HSV-themanummer Waarheidsvriend

kerknieuws Beroepen te:

Boven-Hardinxveld, R.W. de Koeijer te Putten; Katwijk aan Zee (wijk Sion), G.C. Bergshoeff te Bergambacht; Barneveld (wijk 2), M.A. Kuijt te Huizen; Oudewater (wijk 2), W. van Vreeswijk te Rijssen.

Aangenomen naar:

Driesum, kand. B.L.P. Tramper te Harskamp, die bedankte voor Sirjansland en voor Uddel.

Bedankt voor:

Sommelsdijk, J.A.C. Olie te Zuilichem; Wilnis, K.E. Schonewille te ’s Gravenmoer.

Ds. A. Romein 50 jaar predikant

Komende zaterdag, 27 november,

Inhoud herdenkt ds. A. Romein in Ede zijn vijftigjarig predikantschap. In 1960 werd hij in Noordeloos bevestigd.

Daarna diende hij de gemeente van Wezep en werd hij predikant-directeur van de toenmalige gereformeerde sociale academie De Vijverberg in Ede, inmiddels opgegaan in de CHE. In 1985 werd hij scriba van de Provinciale Kerkvergadering van Gelderland.

In juni 1997 ging ds. Romein met emeritaat.

Ds. W. van Hennekeler 55 jaar predikant

Ook op 27 november jubileert ds. W. van Hennekeler uit Staphorst. Het is dan 55 jaar geleden dat hij bevestigd werd in zijn eerste gemeente, Molenaarsgraaf. Daarna diende hij de gemeenten van Vreeswijk, Zwartebroek en Loon op Zand, waar hij in 1986 met emeritaat ging.

Bondsnieuws ‘De Waarheidsvriend’ staat stil bij verschijning HSV

Volgende week zaterdag wordt in Dordrecht DV de herziene Statenvertaling gepresenteerd. 4 december 2010 heeft daarmee veel van een historisch moment. De herziening wil niet alleen een monument voor de komende generaties bewaren, ze is ook product van acht jaar inzet van een groep neerlandici, kenners van de bijbelse talen, correctoren en andere toegewijde deskundigen. Vandaar dat De Waarheidsvriend met een speciaal nummer komt. Het geeft inzicht in de totstandkoming, achtergronden en het eigene van de HSV en laat tegelijk zien wat de Bijbel in het leven van een familie betekent. Van het nummer worden de komende week ruim 45.000 extra exemplaren in christelijk Nederland verspreid.

Ik ben de Weg en de Waarheid en het Leven Johannes 14:6

2

Presentatie De presentatie heeft op zaterdag 4 december plaats in een bijeenkomst in de Grote Kerk van Dordrecht, die van 11.00 tot 12.30 uur duurt. Na de overhandiging van het eerste exemplaar cq. enkele ‘eerste exemplaren’ zullen prof. dr. A. de Reuver en prof. dr. F.A. van Lieburg spreken over het thema Bijbellezen de eeuwen door. Ook een jongerenkoor werkt mee. Vanwege de lage temperatuur in de kerk geldt het advies om zich warm te kleden. Op dit moment ziet het ernaar uit dat alle plaatsen in de kerk bezet zullen zijn.

Actuele info hierover, zie www.statenvertaling.nu. Na afloop van de bijeenkomst zijn op twee verkooppunten

de waarheidsvriend

exemplaren van de HSV aan te schaffen. We bidden om en zien uit naar een gezegende bijeenkomst!

Eerste oplage bijna verkocht Nog voordat de HSV in de boekhandel ligt, is uitgeverij Jongbloed al door de eerste oplage van de herziene bijbelvertaling heen. Door boekhandelaren zijn al meer dan 40.000 exemplaren besteld. Er wordt momenteel gewerkt aan een herdruk. De HSV komt uit in vijf edities.

Inmiddels is de nieuwe website over de HSV door uitg. Jongbloed gelanceerd.

Op www.statenvertaling.nu is meer informatie te vinden over alle HSVbijbeluitgaven die volgende week gepresenteerd worden. Op de website zijn de nieuwe uitgaven alvast te zien en komen diverse lezers aan het woord. Met de tekstzoeker kunnen alvast teksten van de Herziene Statenvertaling gelezen worden.

Radiogesprek Tijdens zijn wekelijkse zaterdagmorgengesprek spreekt voor de EO-radio spreekt Andries Knevel op de morgen van de presentatie (4 december, 11.1512.00, radio 5) over het werk van de stichting, over de vertaalprincipes en ook over de kritiek met de voorzitter en de secretaris van de Stichting HSV, ds. H. Russcher uit Nijkerk en drs. I.A. Kole te Berkenwoude.

Hervormd jeugdwerk

Dankbaar voor de inhoud van het schrijven van de besturen van de HGJB en de Zondagsscholenbond verwijst

De Waarheidsvriend Wekelijkse uitgave van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk

98e jaargang, nummer 47 25 november 2010 J. Hoek Gods Woord houdt stand 3 P.J. Vergunst Invoering een kwestie van lange adem Gehecht aan een vertaling 4 H. Russcher Modern klinkende ‘direct’ redde het niet Een eigen klankkleur 6 Tineke van der Waal Dogterom sr.: God werkt door het lezen van de Bijbel Aangeraakt door een tekst 8 R. de Blois Herzien geeft gaandeweg nieuwe inzichten Twee keer aanpassen 10 Redactie Wie deden het werk?

12 M.M.C. van der Wind-Baauw Theologische aanpassing ontbreekt in herziening Drie vertalingen naast elkaar 14 Tineke van der Waal Terschuur paste teksten godsdienstmethode aan ‘Had er eerder moeten zijn’ 19 E.M. Nobel-Buijs Opvoedingssupport 21 Redactie Stichting HSV blijft tot na 2011 bestaan 23 Kerknieuws Bondsnieuws Hervormd Jeugdwerk

2 2 27

het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond naar pag. 27, waar de brief opgenomen is die beide besturen dezer dagen naar alle hervormde kerkenraden verstuurden. Die dankbaarheid komt voort uit de uitgesproken intentie de volle breedte van de hervormd-gereformeerde gemeenten te willen bedienen in combinatie met de erkenning van bezwaren die in de gemeenten leven en in die weg elkaar en alle gemeenten vast te houden.

25 november 2010

Meditatie: Jeremia 36:32

Gods Woord houdt stand Toen nam Jeremia een andere rol en gaf die aan de schrijver Baruch, de zoon van Neria. Deze schreef daarop uit de mond van Jeremia al de woorden van de boekrol, die Jojakim, de koning van Juda, in het vuur had verbrand. Nog vele woorden als deze werden eraan toegevoegd.

Koud en onbewogen hoort koning Jojakim de woorden van Jeremia – hemelse woorden!

– aan. Maar God geeft in Zijn trouw een herkansing om de verdiende straf te ontgaan.

Voor de zoveelste keer.

J

Dr. J. Hoek uit Veenendaal is bijzonder hoogleraar gereformeerde spiritualiteit vanwege de Gereformeerde Bond te Kampen.

eremia schrijft in opdracht van God al de profetische woorden van de voorbijgegane jaren op.

Zo kan alles nog eens aan het volk en aan de koning met zijn regering worden voorgelezen. Nogmaals worden ze tot bekering geroepen.

Nóg staat de deur van genade open. Lees maar vers 3: ‘Misschien zullen die van het huis van Juda luisteren naar al het onheil dat Ik hun denk aan te doen, zodat zij zich bekeren, ieder van zijn slechte weg, en Ik hun ongerechtigheid en hun zonden zal vergeven.’

Baruch, secretaris van de profeet, schrijft zorgvuldig de woorden op die Jeremia hem dicteert. Op het tempelplein leest hij tijdens een vastendag, als veel volk in Jeruzalem is samengestroomd, de inhoud van de boekrol voor.

Herkansing God geeft in Zijn trouw voor de zoveelste keer een herkansing aan het volk om de verdiende straf te ontgaan. Uit deze trouw van God is het Schrift-geworden Woord voortgekomen. Laten we daar onze Bijbel maar op aankijken. In artikel 3 van de Nederlandse Geloofs­ belijdenis staat: ‘Daarna heeft God door een bijzondere zorg die Hij voor ons en onze zaligheid draagt,

de waarheidsvriend

Zijn knechten, de profeten en apostelen, geboden Zijn geopen­ baarde Woord op schrift te stellen.’

Het is Gods bijzondere zorg voor ons behoud dat we het Woord van God, de 66 boeken van de Bijbel, in handen hebben. Wat is daar veel aan voorafgegaan: eeuwenlange prediking, het telkens weer opschrijven en overschrijven van het gepredikte Woord, de vertaling van de Bijbel in talloze talen, ook in het Nederlands. Nu in 2010 opnieuw in een betrouwbare herziening van de onder ons zo geliefde Statenvertaling. Laten we de HEERE God prijzen om dit geweldige geschenk van het Woord. Verbum Dei manet in aeternum, het Woord van God blijft tot in eeuwigheid.

Onbewogen Maar hoe wordt er met dit Woord van God omgegaan? Het is ronduit schokkend wat we lezen in vers 24: ‘Zij schrokken niet en zij scheurden hun kleding niet, de koning evenmin als zijn dienaren, die al deze woorden gehoord hadden.’

Koud en onbewogen wordt alles aangehoord. De koning gaat niet staan stamp­voeten. Heel rustig snijdt hij iedere keer een stuk van die boekrol af. Intussen brandt het vuur niet alleen in de kachel, maar vooral in harten vol verzet en haat tegen de God van het Woord.

Koning Jojakim wil niet buigen voor de Koning der koningen. Hij is zelf een god in het diepst van zijn gedachten. Ook vandaag zien we deze reactie van verzet in de media, in moderne literatuur, aan universiteiten. Wat een wonder als de HEERE ons van deze vijand­

schap geneest. Immers, hoeveel preken heb ik al niet in het vuur gegooid? Hoeveel teksten heb ik als het ware weggesneden uit het Woord van God? Wanneer ik die Jojakim terugvind in mijn eigen hart, bid ik met Psalm 139: ‘Beproef mij, o God, of er bij mij een schadelijke weg is, en leid mij op de eeuwige weg!’

Tegenovergesteld effect ‘Gods Woord houdt stand in eeuwigheid, en zal geen duimbreed wijken.’ De waarheid hiervan blijkt in Jeremia 36. God gunt de leugen niet het laatste woord. Uiteindelijk is die boekverbranding van koning Jojakim een machteloos gebaar.

Trouw aan Gods opdracht schrijven Jeremia en Baruch nog een keer een boekrol, die veel meer profetieën bevat dan het eerste, door Jojakim verbrande, exemplaar. Het effect van de daad van de koning is precies het tegenovergestelde van wat hij beoogt.

Zo is het door de eeuwen heen gegaan. Tot op de dag van vandaag is geen boek ter wereld zo verguisd en gehaat, maar ook geen boek ter wereld zo vaak gedrukt, in zoveel talen vertaald en door zo velen gelezen als de Bijbel. Het is een teken van God in deze wereld dat de Bijbel eenvoudig niet weg te krijgen is.

Koning Jojakim werpt de boekrol in het vuur. Maar wij vragen om het vuur van het Woord, dat in ons al het onzuivere verteert en ons warm maakt voor het koninkrijk van God.

25 november 2010

J. Hoek

3

Invoering een kwestie van lange adem

Gehecht aan een vertaling Hij voert het woord op de classis Harderwijk, de dominee van Elburg. Verschillende keren laat hij zich minachtend uit over de nieuwe vertaling van de Bijbel: ‘Beuzelarij, oneerbare nieuwigheid’. Dat zijn forse woorden voor een bijbelvertaling die getrouw is vertaald.

N

P.J. Vergunst is hoofdredacteur van De Waarheidsvriend.

ee, het betreft geen citaat van ds. Van Mourik of zijn collega Schuitemaker, huidige predikanten van hervormd Elburg. Hier spreekt een van hun voorgangers, ds. Johannes Haenius, die fel protesteert tegen de invoering van de Statenvertaling.

Zes jaar na dato, in 1643, uit Haenius zich in emotionele bewoordingen op de vergadering van de classis.

