ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΤΕΥΧΟΣ 6 by John Var

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 1

αντίθεση τεύχος 6

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 2

ΑΝΤΙΘΕΣΗ - περιοδική επιθεώρηση λόγου και δραστηριότητας έκδοση του Κ.Ο. του ΚΚΕ (μ-λ)

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ:

Μανόλης Αρκολάκης

Θοδωρής Φωτόπουλος

τετραμηνιαία περιοδική έκδοση

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Εκτός των Τειχών, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Εμμ. Μπενάκη 43 106 81, Αθήνα τηλ.: 210 3303639 φαξ: 210 3815597 ηλ. διεύθυνση: pubs@ektostonteixon.gr

ΑΡΘ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ - ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ

Εκτός των Τειχών, βιβλιοπωλείο Γραβιάς 10-12 106 78, Αθήνα τηλ: 210 3303348 ηλ. διεύθυνση: books@ektostonteixon.gr ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΒΙΒΛΙΩΝ, ΕΝΤΥΠΩΝ

Αντίθεση Εμμ. Μπενάκη 43 106 81 Αθήνα ηλ. διεύθυνση: antithesi@ektostonteixon.gr Σύνολο έκδοσης © εκδόσεις Εκτός των Τειχών, Νοέμβριος 2010 www.ektostonteixon.org ISSN: 1791-6895 Τιμή: 5 ευρώ Συνδρομές: 14 ευρώ (1 χρόνος), 25 ευρώ (2 χρόνια) Για την ενίσχυση της έκδοσης: Εθνική Τράπεζα 129/49845288

περ

Κρα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 3

αντίθεση περιοδική επιθεώρηση λόγου και δραστηριότητας ΤΕΥΧΟΣ 6 - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Της σύνταξης

..................................................................

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ) ........................................

ΑΡΘΡΑ Η μάχη της γενιάς μας ........................................................ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΜΑΡΕΤΣΟΣ

Η «νέα εποχή» του πανεπιστημίου θυμίζει όλο και περισσότερο την παλιά! ................................................................ ΟΝΟΜΑ

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά ....................................... ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΝΟΣ

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 4

Της Σύνταξης

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 5

Της σύνταξης

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 6

αντίθεση

Εν

Βρι κεφ κές

να του τα ζών

πολ και Κιν χησ στο

ζομ ταρ τις 6

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 7

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

Συνολική η κρίση του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ) για τις διεθνείς εξελίξεις και την κατάσταση στον κόσμο

ΕντΕινΕται η ΕΠιθΕση Εναντια σΕ Εργατικη ταξη και λαουσ

Βρισκόμαστε στην περίοδο της πιο άγριας, της πιο ανελέητης επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη και συνολικά τις εργαζόμενες λαϊκές μάζες. Η επίθεση αυτή μετράει ήδη μερικές δεκαετίες. Αφετηρία της η ίδια η φύση του συστήματος, η διάθεση του κεφαλαίου να διαμορφώσει τους ταξικούς συσχετισμούς σε βάση απόλυτης κυριαρχίας του. Να διασφαλίσει έτσι με μόνιμο και αμετακίνητο τρόπο την δυνατότητα απεριόριστης εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών. Ο κύριος παράγοντας που έδωσε στο κεφάλαιο την δυνατότητα να εξαπολύσει αυτή την επίθεση και να την αναπτύξει στην μεγαλύτερη έκταση και βάθος, υπήρξε η ήττα του Εργατικού Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κινήματος και η παλινόρθωση στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Η κυριάρχηση των νεοαστικών δυνάμεων σ’ αυτές τις χώρες έδωσε την δυνατότητα στο να γενικευθεί η επίθεση και να πάρει παγκόσμιες διαστάσεις. Με αυτήν την εξέλιξη σειρά κατακτήσεων και δικαιωμάτων των εργαζομένων που κατακτήθηκαν με αγώνες, θυσίες και αίμα συντρίβονται, καταργούνται, εξαφανίζονται. Δημιουργούνται έτσι συνθήκες εξαθλίωσης για τις εργαζόμενες λαϊκές μάζες και οι πιο ζοφερές προοπτικές για το μέλλον. 7

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 8

αντίθεση

-Ταυτόχρονα βρισκόμαστε στην περίοδο επέλασης των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων σε μια εκστρατεία επανακατάκτησης επαναποικιοποίησης του κόσμου. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στους ίδιους παράγοντες με την προηγούμενη. Την φύση και τον χαρακτήρα του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος. Την ήττα του Εργατικού Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κινήματος που επέδρασε καταλυτικά στην αποσάθρωση του μετώπου πάλης των λαών. Ιδιαίτερες διαστάσεις άρχισε να παίρνει αυτή η εκστρατεία μετά τις ανατροπές του 1989-1991. Μια εξέλιξη που έδωσε στις (Δυτικές στη φάση εκείνη) την δυνατότητα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να την προωθήσουν με τον πιο βάρβαρο και εγκληματικό τρόπο κομματιάζοντας χώρες και ματοκυλώντας λαούς. Μια πολιτική που συνεχίζεται στις μέρες μας από το σύνολο πλέον των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. -Αυτή η επιβολή τέτοιων όρων κυριαρχίας που επέβαλλε το σύστημα του έδωσαν την δυνατότητα να εντείνει την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και την καταλήστευση των λαών των εξαρτημένων χωρών σε επίπεδα περασμένων εποχών. Τόσο ώστε να παίρνουν όλο και περισσότερο τα χαρακτηριστικά μιας συσσώρευσης «πρωταρχικού χαρακτήρα», μέσω της οποίας το σύστημα ευελπιστεί να δημιουργήσει τους όρους της δικής του διεξόδου από την κρίση. -Παρόλα αυτά το καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα, εξακολουθεί να παραδέρνει στην πιο μεγάλη, την πιο συνολική και γενικευμένη κρίση που αντιμετώπισε από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τα σήμερα. -Από την άλλη μεριά βρισκόμαστε επίσης σε μια περίοδο που οι λαοί αντιστέκονται με ολοένα και πιο μαχητικό τρόπο στην επίθεση που δέχονται και ανασυντάσσονται. Αγωνίζονται, αναζητούν δρόμους συγκρότησης των δυνάμεών τους στο επίπεδο που θα τους κάνει ικανούς να αντιπαρατεθούν αποτελεσματικά με την βαρβαρότητα του συστήματος και στην προοπτική της συνολικής αναμέτρησης με αυτό. η κριση του συστηματοσ

Το καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα αντιμετωπίζει στις μέρες μας μια βαθιά και συνολική κρίση. Αυτή συνίσταται στο ότι το σύστημα δεν μπορεί να βγει απ’ αυτήν με βάση όρους, μορφές, σχέσεις και συσχετισμούς με βάση τους οποίους λειτούργησε μέχρι τα σήμερα. Δεν είναι ζήτημα νεοφιλελευθερισμού, κεϊνσιανισμού ή όποιου άλλου οικονομικού δόγματος ή πολιτικής επιλογής. Δεν είναι ζήτημα οικονομικό, «τεχνικό» ή έστω απλά και μόνο πολιτικό.

θώς με α που οξύ εκφ

σμα διά κρί στο

σα μετα σε σ

κον αυτ

πιο εξέλ που

έκβ της

ματ κρί

που δου έχει

στο σχε αντ

κών του οηστικού πάεία στη οωρες από

του ξης ρακτης το δου

υθεί ίση

αοί χοσης ατεοο-

μας δεν ούς νεοος ή πλά

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 9

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

Είναι ζήτημα συνολικής αναδιαμόρφωσης σχέσεων και συσχετισμών καθώς και αναδιάταξης δυνάμεων στο διεθνές πεδίο και σε πλήρη σύμπλεξη με αντίστοιχες αναδιαρθρώσεις στο εσωτερικό «εθνικό» πεδίο. Μια εξέλιξη που θα συνδέεται και θα συναρτάται με την έκβαση της ταξικής πάλης που οξύνεται ολοένα και περισσότερο σε όλες της τις μορφές και σε όλες της τις εκφράσεις. -Αυτά σημαίνουν ότι βρισκόμαστε σε μια φάση και διαδικασία περάσματος σε μια άλλη περίοδο. Μια φάση όπου οι σχέσεις, οι συσχετισμοί, η διάταξη δυνάμεων εσωτερικά και διεθνώς υπόκεινται σε μια διαδικασία κρίσιμων μεταβολών που διαμορφώνουν τους όρους μιας νέας κατάστασης στον κόσμο. Αυτή η εξέλιξη -αυτή η συνολική κρίση- εμφανίζεται στις μέρες μας μέσα από το σχήμα της σύμπλεξης της οικονομικής κρίσης (της μεγαλύτερης μεταπολεμικά) με την διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων που συντελείται σε συνθήκες οξύτατου ανταγωνισμού. Αυτή η διαδικασία συνολικής αναδιάταξης είναι που παροξύνει την οικονομική κρίση και της προσδίδει την έκταση και το βάθος που παίρνει και αυτή με τη σειρά της επιδρά στην παρόξυνση όλων των αντιθέσεων. -Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις γίνεται ολοένα πιο άγριος και επικίνδυνος καθώς κάθε δύναμη αντιλαμβάνεται ότι αυτή η εξέλιξη θα καθορίσει τη θέση της στη νέα διάταξη και ιεραρχία δυνάμεων που διαμορφώνεται στον κόσμο. Εκδηλώνεται κάθε στιγμή σε κάθε ζήτημα σε κάθε περιοχή καθώς η έκβαση της κάθε μικρής ή μεγάλης αναμέτρησης διαμορφώνει τους όρους της εξελισσόμενης αναδιάταξης. Αυτή η σχέση πραγμάτων είναι που παροξύνει τα αδιέξοδα του συστήματος, που αναδείχνει την αδυναμία του να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση και τις συνέπειές της. Αυτή είναι που αντιστρέφει και διαστρέφει ιεραρχήσεις και επιλογές που φαίνονται «ακατανόητες» σε όσους αδυνατούν (ή δεν πολυθέλουν) να δουν τα πραγματικά χαρακτηριστικά και διαστάσεις του ζητήματος που έχει τεθεί. Η ίδια βρίσκεται πίσω από διάφορα «παράδοξα» που εκδηλώνονται στο πεδίο της οικονομίας και που είναι αδύνατο να ερμηνευτούν αν δεν συσχετιστούν με την διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων και τον ανελέητο ανταγωνισμό στα πλαίσιά της.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 10

αντίθεση

αντιφασΕισ και αδιΕξοδα

-Όταν λοιπόν οι ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις ενισχύουν αφειδώς με κεφάλαια το τραπεζικό χρηματοπιστωτικό σύστημα σε βάρος της χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας δεν είναι ότι δεν γνωρίζουν ποιες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό. Δεν είναι ότι δεν γνωρίζουν ότι πραγματική διέξοδος από την κρίση μπορεί να υπάρξει μόνο στη βάση της πραγματικής μεγέθυνσης της πραγματικής οικονομίας. Ότι κεφάλαια (ή «κεφάλαια») μη επενδυόμενα επί μακρόν στην πραγματική οικονομία απαξιώνονται. (Εχουν άλλωστε το δεδομένο των 30 -και κατά ορισμένους περισσότερων- τρισεκατομμυρίων δολαρίων που «χάθηκαν» με το σκάσιμο της φούσκας του 2008). Δεν είναι ότι δεν γνωρίζουν ότι με αυτόν τον τρόπο αυξάνονται οι κίνδυνοι για μια νέα και μεγαλύτερη φούσκα. Ότι η εξάντληση των νομισματικών εφεδρειών και κρατικών εγγυήσεων θα κάνει από πολύ δύσκολη έως αδύνατη την αντιμετώπισή της. Στον πόλεμο ωστόσο των κεφαλαίων που μαίνεται στις μέρες μας αυτά τα ενδεχόμενα απωθούνται στη δεύτερη και τρίτη γραμμή των ιεραρχήσεών τους. Η κάθε δύναμη πασχίζει με κάθε τρόπο να υπεραξιώσει τα δικά της «χαρτιά» και να απαξιώσει αυτά των ανταγωνιστών της ευελπιστώντας έτσι ότι -όποιες κι αν είναι οι εξελίξεις- θα βρεθεί σε θέση υπεροχής απέναντι στους ανταγωνιστές της. Αμεση συνάρτηση με το προηγούμενο (αλλά όχι μόνο μ’ αυτό) έχει ο νομισματικός πόλεμος που έχει ξεσπάσει. Εδώ έχουμε ένα σύνθετο πρόβλημα με αντιφατικές πλευρές. Στον πόλεμο των κεφαλαίων αποτελεί -κατά κανόνα- ατού ένα ισχυρό νόμισμα. Αντίθετα στον πόλεμο των αγορών (εξαγωγές) αποτελεί ευνοϊκό παράγοντα ένα «αδύνατο» νόμισμα. (Βλέπε αντίθεση ΗΠΑ-Κίνας). Η αντίφαση αυτή αντιμετωπίζεται (απ’ όσες δυνάμεις έχουν τα ανάλογα φόντα) στη βάση του συνολικότερου συσχετισμού. Αυτή η σχέση είναι που «επιτρέπει» στις ΗΠΑ λ.χ. να χειρίζονται το δολάριο σαν «αδύνατο» (υποτιμημένο) ή ισχυρό νόμισμα ανάλογα με το πώς τους συμφέρει κάθε φορά. -Όταν το κεφάλαιο συμπιέζει το εργατικό εισόδημα στα κατώτατα δυνατά σημεία δεν είναι ότι δεν γνωρίζει ότι η πτώση της ζήτησης που κάτι τέτοιο συνεπάγεται δημιουργεί πρόβλημα στη δική του λειτουργία. Στην πραγματοποίηση των κερδών του, στην δυνατότητα διευρυμένης αναπαραγωγής του κεφαλαίου.

Ό την κατ νητ προ

τική εκμ

αυτ

σαν τοχ λά κού τάξ

μών μία

το κ

κύρ πλε ένα

η όλ

ότι γών οικ (Εχ χαν νολ αλλ σημ μημ απο πρα ανα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 11

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

κεδόυνέ-

ίση μαμαδοίων

κίνμαέως

υτά εών

της τας νανο-

όλεντίντα

ογα που ποά. δυτέτην ρα-

Όταν οι ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις επιβάλουν όρους που καθηλώνουν την λειτουργία και ανάπτυξη των εξαρτημένων χωρών έως και σε επίπεδα καταστροφής τους δεν είναι ότι δεν γνωρίζουν ότι αυτό έχει ανάλογα αρνητικές επιδράσεις στη συνολική ζήτηση και με αποτελέσματα ανάλογα των προηγουμένων. Θέτουν ωστόσο σε πρώτο πλάνο την ολοκληρωτική υποταγή της εργατικής τάξης, τη διαμόρφωση όρων παγίωσης της μέγιστης και ανεμπόδιστης εκμετάλλευσής της. Αντίστοιχα ιεραρχούν σαν πρωταρχικό την επιβολή όρων κυριαρχίας σε αυτές τις χώρες ώστε να διασφαλίζεται η διαρκής καταλήστευσή τους. Γενικότερα στις συγκεκριμένες σημερινές συνθήκες αυτό που ιεραρχούν σαν πρωταρχικό οι καπιταλιστικές ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις είναι η κατοχύρωση της κυριαρχίας τους σ’ αυτά που αποτελούν -από οικονομική αλλά όχι μόνο άποψη- τα δύο βάθρα της ίδιας της ύπαρξης του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος. Την -άμεση- εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και την καταλήστευση των λαών των εξαρτημένων χωρών. -Δεν αγνοούν καθόλου ότι η πτώση της εσωτερικής ζήτησης αποδυναμώνει την «εθνική» αγορά με αρνητικές επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας τους και των εν γένει δυνατοτήτων τους. Ιεραρχούν ωστόσο σε πρώτο πλάνο την ενίσχυση των εξαγωγών τους, το κέρδισμα θέσεων στην διεθνή αγορά. Επιδιώκουν την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους κύρια με αλλεπάλληλες μειώσεις του εργατικού κόστους καθώς η κάθε πλευρά «απαντάει» στην άλλη ευελπιστώντας ότι θα βρίσκεται κάθε φορά ένα βήμα «μπροστά». Το πραγματικό αποτέλεσμα σ’ αυτό το ανακυκλούμενο αδιέξοδο, είναι η όλο και μεγαλύτερη εξαθλίωση των εργαζόμενων λαϊκών μαζών. -Με τον ίδιο τρόπο γνωρίζουν (το διακηρύσσουν άλλωστε ανελλιπώς) ότι ο προστατευτισμός παρεμποδίζει την ανάπτυξη των διεθνών συναλλαγών, διαμορφώνει αρνητικούς όρους στην επιδιωκώμενη αναθέρμανση της οικονομίας και στη διαμόρφωση όρων εξόδου από την οικονομική κρίση. (Εχουν άλλωστε και τις επικαλούνται όλοι τις ολέθριες επιπτώσεις που είχαν ανάλογες πρακτικές κατά την κρίση του 1930). Παρόλα αυτά στο σύνολό τους οι ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις παίρνουν σειρά μέτρων έμμεσου αλλά και άμεσου προστατευτισμού. Πρόσφατο παράδειγμα -και ευρύτερης σημασίας- η διένεξη ΗΠΑ-Κίνας. Στην έμμεση επιδότηση (μέσω του υποτιμημένου γιουάν) οι ΗΠΑ απειλούν (ψηφίστηκαν κατ’ αρχήν οι σχετικές αποφάσεις) με την επιβολή άμεσα προστατευτικών μέτρων. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις στα πλαίσια της συνόδου του ΔΝΤ κατέληξαν, όπως ήταν αναμενόμενο, σε αδιέξοδο.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 12

αντίθεση

-Οι ΗΠΑ (και άλλες δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις) γνωρίζουν ότι οι αγωγοί που προωθούν είναι αντιοικονομικοί σε σχέση με άλλους. Εχουν όμως το -πολιτικό- πλεονέκτημα να παρακάμπτουν το ρωσικό έδαφος. Για αντίστοιχους -από τη μεριά τους πλέον- λόγους Ρωσία και Γερμανία προωθούν τον υποθαλάσσιο αγωγό που τις συνδέει απευθείας παρά το τεράστιο κόστος του. Τόσο στη μια όσο και στην άλλη περίπτωση (καθώς και σε πολλές άλλες ανάλογου χαρακτήρα) οι λόγοι που οδηγούν σ’ αυτές τις επιλογές συνδέονται άμεσα με τον άγριο ανταγωνισμό για τον έλεγχο των πηγών ενέργειας και δρόμων μεταφοράς τους. Αλλωστε στο κεφάλαιο αυτό ο ανταγωνισμός έχει περάσει εδώ και χρόνια στο πεδίο αναμετρήσεων στρατιωτικού-πολεμικού χαρακτήρα (Ιράκ, Αφγανιστάν, Γεωργία κ.ά.). -Με ανάλογους όρους αναπτύσσεται και οξύνεται ο ανταγωνισμός σε όλα τα πεδία. Στην αναζήτηση συγκεκριμένου πλεονεκτήματος σε αναφορά προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας όπου η λεγόμενη βιομηχανική κατασκοπία μετράει ήδη ουκ ολίγα θύματα. Στο πεδίο της πληροφορίας (ή «πληροφορίας»), στο πεδίο της …γλώσσας, του πολιτισμού (ή «πολιτισμού») όπου απέναντι στην Αγγλοσαξονική κυριαρχία αναπτύσσονται ήδη αντίρροπες προσπάθειες. Η Ρωσία διαμορφώνει διαδίκτυο στη ρωσική γλώσσα με πεδίο απεύθυνσης τις χώρες της πάλαι ποτέ σοβιετικής επιρροής. Αντίστοιχα η Γαλλία στις γαλλόφωνες πρώην αποικίες της, έχει ξεκινήσει η προσπάθεια δημιουργίας δικτύου με κινεζικά ιδεογράμματα κ.λπ. Αντίστοιχα επιχειρείται (με όχι σπουδαία αποτελέσματα για την ώρα) να αντισταθμιστεί η κυριαρχία των αγγλοσαξονικών (αμερικανικών κύρια) «πολιτιστικών» προϊόντων (τηλεοπτικές παραγωγές, κινηματογράφος, μουσική βιομηχανία κ.ά.). Βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Το μέλλον μας το δείχνει η αναπτυσσόμενη «βιομηχανία» …ιών. Όπως αυτός που αχρήστευσε χιλιάδες ηλεκτρονικούς υπολογιστές και προγράμματα στο Ιράν στα πλαίσια αυτού του ακήρυχτου αλλά ανελέητου πολέμου. οξυνση του ανταγωνισμου

Σ’ αυτή τη διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων που η κάθε δύναμη αντιλαμβάνεται την κρισιμότητά της, το χαρακτηριστικό της φάσης που διανύουμε είναι η προσπάθεια διαμόρφωσης όρων από κάθε πλευρά. Αυτό είναι το κριτήριο που καθορίζει τις επιλογές κάθε ιμπεριαλιστικής δύναμης. Το να διαμορφώσει εκείνες τις προϋποθέσεις σε όλα τα πεδία (οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό) και πάντα με όρους ανταγωνισμού που να της επιτρέ-

που «ιερ

τικό ρόπ μόρ του του ανα κατ κότ άλλ έχο χρο σο τ

σφα τικο σεω κοπ

υπο περ «ρυ άμε δεν επε λά χ 199 Γάζ Το βάν

του στα ανα δρά γκρ ίσχυ νικά

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 13

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

ι οι ουν νία τε-

λλες δέοειας μός ολε-

ς σε ορά κο-

σας, κυφώλαι ώην ικά

ρα) ρια) ουδείχισια

ντινύίναι Το ποτρέ-

πουν να αναβαθμίζει ή έστω να διατηρεί τη θέση της στη νέα διάταξη και «ιεραρχία» δυνάμεων που διαμορφώνεται. -Κεντρική θέση σ’ αυτές τις επιδιώξεις έχει ο ανταγωνισμός στο στρατιωτικό και στρατηγικό πεδίο. Η αναζήτηση στρατηγικής υπεροχής (ή εξισορρόπησης) σ’ αυτό που αποτελεί τον πιο αποφασιστικό παράγοντα στη διαμόρφωση των παγκόσμιων συσχετισμών ή ακόμη και στην «εκκαθάριση» του όλου ζητήματος εάν, όταν και εφόσον τεθεί σε μια τέτοια βάση. Βασικές του εκφράσεις είναι οι αυξήσεις στους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς, η αναζήτηση οπλικών συστημάτων όλο και πιο προωθημένης τεχνολογίας και καταστροφικών δυνατοτήτων, η στρατιωτικοποίηση του διαστήματος. Γενικότερα ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση του διαστήματος (που έχει και άλλες πλευρές) αποτελεί το πεδίο όπου οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (όσες έχουν τις ανάλογες δυνατότητες) ρίχνουν όλο και μεγαλύτερο βάρος. Ταυτόχρονα το εμπόριο (τόσο το «νόμιμο» όσο και το «παράνομο») υπηρετεί τόσο το στρατιωτικό όσο και τον πολιτικό ανταγωνισμό. -Με την ίδια οξύτητα εξελίσσεται ο ανταγωνισμός για τη διαμόρφωση σφαιρών επιρροής. Μέσα από πιέσεις και εκβιασμούς (οικονομικούς, πολιτικούς, στρατιωτικούς). Μέσα από την υποκίνηση «έγχρωμων» επαναστάσεων και ανάλογων απαντήσεων της άλλης πλευράς ή και ανοιχτών πραξικοπημάτων. Το χαρακτήρα των εξελίξεων σ’ αυτό το πεδίο (αλλά και γενικότερα) υπογραμμίζει με τον πιο σαφή και δραματικό τρόπο το γεγονός ότι έχει ήδη περάσει στην περιοχή των στρατιωτικών αντιπαραθέσεων και εδαφικών «ρυθμίσεων» (Κόσοβο, Γεωργία κ.α.). Το γεγονός ότι δεν έχουμε ως τώρα άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν επιτρέπει κανέναν εφησυχασμό. Έχουμε, ήδη, σειρά στρατιωτικών επεμβάσεων και συγκρούσεων που δεν αποτελούν «τυχαία επεισόδια» αλλά χαρακτηρίζουν την περίοδο και δείχνουν τι έπεται: Παναμάς 1981, Ιράκ 1991, Γιουγκοσλαβία, Φόκλαντ, Αφγανιστάν, Ιράκ 2003, Γεωργία, Λίβανος, Γάζα κ.ά.). Έχουν ήδη αναδειχτεί περιοχές έντασης και πιθανής εμπλοκής: Το Ιράν και συνολικά η Μ. Ανατολή, Γεωργία-Καύκασος, Πακιστάν, Ταϊβάν, Κορέα κ.ά. Ιδιαίτερο -αλλά και τον πλέον επικίνδυνο- χαρακτήρα έχει η επέκταση του ΝΑΤΟ και η εγκατάσταση αμερικανονατοϊκών πυραυλικών βάσεων στα σύνορα της Ρωσίας. Εντάσσονται στην προοπτική στρατιωτικής (και αναπόφευκτα πυρηνικής) σύγκρουσης. Καθόλου τυχαίες οι ρωσικές αντιδράσεις. Οι απειλές για αντίμετρα (εγκατάσταση πυραύλων στο Καλίνινγκραντ). Ιδιαίτερη σημασία έχει η αποδέσμευσή της από το δόγμα (που ίσχυε από την εποχή της Σ.Ε.) ότι δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ πρώτη πυρηνικά όπλα.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 14

αντίθεση

Αποφασιστική σημασία στην περίοδο που διανύουμε έχει το ζήτημα των συμμαχιών. Κυρίως αυτών που έχουν στρατηγικό χαρακτήρα αλλά χωρίς να υποτιμώνται και άλλες, ειδικής ή ακόμα και τακτικής χρήσης. Πέρα από το ΝΑΤΟ, που αποτελεί στρατηγική συμμαχία των ιμπεριαλιστών της Δύσης με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την ισχυρότερη σήμερα στον κόσμο, έχουμε ακόμη: Την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τον αγγλοσαξονικό άξονα ως στρατηγική εφεδρεία των ΗΠΑ-Βρετανίας. Τη ΝΑΦΤΑ. Τη Βρετανική Κοινοπολιτεία. Την προσπάθεια της Γαλλίας να δημιουργήσει κάτι ανάλογο με πρώην αποικίες της. Από την άλλη μεριά έχουμε τη σύμπραξη ΡωσίαςΚίνας, οι οποίες μάλιστα προωθούν το σύμφωνο Σαγκάης σαν πόλο προσέγγισης διαφόρων χωρών με ειδικό το βάρος της Ινδίας. Κρίσιμο χαρακτήρα έχει (γι’ αυτό άλλωστε έχει περάσει και συνεχίζει να περνάει από σαράντα κύματα) η προσπάθεια σύμπηξης συμμαχίας στρατηγικού χαρακτήρα ανάμεσα σε Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Καζακστάν. Ταυτόχρονα έχουμε και διαφόρων ειδών προσεγγίσεις, «διασταυρώσεις» διαφόρων δυνάμεων, ανά ζεύγη ή και περισσότερες. Όπως η συνεργασία Ρωσίας-Γερμανίας, Ρωσίας με το Ιράν, των ΗΠΑ με την Ινδία (χωρίς να αμελείται το Πακιστάν), η προσπάθεια των ΗΠΑ να επανασυστήσουν το μπλοκ επιρροής τους στη Λ. Αμερική, ενώ το δικό της χαρακτήρα έχει η προσπάθεια χωρών της ίδιας περιοχής να προωθήσουν τη μεταξύ τους συνεργασία (MERCOSYR). -Σε σχέση με το ζήτημα των συμμαχιών ορισμένες βασικές παρατηρήσεις: Αυτό που δεν πρέπει να μας διαφεύγει ούτε στιγμή, όποια περίπτωση κι αν εξετάζουμε, είναι πως οποιαδήποτε προσέγγιση, οποιουδήποτε χαρακτήρα, ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν αναιρεί τον ανταγωνισμό μεταξύ τους. Αυτό που τις «ενώνει» απέναντι σε άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, το ίδιο μπορεί και να τις χωρίσει. Από ‘κεί και πέρα, αυτό που επιχειρούν οι βασικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις με τις διάφορες συνεργασίες, προσεγγίσεις και συμμαχίες, είναι: Να διευρύνουν συνολικά το χώρο επιρροής τους. Να διαμορφώσουν ένα, όσο το δυνατόν, ευρύτερο πεδίο οικονομικής δράσης και εκμετάλλευσης, να διευρύνουν την οικονομική βάση των επιδιώξεών τους. Να διευρύνουν την εδαφική βάση επιρροής ή και επικυριαρχίας και με αντικείμενο ακόμα και τη στρατιωτική δράση. Η πιο σαφής έκφραση αυτών των επιδιώξεων είναι η δημιουργία στρατιωτικών βάσεων. Πρώτα και κύρια από τις ΗΠΑ, που έχουν βάσεις σ’ όλο τον κόσμο, αλλά και από τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (Ρωσία σε Κριμαία, Καζακστάν, Αμπχαζία, Ουζμπεκιστάν κ.α., Αγγλία σε Φόκλαντ, Κύπρο κ.λπ.).

αυτ νου σημ τόσ να, ως έ θέσ δυν μαί συμ γόμ όσο ωστ λική είμα ων. στο ων ση φωσ συμ ση,

χιά περ συν ξη δ ναμ θνώ Όλα ντα πρα

φαν ση σε π σια κής μπο

των ωρίς από Δύουηγιική λοίαςροιμο νάει χαυτόφόσία αμετο ει η συ-

σεις: η κι ραωνικές που γα-

κής επι-

ι με

ραόλο ΚριΚύ-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 15

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

-Σε σχέση με τις συμμαχίες στρατηγικού χαρακτήρα και το πώς μπορούν αυτές να εξελιχθούν στο πλαίσιο που διαμορφώνεται, χρειάζεται να παίρνουμε υπόψη μας ορισμένα πράγματα. Να σημειώσουμε κατ’ αρχήν πως όση σημασία έχει για τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις η σύμπηξη συμμαχιών, άλλη τόση έχει η αποτροπή συμμαχιών ανταγωνιστικού χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, το γεγονός της ύπαρξης ορισμένων συμμαχιών να υπολογίζεται πάντα ως ένα σοβαρό δεδομένο. Π.χ., σε σχέση με το ΝΑΤΟ είναι γνωστές οι αντιθέσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ, από τη μια μεριά, και ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (βασικά Γερμανία, Γαλλία) από την άλλη. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι οποιαδήποτε από τις δύο πλευρές θα ρισκάρει τη διάλυση μιας συμμαχίας που τις ανέδειξε νικήτριες σε μια κορυφαία αναμέτρηση (το λεγόμενο «ψυχρό πόλεμο»), αν δεν συντρέξουν λόγοι πολύ πιο σοβαροί απ’ όσους μπορούμε να φανταστούμε αυτή τη στιγμή. Από την άλλη μεριά, ωστόσο, και με την τροπή που έχουν πάρει οι εξελίξεις, από το ότι η συνολική κρίση του συστήματος θέτει ένα ζήτημα “ποιος ποιον”, οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι απέναντι και στις πιο απροσδόκητες των εξελίξεων. ‘Αλλωστε η ιστορία -και ιδιαίτερα αυτή των δυο παγκοσμίων πολέμων στον 20ο αιώνα- έχει να μας επιδείξει χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ανατροπών και σ’ αυτό το πεδίο. Από ‘κεί και πέρα, το αν η παρόξυνση της κατάστασης θα δρομολογήσει τη σταθεροποίηση ή την αναδιαμόρφωση κάποιων συμμαχιών ή, από την άλλη, αν η σύμπηξη κάποιων νέων συμμαχιών θα παροξύνει τις αντιθέσεις και θα οδηγήσει σε συνολική κρίση, αυτό μένει να το δούμε. Συνοψίζοντας, όπως ήδη προεκτέθηκε, οι εξελίξεις κινούνται στην τροχιά διαμόρφωσης συνθηκών που θα καθορίσουν τους όρους και τις μορφές περάσματος σε μια νέα περίοδο. Αυτή η εξέλιξη αφορά τόσο το σύστημα συνολικά όσο και την κάθε δύναμη ξεχωριστά, τη θέση της στη νέα διάταξη δυνάμεων που διαμορφώνεται. Σ’ αυτή τη βάση κάθε ιμπεριαλιστική δύναμη επιχειρεί να διαμορφώσει τους δικούς της όρους εσωτερικά και διεθνώς. Οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά και στο πεδίο των συμμαχιών. Όλα αυτά σε βάση εντεινόμενου ανταγωνισμού, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται ότι ζητήματα τέτοιου χαρακτήρα δεν λύνονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. -Αυτός ο ανταγωνισμός είναι που μπλοκάρει αυτήν που -θεωρητικά- εμφανίζεται σαν διέξοδος για το σύστημα, μια νέα οικονομική εκτίναξη με βάση επενδύσεις ευρείας κλίμακας στην πραγματική οικονομία και ιδιαίτερα σε πρωτοποριακούς τομείς. Μόνο που, όπως επίσης αναφέρθηκε, στα πλαίσια του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος και της -πραγματικής- «λογικής» με την οποία αυτό λειτουργεί, κάτι τέτοιο πολύ δύσκολα μπορεί να προχωρήσει χωρίς αναδιανομή των αγορών. Με τη σειρά της, αυ-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 16

αντίθεση

τή συναρτάται άμεσα με την αναδιάταξη δυνάμεων που ήδη συντελείται και με τους όρους που αναφέρθηκαν. Στην ουσία ένας φαύλος κύκλος. -Το αδιέξοδο είναι προφανές. Το αν οι δυνάμεις του συστήματος αναζητήσουν τη διέξοδο με τον ίδιο τρόπο που επιχείρησαν παλαιότερα (Α’ και Β’ Παγκόσμιοι Πόλεμοι) είναι ένα ερώτημα. Ένα ερώτημα που η απάντησή του σκαλώνει -για την ώρα- στο ότι μια τέτοια εξέλιξη θα πάρει αναπόφευκτα το χαρακτήρα πυρηνικής αναμέτρησης και συνολικής καταστροφής. -Παρ’ όλα αυτά, το πόσο ισχυρή είναι μια τέτοια τάση, μας το δείχνει η αναζήτηση τρόπων, μορφών και δογμάτων -έως και- πυρηνικού πολέμου. Κυρίως από μεριάς ΗΠΑ που εδώ και δεκαετίες εναγωνίως διευρύνουν τη δυνατότητα εξαπόλυσης «ασφαλούς» (για τις ίδιες) και «νικηφόρου» πυρηνικού πολέμου. -Αν αυτή είναι η πιο αρρωστημένη και εφιαλτική εκδοχή των πραγμάτων, στον αντίποδά της βρίσκεται η μόνη πραγματική διέξοδος για τους λαούς και συνολικά για την ανθρωπότητα. Αυτή που μπορεί να δώσουν οι λαοί με την πάλη τους. Αλλά γι’ αυτό θα αναφερθούμε παρακάτω. για την Πολιτικη και τισ ΕΠιδιωξΕισ των ηΠα

Οι εξελίξεις στις οποίες αναφερθήκαμε παίρνουν την πιο συγκεκριμένη μορφή τους αν δούμε πώς κινούνται και πολιτεύονται οι βασικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και ποιες σχέσεις διαμορφώνονται μεταξύ τους. -Οι ΗΠΑ ήταν και παραμένουν η ισχυρότερη ιμπεριαλιστική δύναμη τόσο από οικονομική όσο και από στρατιωτική άποψη. Ηγούνται της πιο ισχυρής και ενεργού στρατηγικής συμμαχίας σήμερα στον κόσμο. Με βάση τους συνολικούς συσχετισμούς είναι και η δύναμη που αυτή, κυρίως, μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες τέτοιες που μπορούν να θέσουν κρίσιμα διλήμματα σε όλους τους άλλους. Ταυτόχρονα είναι ο μεγαλύτερος και πιο επικίνδυνος εχθρός των λαών, η ατμομηχανή όλων των αντιφατικών εξελίξεων, η κύρια δύναμη των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων αλλά και ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την παγκόσμια ειρήνη. -Οι εξελίξεις έχουν θέσει ένα συγκεκριμένο ερώτημα αναφορικά με τις ΗΠΑ, που συνδέεται με το βάλτωμά τους σε Ιράκ, Αφγανιστάν, με τα ρήγματα που προκλήθηκαν στις συμμαχίες τους και συνολικά με την ανάδειξη του αδιεξόδου της στρατηγικής τους για παγκόσμια κυριαρχία. Η ειδική έκφραση του ερωτήματος προβάλλει με τη μορφή ενός διλήμματος που είχε τεθεί και παλαιότερα (επί προεδρίας Κλίντον). Το αν, δηλαδή, θα κινηθούν πλέον στην κατεύθυνση διεκδίκησης της παγκόσμιας ηγεμονίας ή θα συνεχίσουν να επιδιώκουν την παγκόσμια κυριαρχία.

