‘The Urban Language of Belonging’ - De stedelijke taal van je thuis voelen

The urban language of belonging Een onderzoek naar de ruimtelijke bijdrage aan het vinden van je thuis in de stadsrand vanuit internationaal perspectief

Kim van Balken & Josje Staal 16 juni 2020

The urban language of belonging Een onderzoek naar de ruimtelijke bijdrage aan het vinden van je thuis in de stadsrand vanuit internationaal perspectief

Afstudeeronderzoek 16 juni 2020 Kim van Balken & Josje Staal 500759788 - 500758808 Opleiding: Built Environment: Stedenbouw Onderwijsinstelling: Hogeschool van Amsterdam Begeleider: Erik A. de Graaf Tweede lezer: Peter M.H. Dautzenberg

Voorwoord ‘The Urban Language of Belonging’ is een afstudeeronderzoek naar de bijdrage van ruimtelijke kenmerken bij de totstandkoming van een thuisgevoel voor de huidige en de toekomstige bewoner van de stadsrand. De migratiestromen zullen blijven aanhouden door het proces van globalisering en wij verwachten dat de Nederlandse stadsrand een deel van deze toename zal moeten opvangen. Deze ontwikkeling riep bij ons de vraag op hoe de steeds meer divers wordende bevolking hun thuis zal vinden in de stadsranden en welke rol de gebouwde omgeving kan spelen bij het bevorderen van dit thuisgevoel.

Wij, Kim van Balken en Josje Staal, hebben dit afstudeeronderzoek geschreven in de laatste fase van de opleiding Built Environment Stedenbouw aan de Hogeschool van Amsterdam, van februari 2020 tot en met juni 2020. Vanaf het begin is dit ontwerpend onderzoek onderdeel geweest van het stadsrandenlab, een initiatief van de Bond Nederlandse Architecten (BNA) en het architectuurcentrum van Amsterdam, ARCAM. Het stadsrandenlab is een ontwerpstudie waarin professionele ontwerpteams en studenten van verschillende opleidingen onderzoek doen naar mogelijkheden voor het (her)programmeren van de stadsranden.

Bij de start van ons afstudeeronderzoek hebben wij ons verdiept in maatschappelijke stedelijke vraagstukken, waarbij migratie ons erg aan sprak.

Dit is een onderwerp dat ontzettend relevant is voor de stad van nu en van de toekomst en dat daarnaast goed bij onze persoonlijke interesses past, die vooral gecentreerd zijn rondom de sociaal-ruimtelijke aspecten van Stedenbouw.

Naast een gedeelde interesse in sociaal-ruimtelijke aspecten legt Josje gedurende haar studie de focus graag op ‘de stad op ooghoogte’ en is Kim geïnteresseerd in ruimtelijke elementen die samen

de identiteit van een plek vormen. Samen besloten we al snel dat onze interesses, in combinatie met het maatschappelijke vraagstuk migratie, zich perfect leenden voor het onderwerp thuis voelen.

Hoe zullen al die verschillende nationaliteiten hun plek vinden in het rigide ontwerp van de Nederlandse stadsrand?

We zijn aan de slag gegaan met het onderwerp thuis voelen in het ontwerpatelier De Gemengde Metropool. Dit ontwerpatelier bood de vrijheid die nodig was om een eigen afstudeeronderwerp aan te dragen en gaf ons de unieke kans om via de BNA samen te werken met professionele ontwerpteams.

Uiteindelijk was het een gecompliceerd proces om onze interesses samen te brengen tot een haalbaar onderzoek. Thuis voelen bleek een complex begrip en het analyseren van internationale migratieregio’s vanuit huis bleek niet eenvoudig. We zijn erg tevreden met het resultaat, dat mede is behaald dankzij de hulp en inspiratie die we hebben ontvangen van onze afstudeerbegeleider van de Hogeschool van Amsterdam, Erik Anton de Graaf.

Daarnaast gaat onze dank naar Jutta Hinterleitner en Manon Mastik die vanuit de BNA onderdeel zijn geweest van belangrijke peilmomenten en ons hebben geholpen een scherpe en kritische blik te behouden. Onze dank gaat uit naar Sander van der Ham, die vanuit het Thuismakers Collectief met veel enthousiasme betrokken is geweest bij het proces. Tot slot willen we onze vrienden en familie bedanken voor het insturen van persoonlijke foto’s die gebruikt zijn om het literatuuronderzoek te kleuren aan de hand van persoonlijke ervaringen.

Kim van Balken en Josje Staal 16-06-2020

The urban language of belonging - 3

SAMENVATT Door globalisering zoeken steeds meer mensen van verschillende nationaliteiten hun thuis in de Nederlandse steden. De binnensteden bereiken hun maximale capaciteit, waardoor wij verwachten dat een groot deel van de nieuwkomers hun thuis zal moeten vinden in de randen van de stad. De stadsranden voldoen echter niet aan het wereldse karakter van de binnensteden (dat er aan bijdraagt dat verschillende nationaliteiten zich op hun plek voelen) en zullen op een alternatieve wijze moeten inspelen op een thuisgevoel. Het ontbreken van een thuisgevoel kan van negatieve invloed zijn op iemands (psychische) gezondheid en de mate waarin iemand (emotioneel) investeert in een plek, wat de sociale cohesie in een buurt sterk kan verlagen.

Het doel is om tot ruimtelijke ingrediënten te komen die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel voor zowel de huidige als de toekomstige bewoners van de Nederlandse stadsrand, waarbij opzoek wordt gegaan naar vernieuwende ontwerpuitgangspunten. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: ‘Op welke wijze wordt er in de stadsrand van Nederland en drie internationale migratenregio’s invulling geven aan de zes ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel en op welke wijze kunnen deze invullingen vertegenwoordigd worden in vernieuwende ontwerpuitgangspunten die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel in de Nederlandse stadsrand?’

4 - The urban language of belonging

Om antwoord te kunnen geven op deze onderzoeksvraag is een literatuuronderzoek uitgevoerd naar ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. Hierbij zijn zes factoren naar voren gekomen: sociale

verbondenheid, voorspelbaarheid, personalisatie, geborgenheid, leefstijl & cultuur en walkability, die

aan de hand van een verdiepend literatuuronderzoek zijn gekoppeld aan een theoretische basis.

Vervolgens is met deze kennis een grote selectie Google Street Views en luchtfoto’s geanalyseerd, afkomstig uit de stadsranden van Nederland en drie internationale regio’s, om inzichtelijk te maken hoe er op deze plekken invulling wordt gegeven aan de zes factoren. De invulling van de factoren vindt plaats op diverse schaalniveaus. Op netwerkniveau speelt bijvoorbeeld voornamelijk de factor voorspelbaarheid een rol en op het niveau van gebouw en kavel zijn dit de factoren personalisatie en sociale verbondenheid.

Uit het onderzoek is gebleken dat de zes ruimtelijke factoren veel raakvlakken met elkaar hebben, maar soms ook voor frictie kunnen zorgen. Deze frictie vindt zijn herkomst voornamelijk in verschillen in de mate van overheidssturing die bijdraagt aan de invulling van de zes factoren. Het planmatige karakter van de Nederlandse stadsrand geeft op veel vlakken een positieve invulling aan de zes factoren maar beperkt de mogelijkheden binnen de factor personalisatie. Dit staat in contrast met de internationale regio’s die juist gekenmerkt worden door een grote mate van vrijheid, dat aan de hand van persoonlijke uitingen en diversiteit op een hele andere manier een positieve invulling geeft aan de factoren. De Nederlandse stadsrand kan leren van de wijze waarop er in de internationale regio’s invulling wordt gegeven aan de factoren door middel van het bieden van vrijheid, terwijl de internationale regio’s lessen kunnen halen uit de positieve effecten van de geplande stad.

TING De bevindingen die zijn gedaan tijdens het onderzoek zijn verwerkt in diverse samenhangende eindproducten.

De Ingrediëntenlijst vormt een totaaloverzicht van ruimtelijke kenmerken die bijdragen aan de zes factoren. Deze ruimtelijke kenmerken worden verwerkt in de Conceptenwijzer, die aan de hand van verschillende concepten en inspirerende beelden de effecten van de mate van sturing toont. Tot slot worden verschillende concepten uit de Conceptenwijzer verwerkt in routevisualisaties, die laten zien hoe alle producten samen kunnen resulteren in een ontwerp.

De opgestelde eindproducten kunnen helpen bij het transformeren van bestaande wijken of het ontwerpen van nieuwe wijken in de stadsrand.

Op basis van dit onderzoek willen wij ontwerpers en gemeenten stimuleren om met een vernieuwende blik naar de rigide ontwerpen van de Nederlandse stadsrand te kijken en de stadsrand te ontwikkelen vanuit een visie op het thuisgevoel. Migratie is geen tijdelijk fenomeen maar een aanhoudende ontwikkeling waar bewust mee om moet worden gegaan in nieuwe ontwerpen of bij het transformeren van bestaande wijken.

‘Op welke wijze wordt er in de stadsrand van Nederland en drie internationale migrantenregio’s invulling geven aan de zes ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel en op welke wijze kunnen deze invullingen vertegenwoordigd worden in vernieuwende ontwerpuitgangspunten die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel in de Nederlandse stadsrand?’

The urban language of belonging - 5

INHOUD 1. Inleiding

8

2. Methode

10

3. Factoren

16

3.1 Sociale verbondenheid 3.2 Voorspelbaarheid 3.3 Personalisatie 3.4 Geborgenheid 3.5 Leefstijl & cultuur 3.6 Walkability 3.7 Conclusie

18 20 22 24 26 28 29

4. De reis

30

5. Ingrediëntenlijst

76

6. De Conceptenwijzer & Inspiratiepagina’s

80

4.1 Legenda 4.2 Oost-Europa 4.3 Arabische landen 4.4 Zuid-Azië 4.5 Nederland 4.6 Interpretatie

5.1 Netwerk Inspiratiepagina’s structuur Inspiratiepagina’s hiërarchie in wegen Inspiratiepagina’s onderscheid tussen districten 5.2 Buurt Inspiratiepagina’s voorzieningen Inspiratiepagina’s herkenningspunten 5.3 Straat Inspiratiepagina’s functieaanduiding en bestrating Inspiratiepagina’s ruimtelijke opzet Inspiratiepagina’s inrichtingselementen

6 - The urban language of belonging

32 34 44 54 64 74

82 84 89 92 95 97 101 104 106 110 116

5.4 Kavel Inspiratiepagina’s typologie Inspiratiepagina’s kavel vormgeving Inspiratiepagina’s bufferzone 5.5 Gebouw Inspiratiepagina’s vormgeving gebouw Inspiratiepagina’s gevel in relatie tot bufferzone 5.6 Routes Routevisualisatie optimale vrijheid Routevisualisatie sociale verbondenheid Routevisualisatie walkability Routevisualisatie vrijheid in balans

121 123 127 133 137 143 148 155 157 160 163 166

7. Conclusie

165

8. Discussie

167

9. Aanbevelingen

173

10. Bibliografie

175

The urban language of belonging - 7

1

INLEIDING De grenzen van landen zijn de afgelopen decennia vervaagd en beperken ons nog nauwelijks in de keuze van wonen en werken. Door de globalisering zoeken steeds meer mensen van verschillende nationaliteiten hun thuis in Nederland, zoals arbeidsmigranten, internationale studenten en expats. Dit draagt bij aan de groeiende druk op de stad, terwijl de binnenstad zijn maximale capaciteit bereikt. Wij verwachten dat de stadsranden een deel van deze voortzettende groei zal moeten opvangen. De stadsranden voldoen echter niet aan het wereldse karakter van de binnensteden, dat er aan bijdraagt dat verschillende nationaliteiten zich op hun plek voelen. De vraag is hoe de steeds meer divers wordende bevolking hun thuis zal vinden in de stadsranden en welke rol de gebouwde omgeving kan spelen in de totstandkoming van dit thuisgevoel.

Je thuis voelen in je woonomgeving is van belang om je te kunnen verbinden met een plek en de mensen die daar wonen, waardoor je meer (emotioneel) zal investeren in een plek.

Wanneer bewoners zich niet thuis voelen kan dit negatieve gevolgen hebben voor de sociale cohesie en sociale controle en kan er een proces van vervreemding en isolement in gang worden gezet (Kleinmans & Bolt, 2010). Daarnaast kan het resulteren in (psychische) gezondheidsklachten en verhoogde spanningen rondom politieke overtuigingen en religie.

In het boek ‘’City of Comings and Goings’’(Crimson, 2019) richten verschillende historici en stedenbouwkundigen zich op de te behalen kansen binnen migratie voor hedendaagse Europese steden, met de focus op beleid en politiek. Dit onderzoek toont aan dat er op dit gebied kansen liggen waarbij ruimtelijke kenmerken van de gebouwde omgeving een belangrijke rol kunnen spelen bij de absorbatie van migratiestromen. Een nog belangrijker aanknopingspunt is het boek Arrival City van de Brits-Canadese journalist Doug Saunders (2011), waarin hij schrijft over de wereldwijde trek van migranten naar de stad. Het is inspirerend dat hij de migratiestromen niet problematiseert en discussies over cultuur en religie voor een groot deel overslaat. In plaats daarvan zoomt hij in op de uitdagingen van de nieuwkomers bij het begin van een nieuw leven in de stad, waarbij hij aantoont dat we veel kunnen leren van informele nederzettingen aan de rand van grote internationale steden. Dichter bij huis is Sander van der Ham, stadspsycholoog en werkzaam bij het Thuismakers Collectief, bezig met uiteenlopende vraagstukken rondom het onderwerp thuis voelen. Zijn focus op het thuisgevoel in relatie tot mens, netwerk, plek, routines en organisatie toont de complexiteit en gelaagdheid van het begrip (Thuismakers Collectief, sd).

Afbeelding 1: Intieme watergang in Tsjechië

8 - The urban language of belonging

Afbeelding 2: Divers stadsgezicht in India

Dat globalisering gevolgen kan hebben voor een daling van het thuisgevoel in de Nederlandse stadsrand is een reële angst. De toestroom van verschillende nationaliteiten met verschillende wensen en behoeften zal naar verwachting grotendeels terecht komen in stadsrandbuurten.

Deze buurten worden vaak gekenmerkt door rigide uniforme ontwerpen, die voor een grotere ‘clash’ zullen zorgen dan de binnenstad met zijn wereldse karakter. Wij starten daarom een zoektocht naar de mogelijkheden om met vernieuwende ontwerpuitgangspunten een bijdrage te leveren aan de totstandkoming van een thuisgevoel in de Nederlandse stadsrand. Dit wordt gedaan door in (inter)nationale regio’s onderzoek te doen naar de ruimtelijke invulling van zes factoren die bijdragen aan een de totstandkoming van een thuisgevoel.

Dit onderzoek neemt de vorm aan van een digitale ‘wereldreis’, die is opgebouwd uit Street Views en luchtfoto’s. Hiermee wordt kennis verkregen over ruimtelijke ingrediënten die kunnen helpen bij het ontwikkelen en transformeren van wijken in de Nederlandse stadsranden die worden ontworpen vanuit een visie op het thuisgevoel. Hierbij worden geen ruimtelijke kenmerken direct gekopieerd uit één specifiek land of van één specifieke doelgroep maar wordt waar mogelijk gezocht naar generieke kenmerken.

De digitale ‘wereldreis’ gaat van start in hoofdstuk vier waar wordt ingezoomd op de ruimtelijke invulling van de factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. Met die kennis wordt Nederland samen met drie internationale migrantenregio’s uitgebreid geanalyseerd, onder andere met behulp van Street Views en luchtfoto’s.

Hoofdstuk zes staat in het teken van inzichten, inspiratie, ontwerpuitgangspunten en concepten die kunnen bijdragen aan een ontwerp van de stadsrandbuurt dat inspeelt op het thuisgevoel.

The urban language of belonging - 9

2

METHODE In dit onderzoek zijn twee kwalitatieve onderzoeksmethodes gebruikt om antwoord te geven op de vraag op welke wijze er in de stadsrand van Nederland en drie internationale migratieregio’s invulling wordt gegeven aan de zes ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel en op welke wijze deze invullingen vertegenwoordigd kunnen worden in vernieuwende ontwerpuitgangspunten die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel in de Nederlandse stadsrand.

Hiervoor is een literatuuronderzoek uitgevoerd naar zes ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel en is een uitgebreide beeldanalyse gedaan naar de ruimtelijke invulling van (inter)nationale regio’s.

1. Verkennend literatuuronderzoek

Er is begonnen met een literatuuronderzoek om erachter te komen welke factoren bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. Deze eerste inventarisatie is een breed verkennend onderzoek waarbij verder is gekeken dan stedenbouwkundige vakkennis door ook literatuur te onderzoeken van specialisten met een achtergrond in sociologie, omgevingspsychologie, antropologie en sociale geografie. Thuisgevoel is een begrip dat relevant is vanuit verschillende perspectieven en sterk gerelateerd is aan studies naar menselijk gedrag.

Door binnen deze vakgebieden te zoeken op onderwerpen als ‘thuis voelen’, ‘binding aan een plek’ en ‘the sense of belonging’ is er een zestal factoren gedefinieerd die volgens de literatuur bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel en relevant zijn voor een ruimtelijke vertaling. Deze factoren zijn sociale

verbondenheid, voorspelbaarheid, personalisatie, geborgenheid, leefstijl & cultuur en walkability.

Deze factoren worden in een latere fase gebruikt om te analyseren hoe verschillende (inter)nationale regio’s aan de hand van ruimtelijke kenmerken invulling geven aan een thuisgevoel.

2. Verdiepend literatuuronderzoek

Naar aanleiding van de zes factoren die gevonden zijn in het verkennend onderzoek wordt er een verdiepend literatuuronderzoek uitgevoerd, met als doel een beter beeld te krijgen van de stedenbouwkundige relevantie en de bijbehorende ruimtelijke kenmerken van de zes factoren. De eerste verkennende inventarisatie is samen met dit verdiepende literatuuronderzoek samengevoegd tot één product in hoofdstuk drie ‘De Factoren’.

Afbeelding 3: diverse geschakelde woningen in Tsjechië

10 - The urban language of belonging

Om tot een zo compleet mogelijke theoretische basis te komen is er bij de theoretische invulling van de zes factoren uitgegaan van belangrijke stedenbouwkundigen zoals Gordon Cullen, Jan Gehl en Kevin Lynch. Met deze kenmerkende vakspecialisten als basis is hiernaast literatuur geselecteerd van professionals die specialist zijn in specifieke relevante onderwerpen zoals J.W. Duyvendak (in buurthechting), J. Weisman (in routing en oriënterend vermogen) en M. Kremer (in sociaal-maatschappelijke vraagstukken en integratie). Informatie is als relevant beoordeeld wanneer het bijdraagt aan het vermogen om tijdens de latere beeldanalyse van (inter) nationale regio’s ruimtelijke kenmerken van onderzoeklocaties te ordenen en beoordelen per factor. Om dit beoordelingsproces snel en overzichtelijk te laten verlopen is als product een samenvattende legenda opgesteld die gebruikt kan worden als leidraad bij de beeldanalyse van de (inter)nationale regio’s, zie pagina 34-35.

Afbeelding 4: Openbare weg in India

3. Korte regiobeschrijving

Ter voorbereiding van de beeldanalyse van de (inter)nationale regio’s is er een regioinventarisatie uitgevoerd, die heeft geleid tot een korte beschrijving per regio. In deze korte regiobeschrijving zijn bepaalde relevante maatschappelijke aspecten van elke regio uiteengezet. De informatie voor deze regiobeschrijving is gebaseerd op literatuur die uit gaat van vergelijkbare regiobenamingen. Hieruit is een generieke omschrijving ontstaan die geldig is voor het overgrote deel van de regio. Deze regiobeschrijving gaat niet in op details en legt de focus enkel op maatschappelijke en cultuur gerelateerde informatie die relevant is voor het beoordelen van de resultaten uit de beeldanalyse.

De informatie is relevant bij de beoordeling van de resultaten uit de beeldanalyse wanneer het helpt om verschillende ruimtelijke kenmerken te kunnen verklaren vanuit theoretische kennis van de regio. Op deze manier wordt er getracht onderscheid te maken tussen ruimtelijke kenmerken die belangrijk worden geacht vanuit de sociale cultuur en ruimtelijke kenmerken die vanwege overige redenen bestaan, door bijvoorbeeld de mate van sturing vanuit de overheid op de stedenbouwkundige kwaliteit.

4. Kwalitatieve beeldanalyse

Na voltooiing van de theoretische basis is het tweede type kwalitatief onderzoek gestart: een uitgebreide beeldanalyse van (inter)nationale regio’s. Tijdens deze fase is Nederland samen met drie internationale regio’s geanalyseerd, elk aan de hand van 96 Street Views en 96 luchtfoto’s.

Dit is gedaan met als doel te kunnen achterhalen hoe deze regio’s aan de hand van ruimtelijke kenmerken invulling geven aan de zes factoren.

Keuze regio’s De keuze voor de drie internationale regio’s is gebaseerd op de top-6 sterkst toegenomen migratieachtergronden in Nederland van 2019 (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2020), die onderverdeeld kunnen worden in de regio’s: Oost-Europa, Arabische landen en Zuid-Azië.

Deze regio’s lenen zich voor het uitgangspunt om de migratiestromen te benaderen vanuit een brede invalshoek, zonder uit te gaan van een gestigmatiseerde categorisering. De regio’s worden namelijk getypeerd door een diverse selectie aan migratieredenen, denk hierbij aan kenniswerkers, arbeidsmigranten, internationale studenten en politieke vluchtelingen.

The urban language of belonging - 11

Keuze landen Uit elke regio zijn vier willekeurige landen gekozen. Welke landen allemaal tot de regio’s behoren is geïnspireerd op ‘De indeling van landen van herkomst in verschillende geolinguïstische groepen’ uit het rapport De Nieuwe Verscheidenheid (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, 2018):

•

• •

Oost-Europa: Bulgarije, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Moldavië, Oekraïne, Polen, Roemenië, Slowakije, Tsjechië, voormalige Sovjet-Unie, voormalig Tsjecho-Slowakije en Wit-Rusland.

Arabische landen: Algerije, Egypte, Irak, Jemen, Jordanië, Koeweit, Libanon, Libië, Saudi-Arabië, Syrië, Tunesië en Marokko.

Zuid-Azië: Bangladesh, Bhutan, India, Maldiven, Nepal, Pakistan en Sri Lanka.

Keuze steden Uit elk land zijn twee steden gekozen, wat ons brengt tot 8 casussteden per regio. De gekozen steden voldoen aan de volgende twee kenmerken: (1) Er is beeldmateriaal (in de vorm van Street Views) aanwezig vanuit Google Maps en (2) er geldt een inwonersaantal van tussen de 250.000 en 1.200.000 inwoners. Er is gekozen voor deze marge aan inwoners omdat deze omvang is te vergelijken met die van de gemiddelde Nederlandse stad, ook met het oog op de verwachte toekomstige groei in Nederland.

Keuze Street Views en luchtfoto’s (in de stadsrand) Per stad is er met behulp van Google Street View een virtuele wandeling gelopen door de stadsrand van de desbetreffende stad. Gebaseerd op de beelden die tijdens deze ‘wandeling’ voorbij zijn gekomen zijn twaalf maatgevende Street Views met bijbehorende luchtfoto’s geselecteerd. De beelden zijn verzameld uit de randen van een stad en voldoen aan de volgende kenmerken: De Street View komt uit: • Een zone die onderdeel is van de aaneengesloten stedelijke structuur van de stad.

• Een zone die geen onderdeel is van het (multifunctionele) centrummilieu van de stad.

• Een zone die nabij het omliggende vrije landschap is gesitueerd.

De keuze voor de stadsrand als internationaal onderzoeksgebied is niet gebaseerd op de gedachte dat dit het gebied van herkomst van de migrant is: migratie vindt nu eenmaal niet consequent plaats van stadsrand naar stadsrand.

In dit onderzoek ligt de focus op verschillende typen migratie en bij elk type migrant past een ander gebied of milieu van waaruit hij vertrekt.

Wanneer er lessen zouden worden geleerd uit alternatieve milieus, zoals het platteland of een hoogstedelijk gebied, zou dit niet relevant zijn voor een toepassing op de Nederlandse stadsrand vanwege niet-vergelijkbare ruimtelijke kenmerken.

De keuze voor onderzoekslocaties die qua dichtheid en draagvlak vergelijkbaar zijn met de toepassingslocatie is gewenst om tot relevante lessen en conclusies te komen die te vertalen zijn naar de Nederlandse stadsrand.

12 - The urban language of belonging

De beeldanalyse

De uitvoering

De theoretische invulling van de zes factoren en de bijbehorende legenda, die eerder tot stand is gekomen met behulp van het verdiepend onderzoek, is gebruikt voor de beeldanalyse van de Street Views en luchtfoto’s. Het doel van de beeldanalyse is inzichtelijk maken op welke ruimtelijke manieren invulling wordt gegeven aan de factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. Met behulp van de theorie en samenvattende legenda is er eerst per land een uitgebreide beeldanalyse uitgevoerd. Nadat een goed beeld is gevormd van elk land afzonderlijk is er een algemene regioconclusie geschreven. Bij de totstandkoming van deze tekstuele regioconclusies ligt de focus met name op het in kaart brengen van generaliseerbare kenmerken per regio. Hiernaast worden er ook opvallende verschillen binnen één regio aangekaart, met name wanneer één land duidelijk contrasteert met de rest van de regio. Ter ondersteuning van de regioconclusies zijn er per regio vier maatgevende Street Views en luchtfoto’s uitgekozen voor een visuele uitwerking van de beeldanalyse.

Er is gekozen voor een beeldnalyse van zowel Street Views als luchtfoto’s, omdat het nodig is om de ruimtelijke invulling van de factoren in kaart te brengen op verschillende schaalniveaus.

De manier waarop invulling wordt gegeven aan personalisatie en geborgenheid is bijvoorbeeld het best zichtbaar op ooghoogte. Enkele onderwerpen die onder voorspelbaarheid en sociale verbondenheid vallen, zoals routing, districten en de organisatie van voorzieningen, zijn beter te analyseren op een hoger schaalniveau in een luchtfoto.

Deze beeldanalyse is volledig gebaseerd op kwalitatief onderzoek en is beschrijvend van aard: aan de verschillende invullingen van de factoren zijn geen kwantitatieve frequenties of waarderingen gekoppeld. Tijdens de beeldanalyse wordt er op tal van ruimtelijke kenmerken gelet die elk weer in verschillende mate en verschijningsvormen kunnen voorkomen, om deze reden is een kwantitatieve benadering van de beeldanalyse in dit stadium niet haalbaar.

Daarbij ondermijnt een kwantitatieve methode in deze fase het doel van deze beeldanalyse: het simpelweg inzichtelijk maken van de manieren waarop invulling wordt gegeven aan de zes factoren.

Eindproducten De verkregen kennis uit het literatuuronderzoek en de beeldanalyse heeft geleid tot diverse samenhangende eindproducten.

De Ingrediëntenlijst is een totaaloverzicht van de ruimtelijke kenmerken gebaseerd op de legenda die in een eerder stadium is gecreëerd naar aanleiding van het literatuuronderzoek en is aangevuld met de inzichten uit de beeldanalyse.

Deze toegevoegde inzichten bestaan uit ruimtelijke kenmerken die naar voren zijn gekomen die een aanvulling vormen op reeds onderzochte onderwerpen of die een geheel nieuw relevant onderwerp aan het licht hebben gebracht. Elk van de ruimtelijke kenmerken wordt in de Ingrediëntenlijst gekoppeld aan één of meer factoren en aan een relevante mate van overheidssturing. De lijst kan gebruikt worden voor beeldanalyses om een beeld te vormen van de wijze waarop een regio invulling geeft aan de zes factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. Daarnaast biedt deze Ingrediëntenlijst een collectie ingrediënten die ontwerpers kunnen gebruiken om tot een ontwerp te komen die een thuisgevoel stimuleert.

The urban language of belonging - 13

Als tweede eindproduct is er een Conceptenwijzer opgesteld. Dit is een ontwerpinstrument dat verschillende concepten aanreikt voor het sturen op een thuisgevoel op verschillende schaalniveaus.

In dit ontwerpinstrument worden verschillende producten uit het onderzoek samengebracht.

Het geheel van concepten, factorconsequenties en inspiratiepagina’s kan gebruikt worden bij het ontwikkelen van een integrale visie voor een locatie en daarnaast kunnen losse concepten of praktijkvoorbeelden als inspiratie dienen bij het maken van keuzes tijdens het ontwerpproces.

Elk van de concepten uit de Conceptenwijzer wordt toegelicht aan de hand van een beschrijving waarin duidelijk wordt wat de keuze voor het desbetreffende concept voor mogelijke positieve en negatieve consequenties heeft voor de factoren.

Toepassing

Achter deze factorconsequenties zijn voor elk schaalniveau inspiratiepagina’s bijgevoegd, die op één grote spread foto’s tonen van ruimtelijke kenmerken uit de Ingrediëntenlijst die onder hetzelfde hoofdonderwerp vallen. Aan de hand van deze pagina’s kan er, afhankelijk van de keuze voor de mate van sturing, inspiratie gehaald worden uit een selectie beelden uit de geanalyseerde regio’s. De keuze voor een bepaalde mate van sturing kan daardoor naast de tekstuele factorconsequenties ook gebaseerd worden op voorbeelden uit de praktijk.

