σχέσης που συνδέει τις δύο πρώτες πλευρές συμβάλλουν στην ανύψωση του επιπέδου συγκρότησης. Μια χρήσιμη αναδρομή • Θεωρούμε πως θα βοηθούσε σημαντικά στην καλύτερη κατανόηση του ζητήματος που θέτουμε μια σύντομη έστω αναφορά σε εξελίξεις των τελευταίων χρόνων. Εδώ και πολλά χρόνια (κοντά τριάντα) συνεχίζεται αναπτυσσόμενη η επίθεση του κεφαλαίου και γενικά του συστήματος ενάντια στην εργατική τάξη και συνολικά τις εργαζόμενες λαϊκές μάζες. Για τις αιτίες, τους όρους και στόχους της επίθεσης προβάλλονται διάφορες προσχηματικές εξηγήσεις και επιχειρήματα από τους απολογητές του συστήματος και όχι μόνο απ’ αυτούς. Για τις ανάγκες της οικονομίας, του έθνους, για την ανάπτυξη, τον εκσυγχρονισμό, για δύσκολες συγκυρίες, για προσωρινές δυσκολίες (που κρατάνε δεκαετίες) και άλλα πολλά. Εμείς εδώ θα θέλαμε να αναφερθούμε σε ορισμένους από τους όρους του ζητήματος και από μια σκοπιά διαφορετική. Σε σχέση λοιπόν με τις «εξηγήσεις» οικονομικού χαρακτήρα. Είναι γνωστό (με βάση δικά τους στοιχεία) ότι ο παραγόμενος πλούτος σήμερα είναι πολλαπλάσιος σε σχέση με αυτόν που παραγόταν πριν από είκοσι ή τριάντα χρόνια. Το επίπεδο παραγωγικότητας έχει ανέβει σε ασύγκριτα ψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τότε. Παρ’ όλα αυτά, το μερίδιο των εργαζομένων (καθώς και των εξαρτημένων χωρών) στο συνολικό πλούτο μειώνεται αντί να αυξηθεί τόσο σε απόλυτη όσο και σε σχετική βάση. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι πλούσιοι γίνονται κατά πολύ πλουσιότεροι και οι φτωχοί δραματικά φτωχότεροι. Στο διάστημα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε διαμορφωθεί (βασικά στις αναπτυγμένες χώρες) ένα νομοθετικό πλαίσιο και σειρά θεσμών που, υποτίθεται, κατοχύρωναν με τον πιο στέρεο τρόπο (έως και συνταγματικά) τα δικαιώματα των εργαζομένων. Ολα αυτά αποδείχτηκαν άθυρμα και σαρώθηκαν από τη λαίλαπα της επίθεσης του κεφαλαίου. Η θεσμοθετημένη και εκτεταμένη συνδικαλιστική οργάνωση, αυτή που –υποτίθεταιαναβαθμίστηκε, στηρίχτηκε, χρηματοδοτήθηκε από το κράτος, στο μόνο που δεν χρησίμευ66
σε ή αδρ ευκό
ξεργ Είνα
στη ρών κάπ κατά Ακό άλλε
ρυθ πο σ
πριν δεν δεν συγ φερ ρες, κινή στο ψου
που τό τ
της γική κών βαλτ μάχ
ρινίστόη με ρους του
διαν τη ιστιαυσυμ-
που
εφαενες
ημα’ αυ, για ά. ς και
δικά υτόν έβει ομέηθεί νται
γμέτον απο-
εταιμευ-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 67
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
σε ήταν στην αναχαίτιση της επίθεσης. Αντίθετα, έπαιξε έναν κατά κανόνα άθλιο ρόλο στην αδρανοποίηση των εργαζομένων, τον ευνουχισμό των αγωνιστικών τους διαθέσεων, στη διευκόλυνση της επίθεσης του κεφαλαίου. Οσον αφορά τα διάφορα ολοκληρωμένα προγράμματα, τις συνολικές προτάσεις και επεξεργασίες λύσεων στα διάφορα προβλήματα, μόνο έλλειψη δεν είχαμε όλα αυτά τα χρόνια. Είναι γεμάτα τα συρτάρια και οι αρχειοθήκες τους από χιλιάδες τέτοια προγράμματα. Ας σταθούμε λίγο περισσότερο στο ζήτημα των κοινοβουλευτικών συσχετισμών. Είχαμε στη διάρκεια αυτών των χρόνων όχι μόνο ανεβασμένα εκλογικά ποσοστά διαφόρων αριστερών δυνάμεων αλλά ακόμη και αριστερές (λέμε τώρα) κυβερνήσεις. Τις είχαμε μάλιστα όχι κάπου στην «περιφέρεια», αλλά σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Αγγλία, η Ιταλία και κατά την άποψη ορισμένων και στις ΗΠΑ (του «αριστερού» Κλίντον) αλλά και στη χώρα μας. Ακόμη περισσότερο, μέχρι το 1989-91 είχαμε «κομμουνιστικές» κυβερνήσεις στη Σ.Ε. και σε άλλες χώρες, ενώ συνεχίζουμε να «έχουμε» τέτοια στην Κίνα. Παρ’ όλα αυτά, η επίθεση όχι μόνο δεν αποκρούστηκε, αλλά μήτε καν ανακόπηκαν οι ρυθμοί της. Αντίθετα, από το 1980 και δώθε κλιμακώνεται συνεχώς και με τον πιο άγριο τρόπο σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ από το ’90 και μετά έχει πάρει μορφή καταιγίδας. Η εξήγηση για όλα αυτά δεν είναι σαφής και άμεσα ορατή μόνο για όσους έχουν από τα πριν αποφασίσει να μην τη δουν. Η επίθεση αναπτυσσόταν επί χρόνια επειδή απέναντί της δεν εύρισκε λαϊκές δυνάμεις συνολικά συγκροτημένες και ικανές να την αναχαιτίσουν. Και δεν υπήρχαν σαν τέτοιες επειδή από χρόνια συντελούνταν μια διαδικασία αποδόμησης, αποσυγκρότησης του λαϊκού κινήματος. Οσο για τους όρους και τις αιτίες, έχουμε κιόλας αναφερθεί. Απλά υπενθυμίζουμε τη διαδικασία της παλινόρθωσης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, την αποσυγκρότηση της εργατικής τάξης, την πορεία εκφυλισμού του κομμουνιστικού κινήματος, την επικράτηση ρεβιζιονιστικών, ρεφορμιστικών, οπορτουνιστικών αντιλήψεων στο κίνημα. Την αδυναμία των επαναστατικών, κομμουνιστικών μ-λ δυνάμεων να αναστρέψουν αυτή την αρνητική εξέλιξη. Πού βρίσκεται η απάντηση και πώς την εννοούμε Αυτές οι εκτιμήσεις προσδιορίζουν και το πού βρίσκονται οι απαντήσεις στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Στην «εκ νέου» συγκρότηση του προλεταριάτου σε «τάξη για τον εαυτό της», τη δύναμη κορμού της λαϊκής πάλης. Σε διαλεκτική σχέση με το προηγούμενο, στη συγκρότηση της πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης στη βάση των σημερινών απαιτήσεων. Στην απόρριψη όλης της ιδεολογικής και πολιτικής σαβούρας που έχει σωρεύσει η επί δεκαετίες κυριαρχία των ρεβιζιονιστικών, ρεφορμιστικών και οπορτουνιστικών αντιλήψεων και μέσα στις οποίες συνεχίζει να βαλτώνει το κίνημα. Στον προσανατολισμό σε μια συνολική συγκρότηση των λαϊκών δυνάμεων σε ενεργή, μάχιμη βάση και σε επίπεδα που να τις καθιστούν ικανές να αντιπαρατίθενται αποτελεσματι67
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 68
αντίθεση
κά στην επίθεση του συστήματος. Τίποτε απ’ αυτά δεν μπορεί να παραληφθεί, αλλά και κανένα δεν μπορεί να απαντηθεί εύκολα, γρήγορα και απλά. Ταυτόχρονα, και χωρίς να αγνοούνται οι ιδιαίτεροι όροι που αφορούν το κάθε ζήτημα, θεωρούμε πως δεν αντιμετωπίζονται σαν «ξεχωριστά» ζητήματα. Προωθούνται στη βάση της διαλεκτικής σχέσης που τα συνδέει και πάντα μέσα στη σύνθετη διαδικασία ανέλιξης της ταξικής πάλης. Θα πρέπει να είναι κατανοητό ότι, μιλώντας για συγκρότηση των λαϊκών δυνάμεων, δεν εννοούμε απλά και μόνο διάφορες οργανωτικές μορφές (πολιτικές, συνδικαλιστικές κ.ά.), οπωσδήποτε αναγκαίες και πάντα απαραίτητες. Την αντιλαμβανόμαστε σαν μια πολύμορφη, σύνθετη, πολυεπίπεδη και καθολικού χαρακτήρα διαδικασία, που διαμορφώνει τις λαϊκές δυνάμεις σε «σώμα αντιπαράθεσης» απέναντι στο σύστημα. Τέτοια που να εκφράζει το επίπεδο συνείδησης των εργαζόμενων μαζών για τη θέση και το ρόλο τους στην κοινωνία. Τη συλλογική και συνολική αντίθεσή τους στο σύστημα εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Την κατανόηση του χαρακτήρα και των πραγματικών αιτίων και υπευθύνων για τα προβλήματα που τις απασχολούν. Τη συνείδηση ότι αυτά που διεκδικούν δεν είναι «παραχωρήσεις» του συστήματος, αλλά δικαίωμά τους. Την εμπέδωση της άποψης ότι μόνο με το δικό τους αγώνα μπορούν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και μια καλύτερη ζωή. Ολα αυτά που συνθέτουν μια συνολικά διαφορετική αντίληψη πραγμάτων, έναν άλλον «πολιτισμό» από αυτόν που επιβάλλει το σύστημα. Μια συνολικά διαφορετική κατεύθυνση η οποία και θα εκφράζεται με όλη την ποικιλομορφία και τις αντικειμενικές διαβαθμίσεις της στο ιδεολογικό, στο πολιτικό και οργανωτικό πεδίο και θα ενοποιείται στον άξονα της πάλης ενάντια στο σύστημα. Αυτή η σχέση πραγμάτων (γιατί στην πραγματικότητα αποτελεί και συντίθεται από σύνολο σχέσεων) διαμορφώνεται και οικοδομείται κατά βάση και κατά κύριο λόγο σαν διαδικασία πάλης. Χωρίς να παραγνωρίζουμε ή υποτιμούμε οποιαδήποτε άλλη μορφή, θεωρούμε, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, ότι το κύριο, το αποφασιστικό πεδίο διαμόρφωσης, συγκρότησης βρίσκεται στους καθημερινούς μικρούς και μεγάλους αγώνες. Για το ζήτημα της συσσώρευσης δυνάμεων Μια από τις στρεβλώσεις που ταλανίζουν το κίνημα αφορά το ζήτημα της συσσώρευσης δυνάμεων. Τα όσα αναφέραμε στο προηγούμενο σημείο θεωρούμε πως αντιστοιχούν και σε έναν διαλεκτικό τρόπο θεώρησης αυτού του ζητήματος. Στον αντίποδα βρίσκεται μια γραμμική, αθροιστική, μηχανιστική αντίληψη του πράγματος. Βασικός εκπρόσωπός της στη χώρα μας, το ΚΚΕ. Για την ηγεσία του ΚΚΕ, η συσσώρευση δυνάμεων αρχίζει και τελειώνει στην οργανωτική του ενίσχυση και επισφραγίζεται με την άνοδο των εκλογικών του ποσοστών. Μάλιστα την αντιλαμβάνεται σαν διαδικασία στεγανά διαχωρισμένη από τις διαδικασίες του κινήματος. Αυτό εκφράζεται καταρχάς με την αποστροφή της στις ανοιχτές μαζικές διαδικασίες βάσης (συνελεύσεις, μαζώξεις, επιτροπές, πρωτοβουλίες κ.ά.). Με ανάλογο τρόπο εκδηλώνεται και στο πεδίο της δράσης, όπου το ΚΚΕ κινείται, κατά κανόνα, μόνο και εφόσον έχει διασφαλίσει τον έλεγχο και την περιχαράκωση 68