ρου σύσ χρι του τός πρό ων ντα ριο εκα παρ του

κυρ δρω αν ε

μια ΗΠ νον Την την μετώ ων στέ δων Τσέ

διεθ κά

σου

σωπ σου Να χωρ τις δ ρο»

ίται

αζηκαι ησή φευς. ει η μου. ν τη ρη-

μάλαλα-

ένη αλι-

τόπιο άση ποήμεπιων, ρος

τις ήγειξη έκτεούν υνε-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 17

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

Σε σχέση με την κατανόηση της πολιτικής των ΗΠΑ χρειάζεται να πάρουμε υπόψη ορισμένα βασικά δεδομένα: Αυτά που συγκροτούν το όλον σύστημα ΗΠΑ, όπως αυτό διαμορφώθηκε από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, του ηγεμόνος του δυτικού κόσμου μέχρι το 1989-1991 και όλου του κόσμου μετά τις ανατροπές που συντελέστηκαν εκείνη την περίοδο. Αυτός ο ρόλος δεν είναι ένας θρόνος στον οποίο εγκαθίσταται ο εκάστοτε πρόεδρος των ΗΠΑ. Συντίθεται από ένα ολάκερο πλέγμα σχέσεων, δυνάμεων και συμφερόντων που με κέντρο τις ΗΠΑ διακλαδώνονται, διασυνδέονται, διεισδύουν σε κάθε γωνιά του κόσμου και σε όλα τα πεδία δραστηριοτήτων. Οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό. Οι εκατοντάδες βάσεις, οι διασπαρμένες σε όλο τον πλανήτη δεν αποτελούν παρά σημεία στρατιωτικής -και ενεργού όποτε χρειαστεί- στήριξης αυτού του πλέγματος. Αυτό αποτελεί την υλική βάση που ωθεί στη διεκδίκηση της παγκόσμιας κυριαρχίας ή, το «λιγότερο», ηγεμονίας. Δεν αλλάζει με την αλλαγή προέδρων ούτε ανατρέπεται από αποτυχίες μερικού χαρακτήρα, όσο σοβαρές κι αν είναι. -Σε μια τέτοια βάση οφείλουμε να δούμε και την εκλογή Ομπάμα. Από μια άποψη, θυμίζει πολύ την εκλογή Κάρτερ το 1976, μετά την ήττα των ΗΠΑ στο Βιετναμ, καθώς αναλαμβάνει τα ίδια σχεδόν καθήκοντα μ’ εκείνον και -εννοείται- στη βάση των σημερινών συνθηκών και αναγκαιοτητών: Την αποενοχοποίηση των ΗΠΑ σε σχέση με τα εγκλήματα που διέπραξαν την περίοδο Τσένι-Μπους. Την αποκατάσταση της συνοχής του εσωτερικού μετώπου τους που, όπως τότε, είχε διαρραγεί. Την αναθέρμανση των σχέσεων με τους συμμάχους των ΗΠΑ και βασικά τους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές. Την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης και συνολικά των αδιεξόδων στα οποία οδηγήθηκαν οι ΗΠΑ με βάση τις στρατηγικές επιδιώξεις των Τσένι-Μπους. -Το ζητούμενο είναι η διαμόρφωση εκείνων των όρων (εσωτερικά και διεθνώς) που θα επιτρέψουν στις ΗΠΑ να διεκδικήσουν πιο αποτελεσματικά το ρόλο που θεωρούν πως τους ανήκει. Δεν είναι κάτι εύκολο μιας και τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι πολλά, σύνθετα και χαρακτηρίζονται από σοβαρές αντιφάσεις. Έχουν, λοιπόν: Να αντιμετωπίσουν τη στρατηγική απειλή που αντιπροσωπεύει η Ρωσία χωρίς να «τρομάζουν» εχθρούς και «φίλους» και να ωθήσουν, έτσι, σε αντισυσπειρώσεις και ανεπιθύμητες (για τις ΗΠΑ) συμμαχίες. Να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με τους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές χωρίς να παραχωρήσουν αυτά που διεκδικούν οι Ευρωπαίοι. Να ελέγξουν τις δυνατότητες ενδυνάμωσης της Κίνας, να συνεχίσουν να κρατούν «ενέχυρο» την Ταϊβάν, χωρίς να σπρώξουν την Κίνα στην αγκαλιά της Ρωσίας. Να

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 18

αντίθεση

απεμπλακούν από Ιράκ, από Αφγανιστάν… μένοντας εκεί. Με τις στρατιωτικές τους βάσεις και τις στρατιωτικές δυνάμεις ελέγχου του ενεργειακού πεδίου και συνολικά των πολιτικών εξελίξεων στην περιοχή. Να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τις αραβικές χώρες χωρίς να περιορίσουν στο ελάχιστο το Ισραήλ και τα εγκλήματά του σε βάρος των Παλαιστίνιων και στηρίζοντάς το ολόπλευρα ως προκεχωρημένη βάση και ορμητήριό τους στην περιοχή. Να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση χωρίς να θίξουν στην ουσία το τραπεζικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, μιας και η ύπαρξη και η δράση του προσφέρουν σημαντικά πλεονεκτήματα στις ΗΠΑ. Να προωθήσουν μια σειρά μέτρα προστατευτισμού της οικονομίας τους («αγοράζετε αμερικανικά» διακήρυξε ο Ομπάμα) χωρίς να προκαλέσουν ανάλογα αντίποινα των ανταγωνιστών τους. Και…, ας σταματήσουμε εδώ. -Όλα αυτά και άλλα, που δεν αναφέραμε, δείχνουν να συνθέτουν ένα είδος γόρδιου δεσμού για τις ΗΠΑ που παραμένει ζητούμενο το πώς θα μπορούσε να λυθεί. Θα επιχειρηθεί, άραγε, μια νέα φυγή προς τα εμπρός με μεταφορά του όλου ζητήματος στο πεδίο της έντασης; Κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου έξω από τη λογική με την οποία λειτουργούν οι ΗΠΑ. Άλλωστε το έχουν επιχειρήσει και άλλες φορές, στο παρελθόν. Δεν είναι, ωστόσο, κάτι που μπορεί να επιχειρείται οποιαδήποτε στιγμή και με οποιουσδήποτε όρους, όπως άλλωστε έδειξαν και οι πρόσφατες αποτυχίες τους. -Άμεση σχέση με τα προηγούμενα έχει και ο τρόπος που τίθεται το πρόβλημα που ακούει στο όνομα Ιράν. Σημαίνει, άραγε, η ένταση που συντηρείται γύρω από το ζήτημα ότι μπορεί να επιλεγεί το Ιράν σαν ο κρίκος που θα σπάσει την αλυσίδα; Χωρίς να αποκλείουμε τίποτα, θεωρούμε ότι με βάση τους σημερινούς όρους κάτι τέτοιο μάλλον θα δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα στις ΗΠΑ από όσα θα «έλυνε». Ούτε η στάση και οι διαθέσεις συμμάχων και ανταγωνιστών συνηγορούν σε μια τέτοια κατεύθυνση ούτε ο συντελεστής δυσκολίας και κόστους, που είναι μεγαλύτερος σε σχέση λ.χ. με το Ιράκ. Εξ άλλου η βασική επιδίωξη των ΗΠΑ δεν είναι να καταλάβουν ή να καταστρέψουν το Ιράν αλλά να εξαναγκάσουν την κυρίαρχη φεουδαρχική-αστική τάξη αυτής της χώρας να ευθυγραμμιστεί με τις επιδιώξεις τους. Μια τέτοια κατεύθυνση εναρμονίζεται, άλλωστε, και με το συνολικό χαρακτήρα των καθηκόντων που έχουν ανατεθεί στην προεδρία Ομπάμα, όπως ήδη αναφέρθηκε. -Ως προς το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα και σε αναφορά με το σύνολο των ζητημάτων που έχουν τεθεί, αυτό θα το «αποφασίσουν» από τη μια οι όροι στη βάση των οποίων λειτουργούν οι ΗΠΑ, οι τάσεις και οι δυνάμεις που αναπτύσσονται στα πλαίσιά τους, και από την άλλη η πορεία των διεθνών εξελίξεων.

κά διάτ περ χειρ να ε Σε σειρ χρι και τώπ

εξελ ξοδ ντα

μα πιο νει απά νη γ επα στο

αντ

όλε ρια αυτ ντα

φορ κτη χρό κά. πορ δύν ται

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 19

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

τιωκού τιώλάστητην την αι η θήζετε ντί-

α είπομείναι στε κάοτε

ρόντηπου βάότεαθένση σχέκααρτις ε το ρία σύτη δυεία

Σε σχέση με το πρώτο, θεωρούμε πως οι ΗΠΑ με βάση τα χαρακτηριστικά τους πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να αποδεχτούν μια διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων με τους όρους που αυτή συντελείται σήμερα και με τάσεις περιορισμού της «δικαιοδοσίας» τους. Είναι πάντα στη λογική τους να επιχειρήσουν να αξιοποιήσουν τη στρατιωτική- στρατηγική τους υπεροχή για να εκβιάσουν τις εξελίξεις στη βάση των δικών τους στόχων και επιδιώξεων. Σε έναν τέτοιο προσανατολισμό συνηγορεί ο τρόπος που αντιμετωπίζουν σειρά ζητημάτων. Από την τερατώδη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών μέχρι την επιμονή στην επέκταση του ΝΑΤΟ. Από την ισχυροποίηση τάσεων και δυνάμεων στο εσωτερικό τους που επιζητούν μια πιο «δυναμική» αντιμετώπιση των προβλημάτων μέχρι την πρόσφατη ένταση με την Κίνα. Άλλο τόσο μπορούν να ωθήσουν σε μια τέτοια κατεύθυνση οι διεθνείς εξελίξεις: Η γενικευμένη κρίση στην οποία παραδέρνει το σύστημα, τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει τόσο ως σύνολο όσο και αυτά με τα οποία βρίσκονται αντιμέτωπες οι ΗΠΑ, οι εντάσεις που συνεχώς δημιουργούνται. Θα επιχειρηθεί κάτι τέτοιο στο άμεσο μέλλον και επί προεδρίας Ομπάμα ή θα αναζητηθούν πιο ευνοϊκές συνθήκες αλλά και πολιτικό επιτελείο πιο κατάλληλο για τέτοιου χαρακτήρα επιθετική πολιτική και πότε; Σημαίνει κάτι ως προς αυτό η επιδημία παραιτήσεων επιτελείων του Ομπάμα; Η απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα δεν είναι και δεν μπορεί να είναι δεδομένη για κανέναν. Εκείνο που είναι δεδομένο είναι ότι οι λαοί οφείλουν να επαγρυπνούν και να ετοιμάζουν τις δικές τους απαντήσεις τόσο απέναντι στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό όσο και συνολικότερα στο σύστημα. αντιφασΕισ και διλημματα των ΕυρωΠαιων ιμΠΕριαλιστων

Είναι πολλοί εκείνοι που αναφερόμενοι στην ΕΕ υποστηρίζουν ότι έχει όλες τις προϋποθέσεις να προβάλλει σαν δύναμη ανώτερη από άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και σχεδόν ισότιμη με τις ΗΠΑ. Στο όνομα άλλωστε αυτών των προϋποθέσεων θρέφουν και καλλιεργούν αυταπάτες «ξεχνώντας» αυτό που είναι το κύριο. Ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι …Ένωση. Η κρίση του συστήματος ανέδειξε με τον πιο ξεκάθαρο από κάθε άλλη φορά τρόπο τα προβλήματα, τις αντιφάσεις και τις αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν την ύπαρξη αυτού του ιμπεριαλιστικού συνασπισμού και ταυτοχρόνως τα πάντοτε υπαρκτά, αντιδραστικά, αντιλαϊκά του χαρακτηριστικά. Έθεσε κρίσιμα διλήμματα στις ευρωπαϊκές δυνάμεις για το πώς θα πορευτούν στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται, τόσο σαν κάθε δύναμη ξεχωριστά όσο και σαν σύνολο (Ε.Ε.) ενώ στον ορίζοντα διαγράφεται έως και ζήτημα ύπαρξής της.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 20

αντίθεση

-Στη διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων που συντελείται θα αναζητήσουν τη θέση τους ως σύνολο (Ε.Ε.) ή κάθε ιμπεριαλιστική δύναμη ξεχωριστά; Ή, αλλιώς, σε ποια αναλογία θα κινηθούν μέσω του οχήματος Ε.Ε. και σε ποια μόνες τους; Απέναντι στις ΗΠΑ θα συνεχίσουν να κινούνται στην τροχιά της στρατηγικής συμμαχίας με αυτές (ΝΑΤΟ) ή θα αναζητήσουν τη δική τους στρατηγική κατεύθυνση; Οποια κι αν είναι η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα (των σχέσεων με τις ΗΠΑ), θα δοθεί ως Ε.Ε. ή κάθε χώρα ξεχωριστά θα αναζητήσει τη δική της σχέση με τις ΗΠΑ; Η συνύπαρξη Ε.Ε.ΝΑΤΟ, που ήδη έχει αναδείξει προβλήματα, πόσο θα μπορούσε να αντέξει σε περιόδους μέγιστης όξυνσης των διεθνών αντιθέσεων και ανταγωνισμών; Οι απαντήσεις στα προηγούμενα συναρτώνται άμεσα με προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτές οι χώρες αλλά και με τις δυνατότητές τους να τα απαντήσουν: -Τις πιέσεις που δέχονται από την κηδεμονία των ΗΠΑ και οι οποίες έχουν κατά κανόνα υλικό αντίκρισμα. -Τις μεταξύ τους αντιθέσεις που ήταν πάντα υπαρκτές αλλά που στα πλαίσια της κρίσης αναδεικνύονται και οξύνονται ολοένα και περισσότερο. -Τη δυνατότητα αλλά και τη διάθεση ανοιγμάτων και αντίστοιχων δεσμεύσεων σε άλλες πλευρές. Το να απαλλαγούν, λ.χ., από τη στρατηγική εξάρτηση από τις ΗΠΑ και να φορτωθούν την αντίστοιχη ρωσική, είναι το τελευταίο που θα ήθελαν. Καθοριστικό ρόλο στις επιλογές τους έχει το ποιες δυνατότητες μπορεί να αναπτύξει η καθεμία απ’ αυτές αλλά και ποια ευρύτερη βάση μπορεί να διασφαλίζει και τι μπορεί να πάρει απ’ αυτήν. Ποια φόντα, λ.χ., μπορεί να προσδώσει στη Βρετανία η έτσι κι αλλιώς χαλαρή Κοινοπολιτεία, στη Γαλλία οι πάντα «δύστροπες» βορειοαφρικανικές χώρες, στη Γερμανία οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που από τη μια αλληθωρίζουν προς τις ΗΠΑ και από την άλλη είναι ευάλωτες στις ρωσικές πιέσεις. -Με βάση όλα αυτά και στην περίοδο που διανύουμε, οι ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις κρατάνε ανοιχτές όλες τις επιλογές χωρίς να δίνουν -προσώρας- ολοκληρωμένη και «τελική» απάντηση στα κρίσιμα ζητήματα που έχουν τεθεί. Συνεχίζουν να ακουμπάνε στρατηγικά στις ΗΠΑ και αυτή είναι μια σχέση που παρά τις τριβές δύσκολα θα ανατραπεί. Όσον αφορά τα ανοίγματα προς τη ρωσική πλευρά, απέχουν πολύ (με ερώτημα την περίπτωση της Γερμανίας) από το να πάρουν πιο συγκεκριμένη υπόσταση. Ταυτόχρονα προσπαθούν στο μέτρο των δυνατοτήτων και των «ορίων» της η κκαθεμία να αναπτύξουν τις δικές τους δυνατότητες σ’ αυτό το πεδίο. Το πυρηνικό τους οπλοστάσιο Αγγλία και Γαλλία, ενώ πιθανά υπάρχει και μια τέτοια διάσταση στην απόφαση της Γερμανίας να διατηρή-

σει ρην Ό αυτ επισ λά Ό φρα ενδ απα

τάσ ναμ πρό

στο ανα στα στε κατ βίω θησ λη «τρ μνώ σει

στη γρα ξε ι τες Έ χωρ και δημ κής τον τρο απο

τήωρικαι την ν τη υτό χω.Ε.έξει ών; ατα τα

οίες

στα ερο. δεική ι το

ορεί ί να να αλχώΠΑ

κές δίτήκαι σον ημα πότων υτό ανά ρή-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 21

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

σει τα εργοστάσια ατομικής ενέργειας (που εξ αντικειμένου αποτελούν πυρηνική εφεδρεία). Όσον αφορά τη συνολική και συλλογική απάντηση σ’ αυτό το ζήτημα, αυτή μπορεί να περιμένει. ‘Οχι επειδή δεν έχουν τις οικονομικές και τεχνοεπιστημονικές προϋποθέσεις ή την απαιτούμενη βιομηχανική υποδομή, αλλά γιατί δεν υπάρχει η πολιτική βάση στήριξης ενός τέτοιου εγχειρήματος. Όσον αφορά το CERN, που αποτελεί την πιο συλλογική ευρωπαϊκή έκφραση σ’ αυτό το πεδίο (με ερευνητικό, οικονομικό αλλά και στρατιωτικό ενδιαφέρον), η συνέχεια και η απόδοσή του θα συναρτηθεί με το πώς θα απαντηθούν τα ζητήματα που έχουν τεθεί. Γενικότερα μπορούμε να πούμε ότι ενώ είναι σαφής και ενισχυόμενη η τάση αναζήτησης ισχυροποίησης της κάθε ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής δύναμης ξεχωριστά, αυτή έχει και τα όριά της. Ένα ζήτημα που μάλλον δεν πρόκειται να απαντηθεί στο άμεσο ή στο ορατό μέλλον. Αναλόγου χαρακτήρα και διαστάσεων ζητήματα αντιμετωπίζουν και στο οικονομικό πεδίο και στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης η οποία έχει αναδείξει σειρά αντιθέσεων και προβλημάτων. Υπάρχουν βέβαια κι εκείνα στα οποία συμφωνούν και μάλιστα με τον πιο απόλυτο τρόπο. Αναφερόμαστε στην όλο και κλιμακούμενη επίθεση στις εργαζόμενες λαϊκές μάζες, στην κατάργηση των δικαιωμάτων τους, στη δημιουργία ασφυκτικών όρων διαβίωσής τους. Μια πολιτική που συνοδεύεται και θωρακίζεται με την προώθηση σειράς αντιδημοκρατικών κατασταλτικών μέτρων όπου η ταξική πάλη (η διεκδίκηση δικαιωμάτων) θεωρείται παράνομη και η διαμαρτυρία «τρομοκρατική» ενέργεια. Αδίστακτα η «δημοκρατική Ευρώπη» απογυμνώνει τις εργαζόμενες λαϊκές μάζες από κάθε δικαίωμα για να τις παραδώσει αφοπλισμένες στην ανελέητη εκμεταλλευτική διάθεση του κεφαλαίου. -Άλλο τόσο συμφωνούν οι ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις στην παραπέρα διεύρυνση των όρων εκμετάλλευσης των χωρών «δεύτερης γραμμής» της Ε.Ε. και των λαών τους. Από την άποψη αυτή, η κρίση υπήρξε ιδιαίτερα αποκαλυπτική για την πραγματική σχέση που συνδέει τις πρώτες με τις δεύτερες. Έτσι, με άμεσους συνεργούς τις «κυβερνήσεις»-ανδρείκελα αυτών των χωρών επιβάλλουν μέτρα μετακύλισης των συνεπειών της κρίσης σ’ αυτές και στους λαούς τους. «Απαγορεύοντας» ταυτόχρονα σ’ αυτές την άσκηση δημοσιονομικής και στην πραγματικότητα συνολικά οικονομικής πολιτικής, τις μετατρέπουν σε οικονομικά -και όχι μόνο- προτεκτοράτα. Μ’ αυτόν τον τρόπο διαμορφώνουν ένα καθεστώς που δίνει στις ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις της Ε.Ε. τη δυνατότητα να εκμεταλλεύονται στο έπακρο και να απομυζούν τον πλούτο αυτών των χωρών εις το διηνεκές.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 22

αντίθεση

Παρ’ όλα αυτά, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με βάση την οικονομική κρίση εξακολουθούν να ζητούν τις απαντήσεις τους. ‘Έτσι, οι ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις: Διοχέτευσαν και αυτές δισεκατομμύρια ευρώ στο τραπεζικό χρηματοπιστωτικό σύστημα για τη διάσωσή του και στα πλαίσια του πολέμου κεφαλαίων που συνεχίζεται. Παίρνουν μέτρα προστατευτισμού των οικονομιών τους και ταυτόχρονα στήριξης «εθνικών» τους βιομηχανιών. Το ζήτημα είναι ότι αυτή η τάση προστατευτισμού δεν εκδηλώνεται μόνο απέναντι στους εκτός Ε.Ε. ανταγωνιστές τους αλλά και μεταξύ τους. Όσο για το πώς αντιμετωπίζονται σ’ αυτό το πεδίο οι χώρες δεύτερης γραμμής της Ε.Ε., αναφερθήκαμε ήδη. Το πρόβλημα ωστόσο παραμένει. Οι «αισιόδοξοι» δείκτες που κατά καιρούς σερβίρονται (και όχι μόνο στον ευρωπαϊκό χώρο) αφορούν την «οικονομία» των «χαρτιών». Στο πεδίο της πραγματικής οικονομίας υπάρχει στασιμότητα και εντείνονται οι φόβοι για παρατεταμένη ύφεση. Όσο για την αύξηση της ανεργίας, απλώς δεν τους απασχολεί. -Κρίσιμο χαρακτήρα αποκτά το ζήτημα του ευρώ. Ήδη, η δημιουργία του εξ αρχής εμφάνιζε ένα «υπαρξιακό» πρόβλημα, με βάση το ότι δεν αποτελούσε τη νομισματική έκφραση μιας ενιαίας κρατικής δομής. Η ατέλεια αυτή αντισταθμιζόταν από την οικονομική ισχύ των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, ενισχυόταν από τα οφέλη που τους παρείχε ο ρόλος του ευρώ στη διεθνή αγορά και στηριζόταν στο ρυθμιστικό ρόλο που είχε ανατεθεί στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Αυτά στους «καλούς» καιρούς. Η κρίση έφερε στην επιφάνεια την υπαρξιακή ατέλεια του ευρώ. Η «ευκαμψία», λ.χ., της FED (Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα) απέναντι στην «δυσκαμψία» της ΕΚΤ ως προς το χειρισμό των νομισματικών διακυμάνσεων έχει άμεση σχέση μ’ αυτό. Το πρόβλημα οξύνεται ακόμη περισσότερο στα πλαίσια του νομισματικού πολέμου που επίσης έχει ξεκινήσει. Άλλα τόσα προβλήματα δημιουργεί αυτή η σχέση στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής -των ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων πλέον- συνολικά της οικονομικής τους πολιτικής, της εξαγωγικής τους πολιτικής. Ήδη εκδηλώνονται οξύτατες αντιθέσεις και ιδιαίτερα απέναντι στη Γερμανία που θεωρείται η κυρίως υπεύθυνη -αλλά και η ιδιαίτερα ωφελημένη- από αυτή τη σχέση πραγμάτων και δεν περιορίζονται στο ζήτημα του ευρώ. -Με βάση τόσο το προηγούμενο όσο και το σύνολο των προβλημάτων που έχει αναδείξει η κρίση, τίθεται πλέον ένα ζήτημα ευρύτερης σημασίας: Η μετατροπή της ΕΟΚ σε Ε.Ε. (ήδη προβληματική εξ αρχής) για την Αγγλία λ.χ. ήταν σαν να μην υπήρξε καν. Συνέχιζε να αντιμετωπίζει την Ε.Ε. σαν οικονομική κοινότητα. Το ζήτημα που τίθεται, πλέον, αφορά το πώς

αντ Γαλ Γερ που πρό ριο κάτ νάμ μαν στη «συ για

ζει τρό νεχ χρο ται δημ πισ σεις ρο α

ρού δεσ Του πρα που πολ μπο ηπ κάτ τικέ αντ με Κ στά

στικ που βάσ

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 23

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

κορω-

οπιφαρο-

μόους. αμ«αιρωτης για ους

γία ποεια αλιδιεΕυίση λ.χ., αμέχει λαίροκής ους ατες ίως των

των ίας: την Ε.Ε. πώς

αντιμετωπίζει την Ε.Ε. η Γερμανία, μια από τις δύο χώρες (η άλλη είναι η Γαλλία) που θεωρούνται οι πυλώνες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η Γερμανία με βάση την οικονομική της ισχύ αλλά και μια σειρά ρυθμίσεις που επέβαλε, αναδείχτηκε σε πρώτη εξαγωγική δύναμη στον κόσμο. (Μόλις πρόσφατα την προσπέρασε η Κίνα). Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι ο κύριος όγκος των εξαγωγών της πραγματοποιείται εντός της Ε.Ε. Αυτό είναι κάτι που δεν της το «συγχωρούν» οι άλλες ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αλλά και κάτι που δεν το διαπραγματεύεται από μεριάς της η Γερμανία. Είναι, λοιπόν, και η Γερμανία που μετά την Αγγλία «επιστρέφει» στην ΕΟΚ και ακόμα παραπίσω; Και κατά πόσον μια τέτοια πολιτική θα «συμπαρασύρει» και άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις και με ποιες επιπτώσεις για τη συνοχή και την ίδια την ύπαρξη της Ε.Ε.; -Ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τα ζητήματα της οικονομίας παρουσιάζει σοβαρές αναλογίες -και δεν θα μπορούσε να συμβαίνει αλλιώς- με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα πολιτικά και τα ζητήματα στρατηγικής. Συνεχίζουν να στηρίζονται και να χρησιμοποιούν το όχημα Ε.Ε. αλλά ταυτόχρονα όλο και ισχυροποιείται η τάση που θέλει την κάθε δύναμη να κινείται για λογαριασμό της. Αυτό οξύνει τις ήδη υπαρκτές αντιθέσεις και δημιουργεί πρόσθετες περιπλοκές και δυσκολίες στη δυνατότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων που έχουν τεθεί. (Από την άποψη αυτή, οι δηλώσεις Γιούνκερ μάλλον ως αφορμή είχαν το ελληνικό ζήτημα και περισσότερο ανοίγουν άλλους (άλλων) λογαριασμούς). Αυτή η σχέση πραγμάτων εμφανίζεται και στα ανοίγματα που επιχειρούνται προς διάφορες άλλες πλευρές. Υπάρχουν, έτσι, τα συμβούλια σύνδεσης διαπραγματεύσεων, συμφωνιών ανάμεσα σε Ε.Ε. με Ρωσία, Κίνα, Τουρκία κ.ά. Ταυτόχρονα ωστόσο, οι μάλλον πιο σημαντικές συμφωνίες πραγματοποιούνται σε απευθείας σύνδεση. Η από κοινού κατασκευή λ.χ. που συνδέει Ρωσία με Γερμανία έχει μια κρίσιμη ενεργειακή διάσταση, ένα πολύ μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον αλλά και μια πολιτική πλευρά που μπορεί και να εξελιχθεί παραπέρα. Αναλόγου χαρακτήρα ζητήματα ανοίγει η παραγγελία πολεμικών σκαφών στα γαλλικά ναυπηγεία από τη Ρωσία, κάτι «άγνωστο» μέχρι τώρα στις σχέσεις «Ανατολής»-«Δύσης». Οι αντιφατικές προσεγγίσεις του ζητήματος Τουρκία σχετίζονται με τις μεταξύ τους αντιθέσεις αλλά και την εμπλοκή των… ΗΠΑ, ενώ το ζήτημα των σχέσεων με Κίνα όλο και περισσότερο αρχίζει να ανοίγει στις πραγματικές του διαστάσεις. -Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα καθώς η κάθε ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική δύναμη αναζητάει τη θέση και το ρόλο της στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται, είναι ένα ζήτημα που θα κριθεί σε μια πορεία και στη βάση σειράς παραγόντων που δεν ελέγχονται από κανέναν. Ανεξάρτητα πά-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 24

αντίθεση

ντως απ’ αυτό, εκείνο που και εδώ είναι σαφές, είναι το πώς διαμορφώνονται οι πραγματικές σχέσεις ανάμεσα στο ευρωπαϊκό κεφάλαιο και την εργατική τάξη, ανάμεσα στις ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις και τις χώρες δεύτερης γραμμής και τους λαούς τους. Οι εξελίξεις δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για ψευδαισθήσεις κι αυτό που προβάλλει επιτακτικά είναι η αναγκαιότητα η εργατική τάξη και οι λαοί να αναζητήσουν το δικό τους δρόμο μέσα από την ανάπτυξη της αντίστασης και της πάλης τους. ρωσικΕσ βλΕψΕισ και Προβληματα

