mm Mmmm
S G R AT I
mj
troen am! Ci
taart!
2
VOORWOORD
Vriendschap … We hebben er allemaal ervaring mee. Dat begint al op de kleuterschool of bij sommigen zelfs nog eerder. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die geen vriendinnen wilde hebben. Ja, je kunt twisten over het aantal vriendinnen, maar géén vriendinnen? Ik denk dat je jezelf veel ontzegt als je niet investeert in vriendschap. Dit nummer staat vol met herkenbare verhalen. Niets heerlijkers dan af en toe opgelucht adem halen en weten: ik ben niet alleen met mijn verhaal! Ook andere vrouwen denken soms: waarom moet ik altijd investeren en komt er niemand op míj af? Want eerlijk: vriendschap heeft ook iets kwetsbaars. Daarom voel ik mij ook aangesproken door Henri Nouwen. Hij was een goede professor aan Harvard University (in de VS) en stopte daar omdat hij zich eenzaam voelde. Hij werd vaak teleurgesteld omdat hij altijd op zoek was naar bevestiging en complimentjes. Hij nam het gedurfde besluit om te gaan wonen en werken in de Ark, een wooncommunity waar gehandicapten hun thuis hadden. Daar raakte hij bevriend met Adam, die niet spreken kon en volkomen afhankelijk was van zijn zorg. Kun je hier van vriendschap spreken? Ik denk het wel! Wat mij betreft hanteren we de volgende definitie van vriendschap: Vriendschap is thuiskomen, je veilig en begrepen voelen bij de ander en ervaren dat je door de omgang met die ander energie krijgt. Dat kan inderdaad ook met iemand die in geen enkel opzicht op jou lijkt. Iemand die veel ouder is (in mijn geval mijn vriendin Dien) of een heel ander leven leidt (Gea) of een ander karakter heeft (Jolanda, Kris en Carla) of juist op mij lijkt, en wel zo dat het m’n zus zou kunnen zijn (Harmieke of Netty). Maar volgens mij begint vriendschap toch allereerst bij jezelf. Kijk vanaf nu niet meer om je heen waar vriendinnen zich bevinden maar bedenk: goede vriendinnen krijg je door er zelf één te zijn!
Anne Westerduin 3
INHOUD Vriendschap
10 Portret vriendschap: Concurrenten in de liefde, collega’s in de make-up 12 Het geheim van echte vriendschap 46 Jouw vriend is mijn vriend 58 Vriendschap is mezelf zijn bij jou Zes tips om vrienden te zijn en te blijven 72 Forever friends? 116 Vriendschap moet je vieren Tips voor themafeestjes
25 Vriendschap met de natuur
• Eetbare bloemen • Een tuin vol vlinders en bijen • Spot de vogels in je tuin
Lezen:
80 Sarianne werd als kind mishandeld
‘Ik had de erkenning van mijn vader niet meer nodig’
124 Juttersgeluk Het geluk
van zoeken naar iets wat je niet verwacht
Op stap
22 41 44 68
Emmaüswandelingen Verdiep je vriendschap met een wandeling Natuurlijk (gaan we) kamperen Wat te doen deze zomer? Vrienden maken aan de andere kant van de wereld Een uitwisselingsproject vol uitersten
51 Zomerse recepten
4
• Lemon curd • Dubbele citroentaartjes • Bloemencake • Makkelijke fruitpizza • Mon chou-crème • Gevulde aardbei • Cranberry-pompoenpitrepen • Kokosmakronen met honing • Kokoscake
Ne em
113
Gratis schets & handlettering oefenschriftje.
vakantie! e op e m
ZOMER DOE BOEKJE
Schets & handlettering schriftje oefen
KARIN JOAN & BY KRIS
Met leuke kniplabels!
Met vrolijke vriendschapsposter Cadeautje voor jou en je vriendin: geef de ene helft aan je vriendin en de andere is voor jezelf
5
Concurrenten in de liefde, collega’s in de make-up
‘Annelies is bloedmooi’ ‘Ja, wij dateten – zonder dat wij het wisten – dezelfde man. Daardoor wist ik dat Annelies (34) make-upartiest was. Toen ze liet weten dat Mister X van haar was, vond ik dat heel stoer. Ik heb haar zelfs direct benaderd of ze voor mij wilde werken, maar dat was te vroeg in ons contact. Bij Hillsong kwamen we elkaar opnieuw tegen, nu live. Het viel me meteen op hoe mooi ze was. We gingen koffiedrinken en Annelies is letterlijk niet meer uit mijn leven weggegaan. Tijdens een jaar bijbelschool in Zuid-Afrika had God mij al laten weten dat ik iemand zou ontmoeten die mij qua werk perfect zou aanvullen. Daar was namelijk ook al het concept van de “make-upmeisjes” geboren; jonge vrouwen die eventbezoekers een make-over geven om ze daarmee te empoweren. Ik ben een creatieveling en heb iemand nodig die mij op organisatorisch vlak aanvult om zoiets van de grond te tillen. Ik bleef voelen dat Annelies hiervoor perfect was.’