De staafdiagrammen op de inspiratiepagina’s tonen de frequentie waarin een ruimtelijk kenmerk voorkomt in de geanalyseerde regio’s. Deze diagrammen zijn tot stand gekomen door de hoeveelheid foto’s waarop het desbetreffende ruimtelijk kenmerk zich voordoet af te zetten tegen het totaal van de foto’s van de ruimtelijke kenmerken die onder hetzelfde hoofdonderwerp vallen. Aan de hand van deze diagrammen kunnen ontwerpbeslissingen ook gebaseerd worden op de mate waarin een ruimtelijk kenmerk bij een bepaalde regio past. Bij de totstandkoming van deze diagrammen is echter geen rekening gehouden met de mate of de kwaliteit waarin een ruimtelijk kenmerk voorkomt op één foto. De diagrammen zijn niet gebaseerd op een compleet kwantitatief onderzoek en hebben enkel een suggestieve functie.

14 - The urban language of belonging

Bij de Conceptenwijzer worden enkele voorbeeldroutes uiteengezet die gevolgd kunnen worden om tot een ontwerp te komen. De mogelijke uitwerking van deze voorbeeldroutes wordt uitgewerkt aan de hand van vier routevisualisaties. Deze routevisualisaties concretiseren de concepten uit de Conceptenwijzer aan de hand van een plattegrond, een 3D-visualisatie, referentiefoto’s en een beschrijving.

Hierin wordt duidelijk hoe ontwerpers met behulp van de Conceptenwijzer tot een ontwerp kunnen komen door suggesties te gegeven van concrete ontwerpingrepen en deze te visualiseren.

Begrippen Thuis voelen Thuis voelen is een complex begrip. Jan Willem Duyvendak (2009) beschrijft thuis voelen als een gelaagde emotie: verschillende emoties en gemoedstoestanden spelen een belangrijke rol bij de totstandkoming van een thuisgevoel en deze wisselen per persoon. Om deze reden vinden mensen het over het algemeen heel lastig om te verwoorden waarom zij zich ergens thuis voelen, terwijl het eenvoudiger is om te verwoorden wanneer, waar en waarom zij zich ergens niet thuis voelen. Uit literatuur blijkt, zoals in het volgende hoofdstuk wordt beschreven, dat binnen de verschillende visies op een thuisgevoel desondanks bepaalde hoofdfactoren zijn te definiëren. Het gaat hierbij voornamelijk om vertrouwdheid en het samenvallen van de persoon en zijn of haar omgeving, wat volgens Duyvendak gebeurd door de hechting aan mensen en plekken. Je thuis voelen is hierbij sterk gerelateerd aan je ‘comfortabel’ en ‘op je plek’ voelen, het tegenovergestelde van ‘heimwee’ voelen. De hechting aan mensen en plekken vormt in dit onderzoek de onderliggende basis, waardoor ook kreten als ‘the sense of belonging’ en ‘binding aan een plek’.

Afbeelding 5: uitgestalde producten in Marokko

Ruimtelijke kenmerken Ruimtelijke kenmerken zijn fysieke elementen in de gebouwde omgeving die kunnen worden gebruikt bij het ontwerpen en transformeren van de openbare ruimte.

Migratiestromen Migratiestromen gaan in dit onderzoek over het verplaatsen van personen over een grens met het doel zich op een nieuwe plek te vestigen. Migratie wordt sterk gelinkt aan vluchtelingen maar kent echter veel uiteenlopende redenen. Zo worden de migratiestromen naast oorlogsvluchtelingen en politieke vluchtelingen gevormd door kenniswerkers, gastarbeiders, internationale studenten of mensen die vanuit familiemotieven naar een ander land vertrekken.

Stadsrand De stadsrand wordt in dit onderzoek gezien als een zone die onderdeel is van de aaneengesloten stedelijke structuur van de stad. Deze zone is geen onderdeel van het (multifunctionele) centrummilieu van de stad en is nabij het omliggende vrije landschap gesitueerd.

The urban language of belonging - 15

3 DE

FACTOREN 6 factoren die bijdragen de totstandkoming van een thuisgevoel Waar voel jij je thuis en waarom? Het begrip ‘thuis voelen’ kan veel emoties oproepen en is niet eenduidig te beschrijven, het gaat tenslotte om een gevoel dat bij iedereen anders is. Toch blijkt uit diverse studies zoals in de inleiding staat beschreven dat er algemene elementen zijn die een bijdrage kunnen leveren aan de totstandkoming van een thuisgevoel.

Er zijn zes factoren die volgens de literatuur leidend zijn bij de totstandkoming van een thuisgevoel en die relevant zijn voor een ruimtelijke vertaling. De kennis afkomstig uit diverse vakgebieden zoals stedenbouwkunde, sociologie, omgevingspsychologie, antropologie en sociale geografie vormen de basis voor de zes factoren. Aan de hand van literatuur wordt er in dit hoofdstuk een theoretische achtergrond aan de factoren gegeven.

16 - The urban language of belonging

1. SOCIALE VERBONDENHEID Er is mogelijkheid tot ontmoeting, saamhorigheid en activiteiten op straat. Er is een sociale verbintenis met de gemeenschap.

3. PERSONALISATIE Je kunnen onderscheiden met het toe-eigenen of aanpassen van de openbare ruimte of je privédomein.

4. GEBORGENHEID Intieme en begrensde ruimten die zorgen voor een gevoel van bescherming en privacy.

5. LEEFSTIJL & CULTUUR Het kunnen uitoefenen van tradities en evenementen.

De mogelijkheid om persoonsgebonden routines uit te voeren en de vrijheid hebben om jezelf te ontwikkelen en te uiten als individu en als gemeenschap.

Ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel

2. VOORSPELBAARHEID Je eenvoudig kunnen oriënteren in een heldere, voorspelbare openbare ruimte. Het kennen van je omgeving en de mensen, het kunnen uitvoeren van je dagelijkse routines zonder verrassingen en omwegen.

6. WALKABILITY Gebieden die gebruiksvriendelijk zijn voor de voetganger.

The urban language of belonging - 17

3.1 Sociale verbondenheid Sociale verbondenheid vormt een sterke basis voor het bevorderen van het thuisgevoel in een buurt (Van Der Graaf & Duyvendak, 2009; Nady, sd). Het gaat hierbij voornamelijk over verbindingen met mensen en plekken. Het hebben van sociale contacten in de openbare ruimte vormt een belangrijke bouwsteen voor een goede buurt, waarbij verschillende fysieke elementen kunnen bijdragen aan de kwaliteit, inhoud en intensiteit van deze contacten (Gehl, 2010).

Sociale contacten Volgens Gehl (2010) worden sociale contacten gevormd door alle typen communicatie tussen personen die vragen om de aanwezigheid van een ander. Om relaties in een buurt op te bouwen en te versterken is het belangrijk dat verschillende typen sociale contacten mogelijk zijn.

•

•

•

Korte ontmoetingen: korte ontmoetingen betreffen het begroeten van

een voorbijganger, het vragen van de weg of small-talk. Dit gebeurt vaak op routes naar een eindbestemming zoals de supermarkt.

Spontane gesprekken: spontane gesprekken kunnen voortkomen uit een korte ontmoeting doordat er bijvoorbeeld sprake is van een gemeenschappelijke interesse. Dit zijn vaak onvoorspelbare en spontane gesprekken.

Intensief contact: intensief contact vormt het contact tussen personen die bekenden zijn van elkaar. Denk hierbij aan spelende kinderen of jongeren die samen komen en de openbare ruimte als ontmoetingsplek gebruiken.

Naast daadwerkelijke conversaties speelt enkel het zien en herkennen al een rol bij het bevorderen van de sociale verbondenheid. Volgens Gehl (2010) zijn de afmetingen van een plek essentieel bij het mogelijk maken van herkenning in de publieke ruimte: • 300 tot 500 meter: je kan onderscheid maken tussen objecten, dieren en mensen.

• 100 meter: je kan lichaamstaal en beweging herkennen.

• 50-70 meter: je kan een persoon herkennen en een schreeuw om hulp horen.

• 22-25 meter: je kan gezichtsuitdrukkingen en emoties lezen.

• 7 meter: je kan volwaardige gesprekken voeren.

18 - The urban language of belonging

Afbeelding 6: Ontmoetingsplek in India

“Het verbinden van mensen en plekken”

Ogen op straat De overgangszone tussen privé en openbaar is een zone die gelegenheid geeft voor korte ontmoetingen met voorbijgangers. Van Der Ham (2016) beschrijft deze plek als de Hybride zone. Het is een zone die straten persoonlijk maakt en zowel een emotionele als praktische functie heeft.

Een overgangszone biedt een plek waar bewoners kunnen zitten, met een krant en een kop koffie, en waar zij tegelijkertijd hun spelende kinderen in de gaten kunnen houden. Deze zone verlengt het thuisgevoel naar buiten en kan bijdragen aan een veiliger gevoel op straat.

Afbeelding 7: Visueel contact met de straat in India

Treffers, Nio, en Suurenbroek (2018) verduidelijken in hun boek ‘De Straat’ het belang van een goede overgang tussen privé en openbaar bij het faciliteren van sociale contacten. De overgang kan worden verzacht door elementen zoals trappen, overkappingen, het gebruik van groen of het ontwerpen van open plinten die contact met de straat mogelijk maken. Een gelaagde overgang van privé naar openbaar geeft bewoners meer privacy, waardoor gordijnen minder snel gesloten zullen worden en het contact met de straat juist wordt bevorderd.

Ontmoetingsmogelijkheden Volgens Vreke, Salverda, & Langers (2010) heeft het aantal ontmoetingsmogelijkheden in de buurt invloed op de mate van sociale verbondenheid. Kremer, Parys, & Verplanke (2019) geven aan dat hoe vaker en langer mensen samenkomen, hoe meer relaties er gevormd worden en hoe sterker deze zullen zijn. Bij het stimuleren van samenkomsten speelt het uitnodigende karakter van een plek een grotere rol dan de kwaliteit. Plekken zijn onder andere uitnodigend wanneer zij fysiek laagdrempelig zijn en een mix van sociale verplichtingen huisvesten, zoals een supermarkt, apotheek, kapper en café. Daarnaast is het waardevol om de levendigheid van een plek te vergroten zodat gebruikers gestimuleerd worden om langer te verblijven op de plek. Dit kan gedaan worden door middel van interessante en/of comfortabele inrichtingselementen zoals banken (Loopman & Leclercq, 2011).

Groen Naast laagdrempelige voorzieningen kan ook (openbaar) groen in de wijk functioneren als ontmoetingsplek. Gehl (2010) en Vreke et al. (2010) beschrijven twee soorten activiteiten die kunnen plaatsvinden bij het gebruik van openbaar groen. Allereerst zijn er ‘stationaire activiteiten’ (activiteiten met een lage verplaatsingssnelheid). Bij stationaire activiteiten is het belangrijk dat er veel te beleven is, zoals bij speelvelden, zandbakken en speeltoestellen. Daarnaast zijn er ‘niet-stationaire activiteiten’. Bij niet-stationaire activiteiten zijn aantrekkelijke routes belangrijk die activiteiten zoals wandelen en fietsen faciliteren en korte en vluchtige contacten mogelijk maken.

Een andere manier waarop groen de sociale verbondenheid kan stimuleren is aan de hand van gezamenlijk beheer door buurtbewoners. Gezamenlijk beheer maakt contact leggen eenvoudiger en geeft buren een gezamenlijke verantwoordelijkheid (Vreke et al., 2010).

The urban language of belonging - 19

3.2 Voorspelbaarheid Een omgeving waar je bekend bent met de mensen, objecten en routes bevordert het thuisgevoel (Stock, 2014; Duyvendak, 2008). In zo’n omgeving kom je zelden voor grote verrassingen te staan en kun je ervaringen op korte termijn goed voorspellen. Ruimtes en routes zijn bijvoorbeeld goed te lezen en je kunt je eenvoudig oriënteren. Je oriënterend vermogen wordt bepaald door variatie in het straatbeeld, visueel overzicht, begrijpelijke lay-out (Gärling, Böök, & Lindberg, 1986), informatieve markeringen en het netwerk van een plek (Gehl, 2010; Weisman, 1981). Daarnaast richt de Amerikaanse stedenbouwkundige Kevin Lynch zich op elementen die bijdragen aan een mentale perceptie van een stad.

Onderscheiden van plekken Plekken of gebieden die gekenmerkt worden door een specifieke identiteit spelen een belangrijke rol in de totstandkoming van een thuisgevoel. Deze specifieke identiteit kan onderdeel zijn van de identificatie van een persoon of groep, bijvoorbeeld van de mensen die in dit gebied wonen, wat een gevoel van zelfvertrouwen en trots op kan wekken. De mate van identificatie kan versterkt worden wanneer er op de plek gerefereerd wordt naar de positieve waarden van iemand, een groep of plek. (Nady, sd; Hannema, 2013).

Je oriënterend vermogen wordt gestimuleerd wanneer de identiteit van plekken visueel goed van elkaar te onderscheiden zijn. Men kan volgens The City at Eye Level van Stipo (2016) eenvoudiger een plek of gebied van de ander onderscheiden wanneer er sprake is van een collectieve identiteit vanwege ruimtelijke ofwel functionele overeenkomsten. Lynch (1960) gaat in zijn boek ‘The image of the city’ in op verschillende ruimtelijke kenmerken die een rol kunnen spelen bij het onderscheiden van districten zoals kleuren, texturen, gevels, materialen en bestratingspatronen.

Referentiepunten die van dichtbij en veraf te zien zijn, zoals de ‘landmarks’ van Lynch (1960), kunnen je helpen bij het oriënteren en onderscheiden van plekken. Volgens Lynch hoeven landmarks niet altijd de vorm aan te nemen van een bijzonder object, maar kan er ook sprake zijn van een gebouw of winkel met een opmerkelijk uiterlijk kenmerk.

Cullen (1961) omschrijft het in zijn boek The Concise Townscape als ‘focal points’, een opmerkelijk symbool dat aangeeft: ‘Dit is de plek’ of ‘Stop met zoeken, je bent op je bestemming’. Deze ruimtelijke verschijning heeft ook iets weg van wat hij omschrijft als een ‘incident’. Het is een accent die even je aandacht trekt en het een onderscheidt van het ander.

Visueel overzicht Wanneer de gebruiker van de openbare ruimte een ruimte goed kan Afbeelding 8: ‘Focal point’ in Tjechië overzien vanuit verschillende standpunten zorgt dit voor een goed visueel overzicht. Visueel overzicht maakt het mogelijk dat je links kan leggen tussen verschillende gebieden.

Bij het leggen van links zijn de locaties van landmarks op belangrijke ’keuzemomenten’ in het stedelijk landschap belangrijk (Stipo, 2016). Ook zichtlijnen en afmetingen van ruimtes zijn belangrijk bij het creëren van dit overzicht. Jan Gehl (2010) gaat regelmatig in op de afmetingen van een plek en benoemt bijvoorbeeld de afmeting van 40 bij 80 meter als de perfecte afmeting van een plein om visueel overzicht te realiseren. Deze afmetingen zouden ervoor zorgen dat wanneer je het plein betreedt je snel een totaalbeeld hebt van de gehele ruimte en van de gezichten van de mensen die zich begeven in de ruimte.

20 - The urban language of belonging

Algemene inrichtingselementen met herhalende eigenschappen Niet alleen landmarks en focal points, maar ook algemene inrichtingselementen spelen een grote rol bij herkenning en voorspelbaarheid van een omgeving. Eenvoudige onderdelen die een rol spelen in het dagelijks leven van mensen zoals bushaltes, borden en veelgebruikte gebouwen of voorzieningen zijn essentieel bij de vorming van een bepaald familiair en duidelijk beeld van een omgeving (Lynch, 1960). Deze elementen zijn niet van waarde vanwege hun onderscheidende kenmerken maar vanwege hun herhalende eigenschap. Ook Cullen (1961) benadrukt het belang van alledaagse objecten (‘significant objects’). Het zijn objecten die een straatbeeld kenmerken zoals straatmeubilair of constructieve elementen, die niet persé ontworpen zijn om eruit te springen zoals kunst en posters.

Informatieve bebording en markeringen Naast de ruimtelijke opzet wordt je oriënterend vermogen ondersteund door informatie zoals bewegwijzering, kaarten en overige informatieve aanwijzingen (Weisman, 1981). Denk bijvoorbeeld aan reclameborden die kunnen dienen als referentiepunt (Arthur & Passini, 1992). Jan Gehl (2010) breidt deze definitie van informatieve aanwijzingen uit in Cities for People. Hij benoemt ruimtelijke markeringen zoals ‘symbolic portals’, die kunnen worden ingezet om buurten, pleinen en individuele straten te duiden. Deze markeringen kunnen samen met bebording helpen bij de detaillering van ruimtelijke structuren waardoor deze eenvoudiger te lezen zijn. Gehl geeft hierbij ook als voorbeeld plaatsnaamborden die aangeven dat je je op de stadsgrens begeeft.

Netwerk Zowel O’Neill (1991), Weisman (1981) als Gärling, Böök, en Lindberg (1986) benadrukken dat een ingewikkelde lay-out van ruimten het moeilijker en verwarrender Afbeelding 9: Gekleurd straatmeubilair in Roemenië maakt om je te oriënteren. De structuur van een stad wordt verduidelijkt wanneer een stedelijke morfologie gesimplificeerd wordt en straten en kruispunten uitgelijnd worden. Hierdoor worden zij onderdeel van een algemene vorm (zoals een grid) of concept (zoals de vorm van een vogel) (Stipo, 2016). Hierbij is het belangrijk dat paden en de richting van deze paden duidelijk te herkennen zijn Dit kan onder andere door markering aan de hand van speciale verlichting (Lynch, 1960).

Jan Gehl (2010) stelt in zijn boek Cities for People dat voor een voorspelbare routing, het geen probleem is als de wegenstructuur bestaat uit een kronkelend en divers netwerk van straten. Het is wel belangrijk dat kruispunten onderling duidelijke visuele kenmerken hebben met een onderscheidend karakter. Daarnaast moet er onderscheid gemaakt kunnen worden tussen hoofdstraten en substraten.

Lynch (1960) benadrukt de waarde van een padennetwerk in een sterk hiërarchisch patroon die voorzien is van goede verlichting. Om knooppunten (en pleinen) beter te kunnen identificeren dienen deze plekken worden ingekaderd met behulp van een duidelijke rand die gebruikt kan worden als openbare ruimte.

The urban language of belonging - 21

3.3 Personalisatie

Bij de vorming van een thuisgevoel blijkt het kunnen toe-eigenen, aanpassen en personaliseren van je directe omgeving essentieel (Van Der Ham, 2013). Hierdoor wordt een omgeving onbetwistbaar van jou, heb je de mogelijkheid om te doen wat je zelf wilt en krijg je een gevoel van controle (Terkenli, 2020; Sixsmith, 1986). De nonprofit organisatie Project for Public Spaces (2018) benadrukt “The most important layer of a great place is how people use it—not the design itself, but the emergent activities, movements, and interactions it facilitates.” Er zijn verschillende vormen van personalisatie en toe-eigening. Zo kan een interieur gepersonaliseerd worden maar kan ook een buitenruimte, collectieve ruimte of een openbare ruimte worden toegeëigend.

“Een persoonlijke touch door spullen in de openbare ruimte”

22 - The urban language of belonging

Overgang van privé naar openbaar In het boek ‘De Straat’ van Treffers, Nio, en Suurenbroek (2018) wordt diep ingegaan op de vormgeving van de overgang van privé naar openbaar en de effecten die de vormgeving teweeg brengt.

De overgang van privé naar openbaar is niet alleen een plek die korte ontmoetingen met voorbijgangers faciliteerd, maar vormt ook een kans om een deel van de straat te personaliseren. De overgangszone kan op uiteenlopende manieren worden vormgegeven, waarbij elementen zoals de afmetingen, hoogteverschillen en aangrenzende zones als woning en stoep een belangrijke rol spelen. De vormgeving wordt vaak gekenmerkt door elementen die een vorm van persoonlijke invulling mogelijk maken, zoals geveltuintjes, voortuinen, en balkons. Ook een erfafbakening vormt een voorbeeld van persoonlijke uiting, die ingezet kan worden vanuit een persoonlijke behoefte aan privacy en veiligheid.

Cullen (1961) benadrukt daarnaast het effect van de functie achter de gevel op de mate van toe-eigening.

Wanneer een verblijfsruimte zoals een woonkamer direct aan de (glazen) gevel aan de straat grenst kan dit, in combinatie met een harde overgang van privé naar openbaar, tot gevolg hebben dat de bewoners zich er niet prettig bij voelen om een deel van de buitenruimte bij de binnenruimte te betrekken.

Afbeelding 10: Personalisatie van de bufferzone

Openbare ruimte Naast het toe-eigenen van privébezit kunnen ook plekken in de publieke ruimte worden toegeëigend.

Zo is het gebruik van de openbare ruimte volgens Cullen (1961) ook een vorm van toe-eigenen.

Project for Public Spaces (2018) benadrukken met het project Own The City dat het mogelijk maken van informele activiteiten in de openbare ruimte het proces van toe-eigenen bevordert. Wanneer er persoonlijke eigendommen zoals picknickkleden, yogamatjes en spellen opduiken, is dit een teken dat mensen de ruimte aanpassen naar hun eigen behoeften. Persoonlijke eigendommen tonen aan dat mensen zich hechten aan een plek en een gedeeld gevoel van eigendom hebben. Ook bedrijven kunnen plekken toe-eigenen door namen op de gevel te gebruiken voor publiciteit.

Niet alleen persoonlijke spullen in de openbare ruimte maar ook het gebruik van de openbare ruimte is een vorm van toe-eigenen. Het stimuleren van toeeigenen door gebruik is sterk gelinkt aan afmetingen en afstanden in de openbare ruimte.

Mensen willen namelijk op gepaste afstand elkaar kunnen passeren of op gepaste afstand van elkaar kunnen zitten. Gepaste afstanden kunnen worden afgedwongen aan de hand van zonering door bestrating of het slim positioneren van zitgelegenheden. Ideaal zijn verplaatsbare zitplekken die kunnen inspelen op de verschillende behoeftes van gebruikers.

Ondanks dat het niet gewenst is om elkaar dichtbij te passeren is een te grote openbare ruimte ongewenst.

Te grote openbare ruimtes worden namelijk al snel onpersoonlijk (Gehl, 2010).

Afbeelding 11: Diversiteit op gebouwniveau (Hundertwasser)

e in India

The urban language of belonging - 23

3.4 Geborgenheid Begrippen die vaak geassocieerd worden met thuisgevoel zijn woorden zoals intimiteit, compactheid, privacy en bescherming (Duyvendak,2009; Nady, sd; Van Der Ham, 2013). Deze begrippen vallen onder het thema geborgenheid. Volgens Stock (2014) is het idee van thuis als iets begrensds en exclusiefs. In de literatuur van diverse stedenbouwkundigen en ontwerpers zijn er verschillende opvattingen te vinden over het bewerkstelligen van deze intieme, begrensde stedelijke ruimten die zorgen voor een gevoel van bescherming en privacy.

“Begrippen die vaak geassocieerd worden met thuisgevoel zijn woorden zoals intimiteit, compactheid, privacy en bescherming”

Perceptie van intimiteit Wat opgemerkt moet worden is dat intimiteit een complex begrip is. Het gaat niet altijd om afmetingen: een groot plein kan intiem aanvoelen wanneer dit plein is gevuld met honderden mensen. Zoals Véliz (2018) stelt kan een grote ruimte gevuld met mensen soms intiemer zijn dan een kleine lege ruimte. Ook Cullen (1961) noemt deze complexiteit wanneer hij de perceptie van schaal bespreekt. Een groot gebouw heeft een grote schaal, een klein gebouw een kleine schaal. Het gaat echter om de afmetingen in de omgeving die de perceptie van schaal kunnen manipuleren, en een ruimte ofwel groots of intiem maakt.

Bureau KM (2016) geeft aan dat de juiste schaal van de openbare ruimte niet af hangt van de open ruimte zelf maar van de gebouwen eromheen en de homogeniteit van de gebruikers.

Desondanks geeft Cullen (1961) in zijn boek The Concise Townscape een beschrijving van een intieme ruimte: een ruimte die rijkelijk begroeit is, omsloten is, waar weinig lucht te zien is en die wordt gekenmerkt door warm aardewerk. Toch valt een intieme ruimte die een gevoel geeft van geborgenheid moeilijk te definiëren met universeel geldende kenmerken. De waarneming van een ruimte hangt vaak af van een persoonlijke opvatting of gevoel. Desondanks zijn er in de literatuur ingrepen te vinden die bij kunnen dragen aan het gevoel van geborgenheid in een begrensde, intieme ruimte.

24 - The urban language of belonging

Afbeelding 12: Intieme straa

Ruimtelijke invulling Jan Gehl (2010) is een groot voorstander van de menselijke maat. Hij stelt dat een menselijke maat in afmetingen en inrichting van de openbare ruimte nodig is om gebruikers van de ruimte welkom te laten voelen. Vaak zijn openbare ruimten in steden tegenwoordig te groot en de gebouwen te hoog en te ver uitgespreid. Volgens Gehl zijn er te veel loze ruimten in de stad waar weinig tot geen mensen te bekennen zijn. Er dient meer aandacht besteed te worden aan detaillering en maatvoering zodat ruimten minder onpersoonlijk, formeel en kil overkomen.

Om dit te realiseren geeft Gehl een aantal ontwerpingrepen: • Deel grote ruimten op in kleinere ruimten, bijvoorbeeld met behulp van kiosken en marktkraampjes op een plein, parasols en zonwering van cafés, colonnades, bogen, bomenrijen, paaltjes en overige inrichtingselementen.

Desbetreffende inrichting van de stad zorgt voor ruimten die intiem aanvoelen maar tegelijkertijd de mogelijkheid geven om het overzicht over de gehele ruimte te behouden.

•

Maak intiem contact mogelijk. Bij een afstand tussen mensen tussen de 22 en 25 meter kunnen gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal worden afgelezen. Een afstand kleiner dan zeven meter is optimaal omdat vanaf deze afstand een gesprek gevoerd kan worden tussen mensen onderling. Vanaf 3.7 meter kunnen het best volwaardige gesprekken plaatsvinden.

•

Een aantal ‘ultieme’ afmetingen zijn van belang. Maak pleinen niet groter dan 100 bij 70 meter: 100 meter is de maximale afstand waarop een mens visueel overzicht kan hebben over een ruimte en 70 meter is de maximale afstand waarop je een ander kan herkennen. Een afmeting van 80 bij 40 meter is hier voor ideaal.

at in India

•

Maak het mogelijk voor mensen om letterlijk bescherming te zoeken, bijvoorbeeld voor zon, wind of regen. In landen met hoge temperaturen komt een prettig microklimaat tot stand met behulp van smalle straten, gebouwen met dikke muren, veel groen en poreuze bestrating. In landen met veel wind gebeurt dit met behulp van het clusteren van lage gebouwen met een schuin dak, kleine openbare ruimten en veel bomen, die samen er voor zorgen dat de meeste wind over de stad heen gestuwd wordt. De lage gebouwen met schuine daken maken het mogelijk om de stad de zonnewarmte optimaal te laten gebruiken. Heggen, hekken, gebouwen, luifels en windschermen maken het mogelijk om beschutting te zoeken.

Afbeelding 13: ‘Enclosure’ in Marokko

Ook Cullen (1961) ontfermt zich over het realiseren van begrensde intieme ruimten. Cullen noemt hierbij enclaves: een binnenruimte die verbonden is met buiten. Het is een plek die je verwijderd van de drukte van het dagelijks verkeer en je jezelf laat wanen in een ruimte van veiligheid en bescherming. Een ander begrip van Cullen is ‘enclosure’, dit is wanneer er verschil wordt gemaakt tussen een binnenwereld en een buitenwereld. De buitenwereld is in dit geval een ruimte met geluid, snelheid en onpersoonlijke interacties.

In de binnenwereld heerst stilte en menselijke maat, in de vorm van een plein, binnenplaats of hofje. De plek is geen onderdeel van verkeersstromen maar vormt een eindpunt.

Het gevoel van afsluiting in de openbare ruimte is de beste tool om een goed begrip van je positionering te geven, en je het idee te geven ‘ik ben op een plek’. Het kan het geval zijn dat je vanaf buiten zicht hebt op deze afgesloten binnenwereld, maar ook dat je vanuit deze binnenwereld naar het ‘daar’ kan kijken. Eén van de manieren om dit te realiseren is het versmallen van een straat zonder de doorgang volledig af te sluiten.

Afsluiting kan ook tot stand komen door een afgrenzing in de vorm van een muur, beplanting of een verschil in hoogte.

The urban language of belonging - 25

3.5 Leefstijl & cultuur De mogelijkheid om je persoonsgebonden routines uit te voeren en de vrijheid hebben om jezelf te ontwikkelen en te uiten als individu is een belangrijk onderdeel in het thema thuis voelen. Terkenli (2020) stelt dat routines gewoontes zijn waar je telkens naar terugkeert omdat zij passen bij wie je bent als persoon. Je thuis is een plek waar deze routines in passen en op toegespitst zijn (Nady, sd; Thuismakers Collectief, sd.). Cultuur is hier een groot onderdeel van: een gedeelde cultuur vormt de basis voor de creatie van een collectief thuis (Terkenli, 2020).

Emotionele binding en de identificatie met een groep staat sterk in relatie met cultuur (Van Der Graaf & Duyvendak, 2009; WRR, 2018).