Η Ρωσία ως η δύναμη βάσης της Σ.Ε. υπήρξε αυτή που είχε τις μεγαλύτερες γεωστρατηγικές -και όχι μόνο- απώλειες από τις ανατροπές του 19891991. Τη μεγαλύτερη υποβάθμιση θέσης στο παγκόσμιο ταμπλό σε σχέση με αυτήν που είχε από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τα τότε. Έχοντας αναφερθεί επανειλημμένα και αναλυτικά στα πώς και τα γιατί αυτής της εξέλιξης, θα σταθούμε μόνο σ’ ένα ζήτημα που εξακολουθεί να αποτελεί βασικό πρόβλημα για τη Ρωσία και τις επιδιώξεις της. Το επίπεδο και τη δυνατότητα συγκρότησης (σε εύλογο χρόνο) της ρωσικής αστικής τάξης σε «κανονική» αστική τάξη. Η ρωσική αστική τάξη προέρχεται στο μεγαλύτερο μέρος της από (το ρωσικό τμήμα) της Νέας Αστικής Τάξης (ΝΑΤ) που είχε διαμορφωθεί στα πλαίσια της Σ.Ε. Η μεταβάφτιση-μετατροπή τους σε Αστική Τάξη έγινε σε βάση ανέξοδης ιδιοποίησης του πλούτου που είχαν δημιουργήσει οι εργαζόμενες λαϊκές μάζες την προηγούμενη περίοδο. Πραγματοποιήθηκε με όρους πραγματικής λεηλασίας αυτού του πλούτου και με συνέπειες διαλυτικές για την παραγωγική οικονομική βάση της Ρωσίας. Άλλο τόσο τραγικές ήταν οι συνέπειες για τις λαϊκές μάζες που οδηγήθηκαν σε τέτοια εξαθλίωση ώστε να αναβιώσουν καταστάσεις που μόνο στο πολύ μακρινό παρελθόν της Ρωσίας μπορούσε κανείς να συναντήσει. Επιδημίες, αναλφαβητισμός, δραματική μείωση του προσδόκιμου ζωής, μείωση του πληθυσμού κ.ά. Πέρα από αυτά, εκείνο που συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα που τίθεται μέχρι και σήμερα είναι ότι η δημιουργία της ρωσικής αστικής τάξης δεν έχει πίσω της τη διαδρομή (δημιουργική, παραγωγική, επιχειρηματική) που είχαν οι αστικές τάξεις των άλλων ιμπεριαλιστικών χωρών και στη βάση της οποίας συγκροτήθηκαν. Οι προσπάθειες ανασυγκρότησης με τον Πούτιν μετά τη διαλυτική περίοδο του θλιβερού Γιέλτσιν δεν έδωσαν και δεν θα μπορούσαν να δώσουν ολοκληρωμένη απάντηση. Το ζήτημα ολοκλήρωσης της διαδικασίας ολόπλευρης συγκρότησης της αστικής τάξης (ταξικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά) έχει δρόμο ακόμη μπροστά του. Το πρόβλημα

(για ηδ περ προ γεια που συγ δυν γκό

ναμ ρην κή η τις της ται ισο παγ των έχει ηγε ναι ποι συν στη ρον δίο

και ΝΑ κά ρωσ μια δυν κτυ 199 Ευρ Του ντρ

νοερτις καίναι ους

ύτε989η με ναέλιικό ότηονι-

ρωλαίάση ενες αγτην συνα σίας ική

ίθεδεν που άση ούθα σης κοημα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 25

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

(για το ρωσικό ιμπεριαλισμό) είναι ότι τα ζητήματα που θέτει η κρίση και η διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων δεν μπορούν να «περιμένουν». Πολύ περισσότερο που αυτό το ζήτημα αποτελεί και τη βάση του οικονομικού προβλήματος της Ρωσίας, παρά το μεγάλο οικονομικό της «βάθος», τα ενεργειακά αποθέματα αλλά και τις μεγάλες τεχνοεπιστημονικές δυνατότητες που κληρονόμησε από τη Σ.Ε. Όπως και νά ‘χει, οι ρυθμοί ολοκλήρωσης της συγκρότησης της ρωσικής αστικής τάξης θα έχουν σημαντική επίδραση στη δυνατότητα προώθησης των επιδιώξεων και της θέσης της Ρωσίας στο παγκόσμιο ταμπλό. -Η Ρωσία θέλει και επιδιώκει να αποκατασταθεί σε παγκόσμια υπερδύναμη και, ει δυνατόν, ισοϋψής με τις ΗΠΑ, πατώντας -κατ’ αρχην στην πυρηνική της ισχύ. Φυσικά κάτι τέτοιο ούτε εύκολο ούτε απλό είναι. Η ρωσική ηγεσία γνωρίζει ότι αποτελεί το κύριο εμπόδιο (και συνεπώς στόχο) για τις ΗΠΑ και τις επιδιώξεις τους για παγκόσμια κυριαρχία. (Οι αυταπάτες της περιόδου Γιέλτσιν έχουν κατά βάση εκλείψει). Ο κύριος λόγος βρίσκεται στο ότι αποτελεί τη μόνη δύναμη που βρίσκεται σε επίπεδο πυρηνικής ισορροπίας με τις ΗΠΑ. Αυτό είναι που εμποδίζει τις ΗΠΑ να επιβάλουν παγκόσμια την κυριαρχία τους μέσω πυρηνικού εκβιασμού ή και πληγμάτων, αν κριθεί απαραίτητο. (Για το πόσο αδίστακτες μπορούν να είναι, δεν έχει κανείς καμία αμφιβολία). Πρωταρχικό, συνεπώς, μέλημα της ρωσικής ηγεσίας είναι η διατήρηση της πυρηνικής αποτρεπτικής ισορροπίας. (Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ακόμη και επί ανεκδιήγητου Γιέλτσιν υπήρξαν κάποιοι που κράτησαν με νύχια και με δόντια αυτή τη δυνατότητα). Σε άμεση συνάρτηση με το προηγούμενο βρίσκεται και το βάρος που δίνεται στο διαστημικό πρόγραμμα. Πέρα από το τεχνοεπιστημονικό, οικονομικό ενδιαφέρον της «κούρσας στο διάστημα», το κύριο βρίσκεται στο ότι αποτελεί πεδίο αναζήτησης στρατηγικής στρατιωτικής υπεροχής. -Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σ’ αυτό το πεδίο η Ρωσία και προοπτικά άκρως επικίνδυνο για όλο τον κόσμο- είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ, η προσέγγισή του και η δημιουργία πυραυλικών βάσεων στα ρωσικά σύνορα. Αναφερθήκαμε ήδη στο τι σημαίνει κάτι τέτοιο αλλά και στις ρωσικές αντιδράσεις. Σ’ αυτή την επέκταση βρίσκεται το «κέντρο βάρους» μιας επιθετικής κίνησης των ΗΠΑ (και με ταλαντεύσεις και άλλων δυτικών δυνάμεων) και με στόχο ενός είδους «περικύκλωση» της Ρωσίας. Ενός «δακτυλίου» που άρχισε να διαμορφώνεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ξεκινάει από τις Βαλτικές χώρες, περνάει από τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, ακουμπάει στα Βαλκάνια, διεισδύει στον Καύκασο, πατάει στην Τουρκία για να προεκταθεί μέχρι τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Ένας δακτύλιος που ενισχύθηκε με την κατάληψη του Αφγα-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 26

αντίθεση

νιστάν, του Ιράκ, την εγκατάσταση των ΗΠΑ στο Πακιστάν που ταυτόχρονα θωρακίζονταν με τη δημιουργία αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων. -Απέναντι σ’ αυτά, όπως ήταν αναμενόμενο, η Ρωσία αντέδρασε έντονα και ιδιαίτερα μετά τον παραμερισμό του Γιέλτσιν με αποφασιστικό και ενεργό τρόπο. Όσον αφορά την πολιτική αντιμετώπιση του ζητήματος, πρόβαλε το δόγμα της πολυπολικότητας απέναντι στην επιδίωξη των ΗΠΑ να κατοχυρώσουν τη θέση του μοναδικού πόλου ισχύος στο παγκόσμιο ταμπλό. Στην ουσία η Ρωσία απευθυνόταν στις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που και γι’ αυτές δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα η επιδίωξη της παγκόσμιας κυριαρχίας από τις ΗΠΑ. Άμεση συνάρτηση μ’ αυτή τη διάσταση του προβλήματος έχει το ζήτημα των συμμαχιών, στην κρισιμότητα του οποίου έχουμε κιόλας αναφερθεί. Ταυτόχρονα προχώρησε σε μια σειρά «πρακτικές» ενέργειες αντιμετώπισης αυτών των ζητημάτων και υλοποίησης των δικών της ιμπεριαλιστικών επιδιώξεων. -Εχει ήδη σε σημαντικό βαθμό αποκαταστήσει τις δυνατότητες συγκρότησης της «ανασταλείσας» (λόγω της πορτοκαλί «επανάστασης» στην Ουκρανία) τετραμερούς συμμαχίας ανάμεσα σε Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Καζακστάν. Ένα εγχείρημα που με κανέναν τρόπο δεν θα ‘θελαν να το δουν να υλοποιείται οι ΗΠΑ αλλά και όλες οι άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της Δύσης και ίσως όχι μόνο αυτές. Καθόλου τυχαία. Η δημιουργία και παγίωση ενός τέτοιου μπλοκ θα ανέτρεπε όλα τα δεδομένα, ισορροπίες και συσχετισμούς στο παγκόσμιο ταμπλό. Για την ώρα πάντως παραμένει ζητούμενο, μιας και πέρα από τις αντιδράσεις της Δύσης υπάρχουν σοβαρές αντιθέσεις ανάμεσα στις αστικές τάξεις των τεσσάρων αυτών χωρών και κυρίως απέναντι στον ηγεμονισμό της Ρωσίας. (Τελευταίο επεισόδιο η ρήξη Μετβέντιεφ Λουκασένκο). Έτσι ή αλλιώς πάντως τεράστια επιτυχία της Ρωσίας υπήρξε η συμφωνία παράτασης για σαράντα χρόνια(!) της διατήρησης της ρωσικής ναυτικής βάσης στην Κριμαία. Μια κίνηση που εντάσσεται στην κατεύθυνση επανάκτησης του κυρίαρχου ρόλου της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και απέναντι στην ενισχυόμενη ναυτική παρουσία των ΗΠΑ στην ίδια περιοχή. -Η Ρωσία «έδειξε τα δόντια της» στην περίπτωση της Γεωργίας στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα τόσο στις χώρες της περιοχής όσο και στους ανταγωνιστές της. Το παιχνίδι στην περιοχή του Καυκάσου (που τον θεωρεί αυλή της) θα είναι σκληρό. Το ότι στις μυλόπετρες αυτού του ανταγωνισμού αλέθονται οι λαοί της περιοχής, αυτό είναι κάτι που καθόλου δεν απασχολεί το ρωσικό, τον αμερικανικό ή τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό. Στις επιτυχίες της Ρωσίας θα πρέπει να συνυπολογιστούν τα ρήγματα που επέφερε στο «δακτύλιο» που σχηματιζόταν στην Κεντρική Ασία, ανακτώντας σημαντικά ερείσματα σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.

ανα σία ρού ίδια κία γαρ στη πολ τηγ

όπο ντα θεί τελ

κά τ σης ουρ ταυ των αυτ νεπ και δυν

λύτ μα π πλο συν

Με ανο ΗΠ αδή τόσ αντ το τ εσω που

ρον. ονα και ρόνα τανάτης τατου ιρά οίη-

ρόΟυρωα το νάκαι και ζηρές και ήξη Ρωσης ται αύΠΑ

νοτααυμού σχοιτυερε μα-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 27

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

Αντίθετα αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες παρά τις προσπάθειές της να ανακτήσει ερείσματα στα Βαλκάνια όπου παραδοσιακά είχε ισχυρή παρουσία. Πέρα από τη σημασία που έχουν τα Βαλκάνια αυτά καθαυτά, θα μπορούσαν να αποτελέσουν και στήριγμα της εξόδου της στη Μεσόγειο. Στην ίδια κατεύθυνση εντάσσονται και τα ανοίγματα και οι συμφωνίες με Τουρκία, μια χώρα που αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια (με στήριξη και για λογαριασμό της Δύσης) το «φραγμό» στη δυνατότητα καθόδου της Ρωσίας στην Μεσόγειο. Μόνο που θεωρούμε ότι η Τουρκία θα παζαρέψει μεν αλλά πολύ δύσκολα θα απαλλοτριώσει αυτό που αποτελεί το μεγάλο γεωστρατηγικό της πλεονέκτημα. Γνωστή σε όλους η σημασία του ενεργειακού ζητήματος. Ένα πεδίο όπου η Ρωσία έχει σημαντικά πλεονεκτήματα και τα αξιοποιεί. Διαθέτοντας στο έδαφός της σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και αερίου προσπαθεί να ελέγξει τόσο τους δρόμους μεταφοράς όσο και τα δίκτυα διανομής με τελικό στόχο τον έλεγχο της αγοράς ενέργειας. Από την άλλη μεριά είναι παραπάνω από εμφανής η προσπάθεια (βασικά των ΗΠΑ) να περιορίσουν όσο γίνεται περισσότερο τη δυνατότητα χρήσης από τη Ρωσία των πλεονεκτημάτων που διαθέτει. Προωθούν τη δημιουργία αγωγών ανταγωνιστικών προς τους ρωσικούς προσπαθώντας ταυτόχρονα να ελέγξουν χώρες παραγωγούς (έστω μικρότερων δυνατοτήτων παραγωγής) για να τους τροφοδοτήσουν. Η απάντηση της Ρωσίας σ’ αυτό είναι η δημιουργία αγωγού απευθείας σύνδεσης με Γερμανία (και συνεπώς Ευρώπη) και ταυτόχρονα η δημιουργία δικτύου αγωγών προς Κίνα και Ασία γενικότερα. Ακόμη, η επαναπροσέγγιση με Ουκρανία της δίνει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει το ήδη υπάρχον παλιό δίκτυο. -Ο αγωγός Ρωσίας-Γερμανίας αποτελεί ταυτόχρονα και «αγωγό» μεγαλύτερης προσέγγισης με τη Γερμανία και συνολικά την Ευρώπη. Ένα άνοιγμα που πήρε ευρύτερες διαστάσεις με την παραγγελία γαλλικών πολεμικών πλοίων, τις συμφωνίες με Μπερλουσκόνι κ.λπ. Ανάλογη πολιτική σημασία συνοδεύει την κατασκευή δικτύου αγωγών προς ανατολάς. Οι εξελίξεις αυτές φέρνουν ξανά στην επιφάνεια ένα «παλιό» ερώτημα. Με βάση τις έτσι κι αλλιώς υπαρκτές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα ανοίγματά της προς την Ευρώπη (λόγω και των σχέσεων της Ευρώπης με ΗΠΑ) θα στραφεί η Ρωσία ανατολικά; Θεωρούμε παρακινδυνευμένη οποιαδήποτε απάντηση. Η ρωσική ηγεσία γνωρίζει πολύ καλά το ειδικό βάρος τόσο της Ευρώπης όσο και της Κίνας από την άλλη μεριά. Ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει τίποτα «στο χέρι» ώστε να δεσμευτεί με απόλυτο τρόπο στη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Ιεραρχεί σε πρώτο πλάνο την εσωτερική της ενδυνάμωση και την αποκατάσταση του ελέγχου των χωρών που βρίσκονται στον περίγυρό της. Αναφερθήκαμε ήδη στο τι θα σήμαινε η

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 28

αντίθεση

δημιουργία του τετραμερούς μπλοκ από Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία, Καζακστάν. Ταυτόχρονα προσβλέπει σε ό,τι περισσότερο μπορεί να πετύχει στα άλλα πεδία. Σ’ αυτή τη λογική εντάσσονται και οι σχέσεις που αναπτύσσει με το Ιράν, μια χώρα που αποτελεί γέφυρα επαναπροσέγγισης με τη Μέση Ανατολή αλλά και προσπέλασης στις ασιατικές θάλασσες. Ταυτόχρονα κρατάει «προσεκτική» στάση στο ζήτημα των πυρηνικών του Ιράν, τόσο για να μην προκαλέσει απευθείας τη Δύση όσο και γιατί συνυπολογίζει την πιθανότητα απρόβλεπτων εξελίξεων στο ίδιο το Ιράν. Με ανάλογο τρόπο κάνει τα ανοίγματά της στην αμερικανική ήπειρο (Βενεζουέλα, Κούβα) συνυπολογίζοντας, ωστόσο, πάντα το δεδομένο ότι της πέφτει κάπως μακριά για τις σημερινές της δυνατότητες (και πολύ κοντά στις ΗΠΑ). Αντίθετα, πολύ κοντά της βρίσκεται ένα νέο πεδίο αντιπαράθεσης -Βόρειος Πόλος- όπου εκτός από την εγγύτητα έχει και το πλεονέκτημα να διαθέσει την καλύτερη υποδομή προσπέλασης σ’ αυτό και διεκδικεί τη μερίδα του λέοντος. Ανεξάρτητα από το πώς θα προχωρήσει και τι θα πετύχει ο ρωσικός ιμπεριαλισμός, το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι της Ρωσίας και οι λαοί της περιοχής είναι εντελώς διαφορετικό. Η συγκρότηση της ρωσικής αστικής τάξης, που βάδισε μέχρι σήμερα τσαλαπατώντας κυριολεκτικά τις λαϊκές μάζες και οδηγώντας τες στην εξαθλίωση, δεν πρόκειται να προχωρήσει παρά με τον ίδιο βάρβαρο τρόπο. Πολύ περισσότερο που στα πλαίσια της γενικευμένης επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη σε παγκόσμια κλίμακα επείγεται να καλύψει το «χαμένο έδαφος». Με ανάλογη εγκληματική βαρβαρότητα αντιμετωπίζονται από το ρωσικό ιμπεριαλισμό οι λαοί της περιοχής. Στη χώρα του Οκτώβρη η εργατική τάξη μπορεί να βρει την απάντηση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει μόνο και εφόσον επανασυνδεθεί με εκείνες τις επαναστατικές παραδόσεις που οδήγησαν στον Οκτώβρη. Με τον ίδιο τρόπο οι λαοί της περιοχής οφείλουν να αντιπαλέψουν το ρωσικό ιμπεριαλισμό χωρίς από την άλλη να πέσουν στην παγίδα της «στήριξης» σε άλλους ιμπεριαλισμούς. Η παγίδευση στις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις είναι η χειρότερη συνθήκη (και το αποδεικνύει ξεκάθαρα η περίπτωση της Γεωργίας) για την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα, την ασφάλεια και την ειρήνη των λαών και χωρών της περιοχής. για την ΠροσΕγγιση-συμμαχια ρωσιασ-κινασ

Θέλουμε να σταθούμε λίγο ειδικότερα στο ζήτημα της συμμαχίας ΡωσίαςΚίνας. Κατ’ αρχήν για το ειδικό βάρος που έχει κάτι τέτοιο στη διαμόρφωση

των τατ ανα ΗΠ ολο Ταυ και στα του

συμ στρ συν δείχ μαχ λο ζ τσέ

ήτα επιθ γκό του σπε ρου τοιο δύο ρόπ Ρωσ της. και πιο ρα ται

νετα Ρωσ ξη τ ιμπ ρωσ

σία, ετύνας με υτόάν, ογίογο ούπως

Βόδιαίδα

κός Ρω-

ερα ξαπο. φακαιμε-

ηση με Με ικό ης» ιθέωση φά-

ίαςωση

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 29

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

των παγκόσμιων συσχετισμών. Ας μην ξεχνάμε την επίδραση που είχε η «μετατόπιση» της Κίνας στη διαμόρφωση των παγκόσμιων συσχετισμών και τις ανατροπές του 1989-1991. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος που για τις ΗΠΑ αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα η παρεμπόδιση με κάθε τρόπο της ολοκλήρωσης και παγίωσης στο στρατηγικό πεδίο μιας τέτοιας συμμαχίας. Ταυτόχρονα για το ότι η περίπτωσή της δείχνει όχι μόνο τη σημασία αλλά και τη συνθετότητα που έχει το ζήτημα των συμμαχιών και η ύπαρξη σειράς σταθμητών και αστάθμητων παραγόντων που επιδρούν στη διαμόρφωσή τους. -Είναι πολλές φορές λ.χ. μέχρι σήμερα που οι πολλές και κάθε είδους συμφωνίες ανάμεσα σε Ρωσία-Κίνα συνοδεύτηκαν από διακηρύξεις για το στρατηγικό χαρακτήρα της συνεργασίας των δύο χωρών. Μόνο που αυτή η συνεργασία δεν έχει προχωρήσει και δεν έχει αποκρυσταλλωθεί ούτε και δείχνει ότι θα γίνει κάτι τέτοιο στο προβλεπτό μέλλον σε στρατηγική συμμαχία με πλήρεις και αμοιβαίες δεσμεύσεις και σε όλα τα πεδία. (Είναι άλλο ζήτημα αν απρόβλεπτες εξελίξεις και οξύνσεις επιταχύνουν όλα τα προτσές, χωρίς και πάλι να μπορούμε να γνωρίζουμε «προς ποια» κατεύθυνση). -Πιο συγκεκριμένα: Αυτό που έφερε κοντά τις δύο χώρες (Ρωσία-Κίνα) ήταν η απειλή που αισθάνθηκαν (και όχι μόνο αυτές οι δυνάμεις) από την επιθετική, ακόμη και με στρατιωτικά μέσα, προώθηση του στόχου της παγκόσμιας κυριαρχίας από μεριάς ΗΠΑ. Η προσέγγισή τους, η δημιουργία του συμφώνου της Σαγκάης συνέστησε έναν πόλο ισχύος που άρχισε να συσπειρώνει δυνάμεις που ανησυχούσαν από την όλο και πιο επιθετική παρουσία των ΗΠΑ στην Ασία. Ταυτόχρονα τη δική της επίδραση σε κάτι τέτοιο είχε η πίεση που ασκούσε σε ορισμένες μικρές χώρες η παρουσία των δύο κολοσσών ακριβώς δίπλα τους. Η διαμόρφωση αυτού του πόλου αντιρρόπησε ως ένα βαθμό την επιρροή των ΗΠΑ και έδωσε τη δυνατότητα στη Ρωσία να δημιουργήσει ρήγματα στο δακτύλιο που είχε σχηματιστεί γύρω της. Η συμμετοχή στην πορεία της Ινδίας (με το δικό της βάρος), του Ιράν και άλλων «επισκεπτών» έδωσε μεγαλύτερο εύρος και ταυτόχρονα έκανε πιο σύνθετο το ζήτημα του τι αποτελεί αυτός ο οργανισμός, ποιον χαρακτήρα και ποιο μέλλον έχει. Η μη ολοκλήρωση, η μη αποκρυστάλλωση αυτής της συμμαχίας οφείλεται σε αίτια αντιθετικής «φοράς». -Οι όροι στη βάση των οποίων δεν ολοκληρώνεται, δεν αποκρυσταλλώνεται αυτή η συμμαχία έχουν αντιφατικά χαρακτηριστικά και αφετηρίες. Ρωσία και Κίνα έχουν υπ’ όψη τους το πόσο ευνόησε τη δική τους ανάδειξη το ρήγμα στα πλαίσια του κυρίαρχου, τη δεκαετία του 1990, δυτικού ιμπεριαλιστικού μπλοκ. Δεν θα ήθελαν να προκαλέσουν μια επανασυσπείρωση της Δύσης με δικές τους βεβιασμένες κινήσεις. Ταυτόχρονα υπολογί-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 30

αντίθεση

ζουν ότι μια τέτοια δική τους κίνηση μπορεί να προκαλέσει έως και μια βίαιη αντίδραση των ΗΠΑ σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ συνεχίζουν να αποτελούν την ισχυρότερη δύναμη. Από την άλλη μεριά υπάρχει μια αμοιβαία καχυποψία (με ρίζες και στο παρελθόν) ανάμεσα σε Ρωσία, Κίνα καθώς και οι δύο έχουν φιλοδοξίες υπερδύναμης. Ούτε η Ρωσία διατίθεται να διευκολύνει άνευ όρων την ισχυροποίηση της Κίνας ούτε η Κίνα θέλει να εξαρτάται, και ειδικά στο στρατηγικό πεδίο, από τη Ρωσία. -Το ζήτημα έχει και μια ευρύτερη ιστορική διάσταση που αφορά το πώς αντιμετωπίζουν τα πράγματα (όχι μόνο τα σημερινά αλλά και σε αναφορά με μελλοντικές τους βλέψεις) το σύνολο των ασιατικών χωρών. Όλες αυτές οι χώρες ανησυχούν από την παρουσία και τις βλέψεις των ΗΠΑ στην περιοχή. Είναι ζωντανές οι μνήμες της αποικιοκρατικής επιδρομής στις χώρες τους και άλλωστε βιώνουν τις συνέπειες αυτής της περιόδου. Δοκιμάσανε επίσης (αρκετές απ’ αυτές) τα χαρακτηριστικά της ιαπωνικής κατοχής στη διάρκεια κυρίως του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν από την ισχυροποίηση και τις αυτοκρατορικές βλέψεις της Κίνας. Ταυτόχρονα, καμία ασιατική χώρα δεν αποδέχεται πραγματικά (άσχετα με το τι λέγεται επισήμως) ως «ασιατική» δύναμη τη Ρωσία και την επέκτασή της μέχρι το Βλαδιβοστόκ και τη Σαχαλίνη. Αν τώρα σ’ όλα αυτά συνυπολογίσουμε την καταλυτική σημασία που έχει η συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία και δράση των ΗΠΑ σε Αφγανιστάν και Πακιστάν (χωρίς να ξεχνάμε και το Ιράκ). Αν συνυπολογίσουμε την ισχύ και το ρόλο της Ιαπωνίας, την ανερχόμενη Ινδία, το Ιράν και το «ερώτημα» Κορέα (Βόρεια και Νότια). Αν προσθέσουμε τη σημασία και το ρόλο της Αυστραλίας σαν στήριγμα της αμερικανικής-δυτικής παρέμβασης, έχουμε μια στοιχειώδη έστω εικόνα του ζητήματος και του πώς αυτό τίθεται. Έχουμε την εικόνα ενός πλέγματος αντιφατικών τάσεων, δυνάμεων, ροπών και επιδιώξεων που μόνο σε μια πορεία θα αναδεικνύει το αν, το πότε και σε τι θα αποκρυσταλλώνεται κάθε φορά. η ανΕρχομΕνη κινα

Η Κίνα προβάλλει πλέον με φιλοδοξίες και αξιώσεις υπερδύναμης. Στηρίζεται κατ’ αρχήν στο μέγεθός της, πληθυσμιακό και γεωγραφικό. Στην άγρια εκμετάλλευση του πολυπληθούς και φθηνού εργατικού δυναμικού το οποίο παραδίνεται στη ληστρική διάθεση της κινεζικής αστικής τάξης και των ξένων «επενδυτών». Στηρίζεται στις εξαγωγές προϊόντων σε ευρεία κλίμακα που ευνοούνται από τις χαμηλές τιμές με βάση το φθηνό εργατικό κό-

στο νάμ Επί σε χ σεω

ρευ αγο αστ δο της ισχυ Το συν Πρα Ανα παϊ τιοα παγ

υπε ρη -

καμ ιμπ πορ αστ επιλ μα» λων κρα αφή Τελ μια κρι συν θαν ισχυ γή α εξο

βίπο-

στο ξίες σχυρα-

πώς ορά υτές περες ανε στη συαυε το της ογίπαξετης εια σαν ώδη όνα εων ρυ-

Στητην ύ το και κλίκό-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 31

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

στος κα στην ευνοϊκή -μέχρι τώρα- στάση των δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που στήριξαν την προώθηση της καπιταλιστικοποίησης της Κίνας. Επίσης στη ρωσική τεχνοεπιστημονική υποστήριξη και παροχή ενέργειας σε χαμηλές τιμές και στην καταστολή -αιματηρή πολλές φορές- των αντιστάσεων αγροτών και εργατών. -Η εξαγωγική δραστηριότητα της Κίνας έδωσε τη δυνατότητα συσσώρευσης όγκων συναλλάγματος που ένα μεγάλο μέρος τους διατέθηκε για αγορά αμερικανικών ομολόγων. Γενικότερα είχαμε την ισχυροποίηση της αστικής τάξης της Κίνας, τη διεύρυνση της βιομηχανικής της βάσης, την άνοδο του επιπέδου έρευνας και τεχνολογίας, την ανάπτυξη του διαστημικού της προγράμματος αλλά και του πυρηνικού της οπλοστασίου. Είχαμε την ισχυροποίηση και το σχετικό εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεών της. Το τελευταίο διάστημα όλο και πιο αισθητή γίνεται η παρουσία τού -υπό συνεχή ανάπτυξη- κινεζικού στόλου στις θάλασσες που την περιβάλλουν. Πραγματοποιεί κινήσεις σημαντικής οικονομικής διείσδυσης σε Αφρική, Μ. Ανατολή, Λατινική Αμερική και πρόσφατα μέσω και Ελλάδας στον ευρωπαϊκό χώρο. Έχουμε ισχυροποίηση του ρόλου και της επιρροής της στη Νοτιοανατολική Ασία και αύξηση τού -ήδη υπαρκτού- ειδικού της βάρους στις παγκόσμιες εξελίξεις. Ολα αυτά κάνουν τους διεθνείς αναλυτές να μιλούν για ανερχόμενη υπερδύναμη και παράγοντες των ΗΠΑ να την ιεραρχούν σαν τη μεγαλύτερη -προοπτικά- απειλή για τον κυρίαρχο ρόλο τους. -Για το ότι οι εν γένει δυνατότητες της Κίνας είναι μεγάλες δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Άλλο τόσο, ωστόσο, αποτελεί γεγονός ότι ο κινεζικός ιμπεριαλισμός έχει να αντιμετωπίσει πολλά και σοβαρά προβλήματα στην πορεία υλοποίησης των φιλοδοξιών του. Το πρώτο αφορά την ίδια την αστική τάξη, τη δομή, τη συγκρότηση και την πορεία ολοκλήρωσής της. Η επιλογή της κινεζικής Νέας Αστικής Τάξης (ΝΑΤ) μετά το σοβιετικό «μάθημα» ήταν να προχωρήσει στον καπιταλισμό με βάση έναν διαχωρισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων. Ένα τμήμα της ελέγχοντας κόμμα-κράτος-στρατό κρατάει την πολιτική εξουσία και το ρυθμιστικό ρόλο. Το άλλο τμήμα της αφήνεται «ελεύθερο» να δραστηριοποιηθεί σε καθαρά καπιταλιστική βάση. Τελική επιδίωξη είναι η ελεγχόμενη διαμόρφωση όρων για τη δημιουργία μιας ισχυρής αστικής τάξης, με τη συνένωση των δύο τμημάτων της, όταν κριθεί ότι αυτό μπορεί να γίνει χωρίς κραδασμούς, εντάσεις και διαλυτικές συνέπειες. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συμβεί έτσι. Είναι μάλιστα πιθανό το ζήτημα να τεθεί νωρίτερα και «εκτός προγράμματος», καθώς το ισχυροποιούμενο καπιταλιστικά τμήμα μπορεί να διεκδικήσει την απαλλαγή από την κηδεμονία της κρατικής κομματικής πτέρυγας και συνολικά την εξουσία.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 32

αντίθεση

-Οι σχέσεις στη βάση των οποίων κινείται σήμερα η Κίνα στο διεθνές πλαίσιο δεν είναι καθόλου δεδομένες και αμετακίνητες. Ας εξηγηθούμε: Παρ’ όλη τη φιλολογία που αναπτύσσεται, το αμερικανικό ηγετικό σώμα δεν ιεραρχεί την Κίνα σαν τον πρώτο και μέγιστο κίνδυνο. Βασικό του μέλημα είναι να κρατήσει την Κίνα μακριά από τη ρωσική εξάρτηση, να αποτρέψει την ολοκληρωμένη σύμπηξη στρατηγικής συμμαχίας Ρωσίας-Κίνας. Από ‘κεί και πέρα, βεβαίως, είναι στα υπ’ όψη του το να παίρνει μέτρα αποτροπής της ισχυροποίησης της Κίνας αυτής καθαυτής και σε επίπεδα που θα την καθιστούν επικίνδυνη. Αυτή η αντιμετώπιση των ΗΠΑ-Δύσης (που χρονολογείται ήδη από τη δεκαετία του 1970) εκφράζεται και στην αντιμετώπισή της στο οικονομικό πεδίο, στην πραγματοποίηση επενδύσεων στο κινεζικό έδαφος, στην αποδοχή της Κίνας στον ΠΟΕ (αλλά όχι της Ρωσίας), στο άνοιγμα της αμερικανικής αγοράς (και συνολικά της Δύσης) στα κινεζικά προϊόντα. Αυτό ωστόσο δεν είναι κάτι αμετακίνητο ούτε και εξαρτάται από τις διαθέσεις της Κίνας και μόνο. Η πρόσφατη διένεξη για το γιουάν (αλλά και άλλου είδος ενστάσεις) και η εκδήλωση πρόθεσης των ΗΠΑ να επιβάλουν μέτρα προστατευτισμού δείχνει σαφείς τάσεις διαφοροποίησης στον τρόπο αντιμετώπισης της Κίνας. Το αν αυτά εκφράζουν απλώς πιέσεις διαπραγματευτικού χαρακτήρα ή το προοίμιο επιλογών ευρύτερου χαρακτήρα μένει να το δούμε. -Ολα αυτά δείχνουν ότι το «κινεζικό θαύμα» δεν έχει τις απαιτούμενες στέρεες βάσεις που θα διασφάλιζαν την αντοχή και τη συνέχειά του. Η επιβολή, λ.χ., μέτρων προστατευτισμού από τις ΗΠΑ (που πιθανότατα θα ακολουθούνταν και από άλλες δυτικές δυνάμεις) θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στην Κίνα που η οικονομία της στηρίζεται σε καθοριστικό βαθμό στην εξαγωγική της δραστηριότητα. Το πρόβλημα επιτείνεται με βάση και ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά -αδυναμίες της κινεζικής οικονομίας. Τα προϊόντα που εξάγει είναι πλατιάς λαϊκής κατανάλωσης, χαμηλής ποιότητας και ανταγωνιστικά μόνο ως προς την τιμή τους. Σ’ αυτό το πεδίο ωστόσο εύκολα θα μπορούσαν να υποκατασταθούν από προϊόντα άλλων χωρών (π.χ. Ινδία κ.ά.) που μπορούν να τα διαθέσουν το ίδιο φθηνά και ήδη πολλές φορές προσανατολίζονται σε μια τέτοια κατεύθυνση. Δεν εξάγει -επειδή δεν διαθέτει- προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας ώστε να είναι ανταγωνιστική στα πεδία που κινούνται οι άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Στο επίπεδο, δηλαδή, εκείνων των προϊόντων που «αποφασίζουν» για το πώς διαμορφώνεται η «ιεραρχία» στην παγκόσμια αγορά. Στο πεδίο αυτό η Κίνα εξακολουθεί να είναι κατά κύριο λόγο «πελάτης» και σε σημαντικό βαθμό συνεχίζει να εξαρτάται από εισαγόμενη τεχνολογία και τεχνογνωσία. Ταυτόχρονα το πρόβλημά της γίνεται πιο οξύ στο βαθμό που δεν έχει αναπτυγμένη εσωτερική αγορά. Η απόλυτη προτεραιότητα που έχει δο-