‘Onze vriendschap heeft een stevig fundament. Daardoor kunnen we ook collega’s zijn. We worden namelijk continu uitgedaagd en lopen regelmatig tegen elkaars grenzen op. Tegelijkertijd bemoedigen we elkaar waar nodig. Dat houdt onze vriendschap in beweging.’
10
Tekst ESTHER VAN LUNTEREN Beeld ELISABETH ISMAIL
‘Toen ik onverwacht zwanger bleek en de relatie met de vader in eerste instantie verbroken werd, werd alles waar ik in geloofde, onder mij vandaan getrokken. Ik werd geconfronteerd met mezelf, mijn geloof. Annelies bleef dichtbij, zonder oordeel. Zij heeft mij bemoedigd en leven over mij uitgesproken. Zij was door haar situatie ook een heel groot voorbeeld voor mij.’
Judith
‘Ik houd van Judith’ ‘Judith (36) was the other woman. Ik was namelijk met iemand samen toen ik ontdekte dat hij ook met haar datete. Ik heb meteen contact gezocht, en niet omdat ik vriendinnen wilde worden. Judith reageerde echter intens dankbaar, liefdevol zelfs. Daar kon ik echt niets mee. Tot ik haar in de zomer van 2014 tegenkwam bij Hillsong in Amsterdam. Ik sprak haar aan en ze liet letterlijk alles vallen. We raakten in gesprek en zijn niet meer opgehouden. Doordat Judith in mijn leven kwam, had ik voor het eerst het gevoel dat God mij echt zag; dat Hij mijn eenzaamheid gezien had en de noodkreten tot Hem gehoord. Judith heeft mij geholpen om uit die ongezonde relatie te stappen. Zij herkende mijn situatie, maar het was eigenlijk Jezus die door haar heen tot mij sprak.’ ‘De rollen werden omgedraaid toen Judith belde dat ze zwanger was terwijl haar relatie – toen nog – geen stand had gehouden. Als alleenstaande moeder kon ik haar bemoedigen. God is voor mijn gezin altijd een Vader geweest, nooit hadden we tekort. Ja, het is eenzaam en je moet veel inleveren, maar God laat alle dingen meewerken ten goede. Door onze vriendschap heeft Hij veel herstel gegeven.’
Annelies
‘Judith en ik zijn allebei make-upartiest. Judith is enorm creatief, ik ben organisatorisch sterk. Sinds onze ontmoeting werken we aan het concept “make-upmeisjes”, waarbij we vrouwen willen empoweren: hun laten zien dat ze mooi en waardevol zijn. Zo’n onderneming opzetten geeft soms spanningen. Ik ben weleens bang geweest dat ik Judith kwijt zou raken, maar inmiddels weet ik dat ik alles tegen haar kan zeggen. Ik vind het prachtig om Judith bezig te zien. Ik houd van haar.’
11
Fruitig shoppen
Maak je eigen fruitige paraplu
Uitleg: studiodiy.com/ diy-fruit-slice-umbrella Gekleurde paraplu’s: super-paraplu.nl
18
€ 5,76
Vrolijke Spaanse verjaardagsslinger
(zelf afdrukken) etsy.com/shop/cumplekits
€ 19,95
€ 3,63
Drinkfles met citruspers
Het is heel simpel: vul de fles met water, pers een half stuk fruit, verwijder het vruchtvlees en geniet! fullcirclehome.nl
Borduurpatroon ‘You are one in a melon’
etsy.com/shop/sugaridoo
Samenstelling KRIS BOSSENBROEK
€ 7,50
€ 24,95
Citrus-ijsklontjesmaker € 1,69
Opblaasbare ananas
www.megagadgets.nl
Eef Lillemor ‘kaart citroen’
petitelouise.nl
Een heerlijke, frisse aanvulling op je glas water: citroenijsklontjes! Bij deze citruspers loopt het sap rechtstreeks in de vakjes. fullcirclehome.nl
19
WANDELEN NAAR LUCAS 24
Al wandelend met je metgezel delen wat je bezighoudt. Tussen fris gras, op zanderige paadjes of bij ruisend water spreken over leven, geloof en hoop. Pak de kalender, bel je vriendin en plan een Emmaüswandeling.