Dit historische feit staat niet op zichzelf. Op meer plaatsen waren er vormen van kerkelijk conservatisme die ertoe leiden dat de Statenvertaling geen ingang vond.

Ook in IJzendoorn wilde de gemeente de oude kerkbijbel niet inwisselen voor ‘1637’, ook niet toen de ‘heer van het dorp’, Joost Vijgh tot Isendoorn, zich ermee bemoeide. Pas toen deze zijn beurs trok, kwam de Statenvertaling op de kansel van IJzendoorn.

Psalmberijming Gehechtheid aan een bijbelvertaling betekent dat een verandering op dit gebied een kwestie van lange adem is. Voor een psalmberijming ligt dit overigens nog moeilijker.

Om die reden kwam het niet tot de

4

de waarheidsvriend

invoering van een psalmberijming die de berijmde tekst van de Psalmen in overeenstemming bracht met de Statenvertaling – ook al waren pogingen als van de calvinistische dominee-dichter Jacobus Revius heel geslaagd. En toen het staatsbestuur in 1773 een nieuwe berijming invoerde, gecombineerd met een sneller zangtempo, leidde het in Maassluis en Vlaardingen tot oproer.

de verknochtheid aan de Statenvertaling heeft ervoor gezorgd dat in de Nederlandse kerkelijke traditie zich niet veel wetenschappers bezighielden met het bij de tijd houden van een monumentaal instituut als de Statenvertaling.

Het kan zomaar zijn dat dit gegeven zich in delen van reformatorisch Nederland rond de invoering van de herziene Statenvertaling wreekt.

***

Toenemende taalkloof Sinds een halve eeuw doet de kloof vanwege het taalkleed van de Statenvertaling zich in steeds sterkere mate gevoelen. Op initiatief van het Nederlands Bijbelgenootschap werd vanaf eind jaren zestig gewerkt aan een ‘enigszins gereviseerde Statenvertaling’, waaraan predikanten uit de kring van de Gereformeerde Bond, de Christelijke Gereformeerde Kerken en aanvankelijk ook de Gereformeerde Gemeenten deelnamen. Het noemen van de naam van de Gereformeerde Gemeenten onderstreept dat toen al (!) in die gemeenten erkend werd dat het taalgebruik bij de tijd gebracht dient te worden. Wie vanuit deze optiek denkt, kan ons huidige project niet polariserend noemen en is ook teleurgesteld dat HSV-bestuurslid ds. C.G. Vreugdenhil dit najaar door de synode van zijn kerk gevraagd werd omwille van de eenheid van deze gemeenten terug te treden.

De Gereformeerde Bond erkent de wetenschappelijke betrouwbaarheid van de Statenvertaling en wil om die reden deze toegankelijk houden naar de toekomst. Dat is niet alleen een legitiem streven, dat is een bijbels te onderbouwen positie: nauwkeurig omgaan met de geopenbaarde woorden van God én proberen die boodschap aan het

Voor altijd We kunnen 4 december 2010, de presentatie van de herziene Statenvertaling, niet vergelijken met 1637 of 1773. Toen werden vertaling en berijming min of meer van boven opgelegd. Naar de Statenbijbel hebben de mensen niet uitgezien, zij is dankzij milde steun van de overheid en met een portie kerkelijke dwang ingevoerd.

Omdat het vertaalwerk zo nauwgezet plaatsvond, kon ds. Johannes Bogerman – voorzitter van de Dordtse synode en als vertaler bij het werk betrokken – over de nieuwe Bijbel opmerken dat dit werk ‘voor altijd en eeuwig’ zou zijn. We nemen de woorden van Bogerman niet letterlijk, maar constateren wel dat de Statenvertaling de eeuwen verduurt. Juist om haar als de meest betrouwbare bijbelvertaling van ons land een lévend monument te laten blijven, is het werk aan de herziening van start gegaan.

Wetenschap Ik vind het opvallend dat de gereformeerde gezindte (bij mijn weten) geen hoogleraar bijbelvertalen heeft voortgebracht, al zullen er in zendingsdienst veel theologen en taalwetenschappers met Schrift en cultuur bezig geweest zijn. Maar

25 november 2010

hart van mensen te leggen. Critici rond de Gereformeerde Bijbelstichting die er veertig jaar geleden al op wezen dat verouderde woorden ten onrechte vervangen zijn door hedendaags Nederlands, gaan voorbij aan het feit dat de eigen uitgaven ook niet meer het zeventiende-eeuwse idioom kennen.

Varen in de mist Het is bijna dertien jaar geleden dat op de predikantencontio van de Gereformeerde Bond de problemen vanwege het taaleigen van de Statenvertaling gethematiseerd werden. Nadat de uitslag van een HGJB-enquête onder predikanten bekend geworden was, werd de noodzaak om wat te gaan doen ervaren. Ds. M.A. van den Berg (toen te Groot-Ammers) zei dat er snel begonnen moest worden aan een herziening, ‘anders hoeft het nooit meer’. En ds. H. Visser (toen te Katwijk) merkte op dat er wat móet gebeuren, ‘anders varen we toch in de mist verder’.

Van betekenis is toen – jaren waarin intensief nagedacht werd over de wenselijkheid én de haalbaarheid van een herziening – geweest een opmerking van de nestor van het HSV-bestuur, ir. L. van der Waal. Hij wierp op wat we DV over 25 jaar aan ouderen en jongeren zouden antwoorden op hun vraag: ‘Wat hebben jullie concreet gedaan toen rond het jaar 2000 de verstaanbaarheid van de Statenvertaling als een steeds groter probleem ervaren werd?’

Editie 1977 Van der Waal gaf zelf leiding aan een van de adviescommissies die het hoofdbestuur toen instelde.

Nadat onder leiding van ds. W.Chr. Hovius een commissie advies uitgebracht had over de reikwijdte van de herziening, deden Van der Waal c.s. in 2001 onderzoek naar de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van het project. Duidelijk werd waarom de revisie van 1977 (ook wel de Tukker-editie genoemd) geen ruime ingang in de gereformeerde gezindte vond. Het gebrek aan vooral heldere criteria, de beperktheid van de wijzigingen (het

de waarheidsvriend

moest om meer gaan dan om het veranderen van ‘des’ in ‘van de’) en de beperktheid van het aantal uitgaven (er kwam geen uitgave met de psalmen) bleken bepalende factoren.

Tijdpad Van belang was ook de overtuiging dat bewustwording van de noodzaak van deze revisie via het grondvlak gerealiseerd wordt. We spraken af ons te richten op het gebruik in gezinnen, in jeugdgroepen en bij evangelisatiewerk, op scholen en in de catechese. De meeste overwegingen uit het rapport-Van der Waal zijn praktijk geworden. Het is aardig om te melden dat de grootste afwijking het tijdpad betreft. In 2001 werd gedacht dat we zes jaar later klaar zouden zijn, het werden er negen.

Wie naar een project als de Betuwelijn kijkt, zal hier overigens

meer dan begrip voor hebben.

Komt er ooit historisch onderzoek naar het hele project rond de herziene Statenvertaling, dan zal blijken dat de cruciale fase heel kort voor de start was. Schrokken de verantwoordelijke bestuurders terug voor de omvang van het project? Speelde er kort voor de start een stukje psychologie mee? Vooral is dit een reden om nú om te zien in dankbaarheid, omdat het werk gezegend is, weerstanden zijn weggenomen en werkenderweg de saamhorigheid is gegroeid.

Geschenk De Statenvertaling is niet minder dan een geschenk van God voor de Nederlandse kerken, onze cultuur en samenleving. Nu zij via de herziening die volgende week gepresenteerd wordt voor de komende decennia verstaanbaar blijft, wordt dit cadeau ons als het ware opnieuw overhandigd, mogen we het nog eens uitpakken. Laten vreugde en verwondering daarom de boventoon voeren als we met David zeggen: ‘In God prijs ik het woord, in de HEERE prijs ik het woord.’

Op 4 december 1637 kreeg de kerkenraad van Leiden bericht dat de kerkrentmeesters bijbels in ‘de nieuwe oversettinge’ hadden aangeschaft. De burgemeester werd gemeld – zo ging dat toen – dat op de volgende zondag de Statenvertaling in de eredienst gebruikt werd.

Volgende week is het opnieuw 4 december, 373 jaar later. Weer mag een eeuwenoude boodschap beschikbaar komen, kan het pinksterwonder zich herhalen dat ieder de woorden van God in zijn eigen taal hoort spreken. Opdat onder de zegen van God en vanwege het werk van de Geest werkelijkheid wordt wat er verderop in Handelingen 2 staat: ‘En het zal zo zijn dat ieder die de Naam van de Heere zal aanroepen, zalig zal worden.’ Om die Naam blijft het gaan.

De herziening van de Statenvertaling richt zich in eerste instantie op gezinnen, de catechese en het onderwijs.

P.J. Vergunst

25 november 2010

5

Modern klinkende ‘direct’ redde het niet

Een eigen klankkleur Wie de Statenvertaling leest, herkent een karakteristieke stijl in woordkeuze en zinsbouw. Mede door dit taaleigen raakten velen de eeuwen door aan deze vertaling gehecht.

Wat maakt dit zogenaamde coloriet van de Statenvertaling uit? En wat betekent dat voor de herziening?

‘T

Ds. H. Russcher is hervormd predikant te Nijkerk en voorzitter van het bestuur van de stichting HSV.

radurre è tradire’, luidt een Italiaans gezegde: vertalen is verraden. Bij vertaalwerk kun je nooit helemaal recht doen aan de oorspronkelijke tekst. Wie de afgelopen acht jaar betrokken was bij de herziening van de Statenvertaling heeft het zich in dit opzicht niet gemakkelijk gemaakt. De hertalers hadden te maken met een driedubbele loyaliteit. Ze stonden voor de taak om recht te doen aan de Hebreeuwse en Griekse grondtekst, aan het eigentijdse Nederlands én aan de taal van de Statenvertaling (SV).

Hoe zit het met de loyaliteit aan deze laatste vertaling?

In artikelen over de Statenvertaling en de Herziene Statenvertaling (HSV) duikt nogal eens het woord coloriet op. De SV zou een eigen coloriet hebben, dat door de herzieners moet worden bewaard.

Het woord stamt uit de kunstwereld en doelt op de kleurmenging op een schilderij. Toegepast op literatuur duidt het de klankkleur van een tekst aan. Wie de SV leest, herkent inderdaad een karakteristieke stijl in woordkeuze en zinsbouw.

Misverstand Als het gaat over de woordkeuze, dan zijn veel woorden van de SV niet zomaar te vervangen door synoniemen. Ze hebben een bepaalde gevoelswaarde gekregen en zijn

6

de waarheidsvriend

onderdeel gaan vormen van de ‘tale Kanaäns’. Ik denk aan een woord als goedertierenheid.

Nu moet ik hier wel een misverstand wegnemen. Bij veel mensen leeft de gedachte dat de Statenvertaling ook een ‘statige’ vertaling is en dat de vertalers zich bewust hebben bediend van een, ook voor hun tijd, verheven taalgebruik. Dit is niet het geval. De statenvertalers hebben zich zoveel mogelijk aangesloten bij het gangbare Nederlands van hun tijd. Verouderde woorden werden in principe vermeden. In vergelijking met eerdere bijbelvertalingen waren de statenvertalers juist vernieuwend.

Zo kozen ze in Klaagliederen 2:11 niet voor ‘zoogkind’ maar voor ‘zuigeling’, voor ‘bezorgd’ in plaats van ‘zorgvuldig’ (Luk.12:11), voor ‘zich bekeren’ in plaats van ‘betering doen’ (Openb.­ 2:5).

den, zeker uit het Frans en Latijn.

Dit leert een vergelijking van de SV met een oudere Nederlandse bijbelvertaling, de Deux Aesbijbel. Zo werd in Genesis 1:17 niet voor ‘firmament’ maar voor ‘uitspansel’ gekozen en werd de tamboerijn uit Exodus 15:20 een trommel. Uitzonderingen zijn er wel, zoals blijkt uit het gebruik van woorden als consciëntie, formeren, ordineren en rebelleren. Maar deze woorden waren toentertijd al ingeburgerd.