των δρό σίες
λώσ τά ε και στρο
κειτ και α μου αυτό
βαδ Εδώ ηγεσ υπε «επι συγχ μπο ξεφε
ρίζε λει χ «πρω προ κτήρ του μέσω στην
σ’ αυ τα Μ φορ νώσ
καοούνται δέει
δεν κ.ά.), ρφη, ϊκές επία. Τη ν καματα του αγώσυνυτόν άζεποημα. ύνοικαύμε, ότη-
υσης αι σε
γμαυση την ανά αποπές, ΚΚΕ ωση
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 69
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
των όποιων πολιτικών του ενεργειών. Μια πολιτική που δεν διευκολύνει, που δεν ανοίγει δρόμους προσπέλασης στη συμμετοχή ενός ευρύτερου κόσμου στις κινηματικές διαδικασίες, αλλά αντίθετα εμποδίζει, κλείνει αυτούς τους δρόμους. Για το ΚΚΕ, το κίνημα αρχίζει και τελειώνει στις αυστηρά ελεγχόμενες κομματικές εκδηλώσεις ή των μετωπικών του σχημάτων. Αυτό που εκπορεύεται και καλλιεργείται με όλα αυτά είναι μια αντίληψη πως πρώτα πρέπει κανείς να προσεγγίσει ή και να οργανωθεί στο ΚΚΕ και μετά να συμμετάσχει στο κίνημα. Πρόκειται για διαστροφή της αριστερής σκέψης. Αντίστροφη είναι η σχέση, κύριοι, αντίστροφη! Το κύριο μάλιστα είναι πως δεν πρόκειται για μια ακόμη λαθεμένη έστω αντίληψη. Πρόκειται για άποψη που υπαγορεύεται από συγκεκριμένους ιδεολογικούς προσανατολισμούς και αντίστοιχη πολιτική γραμμή. Μια γραμμή που, παρ’ όλα τα βροντερά «ταξικά» και «κομμουνιστικά», όλες οι κινήσεις και οι προσπάθειες με τις οποίες εκδηλωνόταν συνέκλιναν σ’ αυτό που αποτελεί το κύριο μέλημα της ηγεσίας του ΚΚΕ: την εκλογική ενίσχυση. Αυτός ο πολιτικός προσανατολισμός, ωστόσο, ως άξονας της πολιτικής του ΚΚΕ, δεν συμβαδίζει με μια ανάπτυξη του κινήματος που θα ωθούσε προς μια άλλη πολιτική κατεύθυνση. Εδώ βρίσκεται η εξήγηση του «φόβου απέναντι στο κίνημα» που τόσο έντονα εκδήλωνε η ηγεσία του ΚΚΕ. Μάλιστα, ενόσω για χρόνια τα εκλογικά του αποτελέσματα έδιναν μια σαφή υπεροχή του ΚΚΕ απέναντι στον ΣΥΝ, η ηγεσία του ΚΚΕ βολευόταν «ερμηνεύοντάς» την σαν «επιβεβαίωση» της πολιτικής της. Κούφια έπαρση! Γιατί έχει ο καιρός γυρίσματα. Εν πλήρη συγχύσει πλέον η ηγεσία του ΚΚΕ ψάχνει εναγώνια να βρει τι ακριβώς συνέβη. Αυτό που δεν μπορεί και μάλλον δεν θέλει να αντιληφθεί είναι ότι από τα αδιέξοδα της πολιτικής του δεν ξεφεύγει τελικά κανείς. Ας έχει πάντως υπόψη της πως τα πιο σοβαρά δεν ήρθαν ακόμη. Η παραλλαγή της αντίληψης του ΣΥΝ Μια διαφοροποιημένη έκφραση στρεβλής σχέσης με το κίνημα είναι αυτή που χαρακτηρίζει την πολιτική του ΣΥΝ. Εδώ ο κοινοβουλευτικός χαρακτήρας της πολιτικής του προβάλλει χωρίς τις «ταξικές» επικαλύψεις του ΚΚΕ. Εδώ η «συσσώρευση» έχει εντελώς άλλα, έως «πρωτότυπα», χαρακτηριστικά. Στον ΣΥΝ, τους βασικούς άξονες κίνησής του συνιστούν: Η προσπάθεια κοινοβουλευτικής του ενίσχυσης, που μάλιστα για μεγάλο διάστημα είχε χαρακτήρα επιβίωσης. Η αναζήτηση συμμαχιών σε επίπεδο κορυφής (βασικά με ΠΑΣΟΚ, αλλά δεν του κακόπεφτε και η ΝΔ, όπως έχουν δείξει προηγούμενες εμπειρίες). Το πλασάρισμά του μέσω του βήματος των συμμαχιών και η δημιουργία ερεισμάτων στον κρατικό μηχανισμό, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στο συνδικαλιστικό κίνημα κ.ά. Γενικότερα, η διασύνδεση με κύκλους του συστήματος (κάποιοι στήσανε και «δουλειές» σ’ αυτό το πλαίσιο). Η διαρκής πρόσβαση και συστηματική προβολή στελεχών του ΣΥΝ από τα ΜΜΕ. Ταυτόχρονα, ανάπτυξη κάποιων σχέσεων και σε βάση αμοιβαίας στήριξης με διάφορες ομάδες και μη κυβερνητικές (με… κυβερνητική χρηματοδότηση κατά κανόνα) οργανώσεις (ΜΚΟ). 69
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 70
αντίθεση
Αυτή η σχέση πραγμάτων δείχνει να διαφοροποιείται με την ανάδειξη του Αλαβάνου στην ηγεσία του ΣΥΝ. Το ζήτημα είναι σε ποια κλίμακα και αν πραγματικά αλλάζει κάτι ουσιαστικά. Το μότο πάνω στο οποίο κινείται η πολιτική του ΣΥΝ είναι η κατεύθυνση «ανάληψης κυβερνητικών ευθυνών με κινηματική στήριξη». Για την ουσία και το περιεχόμενό της έχουμε κιόλας αναφερθεί πολλές φορές. Εδώ θα σταθούμε σε ένα και μόνο ερώτημα: Ποιος ο άξονας κίνησης; Ποια η σχέση ανάμεσα στην κοινοβουλευτική κατεύθυνση και τη λεγόμενη κινηματική στήριξη; Θα υπηρετεί η κοινοβουλευτική δράση την ανάπτυξη του κινήματος και τη συγκρότηση των λαϊκών δυνάμεων ή η όποια (και όποιου είδους) συμμετοχή στο κίνημα θα υπηρετεί την κοινοβουλευτική ενίσχυση του ΣΥΝ και τους αντίστοιχους πολιτικούς στόχους; Για μας είναι σαφές ότι στο πολιτικό γίγνεσθαι θα ισχύει είτε το ένα είτε το άλλο. Οσο για την απάντηση στο ερώτημα, αυτή υπάρχει ήδη στη διατύπωση της κατεύθυνσης. Κινηματική στήριξη στην ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών. Τις οποίες θα αναλάβει ο ΣΥΝ αγκαλιά με το… ΠΑΣΟΚ (κι αν έχει κανείς υπόψη του κάποιο άλλο κυβερνητικό σχήμα στο οποίο μπορεί να συμμετάσχει ο ΣΥΝ το επόμενο διάστημα δεν έχει παρά να μας το γνωστοποιήσει). «Παραδειγματικές» ενέργειες ή μαζική λαϊκή δράση; Μια ιδιαίτερη μορφή στρεβλής αντίληψης για τη σχέση με το κίνημα συνδέεται με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται από διάφορες πλευρές το ζήτημα των λεγόμενων «παραδειγματικών ενεργειών». Τέτοιου είδους ενέργειες εκδηλώνονται, πραγματοποιούνται συχνά στο κίνημα από όλες τις ομάδες, οργανώσεις, κόμματα κ.λπ. Από γενική άποψη είναι θεμιτές και πολλές φορές αναγκαίες. Εκτός από τις περιπτώσεις που… δεν είναι. Ας εξηγηθούμε. Στη διαρκή και σύνθετη διαδικασία της ταξικής πάλης κάθε δρων πολιτικό υποκείμενο πραγματοποιεί σειρά ενεργειών με στόχο να προπαγανδίσει, διαφωτίσει, παραδειγματίσει. Ακόμη, υπάρχουν περιπτώσεις όπου, παρ’ ότι οι ανάγκες το καλούν, δεν υπάρχουν αντικειμενικά (ή και υποκειμενικά) οι δυνατότητες για δράση ευρύτερου κινηματικού χαρακτήρα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η «παραδειγματική» δράση, η πρωτοβουλία ενός υποκειμένου να διαδηλώσει έστω το «παρών» της αριστερής άποψης είναι θεμιτή, αναγκαία και επιβεβλημένη. Αυτά είναι γνωστά, σαφή και δεν χρειάζονται πολλές εξηγήσεις. Εκείνο που πρέπει να είναι ξεκαθαρισμένο είναι άλλο. Ο κύριος, ο κατεξοχήν ρόλος ενός πολιτικού υποκειμένου δεν είναι αυτός. Ο βασικός του ρόλος δεν είναι να δρα αυτό στη θέση των μαζών. Ο λόγος για τον οποίο υπάρχει και αυτό που δικαιώνει την ύπαρξή του είναι η συμβολή του στην ενεργοποίηση, τη συγκρότηση της δράσης των μαζών. Αυτό θα πρέπει να έχει σαν κύριο μέλημά του, σ’ αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να εξαντλεί όλες του τις προσπάθειες. Σ’ αυτή τη βάση, κινήσεις, πρωτοβουλίες, «παραδειγματικές ενέργειες» που δεν έρχονται να υπηρετήσουν αυτή την κατεύθυνση αλλά αντίθετα να την υπονομεύσουν, εμποδίσουν ή 70
υπο τέτο μα) ναι μ
του κότε την τίμη Μόν της
ουρ νες. φορ σειρ χωρ
του ανάπ σιάζ το γ
ση τ
ρά ά ται ν ση μ
πώς κόμ εκδη απα ες υ θε φ
άνου ουάλητης οιος όμεατος ο κίκούς
ο για ματιά με μποι).