Emmaüswandeling DE VOORBEREIDING Bedenk met welke vriendin jij deze wandeling wilt maken: bij wie voel jij je helemaal veilig? Prik een datum én een mooie wandellocatie. Bid (samen) om Gods leiding en Geest. Lees ook het verhaal van de Emmaüsgangers in Lucas 24:13-35. Wat verwacht jij van de wandeling; en je reisgenoot?
22
Tekst ESTHER VAN LUNTEREN Beeld UNSPLASH | WROYA ANN MILLER
Bijna dertig jaar duurt onze vriendschap al. Drie decennia – wauw, dat klinkt! – van heerlijke logeerpartijen, tientallen vakanties, vele verliefdheden, heel wat borden nasi met een glas Sprite (mijn favoriete maaltijd bij haar thuis), twee bruiloften, zes kinderen, en vooral eindeloze gesprekken over de mooie en rafelige kanten van ons leven. Nu lopen we in stilte naast elkaar over het Leersumse Veld. We hebben net Prediker 4:9-12 gelezen. ‘Je kunt beter met zijn tweeën dan alleen zijn …’ (vers 9). En: ‘Een koord dat uit drie strengen is gevlochten, is niet snel stuk te trekken’ (vers 12). Deze tekst, of liever, het principe achter deze tekst, houdt mij al maanden bezig. En deze vriendin is, net als mijn echtgenoot overigens, bij uitstek
‘Het is bijzonder dat we niet alleen lijfelijk, maar ook geestelijk samen op blijven groeien’
DRIEVOUDIG DELEN Delen Jezelf geven Het is kwetsbaar, eng, zwaar Het is ook licht, liefde, leven Jezelf delen Zonder maar Delen Is ontvangen Soms een roddel, knauw of blik Vaak herkenning, dankbaarheid, zegen Deel dat hart! Elk ogenblik Delen Gaat over grenzen Die veilige, fijne, bekende lijn Zoek avontuur, de andere Ander Deel in Hem Een drievoudig zijn
degene bij wie dit principe zijn vervulling krijgt: je leven delen. Zonder schroom, angst of schaamte kunnen vertellen wat er in je leeft en door de wederkerigheid daarvan opgebouwd worden. We doen een Emmaüswandeling, een concept dat is gebouwd op de wandeling die Kleopas en zijn naamloze metgezel maken in Lucas 24. We wandelen (vers 13), wisselen van gedachten over de dingen die ons bezighouden (vers 15), spreken over hoop (vers 21-24) en onze ontmoetingen met Jezus (vers 31). Voor dat alles beginnen we met tien minuten stilte. Dat is best gek als je gewend bent de tijd vol te kletsen en daar dan eigenlijk nog niet genoeg aan hebt. Ik probeer niet te veel te denken aan wat ik wil zeggen, maar vooral te genieten van het lopen, het prachtige zicht op de stille natuur en de frisse lucht die mijn longen vult. Als de stilte verbroken wordt, raken we al snel in een intens gesprek over Gods liefde en de ervaring dat je anderen nodig hebt om je daarbij te bepalen, zowel in de hoogte- als in de dieptepunten van ons leven. We delen voorbeelden van momenten waarop we God aan het werk zagen in het leven van onszelf en anderen. We hebben het over de vruchten in ons leven en bemoedigen elkaar, maar ook over het aarden vat uit 2 Korintiërs 4:7, waaruit – juist dankzij de
scheuren – licht naar buiten toe kan schijnen. Ruim twee uur later komt de auto weer in zicht. ‘Het geeft zo’n hoop voor nu en de toekomst om dit te delen’, zeggen we tegen elkaar. ‘Het is bijzonder dat we niet alleen lijfelijk, maar ook geestelijk samen op blijven groeien.’ Elkaar juist door zo’n wandeling laten groeien, besef ik nu ik dit schrijf. ‘Brandde ons hart niet toen hij onderweg met ons sprak en de Schriften voor ons ontsloot?’ zeggen de Emmaüsgangers tegen elkaar in vers 32. Zo voelt deze wandeling. ‘Mooi, leuk, waardevol’, reageert een vriendin die middag op een foto op Facebook. Ja, twee zijn echt beter dan één, bij uitstek als die twee zich helemaal open durven te stellen.
TIPS VOOR DE WANDELING Lees een bijbeltekst die (een van) jullie bezighoudt. Wandel een poosje in stilte. Deel je gedachten, ervaringen, wensen, verwarring … kortom: je hart. Bevraag en bemoedig elkaar. Verwoord je hoop. Waar of wanneer hebben jullie Jezus’ nabijheid ervaren? Sluit af met gebed én een flinke kop koffie.
