Cursusgids HOVO Utrecht-Hoger Onderwijs voor 50+ by Joop Ross

Colleges waar je voor terugkomt!

■ HOGER

ONDERWIJS

■ 50+ ■ AANGENAME

SFEER ■ GEEN TENTAMENS

VOORJAAR 2015

OP DE COVER: De bibliotheek van de Universiteit Utrecht in de Uithof telt 4,2 miljoen boeken. Het gebouw is ontworpen door de Nederlandse architect Wiel Arets. De buitenbeglazing van de bibliotheek is gezeefdrukt met een afbeelding van bamboe, gemaakt door de fotograaf Kim Zwarts.

Kazuyo Sejima van SANAA (een bekend architectenbureau uit Tokio) zei erover: â&#x20AC;&#x2DC;Het gebouw is fascinerend op vele manieren, maar het meest van alles treft me het warme humanisme ervan. Binnen de scherpe zwarte envelop heeft Wiel Arets een arsenaal aan verschillende ruimtes gesneden: hier een enkele laag, daar hoog of breed, sommige samengeperst, andere ruim, helder of donker. Dit is een gebouw dat nooit verveelt. Het biedt een moment voor iedereen.â&#x20AC;&#x2122;

HOVO Utrecht op Facebook Direct naar de Website vanHOVO Utrecht

FOTO COVER: Nationale Beeldbank

VOORWOORD Beste lezer, Voor u ligt de gids voor het eerste kwartaal 2015. Wij hebben opnieuw een zeer gevarieerd cursusaanbod, waarmee u uw bestaande kennis kunt verdiepen of nieuwe kennis kunt vergaren. Misschien denkt u bij voorjaar aan de lente? Zo lang hoeft u echter niet te wachten, want de cursussen beginnen al in januari en u kunt zich vanaf nu inschrijven. Let op, u treft geen aanmeldingsformulieren meer aan in de gids. Wij hebben gemerkt dat de meesten van u zich al digitaal aanmelden en het leek ons daarom een goed moment, om vanaf nu alle aanmeldingen volledig te digitaliseren. U krijgt hierdoor sneller bevestiging over uw aanmelding, het milieu wordt minder belast doordat er geen papier meer geprint en verstuurd wordt, en het bespaart ons veel tijd. Deze tijd kunnen wij weer besteden aan de ontwikkeling van nieuw aanbod. Graag laat ik u hierbij weten dat ik sinds juli 2014 de nieuwe directeur van HOVO Utrecht ben. Ik vind het een prachtige organisatie met een prima team. Zoals altijd zullen wij ons volledig inzetten om u ook in de toekomst een boeiend cursusprogramma te kunnen aanbieden. Ik hoop u binnenkort ook persoonlijk te ontmoeten en wens u alvast veel plezier bij het kiezen van een cursus, lezing of studiereis. MichaĂŤla Coenraads MSc MBA directeur HOVO Utrecht

INHOUDSOPGAVE Voorwoord

Aanbod HOVO Utrecht Aanbod voorjaar 2015 Leergangen 2015 Docenten voorjaar 2015 Cursussen ingedeeld op dag Volledige cursusinformatie

3 4 6 7 8 12

Algemene informatie Bestuur Programmacommissies

60 60

HOVO Nederland

Links naar de partners van HOVO Utrecht

Algemene voorwaarden Aanmelden en betalen Over- of onderinschrijving Annuleren Cursusprijs Uitval cursusbijeenkomst(en) Cursuslocaties en cursustijden Studiemateriaal Cursuscontactpersonen Evaluatie cursussen Voorwaarden van de excursies Voorwaarden studiereizen

61 61 61 61 61 61 61 62 62 62 62 62

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties?

Stichting Vrienden van HOVO

Het bureau (binnenflap achterzijde)

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod voorkomen. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg naast deze gids ook regelmatig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).

HET AANBOD VAN HOVO UTRECHT HOVO verzorgt een gevarieerd aanbod aan cursussen, leergangen, lezingen en studiereizen op hoger onderwijsniveau, waar u nieuwe kennis kunt vergaren of oude kennis kunt opfrissen. Het niveau en de studiebelasting van de cursussen zijn ongeveer gelijk aan die van de colleges in het reguliere hoger onderwijs. Voor het volgen van een tenzij dat bij de beschrijving is aangegeven.

CURSUSSEN Een cursus bestaat in het algemeen uit zes of acht colleges van tweemaal drie kwartier, met tussendoor een pauze. Bij enkele cursussen zijn facultatieve excursies opgenomen. De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegenheid voor discussie en het stellen van vragen.

LEERGANGEN Leergangen zijn een serie cursussen die verspreid over meerdere semesters of cursusjaren gegeven worden, rond een thema of die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

LEZINGEN Voorbeelden zijn de lezingen tijdens de Opening van het Cursusjaar en de Zomeracademie.

STUDIEREIZEN Het aanbod omvat ook enkele studiereizen. Deze zijn gekoppeld aan een voorafgaande cursus (soms op locatie). Zie verder de de studiereizen.

AANBOD VOORJAAR 2015

CURSUSSEN

AARCHITECTUUR RCHITECTUUR De geschiedenis van de architectuur

2A5 101

ILMWETENSCH AP ((CURSUS CURSUS EN EN FILM FILM ) FILMWETENSCHAP

Film en dictatuur in Latijns-Amerika - heden (deel 2)

3F5 102

2F5 103

1G5 104

ESCHIEDENIS GESCHIEDENIS

Op zoek naar een koningsgraf Griekse goden en helden in een nieuw perspectief Het Ottomaanse Rijk en Europa Lodewijk XIV, XVI en Napoleon Ons bier Een geschiedenis van de archeologie De middeleeuwse buurten van Utrecht De Vrede van Utrecht Italië, wat nu? Waarom eigenlijk, twee eeuwen koninkrijk? Ontdek 2000 jaar Domplein in Utrecht

1G5 105

1G5 106 1G5 107

18 19

1G5 108

1G5 109

1G5 110

2G5 111

3G5 112

3G5 113

3G5 114

1K5 115 1K5 116

27 28

UNST , KUNSTGESCHIEDENIS KUNST GESCHIEDENIS EN EN MUZIEK MUZIE K KUNST,

Jeroen Bosch en Pieter Bruegel Spaanse meesters Le Concert Spirituel 20e-eeuwse kunstwerken met een verhaal Beroemde opera’s uit de 20e eeuw De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen (5e tot 11e eeuw)

2K5 117

2K5 118

2K5 119

3K5 120

2L5 121 2L5 122

33 34

3L5 123 3L5 124

35 36

5L5 125

LLETTEREN TALEN ETTEREN EN EN TALEN

Romananalyse Inleiding in de literatuurwetenschap Purgatorio: reis over Dantes louteringsberg (deel II) Bijbel en Literatuur

M EN MAA M AATSCH APPIJWETENSCH APPEN MENS ENS-- EN TSCHAPPIJWETENSCHAPPEN De bewakers bewaakt Kunnen mensen zonder religie? Het religieuze spectrum van Suriname De ‘China Dream’: visioen of werkelijkheid?

1M5 126

2M5 127 3M5 128

39 40

3M5 129

ATUURWETENSCH APPEN EN EN GENEESKUNDE GENEES KUNDE NATUURWETENSCHAPPEN

Introductie in de kwantummechanica De baas in je brein Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied Schizofrenie, meer dan dopamine Hoe speelt die plant dat klaar? Medische colleges

3N5 130

3N5 131

3N5 132

3N5 133

3N5 134 3N5 135

46 47

W GEERTE WIJSBE IJSBEGEERTE

Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme Kunst en onze werkelijkheid Filosoferen en wandelen De ‘machinemens’ in de geneeskunde

1W5 136

2W5 137 2W5 138

49 50

3W5 139

STUDIEREIZEN STUDIEREIZEN 7-daagse studiereis naar New York 16-daagse studiereis naar Suriname 19-daagse studiereis naar China met cursus op locatie

2S5 140 3S5 141

52 54

3S5 142

N.B. De blauwe markeringen zijn Hyperlinks naar de desbetreffende rubriek op de Website van HOVO Utrecht. Volg de aanwijzingen op de Website om in te schrijven.

LEERGANGEN 2014-2015 De cursussen van een leergang kunnen ook los gevolgd worden.

F ILM ‘Filmgeschiedenis’ – tweedelig | Dhr. drs. J. Salden: woensdag 11.00 - 14.00 uur. (5) Okt-nov 2014 Deel 1: De filmgeschiedenis van 1896 - 1959 Febr-mrt 2015 Deel 2: De filmgeschiedenis van ’60 - heden UNST , KUNSTGESCHIEDENIS KUNST GESCHIEDENIS EN EN MUZIEK MUZIE K KUNST,

‘Klassieke Griekse mythologie’ – tweedelig Mw. drs. S.E. Lenselink: woensdag 11.00 - 13.00 uur. (8) Sept-okt-nov 2014 Deel 1: Griekse mythologie in beeld. Jan-febr-mrt 2015 Deel 2: Griekse goden en helden in nieuw perspectief. ‘Kunst- en Cultuurgeschiedenis’ – achtdelig Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. (5) Jan-feb-mrt 2014 Deel 1 en 2: Van grotten tot catacomben (ca. 35.000 v.Chr. - 400 n.Chr.). Jan-feb-mrt 2015 Deel 3: De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen (5e tot 11e eeuw) Sept-okt-nov 2015 Deel 4: De kunst van de heersers: kerk, adel en vermogende burgers (11e tot 15e eeuw) Jan-feb-mrt 2016 Deel 5: Het toppunt bereikt (16e eeuw) Sept-okt-nov 2016 Deel 6: Crisis in de kunst (16e en 17e eeuw) Jan-feb-mrt 2017 Deel 7: Macht, overwinning en rede (17e en 18e eeuw) Sept-okt-nov 2017 Deel 8: Een breuk met de traditie (19e en 20e eeuw)

L ETTEREN ‘Dante’s Divina Commedia’ – tweedelig Mw. dr. J.A.A.M. van der Helm: donderdag 13.15-15.00 uur. (4) Oktober 2014 Deel 1: Inferno: reis door Dantes hel Maart 2015 Deel 2: Purgatorio: reis door Dantes louteringsberg ENS -EN EN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN M AATSCH APPIJWETENSCH APPEN MENS-

‘Politiek, filosofie & journalistiek’ – driedelig Dhr. drs. R. van Broekhoven: donderdag 10.30 - 12.30 uur. (8) Febr-mrt-apr 2015 Deel 1: De bewakers bewaakt Voorjaar 2016 Deel 2: Politieke filosofie Voorjaar 2017 Deel 3: Goed denken over kwaad

NATUURWETENSCHAPPEN ATUURWETENSCH APPEN EN EN GENEESKUNDE GENEES KUNDE ‘Medische colleges van topspecialisten’ – meerdelig Dhr. prof. dr. D. Bär: Leergang (van steeds andere topspecialisten), woensdag 15.15 - 17.00 uur. (5) Maart 2014 Deel 5: Medische colleges Maart 2015 Deel 6: Medische colleges

W GEERTE WIJSBE IJSBEGEERTE ‘Filosoferen en wandelen’ – tweedelig | Dhr. drs. E. Brinckmann: vrijdag 10.00 - 12.00 uur. (4) Sept-okt 2014 Deel 1: Filosoferen en wandelen, landschapsfilosofie deel 1 April 2015 Deel 2: Filosoferen en wandelen, landschapsfilosofie deel 2 6

ALLE DOCENTEN VAN HET VOORJAAR 2015 A

Dhr. L.G. Alberts (1G5 108, pag. 20)

Dhr. dr. F. Bakker (3M5 128, pag. 40) Dhr. prof. dr. D. Bär (3N5 135, pag. 47) Dhr. prof. dr. P. Beentjes (5L5 125, pag. 37) Dhr. dr. M.J. van Bergen (3N5 132, pag. 44) Dhr. dr. F. Bienfait (3N5 134, pag. 46) Mw drs. L. le Blanc (2S5 140 , pag. 52) Mw dr. L.C.J.J. Bogaers (1G5 110/1K5 115, pag. 22/27) Dhr. drs. J. Borchert (3M5 129/3S5 142, pag. 41/56) Mw. L. Borghuis (3S5 141, pag. 53) Dhr. drs. E. Brinckmann (2W5 138, pag. 50) Dhr. dr. M. Brinkman (2G5 111, pag. 23) Dhr. drs. R. van Broekhoven (1M5 126, pag. 38) Dhr. prof. dr. C. Brunia (3N5 131, pag. 43) Mw. prof. dr. I. Bulhof (1W5 136, pag. 48)

Dhr. dr. R. van Gerwen (2W5 137, pag. 49) Dhr. dr. L. v Grunsven (3M5 129/3S5 142, pag. 41/ 56) Dhr. prof. dr. W.H. Gispen (3G5 114, pag. 26)

Mw. dr. P.J. van den Haak (3W5 139, pag. 51) Mw. dr. J.A.M. van der Helm (3L5 124, pag. 36) Mw. dr. R. Hoefte (3M5 128, pag. 40) Mw. B.D.L.M. Hölsgens MA (3L5 123, pag. 35) Dhr. dr. W. Hoogbergen (3M5 128, pag. 40)

Dhr. F. Kaiser (3G5 114, pag. 26) Dhr. drs. R. de Kam (3G5 114, pag. 26) Dhr. dr. G. Koekoek (3N5 130, pag. 42) Dhr. prof. dr. M. Kon (3N5 135, pag. 47)

Dhr. J. Salden (2F5 103, pag. 14) Dhr. dr. T. van Schaik (3G5 114, pag. 26) Dhr. drs. H.M.G. Schrijnemakers (3G5 112, pag. 24) Mw. prof. dr. I. Sommer (3N5 133, pag. 45) Dhr. prof.dr. A. van Stipriaan (3M5 128, pag. 40) Dhr. dr. J.J.M. v Stralen (2L5 122, pag. 34)

Mw. dr. M. de Theije (3M5 128, pag. 40) Dhr. prof. dr. B. Thoden van Velzen (3M5 128, pag. 40) Mw. drs. W.T.M. Tiemes (2A5 101, pag. 12)

Dhr. prof. dr. F.L. Moll (3N5 135, pag. 47) Dhr. dr. P.Th. Meier (3N5 132, pag. 44)