Jezelf kunnen uiten als individu heeft in een brede zin te maken met je wensen, verlangens, grenzen, creativiteit en liefde zichtbaar kunnen maken aan anderen (Bosman, sd). Dit wordt onder andere ondersteund door te kunnen spreken, schrijven en dragen wat je wilt. Zelfexpressie zou zich via het individu kunnen uiten via je verbale communicatie, je lichaamstaal, je carrière en het ontplooien van je talenten (De Handschutter, sd).

Afbeelding 14: Straatkapper in India

“De mogelijkheid om je persoonsgebonden routines uit te voeren en de vrijheid hebben om jezelf te ontwikkelen” 26 - The urban language of belonging

Culturele zelfontplooiing Wat bij een zoektocht naar de concrete invulling van ‘jezelf kunnen ontwikkelen en uiten als individu’ vooral naar boven komt is kunst en cultuur.

Zo zouden culturele activiteiten, faciliteiten en broedplaatsen voor creatieve bedrijven belangrijk zijn voor de stimulatie van cultuur in de stad. Dit bevordert de levenskwaliteit omdat het ruimte geeft aan zelfexpressie en persoonlijke ontwikkeling (Huygen, 2018). Richard Florida (2019) noemt in zijn boek The Rise of The Creative Class het belang van een stad met openheid, diversiteit en ruimte voor experiment. Een andere bron van zelfexpressie in de stad zijn vrijplaatsen. Vrijplaatsen zijn plekken waar ruimte wordt geboden aan experimentele, eigenzinnige, bottom-up initiatieven. Plekken waar bewoners zelf de regie in handen hebben en kunnen handelen vanuit vrije keuzes en eigen verantwoordelijkheid (Vrijplaatsen.nu, 2019).

Zelfexpressie in de openbare ruimte Jan Gehl (2010) benoemd in Cities for People verschillende vormen van zelfexpressie in de openbare ruimte. Ruimte geven aan straatevenementen, demonstraties, parades en bijeenkomsten is een belangrijk middel om ruimte te geven aan het uiten van mensen hun geluk, leed, enthousiasme of woede. Er moet ruimte worden gegeven aan uiting van deze gevoelens, zowel in de vorm van een krachtige demonstratie als in de vorm van één-op-één conversaties. Je moet hiervoor ruimte bieden in de publieke ruimte.

Daarnaast ziet Gehl de stad als een belangrijke ontmoetingsplek waar muziek en andere talenten kunnen worden uitgewisseld en bijdragen aan de expressie van het individu. Gehl gaat dus vooral uit van evenementen en festiviteiten, met een focus op sport, kunst en cultuur. Een belangrijke overeenkomst tussen de verschillende invullingen van zelfexpressie in de openbare ruimte is dat het vaak gaat om tijdelijke, informele activiteiten, die voor mensen van groot belang zijn.

Afbeelding 15 & 16: Graffitimuur in Tsjechië en een creatieve voorziening in Marokko

Geloof, tradities Een groot onderdeel van leefstijl & cultuur betreft daarnaast het geloof en de tradities van een persoon, die vaak hun herkomst vinden in het geboorteland van het persoon of de voorouders. Dit kan bijvoorbeeld gaan om eetgewoonten, kleding, feestdagen en monumenten. Het gaat hierbij voornamelijk om de mogelijkheid om cultureel verbonden te zijn. Wanneer er sprake is van culturele verbondenheid vindt een persoon emotionele en culturele erkenning bij een groep (Schwartz, 2013). Als mogelijke invulling hiervan noemt Schwartz in haar onderzoek ‘Thuisvoelen in Haarlemmermeer’ de aanwezigheid van lokale maatschappelijke activiteiten waar bewoners van verschillende culturen aan deelnemen om wederzijds begrip voor elkaars cultuur te ontwikkelen, zoals een kook- of eetclub. Ruimte geven aan culturele festiviteiten, rituelen en symbolen ondersteunen de emotionele verbindingen met een plek of met andere mensen. In het publieke domein kan dit onder andere gestimuleerd worden door nieuwe plekken van herinnering te creëren, waar mensen hun geschiedenis en gezamenlijke toekomst kunnen vieren (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, 2007).

Vrijheid vs. regulatie De bovengenoemde interpretatie van je kunnen ontwikkelen en uiten als individu in de openbare ruimte bevat voorbeelden van gestuurde en niet gestuurde expressie. Een initiatief van bovenaf kan zelfexpressie doelgericht organiseren of kan een locatie aanwijzen voor een desbetreffend doel, bijvoorbeeld door een cultureel evenement te organiseren of om de zijkant van een gebouw aan te duiden als vrije graffitimuur.

Anderzijds zijn er initiatieven die juist kunnen ontstaan door de afwezigheid van sturing en regulatie, denk bijvoorbeeld aan een braakliggend grasveld waar een groepje buurtbewoners wekelijks aan een sportles deelneemt. Het kunnen uitvoeren van je persoonsgebonden routines bevat dezelfde tweezijdigheid.

Enerzijds kan dit bewerkstelligd worden door een breed scala aan gedefinieerde openbare ruimten en voorzieningen die een breed scala aan doelgroepen aanspreken. Een voorbeeld hiervan is een gevarieerde selectie aan cultuurspecifieke winkels waar verschillende individuen hun vertrouwde dagelijkse boodschappen kunnen doen. Maar juist ook ruimten die opener zijn waar ieder zijn eigen invulling aan kan geven kunnen voorzien in het kunnen uitoefenen van je eigen routines.

The urban language of belonging - 27

3.6 Walkability Je benen bewegen je voort terwijl je ogen je leiden (Gehl, 2010). Walkability is als factor gedefinieerd vanwege de terugkomende associatie van thuis met gemak, comfort en bereikbaarheid (Sixsmith, 1986; Rybczynski, 1987). In het artikel What Makes Public Places ‘’Ours’’? van Nady (sd.) zou walkability niet alleen helpen bij het realiseren van een bepaalde mate van comfort maar ook bij de creatie van een sterker gevoel van gemeenschap.

Routing Voor de toename van het aantal voetgangers is het van belang dat er korte en logische routes zijn. De keuze om te gaan lopen hangt van verschillende aspecten af, zoals de af te leggen afstand of de aanwezigheid van directe verbindingen. Vijfhonderd meter is bijvoorbeeld een afstand die mensen bereid zijn te lopen, mits deze route niet saai is. Moet je verder lopen dan vijfhonderd meter dan is de keuze voor lopen moeilijker. Naast de af te leggen afstand speelt ook de vormgeving van een route een belangrijke rol in het stimuleren van lopen (Gehl, 2010).

Detail De vormgeving van de openbare ruimte kan aan de hand van details bijdragen aan een interessante wandelomgeving. Hierbij heeft de snelheid waarin je je verplaatst invloed op de hoeveelheid details die je kan waarnemen. Dit is goed te zien aan de inrichting, een weg waar voornamelijk auto’s rijden op hoge snelheid is overwegend monotoon in architectuur en inrichting. Voetgangersgebieden die druk bezocht worden hebben daarentegen veel meer detail in de gevels en inrichting. Ritme in het straatbeeld, veel deuren aan de straat, het benadrukken van verticale lijnen, variatie in bebouwing, zachte overgangen van privé naar openbaar en het opbreken van routes kan bijdragen aan een interessante wandeling. Daarnaast is het materiaalgebruik van de bestrating belangrijk voor het loopcomfort. Zo draagt kiezelbestrating bij aan een onprettige ervaring bij het wandelen met hakken of een kinderwagen (Gehl, 2010).

28 - The urban language of belonging

Afbeelding 17: Stoplicht in Tsjechië

Obstakels Directe routes zijn belangrijk, maar het gebruiksgemak van die route is evengoed belangrijk. Voetgangers hebben voldoende ruimte nodig om elkaar te kunnen passeren en willen zo minmogelijk obstakels op de weg. Obstakels kunnen gevormd worden door lantaarns, technische huisjes, bushokjes en zijstraten die het verloop van de stoep doorbreken. De trap wordt ook als obstakel ervaren: wanneer mensen voor de keuze komen te staan zullen zij eerder voor een hellingsbaan kiezen. Gehl (2010) noemt stoplichten een doorn in het oog van de voetganger. Deze vragen namelijk om een extra handeling langs de route en laten je vaak lang wachten voordat je route vervolgd Afbeelding 18: Wande kan worden. Het helpt als stoplichten een aftelsysteem hebben die de gebruiker op een vriendelijke manier informeert.

3.7 Conclusie De theoretische invulling van de zes factoren omvat een scala aan actuele ruimtelijke vraagstukken die een grote rol spelen in de hedendaagse stedenbouw.

Het gaat om veelomvattende factoren waarbij voor ieder nog verdere verdieping mogelijk is. Desondanks, door de voornaamste hoofdbronnen uit te lichten, kan er aan de hand van deze theoretische invulling een eerste impressie gevormd worden van een concrete ruimtelijke invulling van de zes hoofdfactoren.

elpromenade in India

Afbeelding 19: Voorziening als samenkomstplek in India

Er zijn verschillende ruimtelijke factoren die raakvlakken hebben. Zo zijn voorspelbaarheid en walkability beide sterk gerelateerd aan de vormgeving en het gebruik van het netwerk.

Daarnaast komt bij beide factoren het belang van variatie naar voren. Bij voorspelbaarheid wordt bijvoorbeeld gesproken over het onderscheidend karakter van focal points, iets dat ook van waarde kan zijn voor de totstandkoming van een prettige en diverse wandelomgeving.

Bij verschillende ruimtelijke factoren komen echter ook onderwerpen naar voren die op het eerste gezicht onderling voor frictie lijken te zorgen.

Bij voorspelbaarheid wordt gesproken over het belang van visueel overzicht en visuele links, iets dat in contrast lijkt te staan met het beperken van afmetingen van ruimten (geborgenheid) en het opbreken van routes (walkability).

Ondanks dat ruimtelijke invullingen op het eerste gezicht soms voor frictie lijken te zorgen, betekent dit niet altijd dat ze elkaar uitsluiten. In een compacte ruimte kan er eveneens sprake zijn van visueel overzicht en routes kunnen ook opgebroken worden (door een verschil in functionele overeenkomsten bijvoorbeeld) terwijl de visuele link tussen de gebieden behouden blijft.

Naast inhoudelijke overeenkomsten en tegenstellingen valt op dat er overeenkomsten en verschillen zijn te herkennen wat betreft het schaalniveau. Voorspelbaarheid en walkability zijn voornamelijk relevant op netwerkniveau, terwijl bij andere factoren een kleiner schaalniveau vaker de hoofdrol speelt. Zo wordt er bijvoorbeeld bij veel factoren gesproken op het schaalniveau van de bufferzone, zowel bij sociale verbondenheid, personalisatie als bij walkability.

Tot slot komt er een interessante discussie naar voren over de mate van vrijheid, die al kort aan bod komt bij leefstijl & cultuur. Overheidssturing blijkt vaak van positieve invloed en is iets dat van waarde zal zijn voor de totstandkoming van bepaalde kwaliteiten op een groter schaalniveau. Tegelijkertijd wordt benoemd dat de mogelijkheid tot persoonlijke expressie soms om meer vrijheid en minder regulatie vraagt.

The urban language of belonging - 29

4

DE REIS Een uitgebreide internationale beeldanalyse van drie grote migrantenregio’s

30 - The urban language of belonging

De afgelopen drie jaar groeide de Nederlandse bevolking vooral door immigratie: meer dan driekwart van de groei is het gevolg van internationale migratie (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2018). Niet alleen de “klassieke” migranten uit NederlandsIndië, Marokko, Turkije, Suriname of de Nederlandse Antillen verrijken ons land.

In 2017 is de verscheidenheid in afkomst namelijk gegroeid tot 223 verschillende nationaliteiten (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, 2018). Daarnaast worden de migrantenstromen niet alleen gevormd door vluchtelingen/statushouders maar in grote getalen ook door expats, internationale studenten, arbeidsmigranten en Digital Nomads.

Deze ontwikkeling zorgt voor een nog grotere druk op de stad: namelijk 53% van de nieuwkomers in de stad is immigrant. In Amsterdam kwamen er in 2018 al ruim 15.000 buitenlandse migranten meer binnen dan er vertrokken (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2018).

De top-6 voornaamste migratieachtergronden uit 2019 zijn Polen, India, de (voormalige) Sovjet-Unie, Duitsland, Roemenië en Turkije, zo stelt het Centraal Bureau voor de Statistiek (2020). Deze landen staan in de top-6 voornaamste migratieachtergronden, omdat zij gedurende het jaar 2019 het sterkst zijn toegenomen in Nederland. Deze landen zijn onder te verdelen in drie regio’s die de basis vormen van de internationale beeldanalyse: Oost-Europa, de Arabische landen en Zuid-Azië.

De Arabische landen lijken ondervertegenwoordigd in de voornaamste migratieachtergronden van het CBS, maar worden in andere gegevens bevestigd als belangrijke migratieachtergrond. Zo was in 2019 de grootste groep met een migratieachtergrond afkomstig uit Marokko (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2020) en kwamen de meeste asielaanvragen in 2019 van migranten uit Syrië en Iran (Vluchtelingenwerk Nederland). De Arabische landen is een regio die gekenmerkt wordt door migranten die migreren vanuit een oorlogssituatie of vanwege politieke redenen.

India vormt daarnaast samen met verschillende landen uit Oost-Europa een groep die gekenmerkt wordt door migranten die vertrekken vanuit economische redenen (zowel kennismigranten als overige arbeidsmigranten). De keuze voor de internationale regio’s valt daarmee ook te verklaren vanwege het feit dat deze regio’s getypeerd worden door een diverse selectie aan migrantieredenen, denk hierbij aan kenniswerkers, arbeidsmigranten, internationale studenten en politieke vluchtelingen.

Deze regio’s lenen zich voor het uitgangspunt om de migratiestromen te benaderen vanuit een brede invalshoek, zonder uit te gaan van een gestigmatiseerde categorisering. De regio’s worden namelijk getypeerd door een diverse selectie aan migratieredenen, denk hierbij aan kenniswerkers, arbeidsmigranten, internationale studenten en politieke vluchtelingen.

The urban language of belonging - 31

Tijdens de beeldanalyse is er geprobeerd een zo goed mogelijk beeld te schetsen van de randen van de steden om te ontdekken hoe er invulling wordt gegeven aan de eerder onderzochte factoren. Uit elke regio zijn vier willekeurige landen gekozen en in elk land zijn twee steden onderzocht die voldoen aan de eisen die genoemd worden in het hoofdstuk van de methode.

Het is niet eenvoudig om een totaalbeeld te vormen van de stadsrand aan de hand van Street Views en luchtfoto’s. Toch zijn wij de uitdaging aangegaan om een zo goed mogelijk beeld te vormen van de ruimtelijke kenmerken van de stadsrand.

Gedurende het verzamelen van de beelden zijn uit tal van beelden twaalf maatgevende Street Views met bijbehorende luchtfoto’s/ contexten geselecteerd en geanalyseerd.

Van elke regio zijn vier maatgevende Street Views en luchtfoto’s uitgekozen waarvan de beeldanalyse is gevisualiseerd.

De legenda hiernaast is als basis gebruikt bij het analyseren van de beelden. Deze legenda vormt een samenvattend beeld van de bevindingen uit het literatuuronderzoek, en fungeert als stappenplan voor de beeldanalyse.

Door stap voor stap elk kenmerk in de legenda af te gaan kan er goed een eerste impressie gevormd worden van hoe regio’s invulling geven aan de factoren.

32 - The urban language of belonging

Sociale verbondenheid Stationaire activiteiten

Speelveldjes, zandbakken, bankjes, enz.

Niet-stationaire activiteiten Aantrekkelijke route voor fietsen en wandelen LET OP: echt een mooie route niet zomaar een weg

Horeca

Voorzieningen Winkel

Reizen is van alle tijden, maar sinds het digitale tijdperk kan de wereld ook vanachter onze beeldschermen worden verkend. In de volgende hoofdstukken wordt een uitgebreide beeldanalyse getoond van Nederland en de drie voornaamste migrantenregio’s. Deze beeldanalyse wordt gekenmerkt door een uitgebreide verzameling van Street Views en luchtfoto’s van Google (sd) die je meenemen op een reis door de (inter)nationale regio’s.

Context

Supermarkt

4.1

Legenda

Voorspelbaarheid Morfologie

Korrelgrote en diversiteit in bebouwing

Districten

Mits deze duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn

Directe routes

Directe routes naar voorzieningen, de kortste weg

Wegenstructuur en hiërarchie Voorspelbaar wanneer er sprake is van grid of symboliek

Kenmerkende kruispunten

Geborgenheid Opdelen van de openbare ruimte

Leefstijl & Cultuur Culturele en religieuze plekken

Street View

Geborgenheid

Sociale verbondenheid Stationaire activiteiten

Bescherming/beschutting

Speelveldjes, zandbakken, bankjes, enz.

Groen in de openbare ruimte

Niet-stationaire activiteiten

Koud klimaat

Aantrekkelijke route voor fietsen en wandelen

Lage gebouwen , elementen die wind breken, onderdak en beschutting

Bufferzone (overgang privé en openbaar) Open plint, elementen die de overgang verzachten of tuintjes Afmeting bufferzone

Warm klimaat

.. m

Schaduw, poreuze bestrating, smalle straten, groen

Voorzieningen

Gevoel

Plek waar mensen bij elkaar komen

Het opdelen van grote ruimtes

Afmetingen van een plek/straat

Voorspelbaarheid Zichtlijnen Opvallende inrichtingselementen

Focal point, landmark, reclame of overig aandachttrekkend element

Inrichtingselementen

Objecten: straatmeubilair, bushaltes, bewegwijzering, kaarten, reclame, straatverlichting, etc.

Storende elementen

Elementen die zorgen dat je het visueel overzicht verliest (alleen als het echt opvalt)

Personaliseren Overgang privé naar openbaar Bufferzone Eigendom afbakenen Balkons of nissen

Toe-eigenen

Door groen, bankjes enz.

Openbare ruimte

Kil, formeel, onpersoonlijk, warm, etc.

Door kiosk, colonnade, bogen, parasols, etc.

.. m

Begrensen van ruimtes

Versmallen van straten, bengrenzend inrichtingselement of hoogteverschillen

Afmetingen van een plek/straat Enclosure

Binnen- en buitenwereld

Leefstijl & Cultuur Broedplaats/vrijplaats

Straatmuziek, creatieve plekken, toneel, enz.

Sporten

Sportevenementen, sportklasjes, enz.

Uitingen op straat

Evenementen, feestjes, demonstraties, parades, enz.

Geloof

Monumenten en plekken waar je je geloof kan uitoefenen

Experimenteren

Elementen die erop duiden dat er geen strikte richtlijnen of regels zijn

Walkability Obstakels

Lantaarns, bushokjes, elektriciteitskasten, stoplichten, trappen

Reclame

Horizontale lijnen

Persoonlijke eigendommen in de openbare ruimte,

Duidelijke zonering in de straat

Picknickkleed, yogamat, BBQ, speelgoed

Formeel Ki Warm l

Alleen als deze duidelijk aanwezig zijn

Diversiteit

Door kleur, textuur, materiaal

Stoep

The urban language of belonging - 33

4 2 OOST .

EUROPA 34 - The urban language of belonging

Regiobeschrijving Tot Oost-Europa behoren voornamelijk de landen die tussen de periode 1922-1991 tot de SovjetUnie behoorden en geregeerd werden door de Communistische partij. De communistische en socialistische overtuigingen die hun herkomst vinden in deze periode hebben in de hedendaagse tijd nog een duidelijke afdruk achtergelaten op de sociaal-ruimtelijke inrichting en gebruik van de stedelijke ruimte. In Oost-Europa nam religie na de val van de Sovjet-Unie een grote sprong.

Een studie van Pew Research Centre (2016) laat zien dat de meerderheid zich identificeert als Orthodox-christelijk, dat wordt gevolgd door Katholiek-Christelijk als de een-na-voornaamste religie. De landen in de regio nemen voornamelijk de middenposities in in de ranking van de wereldwijde concurrentievermogen en welvaart (The United Nations Development Programme, 2019; World Economic Forum, 2019).

Stedenbouw Tijdens het communistisch regime was het standaard dat alle openbare ruimte in eigendom van de overheid was en ingericht werd op collectief gebruik. Deze publieke percelen werden in socialistische steden gelijkmatig verdeeld over de gehele stedelijke structuur. De collectieve ruimte was voornamelijk groen en de plekken die een functie hadden in het ceremoniële optreden van het regime, zoals boulevards en pleinen, hadden vaak een groots en autoritair karakter (Hirt, 2015). Socialistische architectuur en stedenbouw kenmerkt zich door eentonige, uniforme ontwerpen van modernistische ’super-blocks’ die er voor zorgden dat er in steden nauwelijks sprake was van grootschalige sociaalruimtelijke segregatie (Koelemaij, Wind, Bodde, & Van Lieshout, 2015).

Sinds de val van het communisme is er een transitie in gang gezet naar kapitalistische democratische overheden wat een proces van privatisering en commercialisatie van de openbare ruimte in gang heeft gezet. Met name sinds de toelating tot de Europese Unie is het belang van ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing enorm gegroeid. Door het overnemen van westerse instituties, beleidsvormen en wetten speelt ruimtelijke ordening in Oost-Europa een rol op strategisch beleidsniveau, zowel op stads- als op nationaal niveau (Taubenböck, 2019). Terwijl in Nederland een breed georiënteerd planningsstelsel in werking is, is er in delen van Oost-Europa een planningsstelsel in gebruik dat zich meer beperkt tot een specifiek doel zoals economische ontwikkeling of het bestemmen van grond (Planbureau voor de Leefomgeving, 2011).

Sociale groep Oost-Europa is vergeleken met West-Europa iets traditioneler: OostEuropeanen zijn meer gericht op familie en loyaliteit en er heerst een collectivistisch ideaal. Leefsituaties met meergeneratiegezinnen komen in Oost-Europa significant vaker voor dan in West-Europa (Schwanitz, 2017).

Volgens de cultuurdimensies van Hofstede hechten Oost-Europeanen (ook binnen families) vaker waarde aan een duidelijke hiërarchie, gezag en regels (Visser, 2016).

The urban language of belonging - 35

Wroclaw

Timișoara

Iași

Roemenië

Polen

Krakau

Lviv

3-4-2020

3-4-2020 9 Kupalska St - Google Maps

3-4-2020

7 Dmytra Zahula St - Google Maps

3-4-2020

12 Mykoly Khvyl'ovoho St - Google Maps

9 Kupalska St

7 Dmytra Zahula St

12 Mykoly Khvyl'ovoho St

Zaporizja Алексей Дитчук - Google Maps

3-4-2020 3-4-2020

Yuriya Lypy St - Google Maps

3-4-2020

67 Propelerna Street - Google Maps

3-4-2020

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

Yuriya Lypy St

© 2020 Google

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv

3-4-2020

Street View - apr. 2017

3-4-2020

10 Profesora Medvedets'koho St - Google Maps

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

Lviv, Oblast Lviv

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

© 2020 Google

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Lviv, Oblast Lviv

10 Profesora Medvedets'koho St

Google

1/1

13 Konotopska Street - Google Maps

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv

© 2020 Google

Zaporizja - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: apr. 2019

3-4-2020

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

19 Vtikha Street - Google Maps

© 2020 Google

1/1

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

© 2020 Google

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Lviv, Oblast Lviv

19 Vtikha Street

Google

Zaporizja - Google Maps

© 2020 Google

Google

https://www.google.nl/maps/@49.8258869,23.9485943,3a,75y,185.66h,98.58t/data=!3m6!1e1!3m4!1sh_pj6g2sn5QuexZV6ZudqQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

1/1

https://www.google.nl/maps/@47.7868168,35.1791601,3a,75y,196.55h,100.35t/data=!3m6!1e1!3m4!1sl30Smqcej2AoXvWqZ8RK5A!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.nl/maps/@47.891117,35.0725857,3a,75y,52.06h,98.02t/data=!3m6!1e1!3m4!1sogadEqEGocEkbBx_KvqaSQ!2e0!7i13312!8i6656

© 2020 Google

Plovdiv

10 ул. „Гарибалди“ - Google Maps

https://www.google.nl/maps/@49.807948,24.0130449,3a,75y,18.13h,105.81t/data=!3m6!1e1!3m4!1sao24nOsBF8NrzkiYqcbE6g!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Plovdiv - Google Maps

6-4-2020

Plovdiv

Plovdiv - Google Maps

90 ул. „Чорлу“ - Google Maps

© 2020 Google

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Google

9 ул. „Белмекен“ - Google Maps

9 ул. „Белмекен“

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Plovdiv

30 ул. „Лайпциг“ - Google Maps

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Plovdiv

90 ул. „Чорлу“

© 2020 Google

30 ул. „Лайпциг“

Google

Street View

Street View

Street View

https://www.google.com/maps/@42.1449138,24.7203702,3a,75y,357.06h,91.87t/data=!3m6!1e1!3m4!1siJ31zqFR1bKTFujmYdyq5Q!2e0!7i13312!8i6656

6-4-2020

https://www.google.com/maps/@42.1428413,24.7278658,3a,75y,174.57h,95.06t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNR3MUv4ZSTSpqfQCbVk6Gg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

23 ул. „Доктор Иван Кесяков“ - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

https://www.google.com/maps/@42.1346541,24.720505,3a,75y,62.88h,99.47t/data=!3m6!1e1!3m4!1sb00zzjRbE9fvAdx5NRgVfQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

ул. „Петър Николов“ - Google Maps

© 2020 Google

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Plovdiv

23 ул. „Доктор Иван Кесяков“

28 ул. „Елба“ - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

© 2020 Google

Google

© 2020 Google

https://www.google.com/maps/@42.1506285,24.7915991,3a,75y,103.65h,96.07t/data=!3m6!1e1!3m4!1sk3E2uYjBjwIMcJYof5pLaQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Plovdiv

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Plovdiv

Google Street View

https://www.google.com/maps/@42.1274285,24.7884888,3a,75y,99.69h,90.72t/data=!3m6!1e1!3m4!1smNIW8eGwj0skJFdNx2mjcA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

1/1

Plovdiv - Google Maps

© 2020 Google

Plovdiv

12 ул. „Жълтуга“

Google Street View

(Google, sd)

© 2020 Google

https://www.google.com/maps/@42.1275591,24.7239449,3a,75y,112.97h,96.77t/data=!3m6!1e1!3m4!1shcSMkPa_x_dAXQKpjI9Brw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

12 ул. „Жълтуга“ - Google Maps

© 2020 Google

Plovdiv

28 ул. „Елба“

Google Street View

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Street View

https://www.google.com/maps/@42.121327,24.7350654,3a,75y,204.82h,94.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1s8S38U_Dxc9d1vKl4uf4oEg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

https://www.google.com/maps/@42.1270796,24.7518216,3a,75y,92.59h,99.73t/data=!3m6!1e1!3m4!1s3IQ_9rikvKMIXcd0kA519w!2e0!7i13312!8i6656

18 ул. „Златорог“ - Google Maps

18 ул. „Златорог“

Google

Street View

6-4-2020

1/1

© 2020 Google

Plovdiv

ул. „Петър Николов“

Google

Street View

https://www.google.com/maps/@42.1295463,24.7403355,3a,75y,19.53h,91.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1syguBh-xWMYJ5VlhWABLZww!2e0!7i13312!8i6656

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

1/1

Zaporizja - Google Maps

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Zaporizja

© 2020 Google

Zaporizja

Google Street View

https://www.google.nl/maps/@47.8896396,35.1514464,3a,75y,157.06h,95.38t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNZ2hB_QEwwk8prnZxp8wJg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Google

Street View

67 Dobrovolchykh batalioniv Street - Google Maps

67 Dobrovolchykh batalioniv Street

© 2020 Google

1/1

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

Google Street View

Street View

6-4-2020

Google

21 Stasova St - Google Maps

21 Stasova St

Zaporizja

Google

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8429498,24.0726515,3a,75y,58.29h,93.71t/data=!3m6!1e1!3m4!1scnuCjjlnRuDQD9Uzrk9l4A!2e0!7i13312!8i6656

10 ул. „Гарибалди“

6-4-2020

Google

https://www.google.nl/maps/@47.8876013,35.1424417,3a,60y,70.32h,91.89t/data=!3m6!1e1!3m4!1s2oHOspvu7oFarYDLWjlGuQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Google

Google

1/1

© 2020 Google

1/1

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

© 2020 Google

Google Street View

Street View

36 - The urban language of belonging https://www.google.com/maps/@42.1565813,24.7865558,3a,75y,274.64h,89.33t/data=!3m7!1e1!3m5!1s7GGM3ixRKbUmWsEOySCAUQ!2e0!6s%2F%2Fgeo2.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D7GGM3ixRKbUmWsEOySCAUQ%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26…

1/1 https://www.google.com/maps/@42.1621385,24.725929,3a,75y,216.46h,95.35t/data=!3m6!1e1!3m4!1sArk_FOodRuc8dyA4kPUiow!2e0!7i13312!8i6656

https://www.google.com/maps/@42.1474543,24.772985,3a,75y,6.19h,95.61t/data=!3m6!1e1!3m4!1sLIF-y7VsbBPPw2WrxExcMQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

1/1

Varna

1/1

© 2020 Google

Google

Street View

Google

Images may be subject to copyright.