23
Natuurkamperen in Nederland 1 Noord-Holland Huur een boswachters woning in Schoorl buitenlevenvakanties.nl 2 Zuid-Holland Vrij kamperen in Avelingen logerenbijdeboswachter.nl 3 Zeeland Camping Het Veerse Gat in Veere logerenbijdeboswachter.nl 4 Limburg Camping De Cokse Heide in Afferden logerenbijdeboswachter.nl 5 Limburg Kamperen in een fruitboomgaard oenselsfruitweike.com 6 Gelderland Zet je tent op een landgoed in Elburg oldputten.nl 7 Achterhoek Vuurkorven in overvloed op ’t Scharvelt in Haarlo campingtscharvelt.nl 8 Flevoland Slapen op een vlot op camping De Veenkuil in Bant staatsbosbeheer.nl
9 Utrecht Een natuurcamping in het hart van Nederland campingfazantenhof.nl 10 Drenthe Mooie plekjes op Lheederzand in Dwingeloo logerenbijdeboswachter.nl 11 Overijssel Veel ruimte op de Eelerberg in Hellendoorn eelerberg.nl
12 Groningen Tipi-kampeer-fietsroute in Groningen tipiskamperen.nl 13 Friesland Boscamping De Waps in Oudemirdum kampeerterreindewaps.nl
14 Vlieland Camping De Lange Paal vlak bij de Waddenzee natuurkampeerterreinen.nl
14 12
13 10
1
8 11 6
9
7
2
4
:
Let op check altijd zelf de
.
website van de camping Smaken verschillen! 42
5
Tekst KRIS BOSSENBROEK Beeld ELISABETH ISMAIL
3
In het Wijland Leuk initiatief: In het Wijland is een mobiele kampeerplek; ieder jaar op een andere groene plek te vinden. Kijk op de website waar je dit jaar terecht kunt voor een overnachting in eigen tent, of huur een tipi, pipowagen of oldtimercaravan. www.inhetwijland.nl
Uit-jeTent 2017 Het jaarlijks terugkerende evenement in de Noordoostpolder vindt dit jaar plaats van 8 tot en met 12 juni. Voor een leuke prijs kun je een of meer nachten kamperen en – als je dat wilt – deelnemen aan allerlei activiteiten. Wat dacht je van het bouwen van een vlot, een Bourgondisch bosontbijt, fietsen of lekker wandelen? Je kampeert op natuurcampings, Staatsbosbeheer-campings of eenmalige campings, zoals bijvoorbeeld de haven van Vollenhove. Uit-jetent.nl
,
Wat dacht je van het
,
bouwen van een vlot een bourgondisch bosontbijt Vrij kamperen Wil je graag helemaal terug naar de basis en ben je tevreden met het hoogstnoodzakelijke, zonder buren, douche of toilet? Je levert wat luxe in, maar krijgt er fantastisch uitzicht en grote kans op een ontmoeting met een edelhert, ree, wild zwijn of bever voor terug. Vrij kamperen is de kunst om van weinig alles te maken. Alles wat je nodig hebt, moet in een rugzak passen. Meer heb je ook niet nodig om van de vrijheid te proeven die vrij kamperen zo bijzonder maakt. Vrij kamperen kan vaak echt midden in de natuur of aan de bosrand vlak bij wandel- en fietsroutes. Je vindt deze plekken waar je ‘wild’ mag kamperen, aan de hand van gps-coördinaten. Bij vrij kamperen gelden uiteraard wel regels. Open vuur is verboden en er is plek voor maximaal 3 trekkerstenten die je op kunt zetten binnen een straal van 10 meter vanaf de paal. Overnachten is gratis, maar je mag er niet langer dan 72 uur vrij kamperen. logerenbijdeboswachter.nl/vrij-kamperen
fietsen of lekker wandelen?