τον γμα-
όλες ορές
ολιίσει, δεν ημαενός καία
ενός θέείναι έπει υ τις
νται υν ή
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 71
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
υποκαταστήσουν δεν εκφράζουν μια απλώς λαθεμένη αντίληψη. Στην πραγματικότητα μια τέτοια πολιτική πρακτική ισοδυναμεί ουσιαστικά (συνειδητά ή ασυνείδητα είναι άλλο ζήτημα) με παραίτηση από τη δυνατότητα του κινήματος να θέσει και να κατακτήσει στόχους. Είναι μια πολιτική αποδοχής της ήττας. Τέτοιου είδους ενέργειες χαρακτηρίζουν συνήθως τη δράση ομάδων και οργανώσεων του αντιεξουσιαστικού και αναρχικού χώρου. Μια πρακτική που αποτελεί έκφραση της γενικότερης ιδεολογικής και πολιτικής τους αντίληψης. Μιας αντίληψης που σε πρώτο πλάνο έχει την «παραίτηση» από τη μαζική δράση, αλλά σαν υπόβαθρό της κάτι πολύ σοβαρό. Την υποτίμηση, την αφ’ υψηλού θεώρηση, ως και την περιφρόνηση των ευρύτερων λαϊκών μαζών. Μόνο που μια τέτοια αντίληψη ισοδυναμεί πολιτικά με μια –οργισμένη μεν, αλλά- αποδοχή της κυριαρχίας του συστήματος στην ουσία. Πιο σοβαρό είναι το πρόβλημα –από την άποψη των συνεπειών για το κίνημα- που δημιουργείται από ενέργειες του… ΚΚΕ που εμφανίζουν σημαντικές αναλογίες με τις προηγούμενες. Μια τέτοια εκτίμηση ακούγεται παράδοξη για τον καθένα που γνωρίζει τις μεγάλες διαφορές, την απόσταση που χωρίζει τις δύο πλευρές. Ωστόσο είναι πραγματικό γεγονός ότι σειρά πρωτοβουλιών και ενεργειών του ΚΚΕ έχουν ανάλογο «παραδειγματικό» χαρακτήρα, χωρίς μάλιστα το ελαφρυντικό της πολιτικής ανωριμότητας μιας αναρχικής ομάδας. Πρωτοβουλίες που έρχονται να συγκαλύψουν την απροθυμία, την άρνηση της ηγεσίας του ΚΚΕ να συμβάλει στη διαμόρφωση όρων κοινής δράσης και οι οποίες να ωθούν στην ανάπτυξη διαδικασιών μαζικού κινηματικού χαρακτήρα. Ενέργειες που μπορεί να εντυπωσιάζουν ή και να δίνουν την αίσθηση πρωτοπόρας μαχητικής δράσης, δεν αναιρούν ωστόσο το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται σαν υποκατάστατο της ανάπτυξης της μαζικής δράσης. Μια μεθόδευση, σε τελευταία ανάλυση, που συν τοις άλλοις θέλει να εκτονώσει την πίεση της αριστερής του βάσης, προσφέροντας μια διέξοδο στις αγωνιστικές της διαθέσεις. Η ουσία του πράγματος βρίσκεται σ’ αυτά που αναφέραμε προηγούμενα. Οπως και σειρά άλλων κινήσεων του ΚΚΕ, δεν αποτελούν παρά τις «διαφυγές» μιας αντίληψης που αρνείται να κινηθεί στην κατεύθυνση συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων επειδή κινείται στη βάση μιας ασύμβατης με αυτό πολιτικής γραμμής και κατεύθυνσης. Ο ρόλος του πολιτικού υποκειμένου • Σ’ αυτό το σημείο είναι μάλλον αναγκαίο να πούμε ορισμένα πράγματα σε σχέση με το πώς γίνεται αντιληπτός ο ρόλος του πολιτικού υποκειμένου, της πολιτικής πρωτοπορίας, του κόμματος. Κυρίως θα θέλαμε να σταθούμε σε ορισμένες «παρανοήσεις» όπως τις είδαμε να εκδηλώνονται στα πρόσφατα γεγονότα, μιας και το ζήτημα είναι ευρύτερο απ’ όσο θα μας απασχολήσει εδώ. Τώρα, το κατά πόσο πρόκειται απλώς για παρανοήσεις ή βολικές ερμηνείες υπαγορευόμενες από μια ορισμένη ιδεολογική και πολιτική αντίληψη, αυτό είναι ένα κάθε φορά συγκεκριμένο ζήτημα. Με βάση λοιπόν τα όσα έχουμε αντιληφθεί, το πρώτο που θεωρούμε πως πρέπει να γίνε71
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 72
αντίθεση
ται κατανοητό είναι το… αυτονόητο (που ταυτόχρονα είναι και θεμελιώδες). Το ότι δηλαδή η ταξική πάλη υπάρχει αφ’ εαυτής και η ύπαρξή της δεν οφείλεται στο ότι την υποκινούν, την προκαλούν ή πολύ περισσότερο τη «δημιουργούν» κάποιοι. Αυτή η διαπίστωση έχει καταρχάς μια αξία ως απάντηση σε γνωστούς ισχυρισμούς της αντιδραστικής αστικής προπαγάνδας πάνω στο ίδιο ζήτημα. Νομίζουμε ωστόσο ότι στους καιρούς μας έχει ιδιαίτερη σημασία να κατανοείται ουσιαστικά και σ’ όλες τις πλευρές και εκφράσεις του ζητήματος από τα δρώντα πολιτικά υποκείμενα της ταξικής πάλης. Η ταξική πάλη δεν υφίσταται παρά στη βάση του διαχωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με σαφώς αντιτιθέμενα συμφέροντα και βλέψεις (γι’ αυτό άλλωστε ονομάζεται ταξική πάλη). Φορείς της ταξικής πάλης είναι οι κοινωνικές δυνάμεις, οι τάξεις που υφίστανται στη συγκεκριμένη κοινωνία - και δεν μπορούν να αναζητηθούν «άλλοι» πουθενά αλλού γιατί απλούστατα δεν υπάρχουν. Περιεχόμενο αυτής της πάλης είναι αυτό που προσδιορίζεται από τις αντιθέσεις που διαχωρίζουν και αντιπαραθέτουν αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις - και επίσης δεν μπορεί να αναζητηθεί «άλλο» περιεχόμενο πουθενά αλλού. Το κίνημα, σαν η συγκεκριμένη μορφή και έκφραση αυτής της πάλης από τη μεριά του λαού, έχει σαν κοινωνικό φορέα του τις εκμεταλλευόμενες, καταπιεζόμενες τάξεις και στρώματα και αναπτύσσεται στη βάση αυτών των αντιθέσεων. Αυτή η σχέση προσδιορίζει το περιεχόμενο, τις διεκδικήσεις, τους στόχους, την προοπτική του. Δεν μπορούμε ούτε να βρούμε ούτε να κατασκευάσουμε άλλα στη θέση τους. Σε σχέση μ’ αυτά, εύλογα θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι είναι γνωστά, αυτονόητα και συνεπώς περιττή ίσως η αναφορά τους. Θα συμφωνούσαμε απολύτως αν δεν είχαμε παρατηρήσει πως μάλλον δεν είναι αυτονόητα για όλους. Ας συνεχίσουμε λοιπόν με μερικά ακόμη αυτονόητα. Αυτή η σχέση πραγμάτων διέπει και καθορίζει την ύπαρξη και το ρόλο του πολιτικού υποκειμένου (της πολιτικής πρωτοπορίας, του κόμματος). Η πολιτική πρωτοπορία δεν έρχεται από κάπου «αλλού», ούτε αυτή ούτε εκείνοι που τη συγκροτούν. Αποτελεί και αυτή συγκεκριμένη έκφραση και μορφή της ταξικής πάλης. Συνίσταται στην ιδιαίτερου (ιδεολογικού, πολιτικού) τύπου και χαρακτήρα συνένωση, συγκρότηση πρωτοπόρων στοιχείων που αναδεικνύονται μέσα στην και μέσα από την ταξική πάλη. Η ίδια αυτή η διαδικασία συγκρότησης δεν είναι κάτι ξεχωριστό, κάτι που συντελείται έξω και ανεξάρτητα από τις εξελίξεις της ταξικής πάλης (και μετά έρχεται ολοκληρωμένη και έτοιμη να «καθοδηγήσει»). Συντελείται σαν ιδιαίτερου τύπου συγκρότηση, αλλά πάντα μέσα στην ταξική πάλη, σε πλήρη και διαρκή συνάρτηση με αυτήν. Αυτή η διαδικασία συγκρότησης δεν είναι κάτι που συντελείται εφάπαξ και έτσι και «ολοκληρωθεί» τελειώσαμε. Η ύπαρξη της πολιτικής πρωτοπορίας εκφράζει μια σχέση στο πλαίσιο της ταξικής πάλης η οποία δέχεται τις επιδράσεις της και αναδιαμορφώνεται συνεχώς, είτε το θέλουμε είτε όχι, είτε το αντιλαμβάνονται οι μετέχοντες είτε όχι. Αυτά σημαίνουν ακόμα πιο συγκεκριμένα ορισμένα πράγματα. 72
αυτό της
στατ χαρ
επαν
Υφίσ
μην νται
ντας τή π που
κατα γία κ ερμ πρα από σεις βρίσ ψη τ Η άπ παρ δυνα μα, ω τελε τον αντι από τέτο
του τοπο
αδή την
της τους ι εκ-
άξεις άλη). συγιατί εται - και
του τρώο περού-
υτοείχα-
ι και ρίας,
υ τη Συνίότηη. Η ω και οιμη στην
ολολαίς, εί-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 73
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
Πρώτο, πως αν ένα κόμμα είναι το πρωτοπόρο επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης, αυτό δεν καθορίζεται από το τι έχει δηλώσει, αλλά από το αν αυτό επαληθεύεται στο πεδίο της ταξικής πάλης. Δεύτερο, το γεγονός ότι ένα κόμμα αναδεικνύεται πράγματι σαν πρωτοπόρο και επαναστατικό δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε θα συνεχίσει να είναι τέτοιο στο διηνεκές, ότι αυτό το χαρακτήρα του μπορεί να τον «κλειδώσει» κάπου και να τον διασφαλίσει. Υπόκειται και αυτό στις επιδράσεις της ταξικής πάλης και –όπως άλλωστε μας έχει δείξει επανειλημμένα η Ιστορία- μπορεί και να αλλάξει. Τρίτο, αυτά σημαίνουν πως αυτή η ιδιότητα ούτε κληροδοτείται ούτε κληρονομείται. Υφίσταται μόνο εφόσον επιβεβαιώνεται στο πεδίο της ταξικής πάλης. Ας περιοριστούμε για την ώρα σ’ αυτές τις παρατηρήσεις. Θα ήταν παράλειψη ωστόσο να μην αναφερθούμε εν συντομία έστω σε δύο λαθεμένες αντιλήψεις που συνήθως εμφανίζονται στο κίνημα. Η μία είναι εκείνη που οδηγεί στην απόρριψη της αναγκαιότητας του κόμματος, θεωρώντας το σαν παράγοντα που φρενάρει την ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Η δεύτερη είναι αυτή που ανάγει την έννοια του κόμματος σε φετίχ και το αντιμετωπίζει στην ουσία σαν κάτι που βρίσκεται έξω και υπεράνω της εξέλιξης της ταξικής πάλης. - Σε ό,τι αφορά την πρώτη αντίληψη, τα επιχειρήματα των υποστηριχτών της βασίζονται καταρχάς σε πραγματικά προβλήματα και στρεβλώσεις που εμφάνισε η ύπαρξη, η λειτουργία και η δράση πολλών κομμάτων στη διάρκεια της ιστορικής τους διαδρομής. Μόνο που τα ερμηνεύουν και τα αξιολογούν με λάθος τρόπο και στη βάση μιας ιδεαλιστικής αντίληψης πραγμάτων. Μιας εναγώνιας αναζήτησης του μαγικού εκείνου τρόπου που θα «διασφαλίσει» από τέτοιες παρεκκλίσεις και στρεβλώσεις. Μόνο που τέτοιος τρόπος και τέτοιες διασφαλίσεις στο πεδίο της ταξικής πάλης απλούστατα δεν υπάρχουν. Ακόμη περισσότερο, αυτό που βρίσκεται πολλές φορές στον παρονομαστή τέτοιων αντιλήψεων είναι μια εν γένει απόρριψη της «πολιτικής». Θα περιορίσουμε εδώ την απάντησή μας σε μια και μόνο παρατήρηση. Η άποψη της απολιτικής είναι πολιτική του συστήματος. Από κει και πέρα, η από μεριάς μας παραδοχή της αναγκαιότητας του κόμματος δεν κουβαλάει μαζί της καμία ψευδαίσθηση για δυνατότητα διαμόρφωσης ιδανικών συνθηκών και σχημάτων. Θεωρούμε όμως πως το κόμμα, ως ιδιαίτερου τύπου συγκρότηση των πρωτοπόρων στοιχείων της εργατικής τάξης, αποτελεί ταυτόχρονα και κρίσιμο στοιχείο της ολοκλήρωσης της συγκρότησής της σε «τάξη για τον εαυτό της». Δηλαδή της συγκρότησής της στο επίπεδο εκείνο που την καθιστά ικανή να αντιπαρατεθεί και τελικά να αναμετρηθεί νικηφόρα με τις δυνάμεις του συστήματος. Η απόρριψη συνεπώς της αναγκαιότητας του κόμματος ισοδυναμεί με την παραίτηση από μια τέτοια δυνατότητα και προοπτική. - Αυτή μας η άποψη βρίσκεται πολύ μακριά από αντιλήψεις φετιχοποίησης της έννοιας του κόμματος. Θεωρούμε πως η ύπαρξη και ο ρόλος του σαν συγκροτημένης πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης υφίσταται σαν τέτοιος μόνο και εφόσον πραγματοποιείται στη 73
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 74
αντίθεση
βάση των όρων και σχέσεων στις οποίες αναφερθήκαμε προηγούμενα. Στην ίδια βάση και λογική εκτιμούμε πως στις σημερινές συνθήκες το κόμμα είναι παραπάνω από αναγκαίο, αλλά, ταυτόχρονα, είναι και ζητούμενο. Ούτε παραίτηση συνεπώς από την προοπτική και το καθήκον οικοδόμησής του αλλά ούτε μπορούμε να το ’χουμε «κληρονομικώ δικαίω» ή με οποιαδήποτε άλλη λύση ευκολίας. Το καθήκον της διαμόρφωσης όρων συγκρότησης της πολιτικής πρωτοπορίας, του κόμματος της εργατικής τάξης, μπορεί και πρέπει να πραγματοποιηθεί, να κατακτηθεί στην πορεία της ταξικής πάλης και με όρους ταξικής πάλης. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Στις προηγούμενες σελίδες αναφερθήκαμε σε ορισμένες απόψεις και ιδεολογήματα. Δεν αναφερθήκαμε στις πολύ περισσότερες που υπάρχουν και που συνθέτουν το συνολικά αρνητικό ιδεολογικό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται τα πράγματα. Ολη αυτή την ιδεολογική σαβούρα που έχει σωρευτεί με βάση τη μακροχρόνια κυριαρχία αστικών, μικροαστικών, ρεβιζιονιστικών και ρεφορμιστικών αντιλήψεων. Ενα πραγματικό τέλμα μέσα στο οποίο παγιδεύεται ο βηματισμός του κινήματος, όπως άλλωστε φάνηκε και στις πρόσφατες κινητοποιήσεις. Ζήτημα Αριστεράς, λοιπόν, βεβαίως και υπάρχει και μάλιστα τίθεται επιτακτικά σαν ζήτημα συνολικής ανασύνθεσης, ανασυγκρότησής της. Αυτό, πέραν των άλλων, σημαίνει ένα πράγμα. Οτι δεν επιδέχεται λύσεις ευκολίας. Από τη μεριά μας, ούτε ψευδαισθήσεις έχουμε ούτε προτιθέμεθα να καλλιεργήσουμε αυταπάτες. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι διάφορες «έτοιμες» λύσεις, οι ταχύρρυθμες συνταγές και τα θαυματουργά ματζούνια απλώς αναπαράγουν το πρόβλημα. Καλλιεργώντας αυταπάτες οδηγούν τελικά τον κόσμο στην απογοήτευση, την απάθεια και μετά τον «επιστρέφουν» ηττημένο στην αγκαλιά του συστήματος. Είτε άμεσα είτε μέσω των διαφόρων «αριστερών» κάδων πολιτικής ανακύκλωσης που κάνουν πιάτσα στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς. Η απάντηση στο πρόβλημα μπορεί να υπάρξει μόνο σαν αποτέλεσμα επίμονης και διαρκούς προσπάθειας σε όλα τα πεδία. Το θεωρητικό, το ιδεολογικό, το πολιτικό. Πάνω απ’ όλα, η απάντηση στο πρόβλημα είναι ζήτημα πάλης. Μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο στο πεδίο της ταξικής πάλης και με όρους πάλης. Αλλά σε όλα αυτά θα χρειαστεί να επανέλθουμε.