θεί κής

ξάρ έτσ ραχ σε ό η κά ομα σκό λον ται

πιέσ μπο τι θ σοβ του τρό έχει προ σει. συν διά την

ασυ το τ τα χ χρε κάθ ται με τ την χώρ χώρ νες τως έκφ αντ

θνές

σώτου να Κίμέίπετων άζεοίηΟΕ ολιταρόι η δείνας. ή το

ενες επικοτια ικό βάνολής δίο λων ήδη

στε ικές υν» δίο μαχνοδεν δο-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 33

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

θεί στον εξαγωγικό τομέα δεν εξισορροπείται από την ύπαρξη μιας εσωτερικής αγοράς, πράγμα που θα μετρίαζε τις συνέπειες των διεθνών πιέσεων. -Σε σχέση με όλα αυτά προβάλλεται -το υπαρκτό- ζήτημα της αλληλεξάρτησης ανάμεσα στις διάφορες οικονομίες. Είναι έτσι αλλά όχι ακριβώς έτσι. Υπάρχουν σχέσεις ισορροπίας στο διεθνές πεδίο που η σοβαρή διαταραχή τους και οι «απότομες» κινήσεις δημιουργούν προβλήματα και κόστη σε όλες τις πλευρές. Όχι όμως τα ίδια και όχι με τις ίδιες συνέπειες, μιας και η κάθε πλευρά δεν εξαρτάται το ίδιο απ’ αυτή τη σχέση. Οπωσδήποτε υπό ομαλές συνθήκες τέτοιες κινήσεις συνήθως αποφεύγονται. Μόνο που βρισκόμαστε σε περίοδο κρίσης και οξύτατου ανταγωνισμού, όπου μεταβάλλονται συνεχώς τα δεδομένα, οι ισορροπίες, οι τάσεις, οι πιέσεις που δέχεται η κάθε πλευρά. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι σε αντιστάθμισμα των αμερικανικών πιέσεων η Κίνα έχει αμερικανικά χρεόγραφα σε κλίμακα πολλών δισ. και μπορεί να απαιτήσει την εξόφλησή τους. Να το απαιτήσει ίσως μπορεί, το τι θα πάρει ωστόσο είναι άλλο ζήτημα. Οπωσδήποτε σε μια τέτοια κρίση σοβαρά προβλήματα θα αντιμετωπίσει και η αμερικανική πλευρά. Όχι όμως του είδους και στην κλίμακα που θα αντιμετωπίσει η Κίνα. Με ανάλογο τρόπο υφίσταται το ζήτημα της αλληλεξάρτησης με Ρωσία. Όπως η Κίνα έχει ανάγκη να αγοράζει οπλικά συστήματα, να εισάγει τεχνογνωσία, να προμηθεύεται αέριο και πετρέλαιο, έτσι και η Ρωσία έχει ανάγκη να πουλήσει. Και εδώ, ωστόσο, σε περίπτωση κρίσης τις μεγαλύτερες και πιο άμεσες συνέπειες θα αντιμετωπίσει η Κίνα. Όσο για την -πάντα ισχυρή- πολιτική διάσταση του ζητήματος, όπως ισχύει για τη Ρωσία, άλλο τόσο ισχύει για την Κίνα. -Αυτή η -συνολική- κατάσταση θεωρούμε πως βρίσκεται πίσω από την ασυνήθιστη για την Κίνα- ένταση που χαρακτηρίζει ορισμένες κινήσεις της το τελευταίο διάστημα. Στην πορεία υλοποίησης των στόχων της όλα αυτά τα χρόνια η κινεζική ηγεσία κρατούσε μια αποφασιστική μεν στάση, όποτε χρειαζόταν, αλλά και «προσεκτική» ως προς τα βήματα που επιχειρούσε κάθε φορά. Αυτή η στάση μοιάζει να διαφοροποιείται ή και να ανατρέπεται σε ορισμένες περιπτώσεις. Αναφερόμαστε, λ.χ., στην ιδιαίτερη οξύτητα με την οποία αντιμετώπισε την αντίθεση με την Ιαπωνία για τα νησιά και την θαλάσσια περιοχή που τα περιβάλλει και τα οποία διεκδικούν οι δύο χώρες, στις κινήσεις του κινεζικού στόλου που προκαλούν ανησυχίες στις χώρες της περιοχής, στη ρητορική των Κινέζων ηγετών που παίρνει ορισμένες φορές ασυνήθιστα γι’ αυτούς επιθετικούς τόνους. Δεν είναι απαραιτήτως ένδειξη ισχύος και σιγουριάς. Περισσότερο νομίζουμε ότι αποτελούν έκφραση των ανησυχιών και των πιέσεων με βάση τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Επειδή -πέρα από όσα αναφέρθηκαν- υπάρχει το ζήτημα του

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 34

αντίθεση

γενικότερου ανταγωνισμού με την Ιαπωνία, υπάρχουν οι αντιθέσεις με Ινδία, Βιετνάμ, η αντιμετώπιση της αυστραλιανής (διάβαζε αμερικανικής δυτικής) δράσης στην περιοχή, το πρόβλημα της Κορέας. Πάνω απ’ όλα, το ζήτημα της Ταϊβάν που -πέρα από οικονομικό, εδαφικό και στρατηγικό ενδιαφέρον- έχει και μια μεγάλη συμβολική σημασία καθώς εκφράζει τη μη ολοκλήρωση της κυριαρχίας της Κίνας σ’ αυτό που θεωρεί εθνικό της έδαφος. Ολα αυτά επιτείνονται από τις εντάσεις που δημιουργεί η κρίση του συστήματος, τις πιέσεις που ασκούνται σ’ όλους, την πιθανότητα επιτάχυνσης όλων των προτσές. Αυτά είναι που κάνουν την κινεζική ηγεσία (και όχι μόνο αυτήν) να ανεβάζει τους τόνους και τους ρυθμούς της κίνησής της. Το αν και τι θα «προλάβει» μένει να το δούμε. Η εξέλιξη όλων των ζητημάτων στα οποία αναφερθήκαμε θα συναρτηθεί και με την τροπή που θα πάρουν και με το πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις της άρχουσας τάξης με την εργατική τάξη, την αγροτιά και συνολικά τις λαϊκές μάζες της Κίνας. Η πολιτική που εφαρμόζεται για τη διαμόρφωση και ολοκλήρωση της συγκρότησης της αστικής τάξης της Κίνας έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά μιας συσσώρευσης πρωταρχικού χαρακτήρα. Της πιο απροκάλυπτης απαλλοτρίωσης των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης. Του πιο απάνθρωπου ξεριζώματος και προλεταριοποίησης της αγροτιάς, της επιβολής των πιο βάρβαρων μεθόδων εκμετάλλευσης, της εξαθλίωσης των λαϊκών μαζών. Σ’ αυτά είναι που βασίζεται το «κινεζικό θαύμα» απέναντι στο οποίο εκστασιάζονται πολλοί και διάφοροι. Η αντίσταση σ’ αυτή τη βαρβαρότητα έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό με αγροτικές εξεγέρσεις που καταστάλθηκαν βίαια και αιματηρά και συνεχίζεται στις μέρες μας με την ανάπτυξη του απεργιακού κινήματος της εργατικής τάξης. Και βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Οι λογαριασμοί που έχει ανοίξει η αστική τάξη με τους Κινέζους εργάτες και συνολικά τον κινεζικό λαό θα λυθούν στο πεδίο μιας ταξικής πάλης που έχει πολύ δρόμο ακόμα μπροστά της. Σημ.: Με αφορμή όλα αυτά θα θέλαμε να θυμίσουμε ορισμένα πράγματα σε εκείνους που -από τ’ «αριστερά» παρακαλώ- συνεχίζουν να βυσσοδομούν ενάντια στον Στάλιν (χωρίς να «παραμελούν» και τον Μάο) αλλά και σ’ όσους καλόπιστους έχει θολώσει η κρίση τους από την επί δεκαετίες αντιδραστική προπαγάνδα. Η εκβιομηχάνιση στη Ρωσία τη δεκαετία του 1930 έγινε σε συνθήκες περικύκλωσης, αποκλεισμού και απειλών πολέμου. Απαίτησε σίγουρα μεγάλες προσπάθειες και πολύ δουλειά από την εργατική τάξη και τους λαούς της Ρωσίας. Συνοδεύτηκε ωστόσο από πλήρη κατοχύρωση των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, δωρεάν ασφάλιση, περίθαλψη, παιδεία για τη νεολαία, σειρά άλλων κοινωνικών παροχών και συνολική άνοδο του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών μαζών. Όποιοι, λοιπόν, διατη-

ρού τιμο δεν

ιαΠ

χή κ τελε μεγ δεν Το τιω όρι μπο τή τ υπό (Όπ

γρα Ασφ νία νολ που σοσ χθη της και ανα τηγ

καθ χε η την λίνη διά της αγο στο

με κής , το ενμη δατου χυνόχι Το

ρτησχέικά φωτα Της ξης. ιάς, σης πέ-

ό με εχίγαέχει ικό όμα

ατα δοκαι ντι930 παίτάρωψη, ική ατη-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 35

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

ρούν στοιχεία εντιμότητας μπορούν να κάνουν τις συγκρίσεις. Όποιοι προτιμούν να συνεχίσουν να δίνουν εξετάσεις «αντισταλινισμού» στο σύστημα, δεν έχουν παρά να ακολουθήσουν το δρόμο που έχουν διαλέξει. ιαΠωνια. μΠροστα σΕ δυσκολΕσ αΠοφασΕισ

Η πρόσφατη όξυνση της αντίθεσης με την Κίνα για τη θαλάσσια περιοχή και τα νησιά που και οι δύο χώρες διεκδικούν ανέδειξε αυτό που αποτελεί το βασικό πρόβλημα της Ιαπωνίας ως ιμπεριαλιστικής δύναμης: Μια μεγάλη χώρα με επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης πρώτης γραμμής αλλά που δεν διαθέτει αναλόγου επιπέδου στρατιωτική στήριξη των επιδιώξεών της. Το ότι είναι αναγκασμένη να κινείται υπό αμερικανική στρατηγική στρατιωτική κάλυψη (ακόμη και απέναντι σε χώρες σαν την Β. Κορέα) δείχνει τα όρια στα οποία μπορεί να κινηθεί και το ποιας κλίμακας πρωτοβουλίες μπορεί να πάρει. Οχι επειδή δεν έχει τις προϋποθέσεις για να αναπτύξει αυτή την πλευρά της ισχύος της, αλλά επειδή συνεχίζει να τελεί -στην ουσίαυπό το καθεστώς που της επιβλήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. (Όπως άλλωστε και στην άλλη μεγάλη ηττημένη, τη Γερμανία). -Με αυτούς τους όρους το «ιαπωνικό θαύμα», για το οποίο τόσα έχουν γραφτεί παλαιότερα, ούτε τόσο θαύμα υπήρξε ούτε ακριβώς ιαπωνικό. Ασφαλώς και στηρίχθηκε στις δυνατότητες που είχε ήδη αναπτύξει η Ιαπωνία. Ταυτόχρονα, ωστόσο, στηρίχθηκε με κάθε τρόπο από τις ΗΠΑ (και συνολικά τη Δύση) με κάθε τρόπο. Όπως και στην περίπτωση της Γερμανίας, που επιλέχθηκε να στηριχθεί ως άμεσος δυτικός «φραγμός» απέναντι στο σοσιαλιστικό τότε- στρατόπεδο στην Ευρώπη, ένας ανάλογος ρόλος επιλέχθηκε για την Ιαπωνία στην ανατολή. Το να αποτελέσει βασικό στήριγμα της πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στη Σ.Ε. και την τότε σοσιαλιστική Κίνα και στον έλεγχο του Ειρηνικού. Μια επιλογή που βοήθησε την Ιαπωνία να αναπτυχθεί οικονομικά στο πιο υψηλό επίπεδο αλλά πάντοτε υπό τη στρατηγική-πολιτική κηδεμονία των ΗΠΑ. -Οι ανατροπές του 1989-1991 δεν απάλλαξαν την Ιαπωνία από αυτό το καθεστώς. Μάλιστα στην περίπτωσή της δεν υπήρχαν καν τα οφέλη που είχε η Δυτική Γερμανία που προσάρτησε την Ανατολική Γερμανία. Όταν με την σειρά της η Ιαπωνία διεκδίκησε από την παραπαίουσα Ρωσία τη Σαχαλίνη, δεν υποστηρίχθηκε μήτε από τους δυτικούς «φίλους» της. Αντίθετα, η διάλυση του ανατολικού μπλοκ έθεσε τέρμα στην προνομιακή μεταχείριση της Ιαπωνίας στο οικονομικό πεδίο και στις προσβάσεις της στις διεθνείς αγορές. Η οικονομική κρίση που αντιμετώπισε τότε μπορεί να εκδηλώθηκε στον οικιστικό τομέα αλλά η επέκτασή της στο τραπεζικό σύστημα κατέδει-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 36

αντίθεση

ξε το πόσο ευρύτερα αίτια είχε. (Παρεμπιπτόντως, ας θυμίσουμε ότι ελάχιστα τη βοήθησαν τα χρέη -σε κλίμακα δισ.- των ΗΠΑ προς την Ιαπωνία τότε). Μια κρίση που παρά τις προσπάθειές της ποτέ δεν μπόρεσε να την ξεπεράσει ολοκληρωμένα και η οποία συνεχίστηκε για να «συναντηθεί» στις μέρες μας με τη συνολική κρίση του συστήματος. -Μ’ αυτή τη συνεχιζόμενη κρίση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη η Ιαπωνία καθώς και μ’ ένα σύνολο σοβαρών έως οξύτατων προβλημάτων. Όλα αυτά τα χρόνια καταβλήθηκαν μεγάλες προσπάθειες (και κεφάλαια) για την αναστήλωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που δέχτηκε και νέα πλήγματα (όπως άλλωστε όλα στον κόσμο) από την πρόσφατη οικονομική κρίση. Το τελευταίο διάστημα διοχετεύτηκαν σημαντικά κεφάλαια για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας αλλά χωρίς τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι αιτίες, και πέρα από αυτές που αποτελούν έκφραση της φύσης του καπιταλιστικού συστήματος αλλά και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, έχουν και τις ιδιαίτερες ιαπωνικές τους πλευρές. Η ιαπωνική οικονομία χωρίς να έχει τη μονομερή εξωστρέφεια που έχει σήμερα η κινεζική στηριζόταν, ωστόσο, και αυτή και σε καθοριστικό βαθμό στις εξαγωγές που την κατέστησαν παγκόσμια οικονομική δύναμη. (Που, ας σημειωθεί, βασίζονταν κι αυτές στις χαμηλές τιμές των ιαπωνικών προϊόντων). Την τελευταία εικοσαετία ωστόσο χάνει αγορές, χάνει θέσεις, βρίσκεται σε πορεία καθόδου στην παγκόσμια οικονομική ιεραρχία. Πέρα από τον ανταγωνισμό με τις άλλες δυνάμεις, αντιμετωπίζει πλέον -και ειδικότερα στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού- τον ανταγωνισμό της Κίνας, της Ν. Κορέας κ.ά. Όλα αυτά έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της οικονομίας της που υπογραμμίζεται από μια όλο και αυξανόμενη ανεργία. Ας σημειωθεί ότι ένα από τα χαρακτηριστικά του γιαπωνέζικου καπιταλιστικού μοντέλου ήταν ότι είχε πολύ περιορισμένη ανεργία απ’ ό,τι άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες. -Αντιμέτωπη πλέον και λειτουργώντας στα πλαίσια και με τους όρους της συνολικής κρίσης του συστήματος, η ιαπωνική αστική τάξη έχει ένα επιπλέον και κρίσιμο πρόβλημα να λύσει. Γνωρίζει (όπως και οι άλλες δυνάμεις εξ’ άλλου) ότι οι απαντήσεις στα ζητήματα που έχουν τεθεί (της αναδιάταξης δυνάμεων κ.ά.) δεν θα δοθούν με βάση και μόνο τους «νόμους της αγοράς» και σε στιλ τραπεζικών συναλλαγών. Θα δοθούν στη βάση του πιο άγριου ανταγωνισμού, όπου η κάθε δύναμη θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που διαθέτει. Εκεί βρίσκεται το δικό της έλλειμμα. Ταυτόχρονα αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να βασίζεται στην κάλυψη (με όρους μάλιστα κηδεμονίας) των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έχουν τα δικά τους προβλήματα, ανάγκες και ιεραρχήσεις, αυτά προτάσσουν πάντα και -αν χρειαστεί και όπως ήδη το έχουν δείξει- ακόμη και σε βάρος της Ιαπωνίας. (Για το πόσο αδίστακτες

μπο το θ

ζήτη σιά Ιαπ από σεις μακ μέν ηττ

προ αντ ουα νική μεν συμ πόν παρ ναι κτικ νά κ

γίνο μαζ κτο αντ δυά που λα σ νικο έστ που μον και

άχιτόξεστις

πωΌλα για νέα ική την ποφύκής

έχει αθαμη. κών εις, έρα ιδιτης νάμεέζιαπ’

ους επινάνατης πιο μέντιστα κες ήδη τες

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 37

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

μπορούν να είναι, υπάρχει πάντα η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι να τους το θυμίζει). -Αυτό είναι που περισσότερο απ’ όλα τα άλλα έχει θέσει πλέον πολιτικό ζήτημα στα πλαίσια της αστικής τάξης, με όξυνση των αντιθέσεων στα πλαίσιά της έως και σε επίπεδα πολιτικής κρίσης. Το κόμμα που κυβερνούσε την Ιαπωνία επί δεκαετίες από το τέλος του πολέμου έχασε για πρώτη φορά πριν από ένα διάστημα την εξουσία. Έχουν ανοίξει συζητήσεις και αντιπαραθέσεις για αλλαγή του Συντάγματος, για επανεξοπλισμό έστω σε ορισμένη κλίμακα της Ιαπωνίας κ.λπ. (Ας σημειωθεί ότι το Σύνταγμα της Ιαπωνίας παραμένει το ίδιο στη βάση και την ουσία του με αυτό που υπαγόρευσε στους ηττημένους Ιάπωνες ο Μακ Αρθουρ μετά τη συνθηκολόγησή τους). Η απάντηση στο πρόβλημα δόθηκε -μέχρις ώρας- από το… φορέα του προβλήματος. Η ιαπωνική κυβέρνηση αξιοποιώντας και τις αυξανόμενες αντιδράσεις του ιαπωνικού λαού και ιδιαίτερα των κατοίκων της Οκινάουα (που έχουν υποστεί τα μύρια όσα από την εκεί παρουσία της αμερικανικής βάσης) ζήτησε την απομάκρυνσή της. Οι Αμερικάνοι, όπως ήταν αναμενόμενο, αντέδρασαν έντονα. Τελικά και για να σωθούν τα προσχήματα συμφωνήθηκε η βάση να «μετακομίσει» λίγο παραπέρα. Η απαλλαγή λοιπόν από την κηδεμονία των ΗΠΑ με την έγκριση του κηδεμόνα ήταν και παραμένει σχήμα οξύμωρο. Η Ιαπωνία μπορεί να περιμένει. Το ζήτημα είναι ότι οι πιέσεις που δημιουργούν οι εξελίξεις γίνονται όλο και πιο ασφυκτικές (για όλους) και -αργά ή γρήγορα- θα υπάρξουν νέες οξύνσεις, πιθανά και σε επίπεδα κρίσης. -Οι συνέπειες όλων αυτών των εξελίξεων για τον ιαπωνικό λαό είναι και γίνονται όλο και πιο οδυνηρές. Η ανεργία, η εξαθλίωση ευρύτατων λαϊκών μαζών παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις, ενώ η απελπισία, οι αυτοκτονίες εργαζομένων παίρνουν μορφές επιδημίας. Από την άλλη μεριά, οι αντιδράσεις απέναντι στην αμερικανική επικυριαρχία αρχίζουν να συνδυάζονται πλέον και με αγώνες ταξικού χαρακτήρα. Οι Ιάπωνες εργάτες που κάποτε «απεργούσαν»… δουλεύοντας και φορώντας απλώς μια κορδέλα στο κεφάλι που έγραφε «απεργώ» (άλλο ένα χαρακτηριστικό του ιαπωνικού «θαύματος») αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι για να απεργήσουν έστω με κορδέλα- πρέπει πρώτα να βρουν δουλειά. Η «εργασιακή ειρήνη» που αποτελούσε βασικό χαρακτηριστικό του ιαπωνικού καπιταλιστικού μοντέλου ανήκει και αυτή στο παρελθόν. Αυτό είναι και το πιο παρήγορο και ελπιδοφόρο.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 38

αντίθεση

σΕ αναζητηση ρολου

Στο παγκόσμιο ταμπλό άρχισαν τα τελευταία χρόνια να προβάλλουν με τις δικές τους αξιώσεις και δυνάμεις που στο προηγούμενο διάστημα κρατούσαν πιο «χαμηλούς τόνους» (Ινδία, Βραζιλία, Ιράν, Σαουδική Αραβία, Βενεζουέλα, Αργεντινή, Τουρκία, Αίγυπτος, Μεξικό, Βόρεια και Νότια Κορέα, Νότια Αφρική κ.ά.). Η τάση αυτή αναφάνηκε κύρια την περίοδο που αναδείχτηκε το αδιέξοδο της στρατηγικής των ΗΠΑ, τα ρήγματα στο δυτικό μπλοκ, η επανεμφάνιση στο προσκήνιο της Ρωσίας, η άνοδος της Κίνας και γενικότερα η όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Εξελίξεις που συνέβαλαν στο να ξεπεράσουν αυτές οι χώρες το «μούδιασμα» που κυριαρχούσε την περίοδο που οι ΗΠΑ, ακολουθούμενες και από άλλες δυτικές δυνάμεις, συνέτριβαν όσες χώρες «δυστροπούσαν» απέναντι στη Νέα Τάξη Πραγμάτων: Το Ιράκ το 1991, την Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, ξανά το Ιράκ το 2003 (τη Ρουμανία την είχε ήδη τσακίσει ο Γκορμπατσόφ το 1989 για δικό του λογαριασμό, άλλο τι του βγήκε τελικά). Στη διαδικασία αναδιάταξης δυνάμεων που συντελείται προσπαθούν και αυτές να αναβαθμίσουν τη θέση και το ρόλο τους αξιοποιώντας όπως και όσο μπορούν τις αντιθέσεις και τα περιθώρια που αυτές δημιουργούν ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Ως φαινόμενο -και πάντα τηρουμένων των αναλογιών- θα μπορούσε να συγκριθεί με το «Κίνημα των Αδεσμεύτων» που κινούνταν τότε (τις δεκαετίες πριν το 1990) ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα και αποτελούνταν από χώρες με ανάλογα χαρακτηριστικά και επιδιώξεις. -Αυτό πάντως που θα κρίνει την πορεία των πραγμάτων δεν είναι οι όποιες ομοιότητες και αναλογίες με καταστάσεις άλλων εποχών. Θα είναι κυρίως τα δεδομένα, τα χαρακτηριστικά, οι τάσεις και οι συσχετισμοί της σημερινής περιόδου. Αυτές κατά βάση είναι που καθορίζουν τις δυνατότητες, τις προοπτικές αλλά και τα όρια των επιδιώξεων αυτών των χωρών. Εξετάζοντας τα χαρακτηριστικά τους αυτό που βλέπουμε είναι πως πρόκειται για χώρες που ιστορικά οι αστικές τους τάξεις δεν μπόρεσαν να διαμορφωθούν και να συγκροτηθούν ολοκληρωμένα, ενώ σε ορισμένες απ’ αυτές (κύρια αραβικές, μουσουλμανικές) ισχυρό έως κύριο ρόλο έχουν φεουδαρχικές δυνάμεις. Στις περισσότερες των περιπτώσεων φέρουν τα ίχνη του γεγονότος ότι υπήρξαν αποικίες των δυτικών αποικιοκρατικών δυνάμεων, ενώ στο σύνολό τους σχεδόν έχουν βιώσει δεκαετίες εξάρτησης από τον ιμπεριαλισμό χωρίς και σήμερα να έχουν απαλλαγεί πλήρως απ’ αυτήν. -Αν αναζητούσαμε το θεμελιώδες υπόβαθρο των σημερινών τάσεων, θα το συναντούσαμε στην αντίθεση ιμπεριαλισμού-λαών. Μόνο που στην πε-

ρίπ της τοιε λαώ ρες κεαξιο ενδ ναι ρια και μετω στικ ίδιο

ουσ πως ούς δεδ ιμπ λια Του και του του ηκ ουν ντα δύν

της ρα που διώ αστ του περ και από ενά

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 39

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

ν με ραβία, Κοπου υτινας δυτο ενες αν» βία, ίσει ελιούν πως ούν υμέΑδεστα στι-

ι οι ίναι της ότηών. κειορυτές αργεων, τον θα πε-

ρίπτωση αυτή εκφράζεται με ατελή, με στρεβλό τρόπο. Παίρνει τη μορφή της τάσης των αστικών τάξεων αυτών των χωρών να ολοκληρωθούν σαν τέτοιες, βασιζόμενες πρώτα και κύρια στην εκμετάλλευση και καταπίεση των λαών τους. Μια πολιτική που σε πολλές περιπτώσεις παίρνει τις πιο βάρβαρες και αναχρονιστικές μορφές. Ταυτόχρονα επιδιώκουν -όπως αναφέρθηκε- να αναβαθμίσουν τη θέση και το ρόλο τους στο παγκόσμιο ταμπλό αξιοποιώντας τα περιθώρια που δημιουργούνται με βάση την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων. Η μορφή που παίρνει αυτή η επιδίωξη είναι κατά κύριο λόγο της διαπραγμάτευσης, της συνδιαλλαγής με τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, της στήριξης της μιας απέναντι στην άλλη (ή άλλες) και όποτε και αν χρειαστεί ακόμη και σε βάρος των λαών τους. Το πώς αντιμετωπίζουν το λαό από τη μια και το πώς τις σχέσεις τους με τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις από την άλλη, δεν είναι τίποτε άλλο από τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. -Αυτά τα δεδομένα, συνολικά παρμένα, καθορίζουν το περιεχόμενο, την ουσία, το χαρακτήρα αλλά και τα όρια των επιδιώξεών τους. Με δεδομένο πως ούτε θέλουν ούτε και μπορούν να στηριχθούν αποφασιστικά στους λαούς τους, οι κινήσεις τους θα υπόκεινται στην καθοριστική επίδραση των δεδομένων και του κλίματος που θα διαμορφώνουν οι πρωτοβουλίες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα ξαναβάλουν τα κεφάλια μέσα με την πρώτη πίεση ή απειλή της α ή β ιμπεριαλιστικής δύναμης. Τουλάχιστον όχι όλες μιας και δεν έχουν όλες το ίδιο βάρος, δυνατότητες και αντοχές ή, αντίστροφα, μιας και δεν συνεπάγεται το ίδιο κόστος για τους ιμπεριαλιστές το να επιχειρήσουν να επιβάλλουν βίαια τις θελήσεις τους σε κάποια απ’ αυτές. Το ζήτημα είναι πως όσο θα οξύνεται γενικότερα η κατάσταση και προσεγγίζει τα «θερμά» της σημεία τόσο και θα στενεύουν τα περιθώρια των κινήσεων αυτών των χωρών, τόσο και θα αναγκάζονται να ευθυγραμμίζονται ή να προσκολλώνται στην α ή β ιμπεριαλιστική δύναμη ή μπλοκ. -Η στάση μας απέναντι σ’ αυτές τις εξελίξεις οφείλει να παίρνει υπ’ όψη της όλα τα δεδομένα. Είναι ένα ζήτημα το ότι στην περίπτωση που μια χώρα αντιμετωπίζει τις πιέσεις, τους εκβιασμούς των ιμπεριαλιστών, εκείνο που προέχει είναι η πιο αποφασιστική εναντίωση στις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις. Είναι όμως εντελώς διαφορετικό η συνολική στάση απέναντι στις αστικές τάξεις (ή και φεουδαρχικές) αυτών των χωρών και της πολιτικής τους. Μιας πολιτικής που δεν είναι μόνο αντιλαϊκή αλλά που σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζει τα όρια της μαζικής εξόντωσης πληθυσμών (Ινδία αλλά και Βραζιλία). Ας μην υπάρχουν αυταπάτες σαν αυτές που καλλιεργούνται από όσους αναζητούν «έτοιμες» και εύκολες λύσεις και διεξόδους. Η πάλη ενάντια στο καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα, η αντίθεση των λαών

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 40

αντίθεση

στον ιμπεριαλισμό μπορεί να πάρει συγκεκριμένη και ουσιαστική μορφή μόνο στη βάση της συγκρότησης των λαϊκών δυνάμεων. Μια συγκρότηση που προϋποθέτει το ξεπέρασμα της λογικής τής οποιασδήποτε μορφής συνδιαλλαγής με τον ιμπεριαλισμό και περνάει υποχρεωτικά μέσα από την αντιπαράθεση και την πάλη ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική των αστικών (και φεουδαρχικών) τάξεων αυτών των χωρών. ο ρολοσ και τα καθηκοντα των λαων

Εξετάζοντας την κατάσταση στον κόσμο, σταθήκαμε κυρίως στο πώς διαμορφώνεται αυτός με βάση την κυριαρχία του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος, την πολιτική του κεφαλαίου, τις τάσεις, τις επιδιώξεις των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Με βάση τη γενικευμένη κρίση στην οποία παραδέρνει το σύστημα καθώς και την προοπτικής που διαμορφώνεται με βάση όλα αυτά τα δεδομένα. Στην εξέτασή μας αυτή «απουσίαζε» κατά βάση ο ρόλος που έχει ή που μπορεί να έχει η εργατική τάξη, οι λαοί, το κίνημα και συνολικά η ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Αυτός ο τρόπος εξέτασης του ζητήματος και ανταποκρίνεται και δεν ανταποκρίνεται σ’ αυτά που πραγματικά υφίσταται. Ας εξηγηθούμε περισσότερο. -Είναι πραγματικό γεγονός ότι η ήττα του εργατικού επαναστατικού κινήματος, ο αφοπλισμός και η αποσάθρωση του Μετώπου Πάλης των λαών έχει δώσει τη δυνατότητα στις δυνάμεις του συστήματος να λειτουργούν και να προωθούν την πολιτική τους ενάντια στους λαούς χωρίς μεγάλες (εκτός εξαιρέσεων) αντιστάσεις και περισπασμούς και -πάνω απ’ όλα- χωρίς να αισθάνονται την «απειλή» που αποτελούσε γι’ αυτές η ύπαρξη του συγκροτημένου Εργατικού Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κινήματος και των σοσιαλιστικών χωρών. Μάλιστα αυτή η σχέση πραγμάτων έχει «απελευθερώσει» τις πιο αντιδραστικές και επιθετικές τάσεις του συστήματος, τα πιο βάρβαρα εγκληματικά και επικίνδυνα (δηλαδή τα πραγματικά) χαρακτηριστικά του συστήματος. Αυτός είναι και αυτός θα ‘ναι ο κόσμος που έρχεται ενόσω διαμορφώνεται με τους όρους του συστήματος και την ανεξέλεγκτη δράση των κυρίαρχων δυνάμεων και των επιδιώξεών τους. Ανεξάρτητα από το πώς και με ποιον τρόπο θα εξελιχθούν οι σχέσεις-αντιθέσεις ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές και ποια διάταξη δυνάμεων θα διαμορφώνουν, το βέβαιο είναι πως θα ‘ναι ένας κόσμος βαρβαρότητας. Ένας κόσμος ανηλεούς εκμετάλλευσης των εργαζόμενων λαϊκών μαζών, αδυσώπητης καταπίεσής τους, όπου τα δικαιώματα της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας και της δημοκρατίας θα «υπάρχουν» μόνο κατ’ επίφασιν (και αν), όπου το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή θα αντιμετωπίζεται με όρους «κόστους».

πλε νολ του βαρ ζών έρχ

Έχο του είνα ανα με τ λά το κ πει ότι νή Ε τον ένα συν την τη μ αντ ούσ τερ πτύ αντ οι ό ρα επίθ ταυ τρό συν σότ τητ που λεια ιμπ

ρφή ηση υντην κών

πώς ριαδιώτην φώζε» αοί, εξέυτά

κιαών και τός αιοτησοέχει μακά) μος την ους. ντιορκόών, ανεαν), υς».