Natuurcampings Stichting ‘De Groene Koepel, te gast in de natuur’ is eind 2014 ontstaan door een fusie van Stichting Natuurkampeerterreinen en Stichting Trekkershutten. De stichting zet zich in voor duurzame ontwikkeling van groene verblijfsaccommodaties, waaronder het netwerk van Natuurkampeerterreinen. Als je wilt kamperen op een van de mooie terreinen van Natuurkampeerterreinen, heb je een Natuurkampeerkaart nodig. Deze kun je ter plekke aanschaffen of bestellen via de site. natuurkampeerterreinen.nl
43
Lemon curd
52
Lemon curd 200 gram kristalsuiker 125 gram roomboter 2 eieren rasp van 2 citroenen citroensap
Doe de citroenrasp, kristalsuiker en roomboter in een kom. Laat deze ingrediënten au bain-marie smelten. Voeg vervolgens het citroensap toe en roer het geheel goed. Meng er dan de geklutste eieren doorheen en blijf goed roeren. Na 5 tot 10 minuten ontstaat er een soort dikke vla, dan is de lemon curd klaar. Na afkoelen is de curd klaar voor gebruik. Gestold ei kun je verwijderen door je curd te zeven. Vind je stukjes citroenrasp niet lekker? Neem dan in plaats daarvan een paar citroenschillen en leg ze in de kom met de boter en suiker. Verwijder de schillen als je de eieren toe gaat voegen.
Dubbele citroentaartjes Bodem 125 gram roomboter, in stukjes 75 gram witte basterdsuiker 250 gram bloem een ei een snufje zout Citroenvulling 200 gram kristalsuiker 3 eieren 8 eetlepels citroensap 3 eetlepels bloem geraspte citroenschil lemon curd naar behoefte
De bodem Kneed alle ingrediënten tot een bal en leg deze 30 minuten in de koelkast. Rol het deeg uit tot een lap die de vorm bedekt, en bak deze in een voorverwarmde oven op 180 graden tot hij een lichtbruine kleur heeft. Citroenvulling Meng de ingrediënten met een mixer tot een egale massa. Haal de vorm met de bodem uit de oven, stort het citroenmengsel in de vorm en zet het geheel weer in de oven. Bak dit nog ongeveer 20 minuten, tot je ziet dat er een korstje ontstaat. Laat de taart vervolgens afkoelen in de vorm. Steek kleine rondjes uit om individuele citroentaartjes te maken, of serveer de taart als geheel. Leg een uitgesneden citroentaartje op een bord en giet de lemon curd eroverheen. Giet er vervolgens wat gesmolten chocolade overheen, of serveer de taart met wat extra ‘Mon Chou’-crème (zie recept op 55). Als je liever een wat frissere mousse hebt, kun je wat lemon curd door geklopte slagroom scheppen.
53
SCHOOL OF LIFE
‘Vriendschap is: mezelf zijn bij jou’ ZES TIPS OM VRIENDEN
Ze schijnen je een psychiater te besparen: goede vrienden. Denk je eens in: iemand die je begrijpt, je een spiegel voorhoudt, je een zetje geeft, met wie je om niets de slappe lach krijgt … Maar ook: met wie je stil kunt zijn en je dan niet opgelaten voelt. Kom maar op met dat soort leuke types! 58
Tekst ANNE WESTERDUIN Beeld UNSPLASH | LES ANDERSON, CARLA MANTEN
TE ZIJN EN TE BLIJVEN
H
et werd niet voor niets een hit in de jaren tachtig, het liedje van Henk Westbroek: ‘Vriendschap is een illusie, vriendschap is een droom. Een pakketje schroot, met een dun laagje chroom.’ Vrienden maken is al niet makkelijk, maar vrienden houden is nóg een ander verhaal. Als je naar Henk
Vrienden heb je nooit genoeg, zo redeneer ik terwijl ik me opgeef
Westbroek luistert, begrijp je dat het vaak op een desillusie uitloopt. Wanneer je elkaar uit het oog verliest omdat je verhuist, valt het in de categorie ‘spijtig’, maar als je elkaar niets meer te zeggen hebt of als er dingen voorgevallen zijn waar je niet overheen kunt stappen, dan wordt het pijnlijk duidelijk dat vriendschap niet vanzelf mooi en fijn blijft. Oké, tijd voor een heuse cursus over vriendschap en dat bedoel ik letterlijk: ik geef me op voor de cursus How to be a Better Friend, die ik via The School of Life (Amsterdam) op het spoor ben gekomen. Filosoof en theoloog Lammert Kamphuis gaat ons inwijden in de wereld van echte vriendschap. Het is me niet duidelijk wat ik kan verwachten, maar ik ga met een open blik de cursus in. Vrienden heb je nooit genoeg, zo redeneer ik terwijl ik me opgeef. Ga niet voor veel vrienden, maar voor een paar goede Mijn redenatie komt me meteen op een waarschuwing te staan van niemand minder dan Aristoteles: ‘Veelvrienderij is niet goed.’ Ook de oma van cursusleider Kamphuis verwoordt het beeldend: ‘Je smeert te dun als je in te veel mensen investeert.’ Vrienden worden is geen doel op zich, het is een gevolg van … Nieuwsgierig kijk ik om me heen wie er nog meer bijna 50 euro hebben betaald voor een avondje filosoferen over vriendschap. Zijn het wanhopige types op zoek naar een maatje? Nee, integendeel, het zijn leuke, gewone mensen die de stoeltjes in de kring bezetten. Niemand lijkt gekomen te zijn om vanavond een nieuwe vriendschap te starten. Vriendschap is voor hen geen doel, maar een gevolg van een gedeelde interesse, dezelfde achtergrond, kinderen in dezelfde leeftijd of een andere, gemeenschappelijke zaak.