74
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 75
Το ζήτημα της Αριστεράς στη σχέση του με τους συγκεκριμένους αγώνες
αρααπό ηρο-
κόμπο-
Δεν αρολοαστιποίο ητο-
ν ζήένα
αυαγές απάουν» ών»
Βασίλι Καντίνσκι, Άτιτλο
ιαρόλα, εδίο
75
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 76
αντίθεση
18ο Συνέδιο ΚΚΕ
Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε - εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος
Δημοσιεύτηκαν οι θέσεις της Κεντρικής Επιτροπής (Κ.Ε.) του ΚΚΕ ενόψει του συνεδρίου του που προγραμματίζεται για τις 18-22/2/09. Καθώς το Συνέδριο έχει δύο θέματα (απολογισμός από το 170 Συνέδριο, καθήκοντα ως το 190 το πρώτο θέμα, σοσιαλισμός το δεύτερο θέμα) η Κ.Ε. δημοσιεύει δύο αντίστοιχα εισηγητικά κείμενα. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με ορισμένα από τα εφτά κεφάλαια των θέσεων για το πρώτο θέμα. Στα επόμενα φύλλα της «Π.Σ.» θα συνεχίσουμε με τα υπόλοιπα, επιδιώκοντας να καταγράψουμε τη γνώμη μας για τις θέσεις και τα χαρακτηριστικά του κόμματος αυτού σε μια περίοδο κρίσιμη και απαιτητική, που το ζήτημα της Αριστεράς από τη μια τίθεται και απασχολεί ευρύτερα, από την άλλη διαστρεβλωμένα και σύμφωνα –κατά κύριο λόγο- με τις ανάγκες του… συστήματος. Μεθοδολογικές αδυναμίες… ουσίας Οι «μεθοδολογικές» αδυναμίες που επισημαίνουμε ως μια πρώτη γενική παρατήρηση για το κείμενο των θέσεων που δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» της 5/10/08 αφορούν τη διάρθρωση, τους τίτλους αλλά και στην έκταση και τη δομή των επτά κεφαλαίων που τις συναποτελούν. Για παράδειγμα, το πρώτο κεφάλαιο, «διεθνείς εξελίξεις», εξαντλείται σε μόλις 6 σελίδες και όταν τελειώνει κανείς δεν ξέρει ποια είναι (και αν… υπάρχει) η άποψη-θέση της Κ.Ε. για τη διάταξη των βασικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στον κόσμο σήμερα. Αντίστοιχα για τα της Ελλάδας υπάρχουν δύο κεφάλαια στα οποία διαχωρίζονται οι «οικονομικές εξελίξεις» (τέταρτο κεφάλαιο) από τις «εξελίξεις στον πολιτικό και κοινωνικό συσχετισμό»(πέμπτο κεφάλαιο). Ο διαχωρισμός καθαυτός αποτελεί, κατά τη γνώμη μας, σοβαρό πρόβλημα που οι συντάκτες των θέσεων το… αξιοποιούν για να διαχύσουν, όπως θα δούμε και παρακάτω, μια ασάφεια για τη θέση και τα χαρακτηριστικά της χώρας, για το ρόλο και τους πραγματικούς όρους κίνησης της αστικής τάξης. Ανάλογες σοβαρές και κρίσιμες ανεπάρκειες παρουσιάζει το δεύτερο κεφάλαιο («οι εξελίξεις στην ΕΕ»), στο οποίο η πιο ήπια κριτική θα ήταν να αναρωτηθεί κανείς αν πρόκειται για θέσεις συνεδρίου για το εγχείρημα της ΕΕ, τους πραγματικούς του στόχους και τις θεμελιώδεις του αντιφάσεις ή για τρέχον άρθρο για την ευρωσυνθήκη και τις «καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις» στην ΕΕ… Μια πρώτη ερμηνεία αυτής της… ακατάσχετης προχειρότητας θα ήταν η εσπευσμένη πρόσθεση στο συνέδριο αυτού του πρώτου θέματος για τις εξελίξεις στην Ελλάδα και στον 76
κόσ με « ήταν αδυ θέσ μα π με». Με ά ψου μιου δεν αντ δυν απα σκει υπά ναϋπ θα χ σμό νια τ των στην θα ε σήμ μένα
και
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 77
ΚΚΕ
ις
ρίου λογιτερο οληφύλμας παιν άλ-
η για ιάραποσεΚ.Ε. α για ξεις» ο κευ οι , μια κούς άζει αναματισυν-
μένη στον
του Νίκου Παπαβασιλείου
κόσμο και για το «πώς προχωράμε», όπως το διατύπωσε πρόσφατα η ίδια η Α. Παπαρήγα. Λέμε «εσπευσμένη πρόσθεση» γιατί στην αρχική ανακοίνωση του συνεδρίου «ο σοσιαλισμός» ήταν το μοναδικό θέμα. Μια δεύτερη ερμηνεία -και στη συνέχεια της πρώτης- είναι η αδυναμία έως συνειδητή άρνηση της ηγεσίας του ΚΚΕ να δεσμευτεί συγκεκριμένα σε θέσεις και εκτιμήσεις για τα βασικά πολιτικά ζητήματα στη χώρα και διεθνώς και ακόμα περισσότερο στο να δώσει μια πραγματική απάντηση στο ερώτημα «πώς προχωράμε». Απάντηση που δεσμεύεται και καθορίζεται από τις θέσεις στα πολιτικά ζητήματα. Με άλλα λόγια, αυτές οι «μεθοδολογικές αδυναμίες» θεωρούμε πως επιχειρούν να συγκαλύψουν μια βασική αλήθεια για το κόμμα αυτό: Το ΚΚΕ παραμένει σήμερα το κόμμα που δημιουργήθηκε στις δεκαετίες ‘50-90 του προηγούμενου αιώνα. Δηλαδή ένα κόμμα που δεν αντιστοιχεί σήμερα και από καμιά άποψη στα διεθνή και εσωτερικά δεδομένα. Δεν αντιστοιχεί και δεν βρίσκει ρόλο ούτε αναφορικά με τη διάταξη και το χαραχτήρα των δυνάμεων στον κόσμο ούτε σε σχέση με την επίθεση, την κατάσταση των μαζών, τις απαιτήσεις και τη σημερινή φάση του κινήματος στην Ελλάδα και στον κόσμο. Δεν βρίσκει γιατί δεν θέλει να βρει και επιλέγει να «μετεωρίζεται» μεταξύ των δυο επιλογών που υπάρχουν, ευελπιστώντας στο… αδύνατο της επαναφοράς συνθηκών που ακόμα και αν ξαναϋπάρξουν προϋποθέτουν μια ολόκληρη ιστορική διαδρομή στην οποία αυτό το ΚΚΕ δεν θα χωρέσει. Ωστόσο, και επειδή η πραγματικότητα δεν ανέχεται «αφαιρέσεις», ο «μετεωρισμός» δεν είναι ισόρροπος και χωρίς συγκρούσεις. Γι’ αυτό είδαμε έντονα τα τελευταία χρόνια το εκρεμμές να γέρνει πολύ προς τη μεριά του συστήματος και των επιταγών κατάπνιξης των αντιστάσεων και του κινήματος. Αυτό το αδιέξοδο έρχεται λοιπόν ολοένα και πιο κοντά στην ηγεσία του ΚΚΕ. Και αν διατυπώσουμε μια συνολική εκτίμηση για το 180 Συνέδριο, θα είναι πως με αυτό η ηγεσία του ΚΚΕ δεν επιχειρεί να υπερβεί το ‘50-90, να έρθει στο σήμερα και να απαντήσει το «πώς προχωράμε». Ας περάσουμε όμως σε κάποια συγκεκριμένα πολιτικά ζητήματα που επιχειρηματολογούν αυτή την εκτίμηση. Ο κόσμος, η Κίνα… «Το Διεθνές Δίκαιο, όπως το γνώρισαν οι λαοί στην περίοδο της ενεργητικής παρουσίας και δράσης του σοσιαλιστικού συστήματος στις διεθνείς υποθέσεις, δεν υπάρχει.» Με αυτή 77
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 78
αντίθεση
τη θεμελιώδη… αναπόληση του μπρεζνιεφικού «σοσιαλισμού» ως αφετηρία είναι πραγματικά δύσκολο να επιχειρήσει να περιγράψει κανείς το σημερινό κόσμο, το πώς προέκυψε και ακόμα περισσότερο να διατυπώσει θέση για τη διάταξη των δυνάμεων σήμερα. Πολύ περισσότερο όταν στα δύο προηγούμενα συνέδρια η ηγεσία του ΚΚΕ αλλιώς λογάριαζε να «λύσει» τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λαοί από την αχαλίνωτη ιμπεριαλιστική επιθετικότητα και αλλιώς πώς να «διατάξει» τις δυνάμεις και τα στρατόπεδα στον κόσμο: «Eίναι αναμφισβήτητο ότι η γενική κατεύθυνση της κινεζικής πολιτικής γεννά σύνθετα προβλήματα, τόσο εσωτερικά (π.χ. κοινωνική διαφοροποίηση, ανεργία, επιπτώσεις στη ζωή της αγροτιάς που αποτελεί το 66,6% του συνολικού πληθυσμού), που επιδρούν στο πολιτικό σύστημα, όσο και στις εξωτερικές σχέσεις της, όπου αντιμετωπίζει την επιθετικότητα κυρίως του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, αλλά και των άλλων ιμπεριαλιστικών χωρών. Στόχος των δυνάμεων αυτών είναι να υποσκάψουν τη σοσιαλιστική προοπτική της, να μειώσουν τη δυνατότητά της να διαδραματίσει ρόλο στο διεθνές αντιιμπεριαλιστικό κίνημα. H κατάσταση αυτή ωθεί τη ΛΔ της Kίνας να αναζητήσει συμμαχίες για να αντιμετωπίσει αυτή την επιθετικότητα. Στα πλαίσια αυτά, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι συμφωνίες και οι σχέσεις της με τη Pωσική Oμοσπονδία, καθώς και η λεγόμενη πρωτοβουλία των "πέντε της Σαγκάης", όπου συνεργάζονται στενά η Pωσία, η Kίνα, το Kαζαχστάν, το Kιργιστάν και το Tατζικιστάν. H πρωτοβουλία αυτή στοχεύει να διευρυνθεί με νέες χώρες, όπως η Iνδία και το Oυζμπεκιστάν, και φιλοδοξεί να αποτελέσει μια αντίρροπη δύναμη στην παγκόσμια κυριαρχία των HΠA.» (Θέσεις για το 16ο Συνέδριο του ΚΚΕ, από την ενότητα με τίτλο «Οι χώρες που επιχειρούν να οικοδομήσουν το σοσιαλισμό», Σεπτέμβρης 2000) «…Το ΚΚΚίνας, στο τελευταίο συνέδριό του, αποδέχτηκε τη συμμετοχή καπιταλιστών στις γραμμές του. Η εμφάνιση εκμεταλλευτικών κοινωνικών δυνάμεων με πολιτικές εκφράσεις στην κινέζικη κοινωνία περικλείει όχι μόνο κινδύνους για τα συμφέροντα του κινέζικου λαού, αλλά και για το ρόλο της στο διεθνές αντιιμπεριαλιστικό κίνημα» (Θέσεις για το 17ο Συνέδριο, Οκτώβρης 2004) Το 2000 λοιπόν η Κίνα είχε «σοσιαλιστική προοπτική», που της την «υπέσκαπταν οι ΗΠΑ και άλλοι», και η ίδια επιχειρούσε να απαντήσει σε συνεργασία με τη Ρωσία και τους πέντε της Σαγκάης. Συνεργασία που, αν δεν ήταν «σοσιαλιστικό στρατόπεδο», θα ήταν τουλάχιστον «μια αντίρροπη δύναμη» -προφανώς αντιιμπεριαλιστικού χαραχτήρα- απέναντι στις ΗΠΑ. Αυτή η προσπάθεια της Κίνας διακυβευόταν τουλάχιστον ως το 2004 - παρ’ όλο που «εμφανίστηκαν εκμεταλλευτικές δυνάμεις» οι οποίες απειλούσαν και τον κινέζικο λαό και το ρόλο της στο «αντιιμπεριαλιστικό κίνημα»!!! Σήμερα, οι εκτιμήσεις των θέσεων για το 180 Συνέδριο είναι «ουδέτερες» για την Κίνα αρκούμενες σε διαπιστώσεις για την άνοδο του μεριδίου της στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Αλλά κυρίως είναι εμβρόντητες -στην καλύτερη περίπτωση- απέναντι στο σημερινό κόσμο! Εκτός όλων των άλλων, ξεχνούν να εξηγήσουν το πώς η σημερινή «καπιταλιστική Ρωσία» ήταν μόλις μέχρι χθες υποψήφια συνεταίρος του «αντιιμπεριαλιστικού μπλοκ» και είναι ανίκανες να 78