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 41

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

-Αυτή ωστόσο είναι η μια πλευρά που καθορίζει τις εξελίξεις. Η άλλη πλευρά συνδέεται με την παρέμβαση, την πάλη της εργατικής τάξης και συνολικά των λαών, της αντιπαράθεσης και αναμέτρησής τους με τις δυνάμεις του συστήματος. Το αν ο κόσμος που έρχεται θα φέρει τη σφραγίδα της βαρβαρότητας ή εκείνη των προσδοκιών και των οραμάτων των λαϊκών μαζών, θα καθοριστεί από την έκβαση της ταξικής πάλης στους καιρούς που έρχονται. -Δεν αγνοούμε καθόλου ούτε παρακάμπτουμε τα πραγματικά δεδομένα. Έχουμε πλήρη επίγνωση ότι σ’ αυτόν τον αγώνα οι λαοί έχουν απέναντί τους ένα πανίσχυρο σύστημα. Όχι όμως και ανίκητο. Ο καπιταλισμός δεν είναι μονόδρομος. Μονόδρομος είναι για τους λαούς μόνο η πάλη για την ανατροπή του. Δεν το θεωρούμε αυτό ούτε εύκολο ούτε απλό. Δεν τρέφουμε τέτοιου είδους αυταπάτες. Έχουμε πλήρη επίγνωση των δυσκολιών αλλά και της σκληρότητας μιας τέτοιας αναμέτρησης. Εκτιμούμε ωστόσο πως το καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα είναι αναγκαίο, μπορεί και πρέπει να ανατραπεί. Την εκτίμησή μας αυτή δεν στηρίζουμε μόνο στο γεγονός ότι κάτι τέτοιο το έχει αποδείξει κιόλας η ιστορία με τη μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση και όλες τις ανατροπές που ακολούθησαν συγκλονίζοντας τον κόσμο. Τη στηρίζουμε κυρίως στο ότι αυτό δεν ήταν ένα περιστασιακό, ένα τυχαίο γεγονός που απλώς συνέβη κάποτε, αλλά στους όρους και στις συνθήκες που οδήγησαν σ’ αυτό. Αυτούς που ανέδειξαν ως αναγκαιότητα την ανατροπή του συστήματος και εκείνους που αυτήν την αναγκαιότητα τη μετέτρεψαν σε δυνατότητα. Στη βαρβαρότητα του συστήματος και στις αντιθέσεις που προκαλούσε, στην οργή των λαϊκών μαζών που ενεργοποιούσε. Στο ότι οι λαοί με κορμό την εργατική τάξη, συγκροτημένη στο ανώτερο πολιτικό ιδεολογικό κομμουνιστικό της επίπεδο, μπόρεσαν να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους σε δύναμη συνολικής και νικηφόρας αντιπαράθεσης με το σύστημα. Ακόμη περισσότερο, τη στηρίζουμε στο ότι οι όροι που αναδεικνύουν μια τέτοια αναγκαιότητα υφίστανται και σήμερα και τη θέτουν ακόμη πιο επιτακτικά. Η βαρβαρότητα του συστήματος, η επίθεση ενάντια στις λαϊκές μάζες παίρνει τις πιο αδυσώπητες μορφές και ταυτόχρονα πλήττει όλο και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Με αυτόν τον τρόπο προκαλεί την όλο και οξύτερη αντίθεση τής όλο και μεγαλύτερης, της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας, αποσαθρώνοντας όλο και περισσότερο την κοινωνική βάση στήριξης και αποδοχής του. Αυτή η αναγκαιότητα γίνεται ακόμα πιο επιτακτική με βάση τα αδιέξοδα του συστήματος που, ανακυκλωνόμενα, δημιουργούν τεράστιους κινδύνους για την ασφάλεια των λαών και την παγκόσμια ειρήνη. -Από την άποψη αυτή η αναγκαιότητα ανατροπής του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος προβάλλει ως όρος όχι μόνο για την υλοποίη-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 42

αντίθεση

ση των προσδοκιών των λαών αλλά και για την ίδια την επιβίωση της ανθρωπότητας. Η διαδικασία μετατροπής αυτής της αναγκαιότητας σε δυνατότητα έχει κιόλας ξεκινήσει να συντελείται μέσα στους αγώνες που αναπτύσσουν οι λαοί σε κάθε γωνιά της γης. Από τις εργατικές απεργίες μέχρι τις αγροτικές κινητοποιήσεις και εξεγέρσεις κι από τα ξεσπάσματα της νεολαίας μέχρι τα ένοπλα επαναστατικά κινήματα στο Νεπάλ, στην Ινδία, στο Περού και σε μια σειρά άλλες χώρες. Οπωσδήποτε αυτή η διαδικασία μετατροπής της αναγκαιότητας σε δυνατότητα θέλει τους δικούς της όρους και το δικό της «χρόνο». Μ’ αυτή την έννοια το άμεσο, το πρωταρχικό και το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι λαοί είναι η συγκρότηση των δικών τους δυνάμεων. Δεν ήταν ποτέ ένα απλό ή ένα εύκολο ζήτημα. Πολύ περισσότερο σήμερα που προβάλλει με περισσότερες δυσκολίες και σύνθετα προβλήματα. Προβλήματα που συνδέονται με την ήττα, με τις συνέπειες και τους όρους που αυτή έχει διαμορφώσει. -Μπορούμε να πούμε ότι στη σχέση του με τη συνολική κατάσταση το κίνημα βιώνει και αυτό τη δική του κρίση και μ’ αυτήν έχει να αναμετρηθεί. Βρίσκεται και αυτό σε μια περίοδο μετάβασης, ανασύστασης και ανασυγκρότησής του με βάση τις απαιτήσεις της εποχής και των καιρών που έρχονται. Το πώς θα αντιμετωπιστούν αυτές οι απαιτήσεις θα καθορίσει και τους όρους συγκρότησης και συνακόλουθα την επίδρασή της στην εξέλιξη της ταξικής πάλης. Σ’ αυτή τη βάση αποκτά πρωτεύουσα σημασία η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι βιώνουμε την περίοδο των συνεπειών που είχε η ήττα για το κίνημα. Όχι για να απελπιστούμε και να σηκώσουμε τα χέρια, αλλά για να τις αντιμετωπίσουμε. Δεν θα ‘ναι εύκολο, ούτε γρήγορο, ούτε ζήτημα κάποιων διακηρύξεων. Είναι ζήτημα πάλης και σ’ όλα τα πεδία της, στο θεωρητικό, στο ιδεολογικό, στο πολιτικό και πάντα σε πλήρη -«πρακτική»- σύνδεση με τη διεξαγόμενη καθημερινή ταξική πάλη. Τα προβλήματα αυτά δεν μπορούμε ούτε να τα αγνοούμε, σαν να μην υπάρχουν, ούτε να τα ξορκίζουμε αλλά ούτε και να τα αντιμετωπίζουμε με δέος και σαν κάτι το ανυπέρβλητο. Η ανθρωπότητα γενικά και το εργατικό επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα ειδικότερα έχουν κι άλλες φορές αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα και δυσκολίες που φάνταζαν ανυπέρβλητες. Πάντοτε, ωστόσο, η ιστορία έβρισκε τρόπο να προχωρήσει και πάντοτε η πάλη των λαών ήταν αυτή που άνοιγε τους δρόμους για να βαδίσει. -Θεμελιώδη αναγκαιότητα αποτελεί η «εκ νέου» συγκρότηση της εργατικής τάξης σε «τάξη για τον εαυτό της». Η -συγκροτημένη- εργατική τάξη αποτέλεσε τη βασική δύναμη της πάλης, της εφόδου, της νίκης των λαών και των κατακτήσεών τους. Από την άλλη μεριά, ο «παροπλισμός» της υπήρξε ο θεμελιώδης παράγοντας της οπισθοχώρησης, της παλινόρθωσης, της ήττας, που με τη σειρά τους συνετέλεσαν στην ακόμη μεγαλύτερη αποσυγκρό-

τησ τημ στιε λαϊ ανα εργ μεγ λιστ την

η αν του τη α δίο σμα με φ όρο τερ ξη α δια εκτ δια γησ την

πρω τησ κής ρία κομ εκε θα τ χου νετα επε στικ τελε ιστο κές σε ό

ανναναέχρι νεδία, σία ους και ηση μα. και συ-

το ρηναέρκαι λιξη νειυ είχέρο, πεήρη ροουν, και νατωΠάε η

γαάξη και ρξε ήτρό-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 43

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

τησή της. Οσο μας αφορά, έχουμε την άποψη ότι η εργατική τάξη συγκροτημένη τόσο σε εθνική όσο και διεθνή κλίμακα μπορεί να αναπτύξει τεράστιες δυνατότητες, να εμπνεύσει και να συσπειρώσει γύρω της ευρύτερες λαϊκές μάζες σε Μέτωπο ικανό να αντιπαρατεθεί αποτελεσματικά και να αναμετρηθεί νικηφόρα με το σύστημα. Σ’ αυτή τη βάση, η συγκρότηση της εργατικής τάξης αποτελεί το πιο κρίσιμο ζήτημα και ταυτόχρονα την πιο μεγάλη ελπίδα των λαών για την αντιμετώπιση της καπιταλιστικής ιμπεριαλιστικής βαρβαρότητας και καμία άλλη δύναμη στον κόσμο δεν μπορεί να την υποκαταστήσει σ’ αυτό το ρόλο. -Συστατικά στοιχεία αυτής της συγκρότησης αποτελούν η διαμόρφωση, η ανάπτυξη και η αφομοίωση της δικής της (της εργατικής τάξης) θεώρησης του κόσμου, της δικής της ιδεολογίας. Αυτής που αποτυπώνει την αγεφύρωτη αντίθεσή της με το καπιταλιστικό σύστημα, που αναπτύσσεται στο πεδίο της καθημερινής πάλης ενάντιά του, που εκφράζει την προοπτική περάσματος σε μια άλλη κοινωνία μέσα από την ανατροπή του συστήματος και με φορέα την εργατική τάξη. Όλα αυτά που αποτελούν τους αναγκαίους όρους και προϋποθέσεις για την ολοκληρωμένη συγκρότησή της στο ανώτερο -πολιτικό- επίπεδο. Για να φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο, η εργατική τάξη αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα και δυσκολίες και πάνω απ’ όλα τη διαρκή και συστηματική προσπάθεια του συστήματος να παρεμποδίσει, να εκτρέψει το προτσές συγκρότησης της εργατικής τάξης με όλα τα μέσα που διαθέτει και με κάθε τρόπο. Από τη χρήση των μέσων ιδεολογικής χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού, τους οικονομικούς εκβιασμούς έως και την ανοιχτή χρήση βίας. -Από την άποψη αυτή αναγκαίος και καθοριστικός είναι ο ρόλος της πρωτοπορίας της τάξης, που κι αυτή θα συγκροτείται σε διαλεκτική συνάρτηση με την πορεία συγκρότησης της τάξης και πάντα στο πεδίο της ταξικής πάλης. Τόσο η συγκρότηση της εργατικής τάξης όσο και της πρωτοπορίας της μπορεί να γίνει με τον πιο ουσιαστικό τρόπο στη βάση της κομμουνιστικής κοσμοαντίληψης και ιδεολογίας. Έτσι ώστε να αποκτήσει εκείνα τα θεωρητικά ιδεολογικά χαρακτηριστικά και πολιτικά εφόδια που θα την εξοπλίσουν και θα την καταστήσουν ικανή να εκπληρώσει τους στόχους της. Αν επιμένουμε σε μια τέτοια αντιμετώπιση του ζητήματος, αυτό γίνεται για πολύ συγκεκριμένους και ουσιαστικούς λόγους. Είναι κατ’ αρχλην επειδή ιστορικά η συγκρότηση της εργατικής τάξης στη βάση της κομμουνιστικής κοσμοαντίληψης προσέφερε στην ανθρωπότητα το πιο ισχυρό, αποτελεσματικό και μεγαλύτερης διάρκειας απελευθερωτικό κίνημα σε όλη την ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας. Οδήγησε τους λαούς σε αποφασιστικές νίκες ενάντια στις δυνάμεις του συστήματος και σε μεγάλες κατακτήσεις σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής. Προχώρησε στο πιο μεγάλο βήμα, την

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 44

αντίθεση

οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι οι λαοί μπορούν να ζήσουν και μάλιστα πολύ καλύτερα χωρίς τους εκμεταλλευτές τους. Αναδείχτηκε με βάση όλα αυτά στη μεγαλύτερη απειλή για τους δυνάστες του κόσμου που εμφανίστηκε στην ιστορία. Ταυτόχρονα, με τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση (ΜΠΠΕ) στην Κίνα απέδειξε τη δυνατότητα ανανέωσης που εμπεριέχει την τάση να δει τις δικές του ανεπάρκειες και αδυναμίες. -Συνεχίζει να αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη κοσμοαντίληψη, πλήρους, καθολικής και ασυμβίβαστης άρνησης του συστήματος και ικανής να εξοπλίσει την πάλη των λαών. Ακόμη και σήμερα, παρά τα «βάρη» της ήττας που φέρει στους ώμους του, συνεχίζει να αποδεικνύει έμπρακτα ότι αποτελεί μια δύναμη στην οποία μπορούν να προσβλέπουν με εμπιστοσύνη οι λαϊκές μάζες, να συσπειρώνονται, να συγκροτούνται, να μάχονται. Όπως στο Νεπάλ, όπως στην Ινδία, στη Βραζιλία, όπως σε όλο τον κόσμο. Το κομμουνιστικό κίνημα έρχεται από παλιά, πατάει στο σήμερα, προσβλέπει και μάχεται να ανοίξουν οι δρόμοι του μέλλοντος. Αυτοί είναι, σε γενικές γραμμές, οι λόγοι που μας οδηγούν στο να θέτουμε ως κεντρικό καθήκον την πάλη στην κατεύθυνση ανασύστασης, ανασυγκρότησης του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος. -Θέτοντας με αυτόν τον τρόπο τα ζητήματα, δεν σημαίνει καθόλου ότι αγνοούμε, ότι παρακάμπτουμε ή υποβαθμίζουμε τη σημασία των αδυναμιών που εμφάνισε αυτό το κίνημα, των ανεπαρκειών, των λαθών ή ακόμη και των στρεβλώσεων που υπήρξαν στο όνομά του. Αντιθέτως, θεωρούμε καίριας σημασίας ζήτημα το να αντιμετωπιστούν κριτικά και με τον πιο ουσιαστικό τρόπο. Ακόμη περισσότερο, θεωρούμε αυτή την αντιμετώπιση σαν αναγκαία προϋπόθεση για την ανασύσταση, για την ανασυγκρότηση και τη διαμόρφωση της σημερινής φυσιογνωμίας του κινήματος. -Η υλοποίηση αυτών των κατευθύνσεων στην πράξη έχει ορισμένες βασικές προϋποθέσεις: Αφετηριακού χαρακτήρα ζήτημα είναι η συνειδητοποίηση της πραγματικής κατάστασης, του τι είναι αυτό που έχουμε μπροστά μας, του ποιος είναι ο κόσμος που διαμορφώνουν οι δυνάμεις του συστήματος. Η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι απ’ αυτή την πλευρά οι λαοί δεν έχουν να περιμένουν τίποτε άλλο από την ένταση της εκμετάλλευσης, της καταπίεσης και της βαρβαρότητας. Αυτό προσπαθήσαμε κατά πρώτο λόγο να καταδείξουμε στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του κειμένου. Όπως επίσης ότι άλλο πράγμα η ιεράρχηση της επικινδυνότητας κάποιων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και άλλο πράγμα οι αυταπάτες, ο εξωραϊσμός κάποιων άλλων που, ανεξαρτήτως των μεταξύ τους ανταγωνισμών, η στάση τους απέναντι στους λαούς δεν διαφέρει σε τίποτα από τις προηγούμενες. Ανάλογη σημασία έχει η συνειδητοποίηση ότι δεν μπορούν οι λαοί να

ενα νάμ τις ντα μοίρ

«εύ κών πνω χρε και ρά μ τημ νάμ μεγ γοή νισμ στη ζητ Αντ ντα της αντ βγα δυν και και ενίσ αρχ απο

ανα δεν που βάσ ολά οδη όσο μα νο

ι οι αλγια , με ίνα δι-

ους, εξοτας οτεη οι πως ομκαι αμπάνα-

ότι ναόμη ύμε ουιση ηση

βατοροτου ά οι λευατά νου. ιων μός τάύμενα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 45

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

εναποθέτουν τις τύχες τους σε αστικές ή και φεουδαρχικές δυνάμεις, σε δυνάμεις που δεν επιδιώκουν τίποτε περισσότερο από μια καλύτερη θέση για τις ίδιες κάτω από τον ήλιο του συστήματος, σε δυνάμεις που συναλλάσσονται με τους ιμπεριαλιστές επιδιώκοντας την εύνοιά τους με αντάλλαγμα τη μοίρα των λαών τους. -Επίσης τεράστια σημασία έχει η συνειδητοποίηση ότι δεν υπάρχουν «εύκολοι» δρόμοι και «ταχύρρυθμες» λύσεις για τα προβλήματα των λαϊκών μαζών. Ότι όλα αυτά δεν αποτελούν παρά αυταπάτες που μέσω «έξυπνων» διαδρομών οδηγούν στους διαδρόμους του συστήματος. Αυτό που χρειάζεται να συνειδητοποιηθεί με τον πιο πλήρη ουσιαστικό, ξεκάθαρο και απόλυτο τρόπο είναι πως δεν έχουν να βασιστούν πουθενά αλλού παρά μόνο στις δικές τους δυνάμεις και στο δικό τους αγώνα. Ότι το κύριο ζήτημα που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι η συγκρότηση των δικών τους δυνάμεων και στη βάση των απαιτήσεων αυτού του αγώνα. Από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το κίνημα είναι η απογοήτευση των λαϊκών μαζών με βάση την ήττα και τις συνέπειές της. Ο κλονισμός της εμπιστοσύνης στις δυνάμεις του, στις δυνατότητες της πάλης, στην προοπτική του αγώνα. Για την αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού ζητήματος δεν υπάρχουν ούτε μαγικές συνταγές, ούτε ενέσεις αισιοδοξίας. Αντιθέτως, οι ωραιοποιήσεις και εγχειρήματα με τέτοια βάση οδηγούν πάντα σε μεγαλύτερες απογοητεύσεις. Η απάντηση βρίσκεται μόνο στο πεδίο της πάλης. Καθώς ένας κόσμος με βάση την πίεση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει αρχίζει να διαμαρτύρεται, να αντιστέκεται, να διεκδικεί, να βγαίνει στο δρόμο, εκεί αρχίζει επίσης να «συναντάει» τα στοιχεία που τον δυναμώνουν. Τη συλλογικότητα, την επιβεβαίωση του δίκιου του, τις αξίες και τις δυνατότητες της μαζικής λαϊκής πάλης. Δεν θα αναπτυχθούν εύκολα και γρήγορα και στο επίπεδο που απαιτούνται όλα αυτά. Μόνο όμως στην ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης, αυτής της τάσης και -όπως άλλωστε έχει αρχίσει να γίνεται- μπορούν να δημιουργηθούν ρήγματα στο κλίμα της απογοήτευσης και να αρχίσει να πνέει ένας διαφορετικός άνεμος. -Η ανάπτυξη της αντίληψης ότι μόνο στο πεδίο της πάλης υπάρχουν και αναπτύσσονται οι απαντήσεις αποτελεί ένα ζήτημα καίριας σημασίας που δεν σχετίζεται μόνο με το προηγούμενο. Αφορά το σύνολο των ζητημάτων που απασχολούν το κίνημα. Ιδιαίτερα επιτακτικά τίθεται σήμερα που με βάση τις δυσκολίες της κατάστασης προβάλλεται από διάφορες πλευρές μια ολάκερη ποικιλία «ρεαλιστικών» δρόμων και «λύσεων» ευκολίας που δεν οδηγούν πουθενά. Μ’ αυτή την έννοια, η εμπέδωση μιας τέτοιας αντίληψης, όσο αυτονόητη κι αν φαίνεται η σημασία της, αποτελεί και αυτή ένα ζήτημα πάλης. Χρειάζεται να κατανοηθεί με τον πιο ουσιαστικό τρόπο ότι μόνο μέσα στην πάλη διαμορφώνονται οι όροι απάντησης τόσο στα άμεσα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 46

αντίθεση

προβλήματα των λαϊκών μαζών όσο και σ’ εκείνα που συνδέονται με την προοπτική του κινήματος. Ότι μόνο μέσα στα πλαίσιά της διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και τη συγκρότηση του κινήματος και συνολικά των λαϊκών δυνάμεων. -Καίριας σημασίας ζήτημα αποτελεί η αποκατάσταση στις συνειδήσεις των λαϊκών μαζών της αντίληψης ότι υπάρχει διέξοδος, ότι ο καπιταλισμός δεν είναι μονόδρομος. Ότι ο σοσιαλισμός αποτελεί τη μόνη πραγματική και ολοκληρωμένη απάντηση στις διεκδικήσεις και τις προσδοκίες τους. Η αποκατάσταση του σοσιαλιστικού οράματος έχει μια καίρια, άμεση πολιτική σημασία. Οσο οι μάζες αισθάνονται απογοητευμένες από την εξέλιξη της σοσιαλιστικής υπόθεσης τόσο πιο ευάλωτες γίνονται στα κηρύγματα της υποταγής, τόσο πιο δύσκολα μπορούν να ενεργοποιηθούν. Αντίθετα, όσο περισσότερο και όσο πιο πειστικά εμπνέονται από μια τέτοια προοπτική, με τόσο μεγαλύτερη αποφασιστικότητα ενεργοποιούνται, ενοποιούνται, μάχονται για την προώθησή της. -Η απάντηση σ’ ένα τέτοιο πρόβλημα έχει τις δικές της προϋποθέσεις. Το πεδίο όπου γεννιούνται και διαμορφώνονται οι πρωταρχικοί όροι για κάτι τέτοιο είναι και πάλι το πεδίο της πάλης. Εκεί, στο πεδίο της Αντίστασης, της αντιπαράθεσης, της σύγκρουσης με τις δυνάμεις του συστήματος γεννιούνται και αναπτύσσονται τα στοιχεία «άρνησης» του καπιταλιστικού ιμπεριαλιστικού συστήματος. Εκείνα τα στοιχεία που δεν αποτελούν παρά την πρωταρχική, τη στοιχειώδη μορφή της αναζήτησης μιας άλλης διεξόδου, που σε μια πορεία μπορούν να μετασχηματισθούν σε «θέσεις» -όχι απλά και μόνο μιας ελίτ ή έστω πρωτοπορίας- αλλά μαζικής λαϊκής αποδοχής. Η υπεράσπιση της προσφοράς του κομμουνιστικού κινήματος και του σοσιαλισμού δεν είναι μόνο ένα ζήτημα ηθικής τάξης και αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας. Είναι ένα ζήτημα άμεσης, σημερινής πολιτικής σημασίας που συνδέεται με το προηγούμενο και με τους όρους συγκρότησης του κινήματος σήμερα. Με τον «ίδιο» ακριβώς τρόπο το αντιλαμβάνονται από τη μεριά τους και οι δυνάμεις του συστήματος, που χρησιμοποιούν όλα τα μέσα που διαθέτουν για να διαστρέψουν την ιστορία, για να συκοφαντήσουν το κομμουνιστικό κίνημα, για να «εξαφανίσουν» την προσφορά του. -Επί δεκαετίες βιώνουμε μια κατάσταση κυριαρχίας της πιο μαύρης, αντιδραστικής προπαγάνδας που με χιλιάδες τρόπους και μέσα (και με βοήθειες κι από τ’ «αριστερά») διαστρέφει με τον πιο χυδαίο τρόπο την πραγματικότητα και «ξαναγράφει» την ιστορία στα μέτρα των σημερινών επιδιώξεων του συστήματος. Το αποτέλεσμα είναι -με βάση μάλιστα τις ανεπάρκειες του μετώπου αντιπαράθεσης- ιδιαίτερα οι νέες γενιές και στην πλειοψηφία τους να μην γνωρίζουν σχεδόν τίποτα απ’ ό,τι πραγματικά υπήρξε, να έχουν μια εντελώς στρεβλή αντίληψη της ιστορίας. Η αναγκαιό-

τητ απο

ραγ ση τ στικ προ ανα τον χρε βαθ λης πώς απο μπο «κα τη σ κού εργ ναμ

μασ μιστ σωρ και πορ νει νο πρέ στο σει των Έχο «κο και λειά ξη π

εθν σκε

την ται και

σεις μός και ποική της της όσο ική, ται,

Το άτι της ται αλιρωυ σε όνο σπιδεν λήδέεήμεκαι ουν ικό

ρης, οήαγεπιτις την ικά αιό-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 47

Εκτιμήσεις του ΚΟ του ΚΚΕ(μ-λ)

τητα ενός ιδεολογικού μετώπου πάλης που θα αντιπαρατίθεται επίμονα και αποτελεσματικά σε όλα αυτά είναι παραπάνω από προφανής. -Καθοριστική σημασία έχει η εξέταση των όρων, των αιτίων και των παραγόντων που οδήγησαν στην ήττα. Κεντρική θέση σ’ αυτό έχει η διερεύνηση των παραγόντων που οδήγησαν στην παλινόρθωση στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, ένα ζήτημα που σχετίζεται και επιδρά στο σύνολο των προβλημάτων που απασχολούν το κίνημα. Εκτέθηκε προηγουμένως ότι η αναγκαιότητα της «εκ νέου» συγκρότησης της εργατικής τάξης σε τάξη για τον εαυτό της αποτελεί το πιο αποφασιστικής σημασίας ζήτημα. Αυτό που χρειάζεται να κατανοηθεί είναι ότι αυτή η συγκρότηση ολοκληρώνεται στο βαθμό που ενσωματώνει ως συστατικό της στοιχείο την προοπτική μιας άλλης κοινωνίας της οποίας η εργατική τάξη αποτελεί το φορέα. Είναι, συνεπώς, προφανές ότι η -πειστική- απάντηση στο ζήτημα της παλινόρθωσης αποτελεί όρο της συγκρότησης της τάξης. Μόνο με αυτή την προϋπόθεση μπορούν να βγουν τα απαραίτητα διδάγματα και βεβαίως όχι απλώς για να «καταγραφούν» αλλά για να ενσωματωθούν και για να συνδιαμορφώσουν τη σημερινή πολιτική γραμμή και φυσιογνωμία του εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κινήματος. Με αυτή την έννοια αυτές τις απαντήσεις η εργατική τάξη τις «χρωστάει» πρώτα στον εαυτό της και ταυτόχρονα, ως δύναμη με ηγετική κοινωνική προοπτική, σε όλη την κοινωνία. -Ένα ιδιαίτερου χαρακτήρα ζήτημα και με την ξεχωριστή δική του σημασία αποτελεί η αναγκαιότητα απαλλαγής του κινήματος από τη ρεφορμιστική, οπορτουνιστική ιδεολογική και πολιτική σαβούρα που έχει συσσωρευτεί επί δεκαετίες. Η πάλη ενάντια στο ρεφορμισμό δεν είναι ένα καινούριο ζήτημα για το κομμουνιστικό κίνημα. Αποτελούσε στοιχείο της πορείας του σε όλη την ιστορική του διαδρομή. Στις μέρες μας ωστόσο μπαίνει με ακόμα πιο έντονο και απαιτητικό τρόπο. Δεν μπαίνει απλώς και μόνο σαν ζήτημα μιας ρεφορμιστικής πολιτικής γραμμής που έτσι κι αλλιώς πρέπει να πολεμηθεί και να ανατραπεί. Το σημερινό πρόβλημα βρίσκεται στο ότι δεκαετίες ρεβιζιονιστικής ρεφορμιστικής κυριαρχίας έχουν εμποτίσει με ρεφορμιστικές οπορτουνιστικές αντιλήψεις το σύνολο των μορφών, των εκφράσεων και των πεδίων πολιτικής (και όχι μόνο) δραστηριότητας. Έχουν δημιουργήσει, έτσι, ένα πραγματικό τέλμα στο οποίο συνεχίζουν να «κολλάνε» τα βήματα του κινήματος. Είναι αναγκαίο, συνεπώς, ένα συνεχές και ευρύ μέτωπο αντιπαράθεσης, μια διαρκής, επίμονη και καθημερινή δουλειά, θέση προς θέση, αντίληψη προς αντίληψη, έννοια προς έννοια και λέξη προς λέξη για να καθαρίσει αυτός ο βούρκος. -Αν η ανάπτυξη του κινήματος έχει ανάγκη το «δικό της» κατ’ αρχήν εθνικό έδαφος σε κάθε χώρα, χρειάζεται να είναι κατανοητό ότι αυτή βρίσκεται σε διαλεκτική συνάρτηση με την ανάπτυξη της πάλης σε διεθνή κλί-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 48

αντίθεση

μακα. Η αναπόφευκτη ανισομετρία στην ανάπτυξη του κινήματος σε κάθε χώρα δεν αναιρεί το γεγονός ότι και συναρτάται αλλά και καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό από τη διεθνή διάσταση του ζητήματος. Η πραγματικότητα που βιώνουμε επί ορισμένες δεκαετίες μάς το δείχνει με πολύ καθαρό αλλά και οδυνηρό τρόπο. Με βάση την υποχώρηση συνολικά του κινήματος υπήρξαν πολλές φορές που οι ιμπεριαλιστές διευκολύνονταν να απομονώνουν ένα κίνημα και να το συνθλίβουν κάτω από συντονισμένες πιέσεις, να συγκεντρώνουν δυνάμεις ενάντια σε όποια χώρα «δυστροπούσε» και να τη συντρίβουν στρατιωτικά. Είναι φανερό ότι όσο πιο αναπτυγμένο διεθνώς είναι το κίνημα τόσο μεγαλύτερες δυσκολίες θα συναντούν οι ιμπεριαλιστές στις επεμβάσεις τους. Αυτό που χρειάζεται, συνεπώς, να κατανοηθεί είναι ότι η διεθνής διάσταση της πάλης κάθε κινήματος δεν αφορά μια δραστηριότητα «εξωτερικού» χαρακτήρα αλλά ένα στοιχείο του δικού του αγώνα. Είναι γεγονός ότι στις σημερινές συνθήκες δύσκολα και μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να πάρει τα χαρακτηριστικά και τις διαστάσεις μιας «έμπρακτης» διεθνιστικής αλληλεγγύης. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσανατολιζόμαστε σε μια τέτοια κατεύθυνση και να προσβλέπουμε στην ανάπτυξη και τέτοιων δυνατοτήτων. Ταυτόχρονα δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υποτιμώνται οι μορφές διεθνούς αλληλεγγύης και αλληλοϋποστήριξης που μπορούν να αναπτυχθούν και σήμερα και ανάλογα τις δυνατότητες του κάθε κινήματος. Το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύσσεται η πάλη μας τόσο στο εθνικό όσο και στο διεθνές πεδίο έχει τα κοινά του χαρακτηριστικά: Την Αντίσταση στην επίθεση του συστήματος, την ανάπτυξη της αντιπολεμικής αντιιμπεριαλιστικής πάλης, την εναντίωση σε κάθε ιμπεριαλιστική επέμβαση, την συνολικοποίηση του αγώνα ενάντια στο καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό σύστημα με στόχο την ανατροπή του και το πέρασμα στο σοσιαλισμό.