1/1 https://www.google.nl/maps/@47.7750515,35.1780789,3a,75y,289.99h,98.76t/data=!3m6!1e1!3m4!1stjp12mc9kZlQHGBiAp599Q!2e0!7i13312!8i6656

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8278286,24.0026663,3a,75y,133.04h,100.78t/data=!3m6!1e1!3m4!1sleMK64icrZbqSpVl5p1nLw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Google Street View

Plovdiv

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Street View

© 2020 Google

Zaporizja

Zaporizja

Street View

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8075385,24.0056057,3a,75y,16.52h,104.45t/data=!3m6!1e1!3m4!1su8Hv6OxRijavLQ8IENdRFw!2e0!7i13312!8i6656

3-4-2020

1/1 https://www.google.nl/maps/@47.7778492,35.1937518,3a,75y,157.93h,90.37t/data=!3m6!1e1!3m4!1scs0eymo1hbh6C5JMCqfO7Q!2e0!7i13312!8i6656

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Lviv, Oblast Lviv

Google

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8281706,23.9798784,3a,75y,317.6h,101.75t/data=!3m6!1e1!3m4!1sUfFnKI-001Cz67E9w81D9A!2e0!7i13312!8i6656

7 Frezerna St - Google Maps

7 Frezerna St

Google

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Lviv, Oblast Lviv

Google

Street View

Zaporizja - Google Maps

Zaporizja

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Zaporizja

Zaporizja

https://www.google.nl/maps/@49.8460544,23.9647531,3a,75y,7.2h,98.27t/data=!3m6!1e1!3m4!1sm08u2g0mdK6DoI6Hs9zf0A!2e0!7i13312!8i6656 1/1

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Lviv, Oblast Lviv

Plovdiv

3-4-2020

Street View - mei 2019

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.847183,23.9729204,3a,60y,343.28h,90.54t/data=!3m6!1e1!3m4!1sgtYWIR44F7qsTm1lGIe2sQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Street View

Google

Images may be subject to copyright.

19 Kharkivs'ka St

3-4-2020

Images may be subject to copyright.

Street View - apr. 2019

13 Konotopska Street

Street View

Street View

https://www.google.nl/maps/@47.7790362,35.2231163,3a,75y,339.83h,103.24t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipNLuUtWyEakxumOMq1jOsg8ydej-zT9Zz5wv8bo!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipNLuUtWyEakxumOMq1jOsg8ydej-zT9Zz5wv8bo%3Dw203-h100-k-no-pi0-ya31…

Plovdiv

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2017

Street View - mrt. 2017

https://www.google.nl/maps/@47.7931465,35.1930282,3a,75y,345.95h,101.96t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipP50DY4n2DtN58nF9hDHD9pIqzKRszHquyZUtyW!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipP50DY4n2DtN58nF9hDHD9pIqzKRszHquyZUtyW%3Dw203-h100-k-no-pi-0-y… https://www.google.nl/maps/@47.7926215,35.1915197,3a,75y,67.45h,98.54t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOeKo2CJ20jgFkGs0d1dqlPnP9BR1_NJnvMO5zf!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOeKo2CJ20jgFkGs0d1dqlPnP9BR1_NJnvMO5zf%3Dw203-h100-k-no-pi0-ya213.…

1/1 https://www.google.nl/maps/@47.7860932,35.2036242,3a,75y,275.77h,93.97t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipNnu5MiPAyRsupX_ijRGwQ88frST2notFG_5N4F!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipNnu5MiPAyRsupX_ijRGwQ88frST2notFG_5N4F%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya162…

1/1

3-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Google

Google

Street View

6-4-2020

19 Kharkivs'ka St - Google Maps

Images may be subject to copyright.

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8635493,24.00414,3a,75y,279.03h,92.5t/data=!3m6!1e1!3m4!1s9pttJklULkEiM00lV3KFUQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

https://www.google.nl/maps/@49.8686167,24.031528,3a,65y,77.99h,94.65t/data=!3m6!1e1!3m4!1s8k2yl6UKcNApKLQrFNrl6A!2e0!7i13312!8i6656 1/1

https://www.google.nl/maps/@49.8651184,24.0154452,3a,75y,347.86h,100.65t/data=!3m6!1e1!3m4!1sV_Jd0IXoRKvPoaFx6H5m2Q!2e0!7i13312!8i6656

Bulgarije

Opnamedatum afbeelding: apr. 2017

Karim

Google

Google

Wismut - Google Maps

Wismut

Karim - Google Maps

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv

3-4-2020

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8723902,24.048463,3a,75y,253.84h,87.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNyszTXeBgh_0_IgD2GtgSA!2e0!7i13312!8i6656

Oekraïne

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

67 Propelerna Street

Lviv, Oblast Lviv

Google

Алексей Дитчук - Google Maps

Алексей Дитчук

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Lviv, Oblast Lviv

Street View

3-4-2020

Алексей Дитчук

https://www.google.nl/maps/@47.8701618,35.0160394,3a,48.1y,17.55h,90.01t/data=!3m6!1e1!3m4!1sJGN5AD7hXrLlnlI_gTueRw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

https://www.google.nl/maps/@47.8602566,35.0275211,3a,75y,101.37h,97.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTSmFWdf2usurGOKRADIUWg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

1/1

Wroclaw

Timișoara

Iași

Lviv

Zaporizja

Plovdiv

Varna

Polen

Krakau

Roemenië Oekraïne Bulgarije (Google, sd.)

The urban language of belonging - 37

Street Views Het straatbeeld wordt gekenmerkt

11 m 3m

Persoonlijk Intiem

20

19 Vtikha Street - Google Maps

19 Vtikha Street

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

Oblast Lviv Google

t View

www.google.nl/maps/@49.8429498,24.0726515,3a,75y,58.29h,93.71t/data=!3m6!1e1!3m4!1scnuCjjlnRuDQD9Uzrk9l4A!2e0!7i13312!8i6656

door kleinschalige zelfbouw woningen die aan de hand van hun diversiteit bijdragen aan een persoonlijk en intiem profiel.

Luifels en nissen dragen bij aan de diversiteit en faciliteren geborgenheid. Het privéterrein is afgesloten met een persoonlijke afbakening, waarbij contact met de straat Oe niet wordt uitgesloten. Daarbij wordt er gebruik gemaakt van persoonlijk groen. Opvallend is de elektriciteitspaal die, samen met de aanwezige bedrading, een grote rol speelt in veel woongebieden met grondgebonden woningen in Lviv, Oekraïne (Google, sd) Oost-Europa.

1/1

32 m

In tegenstelling tot de grondgebonden woningen is er sprake van een planmatige inrichting van het profiel: de straat is opgedeeld in zones voor voetgangers, openbaar groen en auto’s en er wordt gebruik gemaakt van algemene inrichtingselementen zoals straatverlichting. Daarnaast is er sprake van een doorlopende Oe stoep met goed begaanbare bestrating. Terwijl de architectuur uniform is, bieden de uitwendige balkons ruimte voor personalisatie. Ondanks dat het een relatief breed en op de auto georiënteerd profiel is, is er sprake van geborgenheid door Zaporizja, Oekraïne (Google, sd) de sterke aanwezigheid van 7m

7m

0

67 Dobrovolchykh batalioniv Street - Google Maps

67 Dobrovolchykh batalioniv Street

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

izja

Google

View

openbaar groen.

ww.google.nl/maps/@47.8896396,35.1514464,3a,75y,157.06h,95.38t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNZ2hB_QEwwk8prnZxp8wJg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

38 - The urban language of belonging

De overgangszone van deze flat wordt op verschillende manieren verzacht, namelijk door uitwendige balkons, openbaar groen en entrees die worden overdekt door overkappingen. De overkappingen en balkons dragen bij aan lichte dynamiek in de gevel, maar desondanks is er door kenmerken in de architectuur sprake van een nadruk op horizontale Opdelen van de lijnen. In deze planmatige ruimte omgeving wordt gebruik gemaakt van inrichtingselementen zoals afvalbakken, paaltjes en straatverlichting. In het collectieve groen is een stationaire voorziening ontworpen.

In het profiel is er sprake van een duidelijke zonering, maar Krakau, Polen (Google, sd) desondanks wordt er ook geparkeerd langs de stoep.

50 m

3m

Ondanks dat er sprake is van een overwegend uniforme architectuur ogen de gevels van de appartementen dynamisch, mede door de nissen en de in- en uitwendige balkons. De appartementen kennen een bufferzone, die is afgebakend met een middelhoog transparant hekwerk. Er is zowel sprake van persoonlijk groen binnen deze bufferzone als openbaar groen in de vorm van een grote boom.

Wederom kent het profiel een duidelijk planmatig karakter, te herkennen aan de sterke zonering en de aanwezigheid van bebording. Er wordt ruimte geboden aan de voetganger op een doorlopende stoep, die Krakau, Polen (Google, sd) incidenteel wordt onderbroken

Grootschalig

Po

20 m

4m

6m

Po

The urban language of belonging - 39

Contexten

Po

Het planmatige netwerk wordt ingevuld door diverse grondgebonden woningen met een kleine korrelgrootte.

De woonwijk is overwegend monofunctioneel, op een winkel, een supermarkt en een religieuze voorziening na.

Ondanks dat de morfologie geen planmatig karakter kent, is er sprake van een (ontworpen) groene wandelroute, een park en een sportveld. Er kan moeilijk onderscheid worden gemaakt in districten door, op de incidentele grotere korrelgroottes na, het gebrek aan onderscheidende elementen.

Wroclaw, Polen (Google, sd)

De morfologie wordt opgebouwd uit ensembles van appartementen.

De districten worden van elkaar onderscheiden door een

duidelijke wegenstructuur

Po

Krakau, Polen (Google, sd)

40 - The urban language of belonging

met een sterk hiërarchisch karakter. Verspreid door de wijk zijn verschillende voorzieningen te vinden, zoals restaurants en supermarkten.

Tussen de appartementen wordt veel ruimte geboden aan collectief groen en in het gebied bevindt zich een aantrekkelijke wandelroute.

In de morfologie is duidelijk een district te herkennen dat wordt gekenmerkt door stroken appartementen. Tussen de appartementen wordt veel ruimte geboden aan collectief groen, aantrekkelijke routes en stationaire voorzieningen.

Het district wordt omringd door een hoofdweg met een sterk onderscheidend karakter, waarlangs verschillende voorzieningen zijn geclusterd.

Ro

Iași, Roemenië (Google, sd)

Tussen het sterke gridpatroon staan grondgebonden woningen van diverse groottes. De diversiteit in de morfologie toont daarnaast dat er sprake is van vrijheid in positionering van de woning. Grote oppervlakten worden gekenmerkt door groen, waaronder een parkachtige groene strook. Verspreid door de wijk zijn er enkele kleine voorzieningen, zoals een supermarkt, winkels en een religieuze voorziening.

3-4-2020

Oe

7 Frezerna St - Google Maps

7 Frezerna St

Zaporizja Google Street View

Zaporizja, Oekraïne (Google, sd)

https://www.google.nl/maps/@47.8876013,35.1424417,3a,60y,70.32h,91.89t/data=!3m6!1e1!3m4!1s2oHOspvu7oFarYDLWjlGuQ!2e0!7i13312!8i6656

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

1/1

The urban language of belonging - 41

Bevindingen Naar aanleiding van

de factoren

SOCIALE VERBONDENHEID In Oost-Europa kennen grondgebonden woningen in tegenstelling tot de appartementen geen collectief karakter. Er zijn geen plekken in de openbare ruimte waar stationaire activiteiten kunnen plaatsvinden die zorgen voor ontmoetingsmogelijkheden. Wel kan er vaak sociale interactie plaatsvinden tussen buurtbewoners doordat er vanuit de woningen contact mogelijk is met de straat. Dit wordt onder andere mogelijk gemaakt door de vrijwel altijd aanwezige bufferzone die naar eigen smaak kan worden ingericht. Dit privédomein is altijd afgebakend door lage of transparante elementen, zoals hekken of struiken, die interactie niet uitsluiten.

Bulgarije is hierin een uitzondering aangezien de straatprofielen een grootser en anoniemer karakter lijken te hebben. Ook hier is er echter bij de grondgebonden woningen interactie mogelijk tussen woningen en straat, maar oogt dit veel rommeliger door bijvoorbeeld onafgemaakte hekwerken of muren.

Rondom de appartementen staat collectiviteit centraal. Er zijn veel speelplekken en groenvoorzieningen die kunnen functioneren als stationaire voorziening. In het geval van collectief groen is er vaak geen specifieke functie aan deze plekken toegekend en zijn ze vrij in keuze voor gebruik. Collectief groen uit zich voornamelijk in grote grasvelden tussen de gebouwen. Vanwege het grootse karakter van de appartementen is de interactie met de straat beperkt, zo geldt voor de meeste appartementen dat je moeite moet doen om te zien wat er op straat gebeurt. Toch worden er vaak elementen gebruikt die de overgang van privé naar openbaar verzachten, zoals groenstroken, een half hoge verdieping of (kleur)differentiatie van de plint.

42 - The urban language of belonging

VOORSPELBAARHEID De grondgebonden woningen verschillen sterk van elkaar in vormgeving, onder andere door variatie in hoogtes, positionering en kleurgebruik. Deze variatie in vormgeving draagt bij aan verschillende herkenningspunten in een straat of buurt. Door de grote diversiteit op gebouwniveau is het moeilijker om districten van elkaar te onderscheiden.

Incidenteel is het wel mogelijk om districten van elkaar te onderscheiden aan de hand van een thema in architectuur, bijvoorbeeld in Polen, Oekraïne en Bulgarije. Vormen van differentiatie die sterker aanwezig zijn, zijn verschillen in welvaart of dichtheid.

Appartementen worden regelmatig opgezet in ensembles met een thema in architectuur – waardoor gebieden met appartementen eenvoudiger van elkaar te onderscheiden zijn als aparte districten. Binnen één district gelden vaak overeenkomsten in kleur of vormgeving. Deze thematische districten kunnen op een grotere schaal fungeren als herkenbare districten, maar missen op een kleinere schaal herkenningspunten.

Het gebruik van algemene en informatieve inrichtingselementen zijn naarmate de dichtheid toeneemt steeds vaker afwezig. Zo zijn bij appartementen algemene en informatieve inrichtingselementen vaak aanwezig, evenals zonering in straten. Woonstraten met grondgebonden woningen worden echter regelmatig ingericht als shared-space zonder inrichtingselementen (op lantaarns na).

Over het algemeen kan je stellen dat de hiërarchie in wegen wordt afgedwongen door afmetingen, en niet in materiaal. Terwijl we in Nederland in woonstraten vaak klinkers gebruiken ligt in OostEuropa vrijwel overal asfalt. Alleen Polen vormt hier een uitzondering in. De structuur bestaat over het algemeen uit uitgelijnde straten, vaak in een grid.

Soms heeft dit grid alsnog een redelijk organisch karakter door de vrije indeelbaarheid van de kavels. Door de uitgelijnde wegen zijn de zichtlijnen regelmatig lang.

PERSONALISATIE Met name bij de grondgebonden woningen is er sprake van personalisatie. De woningen hebben een zeer diverse gepersonaliseerde vormgeving in vorm en kleur. De meeste woningen zijn daarnaast voorzien van voortuinen die naar persoonlijke smaak worden ingericht. De voortuinen zijn voorzien van veel groen en worden afgebakend door lage of transparante hekken en muren.

Bij de appartementen is de mate van personalisatie zeer beperkt, wat grotendeels een overblijfsel is van het gelijkheidsideaal uit de socialistische tijd. Er zijn geen persoonlijke objecten te zien in de openbare ruimte en er is amper een vorm van persoonlijke toe-eigening van bewoners te herkennen. Zo zijn balkons vaak leeg en ligt er voor de flat vaak een grasveld dat niet wordt gebruikt. De grootschalige socialistische flats zijn voornamelijk van elkaar te onderscheiden door een verschil in kleurgebruik, wat in enkele gevallen helpt het gebouw een individualistisch karakter te geven.

GEBORGENHEID De grondgebonden woningen zijn aanzienlijk meer divers en zijn vaak voorzien van een bufferzone, wat bijdraagt aan een kleinschalig, intiem karakter. De compactheid van de grondgebonden woningen verschilt. De grondgebonden woningen in Oekraïne en Roemenië hebben een ruimere, landelijkere opzet dan die in Polen en Bulgarije.

De appartementenblokken in socialistische stijl zijn erg grootschalig, waarbij het uniforme karakter bijdraagt aan een anonieme sfeer. De collectieve ruimte is bij appartementen onderdeel van een ruimtelijke opzet. In vrijwel alle gevallen is groen aanwezig, wat bijdraagt aan de intimiteit van de ruimten. Aangezien er regelmatig een gridstructuur aanwezig is, zijn zichtlijnen veelal recht en lang.

Wanneer deze onderbroken worden is dit vaak door een haaks gezet appartementenblok.

LEEFSTIJL/CULTUUR Bij de grondgebonden woningen en de omliggende openbare ruimte is duidelijk mogelijkheid tot experiment. Er is geen regelgeving die invloed heeft op de afbakening of vormgeving van de woning wat resulteert in veel diversiteit. Door het soms ongeplande karakter van de openbare ruimte lijkt ook de vormgeving en het gebruik van de openbare ruimte vaak flexibeler ingevuld te kunnen worden. Tegelijkertijd is er echter minder mogelijkheid tot persoonlijke activiteiten door de beperkte aanwezigheid van spel- en sportvoorzieningen, vooral in de lagere dichtheden van Oekraïne en Roemenië. Bij appartementen zijn deze voorzieningen in een grotere consistentie aanwezig. Door het planmatige karakter van de appartementen en de openbare ruimte hier omheen is er hier minder mogelijkheid tot experiment.

Bij zowel grondgebonden woningen als appartementen zijn religieuze plekken incidenteel vertegenwoordigd in de directe context. Experiment door bijvoorbeeld straatkunst is minimaal terug te zien in de Street Views.

WALKABILITY De grondgebonden woningen worden gekenmerkt door kleinschalige diversiteit waardoor zij een interessante omgeving vormen om je door te verplaatsen. De gebieden rondom de grondgebonden woningen kennen vaak geen stoep, met name de meer organisch gegroeide districten, waardoor de openbare ruimte vaak aan doet als een shared-space. De appartementen zijn een stuk grootschaliger waardoor details die bijdragen aan een interessante wandelomgeving ontbreken. In de omgeving van appartementen is de stoep vaak aanwezig, maar staat deze vol met obstakels zoals lantaarns, palen en geparkeerde auto’s.

OVERIGE Er worden vrijwel nooit woningtypen gecombineerd. Er zijn vrijstaande woningen, geschakelde woningen en appartementenblokken (stroken) te vinden. Rijtjeshuizen zijn een uitzondering: deze komen enkel voor in Polen. In Bulgarije worden bakstenen gebruikt maar voor de rest wordt het materiaalgebruik gekenmerkt door pleisterwerk.

The urban language of belonging - 43

4 3 ARABISCHE .

LANDEN

44 - The urban language of belonging

Regiobeschrijving De Arabische landen delen een cultuur en taal en kennen verschillende etnische en religieuze achtergronden (Tolk- en Vertaalcentrum Nederland, sd). De meerderheid van deze religieuze groepen leeft de islam na, wat van sociaal-culturele invloed is geweest op de groei van de stad. Vanwege invloeden vanuit het Westen wordt vaak de moderne wereld verweven met belangrijke traditionele gebruiken en tradities (Office of the deputy chief of staff for intelligence US army training and doctrine command, 2006). De landen hebben uiteenlopende posities in de ranking voor het wereldwijde concurrentievermogen. De landen die een betere positie hebben in The Global Competitiveness Report (2019) scoren op de welvaartontwikkeling-index in The United Nations Development Programme (2019) ook beter. De landen die in beide rapporten slecht scoren hebben in de afgelopen dertig jaar veelal met oorlog te maken gehad.

Stedenbouw Traditionele Arabische steden zijn gevormd vanuit een sociale hiërarchie.

De hogere regerende klassen, die zich vaak aan de randen vestigden, werden gescheiden van de gewone burgers die zich in de binnenstad samenvoegden met lokale ambacht, handel en moskeeën. Later vond er een ontwikkeling plaats waarbij meerdere afzonderlijke stadseenheden werden gevormd langs hoofdwegen met voorzieningen, zowel op organische als op geplande wijze.

Woonwijken vormen vaak kleine gemeenschappen waar privacy sterk gewaardeerd wordt. Buiten de hoofdstructuur vormen smalle steegjes, vaak gemarkeerd door kleine poorten, de ingangen van woonwijken. De smalle passages suggereren vaak het aanbreken van een intiemere privésfeer.

Entrees van woningen zullen nooit tegenover elkaar gesitueerd zijn, wat gedeeltelijk ook tot stand komt door de organische groei. Elke buurt heeft zijn eigen openbare voorzieningen, zoals een moskee, scholen, fonteinen en openbare binnenplaatsen (Kiet, 2011).

De regio Arabische landen is in rap tempo aan het verstedelijken wat zorgt voor toenemende aandacht voor duurzame ontwikkeling, economische groei, het verbeteren van de stedelijke infrastructuur en het voorzien in stedelijke basisvoorzieningen. De bijdrage van de overheid aan de harmonieuze groei van steden wordt echter beperkt door een gebrek aan juist opgeleide vakmensen, een ontoereikende beschikbaarheid van stedelijke basisvoorzieningen, onvoldoende capaciteit voor stedelijk bestuur en tekorten aan gemeentelijke financiële middelen. Voor veel steden betekend groei nog een toename in informele nederzettingen (Habitat III Secertariat, 2017).

Sociale groep Familierelaties, waarbij vaak nog sprake is van een duidelijke hiërarchie, vormen de belangrijkste sociale basis in de Arabische cultuur. Het is gebruikelijk dat een groot aantal familieleden binnen één huishouden woont, vaak vanuit economische overwegingen en collectieve zorg voor de ouderen (Office of the deputy chief of staff for intelligence US army training and doctrine command, 2006). Voor de familie is privacy van groot belang. Wanneer mogelijk worden er aparte salons voor gasten ingericht of worden afspraken zo ingepland dat de gasten en overige familieleden elkaar niet storen (Tolk- en Vertaalcentrum Nederland, sd).

The urban language of belonging - 45

Jerzulem

24-3-2020

24-3-2020

33 Metsarei Tiran St - Google Maps

24-3-2020

24-3-2020

10 Umru el-Qais St - Google Maps

24-3-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

13 Michal St - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Google

17 Even ha-Azel St - Google Maps

17 Yehoshafat St - Google Maps

25-3-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Jeruzalem

13 Michal St

25-3-2020

25-3-2020

12 Kherut St - Google Maps

© 2020 Google

25-3-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Tel Aviv

36 Yisha'ayahu St

Google

12 Radak St - Google Maps

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Ramat Gan, Tel Aviv

12 Kherut St

Google

Street View

12 Rosen St - Google Maps

12 Rosen St

25-3-2020 Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Ramat Gan, Tel Aviv

Street View

69 Natan HaNavi St - Google Maps

69 Natan HaNavi St

36 Yisha'ayahu St - Google Maps

© 2020 Google

17 Even ha-Azel St

Google

Street View

Tel Aviv

17 Yehoshafat St

24-3-2020

© 2020 Google

Jeruzalem

© 2020 Google

Google

25-3-2020

11 Abraham Lincoln St

‫ ﺷﺎرع ﺑن ﻣﯾﻣون‬27

10 Umru el-Qais St

Jeruzalem

11 Abraham Lincoln St - Google Maps

27 ‫ ﺷﺎرع ﺑن ﻣﯾﻣون‬- Google Maps

33 Metsarei Tiran St

© 2020 Google

12 Radak St

Google

Street View

Street View

Street View

https://www.google.com/maps/@31.7736817,35.2126563,3a,90y,264.17h,100.52t/data=!3m6!1e1!3m4!1svB1Qqgl9HiAfefzQLj2EtQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@31.7746604,35.2191225,3a,75y,20.37h,98.99t/data=!3m6!1e1!3m4!1sKxiaLqx3Ba85OrYXSPWWug!2e0!7i13312!8i6656

Israël

https://www.google.com/maps/@31.8026543,35.2317512,3a,61.1y,345.98h,94.39t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxlY-7JIX1Mk2iUBHYBIW0g!2e0!7i13312!8i6656

1/1

24-3-2020

24-3-2020

12 Tkhelet Mordekhai St - Google Maps

24-3-2020 Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Jeruzalem

25-3-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Jeruzalem

© 2020 Google

22 Antignos St - Google Maps

Jeruzalem - Google Maps

© 2020 Google

1/1

https://www.google.com/maps/@31.793916,35.2077614,3a,64.4y,210.42h,101.88t/data=!3m6!1e1!3m4!1skw3vBDsPzc9I7qtjYBT8Lw!2e0!7i13312!8i6656

20 Basel St - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

25-3-2020

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

2-4-2020

Rue mahmoud taymour - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2015

1/1

2-4-2020

Sfax - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

2-4-2020 © 2020 Google

Sfax

Rue du Combattant Mohamed Yaich - Google Maps

Google

Sfax

Street View

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Sfax - Google Maps

Sfax - Google Maps

Tunesië

2-4-2020

https://www.google.com/maps/@34.743966,10.7332042,3a,75y,40.53h,85.67t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTar24AsCVEJ6lHCjkk3dEw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Rue Taher Hadded - Google Maps

Hamid El Ghazali St - Google Maps

© 2020 Google

‫ ﺷﺎرع اﻟﺣرﯾﺔ‬- Google Maps

2-4-2020

Route Bouzayyen - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Sfax

© 2020 Google

‫ﺷﺎرع اﻟﺣرﯾﺔ‬

Google Route

Rue Al Masjed Al Aksa - Google Maps

https://www.google.com/maps/@35.8055923,10.6287518,3a,50.1y,301.91h,98.21t/data=!3m6!1e1!3m4!1s6CfTRjvZwbRaMAxb-irdOQ!2e0!7i13312!8i6656

Sousse - Google Maps

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Hammam Sousse, Sousse

Google

https://www.google.com/maps/@35.8148657,10.6122419,3a,48.7y,315.84h,98.01t/data=!3m6!1e1!3m4!1sROureiM033bT3Yy9Mn2vHQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

© 2020 Google

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Sousse

Street View

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Hammam Sousse, Sousse

Google

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

© 2020 Google

Sousse

https://www.google.com/maps/@35.8033447,10.63495,3a,49.2y,280h,96.66t/data=!3m6!1e1!3m4!1snT-imoQ0FrzcxqfTjRN4sA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Sousse

1/1

Hamid El Ghazali St - Google Maps

Hamid El Ghazali St

Google

© 2020 Google

Bouzayyen

Street View

Google

2-4-2020

Sousse

© 2020 Google

Google

Street View

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: feb. 2015

Ramat Gan, Tel Aviv

2-4-2020

Google

1/1

© 2020 Google

Street View

© 2020 Google

Hamid El Ghazali St

1/1

https://www.google.com/maps/@32.0559965,34.8154512,3a,75y,188.74h,91.3t/data=!3m6!1e1!3m4!1s5J8XgSgusdBQSm5hRkMvFw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Sousse

https://www.google.com/maps/@34.7649659,10.6978226,3a,64.2y,245.6h,92.66t/data=!3m6!1e1!3m4!1s5mHDtA6aNjEv4XP_76V96w!2e0!7i13312!8i6656 1/1

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Rue Taher Hadded

Street View

Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Rue Al Masjed Al Aksa

Street View

https://www.google.com/maps/@34.7604765,10.7527776,3a,60y,242.02h,91.49t/data=!3m6!1e1!3m4!1sltvEGAWE4OMeqLcbdfGazw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Rue des Charettes - Google Maps

© 2020 Google

Hammam Sousse, Sousse

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

Street View

© 2020 Google

Rue des Charettes

Street View

Street View

Street View

https://www.google.com/maps/@34.7821137,10.7442178,3a,75y,234.08h,84.85t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxxP7YZdSd16Va2in3YApUA!2e0!7i13312!8i6656

2-4-2020

https://www.google.com/maps/@34.8153305,10.7283483,3a,23.8y,150.72h,92.1t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_hhTVCUpFZ0zf1dgnWYsoQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

https://www.google.com/maps/@34.7953755,10.7171108,3a,36.2y,329.09h,89.4t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTgXm5BV5ehd_fdrQ6Ta-BA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Avenue des Martyrs - Google Maps

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

C81 - Google Maps

© 2020 Google

Sakiet Ezzit, Sfax

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

13 Mirza Sk. - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

31 İrem Sk. - Google Maps

6-4-2020

14 Topraklık Sk. - Google Maps

Konya

13 Abide Sk. - Google Maps

2 Şht. Gönül Sk. - Google Maps

1 Serkan Sk. - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Marrakesh

6-4-2020

‫ ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬- Google Maps

Nadir Bouskene - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

CHHIWATNA - Google Maps

Images may be subject to copyright.

Nadir Bouskene

Marrakech Guide

Marokko

6-4-2020

6-4-2020

6-4-2020

6-4-2020

Cabinet Dentaire Dr.Hind LAKHRISSI - Google Maps

Images may be subject to copyright.

creche petit caillou - Google Maps

Images may be subject to copyright.

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jan. 2020

charif mourad

Riad Daria - Google Maps

Le Saphir de Targa - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: dec. 2018

Images may be subject to copyright.

Le Saphir de Targa

ELMM ART

Samir Tailleur ‫ ﺳﻣﯾر اﻟﺧﯾﺎط‬- Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2017

Opnamedatum afbeelding: nov. 2017

Images may be subject to copyright.

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Virtual Concept

soufiane saâdani - Google Maps

6-4-2020

soufiane saâdani - Google Maps

Epicerie Said - Google Maps

Images may be subject to copyright.

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2019

Street View - mrt. 2019

sou ane saâdani

Itech New Technology - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2019

Street View - apr. 2019

Autocars Du Maroc - Google Maps

Images may be subject to copyright.

Images may be subject to copyright.

