Cursusprogramma najaar 2015 HOVO Utrecht

Hoger onderwijs vanaf 50 1

najaar 2015

OP DE COVER: David de Wiedgebouw Universiteit Utrecht In dit gebouw is de Faculteit Bètawetenschappen gehuisvest. Het gebouw bevat specialistische laboratoria, zoals de Microbiologische laboratoria, de Radionucliden­laboratoria en de klimaatkamers.

Bijzonder is het lage energieverbruik, ondanks de aanwezigheid van de laboratoria.

Dit komt onder andere door de aansluiting op de centrale heetwaterinstallatie van de Universiteit. Met de heetwaterinstallatie wordt koeling in een absorptiekoelmachine opgewekt. Daarnaast is het David de Wiedgebouw voorbereid op een lagetemperatuur ­verwarmingssysteem.

Het gebouw is ontworpen door Architectuurstudio HH te Amsterdam en heeft een oppervlakte van 20.000 m2.

Het David de Wiedgebouw werd eind 2011 opgeleverd.

David de Wied (1925-2004) was hoogleraar Farmacologie aan de Universiteit Utrecht.

HOVO Utrecht op Facebook Direct naar de Website vanHOVO Utrecht

FOTO COVER: Joop Ross

Inhoudsopgave Aanbod najaar 2015

3

Leergangen 2015-2016

6

Docenten najaar 2015

8

Cursussen en studiereizen najaar 2015

9

Praktische informatie 59 Wie zijn wij

60

Het Bestuur

60

De Programmacommissies

60

HOVO Nederland

60

Links naar de partners van HOVO Utrecht

60

Algemene voorwaarden

61

Aanmelden en betalen

61

Over- of onderinschrijving

61

Annuleren

61

Cursusprijs

61

Uitval cursusbijeenkomst(en)

61

Cursuslocaties en cursustijden

62

Studiemateriaal

62

Cursuscontactpersonen

62

Evaluatie cursussen

62

Voorwaarden van de excursies

62

Voorwaarden studiereizen

62

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties?

63

Stichting Vrienden van HOVO

64

Het bureau (binnenflap achterzijde)

N.B. Rode teksten Hyperlinks naar de desbetreffende paginanummers van deze gids.

HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod voorkomen. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg naast deze gids ook regelmatig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).

1

Het aanbod van HOVO Utrecht HOVO verzorgt een gevarieerd aanbod aan cursussen, leergangen, lezingen en studie­ reizen op hoger onderwijsniveau, waar u nieuwe kennis kunt vergaren of oude kennis kunt opfrissen. Het niveau en de studie­ belasting van de cursussen zijn ongeveer gelijk aan die van de colleges in het reguliere hoger onderwijs. Voor het volgen van een cursus is geen specifieke voorkennis vereist, tenzij dat bij de beschrijving is aangegeven.

CURSUSSEN Een cursus bestaat in het algemeen uit zes of acht colleges van tweemaal drie kwartier, met tussendoor een pauze. Bij enkele cursus­ sen zijn facultatieve excursies opgenomen.

De meeste cursussen houden het midden tussen een hoor- en een werkcollege: de docent geeft inhoudelijke informatie en er is ruim gelegenheid voor discussie en het stellen van vragen.

LEERGANGEN Een leergang is een serie cursussen die verspreid over meerdere semesters of cursus­ jaren gegeven worden, rond een thema of rond meerdere disciplines. U kunt een cursus die deel uitmaakt van een leergang echter ook als losse cursus volgen.

3

LEZINGEN Voorbeelden zijn de lezingen tijdens de Opening van het Cursusjaar en de Zomer­ academie.

STUDIEREIZEN Het aanbod omvat ook enkele studiereizen.

Deze zijn gekoppeld aan een voorafgaande cursus (soms op locatie). Zie verder de specifieke informatie bij de beschrijving van de studiereizen.

AANBOD VOORJAAR 2016 De voorjaarsgids 2016 komt half oktober uit. Cursisten die de laatste 3 jaar een HOVO-cursus hebben gevolgd krijgen deze automatisch toegestuurd. Het programma zal op dat moment eveneens op onze website te vinden zijn: www.hovoutrecht.nl Een overzicht van het aanbod zal reeds vanaf half juni 2015 te zien zijn op de website.

AANBOD Najaar 2015 cursussen

 Economie en recht Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie Komt er ooit een einde aan globalisering?

3 E5 301 3 E5 302

10 11

Filmcursus Economie in beeld Films in première

3F5 303 2F5 304

12 14

De buurten van laatmiddeleeuws Utrecht - Rondleiding De Eerste Wereldoorlog Het leven in de middeleeuwen Het Midden-Oosten in het nieuws Voorheen De West Odysseus Vakantie op de Wadden?

1G5 305 2G5 306 2G5 307 1G5 308 2G5 309 3G5 310 3G5 311

15 16 17 18 19 20 21

Van Mozes tot Nietzsche

4H5312 22

Moderne architectuur (1850-heden) Beroemde opera’s uit de negentiende eeuw De kunst van kerk, adel en vermogende burgers Negentiende-eeuwse kunst nader bekeken Europese stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw Leven en werk van bijzondere culturele vrouwen Ontwerpen is één ding

3K5 313 2K5 314 3K5 315 2K5 316 1K5 317 2K5 318 3K5 319

23 24 25 26 27 28 29

James Joyce Modern Spanje Karakterdames II Paradiso: reis door Dantes hemel

3L5 320 3L5 321 2L5 322 3L5 323

30 31 32 33

Godsdienst, geloof, spiritualiteit De ‘Russische ziel’ in de periode 1700-1850 Persoonlijkheidsleer Ouder worden gaat vanzelf Sociale verschillen

3M5 324 3M5 325 1M5 326 2M5 327 3M5 328

34 35 36 37 38

 Filmwetenschap (cursus en film)  Geschiedenis

 Humanistiek

 Kunst & cultuur

 Letteren

 Mens- en maatschappijwetenschappen

4

ď Ž Natuurwetenschappen en geneeskunde De verborgen attractie van de Aarde Kanker simpel uitgelegd Het evoluerend heelal

3N5 329 3N5 330 3N5 331

39 40 41

Tijdmachines: tussen techniek en mythe Een inleiding in filosofie of wijsbegeerte Over de vrijheid bij Spinoza Deel V Ethica Filosofische wandelingen deel I Politieke filosofie van polis tot nu Filosofie, samenleving en wetenschap vanaf Kant

3W5 332 2W5 333 3W5 334 2W5 335 1W5 336 3W5 337

42 43 44 45 46 47

2S5 338

48

2S6 140 2S6 141 1S6 142 3S6 143

50 52 54 56

ď Ž Wijsbegeerte

Studiereis najaar 2015 2-daagse reis naar Ieper en omgeving

Studiereizen voorjaar 2016 9-daagse studiereis naar Mexico 6-daagse studiereis naar Athene en Attika 5-daagse studiereis Van Germania tot Berlijn 19-daagse studiereis naar China met cursus op locatie

N.B.

De rode teksten zijn Hyperlinks naar de desbetreffende rubriek op de Website van HOVO Utrecht.

Volg de aanwijzingen op de Website om in te schrijven.

5

Leergangen 2015-2016

De cursussen van een leergang kunnen ook goed los gevolgd worden.

■■ Geschiedenis ‘Middeleeuwen als spiegel van het heden’ – driedelig | Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers.

Dinsdag 10.30 - 12.30 uur. (8) Jan-febr-mrt 2016 Deel 1: De samenleving in laatmiddeleeuws Utrecht Okt-nov-dec 2016 Deel 2: Bosch en Bruegel Okt-nov-dec 2017 Deel 3: Erasmus en Luther

■■ Kunst en cultiuur ‘Kunstgeschiedenis’ – tweedelig | Dhr. drs. J. Versteegh.

Woensdag 13.30 - 15.30 uur. (6) Okt-nov 2015 Deel 1: Negentiende-eeuwse kunst nader bekeken (2K5 316) Febr-mrt 2016 Deel 2: Twintigste-eeuwse kunst nader bekeken ‘Stedenbouw’ – tweedelig | Dhr. ing. P. Kurstjens.

Woensdag 10.00 - 12.00 uur. (8) Okt-dec 2014 Deel 1: Nederlandse stedenbouw in de twintigste eeuw Nov 2015-jan 2016 Deel 2: Europese stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw (pag. 27) ‘Architectuurgeschiedenis’. Vormgeving, functie en betekenis van architectuur van de middeleeuwen tot heden – driedelig | Mw. drs. I. van Koningsbruggen.

Donderdag 11.00 - 12.45 uur. (8) Sept-nov 2013 Deel 1: Architectuur van de middeleeuwen.

Sept-nov 2014 Deel 2: Europese architectuur 1400-1800 Sept-nov 2015 Deel 3: Moderne architectuur 1850 – heden (pag. 23) ‘Kunst- en cultuurgeschiedenis’ – achtdelig | Mw. dr. K.A. Nieuwenhuisen.

Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. (7) Jan-mrt 2014 Deel 1 en 2: Van grotten tot catacomben (ca. 35.000 v.Chr. - 400 n.Chr.).

Jan-mrt 2015 Deel 3: De kunst van de ‘duistere’ middeleeuwen (vijfde tot elfde eeuw) Okt-nov 2015 Deel 4: De kunst van kerk, adel en vermogende burgers (elfde tot vijftiende eeuw) (pag. 25) Jan-mrt 2016 Deel 5: Het toppunt bereikt (zestiende eeuw) Sept-nov 2016 Deel 6: Crisis in de kunst (zestiende en zeventiende eeuw) Jan-mrt 2017 Deel 7: Macht, overwinning en rede (zeventiende en achttiende eeuw) Sept-nov 2017 Deel 8: Een breuk met de traditie (negentiende en twintigste eeuw)

■■ Letteren ‘Karakterdames’ – tweedelig | Mw. drs. F. Dekkers.

Woensdag 10.30 - 12.30 uur. (5) Okt-nov 2014 Deel 1: Karakterdames Okt-nov 2015 Deel 2: Karakterdames II (pag. 32) ‘De Spaanse passie’ – driedelig | Mw. dr. I.C. Lorda. Maandag 15.15 - 17.00 uur. (8) Nov-jan 2013 Deel 1: Passie voor de Spaanse Gouden Eeuw Nov-jan 2014 Deel 2: Spanjes worsteling met de moderniteit Sept-nov 2015 Deel 3: Modern Spanje: de afbrokkeling van stereotypen (pag. 31)

6

‘Dantes Divina Commedia’ – driedelig | Mw. dr. J.A.M. van der Helm.

Donderdag 13.15 - 15.00 uur. (4) Okt 2014 Deel 1: Inferno: reis door Dantes hel Maart 2015 Deel 2: Purgatorio: reis door Dantes louteringsberg Okt-nov 2015 Deel 3: Paradiso: reis door Dantes hemel (pag. 33)

■■ Mens- en maatschappijwetenschappen ‘Toegepaste psychologie’ – tweedelig | Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven.

Donderdag 13.15 - 15.00 uur. (8) Sept-nov 2014 Deel 1: Inleiding in de toegepaste psychologie Sept-nov 2015 Deel 2: Persoonlijkheidsleer (pag. 36) ‘De Russische ziel’ – vierdelig | Mw. dr. R. Leenders.

Woensdag 13.15 - 15.00 uur. (8) Sept-nov 2015 Deel 1: ‘De Russische ziel’ 1700-1850 (pag. 35) Sept-nov 2016 Deel 2: ‘De Russische ziel’ 1850-1917 Sept-nov 2017 Deel 3: ‘De Russische ziel’ 1917-1991 Sept-nov 2018 Deel 4: ‘De Russische ziel’ na 1991

■■ Natuurwetenschappen en geneeskunde ‘Medische colleges van topspecialisten’ – meerdelig | (van steeds andere topspecialisten) Dhr. prof. dr. D. Bär.

Woensdag 15.15 - 17.00 uur. (5) Maart 2014 Deel 5: Medische colleges Maart 2015 Deel 6: Medische colleges Maart 2016 Deel 7: Medische colleges

■■ Wijsbegeerte ‘Politiek, filosofie & journalistiek’ – driedelig | Dhr. drs. R. van Broekhoven.

Donderdag 10.30 - 12.30 uur. (8) Febr-apr 2015 Deel 1: De bewakers bewaakt Okt-nov 2015 Deel 2: Politieke filosofie van polis tot nu (pag. 46) Okt-nov 2016 Deel 3: Goed denken over kwaad ‘Filosoferen en wandelen’ – tweedelig | Dhr. drs. E. Brinckmann.

Vrijdag 10.00 - 16.00 uur. (4) Sept-okt 2015 Filosofische wandelingen deel I (pag. 45) April 2016 Filosofische wandelingen deel II

‘De Ethica van Spinoza’ – vijfdelig | Dhr. dr. J. Scheren en mw. dr. F. Jara.

Woensdag 14.00 - 16.00 uur. (10) Sept-nov 2013 Deel 3: Ethica deel 3 Sept-nov 2014 Deel 4: Ethica deel 4 Sept-nov 2015 Deel 5: Ethica deel 5 (pag. 44) ‘Geschiedenis van de filosofie’ – vierdelig | Dhr. prof. dr. P. Ziche, dr. C. Ierna, dhr. P. Sperber MA, dhr. Drs. T. Giesbers. Maandag 13.15 - 15.00 uur. (10) Nov 2012-jan 2013 Deel 1: Van Thales tot Plotinus Nov 2013-jan 2014 Deel 2: Filosofie in Middeleeuwen en Renaissance Nov 2014-jan 2015 Deel 3: Filosofie, wetenschap en geloof Nov 2015-jan 2016 Deel 4: Filosofie, samenleving en wetenschap vanaf Kant (pag. 47)

7

docenten NAJAAR 2015 A

Dhr. drs. M. Andela (2G5 306, pag. 16, 2S5 338, pag. 48) Dhr. drs. A. Angelou (2S6 141, pag. 52)

B

Mw. prof. dr. H.E. Bakker (3K5 319, pag. 29) Dhr. dr. A. Barendregt (3E5 302, pag. 11) Dhr. dr. L. de Bell (3E5 301, pag. 10) Dhr. dr. P. Bijl (3E5 302, pag. 11) Mw. drs. L. le Blanc (2K5 318, pag. 28, 2S6 140, pag. 50) Dhr. prof. dr. J.A.M. Bleeker (3N5 331, pag. 41) Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers (1G5 305, pag. 15) Dhr. drs. J. Borchert (3S6143, pag. 56) Dhr. drs. E. Brinckmann (2W5 335, pag. 45) Dhr. drs. H-M. van den Brink (3L5 321, pag. 31) Dhr. drs. R. van Broekhoven (1W5 336, pag. 46) Dhr. dr. S. Brouwer (3M5 325, pag. 35)

D

Mw. drs. F. Dekkers (2L5 322, pag. 32) Dhr. dr. A. Doedens (3G5 311, pag. 21) Dhr. drs. H.L. van Dolen (3G5 310, pag. 20) Dhr. H. van Drunen (2S6 141, pag. 52)

F

Dhr. dr. R. Fagel (3L5 321, pag. 31) Dhr. dr. J. Farla (3E5 302, pag. 11)

G

Dhr. drs. T. Giesbers (3W5 337, pag. 47) Dhr. dr. W.A.W. de Graaf (3M5 328, pag. 38) Dhr. dr. L. van Grunsven (3S6143, pag. 56)

8

H

Mw. dr. J.A.M. van der Helm (3L5 323, pag. 33) Dhr. drs. R. Hoff (1G5 308, pag. 18) Dhr. prof. dr. P. Hooimeijer (3E5 302, pag. 11) Dhr. J.J. Houter (3G5 311, pag. 21) Mw. dr. J. Hulst (3L5 321, pag. 31)

P

Dhr. prof. dr. B. Paasman (2G5 309, pag. 19) Mw. drs. N. Pronkvan den Hoven (1M5 326, pag. 36)