περ την περ αντί λιστ
σεω τήσε ρίως διεκ βασ τή τ σμο (αντ και τ
διαχ σο, κής λο– προ εκτο πεισ θεια Κυπ αυτά μεις διεξ
ναι η «Δια σημ Εχει κών λεί β «εντ
ματιε και ρισσει» ότη-
προτης στημεριαυτης εί τη Στα Oμοάζουλία εί να
ρούν
στις ν κιι για
ΗΠΑ έντε λάχιστις που αι το
να κυκτός μός να
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 79
180 Συνέδριο ΚΚΕ: Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε-εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος
περιγράψουν στοιχειωδώς τη δεσπόζουσα ενδοϊμπεριαλιστική αντίθεση ΗΠΑ-Ρωσίας και την απειλή ολέθρου που αυτή προκαλεί για τους λαούς. Στην ίδια βάση δεν μπορούν και να περιγράψουν το πλέγμα των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων που εξελίσσεται με κορμό την αντίθεση ΗΠΑ-Ρωσίας και επιχειρούν με στυλ ρεπορτάζ να αναφερθούν στις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, τις σχέσεις τους και τις επιδιώξεις τους. Μια τέτοια νηπιακά ανόητη ανάγνωση του κόσμου, των πραγματικών μεγεθών, των τάσεων και των κινδύνων που είχαν και έχουν διαμορφωθεί και άρα και των πραγματικών απαιτήσεων που τίθενται για τους λαούς και το κίνημα δεν έχει την εξήγησή της –τουλάχιστον κυρίως- στις καθοδηγητικές ανεπάρκειες της ηγεσίας του ΚΚΕ, που μάλιστα στις θέσεις διεκδικεί και σημαντικό ρόλο «στο διεθνές κομμουνιστικό και αντιιμπεριαλιστικό κίνημα»! Η βασική της εξήγηση βρίσκεται στην ιδεολογικοπολιτική σφραγίδα που έχει γαλουχήσει αυτή την ηγεσία, που την οδηγεί με απελπιστική τυφλότητα να ψάχνει σήμερα να βρει τον κόσμο του ‘50-90. Να βρει προστάτες και στηρίγματα, μεγάλες δυνάμεις στις οποίες να (αντι)στοιχηθεί και σε αναφορά με αυτές και με τις πλάτες τους να οικοδομήσει το «κίνημα» και το ρεύμα που αυτές χρειάζονται. …και η Ε.Ε. Υποτίθεται ότι η Ε.Ε. είναι «προνομιακό» πεδίο για το ΚΚΕ, καθώς σε αυτό έχει «καθαρό διαχωρισμό» από τον φιλο-ΕΕ ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, που αποτελεί το μεγάλο ανταγωνιστή του. Ωστόσο, έξω από το πεδίο των μικροκομματικών εντυπώσεων και από άποψη πολιτικής πραχτικής και ουσίας τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Για παράδειγμα, ο εξίσου ισχυρός φιλο–ΕΕ χαραχτήρας του ΔΗΚΚΙ δεν εμπόδισε την ηγεσία του ΚΚΕ να επιδιώξει τα προηγούμενα χρόνια την πιο στενή συνεργασία μαζί του. Αλλά και σήμερα οι μύδροι που εκτοξεύουν οι θέσεις ενάντια στο Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ) δεν είναι καθόλου πειστικοί όταν την ίδια στιγμή οι θέσεις δηλώνουν ότι το ΚΚΕ «στηρίζει ενεργά την προσπάθεια δίκαιης και βιώσιμης επίλυσης του Κυπριακού που αναπτύσσεται με πρωτοβουλία της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη συνεργασία των κομμάτων ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ…» Αλήθεια, αυτά τα κόμματα –μη όντας στο ΚΕΑ- είναι λιγότερο δεξιά από τον ΣΥΝ και τις άλλες δυνάμεις που εκφράζονται εκεί; ‘Η, ακόμα περισσότερο, στην προσπάθεια «δίκαιης επίλυσης» που διεξάγει ο Χριστόφιας(!), ποιος είναι ο ρόλος της ΕΕ; Ακόμα πιο σοβαρά είναι τα ζητήματα που προκύπτουν από το πιο βασικό ερώτημα «τι είναι η ΕΕ» και τις πολλές και αντικρουόμενες απαντήσεις που δίνουν σε αυτό οι θέσεις της Κ.Ε. «Διακρατική ιμπεριαλιστική ένωση», λέει η θέση 11 του σχετικού κεφαλαίου, είναι η Ε.Ε. Τι σημαίνει ένωση; Πρόκειται για την προσπάθεια -έστω- δημιουργίας ενός «υπερκράτους»; Εχει διαμορφωθεί μια στρατηγική συμμαχία μεταξύ των βασικών ιμπεριαλιστικών ευρωπαϊκών δυνάμεων; Ναι, απαντά η θέση12, αφού εκτιμά πως η Συνθήκη της Λισαβόνας «αποτελεί βήμα ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης». Απολύτως ΟΧΙ, απαντά η θέση 8, γιατί «εντείνονται οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις κυρίαρχες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ως κρά79
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 80
αντίθεση
τη–μέλη της ΕΕ, όπου αναπτύσσονται δύο κεντρικοί άξονες, ο γαλλογερμανικός και ο βρετανικός…» Ακόμα πιο πολύ ΟΧΙ λέει παρακάτω η ίδια θέση (8), αφού «η συμμαχική σχέση Γερμανίας-Γαλλίας οριοθετείται από τα ξεχωριστά συμφέροντα των δύο κρατών». Τι συμβαίνει τελικά; Αν ούτε καν ο γαλλογερμανικός άξονας δεν είναι και τόσο… άξονας, αν οι Βρετανοί συγκροτούν την «αμερικανοβρετανική συμμαχία» και Γερμανία, Ιταλία «προσεγγίζουν τη Ρωσία», όπως σε άλλα σημεία εκτιμούν οι θέσεις, τότε πώς στέκει ο βασικός ορισμός περί «διακρατικής ιμπεριαλιστικής ένωσης»; Και ακόμα, σε αυτήν τη «διακρατική ιμπεριαλιστική ένωση» έχουν και οι 27… ιμπεριαλιστικό ρόλο; Δεν πρόκειται για ένα θεωρητικό ζήτημα ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος. Πρόκειται για κρίσιμο πολιτικό ζήτημα με άμεσες και καίριες επιπτώσεις στους λαούς, στην πάλη που πραγματικά «έχουν» να κάνουν, στους στόχους που έχει νόημα να διατυπώσουν! Πώς να έχει ένα κίνημα επαναστατική κατεύθυνση αν ο ιμπεριαλισμός «βρήκε» και άλλο ιστορικό στάδιο (λέγεται και «παγκοσμιοποίηση»); Πώς να παλέψει ένας λαός με στόχο το ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε.Ε., αν η χώρα του συμμετέχει, έστω και με περιορισμένη δύναμη, αλλά σαν ιμπεριαλιστική χώρα, σε αυτή τη «διακρατική ένωση» ή έστω στη «στρατηγική συμμαχία των 27» που κάνει βήματα «ενοποίησης»; Πρέπει να αφορά ο στόχος αυτός το λαϊκό κίνημα στη χώρα μας; Αποτελεί γραμμή οριοθέτησης και σύγκρουσης με την αστική τάξη συνολικά, και βέβαια με το ίδιο το οικοδόμημα της ΕΕ και το σύνολο των πολιτικών της τις οποίες καταγγέλλει με «δριμύτητα» το ΚΚΕ; Είναι ο πολιτικός αυτός στόχος η κρίσιμη ειδοποιός διαφορά από δυνάμεις τύπου ΚΕΑ, που δεν διστάζουν σε κριτικές για τις «πολιτικές της ΕΕ», αλλά αναζητούν τη διόρθωσή τους –ακόμα και την «ανατροπή» τους- εντός της ΕΕ; Αποτελεί αυτός ο στόχος θέση του ΚΚΕ που την υπερασπίζεται πολιτικά και ενεργητικά στους αγώνες και στην καθημερινή πάλη στη χώρα; Αυτά τα ερωτήματα δεν τα απαντά βέβαια η αντι-ΕΕ φασαρία στην οποία επιδίδεται η ηγεσία του ΚΚΕ ούτε, πολύ περισσότερο, το ευρωεκλογικό άγχος που «έβαλε» μέχρι και χωριστό κεφάλαιο στις θέσεις για το θέμα της ΕΕ, για να προετοιμάσει το κόμμα για τη «μεγάλη μάχη» του Ιούνη. Ολα αυτά δεν κρύβουν ότι και σε αυτό το μεγάλο ζήτημα το ΚΚΕ αναδεικνύει το ρεφορμιστικό χαραχτήρα του, την πολιτική συμμόρφωσης με τις βασικές επιλογές του συστήματος για τη χώρα, την επιλογή αφαίρεσης κάθε πολιτικού στόχου που είναι προϋπόθεση για τη συγκρότηση επαναστατικού κινήματος. Η («οικονομική») αφαίρεση της εξάρτησης Οι «μεθοδολογικές» αδυναμίες ουσίας για τις οποίες κάναμε λόγο στο προηγούμενο σημείωμα της «Π.Σ.» σχετικά με τις θέσεις της Κεντρικής Επιτροπής για το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ είναι κυρίαρχες και καθοριστικές στα κεφάλαια των θέσεων (τέταρτο και πέμπτο) που αφορούν το ρόλο και τη θέση της χώρας και τα χαρακτηριστικά του ελληνικού καπιταλισμού. Μια πρώτη βασική διαπίστωση είναι ότι διά της μεθόδου του διαχωρισμού των «οικονομικών εξελίξεων» (τέταρτο κεφάλαιο) από τις «εξελίξεις στον πολιτικό και κοινωνικό συσχετισμό» (πέμπτο κεφάλαιο) προσπερνιέται από την Κ.Ε. ο γεωπολιτικός και στρατιωτικός 80