Eenvoudig We moeten ook niet vergeten dat aan het begin van de zeventiende eeuw nog geen sprake was van een Nederlandse eenheidstaal. De dialecten die in de verschillende gewesten gesproken werden, weken behoorlijk van elkaar af. Omdat de statenvertalers zich aansloten bij de gebruikelijke bijbeltaal van hun tijd, die een nogal Zuid-Nederlands accent droeg, vinden we daarvan ook sporen terug in de SV (‘kinderkens’ (Gen.47:24) en ‘kiekens’ (Matth.23:37)).

Dat de vertalers eerder kozen voor een eenvoudige dan een hoogdravende stijl, blijkt ook uit het spaarzamenlijk gebruik van leenwoor-

Dat zij altijd bij de oorspronkelijke tekst zorgvuldiglijk blijven, en de manier van spreken der oorspronkelijke talen zoo veel de duidelijkheid en eigenschap der Nederlandse spraken kan toelaten, behouden. Maar indien ergens een Hebreeuwsche of Grieksche wijze van spreken voorviel, die harder ware dan dat ze wel in de tekst gehouden zou kunnen worden, dat zij deze aan den kant naarstiglijk aanteekenen.

Zinsbouw Waar mogelijk wilden de statenvertalers de zinsbouw van de Hebreeuwse en Griekse grondtekst op de voet volgen. Dit heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de vorming van het specifieke coloriet van de SV. Een van de richtlijnen voor het vertaalwerk luidde namelijk:

Eigen klank Statenvertaling moest mee

Uit liefde en respect voor de heiligheid van het geïnspireerde Woord van God − Hebreeuws en Grieks als de talen van de Geest! − wilden de vertalers dicht bij de grondtalen blijven. Ze schreven

25 november 2010

zelf: ‘Wy zijn gebleven by de woorden, ende ordre der woorden des Hebreeuwschen Texts, so na ende naeuwe alst ons eenichsins is mogelick geweest.’ Ze namen op de koop toe dat dit ten koste ging van de begrijpelijkheid en dat in veel gevallen wel degelijk de grens werd overschreden van wat ‘de duidelijkheid en eigenschap’ van de Nederlandse taal toeliet.

De nauwe aansluiting bij de grondtekst leverde vaak meer vertaald Hebreeuws en Grieks dan correct Nederlands op. Ik noem voorbeelden van hebraïsmen en graecismen.

Taalvormend Hoewel de statenvertalers niet bewust een nieuwe bijbeltaal wilden scheppen, heeft de SV wel taalvormend gewerkt. De woorden en uitdrukkingen van de SV zijn door de opeenvolgende generaties gelezen en gehoord (veel Nederlanders waren nog analfabeet) en opgenomen in het hoofd en hart van het Nederlandse volk.

Tal van hedendaagse uitdrukkingen zijn aan de SV ontleend. Ik denk aan: ‘Ben ik mijns broeders hoeder?’ (Gen.­4:9), ‘in het duister tasten’ (Job 12:25) en ‘niet van gisteren zijn’ (Job 8:9).

• ‘God zag het licht, dat het goed was.’ (Gen.1:4) De Deux Aesbijbel geeft het vers in correct Nederlands weer: ‘God zag dat het licht goed was.’

• Het dubbele gebruik van het voorzetsel tussen: ‘En Ik zal Mijn verbond stellen tussen Mij en tussen u.’ (Gen.17:2) De letterlijke vertaling van eedformules: ‘Zo ik hem met het zwaard dode!’ (1Kon.2:8).

• Zoals in het Hebreeuws de overtreffende trap ontbreekt, zo ook in uitdrukkingen als ‘een knecht der knechten’ (Gen.9:25), ‘een heiligheid der heiligheden’ (Lev.2:3).

• Het gebruik van abstracte zelfstandig naamwoorden in uitdrukkingen als ‘de berg Uwer heiligheid’, wat in correct Nederlands zou zijn: ‘Uw heilige berg’.

• Een voorbeeld van een graecisme is: ‘En niemand kan zeggen, Jezus de Heere te zijn’ (1 Kor.12:3).

Vertaaltraditie Bij de herziening van de SV is er bewust voor gekozen om zo dicht mogelijk aan te sluiten bij de SV en het unieke karakter van deze vertaling te bewaren. De HSV wil met andere woorden voluit in de vertaaltraditie van de SV staan en uitgaan van dezelfde vertaalprincipes. Het gaat dan bijvoorbeeld om de keuze om, waar de context het toelaat, een Hebreeuws en Grieks grondwoord overal op dezelfde manier te vertalen. Om alle woorden uit de grondtekst in principe in de vertaling weer te geven. Om de zinsvolgorde te handhaven. Om een flink aantal woorden die voor veel mensen een vertrouwde klank hebben gekregen, ongewijzigd te laten: zaligheid, goedertierenheid (van God), verootmoedigen, en uitdrukkingen als ‘vreze des Heeren’.

Ook is de HSV zeer terughoudend in het gebruik van leenwoorden en modern klinkende woorden.

Ze werden verworpen als niet passend bij het coloriet van de SV. Een simpel voorbeeld. Het in de evangeliën en het boek Handelingen veel voorkomende woordje ‘terstond’ werd als verouderd beschouwd. Gekozen werd voor de synoniemen ‘meteen’ of ‘onmiddellijk’, en niet voor ‘direct’, al is het woord er in het Oude Testament één keer tussendoor is geslopen (2 Sam.17:16).

Overigens zijn er ook tal van voorbeelden die laten zien dat de statenvertalers gebruikmaakten van de in de instructie geboden ruimte om vrijer te vertalen en de letterlijke uitdrukking in de kanttekeningen te plaatsen. Zo vertalen ze niet ‘reuk van de rust’ maar ‘liefelijke reuk’ (Gen.8:21) en ‘het helse vuur’ in plaats van ‘de hel van het vuur’ (Matth.5:22).

de waarheidsvriend

Verstaanbaarheid Omwille van de verstaanbaarheid zijn in de HSV wel meer dan in de SV Hebreeuwse en Griekse zinsconstructies in correct Nederlands weergegeven. Ik noem een paar voorbeelden.

• Psalm 43:3 werd ‘Uw heilige berg’, omdat ‘de berg van Uw heiligheid’ nauwelijks begrijpelijk is.

• Er zijn ook uitdrukkingen die zo eigen zijn aan het Hebreeuwse of Griekse idioom, dat ze bij een letterlijke vertaling volstrekt onduidelijk zouden zijn. ‘Die in zegeningen zaait, zal ook in zegeningen maaien’, werd: ‘wie zegenrijk zaait, zal ook zegenrijk oogsten.’ (2 Kor.9:6) Hier wordt in een noot de letterlijke vertaling aangegeven.

• Het tegenwoordige deelwoord, dat in het nieuwtestamentisch Grieks heel gangbaar is, wordt in het hedendaagse Nederlands nauwelijks meer gebruikt. Daarom komen ze ook in de HSV slechts bij hoge uitzondering voor. Waar de SV bijvoorbeeld ‘Hij, antwoordende, zeide’ heeft, werd dat in de HSV: ‘Hij antwoordde en zei’.

Is het coloriet van de SV voldoende terug te vinden in de HSV? Over deze vraag zullen de meningen verdeeld zijn. Dat hangt ook samen met het feit dat het begrip coloriet nergens duidelijk wordt omschreven en daardoor een nogal subjectief karakter draagt. Uit het gebruik van het woord blijkt in ieder geval de vertrouwdheid met een bijbelvertaling die al bijna vier eeuwen meegaat en waarvan tal van woorden en uitdrukkingen door vele generaties in het hart gesloten zijn. De medewerkers van de HSV hebben geprobeerd dit taaleigen van de SV te bewaren. Het is aan de lezer om te beoordelen of dit gelukt is.

H. Russcher

25 november 2010

7

Dogterom sr.: God werkt door het lezen van de Bijbel

Aangeraakt door een tekst Welke plaats neemt de Bijbel in het leven van de familie Dogterom uit Oude Tonge in?

Vader Jan, zoon Paul en kleindochter Adriënne spreken erover in ‘In de familie’, de interviewbundel die volgende maand naar aanleiding van de uitgave van de HSV verschijnt. Een voorpublicatie.

I

n de tijd dat de familie van Zoetermeer naar Oude Tonge vertrok, was Paul een puber. Geen gemakkelijke tijd, zegt hij zelf. ‘De wereld trok. Ik liep met vragen: Wat is nu waar, ís de Bijbel wel waar? Ik zag dat God realiteit was in het leven van mijn vader en moeder. Dat Hij bestaat, ervoeren ze in hun leven; God was echt aanwezig.

Hij is een heilig God, maar ook een Vader die voor je zorgt. Dat is voor mij heel belangrijk geweest. Als God voor mijn ouders alleen te maken had met een boek, met kennis, dan zag mijn leven er vandaag misschien anders uit. (…)

Achteraf zie je de dingen die in je leven gebeurd zijn als de bewarende hand van God: het gebed van mijn ouders, dat ik mijn vrouw leerde kennen, andere dingen die gebeurden. Hoe ouder ik werd, hoe meer ik ontInterviewbundel dekte hoe belangrijk bidDe interviewbundel ‘In den is, praten met God. de familie’ presenteert zes Hij leidt de dingen. Als je uitvoerige vraaggesprekken met terugkijkt, zie je veel tevertegenwoordigers van drie generaties uit dezelfde familie. korten bij jezelf. Maar ik De bundel, die verschijnt wist altijd wel dat er voor onder redactie van drs. P.J. me gebeden werd.’

Vergunst, ligt vanaf januari in de boekwinkel. ‘In de familie’, uitg. Jongbloed, Heerenveen, telt 68 bladzijden en kost € 9,95.

8

Openbaar Jan: ‘Als ouders kijk je of er bij je kinderen iets van

de waarheidsvriend

de Heere openbaar komt. Als dat zo is, geeft dat een diepe vreugde.

Zelf ben ik in mijn verkeringstijd tijdens de preek van een confessionele predikant tot nadenken gekomen. Je moest geloven en vertrouwen, zei hij. Dat sloeg bij me in, want ik had níets. Het was een accent dat we als hervormd-gereformeerden niet zo hoorden, maar ik had het nodig. Dat er meer is dan alleen vertrouwen, hoorde ik weer in Zoetermeer: de Heere schenkt het door het werk van de Heilige Geest.

Ik mocht ook aan het avondmaal.

Dat gebeurde voor het eerst na een preek over Mefiboseth, de kleinzoon van Saul. De predikant zag de geschiedenis geestelijk: door het werk van de Heilige Geest. Om Jonathans wil nodigde koning David Mefiboseth aan zijn tafel. Ik kon niet meer blijven zitten. Vier maanden later was het weer avondmaal, dat gaf me veel spanning. Ik bad of God nog een keer wilde spreken. Bij de laatste tafel vroeg de gastpredikant: ‘Zijn er nog Mefiboseths?’ Van die tijd af heb ik trouw willen zijn in het onderhouden van het sacrament. De Heere vraagt om overgave. Ik vind het een troost dat in het avondmaalsformulier staat dat het sacrament is voor wie middenin de dood ligt en het leven buiten zichzelf in Christus zoekt. Niet hééft maar zóekt.’ (…)

Naar buiten komen Toen hun kinderen ouder werden, kozen Paul en zijn vrouw Anne er bewust voor om ’s winters wekelijks twee of drie avonden thuis te zijn. ‘We drinken koffie en lezen op de bank de krant of iets anders.

Je kunt niet tegen je kinderen zeggen: ‘Ga eens zitten, ik wil nu dit of dat aan je vertellen.’ Dat werkt niet, je merkt dat kinderen ineens

met een vraag komen. Op zaterdagavond bijvoorbeeld, als het wat later wordt. Daarom proberen we tijd voor hen te hebben en gelegenheden voor een gesprek te creëren.