R

Dhr. dr. C. Ierna (3W5 337, pag. 47)

Dhr. dr. T. van Rietbergen (3E5 302, pag. 11) Dhr. dr. H.J. Roelfsema (3E5 301, pag. 10, 3F5 303, pag. 12) Mw. drs. S. Roelofs (3L5 321, pag. 31) Dhr. dr. E. Roos (3N5 330, pag. 40)

J

S

I

Mw. dr. F. Jara Gomez (3W5 334, pag. 44)

K

Dhr. dr. L. ten Kate (4H5 312, pag. 22) Dhr. dr. H. Kern (3M5 325, pag. 35) Mw. dr. I. van Koningsbruggen (3K5 313, pag. 23) Dhr. ing. P. Kurstjens (1K5 317, pag. 27, 1S6 142, pag. 54)

L

Dhr. prof. dr. C.G. Langereis (3N5 329, pag. 39) Dhr. dr. A. Langeveld (3M5 325, pag. 35) Mw. dr. R. Leenders (3M5 325, pag. 35) Mw. dr. I.C. Lorda Vidal (3L5 321, pag. 31) Mw. drs. A. Lumbreras (3L5 321, pag. 31)

M

Dhr. prof. dr. R. Maier (3M5 328, pag. 38) Dhr. M. Meuldijk (2F5 304, pag. 14) Dhr. dr. ing. R.P.H. Munnik (5W5 332, pag. 42)

N

Dhr. dr. B. Naarden (3M5 325, pag. 35) Mw. dr. K. Nieuwenhuisen (3K5 315, pag. 25)

Dhr. dr. J. Scheren (3W5 334, pag. 44) Dhr. P. Sperber (3W5 337, pag. 47) Dhr. prof. dr. M. Steenmeijer (3L5 321, pag. 31) Dhr. dr. E. Storm (3L5 321, pag. 31)

T

Dhr. prof. dr. H.J. Tieleman (3M5 324, pag. 34)

V

Dhr. drs. C. Verhamme (2K5 314, pag. 24) Dhr. drs. J. Versteegh (2K5 316, pag. 26) Dhr. prof. dr. P.J. de Voogd (3L5 320, pag. 30)

W

Dhr. prof. dr. E. Waegemans (3M5 325, pag. 35) Mw. drs. G. Weertman (2G5 307, pag. 17) Dhr. dr. P. Winkelaar (2W5 333, pag. 43) Dhr. G. Wolfswinkel (2M5 327, pag. 37)

Z

Dhr. prof. dr. P.G. Ziche (3W5 337, pag. 47)

cursussen

(en studiereis)

najaar 2015 9

3E5 301 Universiteit Utrecht

Veranderende verhoudingen in de wereldeconomie

Convergentie van economisch fortuin

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2014.

De wereldeconomie ondergaat een gedaante­ verwisseling. China en andere Aziatische landen komen op, Afrika toont zich meer en meer zelfbewust, Europa wordt van een succes steeds meer een vraagstuk en in de VS neemt de mondiale economische dominantie af. Het zijn allemaal zaken die niet alleen de ver­houdingen in de wereldeconomie fundamenteel veranderen, maar ook het leven van alledag beïnvloeden. Deze cursus gaat in op de onderliggende theoretische factoren die deze veranderingen verklaren en de stroom­ versnelling waarin ze gebeuren. In een thematische benadering verbinden we de economische theorieën met ontwikkelingen in de praktijk. Onderwerpen die aan bod komen zijn:  de gevolgen van de mondiale financiële crisis, ontwikkelingen in de mondiale bankensector en de toekomst van het financiële systeem,  de veranderende economische samenwerking in Europa, de problemen in vooralsnog de zuidelijke lidstaten en hoe we verder moeten met Europese instituties,  de gevolgen van mondiale en regionale handelsliberalisatie, de invloed van multinationale ondernemingen en de effecten van globalisering en technologische ontwikkeling voor arbeid in Nederland,  het toenemende economische belang van opkomende markten, hun investeringsgedrag en het effect op de mondiale politieke verhoudingen,  de toekomst van ontwikkelingshulp als onderdeel van buitenlands beleid in Nederland.

docenten: Dhr. dr. H.J. Roelfsema, directeur Utrecht Center for Entrepreneurship; dhr. dr. L. de Bell, beiden Utrecht University School of Economics, Universiteit Utrecht. cursusdata: 14, 21, 28 september; 5, 12, 19, 26 oktober; 2 november 2015 (8). tijd: Maandag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt een reader tegen kostprijs uitgereikt. cursusprijs: € 212,10

3E5 302 Universiteit Utrecht

Komt er ooit een einde aan globalisering?

Maken schulden, ongelijkheid en milieuproblemen een einde aan globalisering?

Deze cursus is een enigszins gewijzigde versie van die uit najaar 2014.

Globalisering heeft de wereld veel gebracht.

De onzichtbare hand van Adam Smith en de leer van de comparatieve voordelen van David Ricardo hebben de welvaart doen stijgen en de gemiddelde levens­verwachting doen toenemen. Tegelijkertijd heeft de ‘neoliberale revolutie’ aan het eind van de jaren tachtig van de vorige eeuw ertoe geleid dat de welvaarts­verschillen – met name binnen landen – enorm zijn toe­ genomen. Het systeem heeft tot ongebreideld consumen­tisme en enorme schulden geleid, maar feitelijk niet tot meer welzijn.

Ton van Rietbergen zal in de cursus de contouren van de globalisering schetsen en laten zien in welke mate deze bijdraagt aan verschillen in welvaart, met bijzondere aandacht voor de relatie tussen economie en milieu. Pieter Hooimeijer zal op zoek gaan naar het demografische optimum. Hoeveel mensen kan onze aarde eigenlijk voeden?

Alom wordt er gewezen op de teruglopende biodiversiteit. Aat Barendregt laat zien in welke mate de biodiversiteit is teruggelopen en wat daarvan de consequenties zijn. Peter Bijl geeft de gevolgen van de CO2-stijging voor de aarde en de zeespiegel aan door diep in het verleden van onze aarde te duiken.

Jacco Farla gaat in op de vraag of techniek en innovaties in staat zijn om de problemen op te lossen.

docenten: Dhr. dr. T. van Rietbergen is cursusleider en docent-onderzoeker Economische Geografie; dhr. prof. dr. P. Hooimeijer is hoogleraar Demografie; dhr. dr. A. Barendregt is docent-onderzoeker Milieuen Natuurwetenschappen; dhr. dr. P. Bijl is docent-onderzoeker bij Aardwetenschappen en dhr. dr. J. Farla is docent-onderzoeker bij Innovatiestudies. Allen zijn verbonden aan de Faculteit Geo­ wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 6, 13, (niet 20), 27 november; 4, 11, 18 december (niet 25 december 2015; 1 januari); 8, 15 januari 2016 (8). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Literatuursuggesties worden tijdens de cursus gegeven. cursusprijs: € 212,11

Filmcursus: Economie in beeld Een terugblik op financiële turbulentie

Margin Call (2011)

De genoemde films zijn onder voorbehoud en soms Engels ondertiteld.

12

De financiële crisis en de economische ontwikke­ lingen – mondiaal en in Europa – hebben iedereen de laatste jaren behoorlijk bezig gehouden. Hoe moet het verder met banken en beurzen? Houdt Europa zich staande of wordt het uitgehold door interne conflicten en voorbijgestreefd door opkomende markten? Hoe verhoudt de mondiale economie zich tot politieke legitimiteit, van Wall Street tot Athene? Dit zijn vragen die elke och­ tend met de krant tot ons komen. Deze filmcursus gaat op zoek naar antwoorden.

Het format is spannend: eerst een film als casestudy en dan een college naar aanleiding van de thema’s in de film. Het filmprogramma en de collegeinhoud zijn als volgt:  2 oktober: Wall Street (1987, 126 minuten). Kern van de casestudy is de legendarische uitspraak van Gordon Gekko: Greed is Good. Kunnen we een maatschappij bouwen op financiële incentives? Waar gaat dat fout en hoe?  9 oktober: Primary Colors (1998,140 minuten). John Travolta als fantastische Bill Clinton, met op de achtergrond de verloedering van de politiek en de vervlechting met het grootkapitaal. Hoe zit het met de scheiding van politieke integriteit en financiële belangen? Hoe moeten we politieke instituties om­vormen zodat democratische legitimiteit wordt versterkt?  16 oktober: A Beautiful Mind (2001, 135 minuten). Wat is de rol van de economische wetenschap in de huidige crises? Zitten economen op het verkeerde spoor? Zijn de modellen doorgeslagen, net als Russell Crowe en John Nash in deze aangrijpende film?  30 Oktober: De Prooi (2013, 150 minuten). Kapitalisme in de polder, het failliet van de enige Nederlandse zakenbank, de ambitie, falende politiek en toezicht, allemaal prachtig in beeld gebracht.  6 november: Margin Call (2011, 107 minuten). De inside film over de ondergang van een zakenbank met een spetterende Kevin Spacey in de hoofd­ rol. Hoe werken banken? Wat zijn de zwakheden van het financiële systeem?

En is het iets verbeterd de afgelopen jaren?  13 november: A Blast (2014, 83 minuten). De financiële crisis en de menselijke maat in een persoonlijk Grieks drama, tegen de achtergrond van de crisis in Europa. Hoe moet het verder met Europa en met de Europese solida­ riteit, die soms toch ver te zoeken is?

3F5 303 Universiteit Utrecht

docent: Dhr. dr. H.J. Roelfsema is directeur van het Utrecht Center for Entrepreneurship, Universiteit Utrecht en geeft HOVO-cursussen over de wereldeconomie. cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13 november 2015 (6). tijd: Vrijdag 13.30 - 16.30 uur. plaats: Filmtheater ’t Hoogt, Hoogt 4, Utrecht; filmzaal 1 boven (alleen via trappen bereikbaar!). cursusprijs: € 189,- (inclusief filmkaartjes).

De Financiële Crisis in Beeld: De Prooi (2013)

13

2F5 304 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Films in première

De allernieuwste films bekijken, beoordelen en analyseren

Intouchables

In deze cursus graaft filmdocent Mark Meuldijk vol enthousiasme onder de oppervlakte van de belang­ rijkste première­fi lms in filmtheater De Lieve Vrouw. De opbrengst?

Een heleboel dubbele bodems, ver­ borgen betekenissen en antwoorden op vragen als:  Wat wil deze film ons vertellen?  Wat is de achterliggende gedachte van deze scène?  Hoe werkt deze cameravoering?  Wat is het effect van de film­ muziek?

Ook de continuïteit met eerdere films van dezelfde regisseur wordt behandeld.

In het geval van een boekverfilming worden boek en film met elkaar vergeleken.

De nabesprekingen leveren een verrijking van de kijkervaring op.

Qua titels kunt u rekenen op de toppers van het komende filmfestival van Cannes.

In het najaar verwachten we bijvoorbeeld de nieuwste films van:  Andrea Arnold (Fish Tank, Wuthering Heights): American Honey  Paolo Sorrentino (La Grande Bellezza, Il Divo): La Giovinezza  Philippe Claudel (Il y a longtemps que je t’aime): Une Enfance  De verfilming van Thomas Roosenbooms bestseller: Publieke Werken.

We beginnen de ochtenden telkens met een lange inleiding en kijken vervolgens naar de premièrefilm. Na een korte pauze volgen de analyse en nabespreking.

docent: Dhr. M. Meuldijk studeerde Filmkunde en is mede werkzaam als educatief medewerker van filmtheater LUX te Nijmegen. Voorts geeft hij wekelijks filmcursussen en inleidingen in het land. cursusdata: 5, 12, 19, 26 november 2015 (4). tijd: Donderdag 11.00 - ca. 14.00 uur. plaats: Filmtheater De Lieve Vrouw, Lieve Vrouwestraat 13, 3811 BP Amersfoort. cursusprijs: € 126,- Als u lid bent van het filmtheater krijgt u € 10,- korting (graag aangeven bij aanmelding).

14

1G5 305 Hogeschool Utrecht

De buurten van laatmiddeleeuws Utrecht Rondleiding - De eigenheid van de binnenstadswijken nader verkend

De docent op de Oude Gracht in Utrecht

Deze cursus is een uitgebreide versie van de serie rondleidingen De middeleeuwse buurten van Utrecht uit 2014-2015. Voor de interieurs van de kerken kunt u terecht bij De kerken van laatmiddeleeuws Utrecht, in het najaar van 2015.

De rondleidingen sluiten aan bij de cursus De samenleving in laatmiddeleeuws Utrecht uit de Leergang ‘De Middeleeuwen als spiegel van het heden’, maar kunnen ook los gevolgd worden. Het maximum aantal deelnemers is 20.

Deze serie rondleidingen brengt ons in de oude woonkernen van Utrecht, met steeds weer een andere middeleeuwse kerk als oriëntatiepunt. We verkennen de omgeving van de kapittel­kerken: de Dom in het oudste stadshart en de St. Pieter, St. Jan en St. Marie in de luwte eromheen. Van de vier parochiekerken vormde de Buurkerk het middelpunt in de oudste handels­w ijk. De parochianen van de Jacobikerk en de Klaaskerk profiteerden van de handel die de Vecht, Kromme Rijn en Vaartse Rijn met zich meebrachten.

De Geertekerk stond te midden van boeren­bedrijven.

In deze serie begeven we ons in onbekende buurtjes: de Breedstraat, de Springweg en de Nieuwe­gracht brengen ons menige verrassing.

Het diverse karakter van de wijken heeft te maken met hun ligging aan water- en landwegen, hun economische functie en de daarmee corresponderende welvaart van hun middel­ eeuwse bewoners. We onderzoeken de ontwikkelingen van sociale functies en krijgen een inkijkje in het dagelijks leven van de mensen die hier woonden, van de middeleeuwen tot op de dag van vandaag.

Omdat er behoorlijk wat gelopen wordt is deze serie alleen geschikt voor mensen die goed ter been zijn. Rolstoelers zijn welkom, mits zij er rekening mee houden dat de groep soms langs de gracht loopt.

docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistoricus en directeur van Levend Verleden Nu (zie levendverledennu.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuurhistorisch onderzoek naar de sociale samenhang in laatmiddeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 8, 15, 22, 29 september; 6, 13 oktober 2015 (6). tijd: Dinsdag 10.30 - 12.15 uur. Er is geen pauze. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: A anbevolen: Llewellyn Bogaers (2008), Aards, betrokken en zelfbewust.

De verwevenheid van cultuur en religie in katholiek Utrecht, 1300-1600, deel 1.

Te bestellen bij info@levendverledennu.nl cursusprijs: € 159,15

2G5 306 Hogeschool Utrecht

De Eerste Wereldoorlog De laatste veteraan is alweer enkele jaren geleden overleden maar de Grote Oorlog blijft tot de verbeelding spreken. De Eerste Wereldoorlog heeft in tijden niet zoveel belangstelling getrokken als juist de laatste paar jaar. Er zijn goede argumenten om grotere aan­ dacht te besteden aan de periode 1914-1918. Nederland stond langs de zijlijn van de geschiedenis. Dat was het heersende beeld, waardoor de periode van de Nederlandse Neutraliteit steevast in de schaduw stond van de veel ingrijpender Tweede Wereldoorlog.

Tegen­woordig geven historici richting aan het idee dat het conflict dat in juni 1914 in Sarajevo begon één lange oorlog inluidde, die pas werkelijk voorbij was toen de Sovjet-Unie ineenstortte in 1991. Politiek analisten vragen zich af of er geen gevaarlijke parallellen bestaan tussen de dynamische en onvoor­ spelbare wereld van 2014 en die van 1914. Een wereld zonder grootmachten, verdeeld in twee kampen. Het is opnieuw onduidelijk waar het volgende conflict zich gaat voordoen, wat de inzet zal zijn en welke partijen zich erin zullen storten.