ρόλ ΗΠΑ την συμ περ κής της να π μέσ νομ
πως ταλι ισχυ πιτα στη Αντι μοπ «πα θε μ οι π συνά το ζ χτικ δομ
έχου ση. σεις βάσ ιμπε σκε ρακ οικο ρο τ πάμ προ
εταΓερ-
νας, προοριμπε-
για που έχει άδιο Ε.Ε., χώβήοτείδιο ύτηπου ωσή ΚΚΕ στη ται η χωάλη κνύτου ϋπό-
σηΚΚΕ αφομού. ομιχετικός
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 81
180 Συνέδριο ΚΚΕ: Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε-εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος
ρόλος που η χώρα έχει στην ευρύτερη περιοχή στο πλαίσιο και για λογαριασμό των ΗΠΑ και των ευρωπαίων ιμπεριαλιστών. Το ζήτημα αυτό απλούστατα «δεν υπάρχει» για την Κ.Ε. του ΚΚΕ και αναφέρεται μόνο παρεμπιπτόντως μέσα από μια φράση («Εξάλλου η συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ και οι δεσμοί πολιτικοστρατιωτικής εξάρτησης από τις ΗΠΑ περιορίζουν αντικειμενικά τη διαπραγματευτική δύναμη και τα περιθώρια ελιγμών της αστικής τάξης») στη θέση 34. Με αυτό τον τρόπο διατυπωμένο και… προσπερασμένο το ζήτημα της πολιτικοστρατιωτικής εξάρτησης υπάρχει ως μια «εξωτερική παράμετρος» που μπορεί να παίζει έναν περιορισμένο ρόλο και όχι ως μια σχέση που καθορίζει και διαμορφώνει μέσα στη χώρα και στο εσωτερικό των μερίδων της αστικής τάξης το σύνολο των οικονομικών και πολιτικών επιλογών. Είναι γνωστό πως από το προηγούμενο 17ο Συνέδριο το ΚΚΕ διατύπωσε στις θέσεις του πως «ενισχύθηκαν τα βασικά γνωρίσματα του ιμπεριαλιστικού σταδίου του ελληνικού καπιταλισμού» (θέση 9) την ίδια στιγμή που στην ίδια θέση υπήρχαν διατυπώσεις όπως «έχει ισχυρές πολιτικοστρατιωτικές εξαρτήσεις από τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, την ΕΕ» και «ο ελληνικός καπιταλισμός παραμένει σε ενδιάμεση και εξαρτημένη θέση στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα»!!! Τι στ’ αλήθεια μπορεί να σημαίνει τελικά όλη αυτή η απερίγραπτη πολιτική σαλάτα; Αντιλαμβανόμαστε ότι οι συντάκτες και οι διαμορφωτές των θέσεων μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν για να υποστηρίξουν κάθε… πιθανή εκδοχή. Οτι καταρχήν πρόκειται για ένα «παιχνίδι λέξεων» και σοφισμάτων, ευπροσάρμοστο σε κάθε ανάγκη και εύπλαστο προς κάθε μορφή. Εξάλλου, στο μεγάλο αυτό κεφάλαιο έχουν διατυπωθεί από πολλούς σχεδόν όλες οι πιθανές αυθαιρεσίες αλλά και οι… λογικοφανείς κατασκευές που ένα συνηθισμένο σημείο συνάντησής τους (και «ισορροπίας» τους) είναι το θεώρημα της «αλληλεξάρτησης». Λες και το ζητούμενο να ήταν να αντιληφθεί κανείς πως στον ιμπεριαλιστικό κόσμο ακόμα και η ταχτική επιλογή μιας μικρής χώρας μπορεί να δημιουργήσει κάποια τροποποίηση κάποιων δεδομένων! Επιστρέφοντας λοιπόν στις ακροβασίες της Κ.Ε. του ΚΚΕ περί του θέματος, το πρώτο που έχουμε να επισημάνουμε είναι ότι στην «καλύτερη περίπτωση» συνειδητά δεν παίρνει θέση. Αυτό που ήταν φανερό και από το προηγούμενο συνέδριο επαναλαμβάνεται και στις θέσεις για το 18ο: Η ηγεσία του ΚΚΕ δεν συγκρότησε κάποια οικονομικοπολιτική ανάλυση, στη βάση της οποίας ισχυρίζεται και επιχειρηματολογεί ότι η Ελλάδα είναι ή μετατρέπεται σε ιμπεριαλιστική χώρα. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι η ηγεσία του ΚΚΕ κατασκεύασε ένα άθροισμα «οικονομικών δεδομένων» με βάση τα οποία επιχειρεί να «παρακάμψει» τα πραγματικά χαρακτηριστικά της χώρας, να υποβαθμίσει-αγνοήσει την οικονομική-πολιτική-στρατιωτική επικυριαρχία του ιμπεριαλισμού στη χώρα. Ολόκληρο το τέταρτο κεφάλαιο των θέσεων είναι ένα περιβόλι οικονομίστικων προσεγγίσεων –με πάμπολλα αντιφατικά στοιχεία που δεν αξιολογούνται πολιτικά- που με ύφος…μαρξιστικής προσέγγισης επιχειρεί αυτή την αφαίρεση που μόλις αναφέραμε. Ετσι, οι θέσεις 26 έως 32 εμφανίζουν μια Ελλάδα που είναι περίπου… κυρίαρχη οικονο81
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 82
αντίθεση
μική δύναμη στα Βαλκάνια, που διπλασιάζει την εκροή ΑΞΕ (Αμεσες Ξένες Επενδύσεις), που το εφοπλιστικό της κεφάλαιο «διαπραγματεύεται από θέση ισχύος μέσα στην ΕΕ», που ακόμα και την εκχώρηση του ΟΛΠ στην COSCO την εμφανίζει ως «αστικό σχεδιασμό διαμόρφωσης στρατηγικών λιμανιών», χωρίς να μας διευκρινίζει αν η απόκτηση της διαχείρισης των λιμανιών από ξένους μονοπωλιακούς ομίλους είναι το… ανώτερο στάδιο διαμόρφωσης ιμπεριαλιστικών χαρακτηριστικών για την αστική τάξη της χώρας… Παρ’ όλα αυτά, στη θέση 33 «ανακαλύπτεται» η πορεία επιδείνωσης του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας, η οποία αμέσως εξηγείται ως αποτέλεσμα της επιλογής της αστικής τάξης για «αναδιάρθρωση των ελληνικών εξαγωγών με στόχο την αύξηση του μεριδίου των εμπορευμάτων κλάδων με υψηλή οργανική σύνθεση»! Δηλαδή η υποχώρηση των προϊόντων κλάδων χαμηλής οργανικής σύνθεσης ήταν επιλογή της αστικής τάξης, που όντας στο «σκληρό πυρήνα της ΕΕ» «επέλεξε» την αποβιομηχάνιση και την καταστροφή παραδοσιακών κλάδων (κλωστοϋφαντουργία, ιματισμός, έπιπλα) και όχι αποτέλεσμα της ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ και της πορείας παραρτημοποίησης της οικονομίας της από τότε μέχρι σήμερα!!! Παρακάτω, η θέση 34 υπονομεύει τις προηγούμενες καθώς διαπιστώνει αύξηση στις εισερχόμενες ΑΞΕ από γαλλικά, γερμανικά και αραβικά κεφάλαια και τη «διαπλοκή του εγχώριου με το ξένο κεφάλαιο», τόσο ώστε να αναρωτηθεί κανείς τίνος είναι τα κεφάλαια που εκρέουν από τη χώρα και ποιος ελέγχει τον «ορυμαγδό» των επενδύσεων στα Βαλκάνια… Αλλά ακόμα και να αμφισβητήσει τον «ηγετικό» ρόλο της αστικής τάξης στις εσωτερικές «αναδιαρθρώσεις», καθώς (σύμφωνα πάντα με τη θέση 34) βρίσκεται σε εξέλιξη «νέος κύκλος εξαγορών και εισροής ΑΞΕ που αφορούν υποδομές, …τις τράπεζες, τις κατασκευές, τον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ, τον τομέα της ενέργειας…». Αναρωτιόμαστε –όταν όλα αυτά εξαγοράζονται από το ξένο κεφάλαιο- ποιοι τομείς ελέγχου μένουν στην αστική τάξη για να ασκήσει και να αναπτύξει τα… ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά της τουλάχιστον στην… εσωτερική αγορά!!! Και οι πολιτικές της συνέπειες Δεν είμαστε εμείς που θα αμφισβητήσουμε ότι οι μπίζνες της αστικής τάξης όλα τα τελευταία χρόνια πάνε καλά. Η ευρω-παραρτημοποίηση της ελληνικής οικονομίας και ο ρόλος του διαμετακομιστικού κέντρου που έχει αναλάβει η χώρα για το ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο έδωσαν πεδία δράσης και κερδοφορίας στο ντόπιο κεφάλαιο. Και βέβαια αυτός ο εξαρτημένος χαραχτήρας του ελληνικού καπιταλισμού κάθε άλλο παρά αμβλύνει τα αντιδραστικά και επιθετικά χαρακτηριστικά του ενάντια στην εργατική τάξη και το λαό της χώρας. Αντίθετα, η απόκρυψη και στο «καθαρά» οικονομικό πεδίο του εξαρτημένου χαραχτήρα του ελληνικού κεφαλαίου παρουσιάζει απέναντι στο λαό έναν αντίπαλο πιο «ψηλό» από όσο πραγματικά είναι. Παρουσιάζει μια αστική τάξη με «στρατηγική» και δυνατότητες ελέγχου και προγραμματισμού της οικονομικής της δράσης που δεν τις έχει. Αποκρύπτει, για παράδειγμα, ότι η βαλκανική της δραστηριότητα υπόκειται κάθε στιγμή στις αντιθέσεις και στις επιλογές των μεγάλων αφεντικών και είναι υποθηκευμένη στα πολιτικοστρατιωτικά τους σχέδια. Πολύ πε82
ρισσ ζειστο μπο κρίσ
η αν ψει. εξάρ που κή έ Με ό να α «ξεχ νατο ΤΟ Ν τικέ οικο τους ανα
πολ προ πολ θέσ όλα τις ι ματ των εξάρ ωρίζ
εξελ θεω στές του
που ακόφων λιωσης θέποία των υψηικής έλεργία, πα-
ς ειγχώπου ια… ικές κύτον νται αι να ρά!!!