Dhr. drs. D. van der Veen (1G5 107, pag. 19) Dhr. drs. C. Verhamme (2K5 119, pag. 31) Dhr. drs. J. Versteegh (2K5 118, pag. 30) Mw. dr. M. van de Vrugt (3G5 113, pag. 25)

Mw. dr. L. Coenen (3L4-331, pag 49) Dhr. mr. drs. C.J.A. Crasborn (3E4-305, pag 22)

Dhr. dr. A. Doedens (3G5 113, pag. 25) Dhr. prof. dr. P. Doevendans (3N5 135, pag. 47) Mw. prof. dr. S. Durston (3N5 135, pag. 47)

Dhr. drs. T. Erogluer (1G5 106, pag. 18)

Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk (1G5 105, pag. 17)

Dhr. dr. H. Ramsoedh (3M5 128, pag. 40) Mw. drs. A. van der Ree (2L5 121, pag. 33) Mw. drs. S.W. van Roosmalen (1K5 116, pag. 28)

Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen (3K5 120, pag. 32) Dhr. drs. J. Nuchelmans (2K5 117, pag. 29)

Mw. dr. Y. van der Pijl (3M5 128, pag. 40) Dhr. drs. T. Polimé (3M5 128/3S5 141, pag. 40/54) Dhr. drs. H.J. Pragt (1G5 104, pag. 16)

Dhr. drs. B. Wagemakers (1G5 109, pag. 21) Dhr. dr K.S. Wellinga (3F5 102, pag. 13) Dhr. Th. van Wijk (3G5 114, pag. 26) Dhr. dr. P. Winkelaar (2M5 127, pag. 39) Dhr. prof. dr. M.J.R. Wortel (3N5 132, pag. 44) Dhr. drs. H. Wynia (3G5 114, pag. 26)

DE CURSUSSEN VAN HET VOORJAAR 2015 INGEDEELD OP DAG Maandagochtend

Een geschiedenis van de archeologie (hele dag + wo) Le Concert Spirituel

30 maart-1 april

2-23 maart

19 januari-9 februari 2 februari-23 maart 9-11 februari

16 43 45

7-28 april 3 februari-24 maart 27 januari-24 maart 27 januari-31 maart 3 maart-7 april

22 25 27 41 46

3 februari-17 maart

30 maart-1 april 25 februari-25 maart 4 februari-25 maart 4 maart-15 april 14 januari-11 februari

21 13 17 18 33

11 maart -29 april 4 februari-11 maart 11 maart-29 april 4 februari-15 april 14 januari-18 februari 4 februari-25 maart 9-11 februari 4 maart-1 april 21 januari-1 april

12 23 30 35 39 44 45 47 49

Maandagmiddag

Op zoek naar een koningsgraf De baas in je brein Schizofrenie, meer dan dopamine (+ wo) Dinsdagochtend

De middeleeuwse buurten van Utrecht Waarom eigenlijk, twee eeuwen koninkrijk? Jeroen Bosch en Pieter Bruegel De ‘China Dream’: visioen of werkelijkheid? Hoe speelt die plant dat klaar? Dinsdagmiddag

Italië, wat nu? Woensdagochtend

Een geschiedenis van de archeologie (hele dag + ma) Griekse goden en helden in een nieuw perspectief Het Ottomaanse Rijk en Europa Romananalyse Woensdagmiddag

De geschiedenis van de architectuur De vrede van Utrecht Twintigste-eeuwse kunstwerken met een verhaal Kunnen mensen zonder religie? Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied Schizofrenie, meer dan dopamine (+ ma) Medische colleges Kunst en onze werkelijkheid

Donderdagochtend

Spaanse meesters De bewakers bewaakt Het religieuze spectrum van Suriname Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme

5 maart-2 april

5 februari-2 april

8 januari-26 februari

12 februari-26 maart

Donderdagmiddag

Lodewijk XIV, XVI en Napoleon Purgatorio: reis over Dantes louteringsberg Bijbel en Literatuur Introductie in de Kwantummechanica De ‘machinemens’ in de geneeskunde

5 maart-9 april

5-26 maart

8 januari-19 maart

29 januari-5 maart

5 februari-12 maart

6 maart-24 april

Vrijdagochtend

Ontdek 2000 jaar Domplein in Utrecht Beroemde opera’s uit de twintigste eeuw (+ middag) De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen Inleiding in de literatuurwetenschap Filosoferen en wandelen (hele dag)

10 april-1 mei

23 januari-6 maart

13 februari-10 april

3 april-24april

6 maart-17 april

Vrijdagmiddag

Ons bier Zaterdagochtend

Film en dictatuur in Latijns-Amerika

7 februari-14 maart

14-15

cursussen

(en studiereizen)

VOORJAAR 2015

2A5 101 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De geschiedenis van de architectuur Toegelicht aan de hand van bouwstijlen in Amersfoort

Een chronologisch overzicht van de westerse architectuurgeschiedenis kan prima plaatsvinden in Amersfoort: alle bouwstijlen zijn hier vertegenwoordigd, soms zelfs met unieke overblijfselen. Vanaf het moment dat de bisschop van Utrecht zijn M. Withoos, Gezicht op Amersfoort, 1672, Museum Flehite

en strategisch belangrijke punt werd er gebouwd in Amersfoort. Aanvankelijk was de kerk de motor, maar al gauw namen de stad en zijn burgers het initiatief. De veranderende behoeften van de samenleving maakten de ontwikkeling van verschillende soorten gebouwen nodig. Het resultaat is een veelvoud aan stijlen. In de middeleeuwen waren dat de handelshallen en koopmanshuizen, in de negentiende eeuw onder meer stationsgebouwen, concertzalen en industriële complexen. Door de eeuwen heen is een bouwopdracht - of dat nu een kerk, stadhuis of woonhuis is - een maatschappelijk gebeuren. Sociale, politieke en religieuze ontwikkelingen oefenen grote invloed uit op opdrachtgever, bouwmeester/architect en publiek. Het resultaat moet laten zien wie ‘we’ zijn. Over smaak valt dus te ‘twisten’ en dat doen we graag tijdens zes theorielessen en twee stadswandelingen. Eerst drie bijeenkomsten en een stadswandeling over de oude architectuur, dan drie bijeenkomsten en een stadswandeling over de nieuwe architectuur. Het is echt leuk om met eigen ogen de verschillende stijlen te leren herkennen.

Mw. drs. W.T.M. Tiemes is kunsthistoricus. Zij studeerde begin jaren negentig Geschiedenis en begin eenentwintigste eeuw Kunstgeschiedenis in Utrecht. Ze is in het bedrijfsleven actief geweest voor Unilever. Website: www.wiltiemes.nl cursusdata: 11, 18, 25 maart; 1, 8, 15, 22, 29 april 2015 (8). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. De stadswandelingen op 1 en 29 april 2015 duren langer. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Voor belangstellenden is er achteraf een samenvatting à € 10,- beschikbaar. cursusprijs: € 195,docent:

2F5 102 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Film als kind van zijn tijd

makers per periode. Eerst een college van ruim een uur, na Europees intellectualisme, Wirtschaftswunder, seksuele revolutie, Afro-Amerikaanse emancipatie, Neorealisme, spaghettiwestern. namen: Pasolini, Antonioni, BuĂąuel, Festen

Vietnamoorlog, Watergateschandaal, Europees linksradicalisme, martial namen Spielberg, Coppola, Scorcese, Bertolucci, Fassbinder, Bruce Lee, : Dirty Harry, Turks Fruit, Jaws, Novecento. Reaganisme, yuppietijd, europanisering, postmodernisme. namen Arnold Schwarzenegger. : Rambo I, Dekalog, Die Hard, Ran. Deze cursus is een vervolg

Globalisering, eco-bewustzijn.

namen: Quentin Tarantino,

van de cursus in het najaar 2014 maar kan ook los gevolgd worden.

namen

Dhr. J. Salden is docent Filmtheorie en Geschiedenis op de Academie van Beeldende Kunsten Maastricht en al jaren actief als inleider en cursusgever. cursusdata: 25 februari; 4, 11, 18, 25 maart 2015 (5). tijd: Woensdag 11.00 - 14.00 (kan uitlopen). plaats: Theater De Lieve Vrouw, De Lieve Vrouwestraat 13, Amersfoort. studiemateriaal: Er wordt bij aanvang een reader uitgedeeld. cursusprijs: â&#x201A;Ź 150,- (inclusief filmkaartjes) docent:

Film en dictatuur in Latijns-Amerika Levensvragen verhelderd door film en filosofie

Dictatoriale regimes hebben de geschiedenis van Latijns-Amerika getekend. In de negentiende eeuw waren het de zogenaamde caudillos, in de eerste helft van de twintigste eeuw de – vaak kleurrijke – dictators die van hun land een brute politiestaat maakten. Na de Tweede Wereldoorlog waren het veelal militaire dictaturen die probeerden, in de context van de Koude Oorlog en met steun van de VS, om alles wat in hun ogen de christelijke, westerse beschaving bedreigde te vernietigen. Eén van de weinige positieve gevolgen van deze militaire dictaturen was dat ze een schat aan romans over het fenomeen dictatuur hebben opgeleverd van grote auteurs als García Márquez, Roa Bastos en Missing van Costa-Gavras (1982)

gesproken werd van een nieuw genre: de zogenaamde ‘dictatorromans’. Daar staan we in de cursus ook bij stil, net als bij de achtergronden van de Latijns-Amerikaanse dictaturen en de betrokkenheid Films over het fenomeen dictatuur – het centrale thema van de cursus – zijn meestal van na het herstel van de democratie, want onder de militaire regimes Chili, État de Siège en Missing, gemaakt zijn na het herstel van de democratie aldaar. État de Siège van CostaMissing van CostaLa Frontera Garage Olimpo Crónica de una Fuga

3F5 103 Universiteit Utrecht

Dhr. dr. K. S. Wellinga is oud-docent Latijns-Amerikaanse cultuur en gastdocent aan de faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht. Van zijn hand zijn diverse artikelen en boeken verschenen over Latijns-Amerika. cursusdata: 7, 14, 21, 28 februari; 7, 14 maart 2015 (6). tijd: Zaterdag 11.00 - ca. 14.00 uur: college van 11.00 - 11.45 uur, pauze, film vanaf 12.00 uur, nagesprek. Einde ca. 14.00 (afhankelijk van filmlengte). plaats: Filmtheater â&#x20AC;&#x2122;t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht; Filmzaal 1 boven (alleen bereikbaar via trappen). studiemateriaal: Ter plaatse verkrijgbaar: reader met twee artikelen van K.S. Wellinga (1993) Militairen en cultuur: Het Chileense voorbeeld en (2007): Iets nieuws onder de Argentijnse zon? Aanbevolen: Michael T. Martin, ed. (1997) New Latin American cinema. Detroit, Wayne State University Press. cursusprijs: â&#x201A;Ź 180,- (inclusief filmkaartjes) docent:

La Historia Oficial van Luis Puenzo (1985)

1G5 104 Hogeschool Utrecht

Op zoek naar een koningsgraf Waar ligt de verborgen tombe van Mencheperra?

De Thebaanse heuvels

Direct na de dood van Ramses XI, de laatste farao van het Nieuwe Rijk, valt de heerschappij over Egypte uiteen in twee koninkrijken. In de Nijldelta was het de lokale gouwvorst die zichzelf als farao beschouwde. In het zuiden van Egypte namen de Hogepriesters van Amon de macht in handen. Mencheperra was een van die farao’s. Om grafrovers in het Dal der Koningen voor te zijn, werden tijdens zijn regering de mummies van de farao’s uit hun graven gehaald. De koningsmummies werden zonder kostbaarheden in nieuw linnen gewikkeld en bijgezet in geheime cachetten. Een deel van de gouden en zilveren grafvoorwerpen die bij deze operatie aan het licht kwamen, zijn teruggevonden in de Nijldelta, in het graf van de broer van Mencheperra. Deze broer regeerde in de zelfde periode als koning over het noorden van Egypte. In deze cursus legt Huub Pragt uit waarom hij ervan overtuigd is geraakt dat de koning van het zuiden zichzelf niet zal zijn vergeten. Ergens in de koningsgraf van Mencheperra op ontdekking te wachten. Het is zijn ambitie om binnen een paar jaar een wetenschappelijke expeditie in Egypte te

Dhr. drs. H.J. Pragt is egyptoloog en schrijver. Hij is gespecialiseerd in het geven van cursussen en lezingen en het begeleiden van reizen naar en excursies over Egypte. cursusdata: 19, 26 januari; 2, 9 februari 2015 (4). tijd: Maandag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Syllabus ‘Op zoek naar een koningsgraf’, geschreven door Huub Pragt (niet inbegrepen in de cursusprijs). cursusprijs: € 100,docent:

1G5 105 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Klassieke Griekse Mythologie’

Griekse goden en helden in een nieuw perspectief Twee vechtersbazen onder een boom: rotsblok versus zwaard. Daar valt vast nog wel wat meer over te zeggen! In deze cursus gaan we met andere ogen kijken naar Griekse mythen: wat hebben deze nog meer te vertellen, afgezien van een spannend verhaal? We zullen zien dat – afhankelijk van de gekozen theoretische benadering – de verhalen onvermoede informatie prijsgeven. Met betrekking tot volwassenwording bijvoorbeeld:

Theseus tegen Sinis. Attisch,

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2010. Deze cursus is de tweede van de Leergang Klassieke Griekse Mythologie.

wat minder ideale dochters: wat was er toch met Atalanta? Ook in het bekende verhaal van Odysseus bij de cycloop blijkt nog van alles te ontdekken, maar we lezen er meestal overheen. Dit geldt ook voor die vreemde verhalen van de centauren, die half man-half paard waren. Tijdens de bijeenkomsten zullen zowel de nieuwe benaderingswijzen van mythen als de verhalen zelf aan de orde komen. Met behulp van bronnenteksten in een reader zullen we een aantal mythen zo nauwkeurig mogelijk uitpluizen. Deze cursus kan gezien worden als verdieping van de cursus Griekse Mythologie in Beeld, maar kan ook los gevolgd worden als men basiskennis van de Griekse goden heeft.