De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten en een tweedaags uitstapje naar de omgeving van Ieper, met onder meer een bezoek aan het Flanders Fields museum en aan de IJzertoren in Diksmuide.

docent: Dhr. drs. M. Andela studeerde Nieuwste Geschiedenis en Midden-Oostenstudies aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Sindsdien is hij actief in de televisiejournalistiek, zowel voor de publieke omroep als voor particuliere opdrachtgevers. Hij doceert over de Eerste Wereldoorlog aan zowel de HOVO als aan de Honours Academy van de RU. cursusdata: 29 september; 6, 13, 20 oktober; 3 november 2015 (5). tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Zeer gewenst: Koen Koch (2010), Een kleine geschiedenis van de Grote Oorlog.

Amsterdam: Ambo. cursusprijs: € 132,50 16

2G5 307 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Het leven in de middeleeuwen Cultuurgeschiedenis

Dansende boeren (ca. 1470)

Deze cursus is een geactualiseerde versie van die uit najaar 2011.

Deze cursus geeft u aan de hand van een achttal onderwerpen een veelzijdig beeld en laat u genieten van de wonderlijke wereld van de middeleeuwen.

Op veel terreinen was de beleving anders dan nu: bijvoorbeeld de beschouwing van de tijd en de wereld, waarin bijbel, religie en samenleving geheel met elkaar verweven waren. Verleden, heden en toekomst, de aardse en de bovennatuurlijke wereld met echte en imaginaire wezens, en de menselijke samenleving waren één geheel voor God. Dat de vergankelijke wereld in dienst stond van het onvergankelijke Goddelijke is te zien in de middeleeuwse kunst.

De leefwereld van de middeleeuwer was vol gevaren: een vijandige natuur, hongersnoden, oorlogen en ziekten. De heiligen en Maria hielpen hem om greep te krijgen op deze wereld. Maar ook de heidense magie bleef een rol spelen.

De leefstijl van monniken, ridders en boeren – de drie standen waarin men de samenleving ingedeeld zag – wordt uitgebreid besproken. Hier kwam vanaf de twaalfde eeuw een nieuwe bevolkingsgroep bij met een eigen cultuur: de stedelingen. Vrouwen als een vierde stand komen apart aan bod. Hierover is de laatste jaren veel onderzoek gedaan.

Naast prachtig beeldmateriaal zal muziek u de wereld van de middeleeuwen binnenvoeren.

docent: Mw. drs. G.H. Weertman, mediëviste en oud-directeur Senioren Academie HOVO in Noord-Nederland cursusdata: 30 september; 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november 2015 (8). tijd: Woensdag 13.00 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. studiemateriaal: Hand-out met hoofdpunten en aanvullingen. cursusprijs: € 212,-

17

1G5 308 Hogeschool Utrecht

Het Midden-Oosten in het nieuws Actuele machtsverhoudingen in de Arabische wereld

Vrouw rijdt auto in Saudi-Arabië.

Deze cursus sluit aan bij Het Midden-Oosten na de lente uit 2012-2014, maar kan ook los gevolgd worden.

De politieke landkaart van het MiddenOosten wordt hertekend. De opkomst van IS in Syrië en Irak zorgt voor een ernstige verstoring van de verhoudingen in het Midden-Oosten en leidt tot inter­ nationaal ingrijpen. Ondertussen woedt er in de Arabische wereld een strijd om de macht tussen soennieten en sjiieten, tussen islamisten en seculier denkenden. Oude dictaturen verdwenen, maar lijken plaats gemaakt te hebben voor chaos, wanorde en burgeroorlog.

Ondertussen blijven de chronische problemen (zoals nation building, onderontwikkeling, gebrek aan democratie, de Palestijnse kwestie en het Koerdische onafhankelijkheids­ streven) vooralsnog onopgelost. Maar de Arabische opstan­ den hebben ook de weg geopend voor een fundamentele discussie over vrijheid, democratie, de rol van individuen en (religieuze) gemeenschappen, identiteiten en de bestaande staatsverbanden.

Aan de hand van actuele gebeurtenissen zal aandacht besteed worden aan berichtgeving, analyse en achter­gronden aangaande de recente ontwikkelingen in het MiddenOosten. Daarbij zal onder andere gekeken worden naar de verschuivende machtsverhoudingen in en rond de regio, de positie van minderheden, de rol van religie, de gevolgen voor Europa en de internationale context.

docent: Dhr. drs. R. Hoff is oud-docent aan de School voor Journalistiek van Hogeschool Utrecht. Hij is tevens publicist en commentator bij actualiteitenrubrieken op radio en tv. cursusdata: 2, 9, 16 (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20, 27 november 2015 (8). tijd: Vrijdag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Actueel lesmateriaal zal in de lessen worden uitgedeeld of via internet beschikbaar worden gesteld. cursusprijs: € 212,18

2G5 309 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Voorheen De West Onverwerkt verleden

Stille plantage Mijn zuster, de negerin

In de tweede helft van de zestiende eeuw voeren er al Nederlandse schepen naar de Nieuwe Wereld.

Ze dreven handel met de Indianen en stichtten er bescheiden handelsposten. Het was het begin van de Nederlandse expansie naar Amerika, die uit­eindelijk leidde tot korter of langer durende kolonisatie van een deel van Brazilië, van Guyana, Suriname, de Antillen en Nieuw-Nederland (aan de Hudson).

Na de Franse tijd werden Suriname en de Antillen Nederlandse staatskoloniën. De rampzalige slavernij speelde in die gebieden een belangrijke rol, en toen die uit­eindelijk werd afgeschaft werden contractarbeiders uit Zuidoost-Azië (Chinezen, Brits-Indiërs en Javanen) ingevoerd. Aldus ontstond, vooral in Suriname, een multiculturele samenleving waarin emancipatie en natie­vorming een zware opgave bleken. De Nederlandse rol in slavenhandel en slavernij, alsmede in de contract- of koelie­ arbeid zal uiteraard aan de orde komen.

De geschiedenis, cultuur en literatuur van ‘De West’ staan centraal, met aandacht voor eigen tradities, talen en godsdiensten van de verschillende bevolkings­groepen, waaronder winti en voodoo. De cultuur van de naar Nederland gemigreerde Surinamers en Antillianen zal niet ontbreken, noch de wederzijdse beeldvorming. Tijdens de cursus zullen prozafragmenten, gedichten en liedjes uitgereikt en besproken worden.

Een excursie ter afsluiting: in overleg.

docent: Dhr. prof. dr. B. Paasman is emeritus hoogleraar Koloniale en Postkoloniale Cultuur- en Literatuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn proefschrift behandelt het Nederlandse slavernij­discours. Hij publiceerde verder op het gebied van de Verlichting, van Oost- en West-Indië, Zuid-Afrika en de moderne migranten­literatuur. Onlangs verscheen een grote bloemlezing: Album van de Indische poëzie. cursusdata: 2, 9, 16, 30 oktober; 6, 13 november 2015 (6). tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: A anbevolen literaire teksten: Albert Helman (1931), De stille plantage; Cola Debrot (1935), Mijn zuster de negerin; Tip Marugg (1958), Weekendpelgrimage; Frank Martinus Arion (1973), Dubbelspel; Cynthia McLeod (1987), Hoe duur was de suiker?; Robert Vuijsje (2008), Alleen maar nette mensen. cursusprijs: € 159,19

3G5 310 Universiteit Utrecht

Odysseus

Deze cursus is een herhaling van die uit voorjaar 2009.

De Odyssee is onbetwistbaar een van de fraaiste dicht­werken die ooit is geschreven. Sinds het ontstaan van dit werk – mogelijk al aan het einde van de negende eeuw v.Chr. – zijn er talrijke studies verschenen over de dichter Homerus en zijn twee heldendichten Ilias en Odyssee. De geboorte­ plaats, het leven en de werkwijze van deze ‘eerste dichter van het avondland’ zijn altijd onderwerp van discussie geweest. Zo ook de vraag of beide boeken wel van zijn hand waren en wat de betekenis van deze twee geschriften voor de antieke mens en de latere generaties is geweest. In deze cursus beginnen we met een uiteenzetting over Homerus en zijn werk. Vervolgens komt het dagelijks leven ten tijde van Homerus aan bod: hoe woonde men, wat werd er gegeten en gedronken, hoe kleedden de mensen zich, waaruit bestonden de ceremonies en de offers, welke begrafenisrituelen waren er, hoe werd er gevaren en heeft Homerus de schrijfkunst beheerst? Aan de persoon van Odysseus zal uitgebreid aandacht worden besteed. Daarna komen de reizen van Odysseus en zijn zoon aan de orde. Aan de hand van dia’s bekijken we de plaatsen waar de twee mannen zouden zijn geweest. Bovendien bespreken we tal van theorieën die er in alle eeuwen zijn geopperd over de locaties van Odysseus’ zwerftochten.

docent: Dhr. drs. H.L. van Dolen heeft vele publicaties en vertalingen uit het Oudgrieks op zijn naam staan en twee boeken over Byzantium.

Voor een jeugdig publiek schreef hij Op naar de Olympos! En in 2013 kreeg hij de Oikos-publieksprijs. cursusdata: 6, 13, (niet 20), 27 november; 4, 11 december 2015 (5). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: A anbevolen: Hein. L van Dolen (2006), Odysseus. Lunteren: Hermaion. cursusprijs: € 132,50

20

3G5 311 Universiteit Utrecht

Vakantie op de Wadden?

Niet zonder hun geschiedenis

De kaart is van Christiaan Sgroten, koninklijk geograaf (ca.

1570)

Kennis van de geschiedenis van Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog: een must voor iedere ontwikkelde toerist en Waddenliefheb­ ber. De cultuurhistorie van de eilanden kan de laatste tijd rekenen op warme belang­stelling van onderzoekers, schrijvers en lezers. Het unieke van de Wadden­ eilanden wordt bepaald door twee soorten erfgoed: natuur en cultuurhistorie. Hun natuur is als werelderfgoed steeds meer gewaarborgd. Maar er bestaat nog geen cultuurhistorisch verhaal dat cultuur en historie van de vijf Nederlandse Waddeneilanden, van prehistorie tot nu, in hun samenhang en verschillen presenteert. Dat verhaal vertellen de schrijvers van het recent verschenen Geschiedenis van de Wadden in vier colleges.

Anne Doedens en zijn co-auteur Jan Houter gaan in vier colleges in op historische verschillen en overeenkomsten tussen de Waddeneilanden. Zij spreken over eilanderfeesten en talen, verdwenen eilanden en dorpen, oude kerken, walvisvaart, jutters, strandingen en reddingen (en niet alleen de Lutine), over Slauerhoff en Wolkers, over boortorens en oefenterreinen, over Georgiërs en bunkers, over vuurtorens (en niet alleen de Brandaris) en over nog veel meer dat de eilanden bindt en van elkaar onderscheidt. Daarbij komen in beeld en geluid ook de eilandbewoners zelf aan het woord. In de colleges wordt gebruik gemaakt van fraai beeldmateriaal.

docenten: Dhr. dr. A. Doedens was docent Nieuwe Geschiedenis bij de Vrije Leergangen/Vrije Universiteit Amsterdam en het Nutsseminarium van de Universiteit van Amsterdam. Dhr. J.J. Houter is eiland­bewoner en dé kenner bij uitstek van de historie van de Wadden­eilanden en van Vlieland in het bijzonder. Samen publiceerden Doedens en Houter over de Gouden Eeuw en de Wadden en de geschiedenis van Vlieland. cursusdata: 12, 19, 26 november; 3 december 2015 (4). tijd: Donderdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Het studiemateriaal stellen de beide docenten digitaal ter beschikking.

Aanbevolen: Anne Doedens en Jan Houter (2015), Geschiedenis van de Wadden.

Zutphen: Walburg Pers. cursusprijs: € 106,21

4H5 312 Universiteit voor Humanistiek

Van Mozes tot Nietzsche

Zes denkers tussen humanisme en christendom

Virgin Annunciat van Antonello Da Messina (1476). In: Palazzo Abatellis, Palermo.

In deze zesdelige cursus bestuderen we de geschiedenis van een spannende en onverwachte verbinding: die tussen humanisme en christen­ dom. Het is een geschiedenis die teruggaat tot de klassieke Oudheid. Zes bekende denkers – filosofen en theologen – passeren de revue. We zullen ontdekken hoe hun werk bewust of onbewust laveert tussen een spirituele en een aardse, en een religieuze en een seculiere visie op het leven en op de wereld.

Gaandeweg komen we tot een onverwachte ont­ dekking: het geloof in de mens en het afscheid van de goden zijn in het humanisme van Aristoteles, maar ook in het geloof van Mozes opgekomen.

We vinden ze bij de verkondiger van de dood van God, Nietzsche, maar evengoed bij de theoloog en predikant Schleiermacher.

De cursus bestaat uit korte colleges van de docent en bestudering van fragmenten uit het werk van de zes denkers. Het geheel wordt geïllustreerd aan de hand van veel beeld en muziek. De zes thema’s en denkers zijn: Mozes, Aristoteles, Dionysius de Areopagiet, Eckhart, Schleiermacher en Nietzsche.

Deze cursus is een vernieuwde versie van haar voorganger ‘Christendom, Humanisme en Atheïsme’ en zal qua inhoud deels overlappen. Het maximum aantal deelnemers is 55.

docent: Dhr. dr. L. ten Kate is universitair docent Religiewetenschap en Cultuur- en Godsdienstfilosofie aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht. cursusdata: 5, 12, 19, 26 november; 3, 10 december 2015 (6). tijd: Donderdag 13.00 - 15.00 uur. plaats: Binnenstad Utrecht. Zodra de locatie bekend is, wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: A an te schaffen boek: Laurens ten Kate, Marcel Poorthuis (red.) (2015), 25 Eeuwen theologie. Teksten en toelichtingen. Amsterdam: Boom. Daarnaast levert de docent ter ondersteuning bij alle colleges een PowerPointpresentatie. Deze worden na afloop aan de cursisten per e-mail toegestuurd. cursusprijs: € 159,-

22

3K5 3 Universiteit Utrec Driedelige Leergang ‘Architectuurgeschieden

Moderne architectuur (1850-heden) Kunst of ‘sociale machine’?

“Ik zie architectuur niet als kunst, maar als een sociale machine”, aldus architect Ben van Berkel dit voorjaar in NRC Handelsblad. Zijn uitspraak brengt ons midden in het architectuurdebat dat al sinds de negentiende eeuw in architecten­k ringen wordt gevoerd. Kan architectuur het leven van mensen nu wel of niet beïnvloeden? Of tenminste een beetje aangenamer maken?

Wat is goede architectuur voor de eigen tijd? Vanaf de vijftiende tot ver in de achttiende eeuw waren de regels van Vitruvius norm en toetssteen. Maar onder invloed van het verlichtingsdenken golden zijn richtlijnen niet langer als absolute waarheid. Welke betekenis werd sindsdien gehecht aan schoonheid in architectuur? Of ging moderne architectuur vooral over functioneel ontwerpen en gebruik ‘De Rotterdam’, Rem Koolhaas (2013) maken van wat technisch mogelijk was? Hoe reageerde architectuur op ontwikkelingen in de maatschappij, op Dit is de derde wetenschappelijke inzichten, technologische en demografische ontwikke­ cursus van lingen, en op politieke en economische omstandigheden? Welke betekenissen de Driedelige werden nagestreefd? En wie maakten architectuur eigenlijk: architecten, Leergang overheden, particuliere opdracht­gevers of wellicht zelfs de architectuurcritici?