Epicerie Said

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2019

Street View - apr. 2019

Itech New Technology

Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

elba mat

1/1

Aigars Germanis - Google Maps

Images may be subject to copyright.

Autocars Du Maroc

1/1

Images may be subject to copyright.

Aigars Germanis

Street View - jul. 2017

Opnamedatum afbeelding: mei 2016

1/1

https://www.google.com/maps/@30.4303521,-9.5819346,3a,49.3y,56.37h,93.72t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipM8SYCC5bX9uaqNKfA2QCwmDl_jS_dLzF4P6KgO!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipM8SYCC5bX9uaqNKfA2QCwmDl_jS_dLzF4P6KgO%3Dw203-h100-k-no-p… https://www.google.com/maps/@30.4303521,-9.5819346,3a,75.5y,299.15h,97.02t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipM8SYCC5bX9uaqNKfA2QCwmDl_jS_dLzF4P6KgO!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipM8SYCC5bX9uaqNKfA2QCwmDl_jS_dLzF4P6KgO%3Dw203-h100-k-no-…

1/1 https://www.google.com/maps/@30.3294644,-9.5053748,3a,72.9y,40.92h,100.67t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipP1mWcCeE2RYBHqVrna3otk8hJK4GYiSYK7AcBv!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipP1mWcCeE2RYBHqVrna3otk8hJK4GYiSYK7AcBv%3Dw203-h100-k-no-pi…

1/1

1/1

https://www.google.com/maps/@30.4208118,-9.5659224,3a,48.8y,245.94h,95.11t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipN-lzr3q3VeKLOOYoKA5Of6JMKQySeSdWlhkzK6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipN-lzr3q3VeKLOOYoKA5Of6JMKQySeSdWlhkzK6%3Dw203-h100-k-no-pi-0-… https://www.google.com/maps/@30.3836482,-9.5687981,3a,79.1y,124.15h,95.89t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH%3Dw203-h100-k-no-p…

1/1 https://www.google.com/maps/@30.4395889,-9.5637306,3a,75y,202.04h,91.73t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipNW3AVCZ8jN3Us83VCAO1oeIiIBnCFrXbQKig0s!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipNW3AVCZ8jN3Us83VCAO1oeIiIBnCFrXbQKig0s%3Dw203-h100-k-no-pi0-ya7…

1/1 1/1

Images may be subject to copyright.

Opnamedatum afbeelding: jan. 2017

Ismail ELaarroumi

Medinpro com

Street View - sep. 2017

46 - The urban language of belonging

Images may be subject to copyright.

sou ane saâdani

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2018

Ivan achil Street View - okt. 2018

Street View - mrt. 2019

Images may be subject to copyright.

Opnamedatum afbeelding: jul. 2018

mustapha lafatane

Images may be subject to copyright.

sou ane saâdani

Images may be subject to copyright.

hammam romia

soufiane saâdani - Google Maps

Images may be subject to copyright.

https://www.google.com/maps/@30.3708324,-9.5297222,3a,55.5y,131h,89.97t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipMOBI7Edwe6Tk8DVjWjfu86TdQGoAOwOL15pl_1!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMOBI7Edwe6Tk8DVjWjfu86TdQGoAOwOL15pl_1%3Dw203-h100-k-no-pi-3.0… https://www.google.com/maps/@30.3733319,-9.5017644,3a,90y,141.02h,95.03t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipP-A_oyAuQrkRoaq2YAL3deOULU7i9AGv5VUvXM!2e10!3e13!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipP-A_oyAuQrkRoaq2YAL3deOULU7i9AGv5VUvXM%3Dw203-h100-k-no-pi-2…

1/1 https://www.google.com/maps/@30.4345479,-9.5785649,3a,46y,162.56h,92.18t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipNKguWyH98YQwrD2hrvBqbFCHBNw5H3dIzTZI91!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipNKguWyH98YQwrD2hrvBqbFCHBNw5H3dIzTZI91%3Dw203-h100-k-no-pi-1…

1/1

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2019

‫ ﺳﻣﯾر اﻟﺧﯾﺎط‬Samir Tailleur

Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

Marrakech Guide Street View - jul. 2017

Orange - Google Maps

Orange

Street View - apr. 2019

Opnamedatum afbeelding: mei 2018

Street View - mei 2018

1/1

hammam romia - Google Maps

Images may be subject to copyright.

Street View - mrt. 2017

(Google, sd)

6-4-2020

1/1

Loubane Gym Musculation - Google Maps

Loubane Gym Musculation

Images may be subject to copyright.

Street View - mei 2019

Images may be subject to copyright.

Riad Daria

https://www.google.com/maps/@31.6686579,-8.0349759,3a,45.8y,109.4h,94.16t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipN0AcVz2CmQxGoo6IMouEayqnUG3MuQv4o7p7TI!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipN0AcVz2CmQxGoo6IMouEayqnUG3MuQv4o7p7TI%3Dw203-h100-k-no-pi… https://www.google.com/maps/@31.6514364,-8.0759677,3a,48.9y,217.32h,92.78t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPBufsgWvo2zdqTEu2LHkzDVnaKaa8jo-h5yPMv!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPBufsgWvo2zdqTEu2LHkzDVnaKaa8jo-h5yPMv%3Dw203-h100-k-no-pi-0-y…

1/1 https://www.google.com/maps/@31.6126842,-7.9872259,3a,75y,307.52h,99.4t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPEV_tLEdxpgiKiUxAbQ5-0OZr3YmNhF6UHQa1k!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPEV_tLEdxpgiKiUxAbQ5-0OZr3YmNhF6UHQa1k%3Dw203-h100-k-no-pi-0.87…

1/1

Ismail ELaarroumi

DAIF Abderrahman - Google Maps

DAIF Abderrahman

Street View - sep. 2018

KECH WEB

Street View - dec. 2018

Autocars Du Maroc - Google Maps

https://www.google.com/maps/@30.3911628,-9.5732281,3a,74.7y,149.25h,102.7t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipMb_hfHQKXLA_km0pPhHfysI-hbL7_Qv_jzbGFo!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMb_hfHQKXLA_km0pPhHfysI-hbL7_Qv_jzbGFo%3Dw203-h100-k-no-pi-10-y… https://www.google.com/maps/@30.3836482,-9.5687981,3a,79.1y,273.95h,101.92t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH%3Dw203-h100-k-no-…

1/1 https://www.google.com/maps/@30.3707646,-9.5469705,3a,75y,59.31h,96.27t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipNuxtPSHETvbI5fYts8_LfOCXpTCIQIQw-Qswsh!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipNuxtPSHETvbI5fYts8_LfOCXpTCIQIQw-Qswsh%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya266.…

1/1

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: sep. 2018

Ismail ELaarroumi

1/1

© 2020 Google

Google

Autocars Du Maroc

Opnamedatum afbeelding: feb. 2018

kamal HAFSI

Images may be subject to copyright.

creche petit caillou

Street View - jan. 2020

6-4-2020

Auto Technology - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Kayseri

Street View

Street View - feb. 2018

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Stitched Panorama

Agadir

1/1

© 2020 Google

Google

Images may be subject to copyright.

Cabinet Dentaire Dr.Hind LAKHRISSI

https://www.google.com/maps/@31.6005135,-8.0545724,3a,57.1y,221.89h,99.25t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya1… https://www.google.com/maps/@31.5944395,-8.0438591,3a,90y,73.63h,98.91t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPfuVNmbSYud9Ov5XBRXya5gLuQESqHzxzAsKwL!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPfuVNmbSYud9Ov5XBRXya5gLuQESqHzxzAsKwL%3Dw203-h100-k-no-pi-…

1/1 1/1

Stitched Panorama - Google Maps

Street View - mei 2019

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Kayseri

Street View

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: feb. 2019

Street View - feb. 2019

CHHIWATNA

https://www.google.com/maps/@38.7047411,35.4933553,3a,75y,311.89h,98.69t/data=!3m6!1e1!3m4!1se9mrDPLgecQPMwjAp0C32w!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Auto Technology

https://www.google.com/maps/@31.5925916,-8.0273582,3a,90y,88.48h,94.32t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOS83daloc7N0DzEQ_EfQXOX-VahwkqWUF11-IG!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOS83daloc7N0DzEQ_EfQXOX-VahwkqWUF11-IG%3Dw203-h100-k-no-pi-0-y… https://www.google.com/maps/@31.6568202,-8.0021613,3a,43.9y,62.24h,95.61t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipO9FJx0aSnXovvTJycjkKpohSmJ0H-Sog51MWyd!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipO9FJx0aSnXovvTJycjkKpohSmJ0H-Sog51MWyd%3Dw203-h100-k-no-pi-10-…

1/1 https://www.google.com/maps/@31.6641395,-8.0067607,3a,48.3y,87.27h,93.21t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipN_VsS0J-1eiHW7DXwfye5nIku2wb_FX6CoXcQL!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipN_VsS0J-1eiHW7DXwfye5nIku2wb_FX6CoXcQL%3Dw203-h100-k-no-pi-0-y…

1/1

Street View - nov. 2017

https://www.google.com/maps/@38.6909708,35.470679,3a,75y,266.47h,93.37t/data=!3m6!1e1!3m4!1sH3sxJzI6_aHDn0Drig7YXg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Nadir Bouskene - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: nov. 2019

Pro Fikry

https://www.google.com/maps/@38.6871982,35.4778288,3a,75y,184.83h,91.42t/data=!3m6!1e1!3m4!1sv6gJdsRpGS_nGtxGzNheVg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Google

© 2020 Google

5 Fedakar Sk.

Google

https://www.google.com/maps/@38.7408487,35.5229468,3a,75y,253.46h,94.82t/data=!3m6!1e1!3m4!1sPTVszdvMmANGT4AnB71G9A!2e0!7i13312!8i6656

Street View - nov. 2019

Street View - jul. 2017

https://www.google.com/maps/@31.6343073,-8.0680643,3a,75y,267.57h,102.01t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipMq2RMDZEkgdln5ch1_2enQO5JcCmTH75qxW6L8!2e10!3e12!7i7680!8i3840

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Kayseri

Street View

1/1

Nadir Bouskene

‫ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬

5 Fedakar Sk. - Google Maps

© 2020 Google

https://www.google.com/maps/@38.7270393,35.5401091,3a,75y,351.27h,93.64t/data=!3m6!1e1!3m4!1sGWJVEgkXzE8alMHTxC6brQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Kayseri

1/1

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

https://www.google.com/maps/@38.7062411,35.5665469,3a,75y,303.41h,93.56t/data=!3m6!1e1!3m4!1sfUJSI_TKW852QqcfloypRA!2e0!7i13312!8i6656

Street View

6-4-2020

Benchanna OPTIC

18 Destegül Sk. - Google Maps

18 Destegül Sk.

Google

© 2020 Google

© 2020 Google

15 Sipahi Cd.

Google

1/1

Google

6-4-2020

6-4-2020

Opnamedatum afbeelding: nov. 2018

Opnamedatum afbeelding: nov. 2017

Kayseri

Street View

Street View

https://www.google.com/maps/@37.897985,32.5314048,3a,75y,151.83h,95.11t/data=!3m6!1e1!3m4!1stUZXcVqXrJzWrhBPETYrEQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

15 Sipahi Cd. - Google Maps

© 2020 Google

https://www.google.com/maps/@38.7394709,35.5473537,3a,75y,165.82h,95.7t/data=!3m6!1e1!3m4!1sE-CWrIphfnV9866jNg6zBg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Kayseri

1/1

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Street View

https://www.google.com/maps/@37.862153,32.5330201,3a,75y,13.27h,96.83t/data=!3m6!1e1!3m4!1saj7eE9QEi3OZAYvHyEoOVQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Benchanna OPTIC - Google Maps

39 238. Sk. - Google Maps

39 238. Sk.

Google

Konya

Google Street View

https://www.google.com/maps/@37.8432607,32.5329052,3a,75y,56.36h,93.72t/data=!3m6!1e1!3m4!1s3W9tezGHpFJMo_TNNlG9Mg!2e0!7i13312!8i6656

35 Sohbet Sk. - Google Maps

35 Sohbet Sk.

Google

6-4-2020

© 2020 Google

423. Sk.

Google

Street View

© 2020 Google

423. Sk. - Google Maps Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Kayseri

https://www.google.com/maps/@38.755523,35.5227729,3a,75y,338.91h,90.46t/data=!3m6!1e1!3m4!1syNlm0RS8aDP-mNFgDpNEzA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Street View

© 2020 Google

Konya

Google

4 10466. Sk. - Google Maps

4 10466. Sk.

6-4-2020

https://www.google.com/maps/@38.7464102,35.4796137,3a,75y,342.11h,92.7t/data=!3m6!1e1!3m4!1sp3GprGzSdr2f2a1ytwp9zw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Kayseri

1/1

Street View

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

Talas, Kayseri

Google

https://www.google.com/maps/@37.8321605,32.5119274,3a,75y,335.1h,94.17t/data=!3m7!1e1!3m5!1sW8c1rnbaTLB38FmSHuxodw!2e0!6s%2F%2Fgeo3.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DW8c1rnbaTLB38FmSHuxodw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D2…

1/1

© 2020 Google

Konya

Street View

Talas, Kayseri - Google Maps

Kayseri

https://www.google.com/maps/@38.7590293,35.494807,3a,75y,96.84h,94.28t/data=!3m6!1e1!3m4!1s1_-AntgepkG4XJRgJ6B3YA!2e0!7i13312!8i6656

Street View

https://www.google.com/maps/@37.8336677,32.4822006,3a,75y,25.03h,89.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1sHH-xlLydRRpMZuzHrfwhAw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

128 10. Cd. - Google Maps

© 2020 Google

19 122. Sk.

Google

Street View

Google

19 122. Sk. - Google Maps Opnamedatum afbeelding: mrt. 2015

Kayseri

Street View

https://www.google.com/maps/@38.7527882,35.4402217,3a,75y,224.14h,95.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1sUbjrhqwUhxMD6QXeR80JwA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

6-4-2020

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Konya

6-4-2020

128 10. Cd.

© 2020 Google

11 Bahadır Sk.

https://www.google.com/maps/@38.7446295,35.4408788,3a,75y,90.73h,95.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1sngukSrB3kjdF5R7hEZ1s8Q!2e0!7i13312!8i6656

© 2020 Google

1/1

© 2020 Google

1 Serkan Sk.

Google

https://www.google.com/maps/@37.8210358,32.4356173,3a,73.5y,205.51h,91.09t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTpZAbhOwkdNQ-PgE0mgBrQ!2e0!7i13312!8i6656

5 Uluyol Sk. - Google Maps

5 Uluyol Sk.

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Konya

Street View

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google Street View

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: mrt. 2015

Google

https://www.google.com/maps/@37.872392,32.5460341,3a,75y,182.53h,93.98t/data=!3m6!1e1!3m4!1sykuhsc1x0oYvXSe3QLxIyg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

© 2020 Google

6 Aktemiz Sk. - Google Maps

6 Aktemiz Sk.

Google

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Konya

1/1

https://www.google.com/maps/@35.8618664,10.5883703,3a,52.2y,142.45h,97.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1sI__nfHK6vXIv30hL9xWWvQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

6-4-2020

11 Bahadır Sk. - Google Maps

Kayseri

Street View

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

2 Şht. Gönül Sk.

Google Street View

6-4-2020 © 2020 Google

1/1

© 2020 Google

13 Abide Sk.

Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8625097,10.5896311,3a,49.6y,166.9h,96.4t/data=!3m6!1e1!3m4!1scGnplz06kEuqp_e0-zIELA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

14 Ege Cd. - Google Maps

Street View

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: nov. 2018

Konya

Street View

Konya

7 Kardelen Sk. - Google Maps

7 Kardelen Sk.

Google

https://www.google.com/maps/@37.901418,32.4482369,3a,75y,194.02h,94.1t/data=!3m6!1e1!3m4!1s91cWgsZSK7C3DXOJnRs-1w!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Kayseri

14 Ege Cd.

https://www.google.com/maps/@37.9256776,32.4840343,3a,75y,1.52h,90.22t/data=!3m6!1e1!3m4!1sv_ZDrsh-tFTIKa3MHN4J1A!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

14 Topraklık Sk.

Google

Street View

https://www.google.com/maps/@37.9210801,32.500185,3a,75y,51.64h,93.58t/data=!3m6!1e1!3m4!1sHJ1DXtQmvnHNjcBAOFk7JQ!2e0!7i13312!8i6656

6-4-2020

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

6-4-2020

Street View

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Konya

https://www.google.com/maps/@35.8540866,10.5885197,3a,50.2y,59.76h,95.15t/data=!3m6!1e1!3m4!1sKY-OmUv8JiB3ciN96kp0zQ!2e0!7i13312!8i6656

Hammam Sousse, Sousse

6-4-2020

31 İrem Sk.

Google

© 2020 Google

Hammam Sousse, Sousse

Google

1/1 32 Hadra Sk. - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Konya

Street View

https://www.google.com/maps/@37.9505177,32.4860093,3a,75y,175.34h,91.4t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_R-2QHDpSK1w3QyKQyDX8w!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Hammam Sousse, Sousse

https://www.google.com/maps/@35.8474719,10.5893665,3a,75y,147.1h,89.64t/data=!3m6!1e1!3m4!1sUp3w46I75IaeWr6SoMtdDw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Street View

6-4-2020

© 2020 Google

13 Mirza Sk.

Google

2-4-2020 © 2020 Google

Hammam Sousse, Sousse

Street View

© 2020 Google

Google

https://www.google.com/maps/@34.7493164,10.7429331,3a,72y,322.03h,92.74t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTCW2T6UfBZcTtjN0rb9Elw!2e0!7i13312!8i6656 1/1 6 Tekinbaş Sk. - Google Maps

6-4-2020 Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

Konya

Street View

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

1/1

Street View

32 Hadra Sk.

https://www.google.com/maps/@37.9887156,32.510748,3a,75y,24.64h,93.6t/data=!3m6!1e1!3m4!1sQuXc8g-UEfsD-nKt1CXkWQ!2e0!7i13312!8i6656

https://www.google.com/maps/@35.8431028,10.5972549,3a,49.2y,202.77h,93.4t/data=!3m7!1e1!3m5!1sxhQtzA8zvWXVi2FokvfRdQ!2e0!6s%2F%2Fgeo0.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DxhQtzA8zvWXVi2FokvfRdQ%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203…

1/1

© 2020 Google

‫ ﺷﺎرع ﺷﺎرل دو ﻛول‬53

https://www.google.com/maps/@35.8451197,10.5933037,3a,52.4y,38.36h,90.28t/data=!3m7!1e1!3m5!1sTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw!2e0!6s%2F%2Fgeo3.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D20…

1/1 https://www.google.com/maps/@35.8472485,10.5881287,3a,75y,151.89h,95.46t/data=!3m6!1e1!3m4!1sQecYEWpb1vktT04whxGYag!2e0!7i13312!8i6656

Sfax

6-4-2020

46 Çetinerler Sk.

6-4-2020

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google Street View

1/1

Street View

https://www.google.com/maps/@34.7585334,10.7429553,3a,75y,230.51h,91.41t/data=!3m6!1e1!3m4!1sp52inOzI6qaAkqX9wY2GAg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

46 Çetinerler Sk. - Google Maps

53 ‫ ﺷﺎرع ﺷﺎرل دو ﻛول‬- Google Maps

© 2020 Google

‫طرﯾﻖ اﻷﻓران‬

© 2020 Google

Google Street View

Konya

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

Sfax Google

https://www.google.com/maps/@35.8170643,10.6181541,3a,28.5y,337.74h,87.56t/data=!3m7!1e1!3m5!1s0ej9Q-3XIDctnWbRyIVrWw!2e0!6s%2F%2Fgeo1.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D0ej9Q-3XIDctnWbRyIVrWw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203…

1/1 https://www.google.com/maps/@35.8405052,10.6041085,3a,22.2y,349.41h,93.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1sdHwouq_bmQBx5P-E3AWICQ!2e0!7i13312!8i6656

Street View

https://www.google.com/maps/@34.7905934,10.7217245,3a,50y,246.49h,95.36t/data=!3m6!1e1!3m4!1sAW8Nl_ikbgoQn5zQYDfnZA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Sfax

Street View

6-4-2020

‫ طرﯾﻖ اﻷﻓران‬- Google Maps

Sfax

C81

Google Street View

https://www.google.com/maps/@34.8264043,10.7838681,3a,90y,136.08h,88.67t/data=!3m6!1e1!3m4!1s1T-BC1jFdIpmuuuGC3JodQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

https://www.google.com/maps/@34.7881244,10.7068871,3a,75y,247.59h,92.64t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxpIlClkFqgY_nbNBK8bARw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

© 2020 Google

Sakiet Ezzit, Sfax

Avenue des Martyrs

Google Street View

https://www.google.com/maps/@34.7923925,10.7636271,3a,50.6y,120.59h,91.8t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxSlTFCdzJ-keUcgP6N1v0w!2e0!7i13312!8i6656

Turkije

Boulevard El Kaouther - Google Maps

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Street View

Street View

https://www.google.nl/maps/@32.0210624,34.7825185,3a,60y,97.4h,94.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sqWvio84r90PeuvbnG2XgEA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Google

Sousse

2-4-2020

Sfax

Google

© 2020 Google

14 HaShloshim Ve-Shlosha St

Google

https://www.google.com/maps/@32.0269112,34.7655016,3a,90y,193.24h,84.86t/data=!3m6!1e1!3m4!1suoKr_oOXeaxgWTB9UhuHAA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Boulevard El Kaouther

© 2020 Google

Rue du Combattant Mohamed Yaich

Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Holon, Centrum

Street View

https://www.google.nl/maps/@32.024829,34.76803,3a,75y,204.72h,92.51t/data=!3m6!1e1!3m4!1sASsAKMefwpNEkpwKcKaRWg!2e0!7i13312!8i6656

Sfax

2-4-2020 2-4-2020

14 HaShloshim Ve-Shlosha St - Google Maps

© 2020 Google

Holon, Centrum

Google

Sfax

1/1

Street View

© 2020 Google

Holon, Centrum

Street View

https://www.google.com/maps/@31.7853107,35.1929363,3a,90y,196.9h,91.62t/data=!3m6!1e1!3m4!1svjivOh_RCCPsdUt1nb-ibQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1 Sfax - Google Maps

Rue mahmoud taymour

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

https://www.google.nl/maps/@32.0149629,34.7442209,3a,82.8y,37.35h,98.57t/data=!3m6!1e1!3m4!1sDalqR3EH4u991CQWb_A0ZQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

Google Street View

2-4-2020

27 Har'el St - Google Maps

27 Har'el St

Google Street View

https://www.google.nl/maps/@32.0600172,34.7988568,3a,75.3y,84.49h,92.4t/data=!3m6!1e1!3m4!1sis1MXE5EVrW3m2XWJitVuw!2e0!7i13312!8i6656

Jeruzalem

Street View

https://www.google.com/maps/@31.7916072,35.2378544,3a,60.4y,195.17h,88.88t/data=!3m6!1e1!3m4!1sYsuQtQpIuoemZfaNdosv_Q!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

9 Ha-Sharon St

Google

© 2020 Google

Bat Yam, Centrum

9 Ha-Sharon St - Google Maps Opnamedatum afbeelding: feb. 2015

Benee Brak, Tel Aviv

Street View

1/1

© 2020 Google

Google

Google Street View

25-3-2020

https://www.google.nl/maps/@32.0884161,34.8348752,3a,68.1y,85.96h,92.06t/data=!3m6!1e1!3m4!1sfSsK0IcVEfgDffKjxaIuJg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

25 Tsvi Shats St

Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.7781519,35.1895815,3a,75y,318.39h,100.68t/data=!3m6!1e1!3m4!1shHNtEg51-AfA7xQX39COrA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Jeruzalem

25 Tsvi Shats St - Google Maps

Tel Aviv

20 Basel St

Google

https://www.google.com/maps/@31.7563655,35.2068666,3a,84y,51.51h,97.62t/data=!3m6!1e1!3m4!1sX-69aZSJFE71Qpdw8Yn95Q!2e0!7i13312!8i6656

Google

1/1

© 2020 Google

17 Bar Yehuda St

Google

https://www.google.nl/maps/@32.0897992,34.8112229,3a,62.4y,63.29h,87.93t/data=!3m6!1e1!3m4!1sF9eKsbHPWx7nS8cWP3Bv4A!2e0!7i13312!8i6656 1/1

Jeruzalem

Street View

https://www.google.com/maps/@31.760234,35.1734099,3a,60y,286.24h,94.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1sobSShRag_KzMXkn456v-ew!2e0!7i13312!8i6656 1/1

17 Bar Yehuda St - Google Maps Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Ramat Gan, Tel Aviv

Street View

https://www.google.nl/maps/@32.0159828,34.793458,3a,56.7y,80.06h,90.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1s54o1qT54xY--FNemITNOWA!2e0!7i13312!8i6656

© 2020 Google

Jeruzalem

Google Street View

Google

https://www.google.nl/maps/@32.0561802,34.8148865,3a,82.7y,16.74h,85.2t/data=!3m6!1e1!3m4!1silhXRr3AnY6qNiWoezWwZA!2e0!7i13312!8i6656 1/1

© 2020 Google

19 Emek Ayalon St

Google

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Jeruzalem

25-3-2020 Opnamedatum afbeelding: dec. 2011

Holon, Centrum

Street View

https://www.google.com/maps/@31.7961223,35.2133672,3a,75y,198.53h,102.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1sWPQBpN3d93X75gN8cKBgjg!2e0!7i13312!8i6656 1/1

2-4-2020 Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

22 Antignos St

Google Street View

19 Emek Ayalon St - Google Maps

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.797995,35.2217673,3a,75y,354.2h,108.75t/data=!3m6!1e1!3m4!1sBl-KwETZwkIWrx_iwQAclQ!2e0!7i13312!8i6656 1/1

24-3-2020

Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

20 Florentin St

Jeruzalem

15 Khayim Nakhman Bialik St

Google Street View

Sfax

https://www.google.nl/maps/@32.0489838,34.7902071,3a,63.9y,193.8h,86.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1srhO3buvb2ZeCQQNnOWqEJw!2e0!7i13312!8i6656 1/1

20 Florentin St - Google Maps

15 Khayim Nakhman Bialik St - Google Maps

© 2020 Google

12 Tkhelet Mordekhai St

Google

Street View

https://www.google.com/maps/@31.7882555,35.2380387,3a,75y,270.74h,99.64t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_5gaHZUxuDiplxumLDoIEw!2e0!7i13312!8i6656

Jeruzalem

https://www.google.nl/maps/@32.0506032,34.8212529,3a,65.5y,203.4h,88.94t/data=!3m6!1e1!3m4!1sOb6cjQPLDhrRauVBIeIJew!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@31.6550644,-8.0582452,3a,19.5y,166.51h,93.62t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOvuCZAJVYRogZGZlm5jZMKR5p_AR4Vf17y44S6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOvuCZAJVYRogZGZlm5jZMKR5p_AR4Vf17y44S6%3Dw203-h100-k-no-pi… https://www.google.com/maps/@31.6357404,-8.067078,3a,72.1y,280.69h,92.16t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipM-KA-ZcttAyn20dXv7sW56nlh-Tg9GSNziundn!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipM-KA-ZcttAyn20dXv7sW56nlh-Tg9GSNziundn%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya163.…

1/1 https://www.google.com/maps/@31.5867788,-8.0536991,3a,75y,7.74h,104.86t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipMyLIuY2mVCJaLagKb2PHM24IKg7viHZHTbonR3!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMyLIuY2mVCJaLagKb2PHM24IKg7viHZHTbonR3%3Dw203-h100-k-no-pi-0-y…

1/1

Images may be subject to copyright.

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Street View - mei 2019

Images may be subject to copyright.

Opnamedatum afbeelding: feb. 2019

1/1

Images may be subject to copyright.