Mw. drs. S.E. Lenselink-van Dijk is oud-hogeschooldocent Antieke Cultuur, Hogeschool Utrecht, Faculteit Educatie. voorkennis: Basiskennis van de Griekse goden. cursusdata: 4, 11, (niet 18, 25), februari; 4, 11, 18, 25 maart 2015 (6). tijd: Woensdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Aan het begin van de cursus wordt tegen kostprijs een reader verstrekt. cursusprijs: € 150,docent:

1G5 106 Hogeschool Utrecht

Het Ottomaanse Rijk en Europa De invloed van een vergeten grootmacht

Ambassadeur Calkoen op audiëntie bij sultan Achmed III, 1727.

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2014.

In de westerse geschiedschrijving wordt er nauwelijks tot geen aandacht besteed aan de invloed van het Ottomaanse Rijk op het verloop van de Europese geschiedenis. Als we een historische kaart zouden raadplegen is daarentegen in één oogopslag te zien dat deze voorstelling van de geschiedenis te beperkt is. Het enorme rijk hield vanaf de zestiende eeuw een groot deel van Zuidoost Europa tot en met Hongarije, Anatolië, Irak (Mesopotamië), Syrië, Palestina, Egypte en de gehele Noord-Afrikaanse kust tot aan Marokko onder zijn heerschappij. Het oefende ook grote macht uit op de Middellandse Zee en heeft grote invloed gehad op de ontwikkelingen in Europa. De bestudering van de geschiedenis van vroegmodern Europa zonder het Ottomaanse Rijk is te vergelijken met de bestudering van Europa in de twintigste eeuw zonder de Verenigde Staten daarbij te betrekken. In deze cursus zullen we kijken naar het ontstaan en de ontwikkeling van het Ottomaanse Rijk. Gebruikmakend van beeldmateriaal van en uit Istanbul, de hoofdstad van het rijk, behandelen we de hoogtijdagen van deze beschaving en de invloed die de Ottomanen hebben gehad in Europa.

Dhr. drs. T. Erogluer is docent geschiedenis aan Hogeschool Utrecht, gespecialiseerd in de geschiedenis van de islam en in het bijzonder het Ottomaanse Rijk. cursusdata: 4, 11, 18, 25 maart; 1, 8, 15 april 2015 (7). tijd: Woensdag 10.00 - 12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: H. Inalcik, The Ottoman Empire, the classical age; B. Lewis, Istanbul en de wereld van het Ottomaanse Rijk; C. Imber The Ottoman Empire; T. Erogluer, Grootmachten, het Ottomaanse Rijk cursusprijs: € 175,docent:

1G5 107 Hogeschool Utrecht

Lodewijk XIV, XVI en Napoleon De geschiedenis van drie Franse monarchen

Jean Nocret, mythologisch portret van Lodewijk de XIV en zijn familie, 1670

Drie Franse monarchen hebben een grote stempel gedrukt op de Franse geschiedenis en de positie van Frankrijk in Europa. Lodewijk XIV versterkte de Franse monarchie als absoluut vorst; hij liet het paleis in Versailles bouwen en organiseerde daar zijn hof op een indrukwekkende wijze. In de wetenschappelijke literatuur wordt nog altijd gediscussieerd over de vraag of hij een succesvol vorst was, of juist de basis legde voor de latere revolutie. Lodewijk XVI en MarieAntoinette wisten de monarchie niet te redden en gingen uiteindelijk ten onder in de Franse Revolutie. Napoleon wist Frankrijk te reorganiseren en ook internationaal weer sterk op de kaart te zetten, totdat ook hij uiteindelijk letterlijk zijn Waterloo vond. De door hem geĂŻnitieerde veranderingen zijn na zijn dood grotendeels gecontinueerd. In deze cursus staan de verschillende onderdelen van de geschiedenis van deze Franse monarchen centraal: de politiek-militaire veranderingen (die ook de geschiedenis van Nederland regelmatig raken), de invloed die deze monarchen hadden op kunst en cultuur, en de rol van vrouwen in hun persoonlijk leven. Bij voldoende belangstelling wordt bekeken of er een excursie georganiseerd kan worden naar het paleis van Versailles.

Dhr. drs. D. van der Veen is historicus en lerarenopleider bij de vakgroep Geschiedenis van de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht. voorkennis: Kennis van de basisprincipes van lettervormen en afkortingen. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart; 2, 9 april 2015 (6). tijd: Donderdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de bijeenkomsten wordt aanbevolen literatuur aangereikt. cursusprijs: â&#x201A;Ź 150,docent:

1G5 108 Hogeschool Utrecht

Ons bier

De geschiedenis van een cultuurdrank In vroegere eeuwen nam het bier een centrale plaats in binnen ons voedingspakket. Jong en oud dronk bier vanwege het gebrek aan andere houdbare of betaalbare dranken. Rijke huishoudens onderscheidden zich van de arme door de consumptie van exclusieve merken uit binnen- en buitenland. Het bier doorstroomde de gehele Nederlandse samenleving. Rond evenementen als jaarmarkten, gildemaaltijden, processies en Vastenavond was de hoeveelheid drank een graadmeter voor vermaak. Steden schonken hun ambtenaren en voorname gasten kannen wijn of bier als blijk van waardering en sociale cohesie. Voor de overheden was de belasting op bier de spil van

Boerenherberg (1634), Andries Both (1612-1641) Collectie Centraal Museum Utrecht.

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2014. In verband met de excursies geldt voor deze cursus een maximum

docent:

cursusdata:

fundamenteel belang. Het brouwersvak was een van de belangrijkste bedrijfstakken in een stad en de export naar andere gewesten en landen nam een belangrijke plaats in. Vrouwen speelden in de bierproductie en bierhandel een opvallend actieve rol. In deze cursus volgen we de geschiedenis van de biercultuur vanaf de middeleeuwse aardewerken kannen, langs de pasglazen uit de pruikentijd tot aan de moderne sixpacks. We beschouwen zowel de kunst van het brouwen als het brouwen in de kunst. We zullen de biergeschiedenis letterlijk proeven en brengen twee bezoeken aan belangrijke historische brouwcentra.

Dhr. L.G. Alberts is docent Middeleeuwse Geschiedenis bij de lerarenopleiding van Hogeschool Utrecht. Hij hoopt in 2014 als buitenpromovendus aan de Universiteit van Leiden te promoveren. 6, 13, 20, 27 maart; (niet 3), 10, 17 april 2015 (6). Excursies op

tijd: Vrijdag 15.00 - 17.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: Raymond van Uytven (2007), De geschiedenis van de dorst. Twintig eeuwen drinken in de Lage Landen. Leuven: Davidsfonds. R. Kistemaker en V.T. van Vilsteren (red.) (1994), Bier! Geschiedenis van een volksdrank. Amsterdam: Bataafsche Leeuw. cursusprijs: € 150,-. Voor de proeverijen tijdens de cursus en excursies wordt éénmalig apart een bedrag van € 25,- berekend. 20

1G5 109 Hogeschool Utrecht

Een geschiedenis van de archeologie Graven in de Levant, het ‘Land van de Bijbel’

De opgraving te Khirbet Qumran. Op een steenworp afstand werd in 1947 een van de voornaamste archeologische vondsten in de twintigste eeuw gedaan: de Dode Zeerollen (foto: Leo Boer,

Archeologische vondsten behoren tot een van de belangrijkste bronnen voor de oudste geschiedenis van het gebied dat met de Bijbel wordt geassocieerd. Desondanks blijft de rol van archeologie vaak onderbelicht als de geschiedenis van dit gebied ter sprake komt. En dat is onterecht! Dankzij de talrijke archeologische expedities die in de afgelopen eeuw naar de Levant zijn ondernomen, is de materiële neerslag van de oude culturen voor ons zichtbaar geworden en zelfs tastbaar gemaakt. Kennis verkregen uit geschreven bronnen wordt daarmee aangevuld of van nieuwe invalshoeken voorzien. Deze cursus geeft inzicht in de geschiedenis van de archeologie in de Levant. Aan de orde komen de spraakmakende campagnes die hier ooit zijn georganiseerd en de archeologische methoden die daarbij door de jaren heen zijn toegepast. We bespreken de verschillende opvattingen die de archeologische discipline in dit gebied hebben gedomineerd. Ook komen hedendaagse issues binnen de archeologie in het Bijbelse Land aan de orde, politiek en de rol van de natuurwetenschap in de archeologie. Bij voldoende belangstelling zal een excursie naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden worden georganiseerd.

Dhr. drs. B. Wagemakers is docent en onderzoeker aan de lerarenopleiding Geschiedenis van de Hogeschool Utrecht. Tevens is hij curator van de Leo Boer Archive en editor van Archaeology in the ‘Land of Tells and Ruins’: A History of Excavations in the Holy Land Inspired by the Photographs and Accounts of Leo Boer (Oxford 2014). cursusdata: 30, 31 maart; 1 april 2015 (5). tijd: Maandag 10.30 - 12.30 uur en 13.30 - 15.30 uur. Dinsdag 10.30 - 12.30 uur. Woensdag 10.30 - 12.30 uur en 13.30 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: B. Wagemakers (ed.) (2014), Archaeology in the ‘Land of Tells and Ruins’: A History of Excavations in the Holy Land Inspired by the Photographs and . Oxford: Oxbow Books. cursusprijs: € 125,docent:

1G5 110 Hogeschool Utrecht

De middeleeuwse buurten van Utrecht Wandelingen door vier parochies

De docent in haar Utrecht.

Dit is een nieuwe serie rondleidingen maximum aantal deelnemers is 20.

docent:

cursusdata: tijd: plaats: cursusprijs:

Deze rondleidingen brengen ons in de periferie van de oude binnenstad. We verkennen de omgeving van de vier middeleeuwse parochiekerken: de Buurkerk in het centrum, de Jacobikerk in de noordelijke binnenstad, de Nicolaaskerk in de zuidoosthoek en de Geertekerk in de zuidwesthoek. Deze serie rondleidingen brengt ons in contact met de oude woonkernen van de binnenstad. Zij zijn heel verschillend van karakter. Dit heeft alles te maken met hun ligging aan water- en landwegen, hun economische functie en de daarmee corresponderende welvaart van hun bewoners. We onderzoeken de ontwikkelingen die de wijken hebben doorgemaakt en krijgen een inkijkje in het dagelijks leven van de mensen die hier woonden, van de middeleeuwen tot op de dag van vandaag. Omdat er behoorlijk wat gelopen wordt is deze serie alleen geschikt voor mensen die goed ter been zijn. Rolstoelers zijn welkom, mits zij er rekening mee houden dat de groep op bepaalde momenten een werftrap afgaat of beneden langs

Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. 7, 14, 21, 28 april 2015 (4). Dinsdag 10.30 - 12.15 uur. Diverse locaties in de binnenstad van Utrecht. â&#x201A;Ź 100,-

2G5 111 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

De Vrede van Utrecht Keerpunt in de wereldgeschiedenis

Allegorie op de Vrede van Utrecht-Rastatt, naar Paolo de Matteis, 17141718, collectie Centraal Museum Utrecht.

niet alleen een einde aan de Spaanse Successieoorlog, maar ook aan een periode van zo’n tweehonderd jaar van oorlogen over godsdienst en macht in Europa. Dit vredesverdrag was een keerpunt in de wereldgeschiedenis en is uitgangspunt voor deze cursus. Daarnaast wordt de voorgeschiedenis behandeld en zullen enkele vredesverdragen met ‘Utrecht’ worden vergeleken. De Reformatie in de zestiende eeuw en de pogingen van de Habsburgers om de eenheid te herstellen leidden tot een reeks oorlogen, waaronder de Tachtigjarige aanvaardbaar compromis, maar hield door het optreden van de Franse koning Lodewijk XIV niet lang stand. Na Lodewijks laatste en meest omvangrijke oorlog, de Spaanse Successieoorlog, volgden onderhandelingen in Utrecht. Deze vredesbesprekingen, waarbij wederzijds respect werd betracht en vernedering van de verliezer zoveel mogelijk werd vermeden, resulteerden in een machtsNa de expansionistische oorlogen van Napoleon werd er op het Congres van Wereldoorlog zouden leiden, bepaalden de overwinnaars de gang van zaken.

Dhr. dr. M. Brinkman studeerde Geschiedenis in Utrecht. Hij promoveerde op een onderzoek naar het partijpolitieke leven van Willem Drees, werkt als onderzoeksmedewerker Stadsgeschiedenis bij het Centraal Museum Utrecht en was medesamensteller van de tentoonstelling In Vredesnaam. De Vrede van Utrecht 1713 in 2013. cursusdata: 4, 11, 18 (niet 25) februari; 4, 11 maart 2015 (5). tijd: Woensdag 13.15 - 15.15 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Aanbevolen: David Onnekink en Renger de Bruin (2013), De Vrede van Utrecht (1713). Hilversum: Verloren. cursusprijs: € 125,docent:

3G5 112 Universiteit Utrecht

Italië, wat nu?

De instabiliteit van Italië in historisch perspectief “Eeuwenlang zijn wij vertrapt en bespot omdat we niet één volk zijn. Laat één vlag, één hoop ons verenigen.” Zo luidt het nog steeds in het Italiaanse volks-

Cappuccino Italiano

werd uitgeroepen. Maar waar waren de Italianen? ‘Fatta l’Italia, bisogna fare gli Italiani.’ De Italianen moesten nog gemaakt worden. Hoe stabiel was het nieuwe vaderland? Alleen al de eeuwenlange verdeeldheid zat de modernisering van Italië in de weg. Dat is nog steeds zo, vanwege het cynisme van de Italianen over hun staat, met zijn eindeloze politieke en sociaal-economische problemen. Deze cursus behandelt een aantal factoren uit de Italiaanse geschiedenis die nog steeds invloed hebben op de instabiliteit van de staat: het moeizame proces van risorgimento – herrijzenis – in de negentiende eeuw de Eerste Wereldoorlog, met een vergeten Italiaans-Oostenrijks front in de bergen de staat van Mussolini, die niet hetzelfde was als een fascistische staat het moderne Italië de corruptie waaraan Silvio Berlusconi beloofde een einde te maken.