‘Architectuur- Deze cursus hoopt inzicht te geven in architectuurdebatten vol idealen en geschiedenis’. pragmatiek, door kritisch te analyseren wat door architecten in de laatste De cursus is anderhalve eeuw is ontworpen: gebouwen, stedenbouwkundige plannen en ook goed los te landschaps­a rchitectuur. Ook de theoretische en maatschappelijke context volgen. komen aan bod. docent: Mw. drs. I.B.S. van Koningsbruggen is docent Architectuur­ geschiedenis en Erfgoedstudies aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en adviseur op het gebied van erfgoed, monumenten en ruimtelijke kwaliteit. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15 (excursie), (niet 22), 29 oktober; 5, 12 november 2015. (8) Aan de excursie op 15 september kunnen ook mensen deelnemen die minder goed ter been zijn. tijd: Donderdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Cursisten ontvangen van elk college een samenvatting in woord en beeld, inclusief literatuuraanbevelingen. cursusprijs: € 212,23

2K5 314 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Beroemde opera’s uit de negentiende eeuw

Opera: Les Troyens van Berlioz

In operatheaters overal ter wereld zijn het vooral de opera’s uit de negentiende eeuw, de tijd van de Romantiek, die keer op keer op het repertoire staan. De werken van componisten als Rossini, Donizetti, Bellini, Verdi, Puccini en Bizet blijven onverminderd populair. Alle reden dus om in een HOVO-cursus eens stil te staan bij opera’s uit deze eeuw, en aandacht te schenken aan enkele beroemde werken.

Het maken van keuzes blijft ook nu discutabel, maar de opera’s die zeker een bespreking krijgen zijn alle - om uiteenlopende redenen - van belang: zij behoren tot opmerkelijke stromingen in de negentiende eeuw. Tegelijk zijn zij representanten van de opera in landen als Italië, Frankrijk en Duitsland.

Na een kort historisch overzicht van het genre opera in de negentiende eeuw staan de volgende opera’s centraal: Beethoven, Fidelio; Bellini, Norma; Berlioz, Les Troyens; Verdi, Rigoletto; Moessorgski, Boris Godoenov; Bizet, Carmen; Puccini, La Bohème; Tsjaikovski, Jefgeni Onegin.

Vooral uit deze acht opera’s zullen uitvoerige fragmenten worden toegelicht en via dvd-opnamen te zien zijn. Uit een achttal andere opera’s zullen dat korte fragmenten zijn. Op deze wijze kan een overzicht worden geschetst van zeer uiteen­lopende en boeiende opera’s uit de negentiende eeuw.

Voor deelname aan de cursus is geen muzikale voorkennis vereist.

docent: Dhr. drs. C. Verhamme gaf in de voorbije jaren bij HOVO Utrecht cursussen over voornamelijk opera en kerkmuziek. cursusdata: 25 september; 2, 9, 16 (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20 november 2015 (8). tijd: Vrijdag 13.00 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een aparte reader samengesteld die in de eerste les te koop zal zijn. cursusprijs: € 212,-

24

3K5 315 Universiteit Utrecht Leergang ‘Kunst- en cultuurgeschiedenis’

De kunst van kerk, adel en vermogende burgers Over romaanse, gotische en vroege-renaissancekunst in Europa

Portret van een jong meisje, Petrus Christus (ca.1470)

Deze cursus is deel 4 van de achtdelige Leergang ‘Kunst- en cultuur-geschiedenis’. De cursus is ook goed los te volgen.

Vooroordelen beheersen ons beeld van de kunst die tussen 1100 en 1500 is gemaakt. Zo zou de kerk in haar eentje de middeleeuwse kunst bepalen en spelen de behoeftes van rijke burgers in opkomende steden en fijnbesnaarde hovelingen hoegenaamd geen rol. Vanuit het niets luidt Leonardo da Vinci van de ene op de andere dag de renaissance in met de schetsen van zijn verlichte en wereldse uitvindingen. Niets is minder waar.

In zes hoorcolleges en een excursie laat deze cursus zien wat en wie de kunst in de late middeleeuwen en vroege renaissance hebben bepaald. Bisschoppen, theologen, bedel­ ordes, boetepredikers, hervormers, vorsten, hovelingen en puissant rijke burgers hebben invloed gehad op de vorm­ geving van kunst en de manier waarop die werd vervaardigd.

Ook dat laatste aspect komt in de colleges aan bod.

Overigens valt het onderscheid tussen middeleeuwen en renaissance niet scherp te trekken. Al in de dertiende en veertiende eeuw drukken vorsten en burgers hun stempel op de kunst. En tijdens de renaissance blijken nog steeds eeuwenoude religieuze en filosofische opvattingen over het kosmische wereldbeeld van kracht.

docent: Mw. dr. K. Nieuwenhuisen is kunst- en cultuurhistoricus en doceert Kunstgeschiedenis aan verschillende universiteiten en HOVO-instellingen. Ze werd door studenten genomineerd voor de Onderwijsprijs 2011-2012 van de Universiteit Utrecht. Sinds 2013 is zij directeur van Bureau voor kunst- en cultuurgeschiedenis art+context (www.artcontext.nl). cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13, 20 (excursie) november 2015 (7). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Zeer gewenst: Ernst H. Gombrich (1995), The Story of Art (Nederlandse vertaling: Eeuwige Schoonheid). cursusprijs: € 185,50 25

2K5 316 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Eerste deel van tweedelige Leergang ‘Kunstgeschiedenis’

Negentiende-eeuwse kunst nader bekeken

Kunstliefhebber

Deel 2: ‘Twintigste-eeuwse kunst nader bekeken’ wordt in voorjaar 2016 gegeven. Deze cursussen kunnen ook los gevolgd worden.

Filosofie, muziek, literatuur: alles heeft zijn invloed op de beeldende kunst. In deze cursus schetsen we deze ontwikke­ ling in Europa in de negentiende eeuw. Dit doen we aan de hand van boeiende verhalen, bijzondere licht­beelden, sfeer­ volle muziek en pakkende filmfragmenten.

We beginnen met de periode van de Verlichting en de denkbeelden van de filosofen Kant, Voltaire en Rousseau.

De maatschappelijke onrust die volgde op de Verlich­ ting bereikte zijn climax met de Franse Revolutie. Deze historische ideeën en gebeurtenissen vonden hun weerslag in onder andere de muziek van Beethoven, de architectuur van Haussmann en de schilderkunst van meesters als Jean Dominique Ingres en Jacques Louis David.

In de opeenvolging van kunststromingen als de Romantiek, het Realisme, het Impressionisme en de Art Nouveau weerspiegelt zich het ontstaan van de moderne kunst. We bespreken meesters als Vincent van Gogh, Paul Gauguin en Auguste Rodin in relatie tot de kunstgeschiedenis in Neder­ land, met kunstenaars als Isaac Israëls, Jan Toorop en George Hendrik Breitner. We kijken naar de invloed van de uit­ vinding van de fotografie en de film op de beeldende kunst.

In zes bijeenkomsten zien we dat de negentiende eeuw een uiterst boeiende en sprankelende periode was, waarin de moderne wereld langzaam maar zeker gestalte kreeg.

docent: Dhr. drs. J. Versteegh is kunsthistoricus en beeldend kunstenaar.

Hij was in het verleden onder meer werkzaam als docent Tekenen en Vormgeving aan de Hogeschool van Utrecht en als docent Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Tegenwoordig werkt hij als kunsthandelaar binnen Pygmalion Beeldende Kunst te Maarssen en als publicist (o.a. Collect/Kunst & Antiek Journaal).

Hij heeft diverse kunstboeken geschreven, veelal over Nederlandse kunst uit de periode 1880-1940. cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18 november 2015 (6). tijd: Woensdag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Digitaal lesmateriaal wordt opgestuurd. cursusprijs: € 159,26

1K5 317 Hogeschool Utrecht Tweedelige Leergang ‘Stedenbouw’

Europese stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw Beeldverhalen over steden, macht, ontwerpers en utopisten

De stad als collage volgens Aldo Rossi

Deze cursus is een gedeeltelijke herhaling van die uit najaar 2013.

Deze cursus is de tweede van de Leergang ‘Stedenbouw’, maar kan ook los gevolgd worden. In het voorjaar van 2016 wordt bij deze cursus een meerdaagse excursie naar Berlijn aangeboden samen met HOVO Rotterdam.

Na een lange periode van stilstand en verval beginnen Europese steden tijdens de Industriële Revolutie aan een ongekende groei. Machthebbers en ont­werpers vinden elkaar in het scheppen van orde en ontwikkelen utopische visies op de stad.

Aan de hand van plattegronden, foto’s en tekeningen gaan we het hebben over de stedenbouwkundige ont­w ikkelingen in verschillende Europese (hoofd)­ steden. De beelden, verhalen en analyses leren ons om deze op een andere manier te bekijken.

We bezien de monumentale stad volgens Haussmann in Parijs en diens tegenpool Cerdà in Barcelona.

We bespreken verschillen in de ont­manteling van vesting­werken in Wenen en Kopenhagen. Via het Berlijn van Hobrecht, Speer en de muur blikken we naar de huidige tijd. We zien wat de squares van Londen te maken hebben met de tuinstadgedachte van Howard en zijn invloed in Tel Aviv. En hoe de functionele stad er volgens Garnier en Le Corbusier uit diende te zien, met een uitstapje naar Chandigarh in India. We hebben het over het Brussel van Leopold II en de Europese stad, om uiteindelijk af te sluiten met Olympische stedenbouw. Elke stad blijkt een collage te zijn van verhalen en ruimtelijke ingrepen die de moeite waard zijn om te begrijpen en te beleven.

docent: Dhr. ing. P. Kurstjens werkte als stedenbouwkundige in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Tilburg en heeft een advies­ bureau. Hij doceerde Geschiedenis van de Stedenbouw aan de NHTV in Breda (Urban Design) en aan verschillende andere hogescholen, waaronder Hogeschool Utrecht. cursusdata: 18, 25 november; 2, 9, 16 (niet 23, 30) december 2015; 6, 13, 20 januari 2016 (8). tijd: Woensdag 10.00 - 12.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Tegen kostprijs worden tijdens de colleges hand-outs van de PowerPoint­ presentaties, cruciale teksten en een lijst met aanbevolen literatuur uitgereikt. cursusprijs: € 212,27

2K5 318 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Leven en werk van bijzondere culturele vrouwen

Zelfportret van Helene Schjerfbeck, 1915

Na het succesvolle eerste deel van het werk van bijzondere vrouwen vorig jaar, staan we dit seizoen stil bij het werk van acht andere bijzondere vrouwen op het gebied van cultuur.  Gertrude Jekyll (1843-1932), een Engelse tuinarchitecte die de planten zag als een verfdoos. Nog steeds vormen haar tuinontwerpen een belangrijke inspiratiebron.  Karin Larsson (1859-1928), een Zweedse kunstenares die schilderde, weefde en meubels ontwierp. Zij was een van de pioniers van de binnenhuisarchitectuur.  Helene Schjerfbeck(1862-1946), een Finse kunstenares die vooral beroemd werd door haar zelfportretten.  Käthe Kollwitz (1867-1945), een Duitse grafisch kunstenares die beeldhouwwerken maakte en schilderde, met vooral sociale thema’s.  Madeleine Vionnet (1876-1975), een Franse sociale vernieuwer op het gebied van de mode.  Tove Jansson (1914-2001), een Zweedse auteur en illustrator.  Georgia O’Keeffe (1887-1986), een Amerikaanse kunstenares wiens werk een baanbrekende positie innam in Amerika.  Marlene Dumas (1953), een Zuid-Afrikaans-Nederlandse schilder die in 2014 kunstenares van het jaar was.

Het is een gevarieerde cyclus die ook een indruk geeft van maatschappelijke achtergronden.

Voor liefhebbers: een reis naar Mexico met onder andere een bezoek aan het huis van Frida Kahlo.

docent: Mw. drs. L. le Blanc is docente, conservator bij het Museum Stadskasteel Zaltbommel en eigenaar van Elysium Cultuur Producten. Zie www. lisetteleblanc.nl cursusdata: 25 november; 2, 9, 16 (niet 23, 30) december 2015; 6, 13, 20, 27 januari 2016 (8). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: De docente neemt elke les literatuur mee ter inzage. cursusprijs: € 212,28

3K5 319 Universiteit Utrecht

Ontwerpen is één ding

maar besluitvorming voor elkaar krijgen is pas echt een ding

Kop van Zuid

Hoe is het besluit voor de bouw van de Erasmusbrug genomen? Wat was nodig om te zorgen dat de tunnel bij de Leidsche Rijn er ook werkelijk kwam? Met andere woorden: hoe ziet de strategie eruit om goede plannen door de democratische besluit­vorming heen te begeleiden?

Goede en voldoende initiatiefnemers De initiatief­nemers zijn natuurlijk belangrijk. Maar zijn dat wel de juiste partijen om zo’n project te starten?

Unaniem accepteren Er moet een voorstel komen over de werkwijze waarmee initiatiefnemers en overige partijen kunnen instemmen. Een reële ambitie en een wenkend perspectief zijn nodig.

Financial engineering Een onderbouwde strategie dat het hele voornemen ook te financieren is mag niet ontbreken.

Participatie Participatie is een van de beste redenen voor succes, mits goed toe­ gepast en georganiseerd. Niets is desastreuzer dan het vertrouwen beschamen.

Organisatie en verantwoordelijkheden Voor de toekomstige organisatie en voor haar bevoegdheden bij de uitwerking/uitvoering moet ook een voorstel komen.

De verdeling van verantwoordelijkheid speelt een uiterst belangrijke rol.

Uitvinding Natuurlijk moet het allemaal kloppen en uit te leggen zijn. Toch staan en vallen besluiten ook met inhoud die tot de verbeelding spreekt.

Bijvoorbeeld: verrassingen die urgenties helpen oplossen, of een meerwaarde die boven vakmanschap en uniciteit uitgaat.

docent: Mw. prof. dr. H.E. Bakker is landschapsarchitect en stedenbouwkundige. Haar bekendste projecten zijn Kop van Zuid en Leidsche Rijn. Zij is eigenaar/directeur van Riek Bakker Advies. Daarvoor was zij directeur Stedelijke Ontwikkeling gemeente Rotterdam, directeur Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting Rotterdam, medeoprichter Bakker en Bleeker en Bakker en Van Rijs, hoogleraar Urban Planning Technische Universiteit Eindhoven en ambassadeur Aanbestedingen ministerie van Economische Zaken. In 2014 ontving zij de ARC Oeuvre Award. cursusdata: 17, 24 november 2015 (2). tijd: Dinsdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Aanbevolen: google voorafgaand aan de cursus op ‘Erasmusbrug’ en ‘Leidsche Rijn’ cursusprijs: € 53,29

3L5 320 Universiteit Utrecht

James Joyce

Portrait of the Artist as a Young Man

James Joyce als kleuter in 1888

James Joyces eerste roman, A Portrait of the Artist as a Young Man, is minstens zo belangrijk voor de ontwikkeling van de moderne roman als zijn meesterwerk Ulysses. Toen deze in 1916 verscheen, schokte hij door de originaliteit van de com­ positie, en door de openhartigheid waarmee de intellectuele, morele en seksuele ontwikkeling van de hoofdpersoon, Joyces alter ego Stephen Dedalus, wordt getekend.

Wie Ulysses wil begrijpen, moet kennis hebben genomen van A Portrait, al is het maar omdat Stephen Dedalus ook een van de hoofdpersonen van Ulysses is. Maar ook veel andere personages uit A Portrait keren terug in Ulysses. James Joyce ging er duidelijk van uit dat zijn lezers ook A Portrait hadden gelezen. Niet alleen voor het verhaal, maar zeker ook voor de vorm van Ulysses is kennis van met name het laatste hoofdstuk van A Portrait zelfs onontbeerlijk. Want hier zet Stephen Dedalus zijn esthetische theorie uiteen.