Als er rust is, kan dat op gang komen. Praten hoeft niet, maar kan wel. Er zijn vaak vragen die onderhuids leven, waar kinderen over nadenken. Wanneer moeten die naar buiten komen als je altijd werkt, op visite bent of visite hebt?’ (...) Toen wij ouder werden, waren de gesprekken over wat bijbels was en wat niet er zeker. Niet speciaal rond de maaltijden, maar lopende weg kwamen allerlei onderwerpen langs. We wisten wat onze ouders van allerlei dingen vonden. We gingen niet speciaal aan tafel zitten om eens over het christelijke huwelijk te praten, maar je wist wel dat het belangrijk was wat voor vrouw je kreeg. Dat was geen jurk die je zo weer in de kast kon hangen. Dat je een geestelijke band met de ander zou hebben, werd belangrijk gevonden. We moesten niet denken dat je de ander gaandeweg wel zou bekeren tot het christelijk geloof. Mijn ouders vonden dat een hoogmoedige gedachte.’ (…)

Bijbeltekst Als het gaat over bijbelteksten, dan is een bepaald vers een belangrijke rol in het leven van Paul gaan spelen: ‘Zijt getrouw tot de dood en Ik zal u geven de kroon des levens.’

‘Het zijn de woorden die ik meekreeg toen ik, samen met mijn vrouw, belijdenis van het geloof aflegde. Ze zijn door de tijd heen steeds meer voor me gaan leven.

Toen ik 28 was, stond ik kandidaat voor ouderling en moest ik een beslissing nemen. Hoe krijg je duidelijk of dat jouw plek is? Die zondag preekte een onbekende dominee over: ‘Zijt getrouw tot de dood

25 november 2010

en Ik zal u geven de kroon des levens.’ Dat was weer een belijdenis.

In die periode was het een vers dat leefde. Het gaat erom dat je trouw bent in de gemeente, op de plek waar de Heere je gesteld heeft. Ook als je het niet helemaal naar je zin hebt onder de preek. De tekst speelde ook in de tijd van de vorming van de Protestantse Kerk.

Ondanks alle bezwaren die ik daartegen had, was voor mij duidelijk dat ik niet uit de gemeente weg kon. Zolang ik hier mijn geloof mag belijden, roept de Heere mij om trouw te zijn op mijn plaats, ook als ambtsdrager.’

Adriënne: ‘Het bijzondere is dat ik tegelijk met tien anderen belijdenis van het geloof aflegde, in een periode dat onze gemeente geen eigen predikant had. Ieder kreeg een andere tekst mee. Wat was mijn tekst? ‘Zijt getrouw tot de dood en Ik zal u geven de kroon des levens.’’

Opmerken Jan: ‘Daar moeten we niet langsheen leven. Opmerken is beter dan brandoffers. Ik ben altijd bewogen als ik zie dat de Heere van geslacht op geslacht werkt. Mijn vader was aan het dementeren maar nog bad hij voor zijn kinderen en kleinkinderen. En hebben we geen biddende Hogepriester? Het is belangrijk dat we trouw zijn, omdat de Heere werkt door het omgaan met het Woord. Als je een probleem hebt, leg dat dan voor de Heere neer. Dan moet het natuurlijk niet zo zijn dat je er eens om bidt en er daarna niet meer aan denkt. Ik herinner me dat de notaris de erfenis wilde verdelen nadat vader overleden was maar moeder nog leefde. Ik las die dagen in Spreuken: ‘Als een erfenis in het eerste verhaast wordt, zo zal haar laatste niet gezegend worden.’

Niet doen dus. Als je zorg een gebedszaak voor je is, geeft de Heere vroeg of laat in de gang van het lezen antwoord.’

Paul: ‘Het is niet gewoon om concreet Gods aanraking met een tekst mee te maken. Toen we onze oudste lieten dopen, vroeg ik me af: Hoe kan ík nu laten dopen? Je leert

de waarheidsvriend

Drie generaties Dogterom vertellen in de interviewbundel ‘In de familie’ over de plaats die de Bijbel in hun leven inneemt.

dat de Heere begint, dat het de verbondstrouw van God is. Het ‘wie ben ik?’ speelt ook als je kinderen opgroeien. Het is niet gemakkelijk om kinderen op te voeden. Hoe ver moet je ze laten gaan, wanneer moet je verbieden ­– dat is een zoektocht. De Heere zal het bloed van je kinderen eens van jouw hand eisen.’

Dezelfde dingen ‘Het bijzondere in de Bijbel vind ik dat God je telkens weer wijst op je zonden en op vergeving. Het valt me iedere keer weer op dat de begeerten van mensen in de bijbeltijd en nu, in een heel andere setting en andere cultuur, zo vergelijkbaar

zijn. We zijn hetzelfde en doen dezelfde dingen. Zondagavond hoorden we een preek over David, over wat in zijn gezin gebeurde: het overspel met Bathseba, de zoon die de dochter verkracht, raadsheer Achitofel die meegaat in het kwaad. Ieder is op zichzelf gericht, op zijn lusten, op rijkdom, en dat is bepalend voor de mensheid van alle tijden. Wat zeggen wij van iemand die doet als David? Veroordelen we niet snel en voor altijd?

God vergeeft David, omdat hij in zijn zonden weer God zoekt. Moeten wij ook niet meer vergevingsgezind zijn naar medechristenen? (…)’

Tineke van der Waal

25 november 2010

9

Herzien geeft gaandeweg nieuwe inzichten

Twee keer aanpassen

Dr. R. de Blois uit Reeuwijk is vertaalconsulent bij de Wereldbond van Bijbelgenootschappen en bestuursondersteuner van de stichting HSV.

De bijbelvertaling die vanaf volgende week in de winkel ligt, is niet de eerste herziening van de Statenvertaling.

Wat maakt haar anders?

Over een computerprogramma, voortschrijdend inzicht en lastige knopen.

I

n de geschiedenis van het bijbelvertalen in Nederland is al vaker sprake geweest van een herziening. Zo is er van de Willibrordvertaling, die aanvankelijk in 1975 verscheen, in 1995 een sterk herziene versie verschenen. Ook van de Groot Nieuws Bijbel (1983) verscheen in 1996 een herziene uitgave.

In dit soort gevallen ging het voornamelijk over aanpassingen in stijl, consistentie, toepassing van vertaalprincipes. Bij de herziening van de Statenvertaling (SV) gaat het in de eerste plaats om de overbrugging van een taalkloof van bijna vierhonderd jaar.

Taal is voortdurend in beweging en het is logisch dat een vertaling van vier eeuwen oud in deze tijd voor veel mensen minder goed te begrijpen is. Daarnaast mogen we ook wel spreken van een kenniskloof. Er zijn in de laatste eeuwen veel ontdekkingen gedaan die in veel opzichten tot een betere kennis van de grondtekst en de achtergronden van de Bijbel hebben geleid, kennis die de statenvertalers ongetwijfeld gebruikt zouden hebben als ze erover beschikt hadden.

Commissie Tukker In het verleden zijn diverse pogingen gedaan om de Statenvertaling

10

de waarheidsvriend

te herzien. Allereerst zijn er door de eeuwen heen door de uitgevers de nodige aanpassingen gemaakt, vooral op het gebied van de spelling. Je hoeft maar een oude Statenbijbel op te slaan en de tekst te vergelijken met die van een zakbijbeltje van tegenwoordig en de verschillen springen direct in het oog. Ook de woordkeus werd hier en daar aangepast. Een bekend voorbeeld is de verandering van ‘wijf ’ in ‘huisvrouw’. Er is geen twijfel aan dat de meeste edities van de SV die nu te koop zijn in veel opzichten herzieningen van de Statenvertaling zijn.

Een poging tot herziening is ook die van de commissie Tukker.

Deze is door het NBG uitgegeven onder de titel Statenvertaling Editie 1977. Omdat deze herziening zo sober is, is ze niet bij machte de genoemde taal- en kenniskloof te overbruggen.

Grondtekst De HSV is een herziening die niet alleen op de SV gebaseerd is, maar ook op de grondtekst. Vanwege de taalkloof kan dit werk niet zonder de grondtekst gebeuren. Een voorbeeld maakt dat duidelijk. Zo lezen we in Numeri 22:15 over ‘eerlijke vorsten’. Het woordje ‘eerlijk’ is in de 21e eeuw nog steeds goed Nederlands maar het betekent iets heel anders dan vroeger. In de tijd van de SV betekende dit woord namelijk onder andere ‘aanzienlijk’. Daarom moet een herziening die zo’n taalkloof moet overbruggen altijd aan de hand van de grondtekst plaatsvinden. Met de grondtekst open is de SV vers voor vers doorgenomen en is geprobeerd die aloude woorden in hedendaags Nederlands om te zetten zónder de stijl en klankkleur van de SV aan te tasten.

Computerprogramma Hierbij heeft de moderne techniek een ondersteunende rol gespeeld.

Van het Nederlands Bijbelgenootschap kreeg de stichting HSV toestemming om het programma Paratext te gebruiken, ultramoderne software die wereldwijd duizenden bijbelvertalers gebruiken om hun werk te vergemakkelijken. Hoewel een computer nooit de Bijbel kan vertalen, kan hij wel helpen een vertaalproject in goede banen te leiden.

Paratext geeft allereerst toegang tot de grondtekst, met allerlei zoekfuncties. Daarnaast helpt dit programma om toe te zien op de consistentie van een vertaling door nauwgezet bij te houden hoe een bepaald grondwoord overal vertaald is. Bovendien kan het in een paar seconden een complete concordantie van de tekst genereren, helpt het spelfouten te corrigeren enzovoort. Zonder dit programma zou het herzien een stuk moeizamer verlopen zijn.

Openheid Wat de HSV bovendien uniek maakt is de hoge mate van openheid en transparantie binnen het project. Vanaf het eerste begin zijn de hertaalde teksten voor een breed publiek toegankelijk gemaakt, zowel via deeluitgaven als op het internet, en is er uitgebreid rekening gehouden met opmerkingen en suggesties vanuit de achterban.

Door de loop der jaren is er een kring van meelezers rond de HSV ontstaan die van tijd tot tijd hun mening gaven. Daar hebben de medewerkers veel aan gehad. Er was ook negatieve kritiek. Die moesten de betrokkenen echter meestal uit de pers of via een forum vernemen.

Jammer is dat. Desondanks hebben ze ook met deze kritiek hun winst kunnen doen.

25 november 2010

Voortschrijdend inzicht Alle kritiek moest uiteraard wel worden getoetst. Aan het begin van het project waren er bepaalde afspraken gemaakt en op papier gezet. Toch werd in de loop van het project wel duidelijk dat de uitgangspunten hier en daar aangevuld en bijgesteld moesten worden. Al doende leert men immers.

Dit voortschrijdend inzicht heeft er ook toe geleid dat een aantal boeken die al helemaal aan het begin van het project hertaald waren, in een later stadium nog eens grondig zijn herzien, omdat ze toch niet helemaal aan de gestelde vertaalprincipes bleken te voldoen. Pas aan het einde van het project kon er een brochure geschreven worden met een complete verantwoording van het project.

Eén van de dingen die de herzieners leerden, is dat er woorden en begrippen in de SV voorkomen die min of meer onaantastbaar zijn.

Neem nu een begrip als ‘zaligheid’. Van diverse kanten is druk op de herzieners uitgeoefend om dit te veranderen in ‘redding’ of

‘behoud’. Vanuit de grondtekst bekeken zou daar best wat voor te zeggen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de King James Version, die dit woord eenvoudigweg vertaalt met ‘salvation’. Voor een groot deel van de HSV-achterban is dit echter onaanvaardbaar. Dit woord wordt gezien als behorend tot het coloriet van de SV en veel lezers hebben het gevoel dat er met dit woord iets wezenlijks zou verdwijnen.

Zaligheid Het is interessant om eens naar de geschiedenis van dit begrip te kijken. Het woord zaligheid hebben we naar alle waarschijnlijkheid aan Luther te danken, die de betreffende Hebreeuwse en Griekse grondwoorden met Seligkeit vertaalde. De vertaling van Luther is destijds doorvertaald naar het Nederlands en gepubliceerd als de zogenaamde Liesveldtbijbel. De latere Deux Aesbijbel – die wat het Oude Testament betreft nog steeds op Luther was gebaseerd – gebruikt ook consistent het woord salicheyt. Het is niet onmogelijk

De HSV baseert zich niet alleen op de Statenvertaling, maar ook op de grondtekst.

de waarheidsvriend

dat de statenvertalers mede vanwege de populariteit van deze laatste vertaling besloten om ‘zaligheid’ te handhaven. Daarnaar kunnen we echter slechts gissen. Duidelijk is echter dat het woord zaligheid een lange traditie weerspiegelt, die de HSV voortzet.