Dhr. drs. H. Schrijnemakers is gepensioneerd docent Universiteit Utrecht en voormalig algemeen coördinator HOVO Utrecht. Hij heeft onderzoek gedaan in archieven en bibliotheken in Italië, zoals het Vaticaans Archief en de Vaticaanse Bibliotheek. Hij geeft HOVO-cursussen over de Italiaanse geschiedenis, kunstgeschiedenis en kerkgeschiedenis en leidde reizen naar Italië, onder meer voor HOVO Utrecht. cursusdata: 3, 10, 17, (niet 24) februari; 3, 10, 17 maart 2015 (6). Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. tijd: plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: David Gilmour (2011) The Pursuit of Italy. A History of a Land, its Regions and their Peoples. London etc.: Penguin Books; Christopher Duggan (2008) The Force of Destiny. A History of Italy since 1796 [tot ca. 1980], London etc.: Penguin Books; Jaap van Osta (2008) Een geschiedenis van het moderne Italië, Amsterdam: Wereldbibliotheek. Een reader wordt ter college aangeboden tegen kostprijs. cursusprijs: € 150,docent:

3G5 113 Universiteit Utrecht

Waarom eigenlijk, twee eeuwen koninkrijk? koninkrijk. Waarom eigenlijk? In

De landing op het strand van Scheveningen en de komst van de latere koning Willem I in 1813.

in de tussenliggende periode dat de moeite waard is om te weten? In deze cursus zetten we de veranderingen van twee eeuwen in perspectief. Welke zijn dat? De groei van een verlichtdespotische staat naar een representatieve democratie; de overgang van een agrarische handelsstaat naar een moderne economie binnen Europa; het veranderend landschap en de manier waarop we daarmee omgaan; niet zonder en niet met: BelgiĂŤ; de groei van standen- naar klassenland; de ontwikkeling van een verzuilde samenleving naar een natie van individuen. Doedens en Van de Vrugt behandelen in deze reeks colleges samen bovengenoemde vragen. Van de Vrugt gaat vooral in op staatsrechtelijke aspecten en het ontstaan en de geschiedenis van politieke bewegingen. Doedens gaat in op de rol van Nederland in Europa en in de wereld en op de sociaal-economische en culturele ontwikkelingen. geleden dat het Verenigd Koninkrijk, toen bestaande uit Nederland, BelgiĂŤ en

Dhr. dr. A. Doedens was docent Nieuwe Geschiedenis bij de Vrije Leergangen/Vrije Universiteit Amsterdam en het Nutsseminarium van de Universiteit van Amsterdam. Mw. dr. M. van de Vrugt was senior-onderzoeker aan de faculteit Rechten van de Universiteit Utrecht. cursusdata: 3, 10, 17, 24 februari; 3, 10, 17, 24 maart 2015 (8). tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: dr. A. Doedens, drs. Y.E. Kortlever en Liek Mulder (2014) Geschiedenis van Nederland, van prehistorie tot nu. Zutphen cursusprijs: â&#x201A;Ź 195,docent:

3G5 114 Universiteit Utrecht

Ontdek 2000 jaar Domplein in Utrecht Historische ontwikkeling in zeven perioden

Naar aanleiding van de huidige opgravingen presenteert Initiatief Domplein de geschiedenis Drs. Wynia: . De Romeinen bouwen het castellum. Willibrord onderneemt de kerstening; onderzoek in Leidsche Rijn geeft verrassende inzichten! . Bisschop Dhr. Kaiser: Balderik bouwt in de herstelde burcht de eerste Romaanse Domkerk. De bisschoppen werden vooral bestuurders; wat zijn de verhalen daarover? . Drs. de Kam: Bisschoppelijk Utrecht is op het hoogtepunt van Eerste ondergrondse ruimte onder het zijn macht: de Romaanse Dom maakt plaats Domplein (2010); foto van Erik Bär voor een grootse Gotische Dom. De bouw van de Dom is een geschiedenis op zich. De reformatie en de tornado slaan een Dr. van Schaik: gat in de ziel van Utrecht: het Domplein is een puinhoop. Midden achttiende eeuw laaide er ook een storm op van veroordelingen van homoseksuelen. Prof. Gispen: hopen zijn opgeruimd. De Universiteit wordt het kloppend hart van de stad. Dhr. van Wijk: Heden en Toekomst Domplein. Hoe maak je die aanraakbaar en beleefbaar? Team van Initiatief Domplein ‘Excursie: DOM under, een ondergrondse ontdekking’.

Dhr. prof. W.H. Gispen, oud-rector Universiteit Utrecht; dhr. drs. H. Wynia, archeoloog; dhr. F. Kaiser, medewerker project Domplein; dhr. drs. R. de Kam, historicus; dhr. dr. T. van Schaik, kerkhistoricus; dhr. Th. van Wijk, projectleider Domplein; Team Initiatief Domplein. cursusdata: 6, 13, 20, 27 maart; (niet 3), 10, 17, 24 april 2015 (7). tijd: Vrijdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: DOM under, Domplein 4, Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: Zoeken naar Utrechtse schatten. Initiatief Domplein 2013. cursusprijs: € 175,docent:

1K5 115 Hogeschool Utrecht

Jeroen Bosch en Pieter Bruegel Visionaire schilders op de drempel van de nieuwe tijd

Wie kent niet de buitenissige taferelen in de schilderijen van Jeroen voor een raadsel. Toch werden zijn werken door tijdgenoten begrepen en slaapkamer zelfs en de vier uitersten hangen. Wat dreef Jeroen Bosch en waarin raakte hij

Jeroen Bosch en Pieter Bruegel

Het maximum aantal deelnemers is 30.

heeft als geen ander de dilemmaâ&#x20AC;&#x2122;s van de zestiende eeuw uitgedrukt. In zijn schilderijen en tekeningen hield hij de toeschouwer een milde spiegel voor. Zijn schilderijen hebben een sterk symbolische lading die in metaforen en parabels is verpakt. Kunsthistorici worstelen met de interpretatie van Bosch en Bruegel. Vanuit artistiek perspectief alleen is hun werk niet te begrijpen. De historische context dient te worden meegewogen. In deze cursus is aandacht voor de religieuze en moralistische lading van hun werk in relatie tot maatschappelijke ontwikkelingen die zij meemaakten. We duiken eerst in de belevingswereld van Bosch, vervolgens in die van Bruegel en komen uiteindelijk tot een synthese.

Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Utrecht (zie www.levendverledenutrecht.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. De schilders Bosch en Bruegel hebben haar bijzondere belangstelling, omdat zij van binnenuit een inkijkje geven in de religieuze en maatschappelijke vraagstukken van hun tijd. cursusdata: 27 januari; 3, 10, 17, (niet 24) februari; 3, 10, 17, 24 maart 2015 (8). tijd: Dinsdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Tegen kostprijs wordt een reader verstrekt. cursusprijs: â&#x201A;Ź 195,docent:

1K5 116 Hogeschool Utrecht

Spaanse meesters El Greco, Velázquez en Goya

In deze cursus wordt het leven en werk van drie Spaanse meesters belicht tegen de achtergrond van drie eeuwen Spaanse geschiedenis. De van oorsprong Griekse bracht een groot deel van zijn leven door in Toledo, waar hij ‘El Greco’ werd genoemd. Kenmerkend voor zijn werk zijn de langgevroege modernisten in de negentiende eeuw lieten zich door El Greco inspireren. Met zijn losse penseelvoering en levendig realisme behoort Velázquez tot de grootste schilders aller tijden. Deze tijdgenoot van Rembrandt maakte furore aan het hof van de Habsburgse

Diego Velázquez, Las Meninas, 1656

Een eeuw later raakte Goya in de ban van zijn werk. Goya bewonderde de psychologische diepte in Velázquez’ portretten. Goya wordt wel de eerste moderne kunstenaar genoemd. Goya probeerde zijn persoonlijke ervaring en zijn visie op het menszijn op het doek of in etsen weer te geven. Hierin was hij zijn tijd ver vooruit. In de beroemde serie etsen ‘Los Desastres de la Guerra’ (tijdens de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog) laat Goya op indringende wijze zien waartoe een mens in oorlogstijd in staat is. In de cursus kijken we ook naar de invloed van de Spaanse meesters op latere kunstenaars zoals Manet, Cézanne, Picasso en Kokoschka.

Mw. drs. S.W. van Roosmalen is docent aan de lerarenopleiding Geschiedenis van Hogeschool Utrecht. Zij studeerde geschiedenis in Utrecht, Cambridge en Rome. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart; 2 april 2015 (5). tijd: Donderdag 10.00 - 12.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: De docent deelt een samenvatting uit. cursusprijs: € 125,docent:

2K5 117 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Le Concert Spirituel

Het Europese muziekleven van 1725 tot 1790, gezien door Parijse ogen Tegenwoordig kan een muziekliefhebber kiezen uit een internationaal panorama van componisten en uitvoerenden dat nauwelijks beperkingen kent en allerlei genres en stijlen bestrijkt. Dat was heel vroeger wel anders: concerten waren alleen toegankelijk voor de directe omgeving van de vorst of edelman die zijn huisin. Eén van de plaatsen waar dat mooi zichtbaar is, is de Salle des Suisses in de Parijse Tuilerieën waar de privilege van de Franse koning – openbare concerten gaat organiseren. Het initiatief slaat aan en zal tot vlak na de revolutie leven in de Franse brouwerij brengen. Door buitenlandse componisten worden deze concerts spirituels gebruikt als springplank naar de Franse muziekwereld. Dan prijken op de de namen van Vivaldi, Pergolesi, Paisiello en Cimarosa uit Italië, Haydn, Mozart en Gluck uit Oostenrijk en Gossec en Gretry uit de Zuidelijke Nederlanden. In een viertal colleges maken deze grootheden hun opwachting voor het publiek van de Lichtstad en de HOVO. Beeld en geluid vormen een belangrijk bestanddeel in deze internationale ontdekkingstocht langs groot en klein -eeuwse Parijs.

Dhr. drs. J. Nuchelmans studeerde muziekwetenschap in Utrecht en is sinds 1982 als docent muziekcultuurgeschiedenis verbonden aan het conservatorium van Amsterdam. Van 1995 tot 2002 was hij hoofd van de afdeling Oude Muziek aan het Conservatoire National Superieur de Musique et de Danse in Parijs. Van 2002 tot 2004 was hij bijzonder hoogleraar op de Anton van Duinkerkenwisselleerstoel voor Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is artistiek leider van het Bachfestival Dordrecht, dat in september 2013 zijn derde editie beleefde. cursusdata: 2, 9, 16, 23 maart 2015 (4). tijd: Maandag 11.00 - 13.00 uur. plaats: SOVA Railzicht, Stationsplein 299, 3818 LE, Amersfoort (5 minuten lopen van station Amersfoort CS) studiemateriaal: Wordt later bekend gemaakt. cursusprijs: € 100,docent:

2K5 118 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Twintigste-eeuwse kunstwerken met een verhaal Kunst bekeken vanuit diverse invalshoeken

Waarom is een bepaald kunstwerk gemaakt, hoe is het ontstaan, wat vertelt het kunstwerk over het leven van de kunstenaar en hoe wordt de waarde van het werk in de kunsthandel bepaald? Tijdens deze cursus, bestaande uit zeven bijeenkomsten, gaat kunsthistoricus en kunsthandelaar naar de verschillende achtergrondverhalen van een aantal bijzondere kunstwerken uit de twintigste eeuw. De ene keer betreft het een beroemd schilderij uit het Louvre, de andere keer een bekend Nederlands gebouw. Maar hij neemt ook een kunstwerk uit zijn eigen verzameling mee, dat hij samen met de cursisten aan een onderzoek onderwerpt. Alle achtergrondverhalen bij elkaar geven een verfrissend nieuwe kijk op de kunst en cultuur van de twintigste eeuw, waarbinnen zowel onmisbare rol spelen.

Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar. Hij was werkzaam als docent Tekenen en Vormgeving aan de Hogeschool van Utrecht en als docent Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Nu werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (o.a. Collect/Kunst & Antiek Journaal). Hij schreef diverse kunstboeken, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. cursusdata: 11, 18, 25 maart; 1, 8, 15, 22, 29 april 2015 (8). tijd: Woensdag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Digitaal lesmateriaal wordt opgestuurd, en evt. korte essaybundel is desgewenst tijdens de cursus te koop. cursusprijs: â&#x201A;Ź 195,docent:

2K5 119 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Beroemde opera’s uit de twintigste eeuw De twintigste eeuw was amper tien jaar oud toen zeker vijf nieuwe opera’s voor een schok zorgden: Pelléas et Mélisande Debussy, Jenůfa Salomé Elektra en Erwartung gedurende de daarop volgende decennia werden regelmatig opera’s gecomponeerd die opschudding veroorzaakten, mede als gevolg van de drang naar vernieuwing en avontuur die zich ook elders in de maatschappij voordeed. De twintigste eeuw leverde een overvloed aan nieuwe opera’s op. Sommige zijn tijdgebonden, andere hebben niets aan actualiteit ingeboet. De nieuwe muzikale stromingen die zich in deze eeuw voordeden zijn terug te horen in de meest uiteenlopende en vaak uiterst boeiende composities. Deze cursus heeft de intentie u kennis te laten maken met uiteenlopende beroemde opera’s uit verschillende landen en van bekende en minder bekende componisten. Naast de bovengenoemde zijn dat in chronologische volgorde onder meer: Blauwbaards Burcht van Bartók, Wozzeck van Berg, Die Dreigroschenoper van Weill, Mzensk van Sjostakovitsj, Peter Grimes van Britten, van Stravinsky, Dialogues des Carmélites van Poulenc, Die Soldaten van Zimmermann, Le Grand Macabre van Ligeti, Lear van Adams. Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren bij HOVO cursussen over voornamelijk opera en kerkmuziek, in het bijzonder de vocale muziek van Bach. cursusdata: 10, 17, 24 april; 1 mei 2015 (8). tijd: Vrijdag 10.30 - 1300 en 13.45 - 15.45 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een speciale reader samengesteld met daarin onder meer de teksten van de operafragmenten die in de cursus worden behandeld. In de welkomstbrief zal de prijs ervan worden meegedeeld. cursusprijs: € 195,docent:

3K5 120 Universiteit Utrecht Leergang ‘Kunst- en Cultuurgeschiedenis’

De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen Een periode van chaos, vernieuwing en licht (400-1000)

Het Lothariuskruis, ca. 1000

Deze cursus is deel drie van de achtdelige Leergang Kunst- en Cultuurgeschiedenis, maar is ook goed los te volgen.