59
Ga je winkelen? Vraag hoe de kleren zijn gemaakt. Als veel mensen vragen om kleding die onder goede arbeidsomstandigheden is gemaakt, zullen winkels aan deze vraag willen voldoen.
Kijk naar de prijs. Een T-shirt van 5 euro is zó goedkoop dat het heel moeilijk is om van dat geld een fatsoenlijk loon te betalen. Dit wil trouwens niet zeggen dat duurdere merken sowieso fair produceren.
Ga zuinig om met je kleding zodat het harde werk van de arbeiders niet voor niets is geweest.
Mode voor morgen
Verwarrende berichten uit kledingland: kleding die gemaakt wordt door Syrische, minderjarige vluchtelingen in Turkije, instortende fabrieken in Bangladesh, de ontzettende hoeveelheid water die het produceren van katoen kost … Hoe kun je op een creatieve manier met mode bezig zijn zonder anderen of het milieu schade toe te brengen? In dit dossier vind je een aantal tips en handvatten om op een bewuste manier om te gaan met mode.
Kies voor slow fashion: kleding met een tijdloos ontwerp en een product van hoge kwaliteit dat lang mee kan gaan.
Negeer het labeltje: een kledingstuk gemaakt in Bangladesh of India kán uit een goede fabriek komen, waar arbeiders eerlijk betaald krijgen voor hun werk, en veiligheid vooropstaat.
Kijk op schoneklerencampagne.nl voor nog meer informatie.
106
Koop eens vintage en tweedehands kleding, of ruil met vriendinnen. Hoe langer je met kleding doet, hoe duurzamer je bezig bent. Bedenk wel dat minder kleding kopen ook negatieve gevolgen kan hebben: het kan banenverlies tot gevolg hebben, terwijl het beter is om de arbeidsomstandigheden naar een hoger niveau te tillen.
Een duurzame garderobe begint met minder: koop alleen kleding die je echt gaat dragen, en plan wat je gaat kopen. Kijk bijvoorbeeld eens in het Sestra Zomermagazine van 2016 hoe je een stijlvolle, Franse kledingkast opzet, of ga werken met het ‘capsule wardrobe’-systeem (zie pagina 108).
Samenstelling TINEKE VERHOEFF
Koop zo veel mogelijke duurzame kleding. Er zijn inmiddels voldoende kledingbedrijven die werken aan verbeteringen. Kijk op pagina 110 voor een overzichtje.
Ben je trendverslaafd? Beperk modieuze aankopen tot accessoires waarmee basisitems opgeleukt kunnen worden. Kies voor items die passen bij je persoonlijke stijl in plaats van bij de laatste mode.
T-shirt met kattenprint van People Tree BRANDMISSION.NL
(zoek op ‘single cat’)
Jumpsuit van People Tree BRANDMISSION.NL
(zoek op ‘Livia jumpsuit’) € 44,95 € 119,95
Shop ....
€ 69,95
... en laat je geld vertellen wat je belangrijk vindt.
Pantalon met grafisch printje van King Louie KINGLOUIE.NL
(zoek op ‘lena’)
€ 129,95
€ 99,95 € 129,95
Grijze plooirok van Miss Green MISSGREEN.NL
(zoek op ‘rok Semra’)
Winddicht jasje van Jack Wolfskin
Jeansrok van Kings of Indigo
JACKWOLFSKIN.NL
ZALANDO.NL
(zoek op ‘paradise island’)
(zoek op ‘Yetta’)
107
Annemarie HuijserKlop 37-jarige vriendin haakboek-schrijver in wording
,
116
,
Tekst KRIS BOSSENBROEK Beeld MATTANJA KROON EN ELISABETH ISMAIL
Vriendschap moet je vieren
Vriendschap speelt een grote rol in het leven van Annemarie. Ze wordt omringd door een grote groep vriendinnen waar ze met veel plezier tijd en aandacht in steekt. Best grappig voor een meisje dat vroeger als kind het liefst met jongens speelde en zich niet druk maakte om ‘vriendinnentoestanden’.