Ulysses wordt moeilijker gevonden en daarom gaat daar de meeste aandacht naar uit. Maar A Portrait is ook als zelf­ standig werk boeiend, briljant en beslist moeilijk genoeg om een grondige ‘close reading’ waard te zijn. Dit doen wij in de cursus, met daarnaast uitvoerige aandacht voor de complexe achtergrond van deze modernistische Bildungsroman.

docent: Dhr. prof. dr. P.J. de Voogd is emeritus hoogleraar Engelse Letterkunde, Universiteit Utrecht cursusdata: 14, 21, 28 september; 5, 12, (niet 19), 26 oktober; 2, 9 november 2015 (8). tijd: Maandag 13.15 - 15.00 uur. plaats: University College, Prins Hendriklaan, Utrecht. Zodra de exacte locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Zeer gewenst: James Joyce (2008) A Portrait of the Artist as a Young Man, ed. Jeri Johnson. Oxford World’s Classics. cursusprijs: € 212,30

3L5 321 Universiteit Utrecht Driedelige Leergang ‘De Spaanse Passie’

Modern Spanje

De afbrokkeling van stereotypen

Volver van regisseur Pedro Almodóvar. © EL DESEO, D.A, S.L.U Foto: Paola Ardizzoni y Emilio Pereda.

Deze cursus is de laatste van de driedelige Leergang ‘De Spaanse Passie’ en kan ook goed los worden gevolgd.

Dit derde deel van de leergang De Spaanse Passie gaat over het moderne Spanje vanaf de democratische transitie in de jaren zeventig. Na jaren van dictatuur, isolement en economische teruggang verandert Spanje ingrijpend. Het land moderniseert zijn politieke en maatschappelijke structuur, doet zijn intrede in Europa, schept de basis voor een welvaartsstaat en maakt een periode van economische welvaart en maatschappelijke veranderingen door. En enkele jaren geleden werd het land zwaar geraakt door de internationale crisis...

De invloed van Spanje binnen Europa valt echter niet weg te denken. In heel Europa lezen mensen Spaanse literatuur – al dan niet in vertaling – en kijken naar Spaanse films en flamencovoorstellingen. Spaanse architecten en Spaanse culinaire specialiteiten zijn gemeengoed geworden en maken onder­ deel uit van onze moderne Europese cultuur.

De docenten in deze cursus richten zich allereerst op de Spaanse cultuur en literatuur, maar ook de geschiedenis en de belangrijkste maatschappelijke en artistieke ontwikkelingen van deze periode krijgen de nodige aandacht.

Er is specifieke aandacht voor de moderne architectuur in Spanje en voor de Spaanse film. Schrijver en oud-correspondent Hans-Maarten van den Brink zal zijn persoonlijke visie geven op het moderne Spanje.

docenten: Coördinatoren: mw. drs. I.C. Lorda, directeur van het Instituto Cervantes en dhr. dr. R. Fagel, universitair docent Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Docenten: dhr. prof. dr. M. Steenmeijer, hoogleraar Spaans, literatuurcriticus en vertaler en mw. drs. A. Lumbreras, studiecoördinator, beiden Radboud Universiteit Nijmegen; dhr. dr. E. Storm, universitair docent Geschiedenis, Universiteit Leiden; mw. drs.

S. Roelofs, architectuurhistoricus van Building Stories; dhr. drs. H-M van den Brink, schrijver en medewerker van het Mediafonds; mw. dr. J. Hulst, programmamanager, Haagse Hogeschool en vertaalster van Spaanse literatuur. cursusdata: 29 september; 6, 13, (niet 20), 27 oktober; 3, 10, 17, 24 november (8). tijd: Dinsdag 15.15 - 17.00 uur. plaats: Instituto Cervantes, Domplein 3, 3512 JC Utrecht. studiemateriaal: A anbevolen literatuur: M. Steenmeijer (2009), Moderne Spaanse en SpaansAmerikaanse literatuur. Een geschiedenis. Amsterdam: Wereldbibliotheek; R. Fagel en E. Storm, ed. (2011), Het land van Don Quichot: De Spanjaarden en hun geschiedenis, Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep. cursusprijs: € 212,31

2L5 322 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Tweedelige Leergang ‘Karakterdames’

Karakterdames II

Beeldvorming van vrouwen door de eeuwen heen

Halina Zalewska, Biotoop 2012 (halinazalewska.nl)

Deze cursus is de tweede van de Leergang ‘Karakterdames’.

Deze cursus kan ook goed los worden gevolgd.

Karakterdames II gaat over een nieuwe keur aan vrouwen, door tijd en plaatsen heen. Vrouwen die iets uitgevochten hebben, en vooral vrouwen die iets nagelaten hebben: een tekst, een levenshouding of een verhaal. Want een vrouw die schrijft, die blijft. En ook een vrouw over wie geschreven wordt. Vijf vrouwen, vijf bijeenkomsten. Ik stel ze graag aan u voor: Maria van Nazaret (rond jaar 0), Murasaki Shikibu (11e eeuw), Tesselschade Roemer Visscher (17e eeuw), Elizabeth Cady Stanton (19e eeuw) en Andreas Burnier (20e eeuw).

Ze nemen ons mee naar bijbeltijd én oude cultusplaatsen: van Japan in de 11e eeuw naar het Muiderslot in de 17e eeuw, van 19e eeuws Engeland waar een vrouw zelf de bijbel gaat lezen naar de 20e eeuw waar een vrouw al schrijvend op zoek gaat naar zichzelf en de ziel. Centraal staan hun levenskeuzes. Hoe hebben zij ons mens- en vrouwbeeld verder ontwikkeld t.o.v. de mannen om hen heen?

De cursus telt 5 bijeenkomsten, waarbij telkens een van deze vrouwen centraal staat in tekst- en beeldmateriaal.  7 oktober: Maria van Nazaret en moedergodinnen,  14 oktober: Murasaki Shikibu en prins Genji,  28 oktober: Tesselschade en de Muiderkring,  4 november: Elizabeth Cady Stanton en haar Womens Bible,  18 november: Andreas Burnier en de Platoclub.

docent: Mw. drs. F. Dekkers studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde in Leiden en later Theologie. Zij was vijftien jaar werkzaam in het middelbaar onderwijs voor de vakken Nederlands, Wereldliteratuur en Levensbeschouwing. Aan de Hogeschool van Amsterdam gaf zij colleges Kunst en Levensbeschouwing. In 1997 richtte zij haar Bureau Beeldzin op (www.beeldzin.nl). Bovendien is zij redacteur bij Uitgeverij Abdij van Berne in Heeswijk. voorkennis: Interesse in bijbel, kunst en literatuur. Bereidheid zich te verdiepen in teksten uit andere tijden en plaatsen, én daarover in gesprek te gaan. cursusdata: 7, 14, (niet 21), 28 oktober; (niet 4), 11, 18 november 2015 (5). tijd: Woensdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Er zullen in de loop van de cursus teksten met achtergronden, vertalingen en hand-outs worden uitgedeeld. cursusprijs: € 132,50 32

3L5 323 Universiteit Utrecht Driedelige Leergang ‘Dantes Divina Commedia’

Paradiso: reis door Dantes hemel

Dante en Beatrice op weg naar de maan (Par. 2: 22-24; manuscript 15e eeuw).

Deze cursus is deel 3 van de Driedelige Leergang over ‘Dantes Divina Commedia’. Deze cursus kan ook goed los worden gevolgd.

In zijn Divina Commedia doet Dante Alighieri verslag van een tocht door het hiernamaals die hij in het jaar 1300 gemaakt zou hebben. Dante, verteller én hoofdpersoon, maakt je als lezer deelgenoot van zijn reis door de trechter van de hel, een oord van angst en verschrikking waar zondaars eeuwig verblijven (boek I); langs de louteringsberg, waar zielen zich ontdoen van aardse smetten (boek II); door de negen hemelsferen, vol gelukzalige zielen, om uiteindelijk het volmaakte goddelijke te aanschouwen (boek III).

In deze cursus maken we kennis met het derde boek van de Divina Commedia, de hemel. Dit rijk, waar uit­verkoren en gelouterde zielen voor eeuwig in gelukzaligheid leven, bestaat uit negen sferen (waaronder die van de zeven planeten), die rondom de stilstaande aardbol wentelen.

Omhooggetrokken door de ogen van zijn nieuwe gids Beatrice stijgt Dante op vanaf de top van de louteringsberg, richting hemelse sferen.

Aan de hand van de tekst van de Commedia zelf en van beeldmateriaal dat later is ontstaan, stijgen ook wij op en laten ons meevoeren naar de aanblik van het ultieme licht: l’amor che move il sole e l’altre stelle (Par. 33: 145).

docent: Mw. dr. J.A.M. van der Helm is universitair docent bij de opleiding Italiaanse taal en cultuur, Universiteit Utrecht. cursusdata: 8, 15, (niet 22), 29 oktober, 5 november 2015 (4). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Zeer gewenst: een vertaling van de Divina Commedia, bijvoorbeeld: Dante Alighieri (1987 of later), De goddelijke komedie. cursusprijs: € 106,-

33

3M5 324 Universiteit Utrecht

Godsdienst, geloof, spiritualiteit Op zoek naar een bruikbare visie op religie

Halverwege de zeventiende eeuw werd Baruch de Spinoza – de grootste filosoof die Nederland heeft gekend – door zijn Amsterdamse Joodse gemeenschap verbannen en vervloekt vanwege zijn kritische overdenking van religie. We zijn nu ruim drie eeuwen verder. Drones vliegen ons om de oren en satellieten verkennen ons zonne­stelsel.

Maar religie, religieuze conflicten en religieus gelegitimeerde levensbeschouwingen en vijand­ beelden zijn nog steeds hardnekkige verschijnselen, in Nederland en wereldwijd. Inmiddels hebben mensen in Europa massaal de kerken verlaten en ze sprokkelen vaak hun eigen ‘spiritualiteit’ bij elkaar, op eigen gezag. Elders in de wereld is religie vrij onverwacht een dominante factor in het publieke domein geworden en manifesteert zich dikwijls als onverdraagzaam en gewelddadig.

Wat is religie eigenlijk? Valt er een zinnig onderscheid te maken tussen ‘echte’ (is dat de ‘vreedzame’?) en ‘onechte’ (de ‘gewelddadige’?) varianten van religie?

En zo ja, hoe wijs is het dan om religie ongedifferentieerd ‘heilig’ te verklaren en te willen ‘respecteren’, zoals bijvoorbeeld in de grondwet? Of moeten we toch maar weer het onderscheid gaan maken tussen echte religie (‘geloof ’) en onechte (‘bijgeloof ’), tussen ‘ware religie’ en ‘ketterij’?

Valt er nog een coherent verhaal te vertellen over religie en cultuur? En levert dat meer op dan een academische discussie?

We gaan het proberen.

docent: Dhr. prof. dr. H.J. Tieleman is econoom en antropoloog, emeritus hoogleraar Godsdienstsociologie en oud-decaan van de Faculteit Theologie, Universiteit Utrecht. cursusdata: 15, 22, 29 september; 6 oktober 2015 (4). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: A anbevolen: Karen Armstrong (2005), De strijd om God: Een geschiedenis van het fundamentalisme. Amsterdam: De Bezige Bij. Andere literatuur wordt digitaal als reader beschikbaar gesteld. cursusprijs: € 106,34

3M5 325 Universiteit Utrecht Vierdelige Leergang ‘De Russische ziel’

De ‘Russische ziel’ in de periode 1700-1850 Peter de Grote moderniseert als soeverein vorst begin achttiende eeuw Rusland, met Europa als voorbeeld.

Vanaf deze tijd zien we ook de eerste tekenen van een nationaal besef. Tegelijkertijd consolideert de lijfeigen­ schap zich. Een eeuw later creëert Poesjkin zijn oeuvre en verslaat Rusland Napoleon. Deze oorlog wordt later door Tolstoj in zijn Oorlog en Vrede indrukwekkend verwoord.

De Franse invasie in Rusland vormt wel een belangrijke reden zich weer af te wenden van Europa. De tsaristische autocratie wordt steeds minder vanzelfsprekend.

Napoleon in Moskou (1812) Radisjtsjev levert kritiek op het beleid van Katharina de Deze cursus is het Grote en enkele decennia later breekt de roemruchte Dekabristenopstand uit. eerste deel van de Deze opstand kan men zien als de voorloper van de Russische Revolutie. vierdelige Leergang De bijeenkomsten hebben de volgende docenten en onderwerpen: Naarden: ‘De Russische Peter de Grote in zijn tijdperk (16 sept.)  Kern: Russische landheren en hun ziel’. De meeste lijfeigenen (23 sept.)  Waegemans: In de voetsporen van Aleksandr Radisjtsjevs colleges zijn nieuw. Reis van Petersburg naar Moskou (1790) (30 sept.)  Leenders: Wording van het Deze cursus kan Russisch nationalisme (7 okt.)  Langeveld: Poesjkin en de romantiek (14 okt.) ook goed los  Brouwer: Napoleon in Rusland (21 okt.)  Langeveld: Oorlog en Vrede van worden gevolgd. Tolstoj (28 okt.)  Naarden: De Dekabristenopstand van 1825 (4 nov.) docenten: Mw. dr. R. Leenders, cursusleider en docent, Culturele Antropologie en dhr. dr. A. Langeveld, oud-docent Russische Taal en Cultuur en literair vertaler Russisch, beiden Universiteit Utrecht; dhr. dr. S. Brouwer, docent Slavische talen en culturen, Rijks­universiteit Groningen; dhr. dr. H. Kern, docent Russische geschiedenis, Universiteit Leiden; dhr. prof. dr. B. Naarden, emeritus hoogleraar Rusland, Universiteit van Amsterdam; dhr. prof. dr. E. Waegemans, docent Russische literatuur en cultuur 18e-20e eeuw, Katholieke Universiteit Leuven. cursusdata: 16, 23, 30 september; 7, 14, 21, 28 oktober; 4 november 2015 (8). tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: R.K. Massie (2014), Peter de Grote; D. Lieven (2009), Rusland tegen Napoleon; J.W. Bezemer (2001), Een geschiedenis van Rusland; E. Waegemans en W. Coudenys (2013), Reis van Petersburg naar Moskou; A. Langeveld en W.G. Weststeijn (2005), Moderne Russische literatuur; L. Tolstoj (2006), Oorlog en Vrede I & II; L. Greenfield (1992), The Scythian Rome: Russia (digitaal beschikbaar); N. Ejdelman (1990), Dekabristen. cursusprijs: € 212,35

1M5 326 Hogeschool Utrecht Tweedelige Leergang ‘Toegepaste psychologie’

Persoonlijkheidsleer Persoonlijkheid is een van de onderwerpen in de psychologie die in het dagelijks leven veel ter sprake komt. Mensen hebben verschillende vragen over hun persoonlijkheid: ‘Hebben wij wel een authentieke kern, wat doe je aan een negatief zelfbeeld, hoe beïnvloed ik mijn emoties, hoe komt het dat iemands persoonlijk­ heid per situatie kan verschillen, wat is een abnormale persoonlijkheidsontwikkeling en wat kunnen wij leren van dieren?’ De persoonlijkheid is de verzameling van kenmerken die het gedrag, de gedachten en de gevoelens van een individu beschrijven. Iedereen in uw omgeving heeft een persoonlijkheid, of het nu gaat om mensen met wie u werkt of in uw privéleven.

In deze cursus maakt u kennis met de theorie van de persoonlijkheidsleer. We kijken ernaar vanuit zes domeinen: het domein van de aanleg, het biologische domein, het intrapsychische en cognitieve domein, het sociale en culturele domein en het domein van de aanpassing. Aan de orde komen de drie klassieke visies op persoonlijkheid: psychoanalyse, humanistische psychologie, en behaviorisme en cognitieve psychologie. Daarnaast worden de systeem­ theorie, de omgevingspsychologie en de biologische psychologie behandeld.

De theoretische achtergronden worden besproken aan de hand van voorbeel­ den uit de praktijk, waarbij ook ruimte is voor uw eigen inbreng.

Deze cursus is een herhaling van die uit najaar 2013 en de tweede van de Leergang ‘Toegepaste psychologie’.