U en jij Soms moesten er grote knopen doorgehakt worden. Eén van de lastigste interne discussies rond de HSV betrof het zogenaamde vousvoyeren versus tutoyeren. Al in de tijd van de statenvertalers was er discussie over de vraag welk persoonlijk voornaamwoord er voor de tweede persoon enkelvoud gebruikt moest worden.

Hoewel sommigen de voorkeur gaven aan het in die tijd al als ouderwets geziene ‘du’, werd uiteindelijk gekozen voor ‘gij’, hoewel dat eigenlijk een meervoudsvorm was.

Toen het werk aan de HSV begon, werd besloten om overal u te gebruiken. Dit bleek echter niet in alle gevallen houdbaar. Toen de herzieners in Genesis 38:29 de situatie aantroffen waar een vroedvrouw een pasgeboren baby met ‘u’ aansprak, zijn ze weer rond de tafel gaan zitten, wat leidde tot de conclusie dat het met het oog op het hedendaags Nederlands beter zou zijn om in de herziening ‘jij’ te gebruiken in situaties waar kinderen aangesproken worden. Dit besluit bleek na enige tijd echter niet afdoende en vervolgens is deze kwestie weer op de vergadertafel beland. Na een grondige discussie is toen besloten de regel nog wat verder uit te breiden. Nu tutoyeren broers en zussen, echtgenoten en goede vrienden elkaar ook in de HSV. Zo doen we dat in Nederland immers ook en dat werkt het minst vervreemdend naar de lezer toe. In alle andere gevallen houdt de HSV vast aan het plechtiger ‘u’. Het is in dit verband overigens van belang dat we ons realiseren dat geen van de bijbelse grondtalen een beleefdheidsvorm kent.

R. de Blois

Achtergronden bij de herziening zijn te vinden in de brochure die bij de eerste uitgaven van de HSV is gevoegd.

25 november 2010

11

Wie deden het werk?

Wie zorgden eigenlijk voor de herziening? Acht jaar lang is er hard gewerkt, af en toe kreeg de buitenwereld een teken van leven. Een interkerkelijke groep mensen leverde een bijdrage: neerlandici, kenners van de bijbelse talen, correctoren en andere deskundigen.

OPDRACHTGEVER Hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond

ds. G.D. Kamphuis (voorz., 1998-2007) BESTUUR STICHTING HERZIENING STATENVERTALING

BESTUURSONDERSTEUNERS

ds. B.J. van Vreeswijk (voorz., 2002-† maart 2010)

ds. H. Russcher (voorz.), Nijkerk

dr. R. de Blois, Reeuwijk

ir. L. van der Waal (penn.), Ridderkerk

ds. J. Van Amstel, Ede

dr. P.F. Bouter (sinds 2007), Bodegraven

ds. R. Kok, Noordeloos

A.C. Kronenburg RA, Zeist

12

ds. L.B.C. Boot, Veenendaal

drs. N.C. van Velzen, Barneveld

drs. A.A. Baanstra, Ede

L.J. Bakker, H.I. Ambacht

ds. H.J. de Bie, Huizen

ds. A.J. Kunz (20022007), Katwijk

ds. C. den Boer, Barneveld

C. Bregman, H.I. Ambacht

drs. H.A. de Bruijn, Barneveld

ds. C.G. Vreugdenhil, Vlissingen

ds. L.A. den Butter, Culemborg

ds. P.D.J. Buijs, Harderwijk

dr. Chr. Fahner, 2002† 2003

drs. I.A. Kole (secr.), Berkenwoude

MEDEWERKERS

de waarheidsvriend

25 november 2010

W.J.P. de Heer, Rotterdam

G.J.W. de Hoop-de Blois B.A., Leiden

drs. S.W. Ippel, H.I. Ambacht

ds. H. Korving, Urk

dr. G.H. Kramer, Brunssum

ds. H.J. Lam, Ridderkerk

G.W. van Leeuwen-van Haaften, Geldermalsen

dr. G.W. Lorein, Kessel, België

dr. A. Maljaars, Waddinxveen

J. Melse, Bodegraven

dr. M. Paridaens, Aartselaar, België

dr. M.J. Paul, Ede

drs. J.M. Pauw, Woudenberg

dr. O.J. van der Ploeg, Capelle aan den IJssel

ds. L. Plug, Sprang

J. Poeder, Soest

drs. C. Russcher, Aagtekerke

G. Simons, Schiedam

drs. B. Trouwborst, Houten

drs. J. van Veelen, Barendrecht

dr. A.E.M.A. van VeenVrolijk, Elspeet

mr. P.J. Velthuizen, Leiden

drs. N.C. van Velzen, Barneveld

dr. M. Verduin, Zeist

ds. J.A.W. Verhoeven, Leerdam

drs. H. Vermeulen, Ouderkerk aan den IJssel

W. Wakker, Rotterdam

Een klein aantal HSV-medewerkers geeft er de voorkeur aan op de achtergrond te blijven. ds. H. Westerhout, Harderwijk

de waarheidsvriend

drs. J.M. van Wijk, Een

dr. M.A. van Willigen, Apeldoorn

drs. M.M.C. van der Wind-Baauw, Hollandscheveld

ds. J.W. Wüllschleger, Zeewolde

25 november 2010

13

Theologische aanpassing ontbreekt in herziening

Drie vertalingen naast elkaar Kan de Herziene Statenvertaling het obstakel van verouderde taal van de Statenvertaling wegnemen zónder de inhoudelijke kritiek op te roepen die op de Nieuwe Bijbelvertaling (2004) kwam? Een belangrijke vraag nu het begrip van de Statenvertaling dramatisch daalt. Een vergelijking tussen Statenvertaling (SV), Herziene Statenvertaling (HSV) en Nieuwe Bijbelvertaling (NBV).

D M.M.C. van der Wind-Baauw uit Hollandscheveld is theoloog en HSVmedewerker.

e HSV streeft ernaar om van dezelfde principes uit te gaan als de Statenvertaling. De instructie van de synode van Dordt (1617-1618) om zich zorgvuldig te houden aan de oorspronkelijke tekst heeft ook de medewerkers van de HSV voortdurend voor ogen gestaan.

De Statenvertalers moesten de manier van spreken van de oorspronkelijke talen behouden, voor zover het Nederlands dat toeliet. In dit principe zit enige rek. Op grond van onze taalontwikkeling en vanwege de afnemende taalbeheersing van de gemiddelde Nederlander is nu niet meer hetzelfde mogelijk als in de zeventiende eeuw. Met hetzelfde principe in de hand komt het daarom in de HSV bijvoorbeeld vaker dan in de SV voor dat één lange zin in verschillende kortere zinnen is geknipt.

Afwijkingen De NBV is een geheel nieuwe vertaling vanuit de grondtekst. De HSV is een herziening van de SV. Waar de taal van de SV een belemmering vormt, is de tekst gewijzigd.

Naamvallen zijn bijna helemaal verdwenen (‘der aarde’ wordt ‘van de aarde’). Verouderde woorden zijn vervangen (‘het volk pijpte met pijpen’ wordt ‘het volk blies op

14

de waarheidsvriend

fluiten’). Ingewikkelde zinsconstructies zijn aangepast. De HSV heeft geen kanttekeningen, maar wel een aantal voetnoten. Daarin staan onder andere letterlijke weergaven van de grondtekst en afwijkingen van de SV. Inhoudelijk volgt de HSV de keuzes van de SV. Steeds is er gebruik gemaakt van de uitleg in de Kanttekeningen. Regelmatig kregen vertaalmogelijkheden die de Kanttekeningen aanreiken de voorkeur.

Nieuwere inzichten op grond van de vondst van de Dode Zeerollen kregen soms een plaats in de tekst (Jes.19:18 en Jes.33:8); altijd met vermelding van de SV in een noot.

Hoewel de HSV geen compleet nieuwe vertaling is, lag de grondtekst wel altijd op tafel. Het ging hierbij om (nagenoeg) dezelfde grondtekst als die van de Statenvertalers, de Textus Receptus. Bij het Nieuwe Testament is dus geen gebruik gemaakt van de zogeheten kritische tekst. Hierop zijn wel de NBV en de meeste andere nieuwe vertalingen gebaseerd. Het gevolg is dat verschillende bijbelgedeelten in de NBV onvertaald bleven. Markus 15:28 en Handelingen 8:37 zijn bijvoorbeeld naar een voetnoot verhuisd. Mattheüs 27:35 is zonder enige toelichting gehalveerd. Zulke weglatingen komen in de HSV niet voor.

zijn schuin gedrukt, zoals ook in de SV gebeurt. Woorden die voor het Nederlands overbodig zijn, laat de NBV regelmatig weg. De NBV ziet die als taalkenmerk (eigen aan Hebreeuws of Grieks) en niet als tekstkenmerk. Taalkenmerken beschouwt men als niet-wezenlijk voor de boodschap.

De HSV hecht evenals de SV sterk aan concordant vertalen. Dat wil zeggen dat overal waar hetzelfde woord in de grondtekst in dezelfde betekenis voorkomt, waar mogelijk ook in de vertaling eenzelfde woord wordt gebruikt. De NBV kiest juist vaker voor afwisseling.

Als de betekenis van woorden nauwelijks verschilt, lijdt het begrip van de tekst hier niet onder. Toch heeft variëren een groot nadeel, omdat de lezer daardoor de grotere verbanden in de Bijbel uit het oog kan verliezen. Zeker bij theologische kernbegrippen is concordant vertalen van groot belang.

NBV is totaal Hoofdletters De NBV gebruikt als Godsheer. De nieuwe vertaling naam SV heere (vijf hoofdletters) en vanuit grondtekst de(ookHSV:vijf heere hoofd-

Concordant Net als in de SV keert in de HSV – op enkele uitzonderingen na – elk woord of zinsdeel uit de grondtekst terug. Eventuele toevoegingen omwille van het Nederlands

letters, maar iets kleiner afgedrukt). Om eerbied voor God tot uitdrukking te brengen, is de e aan het eind blijven bestaan. De NBV gebruikt vaak ‘je’ en ‘jullie’. De HSV doet dit alleen wanneer het past bij een familie- of gezagsverhouding. Verder houdt de HSV het bij ‘u’.

Het hoofdlettergebruik is in de HSV nagenoeg hetzelfde als in de SV. Woorden die naar God verwijzen (Ik, Hij, Die, Deze, Mijn, Zijn) hebben in de HSV hun hoofdletter

25 november 2010

behouden. Wanneer God met iets vergeleken wordt, heeft het zelfstandig naamwoord meestal een kleine letter. Bij vergelijking met een persoon is de hoofdletter gebleven. Dus: De heere is mijn licht. (Ps.27:1) En: De heere is mijn Herder (Ps.23:1). De HSV sluit hiermee aan bij wat oudere versies van de SV. De NBV gebruikt geen hoofdletters voor verwijswoorden. Daardoor is veel minder duidelijk wanneer een bijbeltekst over God of Jezus gaat. Dat Psalm 45 een Messiaanse psalm is, blijkt in de NBV nergens meer uit.

Theologische verschillen De vertaalprincipes achter de NBV verschillen van die van de SV. De belangrijkste kritiek komt echter voort uit het verschil in theologisch uitgangspunt, schreef ds.

H.J. Lam in 2002 in Kanttekeningen bij de [Nieuwe Bijbelvertaling]. ‘De vertaalprincipia zijn op zichzelf genomen niet onjuist. Helaas zijn er echter tal van momenten waarin de hantering van deze principia toch een andere vertaling oplevert dan ons vanuit reformatorischtheologisch perspectief voor ogen staat.’