Rome af en laat zich kronen tot rex Italia. Hiermee eindigt traditiegetrouw de antieke beschaving, beginnen de middeleeuwen en vervalt Europa tot barbarij en duisternis. Dat is althans de opvatting. Maar klopt dat beeld? Roerig is het wel. Tijdens de eerste eeuwen van de middeleeuwen trekken op drift geraakte Goten, Vandalen, Angelen, Saksen en Franken door Europa. Vervolgens stuwen Hunnen en Slaven hen vanuit het oosten westwaarts. Arabieren vestigen zich in Spanje, terwijl Noormannen huishouden langs kusten waar ze zich steeds vaker vestigen. Deze migratiestromen brengen diepgaande veranderingen teweeg en maken dat wat er aan Romeinse beschaving nog rest met de grond gelijk. Zo is vaak de gedachte. Maar behoeft dat beeld geen nuancering? Kunstvoorwerpen werpen namelijk een ander licht op de zaak. Nieuwe ideeën en religieuze opvattingen blijken de verschillende volkeren vaak tot grote artistieke prestaties te drijven. Prestaties die, nadat de grootste onrust is geluwd, zullen samensmelten tot dat wat we de romaanse kunst noemen. Aan de hand van de kunst die zogenaamde barbaren en islamieten hebben voortgebracht rekenen we af met het vooroordeel dat de vroege middeleeuwen geen tot weinig artistieke hoogtepunten kennen en slechts ‘duister’ zijn.

Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen doceert Kunstgeschiedenis aan verschillende universiteiten en HOVO-instellingen en werd door studenten Kunstgeschiedenis genomineerd voor de Onderwijsprijs 2011-2012 van de Universiteit Utrecht. In 2013 heeft zij het kunsten cultuurhistorisch bureau art+context in Amsterdam opgericht. (www.artcontext.nl) voorkennis: Passieve kennis van het Engels is gewenst. cursusdata: 23, 30 januari; 6, 13, 20 (niet 27), februari; 6 maart (museumexcursie) 2015 (6). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: Lawrence Nees (2002) Early Medieval Art, Oxford: Oxford University Press. cursusprijs: € 150,docent:

02L5 121 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Romananalyse

Enkele romans van J.M. Coetzee De schrijver Coetzee heeft in de nadagen van de apartheid wel het verwijt gekregen, dat hij onvoldoende stelling nam in de politieke situatie. Later is deze kritiek veelal teruggenomen, deels omdat men een beter begrip kreeg van zijn werk. Immers, ‘Apartheid’ in bredere zin, tot uitdrukking komend in de tegenstelling meester – knecht, onderdrukker – onderdrukte, of abstracter in macht - onmacht, is in bijna al zijn werken als belangrijk thema aanwezig; soms expliciet, soms als achtergrond van bepaalde situaties. Coetzee gaat niet uit van een van tevoren ingenomen standpunt of oordeel. Hij beschrijft verhoudingen tussen mensen in verschillende posities, onderzoekt wat het betekent om aan de kant van de macht te staan, wel of geen zeggenschap te hebben, hoe anders het is om ‘er bij te horen’ of buitenstaander te zijn. Hij toont in zijn personages hoe verschillende posities doorwerken in hun denken en handelen en hoe ver zij en hun nakomelingen de gevolgen daarvan dragen. In de cursus lezen en bespreken we drie van zijn romans met deze thematiek, uit verschillende periodes van zijn schrijverschap. We hebben met name oog voor de literaire verwerking en vormgeving ervan en de stellingname die daaruit af te leiden is.

Mw. drs. A. van der Ree-Siebelink studeerde Vergelijkende Literatuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Sinds 1993 geeft zij cursussen op dat gebied aan HOVO Utrecht. cursusdata: 14, (niet 21), 28 januari; (niet 4), 11 februari 2015 (3). tijd: Woensdag 10.45 - 12.45 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: J.M.Coetzee Wereld en wandel van Michael K. Londen 1983. Weesp 1984 Cossee 2006. J.M.Coetzee In ongenade Londen 1999 Amsterdam 1999. Cossee 2003. J.M.Coetzee De kinderjaren van Jezus. New York 2013, Amsterdam 2013 Cossee. cursusprijs: € 75,docent:

2L5 122 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Inleiding in de literatuurwetenschap De literatuurwetenschap is een discipline die literatuur bestudeert in al haar varianten en binnen een historisch perspectief op supranationaal niveau. Het uitgangspunt daarbij is dat literatuur pas binnen een bredere context gestalte krijgt. Daarnaast onderzoekt zij het literaire werk in samenhang met theologie, psychologie en sociologie. Ook legt ze relaties met andere kunsten, Studiemateriaal

Deze cursus geeft een overzicht van de belangrijkste onderwerpen binnen de literatuurwetenschap. Allereerst stellen we haar plaats binnen de cultuur- en geesteswetenschap vast: in hoeverre kan deze discipline als wetenschappelijk gelden en wat zou dan haar doelstelling moeten zijn? Vervolgens bespreken we de status van het literaire werk: wat is eigenlijk literatuur en hoe werd daar door de eeuwen heen over gedacht? We houden ons bezig met de interpretatietheorie: het denken over een goede duiding van de literaire tekst. Daarnaast richten we ons op de theorievorming rond poĂŤzie en proza en de functies van periodisering en canonisering. Mensen hebben immers altijd weer bepaalde teksten een hogere status willen geven. Waarom wilden ze dat, en vanuit welke maatstaven? Ten slotte schenken we aandacht aan de diverse methoden die de literatuurwetenschap vanaf haar ontstaan tot heden gehanteerd heeft.

docent:

Dhr. dr. J.J-M. Van Stralen is docent/onderzoeker Literatuurwetenschap, Departement Letteren, faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij promoveerde in 1990 in de Letteren op het modernisme en in 2009 in de Theologie op bekeringsverhalen.

cursusdata: tijd: plaats: studiemateriaal: cursusprijs: 34

en in 2012 Denken over duiden, een inleiding in de hermeneutiek. 13, 20 februari; 6, 13, 20, 27 maart; (niet 3), 10, 17 april 2015 (8). Vrijdag 11.00 - 13.00 uur. Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. K. Brillenburg en A. Rigney: De kracht van literatuur. P. Zeeman (red.) Literatuur en context. â&#x201A;Ź 195,-

3L5 123 Universiteit Utrecht

De Toverberg De Toverberg beroemdste werken, spreekt meteen tot de verbeelding. In Duitsland staat het werk in bijna elke boekenkast

Sanatorium te Davos rond 1900

De jonge, onbevooroordeelde Hans Castorp, afkomstig uit Hamburg, bezoekt op een mooie dag zijn neef die noodgedwongen in een sanatorium verblijft. Al gauw raakt Castorp, door onze ironische verteller als ‘tabula rasa’ betiteld, gefascineerd en bedwelmd door de sfeer van geestelijke verhevenheid die heerst in dit frisse bergoord… Castorp lijkt te concluderen dat juist ziekte en de aanwezigheid van Al gauw maakt hij kennis met de humanist Settembrini, die hem tegen deze ‘lebensfeindliche’ sentimenten probeert te beschermen. Als echter de Russische Madame Chauchat ten tonele wordt gevoerd, lijkt Castorp het gezonde leven, laten. De roman ontplooit zich verder wanneer de Jezuïet en scherpe geest Naphta verschijnt en, met Castorp als getuige, het (intellectuele) duel aangaat met Settembrini.

docent:

Mw. B.D.L.M. Hölsgens MA is docente Filosofie & Duitse taalen letterkunde bij Duitse Taal en Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam en de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarnaast geeft zij HOVO-cursussen bij Hovo Rotterdam en Alkmaar. Voor meer informatie en contact: www.art-weise.nl.

cursusdata: tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Thomas Mann, Der Zauberberg (in diverse Duitse uitgaven verkrijgbaar) of de nieuwe Nederlandse vertaling De Toverberg door Hans Driessen (de Arbeiderspers) of de oudere vertaling van Pé Hawinkels (alleen antiquarisch verkrijgbaar). cursusprijs: € 245,-

03L5 124 Universiteit Utrecht Leergang ‘Dante’s Divina Commedia

’

Purgatorio: reis over Dantes louteringsberg Deel II

De louteringsberg in een zestiende-eeuwse gravure.

Deze cursus is Deel II van de Tweedelige Leergang over Dante’s ‘Divina Commedia’. Deel I vond plaats in najaar 2014. Deze cursus kan ook goed los worden gevolgd.

In La Divina Commedia doet Dante Alighieri verslag van een tocht door het hier zou hebben. Dante is tegelijkertijd verteller en hoofdpersoon. Hij maakt je als lezer deelgenoot van zijn reis door de trechter van de hel, een oord van angst en verschrikking waar zondaars eeuwig verblijven (boek I); langs de louteringsberg, waar zielen zich ontdoen van aardse smetten (boek II); door de negen hemelsferen, vol gelukzalige zielen, om uiteindelijk het volmaakte goddelijke te aanschouwen In deze cursus maken we kennis met het tweede boek van de Divina Commedia, de louteringsberg. Dit rijk, waar ‘uitverkoren zielen’ tijdelijk verblijven, wordt gevormd door een hoge berg op het zuidelijk halfrond van de aardbol, ooit ontstaan door de aardmassa die vrijkwam na de inslag van de aartsengel Lucifer. Na de duistere afdaling door de hel komen Dante en zijn gids aan op het strand van de louteringsberg waar de ochtend eindelijk aanbreekt. Aan de hand van de tekst van de Commedia zelf en later beeldmateriaal gaan wij met Dante via zeven terrassen mee richting top, waar het aards paradijs ligt. Purgatorio – met zijn zeven, nog steeds actuele hoofdzonden – is de moeite van het bestijgen waard!

Mw. dr. J.A.M. van der Helm is universitair docent bij de opleiding Italiaanse taal en cultuur, Universiteit Utrecht. cursusdata: 5, 12, 19, 26 maart 2015 (4). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: een vertaling van de Divina Commedia van Dante, bijvoorbeeld: Dante Alighieri (1987 of later), De goddelijke komedie. Baarn & Amsterdam: Ambo. Of: De goddelijke komedie (2000 of later). Amsterdam: Atheneum/Polak & van Gennep. cursusprijs: € 100,docent:

5L5 125 Universiteit van Tilburg - Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht)

Bijbel en Literatuur

Gevallen engelen en kapotte knieën Op allerlei terreinen kom je – soms ongemerkt – de Bijbel tegen. Een groot deel van onze westerse cultuur is zelfs niet te begrijpen zonder enige kennis van dit eeuwenoude boek. Dat geldt in hoge mate voor de beeldende kunsten, de literatuur en de muziek uit de voorbije eeuwen. makers, cabaretiers en theaterproducenten grijpen herhaaldelijk op de bijbelse geschriften terug. Geen wonder, want de Bijbel zelf is een leerschool in dramaturgie, poëzie, polemiek en psychologie. Bijbelse verhalen en personen maken deel uit van ons collectief geheugen en klinken daarom door in latere literaire werken en andere kunstuitingen. Ook in de moderne literatuur blijft de Bijbel ondanks – of juist dankzij? – de toenemende ontkerkelijking en secularisatie een inspirerende rol spelen. In deze nieuwe serie van zes bijeenkomsten zal dit nader worden geanalyseerd en toegelicht aan de hand van een aantal moderne romans. Na een korte inleiding zal in elk geval aandacht worden besteed aan:

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Tommy Wieringa Dit zijn de namen Jan Siebelink Knielen op een bed violen Kaïn en Abel in de literatuur (aan de hand van auteurs als Steinbeck, Baudelaire, Achterberg) Job in de literatuur Hugo Claus Het verlangen Karl Ove Knausgård Engelen vallen langzaam.

Dhr. prof. dr. P. Beentjes is emeritus hoogleraar aan de Faculteit Katholieke Theologie, Tilburg University. cursusdata: 8, 22 januari, 5, 19 februari; 5, 19 maart 2015 (6). tijd: Donderdag om de week 14.00 - 16.00 uur. plaats: Faculteit Katholieke Theologie, Nieuwegracht 65, 3512 LG Utrecht studiemateriaal: Voor iedere bijeenkomst lezen van het betreffende boek. cursusprijs: € 150,docent:

1M5 126 Hogeschool Utrecht Leergang ‘Politiek, filosofie & journalistiek’

De bewakers bewaakt Leiderschap en politieke journalistiek

Maxime Verhagen omringd door journalisten.

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2013. Deze cursus is de eerste van de Leergang Politiek, filosofie & journalistiek. Het maximum aantal cursisten is 24.

“Wie bewaakt de bewakers?” Deze vraag stelde de dichter Juvenalis ten tijde van het Oude Rome, maar de achterliggende problematiek is ook vandaag de dag nog actueel. Bijvoorbeeld als het gaat om degenen die ons dienen te beschermen en te besturen: politieke leiders. En daarmee geldt hij ook voor de politieke journalistiek, die politici de maat neemt en zegt te controleren. In deze cursus verkennen we de relatie tussen politiek leiderschap en politieke journalistiek. Onderwerpen die in de cursus aan bod komen zijn politieke marketing, (media)populisme, ‘tabloidisering’ van de journalistiek, ‘personalisering’ van de politiek en meer in het bijzonder de rol van charisma daarbij. Ook aan bod komt het gebruik van nieuwe sociale media door politici, journalisten en burgers. Concrete en actuele voorbeelden uit politiek en media worden behandeld aan de hand van theorieën uit verschillende wetenschappelijke disciplines. relatie tussen journalisten en politici en van de wijze waarop beide partijen u als burger beïnvloeden.

Dhr. drs. R. van Broekhoven is politiek filosoof, schrijver en docent aan de School voor Journalistiek van Hogeschool Utrecht. cursusdata: 5, 12, 19, (niet 26) februari; 5, 12, 19, 26 maart; 2 april 2015 (8). tijd: Donderdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht. studiemateriaal: Tegen kostprijs worden tijdens de colleges cruciale teksten en een lijst met aanbevolen literatuur uitgereikt. cursusprijs: € 195,docent:

2M5 127 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Kunnen mensen zonder religie? Cultuur en religie zijn nauw met elkaar verweven en aanvankelijk niet van elkaar te onderscheiden. Babyloniërs, vroege Egyptenaren en Grieken kenden de woorden cultuur en religie niet eens, laat staan het onderscheid. Pas in de Romeinse tijd ontstaat de religio, nauw verbonden met cultura. Het woord is afgeleid van het Latijnse religere dat hernemen of herlezen betekent, het nauwgezet in acht nemen van voorschriften en gebruiken. Men herleidt religie ook wel tot religare dat binden, opnieuw verenigen betekent. Dit verwijst naar zich verbonden weten, één worden met wat meer omvat dan de stam, het volk of het zelf. In deze dubbele verklaring ligt ook wel de tweeledigheid of zelfs ambiguïteit van religie besloten. ‘Kunnen we zonder religie’ is een intrigerende vraag. Het antwoord erop is vaak afhankelijk van de eigen opvoeding en ervaring, maar ook van de mogelijkheid om een beetje over de muren van de eigen tijd te kunnen heenkijken. In deze cursus gaan we in op wat we onder religie en godsdienst verstaan, wat de verschillen zijn tussen polytheïsme en monotheïsme (vormen boeddhisme en humanisme een religie?), op verschillen tussen monotheïstische joden, christenen en moslims, maar ook of we zonder religie of godsdienst een zingevend bestaan beleven.