De cursus is een verdieping van de ‘Inleiding in de Toegepaste psychologie’ maar kan ook los gevolgd worden.

docent: Mw. drs. N. Pronk-van den Hoven is onderwijskundig pedagoge en GZ-psycholoog. Ze is oud-docent aan het Seminarium voor Orthopedagogiek van Hogeschool Utrecht, waar ze Pedagogiek en Psychologie doceerde en taal en rekenen bij Omgangskunde.

Ze werkte als psychodiagnostisch onderzoeker op het gebied van leerstoornissen en informatieverwerkingsproblemen, zoals dyslexie en dyscalculie, AD(H)D en gedragsproblemen. cursusdata: 1, 8, (niet 15 en 22), 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november; 3 december 2015 (8). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Zeer gewenst: Jakop Rigter (2010), Het palet van de psychologie. Stromingen en hun toepassingen in hulpverlening en opvoeding. Bussum: Coutinho. cursusprijs: € 212,36

2M5 327 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Ouder worden gaat vanzelf Geef het zijn zin

Gerrit Wolfswinkel (5 jaar) met zijn oudere broer.

Ouder worden doe je levenslang. Toch wordt het begrip ouder worden vooral verbonden aan latere levensfasen en meestal in problematische zin gedefinieerd. Dat heeft alles te maken met onze cultuur, waarin groei en vooruitgang volgens bepaalde (economische, materiële) definities de norm vormen. Door de ouderdomsfase te vergelijken met eerdere levensperioden kan een negatief beeld van verlies en zinloosheid ontstaan.

Veel ouderen zijn zelf ook geneigd om mee te gaan met dit beeld. Iedere levensfase kent echter zijn mooie en moeilijke kanten en is niet in algemene termen te waarderen.

In de ouderdom heb je natuurlijk vaker te maken met onvervangbare of onherstelbare verlieservaringen, zoals gezondheid, vriendschappen en lichamelijke en geestelijke conditie. Maar waar het om gaat is de vraag hoe zulke ervaringen persoonlijk worden beleefd en verwerkt (en zelfs dat is geen constante), en welk effect ze hebben op de ondervonden levenszin.

In deze cursus onderzoeken we aan de hand van verschillende thema’s (relaties, woonomgeving, herinneringen, beeldvorming) via onderlinge gedachtewisseling onze huidige levensfase en het perspectief dat wij hier­ aan verbinden. Hoe ervaren wij ons huidige bestaan, welke verwachtingen en wensen hebben we voor de toekomst, waar liggen mogelijkheden, waar beperkingen en hoe daarmee om te gaan?

docent: Dhr. G. Wolfswinkel studeerde Industriële Vormgeving in Eindhoven, Cultureel Werk in Den Haag en Mensen en Arbeid aan de Voortgezette Opleiding in Amsterdam. Van 1990 tot 2007 was hij docent aan Hogeschool De Horst (Maatschappelijk Werk) in Driebergen. Voor HOVO Utrecht-Amersfoort verzorgde hij cursussen over levensloop en levensfasen, wonen als je ouder wordt en verschillende cursussen over jazz. cursusdata: 2, 9, 16, (niet 23), 30 oktober; 6, 13 november 2015 (6). tijd: Vrijdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Tijdens de cursus wordt een reader uitgereikt. cursusprijs: € 159,-

37

3M5 328 Universiteit Utrecht

Sociale verschillen Erkenning en rechtvaardiging

In een democratie heeft iedereen recht op meedoen en is iedereen in dat opzicht gelijk. Maar iedereen mag ook verschil­ len van anderen. Dat betekent dat er met die verschillen rekening gehouden moet worden. Tegelijk is het bereiken van een compromis tussen die verschillen nodig om te verhinderen dat één claim op de inrichting van de maatschappij dominant wordt. In die zin bestaat er een spanning tussen erkenning van verschillen (een ‘gelijkheid van verschil’) en de noodzaak van een compromis. De vraag is nu welke verschillen met een beroep op dat compromis gerechtvaardigd worden en welke niet.

In deze cursus onderzoeken we hoe democratieën omgaan met dit vraagstuk en op welke grenzen de erkenning van verschillen stuit. Aan bod komen kwesties als de rechtvaardigingen die worden gegeven voor het al dan niet toelaten van verschillen, de waarborgen van de democratische stelsels voor het bestaan van verschillen en de mogelijkheden en beperkingen van demo­ cratieën om verschillen te honoreren dan wel te negeren. In dit verband bespreken we diverse opvattingen over de rechtvaardiging van verschillen, zoals meritocratie, seksisme, racisme en etniciteit. Ook de praktijken die ‘gelijkheid van verschil’ moeten beschermen behandelen we, zoals bestrijding van discriminatie en de handhaving van de rechtsstaat.

docenten: Dhr. prof. dr. R. Maier, emeritus hoogleraar en dhr. dr. W.A.W. de Graaf, oud-universitair hoofddocent bij Algemene Sociale Wetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 11, 18, 25 november; 2, 9, 16, (niet 23, 30) december 2015; 6, 13 januari 2016 (8). tijd: Woensdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Een literatuurlijst wordt aan het begin van de cursus verstrekt. cursusprijs: € 212,38

3N5 329 Universiteit Utrecht

De verborgen attractie van de Aarde

Monitoring van het geomagnetische veld ging vroeger met een kompas.

Deze cursus is deels een herhaling van die uit najaar 2014.

Het kompas kwam rond 1100 AD naar Europa. Een magisch instrument waarvan de naald zich altijd naar hetzelfde punt richtte: de verborgen attractie. Ook al begreep men toen nog niet wat een noordpool was. Pas in 1600 ontdekte Gilbert dat de aarde zélf een grote magneet was.

Wat is nu het aardmagneet­ veld? Waarom werkt een kompas, hoe beschermt het ons leven op aarde?

En kunnen we er nog meer mee doen? Het aardmagneetveld is in gesteente geregistreerd. De studie van het paleomagnetisme vertelt ons over de ‘geodynamo’ in de kern van de aarde, en over de noordpolen die honderden miljoenen jaren geleden het bewijs voor continental drift vormden.

Opvallend is dat het aardmagneetveld op onregelmatige momenten omkeert: Noordpool wordt Zuidpool. Met deze ‘streepjescode’ (magnetostratigrafie) kunnen we gesteenteseries dateren en een uiterst nauwkeurige tijdschaal maken. Met enige moeite kunnen we ook de intensiteit van het veld bepalen tijdens de vroegste geschiedenis van de aarde, ten tijde van het begin van leven.

Aan het eind van de cursus laat een gastdocent zien hoe paleomagnetisme voor heel ander onderzoek wordt gebruikt: een interessante toepassing. We brengen dan ook een bezoek aan het Paleomagnetisch Laboratorium in Fort Hoofddijk, in de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht.

docent: Dhr. prof. dr. C.G. Langereis is hoogleraar Geofysica (paleo­ magnetisme) en hoofd van het Paleomagnetisch Laboratorium Fort Hoofddijk, departement Aardwetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 17, 24 september; 1, 8, 15, 22, 29 oktober; 5 november 2015 (8). tijd: Donderdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Tijdens de cursus worden hand-outs van PowerPointpresentaties, links naar websites en pdf-artikelen op onze website gegeven. cursusprijs: € 212,39

3N5 330 Universiteit Utrecht

Kanker simpel uitgelegd

Uitzaaiing van kankercellen

We krijgen allemaal te maken met kanker, bij onszelf of bij familie of vrien­den. Het is dus goed nieuws dat de kennis over de ziekte drastisch is toe­ genomen, en daardoor de mogelijk­heden tot behande­ling.

Er zijn echter nog aanzienlijke hindernissen op de weg naar volledige genezing. In deze cursus breng ik u op de hoogte van deze nieuwe kennis, waarbij ik moeilijke woorden en wetenschappelijke termen mijd. Ik leg uit hoe kanker ontstaat, welke processen zijn ontregeld en hoe we deze kennis kunnen gebruiken voor een meer gerichte behandeling. Het gaat dus niet over de huidige medische praktijk: ik ben een celbioloog en geen arts.

Een greep uit de onderwerpen: d e mutaties van het DNA die kanker veroorzaken, en de gevolgen daarvan voor het functioneren van eiwitten die het gedrag van onze cellen besturen,  waarom kanker voornamelijk een ziekte van ouderen is,  de effecten van roken en voeding, d e grote verschillen tussen individuele gevallen van kanker, en wat dit betekent voor een meer gerichte therapie,  waarom en hoe resistentie ontstaat tegen behandelingen,  de basis voor immuuntherapie van kanker,  de relatie tussen ontsteking en kanker,  erfelijke vormen van kanker.

docent: Dhr. dr. E. Roos, voormalig hoofd afdeling Celbiologie van het Antoni van Leeuwenhoek/Nederlands Kanker Instituut, Amsterdam. cursusdata: 22, 29 september; 6, 13, 20 oktober 2015 (5). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: A anbevolen: Ed Roos (2013) Kanker, simpel uitgelegd, Amsterdam: Nieuwezijds 2013. cursusprijs: € 132,50 40

3N5 331 Universiteit Utrecht

Het evoluerend heelal Panorama vanuit de ruimte

De astrometrische satelliet GAIA

Deze cursus is een actualisering van de cursus ‘Kosmische evolutie: gezien vanuit de ruimte’ uit najaar 2014.

Het speuren naar de oorsprong en evolutie van allerlei verschijnselen in het ons omringende heelal is zo oud als de mensheid zelf. Niettemin wordt daar in het huidige informatietijdperk in een razend tempo kennis aan toegevoegd. Deze kennis is in belangrijke mate verkregen uit waarnemingen vanuit ruimtevoertuigen.

Die waarnemingen zijn van doorslaggevend belang voor het ontrafelen van de oorsprong en de evolutie van het heelal en voor het begrijpen van ons eigen aardse ecosysteem.

In deze cursus behandelen we de volgende thema’s:  het onderzoek naar de oorsprong en de eigen­ schappen van de in het heelal aanwezige gewone materie, donkere materie en donkere energie,  de groei en verdamping van zwarte gaten, de daarmee verbonden ‘informatie­paradox’ in het heelal en de rol van zwarte gaten in de kosmische evolutie ten gevolge van ‘terugkoppeling’,  het klimaatonderzoek aan de aardse dampkring op planeetschaal,  het onderzoek naar en de bewaking van het aardse ecosysteem.

Speciale aandacht besteden we aan de eerste resultaten van de astro­metrische satelliet GAIA. Deze werpen een nieuw licht op ontstaan en dynamica van ons eigen melkwegstelsel, op de mogelijke vorming van zwarte gaten met massa’s tussen 1000 en 100.000 zonsmassa’s, en op de verdeling van donkere materie.

docenten: Dhr. prof. dr. ir. J.A.M. Bleeker is emeritus hoogleraar Ruimte­ onderzoek aan de Universiteit Utrecht; mw. prof. dr. I. Aben is hoogleraar Atmosfeeronderzoek aan de Vrije Universiteit van Amsterdam; dhr. dr. P. Jonker is senior onderzoeker bij de Radboud Universiteit, Nijmegen. Alle drie zijn ook verbonden aan het SRON, het Nederlands Instituut voor Ruimteonderzoek. voorkennis: Vooronderstelde wiskundekennis op VWO niveau. cursusdata: 22, 29 september; 6, 13, 20, 27 oktober; 3, 10, 17 november 2015 (9). tijd: Dinsdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht-De Uithof. Zodra de locatie bekend is wordt aangegeven op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: Het lesmateriaal komt beschikbaar op een door de docent aangegeven website. cursusprijs: € 238,50 41

3W5 332 Universiteit Utrecht

Tijdmachines: tussen techniek en mythe

Deze cursus staat ook open voor studenten van de Faculteit Katholieke Theologie.

Tijdmachines zijn futuristische apparaten uit het domein van de sciencefiction: staaltjes van technisch vernuft waarmee iemand naar andere tijden reist, en ontworpen door mensen om vergankelijkheid en duur te overwinnen.

Levenden en doden worden even tijdgenoten in een wereld van fantomen. Tijdmachines spreken tot de verbeelding, maar ze bestaan niet.

Tijdmachines die wel bestaan vallen volgens de filosoof René Munnik nauwelijks op. Zo’n tijdmachine in het leven van alledag is het alfabet: de eerste uitvinding waarmee het mogelijk werd het verleden in het heden te laten herleven.

Het geletterde denken overwon ooit de mythe en creëerde een nieuw soort tijd: ‘geschiedenis’. Daarna kwamen er andere tijdmachines bij: fotografie, fonografie, film, sociale media. In woord, beeld en geluid maken we een reis door de tijd.

De snelle technologische ontwikkelingen veranderen ons beeld van de wereld, maar ook de wereld zelf. Ze brengen ons begrip van geschiedenis aan het wankelen en scheppen een nieuwe mythe. De techniek als ‘wereldveranderaar’ heeft grote invloed op ons denken en doen. In deze cursus gaan we in op de relatie tussen techniek en levensbeschouwing.

Gaandeweg worden er twee lijnen zichtbaar: de immense rol van de techniek van het schrift voor de westerse traditie, en de technologische strijd tegen de vergankelijkheid.

docent: Dhr. dr. ing. R.P.H. Munnik is universitair docent Wijsbegeerte aan de Tilburg School of Catholic Theology en bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Twente. cursusdata: 9, 23 september; 7, 21 oktober; 4, 18 november 2015 (6). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Faculteit Katholieke Theologie, Nieuwegracht 65, 3512 LG Utrecht. studiemateriaal: A anbevolen: R. Munnik (2013), Tijdmachines - over de technische onderwerping van vergankelijkheid en duur. Zoetermeer: Klement. cursusprijs: € 159,-

42

2W5 333 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

Een inleiding in filosofie of wijsbegeerte Bij verwondering en verbazing en het stellen van vragen begint de filosofie: het zoeken naar antwoorden op moeilijke vragen en het verlangen naar wijsheid. Vandaar de mooie Nederlandse naam Wijsbegeerte. Het lijkt soms alsof vooral kinderen en ouderen zich nog verwonderen en dat de anderen alles gewoon en vanzelfsprekend vinden.

Voor wie door de poort van verwondering en reflectie de wereld van de wijsbegeerte betreedt biedt deze inleiding een aanzet tot het ongedaan maken van vanzelfsprekendheden en het stellen van trage vragen: levensvragen.

Lang is filosofie een elitaire bezigheid geweest, mede veroorzaakt door de weerbarstige materie en de gevaren die filosofie met zich meebracht vanwege het aan alles twijfelen en het stellen van vragen over politiek en religie. Maar filosofie kan ons ervoor behoeden de kop in het zand te steken en weg te dromen uit dit bestaan. Wijsbegeerte is de moeder van alle wetenschap, de moeder van alle moeders en tegelijk het kind in ons dat verbaasd de wereld inkijkt.

Achtereenvolgens houden we ons bezig met:  verwondering en vanzelfsprekendheid  tijd en geschiedenis  schijn en werkelijkheid taal en tekst  leven en dood  geluk en verdriet  religie en godsdienst  goed en kwaad

docent: Dhr. dr. P. Winkelaar is filosofisch, theologisch en andragogisch geschoold, was werkzaam in pastoraal jongerenwerk en samen­ levingsopbouw en 25 jaar actief in het hoger beroepsonderwijs (De Horst in Driebergen). cursusdata: 23, 30 september; 7, 14, (niet 21) 28 oktober; 4, 11,18 november 2015 (8). tijd: woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Piet Winkelaar (tweede druk 2014), Bouwstenen voor filosofie. Amsterdam: SWP. cursusprijs: € 212,43

3W5 334 Universiteit Utrecht Vijfdelige Leergang ‘De Ethica van Spinoza’

Over de vrijheid bij Spinoza Deel V Ethica Hoe kunnen wij meer vrijheid bereiken?

Deze cursus is het vijfde deel van de Leergang ‘De Ethica van Spinoza’ en behandelt het vijfde deel van Spinoza’s Ethica. De cursus kan ook goed los worden gevolgd.