λευτου έδωένος επια, η κού ά είμμαβαλτων ύ πε-
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 83
180 Συνέδριο ΚΚΕ: Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε-εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος
ρισσότερο αυτή η απόκρυψη της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης απομακρύνει –αν δεν εξαφανίζει- το ενδεχόμενο μιας βίαιης και απότομης οικονομικής καταβύθισης της ίδιας της χώρας στο βαθμό που αυτή και οικονομικά ελέγχεται από τη δράση των ξένων μονοπωλίων που μπορεί να χρειαστούν (βλέπε και Αργεντινή) μια τέτοια επιλογή, ανάλογα με την εξέλιξη της κρίσης και των ανταγωνισμών. Ολα αυτά είναι κρίσιμα πολιτικά μεγέθη για ένα κόμμα αν το απασχολεί η θεμελίωση και η ανάπτυξη ενός κινήματος που θα ξέρει τον αντίπαλό του γιατί στοχεύει να τον ανατρέψει. Που θα ξέρει τις πραγματικές βάσεις στήριξης του συστήματος -την ιμπεριαλιστική εξάρτηση- για να στραφεί ενάντιά τους. Ταυτόχρονα όλα αυτά δεν είναι «ψιλά γράμματα» που μπορούν να μας απασχολήσουν στο μακρινό μέλλον, αλλά έχουν καθημερινή πολιτική έκφραση και συνέπειες. Εδώ βρίσκεται και το «κέρδος» της ηγεσίας του ΚΚΕ σήμερα. Με όλες αυτές τις… μαρξίζουσες ανησυχίες και οικονομίστικες περιηγήσεις της, κατάφερε να απαλλάξει τον εαυτό της από το καθήκον της αντιιμπεριαλιστικής πάλης. Κατάφερε να «ξεχάσει» τις βάσεις, τα πυρηνικά, τον πολιτικοστρατιωτικό ρόλο της χώρας ως αμερικανονατοϊκού ορμητηρίου στην περιοχή. Κατάφερε να «μη χρειάζεται» το ΕΞΩ ΟΙ ΗΠΑ, ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΤΟ, ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΕ, όχι ως συνθήματα κάποιων επετείων (και αν…) αλλά ως πολιτικές θέσεις-κατευθύνσεις για την καθημερινή πάλη. Κατάφερε να σχεδιάζει τη «λαϊκή οικονομία» και τη «λαϊκή εξουσία» χωρίς να «διευκρινίζει» αν έχουν ως προαπαιτούμενό τους την ανατροπή της εξάρτησης, την υλοποίηση των θέσεων δηλαδή που προηγούμενα αναφέραμε. Τέλος, κατάφερε, να γράφει η Κ.Ε. ένα ολόκληρο κεφάλαιο Θέσεων για τις «εξελίξεις στον πολιτικό και κοινωνικό συσχετισμό» όπου τα φρακαρίσματα του πολιτικού συστήματος, τα προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση και οι «διεργασίες ανασύνθεσης του αστικού πολιτικού συστήματος» είναι πλήρως αποσυνδεδεμένα από τις παρεμβάσεις και τις αντιθέσεις ΗΠΑ-ευρωπαίων ιμπεριαλιστών στη χώρα και στην περιοχή! Οπως έκανε εξάλλου όλα τα τελευταία χρόνια που, απέναντι στα πολλά γεγονότα-«σκάνδαλα» που αναδεικνύουν τις ιμπεριαλιστικές πιέσεις και στοχεύσεις, συστηματικά «αρνήθηκε» μια οποιαδήποτε πραγματική πολιτική τοποθέτηση, καλυπτόμενο πίσω από γενικολογίες περί «σκανδάλων σύμφυτων με τον καπιταλισμό». Δεν είναι αυτή η επιλογή μια σημαντική υπηρεσία στο σύστημα της εξάρτησης και ταυτόχρονα μια τόσο αναγκαία επιλογή για ένα κόμμα που επιδιώκει να μετεωρίζεται ανάμεσα στο λαό και στις ανάγκες του συστήματος; Η διαγραφή του… κινήματος Οι θέσεις 54 έως 62 που αναφέρονται στο πέμπτο κεφάλαιο και στην ενότητα με τίτλο «οι εξελίξεις στους κοινωνικούς αγώνες και στα κινήματα», με έκταση περίπου τριών σελίδων, θεωρούμε ότι πρέπει να φτάσουν σε όλους τους εκατοντάδες χιλιάδες απεργούς και αγωνιστές των προηγούμενων χρόνων! Γιατί αποτελούν ένα μετρήσιμο μέγεθος της μη-σχέσης του ΚΚΕ με την πάλη, ένα μέτρο της αμηχανίας και της εχθρότητάς του απέναντι στο κίνημα 83
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 84
αντίθεση
όταν αυτό μαζικοποιείται και διαμορφώνει δυνατότητες αντίστασης και ανατροπής πλευρών της επίθεσης! Αποτελούν μια πραγματική αποκάλυψη του φόβου της ηγεσίας του ΚΚΕ απέναντι σε αυτό που αποτελεί τη βασική ελπίδα και την οδό συγκρότησης της απάντησης που χρειάζεται ο λαός και η νεολαία απέναντι στη βάρβαρη καπιταλιστική επίθεση και για την πραγματική ανατροπή των συσχετισμών για την οποία τόσο φέρεται να νοιάζεται η ηγεσία του ΚΚΕ. Οπως έχουμε πολλές φορές και αναλυτικά γράψει από τις στήλες της «Π.Σ.», ο αγώνας της νεολαίας ενάντια στο νόμο-πλαίσιο και την αναθεώρηση του άρθρου 16 και ο αγώνας του εργαζόμενου λαού ενάντια στην αντιασφαλιστική επιδρομή της κυβέρνησης της Ν.Δ. αποτέλεσαν κορυφαίες μάχες με ευρύτερη σημασία για τον ταξικό–πολιτικό συσχετισμό στη χώρα. Εκφρασαν -στο πεδίο της πάλης και όχι στις κάλπες- με τον πιο γνήσιο τρόπο τις μαζικές αγωνιστικές διαθέσεις του λαού και της νεολαίας. Ταυτόχρονα αποτέλεσαν και αποτελούν υλικό για μελέτη και πολύπλευρα συμπεράσματα σχετικά με γραμμές, λογικές και πραχτικές που είναι κυρίαρχες στο χώρο της Αριστεράς, που αναδείχθηκε όχι απλώς ανίκανη να καθοδηγήσει αυτούς τους αγώνες. Αλλά ουσιαστικά αναδείχθηκε απρόθυμη να τους υποστηρίξει, αρνήθηκε να αναλάβει την ευθύνη να συνταχθεί με αυτούς. Σε αυτήν ακριβώς τη βάση σήμερα το σύστημα και η κυβέρνησή του επιχειρεί να εμφανίσει ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή για το λαό έξω από την υποταγή στην επίθεση που διεξάγουν και ότι η μόνη επιλογή διαμαρτυρίας είναι… οι κάλπες και οι εκλογές. Στην ίδια ακριβώς βάση αντιμετωπίζει ουσιαστικά το ζήτημα και η ηγεσία του ΚΚΕ. Οχι, δεν πρόκειται για υπερβολή, όταν οι Θέσεις «εξαντλούν» τον αγώνα που για μήνες και με πρωτόγνωρες απεργίες και διαδηλώσεις έδωσε ο λαός με τη φράση «το ΠΑΜΕ άσκησε σοβαρή πίεση σε όλα τα σοβαρά μέτωπα πάλης όπως στην κοινωνική ασφάλιση» (θέση 55) χωρίς πουθενά αλλού να υπάρχει ούτε μια λέξη για τα πώς και τα γιατί αυτού του αγώνα. Οχι, δεν πρόκειται για διαστρέβλωση, όταν ο αγώνας της νεολαίας «εξαντλείται» και αυτός στις έξι γραμμές της θέσης 56 όπου διαπιστώνεται ότι «χάρη στους αγώνες αυτούς, το ζήτημα της ιδιωτικοποίησης της Παιδείας, η προώθηση των αποφάσεων της Μπολόνια και της στρατηγικής της Λισαβόνας έγιναν ευρύτερα γνωστά»!!! Οπου δηλαδή ομολογείται ότι η ηγεσία του ΚΚΕ το πιο πολύ που έβλεπε σαν στόχο αυτού του αγώνα ήταν μια καμπάνια ανάδειξης των πολιτικών ζητημάτων της παιδείας και βέβαια με τον τρόπο που τα αντιλαμβάνεται το ΚΚΕ. Είναι αλήθεια πως μια τέτοια μη-προσέγγιση από τις Θέσεις των αγώνων δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά ευθεία προέκταση της στάσης της ηγεσίας του ΚΚΕ απέναντι σε αυτούς τους αγώνες όταν εξελίσσονταν. Στάση αρνητική και εχθρική, που υπονόμευε τους αγώνες, που δεν ήθελε να συμβούν και της «προέκυψαν» ως πρόβλημα στο βαθμό που αμφισβητούν έμπρακτα και μαζικά την πολιτική της. Δηλαδή την επιλογή της κομματικής συγκρότησης και ανάπτυξης στη βάση των «προτάσεων διεξόδου» που έχει καταρτίσει το ΚΚΕ, με μοναδικό άξονα υλοποίησης αυτής της συγκρότησης τις καμπάνιες του κόμματος, 84
της μητ βέβ αγώ των σχέ νιστ τισμ παρ ανα από τραγ γυνα κό α καν λικά
νες, τί «ο αιτή σου Θα ή ολα νολι τμή σφα των Εχου πώς υπο τις α
συν ντες τό π τάστ
ρών απέπου την εσία
ς της του οτέχώικές λούν ικές αθοίξει, άση ιλοδιασια-
ήνες σκηθέση ώνα. και ς, το και ότι η ανάάνε-
ελεί τους που τούν ότηΚΚΕ, τος,
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 85
180 Συνέδριο ΚΚΕ: Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε-εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος
της ΚΝΕ, του ΠΑΜΕ κ.λπ. που αυτοπαρουσιάζονται ως αγώνες. Αυτή είναι η μόνη επιθυμητή για την ηγεσία του ΚΚΕ επιλογή, όταν δεν υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις οι οποίες βέβαια αποτελούν την «κορύφωση της πάλης». Οταν λοιπόν «συμβαίνουν» πραγματικοί αγώνες που διαταράσσουν αυτό το σχεδιασμό, αποκαλύπτουν το ρεφορμιστικό χαραχτήρα των «προτάσεων διεξόδου» και θέτουν έμπρακτα στην ηγεσία του ΚΚΕ το ερώτημα της σχέσης της με την ταξική πάλη και την ανάπτυξή της, τότε επιστρατεύονται οι «κομμουνιστικές» αναλύσεις για τους αγώνες που «δεν μπορούν να ανατρέψουν το συνολικό συσχετισμό» και είναι «μάταιοι», όπως συχνά-πυκνά έχει υποχρεωθεί να «εξηγήσει» η ίδια η Α. Παπαρήγα. Ετσι, το κίνημα είναι το… ΚΚΕ και οι δραστηριότητες που γύρω από αυτό αναπτύσσονται, και ο λαός και η νεολαία το μόνο το οποίο… δικαιούνται είναι να πειστούν από το ΚΚΕ και να συμμετέχουν σε αυτές τις δραστηριότητες. Κάπως έτσι φτάνουμε στον τραγέλαφο στις Θέσεις της Κ.Ε. η «παρέμβαση του πανελλαδικά οργανωμένου αγωνιστικού γυναικείου κινήματος»(!) να καταλαμβάνει περισσότερο χώρο από τον πολύμηνο απεργιακό αγώνα για το ασφαλιστικό ή από τον αντίστοιχο αγώνα της νεολαίας για τον οποίο ούτε καν αναφέρεται η νίκη του με το μπλοκάρισμα της αναθεώρησης του άρθρου 16 και συνολικά του συντάγματος! Ο… αμετάβλητος συσχετισμός και η «αντεπίθεση» Αντιλαμβανόμενη η Κ.