Dhr. dr. P. Winkelaar studeerde filosofie, theologie en andragogie, werkte in jeugdzorg, pastoraat en samenlevingsopbouw en was jarenlang actief bij de sociale academie c.q. hogeschool de Horst in Driebergen. Hij publiceerde onder meer Zingeving en wereldbeschouwing (2000, 2009), Bouwstenen voor filosofie (2001, 2014), Anders dan we denken (2004) en Syncretisme (2011). cursusdata: 14, 21, 28 januari; 4, 11, 18 februari 2015 (6) tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: De Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Wordt tijdens de cursus aangegeven waarbij enkele hoofdstukken uit Zingeving en wereldbeschouwing en Anders dan we denken aan bod komen. cursusprijs: € 150,docent:

3M5 128 Universiteit Utrecht

Het religieuze spectrum van Suriname

Een kennismaking met de diversiteit aan godsdiensten van de verschillende bevolkingsgroepen

Binnenstad Paramaribo

Deze cursus geeft een goede voorbereiding op de 16-daagse studiereis naar Suriname in ven zonder dat u mee op

In deze cursus laten Suriname-experts u kennismaken met de diversiteit aan bevolkingsgroepen en hun religies in Suriname. Gestart wordt met een inleidend college over Suriname, haar geschiedenis, cultuur en bevolking. De andere colleges staan in het teken van de diverse religies. Jodendom gaan in op de geschiedenis van het jodendom in Suriname en de verschillende synagogen in Paramaribo. De christenen De zendelingen uit onder meer Nederland en Duitsland hebben het christelijk geloof in Suriname verspreid. We schenken aandacht aan de geschiedenis van de Hernhutterzending en de katholieke missionarissen en aan de evangelische kerken waar zich tegenwoordig veel mensen bij aan sluiten. Moslims en hindoestanen Hier gaan we in op de achtergronden van de komst van veel Brits-Indische en ook Javaanse arbeidscontractanten naar Suriname. Van hen is een groot deel hindoe, anderen zijn toegewijd aan de islam. We gaan hier dieper in op de context en beleving van het hindoeïsme en de islam in Suriname. De Afro-Surinaamse religie Een (groot) deel van de Creolen en Marrons (nazaten van gevluchte slaven) koesteren de religie van hun Afrikaanse roots. We kijken speciaal naar het ontstaan van deze religie en haar uitingsvormen.

Dhr. drs. T. Polimé, antropoloog en cursusleider; dhr. dr. F. Bakker, Godsdienstwetenschappen, Universiteit Utrecht; mw. dr. R. Hoefte, historica, KITLV, Universiteit Leiden; dhr. dr. W. Hoogbergen en mw. dr. Y. van der Pijl, beiden (senior-) onderzoeker/docent Culturele Antropologie Universiteit Utrecht; dhr. dr. H. Ramsoedh, historicus, Hogeschool HAN; dhr. prof. dr. A. van Stipriaan, conservator Latijns Amerika/Caraïbisch gebied, Tropenmuseum en hoogleraar Caraïbisch geschiedenis, Erasmus Universiteit; mw. dr. M. de Theije, Sociale en Culturele Antropologie, VU Amsterdam; dhr. prof. dr. H.U.E. Thoden van Velzen, emeritus hoogleraar Culturele Antropologie, Universiteit van Amsterdam. cursusdata: 8, 15, 22, 29 januari; 5, 12, 19, 26 februari 2015 (8). Wanneer u mee op reis wilt, kunt u zich opgeven bij de reiscoördinator drs. Thomas Polimé, via zijn e-mail: tho.polime@planet.nl. tijd: Donderdag 9.45 - 12.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht, tropische serre van de Botanische Tuinen, De Uithof, Utrecht. studiemateriaal: Aan het begin van de cursus wordt tegen kostprijs een reader aangeboden met een thematische literatuurlijst (zie ook www.san-reizen.com). cursusprijs: € 195,docenten:

3M5 129 Universiteit Utrecht

De ‘China Dream’: visioen of werkelijkheid? Chinese burgers zijn nog dagelijks bezig om hun kleine dromen te verwezenlijken. Maar de ambitie van het nieuwe leiderschap van China, president Xi Jinping voorop, reikt verder. Overal in het land maken billboards gewag van de ‘China Dream’: een samenleving die tegen

Voorbijgangers (met mondkapje tegen de luchtvervuiling!) lopen in Beijing langs een ‘Chinese Droom’ billboard

Deze cursus is in deze vorm nog niet eerder aangeboden en bestaat uit twee delen. Dit eerste deel gaat vooraf aan de studiereis naar China in mei 2015 (zie pagina 56). Het tweede deel van de cursus wordt ‘op locatie’ gegeven voor deelnemers aan de studiereis. Dit eerste deel is ook goed los te volgen.

rechtvaardig en duurzaam zal zijn en waarin consumptie de motor van economische groei is. In deze cursus houden we de Chinese Droom groei die de afgelopen decennia op tal van terreinen is ontstaan. Vanuit de gestelde doelen heeft het land al een nieuwe transitie in gang gezet. Maar de verwezenlijking van de Chinese Droom is een weg vol hindernissen en uitdagingen. In de cursus kijken we naar de volgende thema’s: bevolkingsontwikkeling voorbij de één-kind politiek, arm en rijk, stad en platteland, de consumptiemaatschappij, hulpbronnen en duurzaamheid, milieu en gezonde steden. Hoe is het gesteld met de visie en daadkracht rond deze thema’s? De Chinese Communistische Partij wil de Chinese Droom verwezenlijken binnen het huidige politieke bestel. Zal de Partij nu slagen waar zij eerder faalde en daarmee haar positie kunnen blijven legitimeren? Of zal het politieke bestel steeds meer een obstakel blijken te zijn?

Dhr. dr. L. van Grunsven (cursuscoördinator) doceert Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië aan de faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht; dhr. drs. J. Borchert is voormalig senior docent-onderzoeker Stadsgeografie bij dezelfde faculteit. cursusdata: 27 januari; (niet 3), 10, (niet 17), 24 februari; 3, (niet 10), 17, (niet 24), 31 maart 2015 (6). tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: Lemos, G. (2013) The end of the Chinese Dream. Why Chinese People fear the Future. New Haven: Yale University Press; J. van der Putten (2011) Verbijsterend China. Wereldmacht van een andere soort. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers. cursusprijs: € 150,docenten :

3N5 130 Universiteit Utrecht

Introductie in de Kwantummechanica

Een atoom zoals beschreven door de kwantummechanica.

De wetten van Newton beschrijven met groot succes de beweging van alledaagse dingen. Op de schaal van atomen en kleiner blijkt de klassieke natuurkunde echter op geen enkele manier het gedrag van materie weer te kunnen geven. Op haar kleinste schaal heeft de natuur bijzondere verrassingen voor ons in petto. Licht gedraagt zich daar als deeltjes en materie als golven, atomen dansen met licht, energie verschijnt en verdwijnt in het niets en een fundamentele onvoorspelbaarheid van de natuur blijkt aan alles ten grondslag te liggen. Deze vreemde wereld wordt beschreven door de elegante en wonderlijke theorie van de kwantummechanica, die de basis vormt van alle moderne natuurkunde. Zij beschrijft met ongeëvenaarde precisie de eigenschappen van de natuur op haar allerkleinste schaal, verklaart alle scheikunde en daarmee het leven en de kosmos, en vormt de theoretische grondslag van alle moderne technologie. In deze cursus geven we een introductie in de kwantummechanica. De onderwerpen die aan bod komen zijn: onzekerheidsrelatie van Heisenberg, de golfvergelijking van Schrödinger, atomen en hun kenmerken, fotonen, de interactie van materie met licht, de plaats van kwantummechanica in de

Dhr. dr. G. Koekoek is gepromoveerd aan de Vrije Universiteit van Amsterdam op sterbewegingen bij zwarte gaten en docent natuurkunde aan HOVO-instellingen, de Universiteit Leiden en op een middelbare school in Amsterdam-Zuid. voorkennis: Wis- en natuurkunde op VWO-eindexamenniveau. cursusdata: 29 januari; 5, 12, 19, 26 februari; 5 maart 2015 (6). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Syllabus Introductie Quantum Mechanica door G. Koekoek. Deze syllabus is voor docent:

cursusprijs:

€ 150,-

3N5 131 Universiteit Utrecht

De baas in je brein U hebt een brein en ik ook; er zitten meer zenuwcellen in dan er mensen op aarde leven, maar er zitten geen gedachten in, geen gevoelens, geen herinneringen. Mijn brein is een machine, die nodig is om te denken, te voelen, me iets te herinneren, me ergens bewust van te zijn. Dat brein produceert ook het IK, dat virtuele centrum, dat de baas lijkt van mijn gedrag. Sommige hersengebieden zijn meer betrokken bij het sturen van ons gedrag dan andere. In deze cursus zien we het verschil tussen wat een neurowetenschapper weet over mijn brein en hoe IK mijn gedrag ervaar. Het waaide gisteren behoorlijk. Witte schuimkoppen op de groene golven van de Oosterschelde. Het brein en IK

zonder één enkele vleugelslag. Witte en grijze wolken schoven voorbij, onderbroken door bundels zonlicht. Met wapperende haren in de wind snoven we het zoute water op: heerlijk, wat een weer! Ik zag de beweging en kleur van golven, wolken en vogels, ik voelde de wind, rook het zout en voelde dat die ander dat ook voelde. De hersenprocessen die nodig zijn voor het zien van kleur en beweging en het herkennen van een vogelsilhouet begrijpen we steeds beter, maar het IK blijft ongrijpbaar als de wind.

Dhr. prof. dr. C.H.M. Brunia is emeritus hoogleraar Fysiologische Psychologie aan de Universiteit van Tilburg, zenuwarts en psycholoog. cursusdata: 2, 9, 16, 23 februari; 2, 9, 16, 23 maart 2015 (8). tijd: Maandag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: In de herfst van 2014 komt Brunia’s boek uit met wellicht dezelfde titel als deze cursus; u wordt daar nog over geïnformeerd. Verder krijgt u van de docent hand-outs van PowerPoint presentaties. cursusprijs: € 195,docent:

3N5 132 Universiteit Utrecht

Geologische geschiedenis van het Middellandse Zeegebied Invloeden op landschap, bevolking en cultuur

Satellietbeeld van het Middellandse Zeegebied (Bron: NASA)

Deze cursus is een geactualiseerde herhaling van die uit voorjaar 2014.

Het Middellandse Zeegebied is door zijn complexe geologische ontwikkeling al sinds de beginjaren van de geologische wetenschappen een prominent onderzoeksgebied; gebergtegordels en vulkanisme staan hierin centraal. Daarnaast heeft het via de Griekse en Romeinse cultuur in de ontwikkeling van onze westerse cultuur de rol van bakermat vervuld. In deze cursus wordt verkend hoe het eerste onderwerp een rol heeft gespeeld in het tweede. We bespreken de invloed die de geologische geschiedenis en gesteldheid van het gebied hebben gehad op de vorming van het landschap, de verspreiding van de bevolking en op verschillende cultuuruitingen. De cursus heeft twee geïntegreerde componenten. De eerste behandelt de geodynamische ontwikkeling van het gebied op basis van recent, deels eigen, onderzoek. Speciale aandacht wordt besteed aan vorming van kustgebieden en eilanden en aan de Middellandse Zee als sedimentair bekken, waarin grote zeespiegelvariaties zijn opgetreden (o.a. Messinien zoutcrisis). De tweede component omvat de behandeling van geologische factoren (o.a. vulkanische activiteit) die migratiestromen in de vroege bevolking en mogelijk zelfs van hominiden (‘Out of Africa’) hebben beïnvloed en de beschikbaarheid van natuurlijke grondarcheologie worden zeespiegelveranderingen, aardbevingen, vulkanisme en tsunami’s en de destructie van gebouwen en bevolkingscentra besproken.