In de voorafgaande delen heeft Spinoza laten zien hoe het komt dat wij mensen emotioneel zo vaak in de war raken in de omgang met anderen, en in hoe we ons zelf zien. Dat is omdat wij doorgaans een gebrekkig inzicht hebben in de gecompliceerde wereld waarin wij ons bevinden. Wij proberen zoveel mogelijk datgene te doen, waarvan wij ons voorstellen dat het goed voor ons is. En toch kan er van alles misgaan. In Ethica deel V zoekt Spinoza naar uitwegen uit dit doolhof.

Meer rationaliteit is het antwoord, meent hij. Maar welke vorm van rationaliteit bedoelt Spinoza dan en op welke manier zou deze rationaliteit de toch onvermijdelijke emoties kunnen beheersen?

In deel V komt Spinoza bij de beantwoording van deze vragen weer terug op zijn Godsbegrip, zoals hij dat in het eerste deel van de Ethica heeft ontwikkeld. En opnieuw moeten we ons de vraag stellen om welke God het bij Spinoza gaat. Bij hem is God immers datgene wat met de natuur gelijk­gesteld wordt. Maar wat wil dat zeggen?

Met de behandeling van deel V van de Ethica is de cirkel rond. Dat deel maakt af waar deel I mee is begonnen.

docenten: Dhr. dr. J. Scheren is neerlandicus en filosoof; mw. dr. F. Jara Gomez is docent-onderzoeker bij Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht. Beiden hebben diverse Spinozacursussen bij HOVO Utrecht gegeven. voorkennis: We vatten voor de nieuwkomers in het eerste college de voorafgaande Ethica-delen samen; tijdens de cursus verwijzen we regelmatig naar Ethica I. cursusdata: 23, 30 september; 7,14, (niet 21), 28 oktober; 4, 11, 18, 25 november; 2 december 2015 (10). tijd: Woensdag 14.00 - 16.00 uur. plaats: University College, Dining Hall-Lounge, Maupertuusplein 1, 3584 EE Utrecht. studiemateriaal: A an het begin van de cursus wordt een syllabus uitgedeeld. cursusprijs: € 265,-

44

2W5 335 Hogeschool Utrecht-Amersfoort Tweedelige Leergang ‘Filosofische wandelingen’

Filosofische wandelingen deel I

Traag stromende Heelsumse beek, Oud-Wolfheze

Dit is een vervolg op eerdere cursussen landschaps­ filosofie, maar instappen is geen probleem.

Er is in de afgelopen eeuw een grote afstand ontstaan tussen de comfortabele binnen­ sferen en ‘het buiten’ (Sloterdijk). Het buiten is feitelijk een voortzetting geworden van het binnen met andere middelen. We gaan op zoek naar de verschillende manieren waarop in het verleden over het landschap is nagedacht.

In Amersfoort wandelen we van de stads­ muren naar Randenbroek en volgen de eerste wandelaars die vanaf 1800 letterlijk naar buiten traden. Op de stuwwal van Nijmegen zien we hoe Romeinen voor het eerst ‘high tech’ instrumenten tussen mens en landschap plaatsten en radicale ingrepen pleegden. We praten over epicuristen en stoïcijnen die toen al de relatie met de natuur wilden herstellen. We volgen de wandelroutes van de franciscanen die zich onderscheidden in hun relatie met de natuur, en wandelen langs de IJssel waar de Moderne Devotie tot bloei kwam. In de Kennemerduinen gaan we op zoek naar de oorsprong van de Hollandse landschapsschilderkunst.

Filosofen en mystici die aan bod komen: Epicurus, Marcus Aurelius, Ockham, Augustinus, Ruusbroec, Groote, Cusanus, Descartes, Spinoza.

docent: Dhr. drs. E. Brinckmann studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, is als docent Arbeids- en Organisatie­filosofie verbonden geweest aan Hogeschool de Horst, de Academie voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg en als gastdocent aan de Universiteit voor Humanistiek. Werkt in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/PRI en is medebeheerder van landgoed het Lankheet in Twente. cursusdata: 25 september; 2, 9, 16, 23 oktober (5, waarvan 4 wandeldagen) 25 sept. 10-12 uur: kennismaking, inleiding thema en reisafspraken. Overige data: gezamenlijk reizen per trein naar gemakkelijk bereikbare locaties, gezamenlijk per auto naar andere locaties. tijd: Vrijdag 10.00 - ± 16.00 uur. benodigdheden: Wandelschoenen, wandel/regenkleding, dagrugzak en eigen proviand. Wisselend terrein, afstanden 10-15 km. Goede conditie vereist! plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort studiemateriaal: E. Brinckmann (2015), Filosofische wandelingen, een denkgids voor buiten. KNNV. cursusprijs: € 238,50 45

1W5 336 Hogeschool Utrecht Driedelige Leergang ‘Politiek, filosofie & journalistiek’

Politieke filosofie van polis tot nu Denken over samenleving, macht en idealen

‘En afspraken zonder het zwaard zijn louter woorden, die geen enkele mens veiligheid kunnen bieden’ (Thomas Hobbes in Leviathan)

Deze cursus is deel 2 van de Leergang ‘Politiek, filosofie & journalistiek’. De cursus kan ook goed los worden gevolgd.

De politieke filosofie denkt diepgaand en goed beargumenteerd over macht en idealen. Over de ‘goede’ samen­ leving en de aangewezen weg waarop deze bereikt kan worden. Of juist over de onmogelijkheid om de ‘polis’ perfect te laten zijn en over het aanmodderen met schaarse middelen. In deze cursus verkennen we de ideeën van een zestal denkers, hun mens- en hun wereld­ beelden, hun overeenkomsten en hun verschillen. Daarmee maken we ook een reis door de geschiedenis van het politiek-filosofische denken, steeds met het oog op heden en toekomst van onze samenleving.

We gaan in deze cursus in op vragen als: Hoe bepaal je wat de ‘juiste’ politieke gemeenschap is? Wie leidt deze idealiter?

Welke middelen zijn geoorloofd om politieke doelen te bereiken? We beantwoorden deze en andere vragen aan de hand van de volgende zes denkers: Plato, Machiavelli, Hobbes, Mill, Nietzsche en Marx. Onder verwijzing naar deze klassieke denkers behandelen we ook meer actuele politieke filosofen en de wijze waarop deze met de klassieke thema’s omgaan. Te denken valt aan: Hannah Arendt, Francis Fukuyama, Peter Sloterdijk, John Rawls, Alasdair MacIntyre en Susan Neiman.

docent: Dhr. drs. R. van Broekhoven is politiek filosoof, schrijver en docent aan de School voor Journalistiek van Hogeschool Utrecht. cursusdata: 1, 8, 15, (niet 22), 29 oktober; 5, 12, 19, 26 november 2015 (8). tijd: Donderdag 10.30 - 12.30 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: De docent verspreidt iedere week een tekst. cursusprijs: € 212,-

46

3W5 337 Universiteit Utrecht Vierdelige Leergang ‘Geschiedenis van de Filosofie’

Filosofie, samenleving en wetenschap vanaf Kant Het nieuwe denken

De beroemde en beruchte afbeelding uit een boek van Camille, Flammarion (1888), geeft commentaar op een belangrijke filosofisch-wetenschappelijke ervaring in de negentiende eeuw: aantasting van bestaande wereldbeelden en ervaringen met nieuwe werelddelen maken de oriëntatie steeds moeilijker.

Deze cursus is deel 4 van de Leergang ‘Geschiedenis van de Filosofie’. De cursus kan ook goed los worden gevolgd

Deze cursus begint met de grote ‘revolutie’ die Kant zowel binnen als voor de filosofie zelf heeft bewerkstelligd. Kant formuleerde een filosofische agenda, waarbij de filosofie het fundament moest vormen van alle andere wetenschappen.

De imposante systeem­bouwers van het Duits idealisme zoals Fichte, Hegel en Schelling en de eigenzinnige Schopenhauer reageerden direct op diens erfenis. Daarna domineerden reacties op Hegel de verdere ontwikkeling. Hieruit behandelen we het oorspronkelijke existentiële denken van Kierkegaard en de revolutionaire theorieën van Marx en Engels. De filosofie van Nietzsche laat zich moeilijk in een vakje stoppen. Hoewel aanvankelijk marginaal aanwezig wint deze in de twintigste eeuw steeds meer aan invloed. Bij Wittgenstein, Husserl en Heidegger gaan we speciaal in op hun vroege werken, waarmee beiden een geheel eigen stempel zetten op de latere wijsbegeerte.

Het overzicht pretendeert niet volledig te zijn; daarvoor is het materiaal te omvangrijk en te divers. Wij kiezen dan ook voor een duidelijke leidraad: hoe reageert de filosofie op nieuwe ontwikkelingen in wetenschap, cultuur en maat­ schappij? En hoe geeft zij omgekeerd vorm aan dergelijke ontwikkelingen?

docenten: Dhr. prof. dr. P. Ziche (tevens cursusleider); dhr. dr. C. Ierna; dhr.

P. Sperber, MA; dhr. drs. T. Giesbers; allen Departement Wijs­ begeerte, Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht. cursusdata: 9, 16, 23, 30 november; 7, 14, 21 (niet 28) december 2015; 4, 11 januari 2016 (9). tijd: Maandag 13.15 - 15.00 uur. plaats: Utrecht. Zodra de locatie bekend is wordt dit vermeld op de website. www.hovoutrecht.nl studiemateriaal: De primaire teksten die in deze cursus worden besproken stellen we in de vorm van een reader ter beschikking (digitaal; de gedrukte versie kost ca. € 10,-). cursusprijs: € 238,50 47

2S5 338 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

2-daagse reis naar Ieper en omgeving

De grote oorlog In het kader van de HOVOcursus ‘De Eerste Wereldoorlog’ wordt er van 13 t/m 14 novem­ ber 2015 een reis georganiseerd naar Ieper en omgeving. We bezoeken diverse musea en begraafplaatsen: ■ het Flanders Fields Museum in Ieper.

■ de IJzertoren in Diksmuide.

Tot een paar jaar geleden was dit museum gewijd aan de geschiedenis van het Vlaams nationalisme, nu staat hier alles in het teken van de Grote Oorlog.

■ de Britse begraafplaats Tyne Cot, de grootste op het Europese continent, en de Duitse begraafplaats in Vladslo.

■ de Last Post-ceremonie onder de Meenenpoort te Ieper.

We vertrekken per luxe touringcar vanuit Utrecht naar het Peace Valley Hotel te Mesen. Van daaruit gaan we naar het Flanders Fields museum in Ieper, waarna de rest van de middag vrij te besteden is. Om 20.00 uur ver­zamelen we bij de Meenenpoort voor de Last Post-ceremonie. Op zaterdag 14 november bezoeken we eerst de twee begraafplaatsen en vervolgens de IJzertoren in Diksmuide. Na de lunch in Diksmuide gaan we terug naar Utrecht waar we in de mid­ dag/vooravond aankomen. In verband met de grote drukte hebben we er bewust voor gekozen het bezoek te plannen na de massale herdenking van 11 november.

We overnachten in het uitstekend toegeruste Peace Valley hotel in Mesen, 15 minuten rijden van Ieper.

48

We bezoeken musea en begraafplaatsen en luisteren naar de Last Post docent en reisorganisator: Dhr. drs. M. Andela (max@maxandela.nl) in samenwerking met HOVO. reisdata: Vrijdag 13 en zaterdag 14 november 2015 (2). aantal deelnemers: Minimaal 15, maximaal 25. inleidende cursus: Ieper en de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog - najaar 2015. reissom: € 295,inbegrepen: Vervoer Utrecht - Ieper v.v., entrees en cultureel programma, logies en ont bijtbuffet; Toeslag eenpersoonskamer € 40,U dient zelf zorg te dragen voor een annulerings- en reisverzekering. informatie en aanmelding: Aanmelding via de docent drs. M. Andela, max@maxandela.nl Heeft u belangstelling voor deelname aan deze reis? Geeft u zich dan vóór 1 september op i.v.m. tickets en hotelreservering.

Ook zonder deelname aan bovengenoemde cursus kunt u zich inschrijven, al hebben cursisten voorrang.

49

2S6 140 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

9-daagse studiereis naar Mexico

In de voetsporen van Frida Kahlo en Diego Rivera

Frida Kahlo en Diego Rivera, 1931

50

De reis is zeer afwisselend met een bezoek aan diverse steden.

We bezoeken in Mexico City het museum van moderne kunst, het antropologisch museum, het nationaal paleis en het historische centrum. In Teotihuacan bezoeken we de indrukwekkende archeologische precolumbiaanse piramides.

We brengen een bezoek aan de basiliek van Guadalupe.

Vanuit Xochimilco maken we een boottocht en genieten we van de drijvende tuinen. We gaan naar het huis van Frida Kahlo en het Trotski足huis. We bezoeken diverse andere steden zoals Oaxaca. Niet ver van de stad ligt de Monte Alban. Op de top van de berg strekt zich een precolumbiaanse stad uit, het uitzicht is onvergetelijk. Op weg naar Mitla bezoeken we de boom met de dikste stam ter wereld en vervolgens gaan we naar Tehuantepec nabij de Stille Oceaan. Dan bezoeken we nog足 maals Oaxaca met zijn verschillende galeries. Vanuit Oaxaca reizen we naar de luchthaven van Mexico.

Het dagprogramma staat op de site: www.lisetteleblanc.nl De reis wordt gemaakt in samenwerking met Sophus Travel (lid van ANVR).

Geniet van de combinatie van natuur en cultuur van Mexico. docent en reisorganisator: Mw. drs. L. le Blanc in samenwerking met een lokale Engelstalige gids. reisdata: Zaterdag 6 tot en met zondag 14 februari 2016. aantal deelnemers: Minimaal 10 en maximaal 25. inleidende cursus: Leven en werk van bijzondere culturele vrouwen reissom: â‚Ź 2250,-. Toeslag 1-persoonskamer â‚Ź 149,inbegrepen: Alle vervoerskosten, programma inclusief entreegelden, zeven overnachtingen, verzorging op basis van halfpension (ontbijt, 5x lunch, en 2x diner), kennismaking en lezing over Frida Kahlo en Diego Rivera op zaterdag 23 januari in Utrecht (locatie wordt nog bekend gemaakt) van 10.00 - 12.00 uur. informatie en aanmelding: Informatie bij Lisette le Blanc, info@lisetteleblanc.nl, telefoon 06-49671810

51

2S6 141 Hogeschool Utrecht-Amersfoort

6-daagse studiereis naar Athene en Attika

Het Nieuwe Akropolismuseum

Beeldje Brauron

In het verlengde van de cursus over het Nieuwe Akropolis­ museum kunt u intekenen op een zesdaagse reis naar Athene en Attika. Deelname aan de cursus is geen voorwaarde voor deelname aan de reis, maar het is er natuurlijk wel een ideale voorbereiding op.

U verblijft in Hotel Herodion****, rustig gelegen aan de voet van de Akropolis en vrijwel naast het Nieuwe Akropolis­ museum. Uiteraard krijgen deze beide bezienswaardigheden een prominente plaats in het programma, maar er zijn meer hoogtepunten, waaronder enkele minder bezochte.

Zo wandelen we over de heuvel Pnyx naar de Agora en de Kerameikos, de begraafplaats uit de vijfde eeuw v.Chr. We brengen een volle dag door in de provincie Attika en bezoeken daar eerst het archeologische park en het museum van Marathon. Vervolgens rijden we naar het in de oudheid zeer belangrijke Artemisheiligdom van Brauron en gaan tevens binnen in het nabij­ gelegen kleine, prachtig gerenoveerde archeo­ logische museum. Op de rots van Kaap Sounion kijken we uit over de Egeïsche Zee, precies op de plaats waar eens koning Aegeus stond te wachten op de terugkeer van zijn zoon Theseus. Ook varen we naar het eiland Aegina om er de tempel van Afaia te bezoeken.