Street View - feb. 2019

Street View - sep. 2017

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Notities

5-5-2020

Notities

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Notities

5-5-2020

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Jeruzalem

Jeruzalem

Jeruzalem

Jerzulem 5-5-2020

Tel Aviv 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Jeruzalem

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Jeruzalem

Jeruzalem

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Ramat Gan, Tel Aviv, Israël

Clalit Armon Clinic

250 250 voet voet

100 100 m m

250 250 voet voet

5-5-2020

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

250 250 voet voet

100 100 m m

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Gan HaAtsmaut, Tel Aviv, Israël

Adres: Simtat Sidon 11 Haifa

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Notities

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

Jeruzalem

https://www.bing.com/maps Yad Eliyahu, Tel

Aviv, Israël

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

1/1

Yad Eliyahu, Tel Aviv, Israël

Pek Hi Chinese Restaurant

https://www.bing.com/maps

1/1

Adres: 7 Independence Boulevard Tel Aviv-Yafo

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Telefoon: 03-506-3202 Keuken: Chinees

Notities 250 250 voet voet

5-5-2020

100 100 m m

5-5-2020

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

250 250 voet voet

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 250 250 voet voet

100 100 m m

100 100 m m

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Notities https://www.bing.com/maps

1/1

Notities

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Gegevens van: Foursquare

https://www.bing.com/maps

100 100 m m 100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

1/1

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer Pek Hi Chinese Restaurant

5-5-2020 Adres: 7 Independence Boulevard Tel Aviv-Yafo Bing Kaarten - Routebeschrijvingen,5-5-2020 reizen plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten5-5-2020 - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's meer Bing Kaarten -en Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, Neroli Healthfood Store & Diner Adres: 3 Lilienblum, Neve Tsedek Tel Aviv-Yafo 6513105

Telefoon: 03-506-3202 Keuken: Chinees

100 100 m m

Sfax, Tunesië

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

250 250 voet voet

08:30 - 16:00

Sunday

Sousse, Sousse, Tunesië

Sousse, Sousse, Tunesië

100 100 m m

5-5-2020

reizen plannen, verkeerscamera's en meer Yad Eliyahu, Tel Aviv, Israël

Telefoon: 03-510-7869

Uren Monday - Thursday 08:00 - 20:30 Friday

250 250 voet voet

Sfax, Tunesië

08:00 - 20:30

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

100 100 m m

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps

1/1

https://www.bing.com/maps https://www.bing.com/maps

Israël

https://www.bing.com/maps

Jeruzalem 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

1/1

250 250 voet voet

1/1

100 100 m m

1/1

https://www.bing.com/maps 1/1

5-5-2020

https://www.bing.com/maps

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Gegevens van: TripAdvisor

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's enhttps://www.bing.com/maps meer

1/1

Sousse, Sousse, Tunesië Sousse, Sousse, Tunesië

plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten - Routebeschrijvingen,5-5-2020 reizen plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten - Routebeschrijvingen,5-5-2020 reizen plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen 5-5-2020

5-5-2020

https://www.bing.com/maps

250 250 voet voet

Sfax, Tunesië

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Sfax

https://www.bing.com/maps

250 250 voet voet 250 250 voet voet

https://www.bing.com/maps

5-5-2020

100 100 m m

1/1

5-5-2020

https://www.bing.com/maps

1/1

5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Sousse, Sousse, Tunesië

Sousse, Sousse, Tunesië 1/1 https://www.bing.com/maps

1/1 https://www.bing.com/maps

1/1

100 100 m m

5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020 500 100 500 voet voet 100 m m Bing Kaarten - Routebeschrijvingen,5-5-2020 reizen plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020 Bing Kaarten -DigitalGlobe Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer © © 2020 2020 DigitalGlobe

Sfax, Tunesië

500 500 voet voet

100 100 m m

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Sousse, Sousse, Tunesië

Sousse, Sousse, Tunesië

Sfax, Tunesië

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 500 100 500 voet voet 100 m m

Sousse, Sousse, Tunesië

Tunesië

Sfax, Tunesië

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

1/1

Sousse, Sousse, Tunesië https://www.bing.com/maps

5-5-2020

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps

1/1

Sfax, Tunesië

500 500 voet voet

250 250 voet voet

Gegevens van: TripAdvisor · Foursquare

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen 5-5-2020 plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps https://www.bing.com/maps

Sousse, Sousse, Tunesië

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Sousse

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

1/1

Sfax, Tunesië

250 250 voet voet

Gegevens van: TripAdvisor

https://www.bing.com/maps

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer Sfax, Tunesië 5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Sousse, Sousse, Tunesië

1/1

https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

1/1

Sfax, Tunesië

Sfax, Tunesië

5-5-2020

500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

500 500 voet voet

500 500 voet voet

100 100 m m

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

500 500 voet voet

100 100 m m

5-5-2020 5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

500 500 voet voet

1/1

500 500 voet voet

500 500 voet voet

Konya, Konya, Turkije

Konya

https://www.bing.com/maps

Kayseri, Kayseri, Turkije

100 100 m m

Konya, Konya, Turkije

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe, DigitalGlobe, © © 2020 2020 HERE HERE

https://www.bing.com/maps

5-5-2020 https://www.bing.com/maps

Kayseri 500 500 voet voet

1/1

https://www.bing.com/maps 500 500 voet voet

500 500 voet voet

https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps 1/1

500 500 voet voet

500 500 voet voet

500 500 voet voet

500 500 voet voet

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

1/1

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

500 500 voet voet

100 100 m m

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps

1/1

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1

1/1

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

500 500 voet voet

5-5-2020

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

100 100 m m

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

Marrakesh

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

500 500 voet voet

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

https://www.bing.com/maps

https://www.bing.com/maps

Agadir

500 500 voet voet

100 100 m m

500 500 voet voet 500 500 voet voet

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1

5-5-2020

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

1/1 1/1

5-5-2020

https://www.bing.com/maps

250 250 voet voet 250 250 voet voet

100 100 m m

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

1/1 https://www.bing.com/maps

https://www.bing.com/maps

250 250 voet voet

100 100 m m

https://www.bing.com/maps

1/1

1/1

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

250 250 voet voet

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps

5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps

1/1

5-5-2020

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

1/1

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

https://www.bing.com/maps

5-5-2020 5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1 500 500 voet voet

1/1

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

500 500 voet voet

https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

1/1

1/1

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

Konya, Konya, Turkije

https://www.bing.com/maps

100 100 m m 500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

Konya, Konya, Turkije

https://www.bing.com/maps

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Konya, Konya, Turkije

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

1/1 100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Turkije

1/1 500 500 voet voet

https://www.bing.com/maps

5-5-2020

5-5-2020 500 500 voet voet

https://www.bing.com/maps

1/1

500 500 voet voet

5-5-2020

Konya, Konya, Turkije

Konya, Konya, Turkije

Konya, Konya, Turkije

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020 Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen 5-5-2020 plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1 500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

5-5-2020

500 500 voet voet

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

Konya, Konya, Turkije

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps

1/1

1/1

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Konya, Konya, Turkije https://www.bing.com/maps

1/1

https://www.bing.com/maps

https://www.bing.com/maps

Konya, Konya, Turkije

https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije Konya, Konya, Turkije

5-5-2020

500 500 voet voet

100 100 m m

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps

Konya, Konya, Turkije

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

https://www.bing.com/maps

1/1

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

5-5-2020

500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije Konya, Konya, Turkije

https://www.bing.com/maps

1/1

5-5-2020

100 100 m m

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1 https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's 5-5-2020 en meer

500 500 voet voet

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe, DigitalGlobe, © © 2020 2020 HERE HERE

https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe, DigitalGlobe, © © 2020 2020 HERE HERE

500 500 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

100 100 m m

https://www.bing.com/maps

5-5-2020

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

5-5-2020

5-5-2020

Konya, Konya, Turkije

5-5-2020

500 500 voet voet

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Kayseri, Kayseri, Turkije Konya, Konya, Turkije

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

1/1 1/1

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

https://www.bing.com/maps https://www.bing.com/maps

https://www.bing.com/maps

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

1/1

https://www.bing.com/maps

https://www.bing.com/maps

1/1

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

100 100 m m 250 250 voet voet

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

250 250 voet voet

100 100 m m

5-5-2020

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps 1/1

https://www.bing.com/maps

5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

250 250 voet voet

100 100 m m

250 250 voet voet

https://www.bing.com/maps

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1 https://www.bing.com/maps

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

250 250 voet voet

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer 5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

250 250 voet voet

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

250 250 voet voet

100 100 m m

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

250 250 voet voet

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

250 250 voet voet

100 100 m m

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

100 100 m m

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps https://www.bing.com/maps

1/1 https://www.bing.com/maps

250 250 voet voet

100 100 m m

1/1

250 250 voet voet

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

https://www.bing.com/maps

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1

(Google, sd)

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

1/1 https://www.bing.com/maps

1/1 https://www.bing.com/maps

250 250 voet voet

100 100 m m

250 250 voet voet

250 250 voet voet

100 100 m m

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

250 250 voet voet

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

1/1

1/1 https://www.bing.com/maps

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

https://www.bing.com/maps

Marokko

5-5-2020

https://www.bing.com/maps

1/1 https://www.bing.com/maps

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

https://www.bing.com/maps

1/1

1/1

The urban language of belonging - 47

1/1

Street Views 15 m

3,5 m

5-5-2020

Divers

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Clalit Armon Clinic

Adres: Simtat Sidon 11 Haifa

Intiem 36 Yisha'ayahu St - Google Maps

36 Yisha'ayahu St

Opnamedatum afbeelding: dec. 2011

Aan de straat staan zeer divers vormgegeven grondgebonden woningen. De woningen worden redelijk sterk afgebakend door middel van persoonlijke (middel-)hoge stenen muurtjes.

Achter de sterke afbakening is te zien dat de bufferzone van de woningen uitgebreid wordt ingericht met persoonlijk groen. De straat kent een Is planmatiger karakter, mede door de zonering van het profiel en de bijzondere straatverlichting.

De afbakeningen maken het profiel overwegend anoniem, maar de diversiteit, persoonlijke vormgeving en smalle afmeting van het profiel dragen bij aan de Tel Aviv, Israël (Google, sd) intimiteit.

© 2020 Google

um

250 250 voet voet

e

ogle.nl/maps/@32.0159828,34.793458,3a,56.7y,80.06h,90.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1s54o1qT54xY--FNemITNOWA!2e0!7i13312!8i6656

5-5-2020

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Gegevens van: Foursquare

1/1

Er gebeurt veel op dit kruispunt in Tunesië: appartementen van diverse hoogtes met

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Sousse, Sousse, Tunesië m 16https://www.bing.com/maps

2m

2m

Divers

Boulevard El Kaouther - Google Maps

Boulevard El Kaouther

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

1/1

omkaderen de straat. Het kruispunt wordt gekenmerkt door een opvallend torentje, dat gezien kan worden als herkenningspunt.

Balkons, luifels, reclame en parasols verzachten de Tn bufferzone en vormen tekenen van personalisatie. De straat is gezoneerd en er wordt ruimte geboden aan voetgangers op een stoep die incidenteel obstakels bevat. Langs de straat staan verschillende inrichtingselementen, Sousse, Tunesië (Google, sd) zoals elektriciteitspalen, straatverlichting en bebording.

500 500 voet voet

ogle.com/maps/@35.8055923,10.6287518,3a,50.1y,301.91h,98.21t/data=!3m6!1e1!3m4!1s6CfTRjvZwbRaMAxb-irdOQ!2e0!7i13312!8i6656

voorzieningen in de plint

100 100 m m

1/1

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

48 - The urban language of belonging

5-5-2020 Het straatbeeld bestaat uit kleinschalige appartementen met diverse vormgevingen Konya, Konya, Turkije en een afwisselende inrichting van de kavel.

De kavels worden begrensd door een lage tot middelhoge afbakening die contact met de straat over het algemeen niet uit sluit. Kleine overstekken en balkons bieden de mogelijkheid om beschutting te zoeken. Het straatprofiel is niet gezoneerd, maar bestaat wel uit goed begaanbare bestrating. Langs de straat staan verschillende elektriciteitspalen, die kenmerkend zijn voor veel woongebieden in de Arabische landen. Kayseri, Turkije (Google, sd)

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en

12 m

2m

6-4-2020

Tr

39 238. Sk. - Google Maps

39 238. Sk.

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Kayseri

Google

Street View

https://www.google.com/maps/@38.7408487,35.5229468,3a,75y,253.46h,94.82t/data=!3m6!1e1!3m4!1sPTVszdvMmANGT4AnB71G9A!2e0!7i13312!8i6656

1/1

De shared-space in dit straatprofiel wordt sterk omkaderd door buitenmuren van woningen, waarbij er amper sprake is van een bufferzone.

De entrees van de woningen bestaan uit divers vormgegeven voordeuren. Er is sprake van

15 m

afwisselende bouwhoogten

5-5-2020

en luifels die voor schaduw zorgen. De boompjes in de straat maken het profiel minder onpersoonlijk en dragen bij aan de geborgenheid. Wederom staan er elektriciteitspalen in het profiel.

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

https://www.bing.com/maps

Ma

6-4-2020

Samir Tailleur ‫ ﺳﻣﯾر اﻟﺧﯾﺎط‬- Google Maps

‫ ﺳﻣﯾر اﻟﺧﯾﺎط‬Samir Tailleur

Marrakesh, Marokko (Google, sd)

Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

Images may be subject to copyright.

Marrakech Guide

250 250 voet voet

Street View - jul. 2017

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

https://www.google.com/maps/@31.6357404,-8.067078,3a,72.1y,280.69h,92.16t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipM-KA-ZcttAyn20dXv7sW56nlh-Tg9GSNziundn!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipM-KA-ZcttAyn20dXv7sW56nlh-Tg9GSNziundn%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya163.…

1/1

The urban language of belonging - 49

Contexten

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

5-5-2020

Deze morfologie kent een structuur met een bijzondere ronding. De omgeving is duidelijk uitgedacht: er is een netwerk van hoofdroutes die wordt doorkruist door een lange aantrekkelijke wandelroute.

Daarnaast zijn er verschillende parkachtige voorzieningen ontworpen. Het is opvallend dat veel kleine religieuze voorzieningen verspreid door de wijk gevestigd zijn.

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Clalit Armon Clinic

Adres: Simtat Sidon 11 Haifa

Is

36 Yisha'ayahu St - Google Maps

36 Yisha'ayahu St

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

evens van: Foursquare

Opnamedatum afbeelding: dec. 2011

Tel Aviv, Israël (Google, sd)

© 2020 Google

m

250 250 voet voet

Gegevens van: Foursquare

gle.nl/maps/@32.0159828,34.793458,3a,56.7y,80.06h,90.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1s54o1qT54xY--FNemITNOWA!2e0!7i13312!8i6656

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

5-5-2020

Sfax, Tunesië

In deze context worden woningen met een kleine korrelgrootte omsloten door een fijnmazig netwerk van sub-wegen. Aangezien er weinig elementen zijn met 1/1 een onderscheidend karakter kan er geen onderscheid worden gemaakt in districten.

Langs de hoofdwegen zijn enkele voorzieningen gevestigd, voornamelijk eetgelegenheden.

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

https://www.bing.com/maps

1/1

bing.com/maps

Tn Rue du Combattant Mohamed Yaich - Google Maps

Rue du Combattant Mohamed Yaich

500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Sfax, Tunesië (Google, sd)

© 2020 Google

500 500 voet voet

gle.com/maps/@34.7953755,10.7171108,3a,36.2y,329.09h,89.4t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTgXm5BV5ehd_fdrQ6Ta-BA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

50 - The urban language of belonging

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Er is sprake van een gridstructuur waarbij het lijkt alsof deze stapsgewijs in wordt gevuld met bebouwing, een verschijnsel dat zich vaker voor doet in de Arabische landen. Ondanks dat er weinig bebouwing staat, bevat het gebied een school die omringd wordt door een groot park en verschillende voorzieningen die geclusterd zijn langs een hoofdweg. Een bijzonder kenmerk van deze context is de grote hoofdweg, waarlangs 5-5-2020 een goed onderhouden park is ontworpen.

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Konya, Konya, Turkije

6-4-2020

Tr

46 Çetinerler Sk. - Google Maps

46 Çetinerler Sk.

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko Konya Google Street View

Konya, Turkije (Google, sd)

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

© 2020 Google

https://www.google.com/maps/@37.9887156,32.510748,3a,75y,24.64h,93.6t/data=!3m6!1e1!3m4!1sQuXc8g-UEfsD-nKt1CXkWQ!2e0!7i13312!8i6656

De structuur uit deze context is sterk symmetrisch. De kern van deze structuur wordt gevormd door een hoofdweg die omringd wordt door diverse parken en uitmondt op een religieuze voorziening. De bebouwing hier omheen staat op duidelijk gedefinieerde volgebouwde kavels. Verspreid door de wijk zijn verschillende voorzieningen te vinden.

1/1

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

https://www.bing.com/maps

6-4-2020

Ma

Benchanna OPTIC - Google Maps

Benchanna OPTIC

250 250 voet voet

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

Marrakesh, Marokko (Google, sd)

Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

Images may be subject to copyright.

250 250 voet voet

Marrakech Guide

https://www.google.com/maps/@31.6343073,-8.0680643,3a,75y,267.57h,102.01t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipMq2RMDZEkgdln5ch1_2enQO5JcCmTH75qxW6L8!2e10!3e12!7i7680!8i3840

https://www.bing.com/maps

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

Street View - jul. 2017

1/1

The urban language of belonging - 51

Bevindingen Naar aanleiding van

de factoren

SOCIALE VERBONDENHEID In de Arabische landen wordt bij grondgebonden woningen contact met de straat sterk beperkt doordat privé-eigendom met harde elementen wordt begrensd, bijvoorbeeld door een hoge muur.

Daarbij hebben woningen vaak een sterk introvert karakter en/of ontbreekt de bufferzone. Israël vormt een uitzondering op deze harde overgangen, hier wordt groen regelmatig ingezet om de overgang te verzachten. Ondanks het gebruik van groen is het contact tussen straat en woning beperkt.

Appartementen kennen regelmatig een groenstrook zoals in Israël, of voorzieningen in de plint zoals in Tunesië. De appartementen in Turkije staan duidelijk in contrast met de andere landen: hier lijkt sociale interactie extra beperkt door het grootse uniforme karakter, dat doet denken aan Oost-Europa. In vrijwel alle landen is er rondom appartementen vaker aandacht voor samenkomstplekken zoals pleinen en parken. De aanwezigheid van deze elementen hangt sterk samen met de planmatigheid van de stedelijke structuur. In Israël en Marokko zijn pleinen en parken een duidelijk onderdeel van de stad, maar Tunesië mist in dit opzicht succesvolle stadsplanning.

Zowel bij grondgebonden woningen als bij appartementen vormen religieuze plekken regelmatig een belangrijk onderdeel van de wijk.

De openbare ruimte krijgt hier meer aandacht en er is ruimte voor ontmoeting. In Tunesië en Marokko worden voorzieningen vaak verspreid, zowel bij grondgebonden woningen als bij appartementen.

In Israël en Turkije lijken de voorzieningen meer geclusterd te zijn.

VOORSPELBAARHEID Er zijn overeenkomende conclusies te trekken voor grondgebonden woningen en appartementen. Op enkele herhaling van eenzelfde appartementenblok in Israël na, is er op gebouwniveau veel differentiatie: geen één gebouw is hetzelfde. In de meeste gevallen door vorm, in Turkije ook regelmatig door kleur. De differentiatie gebeurt ook regelmatig door een variatie in de plint: het anders schilderen van de plint (Turkije en Marokko), het verheffen van de plint (Israël) of een voorziening in de plint (Tunesië).

Door deze grote diversiteit wordt er geen duidelijk onderscheid gemaakt in districten door thema’s in architectuur. Soms kunnen districten van elkaar worden onderscheiden door verschillen in welvaart of door onderscheid in stedelijke structuur op luchtfoto’s. Tunesië heeft voor dit laatste echter een te ongepland karakter, en is meer organisch gegroeid. Dit is een duidelijk verschil met Israël en Marokko, waar het netwerk juist heel herkenbaar is, bijna symbolisch of monumentaal.

In alle landen is er sprake van zonering in de inrichting van de straten, maar wordt tegelijkertijd ook zeer vaak shared-space toegepast (regelmatig ook in de vorm van een zandpad). Hiërarchie is veelal aangegeven door afmetingen en niet door bestrating: dit laatste is bijna in alle gevallen asfalt. In Tunesië is de hiërarchie minder duidelijk af te lezen van de afmetingen: hier is regelmatig een zeer breed profiel. Inrichtingselementen zoals lantaarnpalen lijken overal aanwezig, maar andere algemene en informatieve inrichtingselementen ontbreken. Herkenningspunten worden vaak gevormd door reclame, winkeltjes, of kleuraccenten.

PERSONALISATIE Bij grondgebonden woningen wordt de mogelijkheid tot persoonlijke inrichting van de buitenruimte beperkt door het introverte karakter van de woningen en de harde grens tussen privé en openbaar. Een duidelijkere vorm van personalisatie die regelmatig terugkomt is het gebruik van kleuraccenten of patronen in het hekwerk en het

52 - The urban language of belonging

gebruik van bijzondere deuren of poorten. Ook het feit dat er veel vrijheid bestaat wat betreft de vormgeving en indeling van de woning en de kavel is een teken dat hier veel mogelijkheid is tot personalisatie. Dit laatste zorgt bijvoorbeeld voor een grote dynamiek in gevels, rooilijnen en dakvormen.

Vergeleken met Oost-Europa en Nederland heerst er een minder groots en uniform karakter bij de appartementen, wat hier iets meer mogelijkheid tot personalisatie biedt. Zo hebben appartementen soms voorzieningen in de plint die de directe omgeving personaliseren aan de hand van luifels, uitgesproken kleuren en reclame op de gevel.

GEBORGENHEID In Israël, Turkije en Marokko heerst er regelmatig een compacte opzet, in ieder geval bij grondgebonden woningen. In Marokko leidt dit soms tot smalle steegjes, waar de intimiteit extra opvalt. Voortuinen zijn vaak afwezig of sterk afgebakend, waardoor deze beperkt bijdragen aan een geborgen sfeer. Ondanks dat profielen regelmatig smal zijn, doet het introverte karakter en de sterke afbakening van de woningen sterk af aan de intimiteit. De grondgebonden woningen in Tunesië hebben duidelijk een grootser karakter dan de andere landen. Hier zijn de profielen vaak buitenproportioneel breed en zijn er meer open vlakken.

LEEFSTIJL/CULTUUR Bij grondgebonden woningen is, zodra het planmatige karakter afneemt, meer ruimte voor experiment. Tegelijkertijd geldt hoe minder ontwikkeld het gebied, hoe lager de frequentie van aanwezige spel- en sportvoorzieningen. Bij appartementen zijn deze voorzieningen regelmatig wel aanwezig. Dit geldt in ieder geval voor Israël, Turkije en Marokko. Voor zowel grondgebonden woningen als appartementen valt te concluderen dat de mogelijkheid tot experiment aanwezig is, denk aan de vormgeving van je huis of aan verkopers/ winkeltjes op straat. Religieuze plekken zijn rijkelijk aanwezig in het straatbeeld.

WALKABILITY Over het algemeen valt te concluderen dat een gebrek aan contact met de straat er voor zorgt dat de omgeving niet altijd een prettige wandelomgeving vormt. Ondanks dat er regelmatig intieme profielen zijn, zijn er ook veel profielen die ongemakkelijk aanvoelen door een disharmonie in schaalverhoudingen tussen gebouwen en openbare ruimte (bijvoorbeeld in Turkije en Tunesië). Het valt op dat er geen tot bijna geen lange horizontale lijnen geaccentueerd worden, met name door de kleine korrelgrootte en de redelijke mate van diversiteit. De stoep is voor ieder land bekend ruimtelijk verschijnsel maar wordt verre van consequent toegepast.

OVERIGE In Tunesië is enigszins sprake van een combinatie van typologieën, verder zijn appartementen en grondgebonden woningen altijd gescheiden van elkaar. Overal zijn vrijstaande woningen, appartementen (strook en gesloten bouwblok) en geschakelde woningen te vinden, maar geen rijtjeshuizen. Rug-aan-rug woningen komen wel regelmatig voor. Als materiaal wordt veelal Zowel bij grondgebonden woningen als bij (gekleurd) pleisterwerk gebruikt. De enige appartementen wordt actief gezocht naar uitzondering hierop is Jeruzalem, waar voornamelijk beschutting, bijvoorbeeld aan de hand van zonwering. Ook wordt er gezocht naar alternatieve stenen worden gebruikt als gevelmateriaal. vormen van beschutting, zoals smalle steegjes of binnenplaatsen (Marokko) of verheven appartementenblokken (Israël). Over het algemeen speelt collectief groen geen actieve rol in het geborgen karakter van het straatbeeld.

Wat betreft appartementen geeft Turkije een uitzonderlijke invulling aan de geborgenheid.

De opzet heeft kenmerken van socialistische stedenbouw waarbij open ruimten groot en anoniem zijn en zichtlijnen weglopen in de open vlakte.

The urban language of belonging - 53

4 4 ZUIDAZIË Regiobeschrijving

.

Zuid Azië wordt gevormd door een verzameling van uiteenlopende religies, talen en etnische groepen. In India en Nepal wordt de meerderheid gevormd door Hindoes. Hier speelt het kastenstelsel een belangrijke rol – dat ook zijn invloed heeft op het gebruik van de openbare ruimte. Tegenover het kastenstelsel staat het egalitaire systeem waar iedereen juist wordt gezien als gelijke. Dit gebruik wordt nageleefd in Bangladesh en Pakistan (overwegend Islamitisch) en Bhutan en Sri Lanka (overwegend Boeddhistisch). ZuidAzië neem vooral de onderste posities in op het gebied van wereldwijde concurrentievermogen en welvaart, maar net boven de armste landen van de wereld in Zuid-Afrika (The United Nations Development Programme, 2019; World Economic Forum, 2019).

54 - The urban language of belonging

Stedenbouw Vank (2014) benoemt in een rapport over de openbare ruimte in de Indiase stad dat in pre-koloniale Indiase steden de openbare ruimte onderhevig was aan verval en niets meer was dan een ‘restruimte’ die tot niemand behoort. Dit staat in contrast met de binnenruimte, die met zorg ingericht en versierd werd en wél een rol speelde in de uiting van bepaalde waarden of principes.

Dit gegeven speelt nog steeds een rol in India maar ook in andere landen zoals Pakistan. Net zoals in India wordt de openbare ruimte in Pakistan steeds meer overgenomen door vastgoedontwikkelaars terwijl de overige openbare ruimte verloederd en verder ontmoedigd in gebruik (Gapihan, 2017).

Openbare ruimten zoals straten, pleinen, badplaatsen en markten voorzien (vaak zelfs gelijktijdig) in een breed scala aan functies voor verschillende gebruikers, bestaande uit zowel sociale, economische, ceremoniële en politieke activiteiten (Chatterji & Roy, 2018). Culturele of religieuze plekken zoals waterputten, heilige bossen, publieke tuinen, badplaatsen en tempels functioneren in de gebouwde omgeving nog steeds als plekken van ontmoeting en rust (Sasidharan & Prosperi, 2012).

Over het algemeen wordt de architectuur en stedenbouw in Zuid-Azië niet bepaald door top-down ontwerprichtlijnen. De stedenbouw is vaak afhankelijk van gedateerde en inflexibele masterplannen, stedelijke ontwikkelingsnormen die ontweken worden en zwakke bestuurssystemen. Hoewel er afgelopen jaren meer aandacht is gekomen voor modernisatie en het verbeteren van openbaar vervoer, stedelijke infrastructuur en veiligheid is dit nog erg beperkt en is dit vaak enkel van toepassing op de grootste miljoenensteden (Suri, 2016).

Sociale groep In Zuid-Azië wordt er regelmatig geleefd in grote gezinsverbanden van soms wel drie of vier generaties. Vaak leven deze generaties in verschillende kamers binnen één huishouden. Loyaliteit naar de familie is groot, binnen het huishouden wordt er voor elkaar gezorgd en vaak wordt er geleefd van gemeenschappelijke maaltijden en inkomens. In tijden van modernisatie laten sommigen deze vorm van samenwonen los, maar sterke familieverbanden blijven bestaan (Nandan & Eames, 1980).

The urban language of belonging - 55

Ujjain

Peshawar

Quetta

Kathmandu

Pokhara

Khulna

Sylhet

Bangladesh

Nepal

Pakistan

India

Kolhapur

(Google, sd)

56 - The urban language of belonging

Ujjain

Peshawar

Quetta

Kathmandu

Pokhara

Khulna

Sylhet

India

Kolhapur

Pakistan Nepal Bangladesh (Google, sd)

The urban language of belonging - 57

Street Views De bebouwing rond deze weg is divers: er zijn verschillende bouwhoogten, er worden

uitbundige kleuren 10 m

Ne

gebruikt en de plint bevat voorzieningen. De bufferzone wordt gekenmerkt door reclame en bedrijvigheid. Subtiele overstekken en inwendige balkons bieden een vorm van beschutting. De lucht wordt gekleurd door elektriciteitspalen met een rommelig netwerk van bedrading. Er is geen sprake van een duidelijke zonering of een doorlopende stoep.

Kathmandu, Nepal (Google, sd)

De kleinschalige appartementen kennen een bufferzone die afgebakend wordt door een

middelhoge transparante afbakening. Door middel

10 m

4m

3,5 m

Persoonlijk Intiem

In

Kolhapur, India (Google, sd)

58 - The urban language of belonging

van deze afbakening wordt er onderscheid gemaakt tussen een binnen- en buitenwereld.

Langs de afbakeningen wordt de ruimte ingericht met persoonlijk groen. De overkappingen, nissen en inwendige balkons bieden een vorm van beschutting. Deze elementen dragen samen met de verschillen in bouwhoogten bij aan een divers straatprofiel.

Het straatbeeld is erg divers: de hoeken van de gebouwen worden gekenmerkt door drukbezochte voorzieningen met luifels in verschillende vormen en kleuren. In de directe omgeving wordt uitgebreid gebruik gemaakt van reclame. In het straatbeeld zijn verschillende inrichtingselementen te vinden zoals straatverlichting, elektriciteitspalen en een doorgang die naast zijn praktische functie ook fungeert als een herkenbare markering.

7m

Druk

Kleinschalig

Ba

Khulna, Bangladesh (Google, sd)

Het profiel is smal en bestaat uit een shared-space die gericht is op de voetganger. De ruimte wordt duidelijk omsloten door een sterke afbakening van de aanliggende kavel. Dit maakt het profiel anoniem, maar de afmetingen, het groen en de persoonlijke objecten verminderen de anonieme sfeer.

Ba

Khulna, Bangladesh (Google, sd)

The urban language of belonging - 59

Contexten

In

Deze context kent een relatief lage dichtheid met bebouwing van verschillende korrelgroottes. De structuur bestaat uit rechtlijnige subwegen waarbinnen veel open vlakken zijn. Deze open vlakken kennen op drie plekken een parkachtige inrichting en functioneren daardoor als stationaire voorziening. In de linker hoek van het gebied zijn enkele voorzieningen te vinden.