Dhr. prof. dr. M.J.R. Wortel is hoogleraar Geofysica, met als specialisme Tektonofysica; dhr. dr. M.J. van Bergen is universitair hoofddocent Petrologie, met als specialisme Vulkanologie; men Paleo-oceanografie en Tektonofysica. Alle docenten zijn verbonden aan de faculteit Geowetenschappen, departement Aardwetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 4, 11, 18, 25 februari; 4, 11, 18, 25 maart 2015 (8). tijd: Woensdag 14.00 - 15.45 uur. plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, 3584 EE Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen (niet verplicht): J. Grotzinger en T. Jordan (2014) Understanding Earth, New York: W.H. Freeman and Company. cursusprijs: € 195,docenten:

3N5 133 Universiteit Utrecht

Schizofrenie Meer dan dopamine

Schizofrenie bestaat uit een mix van hallucinaties, waanovertuigingen, formele denk stoornissen, apathie, cognitieve stoornissen en een gebrekkig ziekte-inzicht. Er is niet één onderliggend mechanisme dat al deze symptomen kan verklaren. Zo weten we dat de hersenen meer dopamine aanmaken tijdens een psychose. Antipsychotische medicijnen kunnen dit bij de meeste patiënten

Behandeling van schizofrenie met duiveluitdrijving enkele eeuwen geleden. Nog steeds denken veel patiënten dat een duivel of kwade geest bezit van hen heeft genomen

De laatste hebben eerder te maken met verstoringen in de glutamaat- en GABA-signalering. Toch valt er vooralsnog weinig succes te melden van middelen die op deze neurotransmitters aangrijpen. Misschien worden ze te laat ingezet; als het brein al ‘hardDaarnaast is bij schizofrenie het immuunsysteem in een hogere staat van paraatheid. Dit kan weefselverlies en daarmee cognitieve en negatieve symptomen veroorzaken. Ontstekingsremmende middelen zouden de symptomen kunnen verbeteren en weefselverlies voorkomen. Van aspirine – en NAC (N-acetylcysteïne) – is inderdaad een Ook oestrogeen heeft een positieve invloed op de symptomen van schizofrenie. Last but not least is fysieke inspanning een mogelijke factor om hersenweefselverlies

Mw. prof. dr. I. Sommer is psychiater in het UMC Utrecht en hoofd van de Stemmenpoli. cursusdata: 9 en 11 februari 2015. tijd: Maandag en woensdag 13.15 - 15.00 uur (2). plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Aanbevolen: I. Sommer (2011) Stemmen horen, Amsterdam: Balans. cursusprijs: € 50,docent:

3N5 134 Universiteit Utrecht

Hoe speelt die plant dat klaar? Wij mensen kunnen niet leven zonder huis met gas, elektra, verwarming, stoelen en tafels, en telkens moeten we de deur uit om elders boodschappen te doen, dokters, pillen enzovoorts. Een plant of boom wordt buiten geboren, besluit zelfstandig te kiemen om vervolgens zijn hele verdere leven, vaak langer dan het onze, op dezelfde plek te blijven staan en op te groeien. ‘Boodschappen’ worden ter plekke gedaan in steeds dezelfde grond en in de langsstromende lucht, en bloei, zonder enige hulp van buiten. Vorst, hitte, ziekten, parasieten: de plant heeft daarop een antwoord - soms zelfs sneller dan wij een jas kunnen aantrekken. Hoe die plant dat allemaal voor elkaar krijgt is het onderwerp van deze cursus. Sapstroommeting aan een boom in de Botanische Tuinen, Universiteit Utrecht

Deze cursus is deels een herhaling van die uit 2011.

zitten mooie maar riskante proefopstellingen bij die nu worden getest. De Botanische Tuinen is ook de plek van deze cursus en de planten en bomen in de proefopstellingen zullen diverse cursusthema’s illustreren (Zie www.uu.nl/nl/botanischetuinen/Pages/default.aspx).

Dhr. dr. F. Bienfait, plantenfysioloog, oud-medewerker Universiteit van Amsterdam, Rijksuniversiteit Gent en Instituut voor Toepassing van Atoomenergie in de Landbouw (ITAL) in Wageningen. Hij is nu verbonden aan de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht. voorkennis: Wie kamerplanten heeft en weet dat die nu en dan een scheutje water nodig hebben, heeft voor deze cursus voldoende voorkennis. Maar waarom gietert u eigenlijk? Tegen het uitdrogen? En heeft het zin om tegen ze te praten tijdens dat gieteren? cursusdata: 3, 10, 17, 24, 31 maart; 7 april 2015 (6). tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Wachendorffzaal in het kassencomplex van de Botanische Tuinen, Universiteit Utrecht, Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt voor € 15,- een klapper met lesmateriaal uitgereikt. cursusprijs: € 150,docent:

3N5 135 Universiteit Utrecht Leergang ‘Medische Colleges van topspecialisten’

Medische colleges

Vooraanstaande medische specialisten over steeds nieuwe ontwikkelingen in hun vakgebied In deze cursus geven weer vijf vooraanstaande medische topspecialisten van het UMC Utrecht voor HOVO Utrecht een college over nieuwe ontwikkelingen in hun vak. Het zijn: Slagaders aan de binnenkant opereren. Wat kunnen we al, wat zit er aan te komen en is het wel zo duurzaam als een klassieke operatie? ADHD: In de hersenen of tussen de oren? Vroeger hoorde je nooit iemand over ADHD, Is het ziekenhuis gevaarlijk? Over infecties en resistente superbacteriën. Hoe groot zijn de risico’s om een infectie in het ziekenhuis op te lopen? En hoe groot is de kans dat zo’n infectie door een onbehandelbare bacterie wordt veroorzaakt? Vasculair systeem

Deze cursus is het zesde deel van de doorlopende Leergang Medische Colleges van topspecialisten. Dit deel volgt op het vijfde deel van voorjaar 2014. De

docenten:

chirurgie; over wat wij wel en niet in deze wereld accepteren. Regeneratie van het hart. Net als in sommige andere species heeft ook het menselijk hart beperkte capaciteit tot regeneratie via stamcellen. Kunnen we daar gebruik van maken bij hartfalen of infarct?

Dhr. prof. dr. P.R. Bär is opleidingsdirecteur Biomedische Wetenschappen en cursuscoördinator; dhr. prof. dr. F.L. Moll is hoogleraar Vaatchirurgie; mw. prof. dr. S. Durston is hoogleraar Ontwikkelingsleraar Medische Microbiologie; dhr. prof. dr. M. Kon is emeritus -

leraar Cardiologie; allen werkzaam bij UMC Utrecht. cursusdata: 4, 11, 18, 25 maart; 1 april 2015 (5). tijd: Woensdag 15.15 - 17.00 uur. plaats: UMC Utrecht, De Uithof, Utrecht. studiemateriaal: Tijdens de colleges wordt studiemateriaal uitgereikt. cursusprijs: € 125,-

01W 136 Hogeschool Utrecht

Naastenliefde in de spiegel van het boeddhisme Zorg voor jezelf of zorg voor de ander: een tegenstelling?

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2014. Het maximum aantal deelnemers is 25.

In de westerse wereld is naastenliefde – zorg voor de kwetsbare ander – een belangrijke pijler van de ethiek; bijvoorbeeld in de zorgsector of in het ontwikkelingswerk en in lijn met de middeleeuwse ‘werken van barmhartigheid’. ‘Zorg voor zelf ’ is in onze cultuur een minder bekend, om niet te zeggen verdacht fenomeen. Het bestond in de klassieke oudheid, maar is sindsdien vervangen door het eenzijdig helpen van anderen. In het boeddhisme is ‘zorg voor zelf ’ het fundament voor alle zorgrelaties. Je moet eerst zorgen dat je eigen innerlijke huishouding op orde is voor je begint met zorgen voor een ander. In de boeddhistische beoefening van ‘liefdevolle vriendelijkheid’ (metta) cultiveer je eerst het bewustzijn van je eigen fundamentele goedheid. Vervolgens verruim je in de metta je vermogen tot vriendzijn: niet alleen met betrekking tot jezelf, maar tot alle mensen en alle levende wezens. Het verschil tussen binnen en buiten verdwijnt. In deze cursus gaan we na of ons denken over het fenomeen ‘zorg’ aangevuld kan worden met het boeddhistische inzicht dat zorg voor zelf de basis is van zorg voor anderen, en wat ‘transcendentie’ in het boeddhisme kan betekenen.

Mw. prof. dr. I.N. Bulhof is emerita hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Leiden en was universitair hoofddocent Geschiedenis van de Wijsbegeerte aan de faculteit Katholieke Theologie In Utrecht en de Universiteit Utrecht. Behalve boeken over Nietzsche, Darwin en Freud publiceerde zij Van inhoud naar houding. Een nieuwe visie op filosoferen in een pluralistische cultuur (1995). Verder schreef zij artikelen over de relatie tussen filosofie en spiritualiteit en geschiedkundige en wetenschapsfilosofische onderwerpen. cursusdata: 12, 19, (niet 26) februari; 5, 12, 19, 26 maart 2015 (6). tijd: Donderdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Domstad, Koningsbergerstraat 9, 3531 AJ Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: R. Janssen (2007), Aldus sprak de Boeddha. Aanbevolen: H.F. de Wit (2008), Open veld van de ervaring. K. Neff (2013 / Engelse editie 2011), Zelfcompassie. cursusprijs: € 150,docent:

2W5 137 Hogeschool Utrecht-Amersfoortt

Kunst en onze werkelijkheid Een filosofische benadering

Ook al roepen bepaalde kunstwerken bij mensen irritatie op, er zijn genoeg mensen die kunst als een vorm van onderzoek opvatten, vergelijkbaar met wetenschap en van om in kunstwerken een diepgaand contact te ervaren, of gewoon op het verkeerde been gezet te worden. Kunst is geweldig. Waarom eigenlijk? Wat gebeurt er met u als u een kunstwerk beleeft? Wat doet het met iemand, wat vertelt het aan u, en hoe werkt dat dan? Beleven we schilderijen kijken? En wat is daar zo geweldig aan? vragen. We beginnen met enkele kunstenaars waarvan het werk ons bij die kern brengt. We bespreken het kwaad dat door een vervalsing wordt aangericht en gaan dieper in op onze ideeën over authenticiteit. We kijken naar de verschillen tussen taal en afbeeldingen en vragen ons hardop af hoe een kunstwerk emoties kan uitdrukken. Bij dat alles vergelijken we de verschillende kunstvormen met elkaar en onderzoeken we hoe nieuwe kunst-

Dhr. dr. R. van Gerwen, Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht. Docent en onderzoeker bij Wijsbegeerte (faculteit Geesteswetenschappen) en aan University College van Universiteit Utrecht. Hij is verbonden aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en de Hogeschool der Kunsten te Utrecht en doceert aan de HOVO’s van Nijmegen, Utrecht en Brabant. Hij heeft een eigen bedrijf: Consilium Philosophicum. Website: www.consiliumphilosophicum.nl/2015/amersfoort_kwh voorkennis: nee (wel interesse in kunst en eventueel in filosofie) cursusdata: 21, 28 januari; 4, 11, 18 (niet 25) februari; 4, 11, 18, 25 maart; 1 april 2015 (10). tijd: Woensdag 15.00 - 17.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Rob van Gerwen: Kunst en onze werkelijkheid, manuscript, pre-publicatie 2014. Wordt als reader verkocht wanneer er teksten uit gelezen moeten worden ter voorbereiding van de cursus. cursusprijs: € 245,docent:

2W5 138 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Filosoferen en wandelen

Katwijk aan Zee, het westelijke uiteinde van de Romeinse limes.

Er is in de afgelopen eeuw een grote afstand ontstaan tussen de comfortabele binnensferen en ‘het buiten’ (Sloterdijk). Hoewel de thema’s natuur en landschap meer dan ooit in de belangstelling staan, is het buiten feitelijk een voortzetting geworden van het binnen met andere middelen. Landschaps hernieuwde ‘onderdompeling’ in het landschap. In dit tweede deel van de vervolgcursus gaan we in alle delen van Nederland op zoek naar de verschillende manieren waarop in het verleden over het landschap is nagedacht. We bezoeken de tuin van de Huygens op Hofwijck waar renaissance en moderniteit verweven waren en gaan op zoek naar populaire locaties van de Hollandse landschapsschilderkunst in de duinen bij Haarlem. Moderniteit en de maximale beheersing van natuur en landschap laten zich goed lezen in de Oude Hollandse Waterlinie. Via de stadswallen van Utrecht belanden we in de Romantiek: de kentering van landschapsbeleving, een periode waarin we volgens sommigen nog steeds verkeren. Daarbij staan de beroemde Wodanseiken bij Wolfheze op het programma en toetsen we eigentijdse romantiek aan enkele bekende natuurmonumenten. Filosofen die aan bod komen: Spinoza, Kant, Nietzsche, Benjamin, Heidegger, Plessner, Barthes, Foucault, Deleuze, Guattari, Sloterdijk.

Dhr. drs. E. Brinckmann studeerde Rechten en Filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is als docent Arbeids- en organisatiefilosofie verbonden geweest aan Hogeschool de Horst, de Academie voor Architectuur en Stedenbouw, Tilburg en als gastdocent aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij werkt in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/PRI en is medebeheerder van landgoed het Lankheet in Twente. voorkennis: Dit is een vervolg op eerdere cursussen Landschapsfilosofie, maar instappen is geen probleem. cursusdata: 27 maart; (niet 3), 10, 17, 24 april 2015 (4). tijd: College: vrijdag 27 maart, 10.00 - 12.00 uur op de Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. Wandelingen: vrijdag 10, 17 en 24 april, 10.00 - ca. 16.00 uur. We reizen gezamenlijk: per trein naar makkelijk bereikbare locaties en per auto naar andere locaties, af te spreken op de startbijeenkomst. Benodigd: wandelschoenen, wandel/regenkleding, dagrugzak en eigen proviand. Routes: wisselend terrein, afstanden ca. 10 km. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Wandelboek over landschapsfilosofie, KNNV, in voorbereiding, Eric Brinckmann. cursusprijs: € 175,docent:

3W5 139 Universiteit Utrecht

De ‘machinemens’

De machinemetafoor in de geneeskunde en in het denken over ziekte en gezondheid Door de eeuwen heen gebruiken mensen beelden en metaforen om het menselijk lichaam te begrijpen. De metafoor van de ‘machinemens’ werd in de geneeskunde ingezet om er achterhaalde geneeskundige benaderingen van de mens mee te kunnen weerleggen: de mens zou een machine zijn, de hersenen een complex van biologische mechanismen, de psyche een motor die ‘stoom af kon blazen’. De machine waarmee de mens is vergeleken veranderde steeds. Aanvankelijk ging het vooral om een uurwerk of klok, vervolgens om de psyche van de mens als stoommachine zoals bij Freud. Nog later kwamen het elektriciteits van de psyche en daarna de machine van de menselijke cel. Nu worden de hersenen gezien als een complex van biologische mechanismen. Hoe kwamen al deze machines en ‘mechanica’ op? En hoe werkten en werken ze in De machinemens bepaalde de richting van het medische onderzoek. Deze metafoor zette aan tot lijkensnijdingen en experimenten. Daarmee kwamen vragen op over de verhouding tussen lichaam en geest en tussen natuur en cultuur. Ook nu is er spanning tussen mens en techniek: als patiënten als machine worden benaderd, maar ook wegens de snelle medisch-technologische ontwikkelingen.