‘Het is zo gegroeid’, vertelt de goedlachse Annemarie. ‘Uit elke fase van mijn leven is wel een vriendin blijven plakken. Ik denk dat ik een vreselijk trouwe vriendin ben: eenmaal in mijn hart, word je er niet zo snel meer uit gegooid. Ik vind het belangrijk om tijd en aandacht aan mijn vriendinnen te geven, ze zijn mijn tweede familie en daar ben je zuinig op.’ ‘De meiden zijn allemaal heel verschillend, ze zijn bijvoorbeeld niet allemaal creatief. Sommigen moeten niet veel hebben van mijn kleurige haaksels en dat is prima, met hen deel ik weer andere dingen. Juist die veelzijdigheid vind ik geweldig. We delen veel gezelligheid, maar ook lief en leed. Toen ik niet mobiel was tijdens en na mijn zwangerschap, kwam de één een pan met eten brengen, de ander kwam de ramen lappen en weer een ander hield me gezelschap. Fantastisch! Ik vier mijn vriendschap met hen door onder andere elk jaar een themafeestje te geven: met mijn verjaardag in november of in de zomer.’
117
geluk van
zoeken naar wat je niet 124
iets
verwacht
Tekst KARLA DERKS Beeld JUTTERSGELUK
Het
Ik word blij én verdrietig van ouwe zooi. Hoewel ik moeilijk aan ze voorbij kan rijden, weet ik dat kringloopwinkels het geheugenpaleis van onze wegwerpmaatschappij zijn. Stof was het en tot stof keert het weer terug: fijnstof, koolstofdioxide, broeikasgassen en allerlei belastende gassen waarvan ik de naam niet ken. Toch kopen en vervangen we onze spullen met veel gemak.
nne Suza ssen Klaa
I
n de Action kunnen we onwaarschijnlijk weinig geld uitgeven aan onwaarschijnlijk veel spullen: made in China. Al die kunststoffen die de mens in de afgelopen eeuw heeft uitgevonden, zijn uitgegroeid tot een onbeheersbare ramp in de oceanen. Niemand hield er rekening mee dat dat plastic ook weer afval zou worden. Nu zitten we er maar mooi mee. Wist je dat 80 procent van het afval in de oceanen uit plastic voorwerpen bestaat? Het grootste deel van deze plastic soup is afkomstig van het land, van ons. Om te huilen. Gelukkig gaat dit heel veel mensen aan het hart. Suzanne Klaassen bijvoorbeeld. Met haar Stichting Juttersgeluk ontdoet ze stranden van de rommel die de zee het strand op werpt. Alles wat niet op het strand hoort, wordt geraapt en gescheiden in restafval en her-
bruikbaar materiaal. In het upcycle atelier krijgt het zo mogelijk een nieuw leven. Ik vind het enorm inspirerend hoe één persoon zo’n actie in gang kan zetten, dus op een koude, maar zonovergoten vrijdag in januari sluit ik me, met mijn dochter Thirza (4), aan bij Suzanne en haar ‘geluksjutters’. Spannend, het voelt alsof we een schat gaan opgraven. Jutten als baan We melden ons om tien uur bij het atelier, waar een tiental vrijwilligers ons staat op te wachten. De geluksjutters vullen met elkaar het busje dat via crowdfunding bij elkaar is gespaard. Eenmaal aangekomen op onze bestemming worden de emmers en prikstokken verdeeld en dan is daar eindelijk het strand. Alleen al het zien van de zee en het wandelen op het strand maken me gelukkig! De groep verspreidt zich over het strand en Suzanne loodst me mee naar de ‘jutbak’ bij de strandafgang. Op verzoek van de stichting plaatste de gemeente Bloemendaal er drie op het strand. Strandbezoekers kunnen in de bakken (groot) aangespoeld afval werpen. Er ligt deze ochtend al een mooie vangst in, waaronder een metalen frame, afkomstig van een
125
visnet. Suzanne ziet er onmiddellijk een industriële lamp in en zo zal ze me op deze tocht steeds meer dingen laten zien die nog voluit waarde hebben.