Ηε αυτ καθ δίλη ζήσ βάλ αξιο δομ κοιν

τι κ

κατ Αυτ νεκ μου σαν τη θλίω σου 48

άθε ι σε ότηαλτος νώνα α τη νώς στές ίναι στηνα. ένες μιας έπει υμε θα στήότηάλη κτητης ριααλισμα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 49

Η μάχη της γενιάς μας Το φοιτητικό κίνημα και τι καλείται να αντιμετωπίσει

Κώστας Καμαρέτσος

Η ελληνική φοιτητική-σπουδαστική νεολαία, κι ας μην το αντιλαμβάνεται αυτή τη στιγμή πλήρως, βρίσκεται προ μιας ακόμα μεγάλης μάχης που θα καθορίσει το μέλλον της γενιάς μας. Θα αντικρίσει σύντομα κατάματα το δίλημμα των καιρών μας και θα κληθεί να απαντήσει σε αυτό. Πρόκειται να ζήσουμε στον εργασιακό, κοινωνικό και μορφωτικό μεσαίωνα που μας επιβάλλει ο καπιταλισμός-ιμπεριαλισμός ή θα κερδίσουμε με το κίνημά μας μια αξιοπρεπή ζωή; Θα γίνουμε η γενιά των χαμένων δικαιωμάτων και των προδομένων ονείρων ή θα χαράξουμε με την πάλη μας μια νέα πορεία, προς την κοινωνική απελευθέρωση; Θα αντισταθούμε ή θα υποταχθούμε; τι κρινΕται και τι οχι

Αφορμή για αυτά που θα συμβούν θα είναι ο νέος νόμος-πλαίσιο που θα καταθέσει η κυρία Διαμαντοπούλου. Τα αίτια όμως είναι πολύ βαθύτερα. Αυτό που ζει η σημερινή νεολαία, που την προορίζουν για τον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας, είναι το αποτέλεσμα της ιστορικής ήττας του λαϊκού-κομμουνιστικού κινήματος και της επιβολής του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού σαν φυσικής τάξης πραγμάτων. Η νίκη αυτή του συστήματος,του έχει δώσει τη δυνατότητα να επιτίθεται και να οδηγεί την ανθρωπότητα στην εξαθλίωση, και μέχρι να ανατρέψουμε την επίθεση αυτή, μέχρι να το αναγκάσουμε σε ιστορική υποχώρηση, αυτό θα συνεχίζεται. Είτε πέσει ο τάδε νό49

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 50

αντίθεση

μος, είτε πάρει το δείνα κόμμα μεγάλο ποσοστό, είτε ακόμα πέσει και κάποια κυβέρνηση. Μέχρι οι λαϊκές δυνάμεις και οργανώσεις, το λαϊκό κίνημα να συγκροτηθεί στο βαθμό που να είναι ικανό να νικάει το σύστημα, θα ζούμε σε αυτή την ιστορική περίοδο, της επίθεσης και της αντίστασης. Το λαϊκό κίνημα ξεκινάει περίπου από το μηδέν και έχει να τα βάλει με τους αιώνες, με θεούς και με δαίμονες. Δεν πρόκειται λοιπόν να γίνει κάτι τέτοιο από τη μία μέρα στην άλλη. Για όλη αυτήν την περίοδο θα συνυπάρχουν η ήττα του παρελθόντος με την ορμή του μέλλοντος, η ανωριμότητα με τη ριζοσπαστικοποίηση, η άμπωτη και η παλίρροια. Και όταν τελικά κάπου γείρει η ζυγαριά (και αυτό είναι ΤΟ ζήτημα της πάλης μας), θα εκλείψει αυτή η περίοδος, για να γεννηθεί μια νέα. Πόσο χρόνο μπορεί να πάρει αυτό; Κανένας δε γνωρίζει με σιγουριά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα γίνει, και κανείς δεν μπορεί να το εμποδίσει αυτό. το Πολιτικο ΠΕριβαλλον τησ Παλησ

Η μάχη αυτή γίνεται στον καιρό της κρίσης και του Μνημονίου. Στον καιρό λοιπόν αυτόν, το σύστημα δεν έχει καμιά διάθεση να κρύψει τις προθέσεις του, να λειάνει τις αιχμές των νόμων του ή να παζαρέψει την επίθεση. Το κίνημα λοιπόν που θα ξεσπάσει είναι τοποθετημένο στη μέση της εκπαιδευτικής αντιμεταρρύθμισης, της δημιουργίας της παιδείας των λίγων κι εκλεκτών και του εργασιακού μεσαίωνα. Του ατομικού προτύπου ζωής, του κοινωνικού δαρβινισμού-κανιβαλισμού, του «πάτα επί πτωμάτων για να ζήσεις». Και, ακόμα βαθύτερα, της πλήρους διάλυσης της εργατικής τάξης σαν τάξης για τον εαυτό της, της δημιουργίας του εργαζόμενου-εργαλείου, του σκλάβου που το κεφάλαιο θα χρησιμοποιεί όπως, όποτε και όσο θέλει, χωρίς καμία υποχρέωση απέναντί του. Ταυτόχρονα, είμαστε σίγουροι ότι μάχη θα γίνει - και μάλιστα πολύ σκληρή Γι’ αυτό άφησαν τη νεολαία, ειδικά τη φοιτητική, έξω από τον πρώτο γύρο επίθεσης του Μνημονίου. Γιατί το κίνημα της νεολαίας έχει κάνει βήματα μπρος. Έχει καθυστερήσει πολύ την επίθεση στα πανεπιστήμια, έχει διατηρήσει ένα δίκτυο δυνάμεων, αγωνιστών και συλλόγων. Αυτό είναι το μεγάλο κέρδος από το κίνημα του 2006-2007. Αν ο νόμος-πλαίσιο είχε ψηφιστεί αναίμακτα, η επίθεση θα είχε προχωρήσει, διαμορφώνοντας πολύ χειρότερους όρους. Αυτό το κίνημα των συνελεύσεων–διαδηλώσεων-καταλήψεων διαμόρφωσε το πολιτικό περιβάλλον στη νεολαία για να ξεσπάσει ο Δεκέμβρης. Και είναι τέτοια η ορμή και τέτοια η πολιτικοποίηση που έχει κατακτήσει η ελληνική νεολαία, που είναι αδύνατο να γυρίσει πίσω χωρίς μάχη.

τωπ ρόλ του τα σ μείν της τος είνα

κρι

πιά με ό ρεία

αγώ λαϊ το α μασ την της λύσ

παί της τρο πειθ τάς ΔΝ ένα προ

ναι αγω της. θήμ ότα

κάίνηθα Το ους οιο υν η ριγείυτή Κακα-

τον ροίθεεκν κι ωής, για τάγαόσο

κληγύατα ρήάλο ναίους διαρης. ει η

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 51

Η μάχη της γενιάς μας

Μας φοβούνται - και καλά κάνουν. Το φοιτητικό κίνημα είναι η προμετωπίδα του λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα. Κάθε κρίσιμη στιγμή έπαιζε το ρόλο του πυροδότη και τα έβαζε με τους δυσμενείς συσχετισμούς, νικώντας τους και διαμορφώνοντας νέους. Και όσο και να λυσσάνε και να σκούζουν τα σκυλιά, το καραβάνι προχώρησε. Και όσο και να φάγανε από εμάς, έχει μείνει και μαγιά. Και αυτή η μαγιά μπορεί να αποτελέσει τον πυροκροτητή της λαϊκής έκρηξης. Να ραγίσει το τζάμι του Μνημονίου μέσω ενός κινήματος ενάντια στον νόμο-πλαίσιο και να δείξει στο λαό ότι το Μνημόνιο δεν είναι μονόδρομος. κρικοσ μιασ μακριασ ΠορΕιασ

Μέσα λοιπόν από το σύνθημα για την ανατροπή του νόμου-πλαίσιο, πιάνουμε έναν από τους πολλούς κρίκους μιας μακριάς αλυσίδας. Βαδίζουμε όχι τα πρώτα, αλλά σίγουρα ούτε τα τελευταία βήματα μιας μακράς πορείας, ένα ακόμα επεισόδιο της οποίας θα είναι αυτό το αίτημα. Καλούμαστε να βάλουμε τους σπόρους του μέλλοντας. Μέσα από τον αγώνα για την ανατροπή του νόμου, θέτουμε τις βάσεις της διεκδίκησης του λαϊκού δικαιώματος σε ΣΠΟΥΔΕΣ, ΔΟΥΛΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ. Ενισχύουμε το αίσθημα ότι η παιδεία οφείλει να είναι δωρεάν για όλους. Υπερασπιζόμαστε στην πράξη το Άσυλο και τα όργανα του κινήματος, αποδεικνύοντας την αξία τους. Θεμελιώνουμε τη συναίσθηση της συλλογικής διεκδίκησης, της αλληλεγγύης με το συμφοιτητή, δυναμώνουμε την αναζήτηση της κοινής λύσης στα κοινά προβλήματα. Και, πάνω από όλα, αλλάζουμε συνειδήσεις. Από παθητικοί δέκτες παίρνουμε την τύχη στα χέρια μας, αισθανόμαστε τη δύναμη του αγώνα και της συλλογικότητας, αντιλαμβανόμαστε σε τι κόσμο ζούμε. Μέσα στην ανατροπή του νόμου υπάρχει το σπέρμα της ανατροπής του Μνημονίου, της μη πειθάρχησης στον εκβιασμό του χρέους. Υπάρχει το σπέρμα της δυνατότητάς μας να καθορίζουμε τι θα γίνει κόντρα στην κυβέρνηση, την ΕΕ και το ΔΝΤ, άρα της δυνατότητας για εθνική και κοινωνική απελευθέρωση, για έναν κόσμο χωρίς καταπίεση. Όσο μακρινή και να είναι, η σοσιαλιστική προοπτική αναπνέει μέσα στη σύγκρουση αυτή. Αυτό που θα παλέψουμε εμείς δεν είναι απλώς η πτώση ενός νόμου, είναι η δημιουργία μιας γενιάς όχι έρμαιο της μοίρας της, αλλά μιας γενιάς αγωνιστικής, που θα έχει κερδίσει τα κεκτημένα της μέσα από το κίνημά της. Που θα έχει δημιουργήσει δικές της μορφές οργάνωσης, δικά της συνθήματα, δική της τέχνη, δικούς της ήρωες, δικά της ρεύματα σκέψης. Και όταν θα φτάσει να τα κάνει όλα αυτά, θα μπορεί να διεκδικήσει τον κόσμο

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 52

αντίθεση

ολόκληρο. Και ο μόνος τρόπος να πάει αυτήν την πολύχρονη διαδικασία ένα βήμα μπρος είναι να αντισταθεί στο νόμο-πλαίσιο και στο Μνημόνιο. φοβοσ και αδημονια

Απέναντι σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα, κάθε δύναμη έχει κάνει τις επιλογές της. Οι δυνάμεις του συστήματος ετοιμάζουν τα ΜΜΕ, τα ρόπαλα και τις διώξεις για όποιον δε συμμορφωθεί και δεν έχουν καμία αυταπάτη για αυτό που έρχεται. ΔΑΠ και ΠΑΣΠ είναι έτοιμες για ακόμα μια φορά να πούνε ψέματα, να τραμπουκίσουν, να υπερασπιστούν το άδικο και να κάνουν το άσπρο μαύρο. Οι δυνάμεις της ρεφορμιστικής Αριστεράς έχουν διαλέξει από καιρό στρατόπεδο και δεν πρόκειται να αλλάξουν. Η ΚΝΕ με το ΜΑΣ έχει φτιάξει το μέσο διαφυγής από τη σύγκρουση, τον παράλληλο εικονικό κόσμο μέσα στον οποίο θέλει να εγκλωβίσει τους αγωνιστές που υπάρχουν στις γραμμές της. Η ΑΡΕΝ ετοιμάζεται να ζητήσει από τους καπιταλιστές «ειλικρινή διάλογο», «προοδευτικό νόμο-πλαίσιο» και διάφορα άλλα που γνωρίζουν από τώρα ότι δεν πρόκειται να τους δώσουν. Με μόνο σκοπό να μην αναλάβει την ευθύνη του ζητήματος που θα ανοίξει. Και οι δύο γνωρίζουν ότι όσο το κίνημα προχωράει και ζητάει όχι το συμβιβασμό και τον κοινοβουλευτικό δρόμο αλλά την ανατροπή της επίθεσης και την προοπτική μιας ριζικής αλλαγής, θέτει στόχους ερωτήματα που δε θέλουν να υπηρετήσουν. Από την άλλη, στις δυνάμεις που αναφέρονται στο κίνημα υπάρχει διάλυση και αποπροσανατολισμός. Από τη μία η ΕΑΑΚ πνίγεται στην υποχρέωσή της να υπηρετήσει ένα ακόμα κίνημα «αμυντικής αντίστασης», τη στιγμή που διαπιστώνει την ανάγκη ύπαρξης «ριζοσπαστικού αντικαπιταλιστικού προγράμματος», της κόκκινης εκπαίδευσης και μάλιστα «εδώ και τώρα». Και επειδή το πρόβλημα αυτό δε λύνεται, θα υπάρξει ακόμα μια φορά η φυγή από την πραγματικότητα μέσω κάποιου αιτήματος για να «πέσει η κυβέρνηση». Οι δε αναρχικοί-αντιεξουσιαστές έχουν από καιρό ξεμπερδέψει. Όποιο κίνημα δεν έχει στόχο τον άμεσο στόχο της αντιεξουσίας, του κομμουνισμού και της ελευθερίας είναι μικροαστικό, ενσωματωμένο, οπισθοδρομικό. Συνεπώς δεν πρέπει να αναλάβουν κάποια υποχρέωση να το οργανώσουν, εξ ου και δεν λένε κουβέντα για το νόμο που έρχεται. Και οι δύο αυτές αντιλήψεις προσπαθούν να μην απαντήσουν στο πρόβλημα της εποχής, προσπαθούν να παρακάμψουν τις δυσκολίες και να βρουν άμεσες λύσεις «εδώ και τώρα». Την κρίσιμη στιγμή όμως τα ερωτήματα επανέρχονται, και η μη απάντησή τους οδηγεί στην απογοήτευση του

κόσ νω του στα

ηΠ

χει τή σ σεις ανα μισμ θόρ υπά μας

ιδεώ τον ση σ για κάτ έχο μου τη δ είνα

ορ

ση και Προ υπά κτα λοιπ νεπ πρά

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 53

Η μάχη της γενιάς μας

σία ιο.

κόσμου που επηρεάζουν. Κοινό σημείο όπου συναντώνται όλες οι παραπάνω απόψεις, κύριο σημείο στο οποίο εμείς διαφοροποιούμαστε είναι η αξία του αιτήματος της πτώσης του νόμου και το πού αναζητάμε εμείς τη λύση στα προβλήματα αυτά.

επικαι για να κά-

η Παλη των ιδΕων μΕσα στο κινημα

ιρό τιάσμο στις ιλινωμην ουν ινομιας ουν. διάχρέτιγντιστα κόγια καιτιεμαοια όμο

ρόνα ματου

Η σπουδάζουσα του ΚΚΕ(μ-λ), μέσω του σχήματος στο οποίο συμμετέχει στα ΑΕΙ-ΤΕΙ, τις Αγωνιστικές Κινήσεις, φιλοδοξεί να αποτελέσει κι αυτή συνιστώσα και μέρος του κινήματος που θα έρθει. Οι Αγωνιστικές Κινήσεις έχουν θέσει το στόχο να γίνουν, στο βαθμό που μπορούν και τους αναλογεί, οργανωτές του αγώνα στο σύλλογό τους με κύριο στόχο το γκρέμισμα του νόμου και να υπηρετήσουν το στόχο αυτό που θα αναδειχθεί αυθόρμητα από τις φοιτητικές μάζες. Δεν πρέπει όμως, σε καμία περίπτωση, να υπάρξει η αυταπάτη ότι γι’ αυτό το λόγο οι μάζες «βγαίνουν με την άποψή μας». Κάθε άλλο. Μέσα στο κίνημα, όπως σε κάθε κίνημα, θα υπάρξει έντονη η μάχη των ιδεών, η μάχη για το ποια ιδεολογία και κοσμοθεωρία ερμηνεύει καλύτερα τον αγώνα που θα εξελίσσεται. Πίσω λοιπόν από κάθε σύνθημα, κάθε κίνηση σε μία διαδήλωση, κάθε τοποθέτηση σε μια συνέλευση, μαίνεται η μάχη για το ποιο ρεύμα θα κυριαρχήσει στα μυαλά της νεολαίας, και αυτό είναι κάτι το απόλυτα θεμιτό και σωστό για ένα κίνημα. Εμείς οφείλουμε να έχουμε ξεκάθαρο ότι, εκτός από τη μαζική πάλη για την ανατροπή του νόμου, υπάρχει και η ιδεολογική - και μια κομμουνιστική οργάνωση πρέπει να τη διεξαγάγει εξίσου δυναμικά, σε όλα τα μέτωπα που θα ανοίξουν. Και θα είναι πάρα πολλά, περισσότερα από αυτά που θα αναφέρω εδώ: ο ρολοσ τησ ΕκΠαιδΕυσησ στον καΠιταλισμο

Βάση της γραμμής που έχουμε στο φοιτητικό κίνημα είναι ότι η εκπαίδευση ανήκει στο εποικοδόμημα, επικάθεται δηλαδή στις σχέσεις παραγωγής και δεν μπορεί να αλλάξει χαρακτήρα αν δεν αλλάξουν οι σχέσεις αυτές. Προϊόν της εκπαίδευσης είναι ο εργαζόμενος. Και στον καπιταλισμό, όπου υπάρχει ατομική ιδιοκτησία στην παραγωγή, η εκπαίδευση είναι αναπόφευκτα εργαλείο της αστικής τάξης για να αναπαράγει αυτή την αδικία. Έτσι, λοιπόν, δεν μπορούμε να διανοηθούμε ένα ολοκληρωμένο σοσιαλιστικό πανεπιστήμιο, πόσω μάλλον κομμουνιστικό, που θα συνδέει τη θεωρία με την πράξη, με την αστική τάξη στην εξουσία. (Επίσης, δεν πρόκειται το πανεπι-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 54

αντίθεση

στήμιο να ιδιωτικοποιηθεί ή να εμπορευματοποιηθεί πλήρως, γιατί η αστική τάξη χρειάζεται το κρατικό πανεπιστήμιο. Απλώς όχι για όλους.) Αυτό δε σημαίνει ότι το φοιτητικό κίνημα δεν έχει πρόγραμμα και αιτήματα. Παλεύει για δωρεάν σπουδές, για ανθρώπινους ρυθμούς φοίτησης, για ενιαία πτυχία που να εξασφαλίζουν μόνιμη και σταθερή δουλειά, με αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Δεν παλεύει όμως να λύσει το εκπαιδευτικό πρόβλημα! Γιατί, όπως η κρίση και το χρέος, δεν είναι ούτε πρέπει να είναι δικό τους. Γι’ αυτό δεν έχουμε «πρόταση για την παιδεία». Έχουμε αιτήματα και τα παλεύουμε μέσα στο κίνημα και πουθενά αλλού (διάλογοι, συνδιοίκηση κ.τ.λ.). Η λαϊκή εκπαίδευση μπορεί να υπάρξει μόνο στην ανεξάρτητη και λαοκρατούμενη Ελλάδα. Κάθε συζήτηση περί «αμυντικού» ή «επιθετικού» κινήματος είναι συνειδητός αποπροσανατολισμός από τη μάχη που θα δώσουμε και την υπονομεύει. η οργανωση του κινηματοσ

Κύτταρο του κινήματος αποτελούν οι φοιτητικοί σύλλογοι, και αυτό οφείλουμε να το υπερασπιζόμαστε. Να υπερασπιστούμε το σύλλογο ενάντια στις απόψεις της ΚΝΕ που συκοφαντούν το κίνημα κάθε φορά που βγαίνει στο δρόμο, και βαφτίζουν κίνημα τον κομματικό της μηχανισμό (βλέπε ΜΑΣ). Ενάντια στους αναρχικούς που θεωρούν τους συλλόγους «μικρές βουλές», όπου ψηφίζουν (ακούς εκεί, συνέλευση και να ψηφίζουν!) «τα πλαίσια των κομμάτων». Και φοράνε όπου μπορούν το καπέλο των «ανοιχτών συνελεύσεων (sic!)», τις οποίες ελέγχουν με το δικό τους μηχανισμό… Αλλά και ενάντια στη λογική της συνδιοίκησης, της φάκας που κάνει συνυπεύθυνους τους φοιτητές στις αποφάσεις που παίρνει ο κρατικός-διοικητικός μηχανισμός στα πανεπιστήμια και αδυνατίζουν την ισχύ των γενικών συνελεύσεων. Αλλά και να προτάξουμε το δικό μας μοντέλο για το κίνημα. Τις πρωτοβουλίες αγώνα και κοινής δράσης μέσα στο σύλλογο και όχι αντ' αυτού, σαν εργαλεία πάλης όποιου φοιτητή ή δύναμης θέλει ειλικρινά να παλέψει για την ανατροπή των μέτρων. Εργαλεία που με δημοκρατικό τρόπο θα συνδιαμορφώνουν με τον κόσμο τους στόχους τους και θα τους θέτουν στο σύλλογο. Και να κάνουμε ξεκάθαρο ότι αυτές οι πρωτοβουλίες δεν αποτελούν για εμάς ευκαιριακή τακτική, αλλά στρατηγική κατεύθυνση για την ανασύσταση του κομμουνιστικού κινήματος μέσα από την ταξική πάλη.

ηΠ

κάθ μα. λιτι λοιπ έχο

τα τ κά ψευ Δεν ΕΑ ξου

στε το λ νωσ κίνη στό στη υπά η στ

ηα

κατ ται νου ιμπ μας «Δε ταξ Έ σπά ζωή κάτ

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 55

Η μάχη της γενιάς μας

ική

ιτήσης, με υτιείαιγοι, ανε»ή μά-

υτό νάπου σμό «μι«τα νοιμό… νυητικών

ρωτού, ψει θα στο οτετην .

η Παλη Εναντια στην καταστολη

Στην αναμέτρηση με την κρατική καταστολή γίνεται πιο ξεκάθαρο από κάθε άλλη στιγμή η υπευθυνότητα ενός πολιτικού χώρου μέσα σε ένα κίνημα. Αναπόφευκτη εξέλιξη ενός κινήματος όταν απειλεί την κυβερνητική πολιτική είναι να συγκρουστεί με τις δυνάμεις καταστολής. Ας μην αδημονούν λοιπόν οι θιασώτες των «ριζοσπαστικών πρακτικών», σε περίοδο κρίσης θα έχουμε μπόλικες συγκρούσεις. Το θέμα είναι ότι η πρακτική των ψευτοσυγκρούσεων έχει αδυνατίσει τα τελευταία χρόνια αφάνταστα την περιφρούρηση του κινήματος και ειδικά των συλλόγων, πάνω στην πλάτη των οποίων επιλέγουν να δρουν οι ψευτοεπαναστάτες της βιτρίνας (τότε δεν τους ενοχλεί που είναι σύλλογοι). Δεν απέχουν πολύ στην ουσία τους οι διάφορες ψευτοσυγκρούσεις της ΕΑΑΚ, που γίνονται χωρίς πραγματοποιήσιμο στόχο, «απλώς για να δείξουν μια ριζοσπαστική κατεύθυνση» - σε ποιόν; Το ζήτημα είναι ότι όταν το φοιτητικό κίνημα θα χρειαστεί να συγκρουστεί στα αλήθεια (και εδώ μπορεί να ισχύσει το παραμύθι με το βοσκό και το λύκο), τότε δε θα χρειάζονται «ριζοσπαστικές πρακτικές», αλλά οργάνωση, περιφρούρηση και κυρίως ενεργοποίηση του κόσμου. Μόνο όταν το κίνημα θα επιλέξει στόχους ουσιαστικούς, που θα προωθούν τον πολιτικό στόχο της πτώσης του νόμου και θα γίνονται κατανοητοί σε όλους και όχι στη φαντασία ορισμένων, θα γίνει πραγματική σύγκρουση (και ας μην υπάρχει αμφιβολία ότι κάτι τέτοιο γίνεται σε κάθε κίνημα). Εκεί θα κριθεί η στάση του καθενός. η αντιιμΠΕριαλιστικη κατΕυθυνση

Σε μια εποχή όπου όλος ο λαός καταλαβαίνει ότι η χώρα βρίσκεται υπό κατοχή και κάθε υπογραφή υπουργού για κάθε σημαντικό ζήτημα χρειάζεται την άδεια της τρόικας, οι δυνάμεις μέσα στο φοιτητικό κίνημα παριστάνουν το κορόιδο. Συναποφασίζουν, λένε, οι ελληνικές κυβερνήσεις με τους ιμπεριαλιστές, και εμείς «βγάζουμε λάδι» το ελληνικό κεφάλαιο. Άσε που μας πληροφορούν ότι τον ίδιο στόχο «έξω το ΔΝΤ» έχουν και οι εθνικιστές. «Δεν μπορεί το φοιτητικό κίνημα να αποπροσανατολίζεται από τη βαθιά ταξική του καθαρότητα και να ασχολείται με την εθνική ανεξαρτησία». Έλα που, όμως, ο ελληνικός λαός καταλαβαίνει μια χαρά την ανάγκη να σπάσει τα δεσμά της κατοχής αυτής, γιατί τα βρίσκει στην καθημερινή του ζωή, και φυσικά και οι φοιτητές. Η αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση είναι κάτι που θα γεννήσει η πάλη των μαζών, χωρίς να ερωτηθούν οι διάφοροι

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 56

αντίθεση

φωστήρες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ή των αντιεξουσιαστών. Καθήκον δικό μας είναι να εξηγούμε γιατί η αστική τάξη ήταν και θα είναι ραγιάδικη και ξενόδουλη και γιατί σωτηρία για το λαό υπάρχει μόνο έξω από την ΕΕ και το ΔΝΤ. Μόνο αν πιάσει το νήμα του '21, της Αντίστασης και του Πολυτεχνείου και αναγεννήσει το όραμα για μια Ελλάδα με αφέντη το λαό της, χωρίς προστάτες και εκμεταλλευτές. Και να έχουμε πίστη ότι, αν το κάνουμε αυτό, θα βρούμε πολλά αφτιά ανοιχτά. η σοσιαλιστικη ΠροοΠτικη

Η προοπτική για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο δε γεννάται απλώς σαν αντίδραση στην καταπίεση και στην αδικία. Γεννάται μέσα από τη συνειδητοποίηση της λαϊκής δύναμης, μέσα από την απόρριψη του καπιταλισμού. Μέσα από την εμπέδωση της δυνατότητας του λαού και της νεολαίας να χτίσουν έναν κόσμο δικαιοσύνης. Είτε το αντιλαμβάνεται η νεολαία είτε όχι, αυτή τη μάχη δίνει. Της ανασυγκρότησης του λαϊκού κινήματος. Είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι, η προπαγάνδα ενάντια στον Στάλιν και στο κομμουνιστικό κίνημα εμάς έχει σα στόχο. Να μας πείσουν ότι η εκμετάλλευση είναι στη φύση του ανθρώπου και ότι είναι μάταιη η πάλη μας. Ε, όχι! Μάταιη είναι η αδράνεια και η υποταγή! Και κάθε φορά που η νεολαία τις ξεπερνά, μπορεί να δει πιο καθαρά, έστω και από μακριά, την αρχή μιας διαφορετικής πορείας. Αυτήν την πορεία υπερασπιζόμαστε, πίσω από το πρόσωπο του Στάλιν. Τις κατακτήσεις των λαών της Σοβιετικής Ένωσης και τη μεγάλη τους έφοδο στον ουρανό, που ανάγκασε το σύστημα να μας παραχωρήσει τις κατακτήσεις μας. Αυτό υπερασπιζόμαστε πίσω από το παλιό ΚΚΕ. Το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα που, παρ' όλο που αποδείχθηκε ανεπαρκές, ήταν η ατμομηχανή των ηρωικών αγώνων του λαού μας. Γι’ αυτό είμαστε «μαοϊκοί». Γιατί πιστεύουμε ότι οι λαοί μπορούν να διδαχθούν από τα λάθη τους, να προχωρήσουν το σοσιαλισμό ένα βήμα μπρος με την πάλη τους, να αλλάξουν τον Άνθρωπο. Δεν πιστεύουμε ότι κατέχουμε την απόλυτη αλήθεια, ούτε ότι είμαστε, με τις μικρές μας δυνάμεις, οργανωτικές και θεωρητικές, η λύση στο ζήτημα της Αριστεράς. Είμαστε όμως σίγουρα μέρος της. Και σαν συνιστώσα αυτού που θα δημιουργηθεί, σαν μέλη ενός ιδεολογικού-πολιτικού ρεύματος, δε θα υποστείλουμε τις απόψεις αυτές, όσο δυσμενής και να είναι ο συσχετισμός.

μια

Είν ντα μο αλλ σεις σιο τια συν ματ λευ χωρ ραχ κατ νησ

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 57

είνόι το νείωρίς αυ-

άνκία. την του ντισης νδα Να εί-

υη την ίσω κής στηίσω που λαούν ήμα

, με της που πο-

Η «νέα εποχή» του πανεπιστημίου θυμίζει όλο και περισσότερο την παλιά! Σχετικά με το ιδεολόγημα του «πανεπιστημίου-επιχείρηση»

ΟΝΟΜΑ;;;

μια αΠαραιτητη Εισαγωγη

Είναι γεγονός πως τον τελευταίο μισό χρόνο στη χώρα μας πραγματοποιούνται αλλαγές που έχουν πρωτοφανή χαρακτηριστικά και ένταση. Το σύντομο χρονικό διάστημα στο οποίο έχουν πραγματοποιηθεί τέτοιου μεγέθους αλλαγές μέσα στην κοινωνία έχει επιφέρει από τη μία τις πρώτες αντιδράσεις, όπως τις απεργίες Μαϊου-Ιουνίου, κινητοποιήσεις μεταφορέων, συμβασιούχων υπουργείου Πολιτισμού, ΟΣΕ κ.ά., αλλά και από την άλλη κομμάτια της κοινωνίας δείχνουν να είναι μουδιασμένα από αυτό που συντελείται. Δύο μισθοί εξαφανίστηκαν από τη μια μέρα στην άλλη, επιδόματα σε εργαζόμενους και συνταξιούχους περικόπηκαν, οι απολύσεις απελευθερώθηκαν, δίνοντας τη δυνατότητα στην εργοδοσία να διώχνει κόσμο χωρίς να λογοδοτεί πουθενά, οι συλλογικές συμβάσεις καταργούνται, παραχωρώντας τη θέση τους με γοργό ρυθμό στις ατομικές συμβάσεις, ενώ ο κατάλογος των νέων μέτρων και συνάμα αλλαγών δεν έχει τέλος. Η κυβέρνηση, με τη στήριξη Δ.Ν.Τ.-Ε.Ε., άλλαξε άρδην το χάρτη στους εργασιακούς

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 58

αντίθεση

χώρους και επέβαλε ένα νέο καθεστώς θεμελιωμένο σε μια αντιδραστική βάση που γυρίζει το λαό και τη νεολαία της χώρας δεκαετίες πίσω. Σίγουρα αυτή η διαδικασία δεν ξεκίνησε τώρα, αλλά ούτε και έχει ολοκληρωθεί. Αυτό που όμως έγινε κατορθωτό από την πλευρά του κεφαλαίου μέσω του πακέτου μέτρων του Μνημονίου ήταν μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να αρθούν κατακτήσεις των εργαζομένων που για δεκαετίες ήταν στο στόχαστρο.

νάδ Ηλ λοιπ τα στο να υπά ανά

η νΕολαια και τα δικαιωματα τησ στο στοχαστρο

ΕΠι

Η νεολαία, εργαζόμενη και μη, παρακολουθεί αυτές τις εξελίξεις αντιλαμβανόμενη συνειδητά ή και ενστικτωδώς πως αυτό που πραγματοποιείται την αφορά σε πολύ μεγάλο βαθμό. Παλιές «καλές» εποχές έχουν παρέλθει και προς το παρόν «ανεπιστρεπτί». Το να βρει ένας νέος σήμερα δουλειά είναι πολύ δύσκολο και όταν το πετύχει τις περισσότερες φορές δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που ίσχυε για πολλά χρόνια στην ελληνική αγορά εργασίας, ότι θα 'ναι δηλαδή μόνιμη, ότι θα υπάρχει σταθερό ωράριο, ασφάλιση, ότι θα 'χει απολαβές που διασφαλίζουν αξιοπρεπή ζωή. Τίποτα απ’ όλα αυτά. Ανασφάλεια και αβεβαιότητα για το μέλλον έχει επιβληθεί στην πλειονότητα της νεολαίας σήμερα και απουσία κινήματος και συλλογικών διαδικασιών την οδηγούν στο να αποδέχεται τους νέους όρους στους εργασιακούς χώρους, δουλεύοντας σαν δούλος στο σύγχρονο μεσαίωνα που έχει επιβάλει το ντόπιο και ξένο κεφάλαιο στη χώρα μας. Στη σπουδάζουσα νεολαία, μετά το πτυχίο, η παραπάνω κατάσταση ισχύει σε βαθμό που δεν είναι λίγοι οι νέοι επιστήμονες που, μη βλέποντας προοπτική εδώ, παίρνουν την απόφαση να αναζητήσουν δουλειά σε χώρες του εξωτερικού, ευελπιστώντας πως εκεί θα 'ναι οι συνθήκες καλύτερες, κάτι που όμως σε αρκετές περιπτώσεις δεν ισχύει, καθώς η κρίση του καπιταλισμού είναι παγκόσμια και εκδηλώνεται με αντίστοιχο τρόπο σε κάθε χώρα. Αλλά και η πλειοψηφία των πτυχιούχων –και όχι μόνο- που αναζητεί δουλειά εντός συνόρων έρχεται αντιμέτωπη με το ασφυκτικό πλαίσιο που έχει δημιουργήσει η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τα μέτρα της τρόικας τα οποία οδηγούν μικρές ή και μεγάλες επιχειρήσεις στο κλείσιμο, σε απολύσεις στο δημόσιο τομέα, σε πάγωμα προσλήψεων, σε ξεπούλημα των ΔΕΚΟ, σε ολοκληρωτική υποθήκη της χώρας και την πλειοψηφία του κόσμου να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα. Στην εντός εκπαιδευτικής διαδικασίας νεολαία και πιο συγκεκριμένα στους φοιτητές και σπουδαστές των ΑΕΙ-ΤΕΙ, η υπουργός Παιδείας Διαμαντοπούλου φέρνει νέο νόμο πλαίσιο πατώντας στις βάσεις που έβαλε η συ-

λαγ αλλ Πα νία και

ήσε ζει ν ορθ σώμ στο να τ τίστ κτη προ χείρ χείρ

βαθ κινώ βασ ΕΑ του

σα κομ ζετα

ική ουθεί. του στηστο

ντιιείρέλερα ρές ική ράΤίεπικαι ους σαί-

αση τας ρες κάαλιρα. ητεί που ρόισε των κό-

ένα μασυ-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 59

Η «νέα εποχή» του πανεπιστημίου θυμίζει όλο και περισσότερο την παλιά!