Daarom is ook nu de vraag: Zijn er inhoudelijke, theologische verschillen tussen de HSV en de SV? Tussen de SV en de NBV zijn die er duidelijk wel. Het komt onder andere tot uitdrukking in het gebruik van theologische begrippen, zoals genade, geloof, bekering, recht-

vaardiging, heiliging, verlossing, vlees. Deze zijn in de NBV gedeeltelijk vervangen of anders ingevuld. De NBV is een interconfessionele vertaling. Medewerkers uit meer dan twintig kerken, waaronder de Rooms-Katholieke, hebben eraan gewerkt. Er zijn theologische compromissen gesloten.

Waar in het Grieks ‘broeders’ staat, heeft de NBV ‘broeders en zusters’ vertaald. De gedachte hierachter is dat ook vrouwen destijds waren inbegrepen in deze aanspreekvorm. De ‘vaderen’ zijn veranderd in de ‘voorouders’. Waarschijnlijk is dit gebeurd onder invloed van de feministische theologie. De HSV doet dit niet.

In eerder verschenen publicaties is het verschil tussen de NBV en de SV onder andere aan de hand van bijbelteksten aangetoond. Een aantal ervan breng ik opnieuw voor het voetlicht, maar nu met toevoeging van de HSV-versie.

Romeinen 9:5 (over de Israëlieten) SV Welker zijn de vaders, en uit welke Christus is, zoveel het vlees aangaat, Dewelke is God boven alles te prijzen in der eeuwigheid. Amen.

HSV Tot hen behoren de vaderen, en uit hen is, wat het vlees betreft, de Christus voortgekomen, Die God is, boven alles, te prijzen tot in eeuwigheid. Amen!

NBV omwille van het volk dat van de aartsvaders afstamt en waaruit Christus is voortgekomen. God, die boven alles verheven is, zij geprezen tot in eeuwigheid.

Amen.

Dat Christus God is, is in de NBV verdwenen uit deze tekst en als mogelijkheid in een voetnoot vermeld.

Handelingen 11:18b SV Zo heeft dan God ook den heidenen de bekering gegeven ten leven!

HSV Zo heeft God dus ook aan de heidenen de bekering gegeven die tot het leven leidt.

NBV ‘Dan geeft God dus ook de

de waarheidsvriend

heidenen de kans om tot inkeer te komen en het nieuwe leven te ontvangen.’

Gegeven bekering is verzwakt tot een kans om zelf tot inkeer te komen.

Handelingen 4:32a SV En der menigte van degenen, die geloofden, was één hart en één ziel; HSV En de menigte van hen die geloofden, was een van hart en een van ziel; NBV De groep mensen die het geloof had aanvaard, leefde eendrachtig samen.

Geloven is veranderd in het geloof aanvaarden. Geloven is niet alleen gericht op de inhoud van de geloofsleer, maar ook de door God gegeven werkzaamheid van de mens. Deze dubbele notie is in de NBV verdwenen en in de HSV gebleven.

Jesaja 7:14 SV Daarom zal de Heere Zelf ulieden een teken geven: Zie, een maagd zal zwanger worden, en zij zal een Zoon baren, en Zijn Naam IMMANUËL heten.

HSV Daarom zal de Heere Zelf u een teken geven: Zie, de maagd zal zwanger worden.

Zij zal een Zoon baren en Hem de naam Immanuel geven.

NBV Daarom zal de Heer zelf u een teken geven: de jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren en hem Immanuël noemen.

In de NBV is geen sprake meer van een maagd. Profetie in tegenwoordige tijd wijst niet langer vooruit naar komst van Jezus, maar vindt plaats in tijd van Jesaja.

25 november 2010

>>

15

16

de waarheidsvriend

25 november 2010

Genesis 15:6 SV En hij geloofde in den HEERE, en Hij rekende het hem tot gerechtigheid.

HSV En hij geloofde in de HEERE, en Die rekende hem dat tot gerechtigheid.

NBV Abram vertrouwde op de HEER en deze rekende hem dit toe als een rechtvaardige daad.

In de NBV ligt meer nadruk op de daad van Abram.

Genesis 12:3b SV en in u zullen alle geslachten des aardrijks gezegend worden.

HSV en in u zullen alle geslachten van de aardbodem gezegend worden.

NBV ‘Alle volken op aarde zullen wensen gezegend te worden als jij.’

Bewijsplaatsen Verder bekijken we enkele bijbelse bewijsplaatsen uit de belijdenisgeschriften. De HSV volgt de SV, ook bij thema’s waarover niet iedereen hetzelfde denkt. Van theologische aanpassingen is geen spoor te bekennen.

Romeinen 9:18 (bij Dordtse Leerregels verwerping I.8) SV Zo ontfermt Hij Zich dan,

diens Hij wil, en verhardt,

dien Hij wil.

HSV Dus Hij ontfermt Zich

over wie Hij wil, en Hij

verhardt wie Hij wil.

Romeinen 9:11-13 (bij Dordtse Leerregels I.10) SV Want als de kinderen nog niet geboren waren, noch iets goeds of kwaads gedaan hadden, opdat het voornemen Gods, dat naar de verkiezing is, vast bleve, niet uit de werken, maar uit den Roepende,

Zo werd tot haar gezegd: De meerdere zal den mindere dienen;

Gelijk geschreven is: Jakob heb Ik liefgehad, en Ezau heb Ik gehaat.

de waarheidsvriend

HSV Want toen de kinderen nog niet geboren waren, en niets goeds of kwaads gedaan hadden – opdat het voornemen van God, dat overeenkomstig de verkiezing is, stand zou houden, niet uit de werken, maar uit Hem Die roept –

werd tot haar gezegd: De meerdere zal de mindere dienen.

Zoals geschreven staat: Jakob heb Ik liefgehad en Ezau heb Ik gehaat.

Handelingen 13:48b (bij Dordtse Leerregels I.10) SV en er geloofden zovelen, als er geordineerd waren tot het eeuwige leven.

HSV en er geloofden er zovelen als er bestemd waren voor het eeuwige leven.

Mattheüs 25:41 (bij Heidelbergse Catechismus, antwoord 52) SV Dan zal Hij zeggen ook tot degenen die ter linkerhand zijn: Gaat weg van Mij, gij vervloekten, in het eeuwige vuur, hetwelk den duivel en zijn engelen bereid is.

HSV Dan zal Hij ook zeggen tegen hen die aan de linker hand zijn: Ga weg van Mij, vervloekten, in het eeuwige vuur, dat voor de duivel en zijn engelen bestemd is.

bewust is van de verstaanskloof tussen de SV en de mens anno 2010, staat – op het vlak van de taal – meer open voor veranderingen in de Bijbel. Ook al heb je dat voor jezelf niet nodig.

Daarnaast is van belang hoezeer je bent verworteld in de SV. En hoe goed voel je de betekenisverschillen aan tussen woorden die in hetzelfde taalveld liggen? Des te beter dit bij iemand ontwikkeld is, des te meer zal hij de veranderingen in de HSV opmerken.

En mogelijk heeft hij er daardoor ook meer moeite mee.

Het onderscheid tussen de woorden lankmoedig (SV) en geduldig (HSV) wordt op een internetforum breed uitgemeten. Ik ontken het verschil niet. Maar slechts weinig mensen kennen het nog. Eerlijk bekeken heeft het dan weinig zin om zo’n woord als lankmoedig toch te handhaven, hoezeer sommigen er ook aan gehecht kunnen zijn.

HSV bevat geen theologische aanpassing

Beoordeling Er staan ongetwijfeld teksten in de HSV die voor verbetering vatbaar zijn. Maar tal van voorbeelden laten zien dat de HSV inhoudelijk in het spoor van de SV gaat. De uiteindelijke beoordeling hangt voor een groot deel af van de plaats waar je zelf staat. Wie zich sterker

God wil in de Bijbel tot mensen spreken. Daar mogen geen onnodige belemmeringen tussen staan.

De HSV probeert de taalbarrière weg te nemen. Tegelijk is de SV herkenbaar aanwezig. Er leeft een sterk verlangen dat door de HSV het Woord van God zeggingskracht houdt en terugkrijgt.

M.M.C. van der Wind-Baauw

25 november 2010

17

Banknummer Gevangenenzorg Nederland In de vorige editie van ‘De Waarheidsvriend’ van 11 november 2010 jl. heeft Ir. J. van der Graaf een hartelijke aanbeveling gedaan om het werk van Gevangenenzorg Nederland financieel te ondersteunen. Op de acceptgirokaart onderaan deze brief staat helaas het verkeerde banknummer van Gevangenenzorg Nederland gedrukt. Er staat: 86391416 en dit moet zijn: 6391416.

In De Waarheidsvriend van 2 december 2010 voegen wij wederom een brief toe. Wij hopen dat u dan opnieuw de acceptgirokaart wilt invullen en opsturen zodat wij met uw gift nog meer gevangenen en hun familieleden kunnen helpen!

Onze excuses voor dit ongemak.

GZN1031 92,5x66 rectificatie.indd 1

pastoraal diaconaal centrum

voor zicht op God, jezelf en de ander

16-11-2010 11:58:

de Herberg stichting de pietersberg

Molenpad 4 4696 BP Stavenisse Telefoon: 0166 69 74 38 Mobiel: 0610 64 28 07

pietersbergseweg 19 6862 bt oosterbeek t 026-334 22 25 info@pdcdeherberg.nl

Wij verzorgen alléén begrafenissen

www.pdcdeherberg.nl

Openingstijden 13.00 -18.00 uur

Vr 9.00 -21.00 uur

Di - Do 9.00 -18.00 uur

Za 9.00 -17.00 uur

Ma

Plein 1940 173 | Scherpenzeel Telefoon (033) 277 01 72

www.boederherenmode.nl U kunt bij ons gratis parkeren. De koffie staat klaar! kostuums | jacks en jassen | truien, vesten, pullovers | overhemden stropdassen en shawls | schoenen | petten en hoeden | kledingaccessoires

Terschuur paste teksten godsdienstmethode aan

‘Had er eerder moeten zijn’ De herziening van de Statenvertaling is gestart met het oog op gezin, onderwijs, catechese, evangelisatiewerk. Hoe bruikbaar is de HSV in de praktijk?

Z

eer bruikbaar, zegt ds. P.D.J. Buijs, christelijk gereformeerd predikant in Harderwijk. ‘Waar mogelijk kies ik tijdens de catechese-uren al langer voor de herziene Statenvertaling. We gebruiken ook de Statenvertaling, maar de HSV heeft de voorkeur. De jongeren lezen zelf telkens een gedeelte en je merkt dat de herziening voor hen meer toegankelijk is. Dat geldt vooral de brieven. In de Statenvertaling bevatten die veel lange zinnen, het is merkbaar dat we dat vandaag niet meer gewend zijn.’

Thuis maken de catechisanten van ds. Buijs van allerlei vertalingen gebruik. ‘In sommige gezinnen is dat de Statenvertaling, maar de jongeren lezen ook Het Boek, de NBVjongerenbijbel en soms de NBGvertaling van 1951. Ik spreek wel eens met hen over vertalingen en ze beseffen dat betrouwbaarheid belangrijk is, maar ze zeggen: we willen wel begrijpen wat we lezen. Met de HSV kun je hen een verantwoord alternatief in handen geven. Ik hoop dat gezinnen ermee aan de slag gaan.’

Gemeenteavond De kerkenraad van ds. Buijs wil met het oog op het laatste in de loop van 2011 een gemeenteavond rond de HSV beleggen. Deze avond zal in een breder kader staan, omdat een van de vragen is of de HSV tijdens de eredienst zal worden ingevoerd. ‘Gebruik op de kansel is in sommige gemeenten een spannend punt. Tijdens de gemeenteavond zal voorlichting over de HSV wor-

de waarheidsvriend

den gegeven en met de gemeente hierover worden doorgesproken. Ik zou mij kunnen voorstellen dat de HSV in de eredienst wordt ingevoerd, omdat ze kan helpen meer betrokken te zijn bij het bijbellezen. Tegelijk ben ik van mening dat je niet over de gemeente moet heersen. Als de HSV onoverkomelijke problemen oplevert, moet je terughoudend zijn. Elke gemeente moet haar eigen afweging maken.’