Ujjain, India(Google, sd)

Er is sprake van een

rechtlijnige structuur

waarlangs woningen zijn gevestigd van verschillende groottes. Het gebied kent enkele voorzieningen, maar is overwegend monofunctioneel. Door het gebrek aan onderscheidende elementen is er geen sprake van onderscheid in districten.

Pa

Peshawar, Pakistan (Google, sd)

60 - The urban language of belonging

De context kent een organische structuur met kleinschalige bebouwing die op een diverse wijze door het landschap is verspreid. Er is één duidelijk geplande hoofdweg, de rest van het gebied wordt doorkruist door kronkelende sub-wegen.

Langs de hoofdweg zijn twee voorzieningen te vinden, in het gebied zelf is één winkel gevestigd. In het gebied wordt geen ruimte geboden aan stationaire voorzieningen.

Ne

Pokhara, Nepal (Google, sd)

De context wordt gekenmerkt door een onduidelijke

organische structuur

waarbinnen enkel één herkenbare hoofdweg het landschap doorkruist. De korrelgrootte van bebouwing is klein en de positionering is divers. Langs de hoofdweg bevinden zich enkele voorzieningen. Kleine meertjes met omliggend groen staan aangegeven als stationaire voorzieningen.

Ba

Khulna, Bangladesh (Google, sd)

The urban language of belonging - 61

Bevindingen Naar aanleiding van

de factoren

SOCIALE VERBONDENHEID In Zuid-Azië bestaan diverse manieren van vormgeving van privé-eigendom, waarschijnlijk gedeeltelijk veroorzaakt door verschillen in welvaart en veiligheid. In Zuid-Azië is er een minder duidelijke tweedeling te zien tussen grondgebonden woningen en appartementen dan in de andere regio’s. Over het algemeen wordt privé-eigendom sterk afgebakend en wordt de mogelijkheid tot contact met de straat sterk beperkt: ook in deze regio zie je het introverte karakter van woningen regelmatig terug. Naar verwachting speelt het dagelijks leven zich vooral af achter deze afbakening of bij de voorzieningen die verspreid zijn door de wijken. Het valt op dat er op de Street Views van Zuid-Azië meer leven op straat is te zien dan in de andere regio’s, wat eventueel verklaard kan worden vanuit de verspreide voorzieningen en het multifunctionele karakter van de openbare ruimte. Op het eerste gezicht is een collectief karakter niet terug te zien in deze regio.

VOORSPELBAARHEID Ook hier zijn overeenkomsten te vinden tussen grondgebonden woningen en appartementen. Er heerst een sterke differentiatie op gebouwniveau, vooral door middel van kleur en vorm. Zelfs bij appartementen: deze zijn in beperkte mate aanwezig en wanneer ze wel aanwezig zijn is dit lang niet zo groots en uniform als wij dat kennen in Nederland. Op ooghoogte is de differentiatie tussen districten hierdoor niet door een thema in architectuur (zoals in kleur of vorm), maar door een minder herkenbaar thema zoals in typologie, korrelgrootte of welvaart. Tussen districten is er geen duidelijk onderscheid in structuur of morfologie, meestal wordt er onderscheid gemaakt tussen districten door een grote hoofdweg, lege vlakken of groen.

Over het algemeen is er geen zonering in wegen en is alles ingericht als shared-space. Ook ‘onbelangrijke wegen’ zijn regelmatig voorzien van asfalt, terwijl in Nederland asfalt over het algemeen enkel gebruikt wordt voor hoofdwegen. Veel wegen die lager in de hiërarchie staan hebben geen bestrating (zandpaden), terwijl hier soms wel auto’s mogen rijden.

In de oudere of al bebouwde gebieden is de structuur overwegend organisch, en hebben enkel de hoofdwegen een gepland karakter.

Nieuw te bouwen gebieden worden echter regelmatig aangelegd met een wegenstructuur in een grid, waarbij de kavels stapsgewijs woning per woning bezet worden. In het geval van een organische wegenstructuur zijn de zichtlijnen (op de hoofdwegen na) kort.

PERSONALISATIE In Zuid-Azië speelt zowel bij grondgebonden woningen als bij appartementen het gebruik van uitgesproken kleuren een belangrijke rol bij de personalisatie van gebouwen. Er is sprake van een kleine korrelgrootte en veel variatie: een samenspel van bijzondere kleuren, vormen en patronen impliceert diverse vormen van personalisatie.

Verspreid tussen appartementen en grondgebonden woningen zijn voorzieningen gevestigd die het gebouw en de buitenruimte sterk personaliseren door middel van een overvloed aan reclame en informatie. De buitenruimte voor voorzieningen wordt regelmatig ingericht als etalage of verblijfsplek. In India zie je dat wanneer er mogelijkheid is tot toe-eigenen dit bescheiden wordt gedaan door het plaatsen van bloempotten of andere persoonlijke groenvoorzieningen. De andere landen gebruiken vaak geen persoonlijke inrichtingselementen, veelal door het introverte Er zijn veel algemene inrichtingselementen karakter van de woningen en de harde overgangen aanwezig, zoals elektriciteitspalen, lantaarnpalen, van privé en openbaar. Incidenteel zie je wel paaltjes of overige markeringen. Alleen de smallere dat (vooral in de minder welvarende gebieden) profielen missen regelmatig bovengenoemde de buitenruimte gebruikt wordt om de was op te elementen. Informatieve borden ontbreken vaak hangen. in het straatbeeld. Herkenningspunten worden voornamelijk gevormd door opvallende bonte kleuren, patronen of reclame.

62 - The urban language of belonging

GEBORGENHEID In Zuid-Azië zijn er verschillende overeenkomende conclusies te trekken die gelden voor zowel de grondgebonden woningen als de appartementen.

In de landen geldt een sterk gevoel van intimiteit door een doorgaans kleinschalige, compacte opzet, smalle profielen en veel diversiteit. Zelden is er sprake van een grootse anonieme opzet, ook bij appartementen is hier over het algemeen geen sprake van. Vooral bij deze smalle profielen wordt de zichtlijn regelmatig onderbroken of begrensd. Echter wanneer wegen (waarlangs ook gewoond wordt) meer autogericht zijn hebben deze een minder intiem karakter. Met name bij grondgebonden woningen doet het introverte karakter van de woningen regelmatig af aan de intimiteit. Aangezien de buitenruimte veelal afgesloten wordt door een poort of hek is er duidelijk sprake van een verschil tussen binnenwereld en buitenwereld (enclosure).

WALKABILITY Aan detail is geen gebrek in Zuid-Azië. Elke straat is anders door grote variatie in bebouwing, wat bijdraagt aan een interessante wandelomgeving.

Stoepen lijken echter een zeldzame verschijning te zijn en voetgangers krijgen in gedeelde profielen vaak te maken met verschillende mobiliteitsvormen.

Routes hebben een chaotisch karakter door de vele obstakels en de onverharde zanderige bestrating.

OVERIGE Bij gebouwen tussen de één en vier lagen is er niet altijd een even duidelijk onderscheid te zien tussen grondgebonden woningen en appartementen: hier lijkt soms een mix van typologieën mogelijk.

Geschakelde woningen, vrijstaande woningen en appartementen zijn terug te vinden in de stedelijke structuur. Ook rug-aan-rug woningen komen regelmatig voor in Zuid-Azië. Appartementen bestaan meestal uit blokken, vaak niet uit grootschalige stroken. Wat betreft materiaalgebruik Regelmatig draagt groen bij aan de geborgenheid is er zowel pleisterwerk als baksteen te zien. Over in een straat. Dit groen is veelal openbaar maar het algemeen heeft pleisterwerk de overhand, met kent een ongepland karakter. Verder wordt er uitzondering van Pakistan waar het gevelmateriaal meestal beschutting gevonden door smalle profielen gekenmerkt wordt door onafgewerkte stenen. of interne balkons. Privé groen draagt vaak in beperkte mate bij aan de geborgenheid, vaak omdat dit amper boven de hoge afbakeningen uitsteekt.

LEEFSTIJL/CULTUUR Zowel bij grondgebonden woningen als bij appartementen zich plekken die speciaal ingericht zijn voor sport en spel niet duidelijk terug te vinden.

Naar verwachting voorziet het multifunctioneel gebruik van de straat gedeeltelijk in deze behoeften. Gezien de diversiteit in vormgeving is er duidelijk meer ruimte voor experiment. Er is niet persé veel straatkunst aanwezig, maar er lijken wel meer mogelijkheden wat betreft kunstzinnige expressie. Denk hierbij aan bonte verfkleuren op gevels of bijzondere patronen in steen. Daarnaast vormen religieuze plekken een belangrijk onderdeel van de stedelijke structuur.

The urban language of belonging - 63

45

.

NEDERLAN

64 - The urban language of belonging

Regiobeschrijving

ND

De Nederlandse samenleving beschouwd zichzelf als moderne samenleving, mede vanwege het individualisme, de focus op techniek en een kosmopolitische oriëntatie. De belangrijkste termen van onze samenleving zijn demografische diversiteit, zorgstaat, kennis en individualiteit (Rademaker, 2007). Nederland kenmerkt zich door zijn ordelijke karakter en het nastreven van vrijheid en gelijkheid. Over het algemeen is de Nederlandse bevolking is veelal christelijk geweest. Echter door de groei van het atheïsme (tot 50% van de bevolking in 2017) en de introductie van de multiculturele samenleving is het christendom op de achtergrond geraakt (Schmeets, 2018).

Nederland behoort wat betreft welvaart tot de koplopers van de wereld: in de ranking van The Global Competitiveness Report (2019) staat Nederland op de vierde plek, in The Human Development Report (2019) behoort Nederland tot de top10 van de wereld.

Stedenbouw De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (sd.) beschrijft dat de groei van de bevolking en de toename van het autogebruik leidend zijn geweest in de Nederlandse stedenbouw van de afgelopen 70 jaar, wat heeft geresulteerd in de planmatige uitbreiding van steden.

Na de Tweede Wereldoorlog werden veel van deze wijken ontworpen vanuit het modernisme, dat stond voor de creatie van licht, lucht en ruimte en een duidelijke scheiding van functies. Als ordeningsprincipe werden de uitbreidingen ingedeeld in wijken, die elk hun eigen voorzieningen kregen.

Wegens standaardisering in de bouw kreeg de stedenbouw en architectuur een sterk uniform karakter.

Als tegenreactie op deze modernistische stadsuitbreidingen was in de periode 19701985 de bloemkoolwijk sterk in opkomst. Door te ontwerpen aan de hand van kronkelende wegen, onregelmatigheden, hofjes en autovrije paden werd gestreefd naar kleinschaligheid en herkenbaarheid. De Vinex-wijk, die na 1988 op grote schaal gepland werd, was opgebouwd uit een veel strakkere en overzichtelijke structuur en wordt vaak gekenmerkt door een bepaald thema.

Sinds 1990 is de behoefte aan interactie toegenomen en is de mogelijkheid tot ontmoeten gegroeid. Er wordt een hoge waarde gehecht aan ontmoetingsplekken en er is steeds meer aandacht voor de vormgeving van de overgang van privé naar openbaar.

De voetgangers en fietsers hebben steeds meer het domein van de openbare ruimte teruggewonnen.

Door de jaren heen blijft het planmatige karakter typerend voor de Nederlandse stedenbouw. Nederland kent sterke sturing wat betreft ruimtelijke ordening en is op dit gebied sterker ontwikkeld dan de meeste Europese landen (Faludi, 1993). Zowel op gebied van stedenbouw als architectuur fungeren verschillende wetten als bindend ruimtelijk beleid. Nederland is het schoolvoorbeeld van de comprehensive integrated approach: een breed georiënteerde planningsstrategie die de afweging maakt tussen verschillende (sectorale) belangen (Planbureau voor de Leefomgeving, 2011).

Sociale groep De Nederlandse samenleving heeft een individualistisch karakter. Dit is onder andere te zien in de grote van huishoudens die gemiddeld uit 2,1 persoon bestaat. Het is zelfs zo dat één derde van de huishoudens uit één persoon bestaat (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2018). Door informalisering zijn de verhoudingen onderling steeds losser en minder autoritair geworden. De Nederlandse samenleving is echter opgebouwd uit uiteenlopende culturen, waardoor het moeilijk is Nederland in zijn algemeenheid te beschrijven.

The urban language of belonging - 65

16-4-2020 16-4-2020

17 Jan Lelimanhof - Google Maps 16-4-2020

De Vlaschaard - Google Maps

17 Jan Lelimanhof

De Vlaschaard

16-4-2020

9 Sandinostraat - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

© 2020 Google

16-4-2020 Amsterdam, Noord-Holland

Amstelveen, Noord-Holland

Google

9 Sandinostraat

Google

Street View

21 Denderhof - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jul. 2014

© 2020 Google

16-4-2020

10 Anton de Langelaan - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland

21 Denderhof

Google

10 Anton de Langelaan

Street View

Street View

Amsterdam

39 Willemskerkestraat - Google Maps

39 Willemskerkestraat

https://www.google.com/maps/@52.3777122,4.796217,3a,75y,5h,91.93t/data=!3m6!1e1!3m4!1stodVPC1iZF1DHNYXiJ1_qA!2e0!7i13312!8i6656 https://www.google.com/maps/@52.3048989,4.8790603,3a,75y,17.34h,91.27t/data=!3m6!1e1!3m4!1spHdMIj2s_SntU8gFsvNviA!2e0!7i16384!8i8192

16-4-2020

49 Sleewijkstraat - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland

16-4-2020

67 Lambert Rimastraat - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland

49 Sleewijkstraat

Google

1/1 https://www.google.com/maps/@52.3623946,4.7907927,3a,75y,254.72h,96.41t/data=!3m6!1e1!3m4!1sHBwgK9Qf5l4F2W5NbPBg0g!2e0!7i16384!8i8192

1/1

Google

Street View

16-4-2020

7 Warnsborn - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland

Google

16-4-2020

Google

52 C. Kruyswijkstraat - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland Google

© 2020 Google

16-4-2020

1/1

Google

59 Potvisstraat - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: okt. 2009

© 2020 Google

Street View

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

1/1

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland Google Street View

1/1https://www.google.com/maps/@52.4233745,4.8866567,3a,75y,70.27h,91.61t/data=!3m6!1e1!3m4!1s2k4EEgJEe1qWjGxies9jqg!2e0!7i16384!8i8192

Utrecht

Den Haag

Rotterdam

1/1https://www.google.com/maps/@52.4070858,4.9345012,3a,75y,309.44h,89.98t/data=!3m6!1e1!3m4!1sCwFvT9tirvKvWlG-Dugvyw!2e0!7i16384!8i8192

59 Potvisstraat

Street View

1/1https://www.google.com/maps/@52.3267899,4.9825254,3a,75y,233.76h,90.35t/data=!3m7!1e1!3m5!1sm0he3GTY2m46tBOUF2sXtA!2e0!6s%2F%2Fgeo3.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3Dm0he3GTY2m46tBOUF2sXtA%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D2…

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

Amsterdam, Noord-Holland Google

Street View

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

1/1https://www.google.com/maps/@52.3160936,4.8824505,3a,75y,181.79h,91.76t/data=!3m6!1e1!3m4!1sVTTgt5xlFxbyPjk0dLK9tg!2e0!7i16384!8i8192

Amsterdam, Noord-Holland

52 C. Kruyswijkstraat

Street View

1/1https://www.google.com/maps/@52.2990973,4.9990822,3a,75y,184.91h,93.84t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_2XLnajQKd1uom2dDcG7NA!2e0!7i16384!8i8192

https://www.google.com/maps/@52.4014234,4.943643,3a,75y,306.47h,94.74t/data=!3m7!1e1!3m5!1sd3Dt8KcEPFWArdUbGlVIgw!2e0!6s%2F%2Fgeo1.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3Dd3Dt8KcEPFWArdUbGlVIgw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203…

301 Geerdinkhof - Google Maps

301 Geerdinkhof

Street View

Amsterdam, Noord-Holland

7 Warnsborn

Google Street View

https://www.google.com/maps/@52.2902115,4.97298,3a,75y,336.62h,90.99t/data=!3m6!1e1!3m4!1sLu1dAHHMC3GF6j-hMBhDQQ!2e0!7i16384!8i8192

16-4-2020

Amstelveen, Noord-Holland

67 Lambert Rimastraat

Street View

1/1https://www.google.com/maps/@52.3430639,4.80508,3a,75y,355.65h,89.16t/data=!3m7!1e1!3m5!1s0moMjsHFiZcQE5JWihW7eQ!2e0!6s%2F%2Fgeo1.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D0moMjsHFiZcQE5JWihW7eQ%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203…

https://www.google.com/maps/@52.3557895,4.7775039,3a,75y,26.18h,91.79t/data=!3m6!1e1!3m4!1su_-gJtkPMbSNxYTeZkTwDA!2e0!7i16384!8i8192

1/1

(Google, sd)

66 - The urban language of belonging

1/1

Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht (Google, sd)

The urban language of belonging - 67

Street Views 22 m

Am

In het profiel is een sterke zonering aangebracht en wordt gebruik gemaakt van inrichtingselementen zoals lantaarnpalen, belijningen op straat en openbaar groen. Aan weerszijden van het profiel is sprake van een thema in architectuur en een bufferzone die wordt ingericht met persoonlijk groen. De afbakening wordt op diverse manieren vormgegeven maar heeft altijd een lage hoogte die interactie met de straat niet uitsluit.

Amsterdam (Google, sd)

70 m

Ro

Rotterdam (Google, sd)

68 - The urban language of belonging

De grootse uniforme architectuur van de appartementen draagt bij aan een anonieme sfeer en legt de nadruk op horizontale lijnen. Er is weinig sprake van personalisatie: de architectuur staat vast en er zijn geen persoonlijke spullen te vinden langs de galerij of in de openbare ruimte. Er is sprake van een breed profiel waarbij enkel het gebruik van openbaar groen een kleine bijdrage levert aan de geborgenheid.

De grondgebonden woningen aan weerszijden van de straat kennen een uniform ontworpen afbakening.

De bufferzone achter deze afbakening wordt aan de rechter kant van de straat rijkelijk ingericht met persoonlijk groen, terwijl de inrichting aan de linker kant eenzijdig en anoniem oogt. In het profiel wordt gebruik gemaakt van een sterke zonering en diverse inrichtingselementen. In de inrichting van het profiel is geen gebruik gemaakt van openbaar groen, dit bevindt zich enkel aan het uiteinde van de straat.

17 m

3m

Ut

Den Haag (Google, sd)

De appartementen worden gekenmerkt door een thema in architectuur waarbij sterk de nadruk wordt gelegd op horizontale lijnen. Het straatbeeld wordt gedomineerd door de auto, wat sterk af doet aan de intimiteit. Wel is er gebruik gemaakt van openbaar groen. Wederom wordt er sterk ingespeeld op de voorspelbaarheid door een sterke zonering en zowel algemene als informatieve inrichtingselementen. Op de balkons is er ruimte voor persoonlijke invulling van de inrichting, maar dit wordt in beperkte mate gedaan.

31 m

Ut

Utrecht (Google, sd)

The urban language of belonging - 69

Contexten De grondgebonden woningen staan gepositioneerd in een

symmetrische opstelling

DH

waarbij er in het midden van elk cluster ruimte is voor een stationaire voorziening.

De overige voorzieningen zijn voornamelijk geclusterd op één punt langs een centrale weg. Er is sprake van een duidelijke hoofdstructuur van hoofdwegen waarbinnen veel ruimte wordt geboden aan openbaar groen.

Den Haag (Google, sd)

Deze context wordt op verschillende punten gekenmerkt door bijzondere symmetrische opstellingen waarbij duidelijk weinig aan het toeval is overgelaten. Ook de hoofdstructuur van wegen is

symmetrisch en rechtlijnig.

Er gaat veel aandacht uit naar openbaar groen en langs de waterzijde ligt een

Ut

Utrecht (Google, sd)

70 - The urban language of belonging

aantrekkelijke parkachtige route.

De morfologie wordt gevormd door stempelarchitectuur.

Door de bijzondere stempeling van de appartementenblokken is het eenvoudig om in de context onderscheid te maken in districten. De ruimten tussen de bebouwing worden gekenmerkt door openbaar groen. In het midden van het gebied bevindt zich een voorzieningencluster.

Ook in deze context valt een symmetrische structuur te herkennen.

Am

Amsterdam (Google, sd)

Vanuit de lucht kent deze omgeving een bijzondere structuur met een sterk planmatig karakter. De bebouwing uit de context wordt opgedeeld in smalle stroken die elk verschillende morfologische kenmerken hebben. Er is sprake van een duidelijke hiërarchie van hoofd- en zijstraten. De omgeving is groen en biedt ruimte aan recreatie en aantrekkelijke routes.

Ut

Utrecht (Google, sd)

The urban language of belonging - 71

Bevindingen Naar aanleiding van

de factoren

SOCIALE VERBONDENHEID Collectiviteit en ontmoeting zijn voor de Nederlandse openbare ruimte bekende begrippen.

Een hoge afbakening aan de voorzijde van huizen komt in de Nederlandse stadsrand niet voor, mede door sterke sturing aan de hand van regelgeving. Vergeleken met andere regio’s is het bijzonder dat de afbakening van privé-eigendom soms geheel afwezig is. De voortuinen worden maar in weinig gevallen ingericht als verblijfsplek, waardoor sociale interactie aan de voorkant van het huis beperkt wordt. Het feit dat de voordeuren van de woningen vaak direct naast elkaar zijn geplaatst vergroot de kans op ontmoeting tussen buren onderling echter aanzienlijk. Het leggen van sociale contacten is bij appartementen een stuk moeilijker dan bij de grondgebonden woningen, vaak vanwege het grootse socialistische karakter van de appartementen. Zowel bij grondgebonden woningen als bij appartementen wordt er aandacht besteed aan een verzachte overgang tussen privé en openbaar.

Zowel rondom grondgebonden woningen als rondom appartementen is er collectieve ruimte aanwezig. Dit is in vergelijking met de andere regio’s een uniek verschijnsel. Er wordt in beperkte mate een duidelijke functie toegekend aan deze collectieve ruimte. Wanneer dit wel gebeurt, is dit in de vorm van speel- en sporttoestellen of zitmogelijkheden. De wijken zijn monofunctioneel en ontmoeting kan plaatsvinden bij geclusterde voorzieningen.

PERSONALISATIE Over het algemeen ogen de straten in Nederland niet divers en lijken de mogelijkheden tot persoonlijke invullingen beperkt. Het uiterlijk van de grondgebonden woningen is zeer monotoon.

Incidenteel zijn er vormen van personalisatie mogelijk door kozijnen die een andere kleur geverfd worden of door de plaatsing van een dakkapel, die duidelijk in harmonie moet zijn met die van de buren. Voortuinen bieden het sterkst de mogelijkheid tot een invulling naar eigen wens. De vormgeving loopt echter alsnog niet sterk uiteen omdat ook aan deze inrichting regels verbonden lijken te zijn.

72 - The urban language of belonging

Naast de grondgebonden woningen bieden ook de appartementen beperkte mogelijkheden voor persoonlijke uitingen. Af en toe worden geveltuintjes ingezet, die ingericht zijn met planten en bloemen, om een bijdrage te leveren aan een persoonlijke uitstraling. In de openbare ruimte zijn geen persoonlijke objecten te zien of elementen (op enkele speeltoestellen na) die gebruik stimuleren.

De geclusterde voorzieningen hebben een strak en planmatig karakter en bieden weinig ruimte aan persoonlijke invullingen.

GEBORGENHEID De voortuinen, die vaak kenmerkend zijn voor de rijtjeshuizen in Nederland, dragen sterk bij aan de intimiteit van het straatprofiel. Voor zowel de grondgebonden woningen als de appartementen valt te concluderen dat het uniforme karakter bijdraagt aan een anonieme sfeer. In beide gevallen wordt beperkt gebruik gemaakt van luifels, overstekken en nissen, wat resulteert in een gevel met weinig dynamiek en mogelijkheid tot beschutting. Collectief groen (zelfstandige groene inrichtingselementen of laanbeplanting) is regelmatig aanwezig en draagt actief bij aan de geborgenheid. De straten zijn, evenals de zichtlijnen, veelal recht en bevatten soms een subtiele afbuiging.

LEEFSTIJL/CULTUUR Er zijn veel speciaal ingerichte plekken voor sport en spel, bij appartementen maar ook bij grondgebonden woningen. Door de monotone ordelijke vormgeving lijkt er amper ruimte voor experiment. Experimenteren kan wanneer mogelijk in kleine details zoals de kleur van een kozijn of tot in zekere zin de vormgeving van je tuin. Ook straatkunst en religieuze plekken zijn in beperkte mate vertegenwoordigd in het straatbeeld.

VOORSPELBAARHEID Bij grondgebonden woningen is sprake van een uniforme architectuur waarbij incidenteel onderscheid wordt gemaakt in vormgeving aan de hand van details. Bij nieuwere wijken is er soms meer differentiatie mogelijk (in vorm en kleur), maar wel duidelijk binnen de voor-ontworpen mogelijkheden van catalogusbouw. Vrijwel altijd is er sprake van een uniforme, typische Nederlandse ‘rijtjeshuizen’ typologie, die wordt herhaald in veel verschillende districten. Ondanks het veelvuldige gebruik van rijtjeshuizen wordt er duidelijk onderscheid gemaakt tussen districten door thema’s in architectuur. Deze thema’s zijn over het algemeen subtiel maar incidenteel ook meer uitgesproken en uiten zich in dit geval bijvoorbeeld in een helemaal groene of blauwe wijk. Met deze reden fungeren herkenningspunten in Nederland veelal op districtsniveau: je herkent een wijk eerder als gehele identiteit dan dat er individuele identiteiten te onderscheiden zijn op een kleiner schaalniveau.

BEREIKBAARHEID EN COMFORT Zowel bij grondgebonden woningen als bij appartementen is de stoep kenmerkend.

Straatprofielen zijn duidelijk ingericht met een zone voor de rijbaan, het parkeren en de voetganger. Er zijn echter geen duidelijke fietsstroken aanwezig.

Op de stoep zijn regelmatig obstakels te vinden die je kunnen belemmeren in het volgen van je route. Over het algemeen worden horizontale lijnen sterk benadrukt, met name door de uniforme architectuur. Er wordt nauwelijks gespeeld met kleur en materiaal, waardoor er op een route weinig ‘nieuws’ te ontdekken valt. Bij grondgebonden woningen dragen de persoonlijk ingevulde voortuinen wel bij aan een prettige route, terwijl het anonieme karakter van de appartementen hier juist weer niet in voorziet.

OVERIGE Over het algemeen zijn de woningtypen eenzijdig.

Incidenteel zijn er twee woningtypen (rijtjeshuizen en appartementen) in één Street View te zien.

Verder zijn er conclusies die te generaliseren zijn Veelvoorkomende typologieën zijn: rijtjeshuizen, voor grondgebonden woningen en appartementen. appartementen (strook) en gesloten bouwblok.

Er is vrijwel altijd een zonering aangebracht in het Het voornaamste materiaal is baksteen. Soms straatprofiel. Hierbij is er altijd een aparte stoep, worden bakstenen gebouwen aangevuld met maar niet altijd een apart fietspad aanwezig. houten panelen op de gevel en incidenteel ook met Incidenteel heeft het gehele profiel het karakter van pleisterwerk. een shared-space. Hiërarchie wordt afgedwongen door zowel bestrating als afmetingen. Hierin hebben woonstraten vaak een stenen wegdek en meer autogerichte wegen asfalt. Algemene en informatieve inrichtingselementen zijn ruim aanwezig.

Door de uniforme typologie, vaste kavelindeling en vaste doorgevoerde zonering is het visueel overzicht groot. Wegen zijn vaak recht maar vormen niet altijd lange zichtlijnen. Regelmatig worden zichtlijnen afgebroken door bebouwing die haaks op de weg is geplaatst. Vanuit de context is er een geplande structuur te zien, vaak een grid of een symbolische of symmetrische structuur. Districten zijn op dit schaalniveau eenvoudig van elkaar te onderscheiden door een thema in architectuur en/ of door verschillen in wegen- of groenstructuur.

The urban language of belonging - 73

4.6

Interpretatie

De (inter)nationale regio’s samengevat

De bevindingen die gedaan zijn aan de hand van de beeldanalyses van de (inter)nationale regio’s tonen een overeenkomende verklaring. Vaak kan de manier waarop (inter)nationale regio’s invulling geven aan de factoren namelijk verklaard worden vanuit de mate waarin er door de overheid gestuurd wordt op de stedelijke ontwikkeling.

Onderstaande tekst vormt een samenvatting en interpretatie van alle bevindingen die gedaan zijn aan de hand van de beeldanalyses van de (inter)nationale regio’s, waarbij de relatie met de mate van overheidssturing duidelijk wordt. De internationale regio’s worden hierbij benaderd als één.

De Nederlandse stadsrand wordt gekenmerkt door uniformiteit en ordelijkheid. Dit komt naar voren in de wegenhiërarchie en zonering, het onderscheid in districten en de herkenbare structuren, die het gevolg zijn van sterke overheidssturing op stedelijke ontwikkeling. Deze kenmerken dragen, met name op een hoger schaalniveau, bij aan een hoge voorspelbaarheid en goede walkability. De Nederlandse stadsranden kennen daarnaast vanwege hun planmatige karakter tal van plekken waar ontmoeting plaats kan vinden in de vorm van ontworpen (niet-)stationaire voorzieningen, wat op een positieve wijze invulling geeft aan de factor sociale verbondenheid. Daarnaast wordt regelgeving ingezet om er voor te zorgen dat er vanuit de woningen contact is met de straat, waardoor interactie tussen buurtbewoners wordt gefaciliteerd. Bovengenoemde zaken tonen aan dat sterke stadsplanning kwalitatieve waarden tot gevolg heeft die het thuisgevoel bevorderen.