νάδελφός της, Γιαννάκου, το 2007 αλλά και πηγαίνοντας ακόμα παραπέρα. Η λογική πάνω στην οποία κινείται δεν διαφέρει πολύ από αυτή των υπόλοιπων μέτρων. Δηλαδή, να χτυπηθούν τα όποια εναπομείναντα δικαιώματα της νεολαίας στις σπουδές, να αρθούν οι όποιες παροχές, να περιοριστούν οι ελευθερίες, να επιβληθεί ένα αντιδραστικό κλίμα σε σε αυτά και να δοθεί περισσότερος χώρος κερδοφορίας στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Να υπάρξει, εν τέλει, μια καλύτερη αντιστοίχιση της εκπαίδευσης στις τωρινές ανάγκες του ντόπιου και ξένου κεφαλαίου. ΕΠι του συγκΕκριμΕνου

Στις παραπάνω διαπιστώσεις που αφορούν το τι συντελείται με τις αλλαγές σε πανεπιστήμια και ΤΕΙ, όχι μόνο με αφορμή τα πρόσφατα μέτρα αλλά γενικότερα με αφετηρία το πλαίσιο που έθεσαν οι σύνοδοι υπουργών Παιδείας στην Πράγα και την Μπολόνια, θα μπορούσε να υπάρξει συμφωνία, αρχικά, με μια σειρά από δυνάμεις που δρουν σε αυτούς τους χώρους και που έχουν αναφορά το κίνημα της νεολαίας. Σε μια πιο διεξοδική ανάλυση, όμως, διαπιστώνουμε πως οι διαφοροποιήσεις είναι σημαντικές και προ πάντων δεν είναι επί χάρτου. Ο λόγος που αξίζει να ασχοληθούμε με αυτές είναι όχι μόνο από ιδεολογικής πλευράς για την ορθότητα των αναλύσεων αλλά για το πώς αυτές επιδρούν στη δημιουργία σώματος αντιλήψεων μέσα στη σπουδάζουσα νεολαία και κατά συνέπεια στη στοχοθεσία και τα αντίστοιχα προτάγματα πάλης. Έτσι, είναι διαφορετικό να τίθεται ως κυρίαρχο το ότι τα μέτρα, διαχρονικά, στην εκπαίδευση πρωτίστως αφορούν τη δημιουργία ταξικών φραγμών και συγκεκριμένων χαρακτηριστικών στη νεολαία ως μελλοντικών αγωνιζόμενων και διαφορετική η προσέγγιση που θέτει ως κυρίαρχη τη μετάλλαξη του πανεπιστημίου σε «επιχείρηση» με τους όποιους διαφορετικούς προσδιορισμούς (πανεπιστήμιο-επιχείρηση, επιχειρηματικό πανεπιστήμιο, πανεπιστήμιο ΑΕ). Η αναγωγή δευτερευουσών πλευρών –που όντως ισχύουν στον α’ ή β’ βαθμό- ως κυρίαρχων, που προσεγγίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία ξεκινώντας από το ιδεολόγημα της παγκοσμιοποίησης, είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους οι δυνάμεις που τις πρεσβεύουν (ΚΝΕ, ΕΑΑΚ-νΚΑ, πανεπιστημιακοί) προβάλλουν μέσα από τα κείμενα-πλαίσιά τους τα διάφορα «μοντέλα-προτάγματα» παιδείας. Άσχετα με το πώς προβάλλονται στις μέρες μας από τους φορείς τους μέσα στις σχολές, η ανάλυση για το «πανεπιστήμιο-επιχείρηση» δεν είναι ξεκομμένη από τη συνολικότερη ανάλυση που, όπως προαναφέρθηκε, εδράζεται στο ιδεολόγημα της παγκοσμιοποίησης το οποίο κυρίαρχα άνθισε

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 60

αντίθεση

μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ την περίοδο 1990-91. Με βάση αυτό, τα σύνορα πέφτουν και ο κρατικός παρεμβατισμός ατονίζει έως και εξαφανίζεται σε βασικά στοιχεία του εποικοδομήματος, όπως π.χ. η εκπαίδευση (σύμφωνα πάντα με τους υποστηρικτές αυτής της θεωρίας), αλλά και, από την άλλη, «ποιοτικές μεταβολές συμβαίνουν που καθιστούν την επιστήμη άμεση παραγωγική δύναμη», όπως είχε πει ο Ράντοβαν Ρίχτα αρκετά παλιότερα στο βιβλίο «Ο πολιτισμός στο σταυροδρόμι», που θα αποτελούσε το θεωρητικό υπόβαθρο της Άνοιξης της Πράγας αλλά και των σοβιετικών αναθεωρητών. Για την εκπαίδευση, αυτό το οποίο συντελείται είναι πως το πανεπιστήμιο χάνει τα χαρακτηριστικά και το ρόλο που του είχε προσδώσει το καπιταλιστικό σύστημα από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ως και τη δεκαετία του ’70 και μπαίνει σε μια νέα φάση. Οι άξονες πάνω στους οποίους κινούνται οι υποστηρικτές του μετασχηματισμού του πανεπιστημίου σε πανεπιστήμιο-επιχείρηση είναι οι παρακάτω: Η «είσοδος» των επιχειρήσεων σε αρκετά πανεπιστήμια μέσω της χρηματοδότησής τους για την παραγωγή εφαρμοσμένης έρευνας, πάνω σε συγκεκριμένα πεδία δηλαδή. Η παραγωγή και πώληση καινοτομιών από τα ίδια τα πανεπιστήμια, άρα και οι φοιτητές γίνονται λίγο ως πολυ εργάτες. Η σύμφυση πανεπιστημιακών-καπιταλιστών, βλέπε μεγαλοκαθηγητάδες οι οποίοι είναι κομμάτι του κεφαλαίου, π.χ. μέτοχοι επιχειρήσεων. Η διοίκησή τους με όρους επιχείρησης, βλέπε manager. «Το κεντρικό θεμέλιο του Ε.Π. είναι η άμεση σύνδεση της παραγωγής επιστήμης με την (κεφαλαιοκρατική) παραγωγική διαδικασία, δηλαδή η άμεση υποταγή της επιστήμης στο κεφάλαιο» (Σταύρος Μαυρουδέας «Οι 3 εποχές του πανεπιστημίου»). Το ιδιοκτησιακό καθεστώς. μια συντομη αναδρομη

Για να ερμηνεύσουμε τις εξελίξεις στην εκπαίδευση και για να συμπεράνουμε ή να αρνηθούμε το αν το πανεπιστήμιο έχει μπει σε μια νέα φάση τα τελευταία 20-30 χρόνια είναι απαραίτητο να γίνει μια σύντομη αναδρομή στο πώς αυτό έχει εξελιχθεί. Η ιστορική πορεία είναι στενά συνδεδεμένη με αυτήν της συγκρότησης της αστικής τάξης από την εποχή της φεουδαρχίας. Τα «πανεπιστήμια φρούρια» έπαιξαν ρόλο για τη διαμόρφωση ιδεολογίας και ευρύτερων δεδομένων πάνω στα οποία πάτησε η νεοσύσταση αστική τάξη και οι φορείς

της δαρ τότ μίου στικ ρισ εξα ταλ σεις απα τερ της θού

θεί ότι γία ανά θε ι

φορ ζικό κε τ του δεν μίου θεσ όπω –ως δευ εργ σμα την λαι στα ενσ

η ασ να

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 61

Η «νέα εποχή» του πανεπιστημίου θυμίζει όλο και περισσότερο την παλιά!

βάέως εκλλά την αρποσο-

στήαπιδεους παρησυ-

μια, δες

γής ή η Οι 3

ράτα ομή

σης μια δερείς

της προκειμένου να παίξουν τον ιστορικό τους ρόλο απέναντι στη φεουδαρχία και στην εκκλησία που κατείχε τα σκήπτρα σε όλα τα επίπεδα της τότε εκπαίδευσης. Στα πρώτα βήματα του νεοσύστατου αστικού πανεπιστημίου, τόσο οι διδάσκοντες όσο και οι διδασκόμενοι προέρχονταν αποκλειστικά από τμήματα της αστικής τάξης και γι’ αυτό δεν είχε μαζικά χαρακτηριστικά. Αυτό όμως στην πορεία διαφοροποιήθηκε για δύο λόγους. Ο ένας εξαρτιόταν από τους εξής παράγοντες: α) τις αυξημένες ανάγκες του καπιταλισμού να δώσει στους νέους –μετέπειτα εργαζόμενους- εκείνες τις γνώσεις που θα ήταν απαραίτητες για να ενταχθούν στην παραγωγή, β) την απαίτηση για την αναπαραγωγή της κοινωνικής διαστρωμάτωσης σε ανώτερα, μεσαία στελέχη, ειδικευμένους-ανειδίκευτους εργάτες, γ) τη διάδοδη της ιδεολογίας του καπιταλισμού (ιστορία, αξίες, θρησκεία) που θα βοηθούσε στην επιρροή και επιβολή πάνω στο λαό. Οι παραπάνω 3 παράγοντες κάνουν κατανοητό πως δεν μπορεί να ειδωθεί η εκπαιδευτική διαδικασία ως κάτι το ξεκομμένο και ανεξάρτητο, αλλά ότι αποτελεί στοιχείο του εποικοδομήματος του οποίου η βασική λειτουργία εξελίσσεται και προσαρμόζεται (αλλά δεν μεταλλάσσεται) τόσο με τις ανάγκες του καπιταλισμού όσο και με την έκβαση της ταξικής πάλης σε κάθε ιστορική συγκυρία. Ο δεύτερος λόγος, ο οποίος αφορά το γιατί το αστικό πανεπιστήμιο διαφοροποιήθηκε όσον αφορά τα αρχικά του χαρακτηριστικά, δηλαδή μη μαζικό και προνόμιο της αστικής τάξης, έχει να κάνει με αυτό που αναφέρθηκε τελευταία παραπάνω και είναι το πώς η πάλη των λαών και η αφύπνιση του κόσμου άσκησε πιέσεις στο καπιταλιστικό σύστημα. Αυτές οι πιέσεις δεν άλλαξαν -και δεν ήταν δυνατόν να το κάνουν- το ρόλο του πανεπιστημίου και της εκπαίδευσης γενικότερα. Όμως ήταν αυτές, και όχι η καλή διάθεση κάποιων κυβερνήσεων ή η αντικειμενική εξέλιξη των πραγμάτων, όπως πολλές φορές ακούμε, που ανάγκασαν το σύστημα να ενσωματώσει –ως ξένο σώμα- δικαιώματα και παροχές. Έτσι η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης και η δυνατότητα ως ένα βαθμό πρόσβασης σ’ αυτήν κομματιών της εργατικής τάξης και των μεσοστρωμάτων δεν είναι αποκλειστικό αποτέλεσμα της ανάγκης του καπιταλισμού για μορφωμένο εργατικό δυναμικό και την αναπαραγωγή του, αλλά συνδέεται άρρηκτα με το πώς τα λαϊκά νεολαιίστικα κινήματα απαίτησαν να ανοίξουν οι πύλες του πανεπιστημίου στα λαϊκά στρώματα με το χτύπημα διαφόρων ταξικών φραγμών και την ενσωμάτωση παροχών που θα το έκαναν ρεαλιστικά δυνατό. Με την υποχώρηση των κινημάτων σε ιδεολογικό οργανωτικό επίπεδο, η αστική τάξη, όπως και σε άλλους τομείς, πήρε τη ρεβάνς της και συνεχίζει να το κάνει, όπως π.χ. με τον αναμενόμενο νόμο πλαίσιο, αφαιρώντας κα-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 62

αντίθεση

τακτήσεις και δικαιώματα, επιβάλλοντας ένα ακόμη πιο ασφυκτικό πλαίσιο για τη νεολαία και τις οικογένειές της. Τέλος, η ευθύνη –αν μπορεί να ειπωθεί έτσι- της λειτουργίας σε οικονομικό και θεσμικό επίπεδο ήταν -και δεν θα ήταν λάθος να πούμε πως συνεχίζει να είναι- ως και σήμερα αποκλειστική ευθύνη του κράτους. Το εκπαιδευτικό προσωπικό, τα λειτουργικά έξοδα προέρχονται από κρατικά κονδύλια. Ο τρόπος λειτουργίας τους καθορίζεται από νόμους του κράτους, όπως επίσης και το μοίρασμα των εισακτέων στις σχολές. Αν τα παραπάνω στοιχειοθετούν μέσες-άκρες τα χαρακτηριστικά και το ρόλο του αστικού πανεπιστημίου, δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε, όπως κάνουν οι υποστηρικτές του επιχειρηματικού πανεπιστημίου, πως αυτό τις τελευταίας δεκαετίες έχει ποιοτικά διαφοροποιηθεί, ακολουθώντας τις νέες τάσεις που συνολικά διέπουν το καπιταλιστικό σύστημα (παγκοσμιοποίηση) σύμφωνα με τους υποστηρικτές των ιδεολογημάτων αυτών. Ίσα ίσα, όπως αναφέρεται και στον τίτλο του άρθρου, το πανεπιστήμιο δείχνει να πηγαίνει προς τα πίσω και να θυμίζει παλιότερες εποχές. αλλαγΕσ και «αλλαγΕσ» στο ΠανΕΠιστημιο

Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως τίποτα δεν έχει αλλάξει. Κάτι τέτοιο θα ήταν ανεδαφικό να ειπωθεί καθώς είναι αρκετές οι καινοτομίες τις οποίες δεν συναντούσαμε παλιότερα στον τρόπο λειτουργίας του πανεπιστημίου, το θέμα όμως είναι σε ποια βάση θα αναλυθούν και να τους δοθεί η ανάλογη βαρύτητα. Έτσι, λοιπόν, αν δούμε τι αλλαγές έχουν επέλθει όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς, γύρω από το οποίο γίνεται πολλή συζήτηση, είναι γεγονός πως σε σχέση με παλιότερα συναντάμε σχολές ή και μικρά πανεπιστήμια που ανήκουν σε φορείς πέρα από το κράτος. Αυτό το βλέπουμε στην Αμερική, σε χώρες της Ε.Ε. όπως Γερμανία, Ιταλία, και οι ιδιοκτήτες είναι είτε η εκκλησία είτε μη κερδοσκοπικά ιδιωτικά ιδρύματα, όμιλοι κ.τ.λ. Πάνω σε αυτό έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής: Α) Ο ρόλος αυτών των ιδρυμάτων εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα και τις ανάγκες συγκεκριμένων φορέων, δηλαδή παραγωγή συγκεκριμένου αριθμού στελεχών που θα καλύψουν συγκεκριμένες ανάγκες και όχι γενικά εργαζομένων που θα ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Β) Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, ο αριθμός των νέων που βρίσκονται σε αυτά είναι κάτω από το 5% του συνόλου των νέων που σπουδάζουν (ΗΠΑ), αποδεικνύοντας πως το κράτος δεν έχει πάψει να φέρει τη βασική ευθύνη για το πώς και πού θα εκπαιδεύεται η νεολαία.

λαμ τηρ ναι διά γεν

ηΕ

και παν λέςαμφ

τητ κή τ κεφ κλε φαί των οπο νοικ κατ

ριο λου κοιν φτά απο συχ δημ

επιχ πιο κλε γία εξα ποσ

λαί-

νουνεπαιικά ρά-

ι το πως τις νέποίσα, να

θα οίες ίου, λο-

διογεεπιτην ίναι

φέγκεκαι

ται ουν ική

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 63

Η «νέα εποχή» του πανεπιστημίου θυμίζει όλο και περισσότερο την παλιά!

Γ) Ακόμη και στα κέντρα αριστείας τύπου Harvard, Cambridge, αν θέλαμε να διακρίνουμε στοιχεία κέρδους στις εν λόγω επιχειρήσεις θα παρατηρούσαμε πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει, αποδεικνύοντας πως ο ρόλος τους είναι και πάλι συγκεκριμένος, δηλαδή μέσα σε αυτά να αρμολογούνται τα διάφορα golden boys, στελέχη του πολιτικού προσωπικού των χωρών και γενικώς τα παιδιά της αστικής τάξης διεθνώς. η Ελληνικη Πραγματικοτητα

Στην ελληνική πραγματικότητα τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά και αυτό έχει να κάνει με τα χαρακτηριστικά του ελληνικού καπιταλισμού. Τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ είναι αποκλειστικά δημόσια, ενώ οι διάφορες σχολές-παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων ή τα λογής λογής ιδιωτικά ΙΕΚ είναι αμφίβολης εγκυρότητας και τα πιστοποιητικά τους έχουν αντίστοιχη τύχη. Η αναθεώρηση του άρθρου 16, που σκόνταψε στις καταλήψεις των φοιτητών και σπουδαστών το 2007, αποτελεί ένα εμπόδιο για την ντόπια αστική τάξη που θέλει να ανοίξει το δρόμο σε ξένα, κυρίως, αλλά και σε ντόπια κεφάλαια στο να επενδύσουν σε έναν χώρο που για δεκαετίες ήταν αποκλειστικό προνόμιο του κράτους. Το παραθυράκι της υπεροδηγίας 36/2005 φαίνεται να ανοίγει κάποιους δρόμους στη νομιμοποίηση και επικράτηση των μεγάλων ονομάτων-κεφαλαίων και στην εξαφάνιση των μικρότερων τα οποία, εξαιτίας της ρευστότητας που υπήρχε στο θέμα αυτό, μπορούσαν να νοικιάζουν μερικούς ορόφους μια πολυκατοικίας και να ιδρύουν κέντρα κατάρτισης απ’ όπου και να παρέχουν πιστοποιητικά γνώσεων. Τέλος, μπορεί το κράτος να επιτρέπει σε ιδιωτικά κεφάλαια να δραστηριοποιούνται στο χώρο της εκπαίδευσης –κάτι το οποίο ισχύει και σε άλλους βασικούς τομείς, όπως υγεία, ενέργεια, ύδρευση, αποχέτευση, τηλεπικοινωνίες κ.ά.– όμως αυτό έχει κάποια όρια. Δεν μπορεί δηλαδή να φτάσουμε σε μια κατάσταση όπου η υπόθεση πανεπιστήμιο να περάσει αποκλειστικά στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Αυτό δε λέγεται βέβαια για να καθησυχαστούμε, ίσα ίσα, η εκπαίδευση είναι ταξικότατη και η κατάσταση στα δημόσια ιδρύματα θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη. Αν όμως κάνουμε την υπόθεση πως το πανεπιστήμιο λειτουργεί με όρους επιχείρησης, θα πρέπει αυτό να ισχύει σε όλα τα επίπεδα και κυρίως στα πιο βασικά. Δηλαδή στο γεγονός πως όταν μια επιχείρηση δεν πάει καλά, κλείνει. Με βάση αυτό, σχολές όπως το Ιστορικό-Αρχαιολογικό, η Θεολογία και άλλες στις οποίες, στην Ελλάδα του μνημονίου, της κρίσης και της εξαρτημένης–παραρτημοποιημένης οικονομίας, η ζήτηση αγγίζει μηδενικά ποσοστά, θα 'πρεπε να κλείσουν! Όμως αυτό δε συμβαίνει γιατί το κράτος

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 64

αντίθεση

θέλει σχολές όπως η Θεολογική να παίξουν τον ιδεολογικό τους ρόλο και να αναμεταδώσουν τη θρησκεία στους νέους, τους καθηγητές της Ιστορίας να διδάξουν στη νεολαία την ιστορία έτσι όπως τη θέλει η αστική τάξη και πάει λέγοντας. Κατά δεύτερον, σε συνάρτηση με τα παραπάνω, το κόστος ίδρυσης ενός πανεπιστημίου τύπου Πολυτεχνείου, Ιατρικής, Νομικής κτλ και η λειτουργία-συντήρησή του κάνει απαγορευτική την επένδυση κεφαλαίων σε κάτι τέτοιο μιας και η απόσβεση θα ήταν αδύνατη όσο και να ‘ταν το κόστος των διδάκτρων και των χορηγιών από άλλους φορείς. Συνοπτικά, τα πανεπιστήμια δεν μπορούν να ιδωθούν ως πεδίο κερδοφορίας για το κεφάλαιο. Το κέρδος του κεφαλαίου από αυτά είναι το παραγόμενο προϊόν – οι απόφοιτοι, δηλαδή, από των οποίων την ένταξη στην παραγωγή θα αποσπάσει υπεραξία και κέρδος. Γι’ αυτό το λόγο η παρέμβαση της αστικής τάξης, από το δημοτικό ως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, είναι διαρκής, τόσο για να επιβάλει φραγμούς που θα ενισχύουν το φιλτράρισμα των νέων όσο και για να τους προσδίδει εκείνα τα χαρακτηριστικά σε γνωστικό επίπεδο αλλά και επαγγελματικών δικαιωμάτων που θα τους κάνουν πιο εκμεταλλεύσιμους. Στο ζήτημα της έρευνας, πέρα από τη βασική χρηματοδότηση του κράτους, δεν είναι λίγα τα παραδείγματα όπου οι ιδιωτικοί φορείς για το δικό τους συμφέρον χρηματοδοτούν πανεπιστήμια ακόμη και για μεγάλο χρονικό διάστημα προκειμένου να κάνουν εφαρμοσμένη έρευνα για τα δικά τους αποκλειστικά συμφέροντα. Αυτό ισχύει και στη χώρα μας με χρηματοδότηση του ΝΑΤΟ, της Intracom κ.ά. σε Ε.Μ.Π. και Α.Π.Θ. ή ακόμη και το παράδειγμα των ΚΤΕΟ που χρηματοδοτούσαν τα εργαστήρια των Τ.Ε.Ι.Θ. οχημάτων πριν από μερικά χρόνια προκειμένου να ειδικεύσουν κάποιο προσωπικό και να το εντάξουν στη λειτουργία τους. Αυτές οι περιπτώσεις δεν είναι έξω από τη λογική της λειτουργίας του αστικού πανεπιστημίου. Ίσα ίσα, για ποιο λόγο να επενδύσει μια επιχείρηση στο να φτιάξει ένα πανεπιστήμιο προκειμένου να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της όταν το ίδιο μπορεί να το κάνει και με ασύγκριτα χαμηλότερο κόστος χρησιμοποιώντας τις υποδομές και το έμψυχο προσωπικό του δημόσιου πανεπιστημίου; Σε αυτό το σημείο ακούμε από τις αριστερές δυνάμεις να επιμένουν και να επικεντρώνονται στη διαπίστωση ότι «μπαίνουν οι επιχειρήσεις μέσα στα πανεπιστήμια» ή ότι «η έρευνα που παράγεται δεν εξυπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες». Αυτά, φυσικά, ισχύουν και σαφώς πρέπει να αναπτυχθούν αντιστάσεις από τους φοιτητές σε αυτή την κατεύθυνση, όμως ο τρόπος με τον οποίο λέγονται είναι αποπροσανατολιστικός και σπέρνει σύγχυση. Το πανεπιστήμιο λειτουργεί προς όφελος του καπιταλισμού είτε οι επιχειρήσεις χρηματοδοτήσουν ερευνητικά προγράμματα είτε όχι. Οι παραπάνω θέ-

σεις συν γον ποθ ας π αυτ κής κρι θα λ αυτ χωρ ως ίδιο

νάμ το π το γ των ζον Έτσ βον κών τητ ιδεο ων, ερμ

αγώ που νει λαι από

ετο ταυ επίθ των το σ ψει έχει

και ρίας και

νός υράτι τος

δοπατην ρέμση, ράικά ους

ράικό ονιους ότηπαΙ.Θ. οιο σεις ίου. παίδιο τας

και έσα λαϊούν ς με Το ρήθέ-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 65

Η «νέα εποχή» του πανεπιστημίου θυμίζει όλο και περισσότερο την παλιά!

σεις σπέρνουν αυταπάτες, πως θα μπορούσε το πανεπιστήμιο σ’ αυτές τις συνθήκες να λειτουργεί προς όφελος των λαϊκών αναγκών, άσχετα με το γεγονός πως την πολιτική εξουσία έχει το κεφάλαιο. Οι πιο προχωρημένες τοποθετήσεις θέλουν το φοιτητικό κίνημα να παλέψει για προτάγματα παιδείας που η εφαρμογή τους θα αναιρέσει ακόμη και βασικά χαρακτηριστικά αυτού του συστήματος, όπως ο διαχωρισμός χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας. Με λίγα λόγια, η πάλη των φοιτητών κάτω από ένα συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο μπορεί να φτάσει ως τη δημιουργία νησίδων που θα λειτουργούν με διαφορετικούς όρους απ’ ό,τι η υπόλοιπη κοινωνία! (Επ' αυτού υπάρχει και η προσέγγιση που λέει πως επειδή η επιστήμη έχει προχωρήσει σε ανώτερο επίπεδο και η παραγωγή έχει αυτοματοποιηθεί, λίγο ως πολύ αυτό που μένει ως ζητούμενο είναι να παρθεί η εξουσία, αφού ο ίδιος ο καπιταλισμός έχει επαναστατικοποιήσει τις παραγωγικές δυνάμεις). Στη βάση αυτών των αναλύσεων η πολιτική παρέμβαση αυτών των δυνάμεων μπορεί να υπερθεματίζει για το ποιος θα ελέγχει την έρευνα ή για το ποιο πρόγραμμα παιδείας θα μας φέρει πιο κοντά στην επανάσταση, ενώ το γεγονός των διαγραφών των φοιτητών, της κατάργησης των συγγραμμάτων, η θέσπιση διδάκτρων να αναφέρονται παρεμπιπτόντως και να στοιβάζονται μαζί με ένα σωρό άλλα αιτήματα που οδηγούν στην υποτίμησή τους. Έτσι, κομβικά θέματα που απασχολούν την πλειονότητα των φοιτητών θάβονται προκειμένου να αναδειχθεί η ιδεολογία των συγκεκριμένων πολιτικών δυνάμεων, η οποία εκφράζει και απηχεί μια μειοψηφία μέσα στο φοιτητικό σώμα. Βέβαια δεν έχουμε την αυταπάτη πως, πέρα από τις ιδεολογικές αγκυλώσεις που μπορεί να διέπουν στελέχη αυτών των δυνάμεων, η διαχρονικά διασπαστική τους λογικής μέσα στο κίνημα δεν μπορεί να ερμηνευτεί με βάση αυτό. Ο φόβος μήπως ο κόσμος ξεπεράσει πολιτικά αυτές τις δυνάμεις και ο αγώνας βγει έξω από τον έλεγχό τους, οδηγώντας τη νεολαία σε μονοπάτια που είναι ικανά να πετύχουν νίκες απέναντι στο σύστημα, είναι που τις κάνει να παίζουν διαλυτικό ρόλο μέσα στο κίνημα, μη πριμοδοτώντας τη νεολαιίστικη οργή αλλά σαμποτάροντας κάθε προσπάθεια που πάει να γίνει από άλλες πολιτικές δυνάμεις ή ανένταχτους αγωνιστές. Για να μπορέσει η νεολαία να βάλει φρένο στο μαύρο μέλλον που της ετοιμάζουν πρέπει να αντισταθεί μέσα από τους συλλόγους της, ψάχνοντας ταυτόχρονα να βρει τα μονοπάτια που την ενώνουν με το λαό, μιας και η επίθεση που δέχονται είναι ενιαία. Πέρα από τη βασική ανάγκη ανάδειξης των χαρακτηριστικών της επίθεσης που δέχεται ο λαός και η νεολαία από το σύστημα, δεν πρέπει να υποβαθμίζεται η πολιτική αντιπαράθεση με απόψεις και αντιλήψεις που προβάλλονται από αριστερές δυνάμεις. Κάτι τέτοιο έχει ουσιαστική σημασία και δεν αφορά μόνο τον κόσμο της Αριστεράς, αλ-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 66

αντίθεση

λά όλη τη νεολαία, γιατί αν δεν απομονωθούν τέτοιες αντιλήψεις, και εμπόδιο στο ξεκίνημα αγώνων μπαίνουν αλλά και στη συνέχειά τους αποτελούν ένα βαρίδι που μπορεί να τους κλείσει μια ώρα νωρίτερα, σπέρνοντας ταυτόχρονα την απογοήτευση. Η τελευταία τετραετία του φοιτητικού κινήματος με τις διάφορες μεταπτώσεις του είναι αρκετά καλή μελέτη ώστε να γίνει κατανοητό πάνω σε ποια βάση εκφράστηκαν οι διαθέσεις του κόσμου και ποιες απόψεις έδρασαν σαν παράσιτο και επέδρασαν καταλυτικά στο να απομαζικοποιηθούν οι κινητοποιήσεις και εντέλει να κλείσουν. Την τελευταία διετία στο πλαίσιο της σπουδάζουσας νεολαίας επικρατεί νηνεμία. Δεν είναι η πρώτη φορά ούτε και θα είναι η τελευταία. Το σίγουρο είναι πως υπάρχει όλο το έδαφος έτσι ώστε στην κατάλληλη συγκυρία φοιτητές-μαθητές-σπουδαστές να 'ναι στους δρόμους. Καμία κίνηση κόσμου δεν θα είναι όπως η προηγούμενη και γι’ αυτό συνταγές επιτυχίας δεν υπάρχουν. Να συμμετέχουμε στους μαζικούς χώρους, καταθέτοντας την πολιτική μας άποψη και παίρνοντας πρωτοβουλίες ώστε να βοηθήσουμε και να προετοιμάσουμε τα επόμενα ξεσπάσματα, που είναι θέμα χρόνου το πότε θα συμβούν.

Οδ ναίν προ άλλ τικέ που έντυ που εδώ τησ πώς

γού στε με τ είνα

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 67

πόούν αυμαγίμου στο

ρασίκυηση χίας την υμε υ το

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά Δημήτρης Μάνος

Ο διάλογος (αν μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι, αφού απαιτεί στοιχειώδη συναίνεση από τα συμβαλλόμενα μέρη) γύρω από το δημόσιο χρέος και τις προτάσεις για «στάση πληρωμών», «άλλη πολιτική» κ.λπ. έθεσε μεταξύ των άλλων και το ζήτημα της σχέσης της Αριστεράς με το κράτος, τις κυβερνητικές λύσεις και προτάσεις. Η «κατηγορία» εξάλλου για «κυβερνητισμό» που απευθύναμε απέναντι σε ορισμένες αναλύσεις που δημοσιεύτηκαν στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο από άτομα (κυρίως) ή πολιτικούς χώρους που αναφέρονται στην πολυποίκιλη Αριστερά «εκτοξεύτηκαν» από αυτές εδώ τις γραμμές και από αυτό εδώ το βήμα. Συνεπώς η ευθύνη στοιχειοθέτησής τους βαρύνει όποιον θέλει να στηρίξει αυτήν την κατηγορία. Γιατί, πώς να το κάνουμε, η κατηγορία είναι βαριά, αλήθεια είναι! Βέβαια, ψάχνοντας κανείς διαπιστώνει πως τέτοιου είδους κριτικές οδηγούν πιο βαθιά στο παρελθόν, καθώς η σχέση αυτού που αποκαλούμε «Αριστερά» τα τελευταία τουλάχιστον πενήντα χρόνια τόσο με το κράτος (και με το αστικό κράτος) όσο και με τις κυβερνητικές προοπτικές ή «λύσεις» δεν είναι καθόλου τωρινή και η «αμαρτία» παλιά.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 68

αντίθεση

η Πολιτικη Πρωτοβουλια ανηκΕι στον ταξικο αντιΠαλο

Είναι επίσης (πικρή) αλήθεια πως την πρωτοβουλία της «αντικρατικής» (δεν πρόκειται για τέτοια –το αντίθετο– αλλά έτσι προβάλλεται) φιλολογίας και προπαγάνδας την είχε τα τελευταία χρόνια ο ταξικός αντίπαλος. Από τα χρόνια των «νέων φιλοσόφων», των «δεξαμενών σκέψης του νεοφιλελευθερισμού», χρόνια προετοιμασίας της στρατηγικής επίθεσης στην εργατική τάξη, μέχρι τον ριγκανισμό-θατσερισμό, τα «σύμφωνα σταθερότητας» κ.λπ., όλοι οι υποστηρικτές της «μείωσης του κράτους» διακρίνονταν καθαρά και σταθερά στο στρατόπεδο των υποστηρικτών του συστήματος. Χαρακτηριστικό εγχώριο παράδειγμα το «ιδεολογικό» περιοδικό που εξέδιδαν στα τέλη της δεκαετίας του '80 και στις αρχές του '90 ιδεολογικοί εγκέφαλοι της «νέας Δεξιάς» επιπέδου Τατούλη και Ανδριανόπουλου. Εκεί μπορούσε κανείς να θαυμάσει την αριστοτεχνική συνύπαρξη «αντιεξουσιαστικού»-«αντικρατικού» προφίλ με προτάσεις μείωσης της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία, περιορισμού του κράτους πρόνοιας κ.λπ. Από αυτήν την άποψη, υπάρχουν «αντιεξουσιαστές» που προηγήθηκαν του Γ.Π. ή μάλλον εδώ διακρίνουμε πόσο αυτή η «αντιεξουσιαστική» διάθεση οδήγησε τόσο τον δεύτερο εκδότη και βασικό αρθρογράφο του περιοδικού (εκλογές 2004) όσο και τον πρώτο (περιφερειακές 2010) στην εκλογική υποστήριξη και «συστράτευση» με το ΠΑΣΟΚ! Περίσσεψαν, βλέπετε, οι «αντιεξουσιαστές» της… εξουσίας! Εν πάση περιπτώσει, αυτό που μας αφορά εδώ είναι ότι ο «αντικρατισμός» του συστήματος και των πιο επιθετικών εκπροσώπων του στόχευε σε ένα βασικό «συστατικό» αυτής της κρατική παρέμβασης που είχε να κάνει με τα λεγόμενα ζητήματα «κοινωνικής ρύθμισης». Ο Μαρξ στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου» αναλύει και περιγράφει διεξοδικά πώς το κεφάλαιο αναγκάστηκε μέσα από μια διαδικασία αμφιταλάντευσης να νομοθετήσει (μέσω του κράτους του) την εργάσιμη μέρα. Εξαναγκάστηκε για την ακρίβεια κάτω από την πίεση του αγώνα κατά βάση της αγγλικής εργατικής τάξης που τότε έκανε τα πρώτα βήματα ταξικής συνδικαλιστικής συγκρότησης «ως τάξης για τον εαυτό της». Τέτοιοι «εξαναγκασμοί κοινωνικών ρυθμίσεων» για το κεφάλαιο και σε μεγαλύτερη κλίμακα εμφανίζονται μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση (π.χ. η κατάργηση της εργασίας των ανηλίκων που επιστρέφει σήμερα ρεβανσιστικά μέσα από τα προγράμματα μαθητείας και απασχόλησης-κατάρτισης) και επιβάλλονται ως «ρυθμίσεις» που ο καπιταλισμός αποδέχεται αλλά δεν ενσωματώνει κυριολεκτικά (π.χ. κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα). Σε αυτού του είδους την «κοινωνική ρύθμιση» απευθύνεται κυρίως (γιατί όχι και