Ds. Buijs, die van meet af aan enthousiast was over het herzieningsproject en daar zelf ook bij betrokken is geweest, weet ook dat je ‘op onderdelen kritiek’ kunt hebben.

Hij vindt het daarom goed dat de synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken een loket heeft ingesteld waar gemeenten en gemeenteleden de komende jaren hun HSV-bevindingen kenbaar kunnen maken. ‘De opmerkingen worden op hun waarde beoordeeld en doorgespeeld aan het HSV-bestuur.’

Eigenlijk te laat Voor het werk in de gemeente verwelkomen predikanten de herziening meer dan eens met enthousiasme. Voor kerkelijke contacten daarbuíten ligt het gebruik van de HSV niet per se voor de hand. Een evangelist uit Veenendaal kiest er in elk geval niet zonder meer voor.

‘Niks ten nadele van deze vertaling,

DS. BUIJS …goed alternatief…

maar ik zie haar vooral als geschikt voor het gemeentewerk.’ Voor het evangeliseren gebruikt hij vanwege de brede doelgroep diverse vertalingen naast elkaar.

Peter Smits, vanuit de Amsterdamse Noorderkerk als IZB-evangelist werkzaam in de Spaarndammerbuurt, uit zich iets enthousiaster.

‘Ik laat de HSV niet zomaar aan me voorbijgaan.’ Jammer vindt hij wel dat de HSV voor zijn projecten eigenlijk te laat verschijnt. ‘Voor onze evangelisatiesamenkomsten, die we acht jaar geleden zijn gestart, hebben we in 2004 de NBV aangeschaft. Was de HSV zeven jaar terug beschikbaar geweest, dan zou dat een serieuze optie zijn geweest. Maar nu we de NBV in gebruik hebben, denken we er niet één, twee, drie aan om deze keus te heroverwegen. We hadden behoefte aan een toegankelijke Nederlandse bijbelvertaling en hebben er inmiddels positieve ervaring mee.

De NBV is misschien niet ideaal, maar ze voldoet redelijk, ook als we haar gebruiken met mensen voor wie Nederlands de tweede taal is.’

Stuk beter Ook van leerkrachten had de jongste herziening van de Statenvertaling eerder mogen verschijnen.

Kunder Gort bijvoorbeeld vindt de HSV in het basisonderwijs ‘een stuk beter te gebruiken’ dan de Sta- >>

SMITS …eigenlijk te laat…

25 november 2010

GORT …bijbeltekst leren…

19

column tenvertaling. Gort geeft sinds 2002 les op De Zaaier in Terschuur, een hervormde basisschool die inmiddels al een jaar ervaring met de HSV tijdens de godsdienstlessen heeft. De herziening past volgens Gort goed bij de identiteit van zijn school, die samen met zes andere scholen in Barneveld, De Glind en Hoevelaken de stichting Hervormde Scholen De Drieslag vormt. ‘Het is een echte dorpsschool, met een gezellige sfeer en een zeer fijn, betrokken en kerkelijk meelevend team.’ Van de kinderen in Gorts klas, groep 6/7, is het merendeel kerkelijk betrokken: iets minder dan de helft kerkt hervormd, ongeveer een kwart hersteld hervormd, een paar leerlingen elders en een aantal is niet kerkelijk betrokken.

Aangepaste methode Opvallend genoeg is op verzoek van De Drieslag de godsdienstmethode aangepast: NBV-teksten zijn vervangen door de HSV. Het betreft de methode Levend Water van uitgeverij De Gids in Zwolle, waar De Zaaier sinds vorig jaar mee werkt. De leerkrachten zijn blij met de aanpassing. Gort: ‘Het zou jammer zijn als deze methode niet aangeschaft zou kunnen worden omdat er een andere vertaling wordt gebruikt dan waar de school voor heeft gekozen. Waarom? Ze is duidelijk voor de leerkracht en heeft echt iets te bieden bij de voorbereiding.’

Het is bovendien een methode waar Gort inhoudelijk ‘helemaal achter’ staat. ‘De kinderen leren ook feiten en bijbelteksten. Dit gebeurt heel gestructureerd door aangereikte vragen en door het dagelijks oefenen gaat dat bijna vanzelf.’ Behalve van de handleiding en het bijbelgedeelte zelf maakt Gort bij zijn voorbereiding graag gebruik van aanvullend materiaal. Aan zijn vertellingen zullen de kinderen weinig van de aangepaste methode merken. ‘Dat is anders bij de bijbeltekst die de kinderen wekelijks leren en bij de opdrachten in het werkboek. Deze staan dus in de HSV.’ De school in Terschuur wil rekening houden met de hervormde én hersteld hervormde achterban. Zo vallen scholendiensten op bid- en dankdag het ene jaar onder verantwoordelijkheid van hervormde gemeente binnen de Protestantse Kerk en het andere jaar onder de verantwoordelijkheid van de hersteld hervormde gemeente. ‘Op school maken we nu in principe gebruik van de Statenvertaling, maar door het bestuur is vastgesteld dat de HSV de opvolger is van de Statenvertaling.’

Tineke van der Waal

de waarheidsvriend

Opvoedingssupport

M

arlies beklaagt zich: ‘Jonathan mag naar die feestweek en Ineke ook, alleen ik niet!’

Haar moeder kan het zich haast niet voorstellen: Ineke komt uit een gezin met serieuze ouders; vinden die het goed dat ze naar zo’n werelds feest gaat? Het valt haar tegen.

Een tijd later spreken de ouders van Marlies en Ineke elkaar bij een preekbespreking. De ouders van Ineke vertellen dat ze niet wilden dat Ineke naar de feestweek ging, maar dat Marlies wel mocht. De ouders kijken elkaar eens even aan. Die pubers hebben het mooi klaargespeeld. Tegelijk was er opluchting: ze zaten als ouderkoppels wel op één lijn.

Drs. E.M. Nobel-Buijs uit Waddinxveen is docent en psycholoog.

Jammer dat we elkaar zo weinig (aan)spreken. Het zou in de christelijke gemeente een portie ruzies in gezinnen schelen wanneer ouders meer met elkaar in contact zouden staan en eenzelfde lijn uitzetten naar jongeren.

Het is moeilijk je kind uit te leggen dat het niet mee mag doen met een supermarktactie waarin verwijzingen naar magische en occulte zaken voorkomen, terwijl het vriendje naar hartenlust artikelen uit die actie verzamelt.

‘Daar houden ze toch ook van de Heere Jezus?’

Tegelijk moeten kinderen al jong leren dat christenen niet een eenheidsworst vormen, mensen die over alles hetzelfde denken en hetzelfde doen.

Door meer onderling contact kunnen ouders één lijn naar jongeren uitzetten

Paulus laat eerlijk zien dat christenen verschillend kunnen denken, bijvoorbeeld over het eten van offervlees of de besnijdenis. Dat vraagt bewustwording. Wanneer je iets verbiedt, kun je niet volstaan met het argument dat niemand in de kerk dat doet. Je zult zelf goed moeten weten en kunnen overbrengen waarom je iets wel of niet doet. Dat is een vaardigheid die kinderen later in het maatschappelijke leven hard nodig zullen hebben en die ze mogen ‘afkijken’ van ouders.

Kinderen mogen ook leren dat we in de gemeente het contact met elkaar zoeken om een goede lijn te vinden voor het gemeentelijk kroost. Regels rondom alcoholconsumptie bijvoorbeeld zijn in het belang van de puber en zijn brein. Gemeenteleden kunnen elkaar tot steun zijn om te leren hun argumenten helder te verwoorden naar het kind. Het is geen schande te vragen hoe een andere ouder uit de gemeente opvoedings­perikelen aanpakt. Zo kun je elkaar tot een hand en voet zijn.

E.M. Nobel-Buijs

25 november 2010

21

 

         



BOEKEN EN MUZIEK

VAN DER BOOM Voorstraat 41 3245 BG Sommelsdijk Tel. (0187) 48 26 14 Fax. (0187) 48 45 20

Kinderbijbels. Bijbels in de talen van etnische minderheden. Met nadruk vragen de bewoners van de bergdorpen erom.

Steunt u het werk van Bonisa financieël, zodat Bijbels en kinderbijbels uitgedeeld kunnen worden?

• Vraag vrijblijvend ons kwartaalblad aan.

• Neem contact met ons op voor een presentatie over de zendingsprojecten in China

Bijbels in China Broodnodig

Help mee

Hoe kunt u helpen?

Bonisa

geeft u 2 Chinese geeft u 5 Bijbels in talen ondersteunt u een evangelist van etnische minderheden om de Bijbel uit te leggen kinderbijbels

en betaal een Bijbel voor Z EChinezen N D I N G

Postbank 31.555.32 o.v.v. Bijbels / kinderbijbels Grachtweg 20, 2161 HN Lisse | www.bonisa.nl 0252 - 41 82 69

Bonisa

Voor € 10,- Voor € 17,50

Voor € 25,-

Z E N D I N G

De Waarheidsvriend Stichting HSV blijft tot na 2011 bestaan Na voltooiing van de HSV-uitgave blijft het bestuur van de Stichting Herziening Statenvertaling in afgeslankte vorm bestaan. Het zal zich behalve met verwerking van reacties bezighouden met de vraag welke edities gewenst zijn.

Na 4 december is de doelstelling van Stichting Herziening Statenvertaling bereikt. Stichting en bestuur worden vooralsnog echter nog niet opgeheven. Bestuursvoorzitter ds. H. Russcher uit Nijkerk: ‘Voor wie betrokken is bij de herziening van de Statenvertaling is 4 december 2010 een datum die al maandenlang in de agenda is gereserveerd. We zijn de Heere dankbaar dat we op die dag het resultaat van jarenlange inspanningen in de Grote Kerk van Dordrecht mogen presenteren. Hoewel dan in zekere zin de HSV als eindproduct beschikbaar komt, is het werk nog niet gedaan.’

Reacties Het stichtingsbestuur ziet na 4 december nog twee belangrijke taken. Ds. Russcher: ‘In de eerste plaats betreft dat de verwerking van de reacties die op deze eerste druk van de volledige HSV zullen binnenkomen. Drukfouten en andere tekstuele onjuistheden die mogelijk gevonden zullen worden, kunnen snel worden verwerkt. Er zullen zonder twijfel ook inhoudelijke reacties komen. Op de laatste synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken, waarop de HSV voor deze kerken is vrijgegeven, is de hoop uitgesproken dat de HSV zich ook na verschijning zal blijven richten op verdere herziening, mede gezien enkele kritische opmerkingen die de christelijk gereformeerde studiecommissie in haar rapport bij de HSV plaatst.’

Het bestuur beseft de noodzaak van verdere herziening en staat open voor suggesties die leiden tot verbetering van de tekst. ‘De reacties die binnenkomen zullen natuurlijk moeten worden gewogen.

de waarheidsvriend

Daar ligt in de toekomst nog een belangrijke taak voor het stichtingsbestuur. Hierbij zullen ook de verschillende bestuursondersteuners betrokken worden. Het stichtingsbestuur zal zich ook moeten buigen over de vraag op welke termijn dergelijke aanpassingen zouden kunnen plaatsvinden. Een en ander zal gebeuren in nauw overleg met onze opdrachtgever, het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond.’

Uitgaven Naast tekstuele aanpassing ligt er volgens ds. Russcher voor het HSVbestuur de vraag in welke uitgaven de herziening moet verschijnen, naast de uitgaven die op 4 december worden gepresenteerd en de uitgaven die in het voorjaar van 2011 zullen verschijnen.

‘Zo bezinnen we ons momenteel op de vraag of er ook een Bijbel moet verschijnen die specifiek op jongeren gericht is. ds. Russcher Naast de tekst van de HSV zou die ook materiaal moet bevatten voor bijbelstudie en persoonlijke verwerking van de bijbeltekst. Het zal duidelijk zijn dat het realiseren van zo’n jongerenbijbel ook een behoorlijke inspanning zal vergen.’