Tempel op Aegina

52

Een prachtige belevenis vol musea, archeologische schatten en heiligdommen docent en reisorganisator: Coördinator: dhr H. van Drunen, voorzitter van de Stichting Phileas. Op de website treft u onder andere informatie en een fotoverslag aan van eerdere reizen naar deze bestemming, zie www.phileas.info De reis wordt begeleid door de Nederlandstalige Griekse gids drs. Argyris Angelou. reisdata: Maandag 7 tot zaterdag 12 maart 2016. aantal deelnemers: Minimaal 10 en maximaal 25. literatuur: Hand-out van de cursus en een reader. inleidende cursus: Het Nieuwe Akropolismuseum. reissom: Circa € 1250,informatie en aanmelding: U kunt een aanmeldingsformulier aanvragen via een e-mail aan dr@phileas.info. De heer Hans van Drunen zal u graag verder informeren: 0162-427464

Reliëf Artemis

53

1S6 142 Hogeschool Utrecht

5-daagse studiereis naar Berlijn

Van Germania tot Berlijn

De Rijksdag, centrum van de macht

54

Berlijn is een stad met een heftige geschiedenis die zich niet gemak­ kelijk ruimtelijk laat ‘lezen’. Er is immers veel gebombardeerd en gesloopt. Deze stad bestaat uit fragmenten, maar wie goed kijkt ziet oude structuren verschijnen die misschien verborgen moesten blijven. Op deze excursie gaan we de discutabele erfenis na van de hoofdstad Germania als levende en zichtbare geschiedenis.

We tasten in twee dagen met eigen busvervoer de oost-west en noord-zuid as af en bezoeken terreinen en gebouwen uit Germania. Die hebben met de Olympische Spelen van 1936 van doen en met een oud vliegveld, maar ook met het nooit gerealiseerde regeringscentrum van toen en het sprankelende van tegenwoordig. Daar gaan we in het centrum van de macht, in het Rijksdag­restaurant, lunchen en bezoeken de koepel. We zitten met ons hotel in het nieuwe stadscentrum dat eigenlijk oud is en lopen zo het pronkstuk uit de DDR-periode op.

En dan blijft er ook nog tijd over om op eigen gelegenheid musea of het Holocaust­monument te bezoeken, te gaan winkelen of andere stadsdelen en gebouwen te gaan bekijken. Deze excursie is meer dan een toeristische attractie, het is een unieke ontdekkingstocht die je anders naar Berlijn laat kijken.

Een prachtige belevenis vol musea, archeologische schatten en heiligdommen docent en reisorganisator: Paul Kurstjens samen met Sophus Travel.

Dhr. ing. P. Kurstjens werkte als stedenbouwkundige in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Tilburg en heeft een adviesbureau. Hij doceerde Geschiedenis van de Stedenbouw aan de NHTV in Breda (Urban Design) en aan verschillende andere hogescholen, waaronder Hogeschool Utrecht. reisdata: Dinsdag 18 tot vrijdag 22 april 2016. aantal deelnemers: 20-25 personen (HOVO Utrecht en HOVO Rotterdam samen). literatuur: Reader digitaal beschikbaar. inleidende cursus: Europese stedenbouw in de negentiende en twintigste eeuw (najaar 2015). reissom: â‚Ź 698,- met toeslag van â‚Ź159,- voor 1-persoonskamer. inbegrepen: Vlucht, ****hotel, transfers, 3 bustochten, 3x lunch, 2x diner. informatie en aanmelding: Aanmelden bij de docent Paul Kurstjens: kurbin@telfort.nl

De oost-west as, verbindende erfenis

55

3S6 143 Universiteit Utrecht

19-daagse studiereis naar China met cursus op locatie

China’s Mongoolse en Tibetaanse Randgebieden Van China’s randgebieden staat het westelijk deel inmiddels danig in de schijnwerpers. Niet minder boei­ end is het noorde­lijke randgebied (Binnen-Mongolië en Ningxia) en het overgangsgebied tussen het centrale en westelijke deel van het land (zuidelijk Gansu en centraal Sichuan). De aanwezigheid van belangrijke minderheids­ groepen geven het gebied nog altijd een eigen culturele kleur. Daarbij komen de bijzondere natuurlijke landschap­ pen die tot de dag van vandaag een groot stempel druk­ ken op de bestaanswijze van de bevolking, en daarmee het aparte karakter van het gebied bepalen. De door de Chinese president Xi Jinping nagestreefde verdere moder­ nisering en eerlijker verdeling van de welvaart over het land vormt in deze rand­ gebieden een enorme uitdaging.

De reis van Hohhot (de hoofdstad van Binnen-Mongolië) in het noorden naar Chengdu in het nabije westen biedt vele hoogtepunten. In Ordos zien we de nieuwgebouwde ‘fantasie’-stad in de woestijn. In Ningxia Autonome Regio maken we kennis met het leven van de Hui-minderheid op het lössplateau en in het stroomgebied van de befaamde Gele Rivier. Verder in oostelijke richting door Binnen-Mongolië voert de tocht naar de Badain Jaran woestijn, uniek onder de woestijnen in de wereld door de hoogte van de zandduinen. Via Wuwei in de Hexi-corridor – eens de enige doorgang van Oost- naar West-China – bereiken we Lanzhou, de hoofdstad van de nog altijd weinig welvarende Gansu provincie.

In zuidelijke richting gaan we vervolgens het Tibetaanse randgebied in. Het landschap verandert dan ook: na het binnengaan van Sichuan provincie komen we in een majestueus berggebied. Buiten de gebruikelijke toeristische paden zien we hier hoe de Tibetaanse minderheid haar traditionele bestaan leidt in schilder­ achtige bergdorpen, waar het moderne China maar langzaam doordringt. Aan het einde van de reis ver­blijven we kort in Chengdu – een moderne miljoenen­ stad in China’s binnenland – die een scherp contrast vormt met wat we de dagen daarvoor hebben gezien. Deze reis biedt een boeiende caleidoscoop van culturen die zich bewegen tussen traditie en modernisering, in een deel van China waar 56

Culturen van minderheden en overweldigende natuurlijke landschappen docent en reisorganisator: Dhr. dr. L. van Grunsven is senior docent-onderzoeker Geografie en Economie van Zuidoost- en Oost-Azië.

Dhr. drs. J. Borchert is voormalig senior docent-onderzoeker Stadsgeografie bij de faculteit Geowetenschappen, beiden Universiteit Utrecht. reisdata: Mei 2016 (19 dagen). inleidende cursus: Er wordt een bijbehorende cursus gegeven die bestaat uit twee delen. Het eerste deel wordt in Utrecht gegeven begin 2016. U kunt deze cursus vinden op de website van HOVO Utrecht. De colleges van het tweede cursusdeel zijn geïntegreerd in het reisprogramma. reissom: De reissom wordt bekendgemaakt bij de definitieve reis­ beschrijving die in de loop van juli 2015 te vinden zal zijn op de website van HOVO Utrecht www.hovoutrecht.nl Er wordt gebruik gemaakt van een reisorganisatie die is aangesloten bij ANVR, SGR en SCR. informatie en aanmelding: Nadere mededeling hierover in de definitieve reisbeschrijving vanaf juli 2015 op de website www.hovoutrecht.nl

57

aantekeningen

praktische informatie najaar 2015 59

Wie zijn wij?

HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hbo-niveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vakgebied ontdekken, specifieke wetenschappelijke kennis opfrissen, of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vakgebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u. Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, de kennis en de ervaring van ouderen, op vele wetenschappelijke en maatschappelijke gebieden en de humanistiek.

De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor laag houden. Het is onze missie om een ontmoetingsplaats te zijn voor mensen vanaf 50 jaar, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en ver­ breding van hun kennis onder leiding van ervaren docenten. Er is geen voorkennis nodig, tenzij anders aangegeven bij de betreffende cursus.

het Bestuur Dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter), Mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid), Dhr. R. Versteegh (René) namens de HU (penningmeester), Dhr. drs. H.G.J. Peeters (Harry) namens de Stichting Vrienden (lid).

DE Programmacommissies De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies.

De taken en bevoegdheden van de Programmacommissies omvatten:  het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven  het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan  het gevraagd en ongevraagd advies geven met betrekking tot de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties

HOVO Nederland HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA). Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl

Links naar de partners van HOVO Utrecht www.uu.nl; www.hu.nl; www.uvh.nl; www.uvt.nl; www.amersfoort.hu.nl www.vriendenhovoutrecht.nl

60

Algemene voorwaarden AANMELDEN EN BETALEN Online: via ‘Ons aanbod’ op onze website www.hovoutrecht.nl.

Bij de desbetreffende cursus klikt u onder­ aan de pagina op ‘toevoegen aan mijn aanmeldings­formulier’, waarna u de instructies opvolgt. U geeft een machtiging tot eenmalige auto­matische incasso en u ontvangt direct per e-mail de bevestiging van uw aanmelding. Ongeveer 1 week voor aanvang wordt het cursusgeld van uw rekening afgeschreven. Desgewenst kunt u op het digitale aanmeldingsformulier aangeven dat u zelf het cursusgeld overmaakt. U bent dan pas ingeschreven zodra het cursusgeld binnen is bij HOVO. U kunt het cursusgeld overmaken naar NL33INGB 0000 105544 t.n.v. HOVO Utrecht, onder vermelding van het cursusnummer.

Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deelneming per e-mail, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aangemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot de Universiteitsbibliotheken te Utrecht. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u per e-mail de welkomst­ brief, waarin ook de locatie en route­ beschrijving zijn vermeld.

61

voor aanvang van de cursus bericht. Uw afgegeven incasso wordt ingetrokken of het eventueel reeds betaalde cursusgeld wordt teruggeboekt. Voor nadere inlichtingen kunt u een e-mail sturen (hovo@uu.nl), of bellen met het Bureau van HOVO Utrecht (030 - 2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur.

ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee we­ ken voor aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren, door retour­z ending van uw bewijs van deel­ neming of door een e-mail te sturen naar hovo@uu.nl. Tot twee weken voor aanvang van de cursus wordt bij annulering € 15,administratiekosten in rekening gebracht.

Daarna wordt de helft van het cursusgeld doorberekend. Na start van de cursus is het volledige cursusgeld verschuldigd. Voor HOVO-reizen gelden andere annulerings­ termijnen: zie hiervoor het aanmeldings­ formulier voor studiereizen.

CURSUSPRIJS De cursusprijs is gebaseerd op de duur van de bijeenkomsten en het aantal daarvan per cursus.

OVER- OF ONDERINSCHRIJVING

UITVAL CURSUSBIJEENKOMST(EN)

Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnenkomst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarover bericht.

Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan door­ gaan, krijgt u hiervan uiterlijk twee weken

Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoor­ziene omstandigheden niet door kan gaan, maken wij dit per e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursusdagen uw e-mail te raadplegen.

De betreffende bijeenkomst wordt op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week na beëindiging van de cursus.

CURSUSLOCATIES EN CURSUSTIJDEN De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten en hogescholen. De vraag van het reguliere onder­w ijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. Omdat de cursus­ gidsen al eerder worden gedrukt kunnen de uiteindelijke locaties en tijdstippen afwijken van die in de gidsen. Zodra de locatie bekend is, wordt dit op de website bij de cursus vermeld. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent, met daarin ook de exacte cursus­locatie. Achter in de gids vindt u een uitleg hoe u de belangrijkste locaties kunt bereiken.

STUDIEMATERIAAL Wanneer docenten een reader gebruiken, is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aan­ schaffen. Meer informatie over het studie­ materiaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of later in de eerder genoemde welkomstbrief.

CURSUSCONTACTPERSONEN Bij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belange­loos de functie van contact­ persoon. Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds spreekbuis voor de cursisten zijn. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers, het laten circuleren 62

van een deel­nemerslijst voor uw paraaf, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aanwezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.

EVALUATIE CURSUSSEN Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt toegestuurd per e-mail. In het formulier is er ook ruimte voor het maken van bijzondere/ individuele opmerkingen. De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontactpersonen en docenten besproken. De programmacommissies en het bestuur van HOVO Utrecht ontvangen de halfjaarlijkse samenvattingen van de evaluaties. Zo kunnen wij tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

VOORWAARDEN VAN DE EXCURSIES HOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voor­ komen dat er kort voor – of zelfs tijdens – de excursies programmawijzigingen zijn. Wij vragen om uw begrip hiervoor.

Ook vraagt HOVO Utrecht de deel­nemers aan excursies vooraf aan ons te melden wanneer er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden).

Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.

VOORWAARDEN STUDIEREIZEN Voor de praktische organisatie van de studie­reizen werken wij meestal samen met door ons geselecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voor­

keur aan om de organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veiligheid van de deel­nemers heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit

reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis.

Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annulerings- en reisverzekering af te sluiten.

Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties?

(Raadpleeg ook www.9292.nl voor eventuele wijzigingen m.b.t. buslijnen)

Per openbaar vervoer vanaf Centraal Station Utrecht naar:  De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 12 en 28, bestemming UMC/de Uithof.

PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT:  Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of regiobussen 74 en 103, halte Groningerstraat/Eemplein.  Via de achterzijde van het station: rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).

AUTO PARKEREN  Op de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn tijdens de onderwijsperiode vaak vol. Er is een nieuw parkeerterrein bij de afrit 28 Utrecht-De Uithof), kruising Universiteitsweg, met voldoende parkeerplaatsen (2000 plaatsen). Kosten per dag maximaal € 5,- inclusief openbaar vervoer vanaf de parkeergarage.  Parkeren bij Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in). De parkeer­ garage is uitsluitend bedoeld voor medewerkers van de hogeschool.

colofon

Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht.

Eindredactie: Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht).

Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam).

Redactie: Tineke van Voorst (Amsterdam).

Drukwerk: ZuidamUithof Drukkerijen (Utrecht). © HOVO Utrecht 2015. Alle rechten voorbehouden.

63

Stichting Vrienden van HOVO Utrecht De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten onder andere door: • vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht • deelname aan programmacommissies • assistentie bij de opening van het cursusjaar en de Zomeracademie.

Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag)excursie voor Vrienden en introducé(e)s: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Duitsland of België • in het najaar: de Vrienden­ middag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn.

Voor actuele informatie zie: www.vriendenhovoutrecht.nl. U kunt donateur worden voor € 10,- (of meer) voor het jaar 2015 of € 15 (of meer) m.i.v. het kalenderjaar 2016. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert.

Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2015: bij voorkeur via de web­ site www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier.

U kunt desgewenst ook een overschrijving doen naar rekening NL77 RABO 0136 1112 03 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam!

Engelien Verhoeff, secretaris.

Inlichtingen: verhoeff@zonnet.nl of 030-2316330

Aanmelding / betaling donatie 2015 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een bijdrage van € IBAN:

(minimaal € 10,-) voor voor het kalenderjaar 2015 af te schrijven van:

N L

Dhr.

0

Mw. Voorletters:

Naam:

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon: E-mail: Datum:

Handtekening:

Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. H. Wevers, penningmeester, Frans Halsstraat 49A, 3583 BM Utrecht. vriendenhovoutrecht@gmail.com

het Bureau van HOVO Utrecht E-mail: hovo@uu.nl Bezoekadres: Bestuursgebouw Universiteit Utrecht, Heidelberglaan 8, kamer 237, 3584 CS Utrecht.

Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht.

Telefoon: 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur).

Bij geen gehoor en dringende zaken: 06-3130 1151 Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.

MEDEWERKERS BUREAU:

Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders Coördinator Universiteit Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag); e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl

Mw. C. (Corine) de Maar Coördinator Hogeschool Utrecht-Amersfoort en medewerker bureau; 030-2533197 (dinsdag en donderdag); e-mail: corine.demaar@hu.nl

Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk Coördinator bureau; 030-2533197 (maandag t/m donderdag) e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl

65

HOVO Utrecht Postbus 80125, 3508 TC Utrecht T 030 253 3197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl

De landelijke belangen van alle HOVOinstellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVOÂ Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht-Amersfoort en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.