Ε. την «αδυναμία» αυτών των εκτιμήσεων που κάνει για τους αγώνες, περνά αμέσως μετά στην… επίθεση, επιχειρώντας στις θέσεις 63 έως 65 να εξηγήσει γιατί «οι αγώνες που αναπτύχθηκαν ήταν κατώτεροι και σε μορφές αλλά και σε κατεύθυνση και αιτήματα σε σύγκριση με το κύμα της επίθεσης…» Καταρχήν δεν μπορούμε να μη σχολιάσουμε το θράσος και τη διαστροφή που επιδεικνύεται μέσω αυτής της «απαιτητικότητας»: Θα ήταν «λίγο» να στηριχθεί ο στόχος ΚΑΤΩ Ο ΝΟΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟ που για μήνες πάλεψε η νεολαία και δεν θα άνοιγε η υλοποίησή του ευρύτερους δρόμους για το κίνημά της και το συνολικότερο συσχετισμό; Θα ήταν «περιορισμένης» σημασίας να καταχτηθεί από ευρύτερα τμήματα των εργαζόμενων και του κινήματός τους η κατεύθυνση της ανατροπής της αντιασφαλιστικής επίθεσης και να μη νοθεύεται αυτή η γραμμή από τα σχέδια για τη «σωτηρία των ταμείων» και όλες τις συναφείς ρεφορμιστικές προτάσεις που και το ΚΚΕ πρόβαλλε; Εχουμε δηλαδή εδώ ταυτόχρονα μια προσπάθεια από τη μια αποποίησης ευθυνών για το πώς προχώρησαν και ως πού έφτασαν αυτοί οι αγώνες και από την άλλη δικαιολόγησης της υπονομευτικής δράσης απέναντί τους γιατί ήταν «εξ ορισμού» «λίγοι και αναντίστοιχοι» με τις απαιτήσεις. Αλλά ας προσπεράσουμε την πολιτική αυτή λαθροχειρία για να παρακολουθήσουμε τη συνέχεια του συλλογισμού των Θέσεων. Υπάρχουν –λένε οι Θέσεις- «αντικειμενικοί παράγοντες» στους οποίους οφείλεται αυτή η αναντιστοιχία. Πράγματι, θα συμπληρώναμε εμείς, αυτό που κάθε φορά μπορεί να τεθεί και να παλευτεί προσδιορίζεται από τη συγκεκριμένη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί. Γι’ αυτό δεν υπάρχει ένα έτοιμο περιεχόμενο πάλης για κάθε 85
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 86
αντίθεση
κατάσταση και κάθε συγκυρία. Γι’ αυτό επαναστατικό είναι κάθε φορά αυτό που μπορεί να παλευτεί μαζικά και να ανοίγει το δρόμο για το κίνημα και την προοπτική του. Ποιοι όμως είναι οι «αντικειμενικοί παράγοντες» σύμφωνα με τις Θέσεις; Είναι «α) ο αρνητικός συσχετισμός δύναμης στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και γενικότερα στο λαϊκό κίνημα (…), β) Η επίδραση που άσκησε και θα ασκεί στο άμεσο μέλλον η νίκη της αντεπανάστασης (…), γ) η απογοήτευση που γεννά το προχώρημα των αναδιαρθρώσεων και οι συνέπειες που φέρνουν στις συνθήκες δουλειάς και ζωής για ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων». Θαυμάσια! Ας πούμε ότι συμφωνούμε πλήρως -παρακάμπτοντας τα περί αντεπανάστασης και το πώς προσδιορίζεται ο αρνητικός συσχετισμός στο λαϊκό κίνημα- με αυτή την περιγραφή. Το ερώτημα ξανατίθεται: Πώς ένα κομμουνιστικό κόμμα λογαριάζει να αναμετρηθεί με αυτούς τους «αντικειμενικούς παράγοντες», να περιορίζει την επίδρασή τους και να διαμορφώνει άλλα δεδομένα; Η απάντηση φυσικά περιέχει πολλές παραμέτρους και απαιτήσεις, πολιτικές, ιδεολογικές, οργανωτικές. Αλλά δεν υπάρχει απάντηση έξω από την επιλογή της μαζικής πάλης, της συγκρότησης ΜΕΤΩΠΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ στη βάση των σημερινών συνθηκών που αντιμετωπίζει ο λαός και η νεολαία. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση που θα αναζητά τη θετική διαφοροποίηση του συσχετισμού στο λαϊκό κίνημα, τη μερική έστω απάντηση των συνεπειών της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος και την αντιμετώπιση των συνεπειών της επίθεσης του συστήματος, ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ, θα ήταν τουλάχιστον αφελής και μεταφυσικού χαραχτήρα. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι υπάρχει σήμερα ένα κόμμα με σωστή αφετηρία και επαναστατικό προσανατολισμό -όπως ισχυρίζεται η ηγεσία του ΚΚΕ για τον εαυτό της- η απάντηση δεν αλλάζει. Στο πεδίο του κινήματος και στην ταξική πάλη είναι που μπορεί να επιβεβαιωθεί ο ρόλος του κόμματος και να καταχτηθεί η διεύρυνση της επιρροής του, το άπλωμα και το βάθεμα των δεσμών του με την εργατική τάξη και το λαό. Οπως, όμως, ήταν… αναμενόμενο, η Κ.Ε. διευκρινίζει αμέσως παρακάτω ότι καμιά σχέση δεν έχει με μια τέτοια λογική και ότι μάλιστα βρίσκεται στον αντίποδά της. «Ο ρόλος του Κόμματος μεγαλώνει, καθώς αποτελεί σήμερα το μοναδικό παράγοντα (σ.σ.: προφανώς… εξ ορισμού και από μόνο του) που μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των αντικειμενικών αυτών παραγόντων…» (θέση 65). Και για όσους δεν τους… ήρθε καλά και έπεσε κάπως βαριά αυτή η… αναχώρηση, υπάρχει στη συνέχεια ένα αριστοτεχνικό δείγμα σύγχυσης, που μπορεί να τους βοηθήσει να παραμένουν πιστοί σε ένα «επαναστατικό» κόμμα που δεν θέλει κίνημα: «Δεν έχει δοκιμαστεί η δύναμη της ταξικής πάλης, η λαϊκή αντεπίθεση, η δύναμη της κοινωνικής συμμαχίας. Βεβαίως, το λαϊκό κίνημα, όσο και να ανέβει σε δύναμη και μαχητικότητα, δεν μπορεί να ανατρέψει συνολικά τη γενική στρατηγική, δίχως να έχει επιτύχει την ανατροπή του συσχετισμού στο επίπεδο της εξουσίας»!!! Απίθανο, ε; Αν κάτι μπορεί να καταλάβει κανείς από αυτό το μαιανδρισμό είναι πως μάλλον είναι χαμένος κόπος να προσπαθείς να ανεβάσεις τη «δύναμη και τη μαχητικότητα του λαϊκού κινήματος». Γιατί 86
απλ (αυτ κή π κή ό Μήπ ση τ και ανο λογι
σμό Γνω χώρ να σ εκεί τασκ σης φαν ό,τι αδή πολ κοδ γωγ
της, με μ φρα εμπ συμ κές στη στατ και κ
εί να
αρλαϊντεαι οι αζο-
σταν πεαμεασή αμέηση στη ποτε ό κίς και ΤΟΥ υποατοο πετου των
σχέόλος οφααντιπεσε γχυπου η, η αμη έχει κάτι όπος Γιατί
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 87
180 Συνέδριο ΚΚΕ: Παραμένει στον κόσμο που το γέννησε-εχθρικό στις απαιτήσεις του κινήματος
απλούστατα το ΚΚΕ θα πετύχει την «ανατροπή του συσχετισμού στο επίπεδο της εξουσίας» (αυτό δεν είναι που το λέμε επανάσταση;) αφεαυτού του, χωρίς κίνημα και έξω από την ταξική πάλη, οπότε τι χρειάζονται τα λαϊκά κινήματα;! Μπορεί να δείχνει –και είναι- ιλαροτραγική όλη αυτή η «σύλληψη», αλλά δεν είναι μια «ατυχής στιγμή» των συντακτών των Θέσεων. Μήπως η περιβόητη «αντεπίθεση», που υποτίθεται ότι αποτελεί την άμεση πολιτική πρόταση του ΚΚΕ, δεν είναι εξίσου ιλαροτραγική; Και δεν είναι σκέτα τραγικό και άθλιο για το λαό και την υπόθεσή του οι συντάκτες των Θέσεων να καταφεύγουν σε τέτοιες «περίτεχνες» ανοησίες, γιατί απλώς φοβούνται μην τυχόν και ενθαρρύνουν κινηματικές και αγωνιστικές λογικές; Χωρίς στόχο και προοπτική Η ηγεσία του ΚΚΕ γνωρίζει πολύ καλά από τι «φυλάγεται», γιατί έχει επιλέξει το μετεωρισμό ως στάση στις σημερινές άγριες, απαιτητικές και ταυτόχρονα ελπιδοφόρες συνθήκες. Γνωρίζει, και γι’ αυτό κατασκευάζει αυτό το σώμα πολιτικής «ανάλυσης» για τον κόσμο και τη χώρα, με το οποίο εκτός των άλλων αποκαλύπτει το πολιτικό DNA της, που όμως δεν μπορεί να σταθεί και να υπάρξει στις σημερινές συνθήκες που είναι δραματικά διαφορετικές από εκείνες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Σε αυτή τη βάση είναι ακόμα περισσότερο κατασκευή και πρόσχημα ο υποτιθέμενος στόχος της «λαϊκής εξουσίας» μέσω της οικοδόμησης του ΑΑΔΜ (Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο). Για μας είναι φανερό ότι η ηγεσία του ΚΚΕ δεν στοχεύει σε κανένα ΑΑΔΜ και καμιά «λαϊκή εξουσία», ό,τι και αν εννοούν με αυτούς τους όρους οι εμπνευστές τους. Γιατί απλούστατα η οποιαδήποτε προοπτική χτίζεται στο τώρα, στην (όποια) σχέση οικοδομείται καθημερινά με την πολιτική πραγματικότητα και την ταξική πάλη. Και η ηγεσία του ΚΚΕ αρνείται επίμονα την οικοδόμηση μιας τέτοιας σχέσης, επιδιώκοντας «ειδικές συνθήκες» διαφύλαξης και αναπαραγωγής της. Οπως είναι επίσης φανερό ότι αυτή η ηγεσία, η πολιτική της, ο ιδεολογικός χαραχτήρας της, η λογική της είναι μέρος του προβλήματος και όχι μέρος της λύσης. Για να μιλήσουμε με τα δικά τους λόγια, είναι: α) μέρος του αρνητικού συσχετισμού στο λαϊκό κίνημα, β) έκφραση και προϊόν της ήττας του κομμουνιστικού κινήματος στις σημερινές συνθήκες, γ) εμπόδιο στις προσπάθειες του λαού να ανατρέπει πλευρές της επίθεσης και παράγοντας που συμβάλλει στην απογοήτευση και στην υποταγή των μαζών. Το ζητούμενο είναι οι εκρηκτικές αντιφάσεις των «ειδικών συνθηκών» να μη δώσουν για άλλη μια φορά στήριγμα στο σύστημα και στις ανάγκες του, αλλά να απελευθερώσουν δυνάμεις με αγωνιστική και επαναστατική ρότα. Αλλά και γι’ αυτό χρειάζεται να δυναμώσει η ιδεολογικοπολιτική αντιπαράθεση και κυρίως να ξαναβγεί μαζικά ο λαός και η νεολαία στους αγώνες.
87
ANTITHESI:Layout 1
10/11/2008
5:44 πμ
Σελίδα 88