Afgeslankte vorm De verwachting is dat na 2011 het stichtingsbestuur in afgeslankte vorm zal verdergaan. ‘Het HSVbestuur wil het kalenderjaar 2011 gebruiken om te inventariseren hoeveel werk er nog te doen is. Dat jaar zal het stichtingsbestuur blijven functioneren in de huidige bezetting. Alleen ds. C.G. Vreugdenhil zal na 4 december als bestuurslid terugtreden, zoals bekend op dringend verzoek vanuit de Gereformeerde Gemeenten.’

officieel orgaan van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk Hoofdbestuur ds. H.J. Lam, Ridderkerk, 1e voorzitter; ds. M.A. Kuijt, Huizen, 2e voorzitter; ds. J. Harteman, Kampen, secretaris; A.H. Teeuwissen, Huizen, penningmeester; ds. J.A. van den Berg, IJsselmuiden; ds. C. Blenk, Lienden; dr. P.F. Bouter, Bodegraven; dr. M. van Campen, Zwartebroek; A.D. Drost, Werkendam; ds. C. van Duijn, Gouda; ds. C.H. Hogendoorn, Oud-Beijerland; mr. G. Holdijk, Uddel; ds. A.J. Mensink, Krimpen aan den IJssel; prof. dr. M.J. de Vries, Papendrecht.

Redactie drs. P.J. Vergunst (hoofdredacteur); drs. B.C.Ph. van der Waal-Goudriaan (eindredacteur); ds. C.H. Hogendoorn; mr. G. Holdijk; dr. W. Verboom

Algemeen secretariaat en redactie drs. P.J. Vergunst bureau: Kleine Fluitersweg 253, 7316 MX Apeldoorn, tel. 055-5766660; Fax 055-5767707.

Werkkamer thuis: tel. 055-5789132.

E-mail: geref.bond@telfort.nl www.gereformeerdebond.nl

Voorlichter H. Geluk, tel. 0184-612632; E-mail: h.geluk@solcon.nl

Ledenadministratie Kleine Fluitersweg 253, 7316 MX Apeldoorn, tel. 055-5766660.

Advertenties Voor alle plaatsingen en informatie (uitgezonderd rouw­advertenties): G. Verweij , tel. 0187-471020.

Advertenties worden aangenomen tot tien dagen voor verschijning; verzenden naar uitg. Eilanden Nieuws, Postbus 8, 3240 AA Sommelsdijk onder vermelding van De Waarheidsvriend; e-mail: gertverweij@eilandennieuws.nl

Abonnementenadministratie Voor nieuwe abonnees, adreswijzigingen enz. liefst schriftelijk: Kleine Fluitersweg 253, 7316 MX Apeldoorn.

Prijs € 46,- per jaar.

Losse nummers € 0,95 p. st. plus verzendkosten.

Bezorgklachten: tel. 055-5766660.

Voor een nieuwe jaargang kan slechts voor 1 december worden opgezegd.

Productie Opmaak ReproVinci BV, www.reprovinci.nl Druk Kon. BDU Grafisch Bedrijf BV

Gesproken editie Informatie en opgave: CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. 0341-565499.

Digitale jaargangen Informatie en opgave: Stichting Reformatica, p/a A. van der Vliet, bureaubeheerder, Graaf van Lyndenlaan 25, 3771 JB Barneveld t 0342-424368, e bureau.barneveld@reformatica.nl ISSN: 0167-3262.

Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond (THGB) ‘Johannes Calvijn’ Directeur: dr. J. Hoek, e-mail: jhoek@che.nl Postbus 80, 6710 BB Ede, tel. school (CHE): 0318-696300, fax 0318-696396, www.thgb.tk

25 november 2010

23

Wonen in het Groene Hart!

TE KOOP in Benthuizen

Ruime, perfect onderhouden hoekwoning met garage, in een verkeersvrije (kindvriendelijke) straat, nabij kerk en school. Totaal 6 kamers. Fraaie, vrijgelegen tuin op het ZW. Nieuwe vraagprijs: vanaf â‚Ź 269.500, - k.k. incl. garage! (oorspronkelijke vraagprijs: â‚Ź 296.000, - k.k.)

Oplevering in overleg.

Meer informatie: www.funda.nl (Rotterdambaan 18) www.neele.nu/foto/Brochure-Rt.baan-18.pdf Afspraak bezichtiging: Batens Makelaardij 070-30 30 377.

begrafenisverzorging

Den Hollander Begrafenissen in Vlaardingen, Rotterdam, Gouda, Den Haag, Westland en omstreken.

Opbaarmogelijkheden in een door u gewenst uitvaartcentrum of thuis met koeling.

Geen crematies.

P.N. den Hollander T. den Hollander Mozartlaan 13 3131 ES Vlaardingen

Tel. 010 - 4600509

www.begrafenisverzorgingdenhollander.nl

Statenbijbel en boekrestauratie, onze specialisatie!

Uw oude trouwbijbel in een nieuwe, degelijke band vanaf: € 40,Dorpsweg 46 3738 CG - Maartensdijk Tel.: 0346 212672 www.boekbinderijkok.nl info@boekbinderijkok.nl

Het inbinden van uw kerkblad of tijdschrift in harde kaft met titel op de rug: € 35,-

Als u uw statenbijbel bij ons laat restaureren binden wij één deel van uw kerkblad of ander los tijdschrift gratis voor u in.

Camping De Beukenhof TienDeveen. (DrenThe) • Verhuur van Stacaravans en Chalets.

• Zondags gesloten.

Geen huisdieren.

• Recreatieruimte met snackbar en bibliotheek.

• Eigen recreatieplas op loopafstand (300 m) • Voor meer info: 0528-331246 • info@campingdebeukenhof.com • www.campingdebeukenhof.com

Antiquariaat – Taxaties - Veilingen - Boek & Cadeau

D.V. Zaterdag 11 december boekenveiling Catalogus op aanvraag Kom ook eens een kijkje nemen in onze vernieuwde winkel Koolboeken voor al uw Oude en Nieuwe boeken!

Hoofdweg 202, 6744 WR Ederveen, 0318-574290 info@koolboeken.nl – www.koolboeken.nl

Ederveen

Hervormd Jeugdwerk Aan de kerkenraden van Hervormde Gemeenten binnen de Protestantse Kerk in Nederland t.a.v. de scriba per mail en per post Nieuwerkerk a/d IJssel, Noordwijk, 22 november 2010 Betreft: Informatie over het stopzetten van de werkgroep Hervormd Jeugd Contact Geachte kerkenraad, Door middel van dit schrijven willen wij u op de hoogte stellen van de stand van zaken omtrent het beëindigen van de gezamenlijke werkgroep Hervormd Jeugdcontact van de Bond van Hervormde Zondagscholen (BHZ) en de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB). Hierover is een aantal weken geleden reeds een persbericht verschenen. Voordat wij met deze brief zijn gekomen hebben we eerst de afzonderlijke bestuursvergaderingen van de beide bonden afgewacht om ook in de beide besturen het proces en de gang van zaken te kunnen evalueren. Deze vergaderingen hebben plaatsgevonden op 25 oktober jl. (HGJB) en 13 november jl. (BHZ). Tevens is over deze zaak gesproken in het zevenbondenberaad van 17 november jl.

Op dit moment willen wij u namens de beide besturen van de BHZ en de HGJB het volgende met u delen: • De beide bonden betreuren in hoge mate dat het initiatief dat eerder dit jaar naar buiten is gebracht als een gezamenlijk initiatief zo snel na de start weer is beëindigd. Zeker omdat alle betrokkenen vanuit een diepe overtuiging hebben willen bijdragen aan het bereiken van zoveel mogelijk jongeren met het Evangelie van Jezus Christus. Aan deze intentie van alle betrokkenen wordt door niemand getwijfeld.

• De beide bonden onderschrijven ook nog steeds het visiedocument dat door de bonden is aanvaard in 2009 waarin staat dat de beide bonden de volle breedte van de hervormd-gereformeerde beweging willen bedienen.

• Het bestuur van de HGJB erkent - opnieuw - dat de afgelopen jaren niet alle gemeenten binnen de hervormd-gereformeerde gemeente bereikt konden worden met het bestaande aanbod. Het proces van bezinning hierover dat de afgelopen jaren binnen de HGJB is opgestart blijft onverminderd voortgaan. Juist ook omdat in het beleid van de HGJB expliciet is vastgesteld dat er aansluiting moet zijn voor alle hervormde-gereformeerde gemeenten. Dus ook voor die gemeenten die - soms al vele jaren - bezwaren hebben geuit richting het werk van de HGJB. Deze bezwaren worden zeer serieus genomen.

• Gelijktijdig hebben de beide bonden geconstateerd dat de uitvoering van de werkgroep Hervormd Jeugdcontact uiteindelijk niet de weg was om deze gezamenlijke visie tot uitvoering te brengen. Daarom is na intensieve besprekingen binnen de bonden afzonderlijk en met de bonden gezamenlijk besloten om de werkgroep Hervormd Jeugdcontact op te heffen. Hiermee is de achterliggende visie niet komen te vervallen.

• Het voert in deze brief te ver om uitgebreid in te gaan op de achterliggende overwegingen van de gezamenlijke besturen om tot dit besluit te komen. De grond van deze beslissing lag in de overtuiging dat het Hervormd Jeugdcontact, zich te veel tot een eigen organisatie ontwikkelde, hetgeen nooit beoogd was door de beide bonden. Voortzetten van deze constructie zou tot een tweedeling kunnen leiden binnen het geheel van de hervormd-gereformeerde beweging en dit was juist niet de bedoeling.

Hoe nu verder? Deze vraag heeft ons vanzelfsprekend ook grondig beziggehouden. Wij hebben hierbij de volgende lijn voor ogen.

• Er is contact gezocht met de beide voorzitters van de voormalige werkgroep Hervormd Jeugdcontact om in een broederlijk gesprek het achterliggende proces te evalueren en zaken tegen elkaar uit te spreken om in geval van mogelijk onbegrip over en weer tot een beter verstaan te komen. Dit gesprek is inmiddels gepland.

• Vanuit de BHZ en de HGJB zal een diepgaande bezinning worden gestart over de onderliggende en achterliggende aspecten (theologisch, methodisch, contextueel) die hebben geleid tot een behoefte aan differentiatie in materialen en activiteiten in het werk in de verschillende gemeenten binnen de hervormd-gereformeerde beweging. Omdat dit niet alleen de BHZ en de HGJB aangaat, maar juist ook de breedte van het werk in de hervormd-gereformeerde gemeenten, zal het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond gevraagd worden een belangrijke rol te spelen in deze bezinning. Voor deze bezinning zullen ook voormalige leden van de werkgroep Hervormd Jeugdcontact worden uitgenodigd.

• Mede op basis van deze diepgaande bezinning zullen de BHZ en de HGJB gezamenlijk en afzonderlijk in de nabije toekomst beleid maken met betrekking tot de behoefte aan materiaal, activiteiten en toerusten die leeft binnen alle gemeenten binnen de hervormd-gereformeerde beweging.

Bovenstaande werkwijze is ook gedeeld in het zevenbondenberaad van 17 november jl. Deze vergadering heeft zich volledig achter deze aanpak geschaard en alle bonden zullen dit ook steunen, waarbij ook is uitgesproken dat de zeven bonden onderling loyaal zijn aan elkaar en dat elke vorm van organisatievorming naast de HGJB wordt afgewezen.

Omdat m.n. de HGJB de afgelopen weken vragen heeft ontvangen met het oog op de praktische invulling in het jeugdwerk in het licht van bovenstaande, zal vanuit de HGJB op korte termijn een aantal bijeenkomsten georganiseerd worden waarin u in gesprek kunt gaan met jeugdwerkadviseurs van de HGJB om uw vragen te stellen en uw visie te delen. Deze avonden zullen binnenkort bekend gemaakt worden.

Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben, kunt u vanzelfsprekend te allen tijde contact opnemen met ondergetekenden of met uw contactpersonen bij BHZ of HGJB. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

In Christus verbonden,

Ds. M.B. van den Akker, Ds. F. van Roest, voorzitter BHZ voorzitter HGJB Kopie : predikanten van Hervormde (wijk)gemeenten

de waarheidsvriend

25 november 2010

27