απο να μ

ρέμ των «συ ου» τική αγο ραγ νές)

και στα που «ιδι λισμ δού

ναι νου νων αυτ δεν στή σης τα,

ηα

ματ τειν κά στη

1. Π νική νικό χνικ

ής» λοος. νετην ρόίνοστήικό λολου. τιεκής Από Γ.Π. δήκού ική , οι

ατιε σε άνει

φει μφιρα. βάκής

ι σε π.χ. νσισης) δεν αυκαι

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 69

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά

αποκλειστικά) ο «αντικρατισμός» του κεφαλαίου. Αυτό το «κράτος» θέλει να μειώσει και να εκμηδενίσει! Γιατί, κατά τα άλλα, το κεφάλαιο όχι μόνο έχει ανάγκη την κρατική παρέμβαση, αρωγή, ακόμα και επέκταση, αλλά όλη η πορεία της εδραίωσης των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων είναι συνυφασμένη με τον «συλλογικό καπιταλιστή». Ο Μαρξ, πάλι στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου», περιγράφει και εξηγεί πως στα χρόνια της πρωταρχικής κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης ήταν η απολυταρχία που προστάτευσε την «εσωτερική αγορά»1. Αργότερα, όταν η αγγλική βιομηχανία έκανε το άλμα από την παραγωγή εμπορευμάτων στην παραγωγή μέσων παραγωγής (εργαλειομηχανές), χρειάστηκε την αρωγή και την υποστήριξη του αστικού κράτους. Η επέκταση των κρατικών δικτύων στις μεταφορές και στην ενέργεια και γενικά στις υποδομές (βασικό χαρακτηριστικό του ιμπεριαλιστικού σταδίου του καπιταλισμού) μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν τέτοια που «μπέρδεψε» τους ρεφορμιστές, οι οποίοι άρχισαν να μιλούν για ένα «ιδιαίτερο» στάδιο του ιμπεριαλισμού, τον «κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό». Όχι βέβαια ότι ήθελαν και πολύ για να πειστούν! Αλλά αυτά θα τα δούμε πιο κάτω. Να μην πάμε μακριά: Το τεράστιο παγκόσμιο δημόσιο χρέος τι άλλο είναι παρά παρέμβαση του ιμπεριαλιστικού κράτους (κάθε χώρας) προκειμένου να στηρίξει (με το αίμα των εργαζομένων και των λαών των εξαρτημένων χωρών βεβαίως) το σύστημα ληστείας και αρπαγής πλούτου; Αντίθετα, αυτό το κράτος (και το κατασταλτικό-στρατιωτικό του κομμάτι) όχι μόνο δεν μειώνεται, αλλά αναβαθμίζεται και ως απάντηση στην κρίση του συστήματος! Ο «Καλλικράτης» και οι υπερπεριφερειάρχες αποτελούν ένα επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πόσο και πού μειώνεται ή, αντίθετα, αυξάνεται το κράτος. η αριστΕρα και το αστικο κρατοσ

Η Αριστερά αντιμετώπισε την «αντικρατική» προπαγάνδα του συστήματος στην ουσία με έναν τρόπο υποχωρητικό και αμήχανο. Σε αυτό συνέτεινε βέβαια ο αρνητικός γι' αυτήν ταξικός συσχετισμός, στον οποίο φυσικά είχε συμβάλει και η ίδια με την υποχωρητικότητα που έδειξε απέναντι στην πίεση των πιο αντιδραστικών δυνάμεων, αλλά και ο θολός πολιτικός 1. Πράγμα που, όπως περιγράφει ο βούλγαρος ιστορικός Τοντόροφ στο βιβλίο του «Η βαλκανική πόλη 15ος-19ος αιώνας», εκδόσεις Θεμέλιο 1986, δεν έγινε στα Βαλκάνια, όπου ο οθωμανικός δεσποτισμός λειτούργησε αντιδραστικά και ληστρικά απέναντι στο εμπορικό και βιοτεχνικό κεφάλαιο, προστατεύοντας μόνο επιλεκτικά κάποιες παραγωγικές δραστηριότητες.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 70

αντίθεση

προσανατολισμός, οι ρεφορμιστικές απόψεις που είχαν πλέον κυριαρχήσει στις γραμμές της. Το σώμα των απόψεων αυτών εμπόδιζε και εμποδίζει ακόμα και σήμερα τους αγωνιστές της Αριστεράς να καταπιαστούν κριτικά με όλη την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, να τοποθετηθούν για τη σχέση της εργατικής τάξης τόσο με το αστικό κράτος όσο και με το… κράτος της, αυτό που υπήρξε και το μελλοντικό. Η «παρεξήγηση» ότι σοσιαλισμός και Αριστερά ίσον κρατικοποιήσεις (δηλαδή περισσότερο κράτος), ενώ καπιταλισμός ίσον λιγότερο κράτος και «ελευθερία» δεν είναι μια διαστρέβλωση που επέβαλε η επίθεση του συστήματος μονάχα αλλά και μια παραδοχή που έγινε κατεστημένη πραγματικότητα γιατί και η ίδια η Αριστερά δεν είχε να προβάλει μια διαφορετική εικόνα και κατεύθυνση. Βρέθηκε συνεπώς ιδεολογικά αδύναμη μπροστά σε αυτήν την επίθεση. Και μιλάμε γενικά για «Αριστερά» καθώς αυτό το σώμα απόψεων επηρέασε και επηρεάζει όχι μόνο την επίσημη και καθεστωτική «Αριστερά» αλλά ακόμα και δυνάμεις που δήλωναν και δηλώνουν μαρξιστικολενινιστικές, ριζοσπαστικές, δυνάμεις που έχουν αποσπαστεί από τον κορμό της «επίσημης Αριστεράς». Μια άλλη διάσταση του ζητήματος αποτελεί η ταύτιση της μεγαλύτερης μερίδας της Αριστεράς με το έκτρωμα που αποκλήθηκε «υπαρκτός σοσιαλισμός», με μια ιδιόμορφη δηλαδή μορφή «κρατισμού», αρκετά ευάλωτη στην κριτική και στα αντεπιχειρήματα των ιδεολογικών εκπροσώπων και διεκπεραιωτών του συστήματος. Το βλέπουμε σήμερα που, αν και επιχειρείται δήθεν μια αυτοκριτική τοποθέτηση της ηγεσίας του ΚΚΕ για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ωστόσο η τοποθέτηση αυτή φτάνει να δικαιώνει ουσιαστικά τον μπρεζνιεφισμό. Ούτε η «ανανεωτική» πτέρυγα -τουλάχιστον στην ελληνική εκδοχή τηςαπέφυγε το… αμάρτημα. Να θυμίσουμε την υποστήριξη (αμοιβαία) αυτής της πλευράς στο καθεστώς Τσαουσέσκου αλλά και το πόσο εύκολα τα «γύρισε» όταν η ηγεσία της χώρας ανατράπηκε από τα τανκς που… χορεύουν και την επανάσταση των «ζόμπι» των νεκροτομείων της Τιμισοάρα. Ήταν, βέβαια, μια περίοδος που και οι δύο πτέρυγες είχαν θαμπωθεί από την γκορμπατσοφική περεστρόικα και τις «νέες» πρακτικές που έφερνε, βαφτίζοντας πραξικοπήματα επαναστάσεις και το αντίστροφο. Βέβαια, μιλώντας για το «ανανεωτικό» κομμάτι της επίσημης και κυρίαρχης Αριστεράς, ήταν ακριβώς αυτό που έδειξε και τη μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στη δήθεν «αντικρατική» επίθεση του κεφαλαίου. Ήταν, π.χ., η «πρασινοκόκκινη» κυβέρνηση του ομοσπονδιακού κρατιδίου της Γερμανίας που πρώτη κατήργησε τη μονιμότητα των δασκάλων στην επικράτειά της. Ήταν (για να επιστρέψουμε στην εγχώρια πραγματικότητα) οι συνδικαλιστές της «ανανεωτικής Αριστεράς» που έβαλαν φαρ-

διά από αυτ εγκ δημ

φορ φώμ δικα νητ λισμ ωρο «διά

που ρού που του ανα μετα προ την

σμο λεγ αστ (π.χ υπο

φορ καν στια ΠΑ κε τ χρι νάμ

θεσ λη απο

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 71

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά

ήσει ίζει ιτιγια το…

σεις και στήκόεισε σώωτιαραπό

ρης σιαωτη και ρείσιαου-

τηςτής γύουν αν, την φτίκυρο-

ατιλων ατιαρ-

διά πλατιά τις υπογραφές τους ως θεσμικοί-συνδιοικητικοί ελεγκτές στην απόφαση των Ταμείων να επενδύσουν σε δομικά ομόλογα κ.λπ. Είναι όλοι αυτοί που υποστηρίζουν πως μπορεί να υπάρξει ένας άλλος, ποιοτικός εγκσυχρονισμός των δημόσιων υπηρεσιών που να εξασφαλίζει βεβαίως το δημόσιο χαρακτήρα τους κ.λπ. Το πόσο παλιές είναι οι κρατικιστικές αμαρτίες της καθεστωτικής, ρεφορμιστικής κ.λπ. Αριστεράς φαίνεται εξάλλου και από τα ιδεολογικά μορφώματα που ήρθαν (τουλάχιστον μετά το '50) να στοιχειοθετήσουν και να δικαιολογήσουν αυτήν την προσαρμογή προς τον κρατισμό και τον κυβερνητισμό: Είτε πρόκειται για τις θεωρίες του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, είτε πρόκειται για το «κράτος πεδίο ταξικής πάλης», είτε για τις θεωρούμενες πιο ριζοσπαστικές προσεγγίσεις της ιταλικής αυτονομίας για τη «διάχυση του κράτους» στον κοινωνικό ιστό. Πολύ σύντομα για τον «κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό» (θεωρία που ένωσε υπό τη σκέπη της και τις δύο πτέρυγες του ρεφορμισμού), μπορούμε να διακρίνουμε τη θέση για τη σύμφυση κράτους και μονοπωλίων που δημιουργεί ένα ιδιαίτερο στάδιο ανάπτυξης του ιμπεριαλιστικού κράτους, τον «κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό». Το καθήκον λοιπόν της ανατροπής και του τσακίσματος αυτού του μηχανισμού αναβάλλεται και μετατρέπεται σε καθήκον εκδημοκρατισμού ή οικειοποίησης ή αλλαγής προσανατολισμού (με την πίεση φυσικά του κινήματος!) του κράτους, με την αποδέσμευσή του από τα «μονοπώλια». Η κοινή θεωρητική ομπρέλα του «κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού» δικαιολόγησε τόσο τους διάφορους ιστορικούς συμβιβασμούς του λεγόμενου ευρωκομμουνισμού όσο και την προσπάθεια προσεταιρισμού αστικών μερίδων και την υφαρπαγή της εξουσίας είτε με πραξικοπήματα (π.χ. Κουνιάλ στην Πορτογαλία) είτε με πραξικοπήματα και επεμβάσεις που υποστηρίζονταν από τη μεγάλη χώρα του (τότε) «υπαρκτού σοσιαλισμού». Μικρή απόσταση χωρίζει την απογοήτευση που ένιωσαν οι ιταλοί ρεφορμιστές όταν μέσα από όλες τις πιθανές συνωμοσίες που χρησιμοποιήθηκαν αποτράπηκε η συμμετοχή τους στην κοινή διακυβέρνηση με τους Χριστιανοδημοκράτες, με την «οργή» του εγχώριου ΚΚΕ απέναντι στο ΠΑΣΟΚ στις αρχές της δεκαετίας του '80 όπου για πρώτη φορά ακούστηκε το σύνθημα «είναι η απάντηση από δω και μπρος». Προφανώς γιατί μέχρι «τότε» υπήρχε η προσμονή για την κυβέρνηση των «δημοκρατικών δυνάμεων». Και φυσικά το '89 αποδείχτηκε περίτρανα ότι ο κυβερνητισμός της καθεστωτικής (ενιαίας τότε) Αριστεράς όχι μόνο δεν προσκομίζει κάποια οφέλη –έστω– για την ηγεσία της στο κεντρικό πολιτικό παιχνίδι, αλλά την αποδυναμώνει ακόμα περισσότερο και την οδηγεί στο φυλλορρόημα.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 72

αντίθεση

Να μην υπολογίσουμε ακόμη και τις πιο μαύρες πλευρές αυτού του κρατισμού και κυβερνητισμού. Θυμίζουμε απλά ότι κόμματα «μαρξιστικά» κυβερνούν στα κρατίδια της Ινδίας όπου έγιναν οι τελευταίες σφαγές των αγωνιζόμενων ιθαγενών και φυλών και των μαοϊκών αγωνιστών. Αντίστοιχα οι θεωρίες για το «κράτος πεδίο ταξικής πάλης» και τη «διάχυση του ολοκληρωτικού κράτους στην κοινωνία» αντιμετωπίζουν τον κρατικό μηχανισμό περίπου ως αυθύπαρκτη οντότητα, πέραν των τάξεων, που στην πρώτη περίπτωση εμπεριέχει και την ταξική πάλη, στη δεύτερη περίπτωση «καπελώνει» με έναν ολοκληρωτικό τρόπο την κοινωνία. Οπότε στην πρώτη περίπτωση δεν απομένει στο κίνημα παρά η συμμετοχή στο κράτος και στους θεσμούς προκειμένου να γείρουν την πλάστιγγα υπέρ της εργατικής τάξης και των συμμάχων της. Να εγκαινιάσουν δηλαδή την ηγεμονία της εργατικής τάξης υπό καθεστώς αστικής κυριαρχίας. Στη δεύτερη περίπτωση, απέναντι σε αυτό το ολοκληρωτικό κράτος απάντηση είναι το «αντι-κράτος», κοινωνικές μορφές άσκησης άμεσης δημοκρατίας, κύτταρα ελευθεριακού κοινοτισμού, «ελεύθεροι κοινωνικοί χώροι» (για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση που είναι της μόδας μετά το 2008). Καμία αναφορά της σκέψης στον κεντρικό κορμό που αντιπροσωπεύει το αστικό κράτος, στην κεντρική πολιτική εξουσία και στην οργανική σχέση αυτής της εξουσίας με το κεφάλαιο, την κυρίαρχη τάξη! Συνεπώς, όταν ο δημοσιογράφος Παπακωνσταντίνου γράφει για μια «άλλη αντιπαγκοσμιοποίηση», για «επάνοδο του κρατικού προστατευτισμού» που σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να επιτευχθεί (πάντα με την πίεση του κινήματος!) επαναλαμβάνει –στην πιο εκχυδαϊσμένη, είναι αλήθεια, μορφή– μια θέση και μια θέαση της κοινωνίας αρκετά οικεία σ' αυτόν που την εκπονεί και απευθύνεται σε ένα «ακροατήριο» που θαμπώνεται τόσο εύκολα από τη θέση του «σοφού» όσο «έτοιμο είναι από καιρό» να την αποδεχτεί. Γιατί απλώς ο ομφάλιος λώρος με τη μήτρα σκέψης που γεννά τέτοιες θέσεις στην πραγματικότητα δεν κόπηκε ποτέ στους χώρους της όποιας Αριστεράς. Παρ' όλο που η αντιδραστική επίθεση του κεφαλαίου την υποχρέωσε στα λόγια ν' απαρνηθεί το ιδεολογικό της παρελθόν και να ριζοσπαστικοποιηθεί εξωτερικά. Εδώ λοιπόν βρίσκει την εξήγησή της και η ακατανίκητη έλξη της συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες του «Καλλικράτη», που γίνεται τόσο μεγαλύτερη όσο αποφασιστικότερη είναι (σύμφωνα με κάποιες αναλύσεις) η επιθυμία του συστήματος να απομονώσει την Αριστερά από τους θεσμούς! Σκέτη καταστροφή δηλαδή.

αρι

Ό δες λά που του

της μού αυτ στικ πεπ νέκ βαια τη μ βέβα δο προ υπή

η θέ τρία

συν εργ σωμ κρά συν τή συν ξη ν

ναν στη ση ανα

ρακυτων

διάτον ων, ερη πόστο της ηγε-

τος δηχώτο σωανι-

μια υτιπίεεια, που όσο την ννά της ίου να

μμεμες) η ούς!

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 73

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά

αριστΕρα και σοσιαλιστικο κρατοσ

Πολύ σύντομα χρειάζεται να πούμε δυο λόγια και γι' αυτήν την πλευρά. Όταν βέβαια η Αριστερά πραγματοποιεί τέτοιες ιδεολογικές… χοντράδες στη σχέση της με το αστικό κράτος, είναι «ανώτερα μαθηματικά» ή «ψιλά γράμματα» η αναφορά στο σοσιαλιστικό κράτος. Τουλάχιστον αυτό που υπήρξε, αφού ο σοσιαλισμός και η οικοδόμηση του σοσιαλιστικού κράτους δεν είναι μια δεδομένη και λυμένη υπόθεση. Στην «18η Μπρυμαίρ» αλλά και στα κείμενα για την πολιτική ιστορία της Γαλλίας όπου ο Μαρξ εμπνέεται από το παράδειγμα της Παρισινής Κομμούνας και ο Λένιν στο «Κράτος και Επανάσταση» κωδικοποιεί πολιτικά αυτήν την έμπνευση αναλύοντας το επαναστατικό πρόγραμμα της σοσιαλιστικής εξουσίας. Τότε, στους επαναστάτες του προηγούμενου αιώνα, ήταν πεποίθηση ότι, τουλάχιστον από την άποψη των τελικών στόχων της «απονέκρωσης του κράτους», οι κομμουνιστές και οι αναρχικοί ταυτίζονται. Βέβαια αυτή ακριβώς η θέση της «απονέκρωσης» αποτέλεσε ταυτόχρονα και τη μεγάλη διαφορά της μαρξιστικής σκέψης από την αναρχική. Πρόκειται βέβαια για μια διατύπωση που δεν έχει ολοκληρωμένα απαντηθεί στο επίπεδο της πράξης. Είναι ένα ζήτημα που οφείλουμε να διερευνήσουμε και να προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε αποτιμώντας κριτικά το σοσιαλισμό που υπήρξε πραγματικά και όχι φυσικά τον «υπαρκτό σοσιαλισμό». «Αντικρατική» συνεπώς περισσότερο και λιγότερο «κρατικίστικη» ήταν η θέση των επαναστατών. Θα αναφερθώ σε τρεις ιδεολογικές αναφορές, σε τρία παραδείγματα: Στις αρχές της δεκαετίας του '20 ξεκίνησε η συζήτηση για το ρόλο των συνδικάτων στη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Οι τάσεις ήταν τρεις. Αυτή της εργατικής αντιπολίτευσης, που υποστήριζε ότι τα συνδικάτα πρέπει να ενσωματωθούν ως παραγωγικός μηχανισμός στη δομή του νέου σοβιετικού κράτους, αυτή του Τρότσκι, που υποστήριζε τη στρατιωτικοποίηση των συνδικάτων ως μοχλό υποστήριξης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, και αυτή των Λένιν-Στάλιν-Κάμενεφ που επέμεναν στον ανεξάρτητο ρόλο των συνδικάτων απέναντι στο σοβιετικό κράτος «για να μπορεί η εργατική τάξη να υπερασπίζει τον εαυτό της από το ίδιο το κράτος της». Το άλλο παράδειγμα έχει ήδη αναφερθεί στο βιβλίο «Η Αριστερά απέναντι στον εαυτό της» και αφορά τη θέση του Στάλιν απέναντι στους υποστηρικτές της ενίσχυσης του κεντρικού προγραμματισμού όταν έκανε χρήση του Ένγκελς ο οποίος είχε γράψει πως «κρατικοποίηση είναι μια αναγκαστική μορφή σοσιαλισμού και ίσως όχι η καλύτερη».

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 74

αντίθεση

Τέλος, το παράδειγμα της Πολιτιστικής Επανάστασης με τις τριπλές επαναστατικές επιτροπές (εργάτες-νεολαία-επαναστατικά στελέχη) που επιχείρησαν να αντικαταστήσουν την «κατεστημένη» κρατική εξουσία σε καιρό σοσιαλιστικής οικοδόμησης δείχνει πολύ περισσότερο ότι η σχέση της επαναστατικής σκέψης και πράξης με το κράτος δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση τόσο πριν όσο και μετά την κοινωνική ανατροπή. Στη βάση αυτής της σύγχυσης, ότι σοσιαλισμός ίσον ενίσχυση του κράτους, συναντάμε το φοβικό σύνδρομο απέναντι στις μάζες και τη μετάθεση της «αρμοδιότητας» της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας από την εργατική τάξη στους κρατικούς ιθύνοντες και στα στελέχη2. Δεν είναι τυχαίο, π.χ., πως, αν και από όλους τους επισκέπτες της Κούβας επισημαίνεται η ύπαρξη ενός πολύ καλά δομημένου δικτύου κοινωνικής προστασίας και ιατρικής μέριμνας, ωστόσο δεν διαφεύγει της προσοχής η ύπαρξη ενός μεγάλου επίσης κατασταλτικού και αστυνομικού μηχανισμού που δημιουργεί έναν μαζικό φόβο. Έτσι παράγεται ένα είδος «διοικητικού» και «αυτοκρατορικού σοσιαλισμού» του είδους που επιβιώνει (;) σήμερα στη Βόρεια Κορέα και που ελάχιστη σχέση έχει με την κοινωνία την οποία θα θέλουν οι επαναστάτες του 21ου αιώνα να οικοδομήσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι τέτοια χαρακτηριστικά διέκρινε κανείς ακόμη και στο παράδειγμα της πάλαι ποτέ σοσιαλιστικής Αλβανίας, ειδικά την περίοδο που ακολούθησε την αποκήρυξη της Πολιτιστικής Επανάστασης. Η επαναστατική άποψη δεν είναι (ή, έστω, δεν θα έπρεπε να είναι) τόσο «φιλική» στο κράτος και στους θεσμούς. Η θέση λοιπόν της επαναστατικής Αριστεράς απέναντι στο αστικό κράτος και την όποια αστική διακυβέρνηση ή λύση είναι τόσο αδιάλλακτη και απόλυτη όσο… ανοιχτή και προς διερεύνηση είναι η θέση της απέναντι στο σοσιαλιστικό κράτος (ή, έστω, έτσι θα έπρεπε). Η διαστρέβλωση ότι ο σοσιαλισμός θα «κρατικοποιήσει τα πάντα» κατά κάποιον τρόπο «νομιμοποιεί» και συγγενεύει με μια μεγαλύτερη και πιο σοβαρή διαστρέβλωση, ότι δεν χρειάζεται το τσάκισμα του αστικού κράτους για να προωθηθούν πολιτικές και λύσεις που να «απαντούν στις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων». Μάλιστα τα φοβικά σύνδρομα απέναντι στο λαό και η αντίληψη ότι τα στελέχη και οι «σοφοί» γενικώς διαμορφώνουν τη συνείδηση της εργαζόμε-

2. Όταν πραγματοποιήθηκε η πρώτη εργατική αναταραχή στη νεότευκτη σοσιαλιστική, λαοκρατική Γερμανία και οι αρχές απάντησαν με μέτρα καταστολής, η σοβιετική ηγεσία έγραψε ένα δριμύ κατηγορώ ενάντια στους «σοφούς» και τους «ιθύνοντες» που χτυπάνε και καταστέλλουν εργάτες. Το γράμμα πιθανόν φέρει την υπογραφή του «αιματοβαμμένου» Μπέρια.

νης ηρω σαν όλω για «το τερ

οκ

λες τή τ ενώ τηθ των

σα και με μ την νές» σης όλο ρωμ

κλή ότι ποί τη σ ζου

Μη σίγο αυτ απο σία τος, που

πλές που σε έση να ική

ράεση ική π.χ., αρκής επίμακού και τά-

και ρίοπακή»

ράκαι στο σοποιότι ποαζο-

ι τα όμε-

αοψε α.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 75

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά

νης πλειοψηφίας μπορεί να αποτέλεσαν αρνητικές πλευρές της μεγάλης και ηρωικής πορείας οικοδόμησης του σοσιαλισμού (που στην πορεία κυριάρχησαν), στην περίπτωσή μας όμως αποτελούν την αποκλειστική φυσιογνωμία όλων αυτών των κινήσεων που έρχονται σήμερα να «συνδράμουν» το λαό για να αντιμετωπίσει «από τη μεριά της Αριστεράς» τον τεράστιο κίνδυνο «του δημόσιου χρέους και της πτώχευσης της χώρας». Και μάλιστα περισσότερο τους ταιριάζει ο προσδιορισμός «κυβερνητισμός» παρά ο «κρατισμός». ο κυβΕρνητισμοσ των «σοφων»

Πέρα από τον Παπακωνσταντίνου, σε γενικές γραμμές έχουμε δύο μεγάλες τοποθετήσεις γι' αυτό το ζήτημα. Αυτή των Λαπαβίτσα-Μηλιού και αυτή του Καζάκη. Όλοι συμμετείχαν αρχικά στην κίνηση των οικονομολόγων, ενώ ο Καζάκης αργότερα διαχωρίστηκε, και για την οποία έχουμε τοποθετηθεί και από τις σελίδες του περιοδικού. Εδώ θα τονίσω τη σχέση αυτών των τοποθετήσεων με αυταπάτες γύρω από το ρόλο της κρατικής εξουσίας. Γίνεται προσπάθεια τόσο στις ζωντανές συζητήσεις που παρακολούθησα όσο και στις τοποθετήσεις ειδικά του Καζάκη στο διαδίκτυο, που έχουν και έναν χαρακτήρα ιστορικής αναφοράς, να υπάρξει ένας παραλληλισμός με μια διακήρυξη οικονομολόγων στις αρχές της δεκαετίας του '30 που για την εποχή τους θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «προοδευτικές φωνές» από το αστικό στρατόπεδο. Οικονομολόγοι όπως ο γνωστός Πεπελάσης που συνεργάστηκε και με το ΕΑΜ ή ο επίσης γνωστός Ζολώτας. Τότε όλοι αυτοί ζητούσαν κάτι ανάλογο με το σημερινό αίτημα της «στάσης πληρωμών» (παραγραφή του χρέους). Καταρχάς, το ότι το ΚΚΕ δεν στέκεται εχθρικά απέναντι σε αυτές τις εκκλήσεις αλλά τις υποστηρίζει δεν αποτελεί θέσφατο. Είναι γνωστό εξάλλου ότι μέχρι το '34, οπότε επιχειρεί η νέα κομματική ηγεσία την μπολσεβικοποίηση του κόμματος, τον καθορισμό της φυσιογνωμίας της επανάστασης, τη σχέση του κόμματος με την τάξη και τους συμμάχους κ.λπ., πολλά αλλάζουν και αναθεωρούνται και μέσα στο ΚΚΕ. Από την άλλη, όλοι αυτοί οι «σοφοί» (ο Καζάκης, σε αντίθεση με τον Μηλιό, αναγνωρίζει την εξαρτημένη θέση της χώρας και της αστικής τάξης) σίγουρα θα συμμερίζονται τουλάχιστον την άποψη ότι ρήγμα ανάλογο με αυτό που προκάλεσε στους οργανικούς διανοούμενους της αστικής τάξης η απογοήτευση από τον βενιζελισμό σήμερα δεν υφίσταται. Επίσης, η παρουσία «τότε» ενός νέου παγκόσμιου κομμουνιστικού επαναστατικού κινήματος, η ύπαρξη του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους κ.λπ. δεν είναι στοιχεία που πρέπει να συνεκτιμηθούν όταν επιχειρούνται ιστορικοί παραλληλι-

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 76

αντίθεση

σμοί; Μιλάμε για άλλες εποχές όχι από την άποψη της κρίσης αλλά των ταξικών συσχετισμών. Σήμερα είναι φανερό ότι η συμμόρφωση στο μνημόνιο –στην εξάρτηση τελικά– είναι τέτοιου μεγέθους και βάθους μέσα στο αστικό μπλοκ που με δυσκολία «διατυπώνονται» οι όποιες επιφυλάξεις. Η στάση Σαμαρά εκφράζει βέβαια και αυτές τις «αγωνίες», όμως τουλάχιστον προς ώρας και όσο το λαϊκό κίνημα δεν έχει καταφέρει κλυδωνισμούς και ρήγματα οι επιφυλάξεις αυτές υπερκαλύπτονται. Αυτή η ιδιόμορφη ελληνική αστική τάξη που έχει –σύμφωνα με τις «σοφές» αναλύσεις κάποιων– επιτύχει το ακατόρθωτο να είναι στο συνασπισμό εξουσίας της ΕΕ («έστω και περιφερειακά») και ταυτόχρονα υπό κατοχή (!), που έχει «κυβέρνηση Τσολάκογλου», ωστόσο δεν εξυπηρετεί τα σχέδια του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στην περιοχή αλλά τα δικά της ιμπεριαλιστικά σχέδια (!), αυτό λοιπόν το «θαύμα της φύσης» είναι φανερό ότι είτε «από τα πάνω» είτε «από τα κάτω» θα υποχρεωθεί σε κάποιες λύσεις. Ποιος λοιπόν θα κυβερνήσει και θα εφαρμόσει αυτή τη «στάση πληρωμών» σε μια εποχή που οι αποδέκτες μιας «άλλης» πρότασης μάλλον σπανίζουν; Μήπως, ελλείψει «σοφών» που να τους στηρίζει το κίνημα όπως «τότε», αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι «σοφοί» του κινήματος να δημιουργήσουν το κίνημα που θα κυβερνήσει; Όπως αντίστοιχα υποστηρίζει ο Παπακωνσταντίνου, που καλεί ουσιαστικά το κίνημα να στηρίξει την εφαρμογή μέτρων κεϊνσιανικού χαρακτήρα και κρατικού προστατευτισμού απέναντι στις αγορές; Από ποιον; Σε ένα σημείο της ανάλυσής του ο Καζάκης γράφει ότι δεν πρέπει να παραγραφεί όλο το χρέος, αλλά να παραμείνει το κομμάτι που αφορά τις επενδύσεις ανάπτυξης της χώρας, άρα και οι τόκοι και τα χρεολύσια που είναι απαραίτητα για τη χρηματοδότησή τους ώστε να αντλούνται κεφάλαια από τις «αγορές». Ως σκιώδης υπουργός Οικονομικών ήδη «έπιασε δουλειά». Τους «αρμόδιους» όμως τους ρώτησε; Ρώτησε την εργατική τάξη και τα άλλα εργαζόμενα στρώματα (π.χ. την αγροτιά, όση απέμεινε) γιατί πρέπει να αναπτυχθεί ο δείνα κλάδος και όχι ο άλλος; Πώς θα εφαρμοστεί ο εργατικός έλεγχος σε μια χώρα και έναν λαό που έχει ρημάξει (και θα συνεχίζει να ρημάζει) ο ιμπεριαλισμός και μια αστική τάξη που προσπαθεί με νύχια και δόντια (που μπήγει στο λαό) να μην υποβιβαστεί από αστική τάξη δεύτερης γραμμής; Και ποιος τελικά είναι αυτός που αποφασίζει τι αποτελεί «ανάπτυξη»3 για μια χώρα;

3. Ειρήσθω εν παρόδω, ο Πεπελάσης στα χρόνια της μεγάλης ωριμότητάς του, πέρα από ομοτράπεζος του Α. Παπανδρέου, ήταν αυτός που είχε εισηγηθεί να μετατραπεί η χώρα σε μια

λού απέ ταυ σμο την

μεγά συντ

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 77

Κρατισμός, κυβερνητισμός και αριστερά

τα-

ηση υ με εκκαι επι-

Εκτός λοιπόν των άλλων, οι θέσεις αυτές των «οικονομολόγων» αποτελούν και την πιο χαρακτηριστική αναπαραγωγή μιας ελιτίστικης αντίληψης απέναντι στην εργαζόμενη πλειοψηφία, χωρίς πραγματικό αντίκρισμα, και ταυτόχρονα μια από τις πλέον κραυγαλέες αναβιώσεις ενός «κυβερνητισμού» που πάντα χαρακτήριζε την κυρίαρχη και επίσημη Αριστερά. Από την οποία δυστυχώς δεν μπορούν να κρύψουν την καταγωγή τους!

σοσμό (!), του ικά ό τα

ρωπαπως γήπαογή αντι

πατις που φάασε

την όχι λαό μια να ίναι

μοα

μεγάλη αγορά «ανάπτυξης» και παροχής υπηρεσιών. Μοντέλο που φυσικά χρεοκόπησε και συντρίφτηκε μέσα στη δίνη της κρίσης.

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 78

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΤΟ 34ο ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΕΝΑΥΣΜΑΤΟΣ

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 79

βιβλία - καφέ - εκδηλώσεις - προβολές - συζητήσεις

Διεύθυνση: Γραβιάς 10-12, Αθήνα, τηλ: 2103303348 Επικοινωνία: books@ektostonteixon.org Το πρόγραμμα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου βρίσκεται στην ιστοσελίδα: www.ektostonteixon.org

ANTITHESI_06.qxp:Layout 1 28/11/2010 4:46 μ.μ. Page 80