Mw. dr. P.J. van den Haak is filosoof. Zij heeft filosofie gedoceerd o.a. aan het VUMC te Amsterdam. In 1999 promoveerde ze op Metafoor en filosofie. Zij doet onderzoek naar metaforen op het terrein van ziekte en gezondheid en naar medische filosofie. cursusdata: 5, 12, 19, 26 februari; 5, 12 maart 2015 (6). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Universiteit Utrecht. studiemateriaal: Zeer gewenst: Nel van den Haak (2013) De Machinemens. De machinemetafoor in de geneeskunde en in het denken over ziekte en gezondheid. Delft, Eburon. Bij aanvang van de cursus tegen kostprijs verkrijgbaar of vooraf te bestellen; zie www.machinemensgeneeskunde.nl en www.eburon.nl. Aanvullend materiaal wordt digitaal aangeleverd. cursusprijs: € 150,docent:

2S5-140 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

7-DAAGSE REIS NAAR NEW YORK

Kunst in New York In het kader van de HOVOcursus ‘Kunst na de Tweede Wereldoorlog’ wordt er van georganiseerd naar New York. We bezoeken diverse musea: Het Museum of Modern Art belangrijkste centra voor moderne kunst, met zijn fraaie beeldentuin en werken van Frida Kahlo, Brancusi, Roy Liechtenstein, Jackson Pollock, Jasper Johns, Matisse en Picasso. Na het bezoek staan we stil bij de architectonische juweeltjes in Midtown Manhattan. Het Guggenheim Museum, gebouwd door de beroemde architect

Tijdens een wandeltocht door de wijk Harlem bezoeken we de kerken waar de gospelmuziek ten gehore wordt gebracht. We genieten van een cruise bij maanlicht en varen langs de highlights van New We overnachten in het zeer gunstig gelegen Washington Square Hotel in Italy en Madison Square Garden. Heeft u belangstelling voor deelname aan deze reis? Geeft u zich dan vóór bovengenoemde cursus kunt u zich inschrijven, al hebben cursisten voorrang bij deze unieke kunstreis. 52

Highlights van New York in en buiten de musea Begeleiding: mw. drs. L. le Blanc (www.lisetteleblanc.nl) in samenwerking met HOVO en Sophus Travel. reisdata: 21 tot en met 27 maart 2015 (7 dagen) aantal deelnemers: Minimaal 15, maximaal 25. inleidende cursus: Kunst na de Tweede Wereldoorlog - najaar 2014 reissom: € 1.985,inbegrepen: Vlucht Amsterdam - New York v.v. (KLM) Transfer luchthaven - hotel v.v. Entrees en cultureel programma Logies op basis van halfpension (ontbijt en diner tijdens ons verblijf) Toeslag éénpersoonskamer € 359,U dient zelf zorg te dragen voor een annulerings- en reisverzekering. informatie en aanmelding: Aanmelding via de docente mw. drs. L. le Blanc lisette_leblanc@hotmail.com. De reis is in samenwerking met Sophus Travel. reisbegeleider:

3S5 141 Universiteit Utrecht

ZESTIENDAAGSE STUDIEREIS NAAR SURINAME Een tocht door de natuur, de cultuur en het religieuze spectrum van Suriname

De studiereis wordt voorafgegaan door de HOVO-cursus â&#x20AC;&#x2DC;Het religieuze spectrum van Surinameâ&#x20AC;&#x2122; in januari/ februari 2015 (zie pag. 40). U kunt zich ook inschrijven zonder dat u de cursus hebt gevolgd.

Deze zestiendaagse studiereis laat u kennis maken met de diversiteit van Suriname in cultuur, natuur, bevolkingssamenstelling en de daarbij behorende religies. Het eerste gedeelte van de reis staat in het teken van de diverse religies. We maken kennis met verschillende voorgangers, zoals de dominee, de pastoor, de rabbijn, de pandit en de imam. Zij zullen ons ontvangen in hun respectievelijke kerk, synagoge, hindoestaanse tempel of moskee, ons daar een rondleiding geven en ons vertellen over de achtergronden van hun geloof. Daarnaast bezoeken we Jodensavanne, een oude Joodse begraafplaats en de voormalige leprozerie Batavia aan de Coppenamerivier, waar de Nederlandse pater Peerke Donders lange tijd werkte. De tweede week staat in het teken van een kennismaking met de schitterende Surinaamse natuur en de cultuur van de Okaanse Marrons. Eerst bezoeken we de prachtig gerestaureerde plantage Frederiksdorp. Daarna steken we over naar het stadje Saint-Laurent, om van hieruit aan de zesdaagse korjaaltocht over de Marowijnerivier naar de Okanisi Marrons aan de Tapanahoni te beginnen. We overnachten in Wadaa in kleine logeerhuisjes aan het water, met een prachtig uitzicht over de rivier. Onderweg gaan we verschillende stroomversnellingen over. Bij de grootste stroomversnelling stappen we uit en lopen een stukje naar een kleinere boot, die ons naar het dorpje Moi Taki brengt. Daar maken we kennis met de mensen in het dorp die ons daar het dagelijks leven laten meebeleven. De laatste twee dagen brengen we weer in Paramaribo door, zodat iedereen ook op eigen gelegenheid de stad nog verder kan verkennen.

Kennis maken met de diversiteit van Suriname reisbegeleiders:

Dhr. drs. Thomas Polimé is cultureel antropoloog en organiseerde reeds diverse studiereizen voor HOVO Utrecht naar Suriname. Linn Borghuis, de tweede reisbegeleider, woonde een half jaar in Suriname, werkte voor het Tropenmuseum en verrichtte in het kader hiervan museale werkzaamheden in Suriname. Ze heeft er ook verschillende tochten uitgezet naar de kust en naar het binnenland. Daarnaast faciliteert ze museale evenementen via haar Projectbureau Cultural Motion

Zaterdag 7 maart tot en met zondag 22 maart 2015 (terugkeer op Schiphol) (16 dagen) kosten: €2440,- (inclusief visum) op basis van een tweepersoonskamer. Voor een eenpersoonskamer betaalt u € 225,- meer. Voor de reisvoorwaarden en het reisplan zie de website van ons reisbureau Jungletours (www.jungletours.nl) aanmelding: Inschrijfformulier aan te vragen via de mail: tho.polime@planet.nl; zie hiervoor ook de website www.jungletours.nl aantal deelnemers: Minimaal 12 en maximaal 18 deelnemers. inleidende cursus: Direct voorafgaand aan de reis wordt de HOVO-cursus ‘Het religieuze spectrum van Suriname’ gegeven (zie pag. 40 in deze gids). Hierin zal ook verder worden ingegaan op deze reis. literatuur: Aan het begin van de cursus of reis wordt tegen kostprijs een reader aangeboden met onder meer een thematische literatuurlijst.

reisdata:

Hindoe

praktische informatie SEIZOEN 2014-2015

WIE ZIJN WIJ? HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hbo-niveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vakgebied ontdekvakgebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, kennis en ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek. De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor laag houden. Het is onze missie om een ontmoetingsplaats te zijn voor 50-plussers, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en verbreding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten.

HET BESTUUR Dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter); mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid); dhr. R. Versteegh (René) namens de HU (penningmeester); dhr. drs. H.G.J. Peeters (Harry) namens de Stichting Vrienden (lid). Het ambtelijk secretariaat van het bestuur wordt gevoerd door de directeur.

DE PROGRAMMACOMMISSIES De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies. het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan het gevraagd en ongevraagd advies geven met betrekking tot de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties.

HOVO NEDERLAND HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA). Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl

LINKS NAAR DE PARTNERS VAN HOVO UTRECHT www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.amersfoort.hu.nl; www.vriendenhovoutrecht.nl

ALGEMENE VOORWAARDEN AANMELDEN EN BETALEN online: via ‘Ons aanbod’ op onze website cursus klikt u – onderaan de pagina – ‘toevoegen aan mijn aanmeldingsformulier’ waar u de instructies opvolgt. U geeft een machtiging tot eenmalige automatische incasso af en u ontvangt direct per retourmail de bevestiging van uw aanmelding. Ca. 1 week voor aanvang wordt het cursusgeld van uw rekening afgeschreven. Desgewenst kunt u op het digitale aanmeldingsformulier aangeven dat u zelf het cursusgeld overmaakt, u bent dan pas ingeschreven zodra het cursusgeld binnen is bij HOVO. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deelneming per e-mail, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aangemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot de Universiteitsbibliotheken te Utrecht. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u per e-mail de welkomstbrief, waarin ook de locatie en routebeschrijving zijn vermeld.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVING Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarover bericht. Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan, krijgt u hiervan uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht. Uw afgegeven incasso wordt ingetrokken of het eventueel reeds betaalde cursusgeld wordt teruggestort. Voor nadere inlichtingen kunt u een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van

HOVO Utrecht (030 - 2533197), op maandag

ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee weken voor aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren: door retourzending van uw bewijs van deelneming of door een e-mail te sturen naar hovo@uu.nl. Tot twee weken voor aanvang van de cursus wordt bij annulering € 15 administratiekosten in rekening gebracht. Daarna wordt de helft van het cursusgeld doorberekend. Voor HOVO-reizen gelden andere annuleringstermijnen: zie hiervoor het aanmeldingsformulier voor studiereizen.

CURSUSPRIJS De cursusprijs is gebaseerd op de duur van de bijeenkomsten en het aantal daarvan

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN) Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet door kan gaan, maken wij dit per e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursusdagen uw e-mail te raadplegen. De tijdstip ingehaald, veelal in de week na beeindiging van de cursus.

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDEN De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en hogescholen. De vraag van het reguliere onderwijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter 61

beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. Omdat de cursusgidsen al eerder worden gedrukt kunnen de uiteindelijke locaties en tijdstippen afwijken van die in de gidsen. Zodra de locatie bekend is, wordt dit op de website bij de cursus vermeld. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent, met daarin ook de exacte cursuslocatie. Achter in de gids vindt u een uitleg hoe u de belangrijkste locaties kunt bereiken.

per e-mail. In het formulier is er ook ruimte voor het maken van bijzondere/individuele opmerkingen. De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontactpersonen en docenten besproken.

STUDIEMATERIAAL

HOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor - of zelfs tijdens - de excursies programmawijzigingen zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor. Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan excursies vooraf aan ons te melden wanneer er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden). Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

Wanneer docenten een reader gebruiken, is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aanschaffen. Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of later in de eerder genoemde welkomstbrief.

CURSUSCONTACTPERSONEN Bij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon. Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds spreekbuis voor de cursisten zijn. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers, het laten circuleren van een deelnemerslijst voor uw paraaf, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aanwezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.

EVALUATIE CURSUSSEN Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt toegestuurd 62

samenvattingen van de evaluaties. Zo kunnen wij tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

VOORWAARDEN VAN DE EXCURSIES

VOORWAARDEN STUDIEREIZEN Voor de praktische organisatie van de studiereizen werken wij meestal samen met door ons geselecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om de organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veiligheid van de deelnemers heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis. Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annulerings- en reisverzekering af te sluiten.

HOE KOMT U NAAR DE BELANGRIJKSTE CURSUSLOCATIES? (RAADPLEEG OOK WWW.9292.NL VOOR EVENTUELE WIJZIGINGEN MBT BUSLIJNEN)

PER OPENBAAR VERVOER VANAF CENTRAAL STATION UTRECHT NAAR: De Universiteit voor Humanistiek en de gebouwen van de Universiteit Utrecht in de binnenstad: stadsbus 4 en 28, bushalte Stadsschouwburg. De Hogeschool Utrecht, locaties Nijenoord en Oudenoord: stadsbus 6, 9 en 16 en regiobus richting Maarssen, lijn 36. De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 12 en 28, bestemming UMC/de Uithof. Het Utrecht University College (ingang Prins Hendriklaan) (ca. 10 minuten lopen vanaf de halte): stadsbus 12, bushalte De Kromme Rijn.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT: Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of regiobussen 74 en 103, halte Groningerstraat/Eemplein. Via de achterzijde van het station: rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).

AUTO PARKEREN In de binnenstad van Utrecht is de parkeerruimte beperkt en duur. Parkeergarages vindt u onder andere aan de Springweg (te bereiken via de Mariaplaats) en de Kruisstraat (bij de Stadsschouwburg). Op de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn tijdens de onderwijsperioden vaak vol. Er is een nieuw parkeerterrein bij de afrit 28 UtrechtKosten per dag maximaal € 5,- inclusief openbaar vervoer vanaf de parkeergarage. Op de campus van het Utrecht University College is voldoende gratis parkeerruimte. Parkeren bij Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in).

COLOFON

Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht. Eindredactie: Michaëla Coenraads, Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht). Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam). Redactie: Tine van Voorst (Amsterdam). Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht). © HOVO Utrecht 2014-2015. Alle rechten voorbehouden. 63

STICHTING VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten onder andere door: • vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht • deelname aan programmacommissies • assistentie bij de opening van het cursusjaar en de Zomeracademie. Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag-)excursie voor Vrienden en introducé(e)s: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België • in het najaar: de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn.

meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2014: bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier. U kunt desgewenst ook een overschrijving doen naar rekening NL77 RABO 0136 1112 03 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam!

-2316330

AANMELDING / BETALING DONATIE 2015 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een bijdrage van IBAN:

N L

Dhr.

Mw. Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode: Telefoon: Datum:

Plaats: e-mail: Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. J.M. Valeton, penningmeester, Van Renesselaan 36, 3703 AJ Zeist. vriendenhovoutrecht@gmail.com 64

HET BUREAU VAN HOVO UTRECHT E-mail: hovo@uu.nl. Bezoekadres: Heidelberglaan 8, kamer 237, 3584 CS Utrecht.

Bij calamiteiten: 06-42565314. Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij

MEDEWERKERS BUREAU:

Dhr. drs. H.J. (Henk) van Hout coördinator Universiteit van Tilburg/Faculteit KathoUtrecht; 030-2531882; e-mail: h.j.vanhout@uvt.nl

Mw. dr. R. (Rieke) Leenders coördinator Universiteit Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag); e-

Mw. C. (Corine) de Maar coördinator Hogeschool Utrecht-Amersfoort en administratie; e-mail: corine.demaar@hu.nl

Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk coördinator bureau; e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl

ALGEMENE LEIDING Mw. M.D. (Michaëla) Coenraads MSc MBA 030-2534606 (dinsdag en donderdag); e-mail: m.coenraads@uu.nl

HOVO Utrecht Postbus 80125, 3508 TC Utrecht T 030 253 3197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl

De landelijke belangen van alle HOVOinstellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVOÂ Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht-Amersfoort, Universiteit van Tilburg-Faculteit Katholieke Theologie (locatie Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/ docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.

FacuLteit KathoLieKe theoLogie