‘Ik ben plastic gaan rapen en daar ben ik niet
Suzanne kiest vervolgens een route langs de vloedlijn, waar ze me meeneemt in het verhaal van Juttersgeluk. ‘Ik vroeg me al een poosje af hoelang ik nog gelukkig zou zijn met mijn kantoorbaan. Ik besloot om op het strand de stress van me af te lopen. Daar werd ik zo geraakt door de schoonheid van de zee. Ik ben plastic gaan rapen en daar ben ik niet meer mee gestopt.’ Onder het motto ‘Als je altijd doet wat je deed, krijg je wat je altijd kreeg’ durfde Suzanne haar baan op te zeggen om zich helemaal te wijden aan Juttersgeluk. Daarna ging het snel. Inmiddels rijdt er bijna dagelijks een bus met vrijwilligers naar het strand van Bloemendaal aan Zee.
is hij de persoon die haar inspireerde om afval van het strand te rapen; hij heeft daarmee haar leven veranderd.
Blij om het afval? Na anderhalf uur zoeken zit de tijd erop. Met tegenzin loop ik – al speurend – richting de strandopgang. Thirza heeft de smaak ook te pakken gekregen. Ze laat de schelpen inmiddels liggen en pakt de materialen op die niet op het strand horen. Ik denk dat we er beiden al verslingerd aan geraakt zijn. Als de groep weer bij elkaar is en alle emmers verzameld zijn, is het enthousiasme groot. Op dat moment besef ik dat het enthousiasme een dubbele laag heeft: het is hartstikke leuk om veel te vinden, maar eigenlijk zou het beter zijn als je niets vindt. Ik deel mijn gevoel met Suzanne. Ze herkent het, maar in de loop van de jaren heeft ze ook ontdekt dat de hoeveelheid rommel op de Nederlandse stranden begint af te nemen. Toch past deze ochtend alles nog maar net in de bus.
meer
mee gestopt’
Duurzame toekomst Vandaag bestaat de groep uit mannen en vrouwen met een afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door burn-out of psychische problemen. Suzanne: ‘Strandjutten is een superfijne activiteit om aan een duurzame toekomst te werken; voor de natuur, maar ook voor jezelf. Dat speuren op het strand, je concentrerend op het hier en nu, op de grond waarop je loopt, geeft enorm veel rust en vrijheid.’ Dat is een golf die ook in beweging is gezet met Juttersgeluk: juist mensen die minder goed meekomen in de maatschappij, krijgen zo een zinvolle dagbesteding. Tijdens het gesprek vullen we gestaag onze emmers. Een dikke kluwen van schelpen en zeewier wordt bijeengehouden door blauw en groen plastic touw, afkomstig uit visnetten. In het atelier worden er armbanden en kettingen van gemaakt. We wandelen richting de duinrand waar zo veel afval ligt dat we de bolderwagen moeten inschakelen. Suzanne vertelt over de film Plastic Soup die een dag eerder in première is gegaan. ‘Het doet pijn te weten dat er zo veel dieren slachtoffer zijn van het plastic dat in de oceanen drijft. De hoeveelheid plastic die in de maag van veel dieren wordt gevonden staat gelijk aan 6 tot 8 kilo in een menselijke maag. Stel je eens voor dat je dat zelf bij je zou dragen!’ Het emotioneert haar zichtbaar als ze de naam Matthijs Lievaarts noemt. Als initiatiefnemer van ‘Doe Mee, Verlos de Zee’
126
Juttersvirus Bij deze vrijdagochtendvrijwilligers is er inmiddels sprake van een verslaving. ‘Als het ’s nachts flink gestormd heeft, móét ik ’s ochtends het strand op.’ Anderen herkennen dat: ‘Geen tijd voor ontbijt. Dat kan later wel. Ik wil de eerste op het strand zijn.’ Er wordt instemmend geknikt. De juttersclub die deze ochtend meeloopt, heeft het ‘juttersvirus’ te pakken: ‘Het is een soort schatzoeken. Je gaat op zoek naar iets wat je niet verwacht.’ De strijd tegen de plastic soup in combinatie met de schoonheid van strand en zee verbindt de jutters met elkaar. ‘De zee is elke keer anders. Je weet nooit wat je aantreft. De uitgestrektheid, de luchten, de wolken: die omgeving laat je elke keer weer even naar adem happen. Zo prachtig.’ Een echte jutter laat zich niet door regen of stormen tegenhouden: ‘Weer of geen weer, de zee laat zich elke dag opnieuw van z’n mooiste kant zien.’ ‘Strand, strand, wat is het jammer dat je niet dichterbij bent’, zing ik als ik koud en verwaaid, maar vol inspiratie weer in mijn auto plaatsneem. ‘Straatjutten’, roept Thirza, als ze op de parkeerplaats van de supermarkt een verlepte flyer van de grond oppakt. Ach, je hebt er niet eens een strand voor nodig …
‘Het is hartstikke leuk om veel te vinden, maar eigenlijk zou het beter zijn als je niets vindt’
127