Een keerzijde van deze sterke overheidssturing is echter dat de persoonlijke maakbaarheid van je woonomgeving flink wordt beperkt. Op een lager schaalniveau heeft dit tot gevolg dat er in beperkte mate sprake is van dynamiek, herkenningspunten en interessante afwisseling langs routes.

74 - The urban language of belonging

Het straatbeeld van de internationale regio’s wordt juist gekenmerkt door vrijheid en diversiteit. Er is veelal sprake van grote vrijheid in vormgeving van architectuur, kavel en bufferzone en het komt veel voor dat er keuzemogelijkheden zijn in het gebruik en de inrichting van de openbare ruimte. Deze kenmerken zijn niet alleen zichtbaar bij grondgebonden woningen, maar in het overgrote deel van de internationale regio’s ook bij appartementen, die worden gekenmerkt door een kleinere korrelgrootte en meer variatie in vormgeving. In de internationale regio’s is er minder sprake van functietoekenning op gebouwniveau waardoor er meer ruimte is om een bedrijf aan huis te beginnen of om een kleinschalige religieuze voorziening te realiseren.

Door deze grote mate van vrijheid wordt er invulling gegeven aan de factoren personalisatie en leefstijl & cultuur en wordt er aan de hand van kleinschalige diversiteit ingespeeld op de geborgenheid van een plek. Wanneer deze vrijheid en diversiteit in extreme vorm voor komt worden er echter, met name op een hoger schaalniveau, kansen gemist door een beperkte mate van voorspelbaarheid in het netwerk en de afwezigheid van (niet-)stationaire voorzieningen.

Uit deze bevindingen blijkt dat Nederland op bepaalde vlakken van de internationale regio’s zou kunnen leren. Het is bijvoorbeeld inspirerend om te zien dat er in internationale regio’s in delen van het netwerk (bijvoorbeeld bij een lage positie in de wegenhiërarchie) af wordt gestapt van functietoekenning. Shared-space is namelijk een veelvoorkomende verschijning in elk van de internationale regio’s. Op veel plekken in ZuidAzië heeft dit positieve kenmerken tot gevolg zoals multifunctioneel ruimtegebruik en het toe-eigenen van een deel van de buitenruimte door bedrijfjes.

Daarnaast zou Nederland inspiratie kunnen halen uit de manier waarop op gebouwniveau

invulling wordt gegeven aan persoonlijke vormgeving en het opzetten van bedrijvigheid aan huis. Door meer ruimte te bieden aan persoonlijke vormgeving zou er ook meer ruimte kunnen worden geboden aan verschillende behoeften in privacy van andere nationaliteiten, die (gedeeltelijk) verklaard kunnen worden vanuit het bestaan van diverse sociale culturen.

Ne

Andersom kunnen internationale regio’s op bepaalde vlakken ook van Nederland leren. Het zou voor internationale regio’s van grote waarde zijn als er aan de hand van stadsplanning meer aandacht zou worden besteed aan herkenbare structuren en onderscheid in districten. Daarnaast zou het voor internationale regio’s van positieve invloed zijn als er met een grotere consequentheid aandacht zou worden gegeven aan het ontwerpen van (niet-)stationaire voorzieningen, ook rondom grondgebonden woningen.

2-4-2020

C81 - Google Maps

C81

Diversiteit in bebouwing

3-4-2020

9 Kupalska St - Google Maps

Bovengenoemde bevindingen zijn verwerkt in de Conceptenwijzer (hoofdstuk zes) die, afhankelijk van de mate van sturing, verschillende concepten toont waarmee kan worden ingespeeld op de factoren.

Aan de hand van deze Conceptenwijzer zijn er op zes schaalniveaus verschillende keuzes te maken in de mate van sturing, waardoor het mogelijk is om op een bepaald schaalniveau bijvoorbeeld meer inspiratie te halen uit internationale regio’s en andersom.

9 Kupalska St

Sfax Google

Tn

Opnamed

Toe-eigening door bedrijf

Street View

https://www.google.com/maps/@34.7585334,10.7429553,3a,75y,230.51h,91.41t/data=!3m6!1e1!3m4!1sp52inOzI6qaAkqX9wY2GAg!2e0!7i13312!8i6656

Oe 16-4-2020

59 Potvisstraat - Google Maps

Lviv, Oblast Lviv

59 Potvisstraat Google

Shared-space

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8723902,24.048463,3a,75y,253.84h,87.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNyszTXeBgh_0_IgD2GtgSA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Am Amsterdam, Noord-Holland Google

Stationaire voorziening

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Street View

https://www.google.com/maps/@52.4233745,4.8866567,3a,75y,70.27h,91.61t/data=!3m6!1e1!3m4!1s2k4EEgJEe1qWjGxies9jqg!2e0!7i16384!8i8192

1/1

The urban language of belonging - 75

5

INGREDIËNTE LIJST De volgende Ingrediëntenlijst vormt een totaaloverzicht van ruimtelijke kenmerken die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. De lijst kan gebruikt worden om een beeld te vormen van de wijze waarop een regio invulling geeft aan de zes factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel.

Daarnaast biedt deze Ingrediëntenlijst een collectie ingrediënten die ontwerpers kunnen gebruiken om tot een ontwerp te komen die een thuisgevoel stimuleert. De legenda van pagina 34-35 vormt de basis voor deze lijst maar is aangevuld naar aanleiding van de bevindingen die gedaan zijn tijdens de beeldanalyse. Deze aanvullende kenmerken worden verder toegelicht onder ‘aanvulling op literatuur’.

Leeswijzer Alle ruimtelijke kenmerken uit de Ingrediëntenlijst zijn onderverdeeld in diverse hoofdonderwerpen die gekoppeld zijn aan vijf schaalniveaus.

Alle ruimtelijke kenmerken komen uit het literatuuronderzoek, tenzij deze is gemarkeerd met (*), dan is dit kenmerk toegevoegd aan de totaallijst naar aanleiding van de internationale beeldanalyse. Van enkele ruimtelijke kenmerken is de tekst grijs. Dit zijn ruimtelijke kenmerken die genoemd zijn in de literatuur maar niet naar voren zijn gekomen tijdens de beeldanalyse.

Wanneer een ruimtelijk kenmerk van positieve invloed is op één van de factoren wordt dit aangegeven met een cirkel in de kleur van de desbetreffende factor. Hierbij is niet gekeken naar de mate van positieve invloed.

76 - The urban language of belonging

Daarnaast wordt elk ruimtelijk kenmerk beoordeeld op de relevantie voor de drie maten van sturing uit de Conceptenwijzer, die volgt in hoofdstuk 6.

De mate van sturing waar het ruimtelijk kenmerk voornamelijk aan is gerelateerd staat aangegeven in een cirkel met een (1), (2) of (3) erin. Wanneer een ruimtelijk kenmerk onafhankelijk is van de mate van sturing staat deze aangegeven met een afbrekingsteken (-).

Tot slot is bij elk ruimtelijk kenmerk aangegeven of het ruimtelijk kenmerk is opgenomen in de selectie Inspiratiepagina’s die gevonden kunnen worden in hoofdstuk 6. Wanneer dit het geval is, is het ruimtelijk kenmerk gemarkeerd met een vinkje en staat er genoteerd op welke pagina de desbetreffende Inspiratiepagina gevonden kan worden. Niet elk ruimtelijk kenmerk is opgenomen in de Inspiratiepagina’s. Hier is voor gekozen wanneer er onvoldoende (relevante) foto’s voor dit ruimtelijk kenmerk naar voren zijn gekomen tijdens de (inter)nationale beeldanalyse.

De analysemethode is er bijvoorbeeld onvoldoende in geslaagd om aan de hand van luchtfoto’s een compleet en inspirerend beeld te vormen van de aantrekkelijke en directe routes in een regio, waardoor deze ruimtelijke kenmerken niet zijn opgenomen in de inspiratiepagina’s.

Wanneer er geen of onvoldoende (relevante) foto’s zijn betekent dit dus niet per definitie dat dit verschijnsel zich niet voordoet in de onderzochte regio’s. Daarnaast zijn er ook enkele kenmerken, zoals goed begaanbare bestrating, die wel duidelijk naar voren zijn gekomen in de beeldanalyse maar waarvan de vormgeving redelijk voor zich spreekt en/of al voldoende aan bod komt in de overige Inspiratiepagina’s.

EN Legenda *= Ruimtelijk kenmerk is toegevoegd n.a.v. de beeldanalyse Grijze tekst = Ruimtelijk kenmerk genoemd in de literatuur maar komt niet naar voren in de beeldanalyse

1 Relevant voor ‘mate van sturing’ één (sterke overheidssturing) 2 Relevant voor ‘mate van sturing’ twee (gemiddelde sturing) 3 Relevant voor ‘mate van sturing’ drie (sturing door particulier) - Ruimtelijk kenmerk dat bestaat onafhankelijk van de mate van sturing

Sociale verbondenheid

Voorspelbaarheid

Personalisatie

Geborgenheid

Leefstijl & cultuur

Walkability

NETWERK Structuur Grid (gepland) Symboliek (symbolisch of symmetrisch) Organisch gepland (vrij invulbaar grid)* Organisch gegroeid*

Factoren

Sturing

1 2 3

1

Onderscheid tussen districten Thema in architectuur (d.m.v. kleur, materiaal of vorm) Wegenstructuur (d.m.v. scheidende hoofdwegen)*

1

Thema in inrichting openbare ruimte (d.m.v. materiaal of (groene) inrichtingselementen)

Voorspelbare routing Kruispunten met een onderscheidend karakter BUURT Routing Aantrekkelijke routes (op netwerk- of buurtniveau) Directe route (op netwerk- of buurtniveau) Voorzieningen Uitingen op straat (evenementen, demonstraties) Broedplaats of vrijplaats Speelvelden en sportplekken Religieuze voorzieningen Collectief groen (dat uitnodigt om te gebruiken) Voorzieningen geclusterd* Voorzieningen verspreid door de wijk* Herkenningspunten Bijzonder gebouw of object Opvallende reclame STRAAT Functieaanduiding en bestrating Zonering Scheiding van mobiliteit Goed begaanbare bestrating

pag. 85 pag. 86 pag. 87 pag. 88

1

Hiërarchie in wegen Door afmeting en bestrating Enkel door afmeting*

Inspiratie

pag. 90 pag. 91

2

pag. 93 pag. 94

1 2

1

-

-

pag. 98

1 2 1 2 3

-

pag. 102 pag. 103

-

1

pag. 99 pag. 100

The urban language of107belonging - 77 pag.

1 2

KAVEL Typologie Gepla Gepla Typolo

Kavel vor Kavelgroo Gelijkh Varia Kavelinde Door r Vrij in t

Bufferzon Afbakenin Geen a Toegan Sterk p Inrichting Niveau Wordt Wordt Wordt Voorzi

GEBOUW Vormgevi Samenhan Thema Thema Thema

Geen t

Gevel in r Balkons Inwend Uitwen Afgeslo Gevel en p Open Dynam

NETWERK Structuur Grid (gepland) of symmetrisch) Symboliek (symbolisch Aanvulling op literatuur Organisch gepland (vrij invulbaar grid)* HetOrganisch grootstegegroeid deel *van de ruimtelijke

kenmerken uit de Ingrediëntenlijst zijn Hiërarchie in wegen kenmerken die hun herkomst vinden in het Door afmeting en bestrating literatuuronderzoek Enkel door afmeting* en ook zijn opgenomen in de legenda op pagina 34-35. Tijdens Onderscheid tussen districten de beeldanalyse zijn erkleur, echter ook overige Thema in architectuur (d.m.v. materiaal of vorm) (d.m.v. scheidende hoofdwegen)* Wegenstructuur relevante ruimtelijke kenmerken naar Thema in inrichtingdie openbare (d.m.v. materiaal of (groene) voren gekomen in hetruimte onderzoek inrichtingselementen) zijn opgenomen. Vaak zijn dit ruimtelijke Voorspelbaredie routing kenmerken een aanvulling vormen op een Kruispunten met een onderscheidend karakter reeds genoemd onderwerp uit de literatuur.

BUURT Routing Als voorbeeld wordt een grid of symbolische Aantrekkelijke routes (op netwerk- of buurtniveau) structuur de(opliteratuur genoemd Directe in route netwerk- of buurtniveau) als structuren die bijdragen aan de Voorzieningen voorspelbaarheid . Tijdensdemonstraties) de beeldanalyse is Uitingen op straat (evenementen, naarBroedplaats voren gekomen dat de overige structuren of vrijplaats Speelvelden sportplekken vaak bestaanenuit een organisch geplande of Religieuze voorzieningen organisch gegroeide structuur. Deze structuren Collectief groen (dat uitnodigt om te gebruiken) zijnVoorzieningen ook meegenomen geclusterd* in de beeldanalyse verspreid door devormen wijk* eenVoorzieningen totaalbeeld te kunnen van de overeenkomsten en verschillen tussen de Herkenningspunten Bijzonder gebouw of object regio’s.

1

2 Als tweede voorbeeld is bij de 3 van de zonering naar voren gekomen dat wanneer de zonering ontbreekt er sprake is 1 pag. 90 van een shared-space.

Shared-space bleek 2 pag. 91 goed te passen bij ‘vrij in te delen open(bare) ruimte’, dat werd genoemd in de literatuur van 1

leefstijl & cultuur.

Woningtypen Eenzijdig woningtype* Mix van woningtypen* Ruimtelijke opzet Intimiteit Beëindiging zichtlijn (afbuigen of verspringen van de straat) Diversiteit en/of een compacte opzet dragen bij aan intimiteit* Overige elementen die ruimten opbreken of beschutting bieden Persoonlijk groen draagt bij aan intimiteit Openbaar groen draagt bij aan intimiteit Overzicht Visueel overzicht en lange zichtlijnen (visuele links) Inrichtingselementen Geen obstakels door inrichtingselementen Informatief (reclame, borden, straatnamen, kaarten, etc.)

Algemeen (bushokje, paaltjes, etc.)

Straatverlichting Openbaar groen (bomen, laanbeplanting, struiken, etc.)

Toe-eigenen Toe-eigenen van openbaar gebied door persoon

78 - The urban language of belonging

pag. 93 pag. 94

1 2

Hiernaast zijn er bepaalde ruimtelijke kenmerken aan de lijst toegevoegd zonder dat deze passen bij1 een onderwerp dat reeds in de literatuur is genoemd. Dit zijn alle ruimtelijke kenmerken die vallen onder ‘woningtypen’ en ‘typologie’. Deze onderwerpen zijn in het onderzoek betrokken omdat woningtypen en typologieën onmisbaar leken in- een beeldanalyse van de ruimtelijke kenmerken van de stadsrand. pag. 98 Daarnaast bleken deze onderwerpen 1 2 relevant voor de zes factoren: een rijtjeshuis 1 2 pag. 99 is bijvoorbeeld van3 invloed op de sociale pag. 100 verbondenheid en er geldt een hoge mate van personalisatie -bij een zelfbouwwoning. pag. 102 -

Opvallende reclame STRAAT Functieaanduiding en bestrating Zonering Scheiding van mobiliteit Goed begaanbare bestrating Vrij in te delen open(bare) ruimte Ontworpen shared-space* Shared-space volgens eigen verantwoordelijkheid*

pag. 85 pag. 86 pag. 87 beeldanalyse pag. 88

1

Factoren

pag. 103

Sturing

Inspiratie

pag. 107

1 1 2

pag. 108 pag. 109

2 3

1 2

-

pag. 111 pag. 112

1

2

pag. 113 pag. 114

1

2

pag. 115

1

2

1

2

1

2

1

2

pag. 117 pag. 118 pag. 119 pag. 120

-

-

KAVEL Typologie Geplan Geplan Typolo

Kavel vorm Kavelgroo Gelijkh Varia Kavelinde Door re Vrij in t

Bufferzon Afbakenin Geen a Toegan Sterk p Inrichting b Niveau Wordt Wordt Wordt Voorzi

GEBOUW Vormgevi Samenhan Thema Thema Thema

Geen t

Gevel in r Balkons Inwend Uitwen Afgeslo Gevel en p Open p Dynam

Tot slot is er informatie aan de Ingrediëntenlijst toegevoegd door onderwerpen die in de literatuur initieel enkel bij één factor worden genoemd, ook te beoordelen op de overige factoren. Zo wordt bijvoorbeeld ‘uitingen op straat’ in de literatuur enkel genoemd bij leefstijl & cultuur. Vanuit de kennis uit het literatuuronderzoek is dit ruimtelijk verschijnsel ook ingedeeld bij sociale verbondenheid omdat het gezien kan worden als moment van samenkomst. Daarnaast wordt ‘bijzonder gebouw of object’ in eerste instantie enkel

KAVEL Typologie Geplande typologie (rijtjeshuizen, rug-aan-rug, geschakelde woningen)* Geplande typologie (appartementenblok, -strook of -toren)* Typologie die geen samenwerking vereist (vrijstaande woningen)* Kavel vormgeving Kavelgrootte Gelijkheid in grootte (grootte staat vast)* Variatie in grootte* Kavelindeling Door regulatie (entrees aan de straat, rooilijnen, etc.)

Vrij in te delen* Bufferzone Afbakening Geen afbakening Toegankelijk privé (transparant hek of lage/ middelhoge muur/heg)* Sterk privé (hoge muur of heg)* Inrichting bufferzone Niveauverschillen of gevelelementen die de overgang verzachten Wordt onderhouden en met zorg ingericht* Wordt gepersonaliseerd door persoonlijke spullen Wordt gepersonaliseerd door persoonlijk groen Voorzieningen die een bufferzone toe-eigenen GEBOUW Vormgeving gebouw Samenhang in architectuur Thema in vorm, materiaal en/of kleur Thema in materiaal/ kleur (variatie in vorm) Thema in vorm (variatie materiaal/ kleur) Geen thema in architectuur (nadruk op verticale lijnen)* Gevel in relatie tot bufferzone Balkons Inwendig balkon Uitwendig balkon Afgesloten uitwendig balkon* Gevel en plint Open plint (appartementen) Dynamische gevel (luifels, overstekken, nissen)

genoemd in de literatuur van voorspelbaarheid.

Een bijzonder gebouw of object draagt echter ook bij aan de diversiteit en is vaak een teken van personalisatie. Om deze reden is dit ruimtelijk kenmerk, vanuit kennis opgedaan tijdens het literatuuronderzoek en de beeldanalyse, ook ingedeeld bij de factoren walkability en personalisatie.

Factoren

Sturing 1

2

1

2

3

1

pag. 124 pag. 125 pag. 126

2

pag. 128 pag. 129

2

pag. 131 pag. 132

3 1

Inspiratie

3

1 1 2 3

pag. 134 pag. 135 pag. 136

-

pag. 138 pag. 139 pag. 140

-

pag. 144 pag. 145 pag. 146 pag. 147

1 2 2 3

-

pag. 149 pag. 150 pag. 151

1

2

2

3

pag. 153 pag. 154

The urban language of belonging - 79

De volge kenmerke wijze waa totstandko een colle te komen basis voo gedaan z toegelich

Leeswijz Alle ruimt verschille ruimtelijke is gemark naar aan Van enke die genoe beeldana

Wanneer krijgt dit r Hierbij w

Daarnaa drie mate van sturin aangege kenmerk b een streep

Tot slot is opgenom hoofdstuk met een v inspiratiep in de insp foto’s voo beeldana

De analy

6

CONCEPTEN WIJZER De uitgebreide beeldanalyses van Street Views en luchtfoto’s van (inter)nationale regio’s heeft geresulteerd in een database met 768 foto’s en een lijst met ruimtelijke ingrediënten die een bijdrage leveren aan de totstandkoming van een thuisgevoel.

In zowel de database als de Ingrediëntenlijst komt de invloed van schaalniveaus en de mate van sturing duidelijk naar voren. Aan de hand van deze bevindingen is de database en Ingrediëntenlijst samengevoegd tot een samenvattende Conceptenwijzer, die op de verticale-as geordend is per schaalniveau en op de horizontale-as op de mate van sturing. Hierbij vormt de linker kolom een scenario waarbij er volledig gestuurd wordt vanuit de overheid en de rechter kolom een scenario waarbij ontwikkelingen volledig vrij worden gelaten ter verantwoordelijkheid van de burger. In de Conceptenwijzer worden drie maten van sturing aangegeven, maar in werkelijkheid zullen er veel tussenliggende opties mogelijk zijn.

In de Conceptenwijzer kunnen diverse routes worden afgelegd vanuit verschillende overwegingen. Je kan de Conceptenwijzer bijvoorbeeld benaderen vanuit een politieke overweging, vanuit één van de factoren of vanuit een eigen visie die bijvoorbeeld focust op zekerheid van slagen.

Bij elk concept uit de Conceptenwijzer is een beschrijving bijgevoegd. Daarin wordt duidelijk wat de keuze voor het desbetreffende concept voor mogelijke positieve en negatieve consequenties heeft voor de factoren. Bij deze factorconsequenties wordt al snel duidelijk dat geen één van de routes als fout bestempeld kan 80 - The urban language of belonging

worden, omdat er bij elk concept op een andere wijze ingespeeld kan worden op de verschillende factoren.

Hierbij dient opgemerkt te worden dat de genoemde factorconsequenties mogelijke effecten zijn waarbij sommige negatieve consequenties voorkomen kunnen worden indien hier bewust mee om wordt gegaan in het ontwerp. Door deze bijgevoegde consequenties kunnen ontwerpers de Conceptenwijzer ook gebruiken als participatiemiddel, waarbij in samenwerking met de huidige/toekomstige bewoners nagegaan kan worden welke mogelijke positieve en negatieve consequenties voor elk van de factoren als belangrijk worden geacht.

Achter deze factorconsequenties zijn voor elk schaalniveau inspiratiepagina’s bijgevoegd.

De ruimtelijke kenmerken getoond op deze inspiratiepagina’s komen overeen met de die uit de Ingrediëntenlijst die bij het desbetreffende schaalniveau horen. Aan de hand van deze pagina’s kan er, afhankelijk van de keuze voor de mate van sturing, inspiratie gehaald worden uit een selectie van beelden uit de geanalyseerde regio’s. De keuze voor een bepaalde mate van sturing kan daardoor naast de tekstuele factorconsequenties ook gebaseerd worden op voorbeelden uit de praktijk. De staafdiagrammen op de inspiratiepagina’s tonen de frequentie waarin een ruimtelijk verschijnsel voorkomt in de geanalyseerde regio’s. Op deze manier kunnen ontwerpbeslissingen ook gebaseerd worden op de mate waarin een ruimtelijk kenmerk bij een bepaalde regio past.

Alle producten van de Conceptenwijzer kunnen gebruikt worden bij het ontwikkelen van een integrale visie voor nieuwe of bestaande wijken en de losse concepten of praktijkvoorbeelden kunnen als inspiratie dienen bij het maken van keuzes tijdens het ontwerpproces.

Mate van sturing

Particulier

1.1 Grid en symboliek

1.2 Organisch gepland

1.3 Organisch gegroeid

2.1 Gepland en geclusterd op netwerkniveau

2.2 Gepland op buurtniveau

2.3 Volledig vrij en ongepland

3.1 Hiërarchie en zonering

3.2 Ontworpen shared-space

3.3 Vrijheid in vormgeving profiel

Kavel

Straat

District/buurt

Netwerk/wijk

Overheid

Gebouw

Grondgebonden woningen

Appartementen

4.1 Uniforme vormgeving kavels 4.2 Opties in vormgeving kavels 4.3 Vrijheid in vormgeving kavels

5.1 Ontworpen samenhang

5.2 Opties in architectuur

6.1 Ontworpen samenhang

6.2 Opties in architectuur

6.3 Vrijheid in vormgeving

The urban language of belonging - 81

61

Netwerk .

Op netwerkniveau moeten er keuzes gemaakt worden over de invulling van het netwerk en het onderscheid tussen districten. Op dit schaalniveau speelt de factor voorspelbaarheid de hoofdrol vanwege de grote rol van het netwerk bij je oriëntatievermogen en het begrijpen van de openbare ruimte.

De eerste kolom toont de concepten bij maximale overheidssturing, waarbij optimaal wordt ingezet op een voorspelbare structuur, een duidelijke wegenhiërarchie en duidelijk onderscheid in districten.

In deze situatie worden de nadelen voornamelijk gevormd door beperkte mogelijkheid tot persoonlijke invulling en experiment.

In de derde kolom wordt er uitgegaan van een organische structuur waarbij het netwerk en de districten worden ingevuld volgens verantwoordelijkheid van de buurt. Deze situatie komt in internationale regio’s regelmatig voor bij ongeplande stedelijke gebieden, maar kent ook gelijkenissen met vernieuwende projecten uit de hedendaagse Nederlandse stedenbouw zoals project Oosterwold in Almere. In deze situatie is er volop ruimte voor persoonlijke invulling en experiment, maar is er het risico dat de structuur, routing, wegenhiërarchie en het onderscheid in districten niet meer duidelijk te herkennen is.

Tussen deze twee uitersten in is een concept denkbaar waarbij er een grid als hoofdstructuur wordt aangelegd, waarbinnen er persoonlijke invloed uitgeoefend kan worden op kavel- en gebouwniveau.

Hierdoor is er sprake van een voorspelbare structuur en een afleesbare wegenhiërarchie, terwijl er meer ruimte wordt geboden aan personalisatie. Ondanks dat deze kolom veel pluspunten heeft, wordt er vergeleken met kolom drie echter wel minder ruimte geboden aan personalisatie, en is er vergeleken met kolom één een minder duidelijk onderscheid in districten door de keuze voor een thema in inrichting van de openbare ruimte.

1.1 Grid en symboliek Structuur Gepland grid Persoonlijke invulling in het netwerk wordt beperkt

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

82 - The urban language of belonging

+

De routing is eenvoudig herkenbaar Er is sprake van een voorspelbare structuur

Symboliek (symbolisch of symmetrisch) Persoonlijke invulling in het netwerk wordt beperkt

-

+

De routing is eenvoudig herkenbaar Er is sprake van een voorspelbare structuur

Wegenhiërarchie Door afmeting en bestrating -

+

Er is een duidelijk afleesbare hiërarchie

Onderscheid tussen districten Thema in architectuur (door vorm/kleur/materiaal) De vrijheid in vormgeving wordt beperkt

-

+

Het karakter van de bebouwing is monotoon

Het thema draagt bij aan het oriëntatievermogen op netwerkniveau Districten zijn duidelijk herkenbaar

Het oriëntatievermogen op buurtniveau wordt beperkt

Door wegenstructuur (door hoofdwegen) Hoofdwegen kunnen een barrière vormen

Legenda Sociale verbondenheid

-

-

+

Scheidende elementen dragen bij aan het oriëntatievermogen op netwerkniveau

1.2 Organisch gepland Structuur

1.3 Organisch gegroeid Structuur

Organisch gepland (vrij invulbaar grid) -

+

De routing is eenvoudig herkenbaar De routing is afwisselend door de mogelijkheid tot vrije invulling

Organisch gegroeid De herkenbaarheid van de routing is beperkt

-

+

Er is geen sprake van een voorspelbare structuur

Mogelijkheid tot persoonlijke invulling in het netwerk Mogelijkheid tot experiment in het netwerk

Mogelijkheid tot persoonlijke invulling binnen het grid Er is sprake van een voorspelbare structuur

Wegenhiërarchie

Wegenhiërarchie

Door afmeting of bestrating Afmeting en bestrating zijn niet op elkaar afgestemd

-

+

Er is een afleesbare hiërarchie

Onderscheid tussen districten

Geen

Er is geen duidelijk afleesbare hiërarchie

-

+

Onderscheid tussen districten

Thema in inrichting openbare ruimte Geen onderscheid (materiaalgebruik/(groene) inrichtingselementen) + + Het thema draagt bij aan Mogelijkheid tot Er zijn geen thema’s het oriëntatievermogen op persoonlijke invulling van die bijdragen aan het netwerkniveau de architectuur en kavel oriëntatievermogen op netwerkniveau Vrijheid in architectuur Mogelijkheid tot draagt bij aan het Districten zijn niet duidelijk experiment door het oriëntatievermogen op herkenbaar ontbreken van beperkingen buurtniveau die een thema waarborgen Districten zijn herkenbaar maar in beperkte mate Mogelijkheid tot persoonlijke invulling van de architectuur en kavel

The urban language of belonging - 83

Structuur

Factoren

Grid (gepland) Symboliek (symbolisch of symmetrisch) Organisch gepland (vrij invulbaar grid)* Organisch gegroeid* Personalisatie Geborgenheid

1 1 2 3 Leefstijl & cultuur Walkability

Grid (gepland) In de geselecteerde foto’s is goed het planmatige karakter te zien van een gepland grid. De wegenstructuur is strak uitgelijnd en de kavels zijn uniform in grootte en rooilijnen. In de internationale regio’s wordt het grid vooral gevuld met appartementen, in Nederland zijn ook de grondgebonden woningen regelmatig in een grid ontworpen. Het is dan ook geen verrassing dat een gepland grid het meest voor komt in Nederland.

Symboliek Een symbolische of symmetrische structuur kan uiteenlopende vormen aannemen. Deze structuur vraagt om veel sturing en komt daarom vooral voor in Oost-Europa en Nederland. Zo nu en dan komen symbolische structuren ook voor in de Arabische landen, met name in Marrakech.

Zuid-Azië is de enige regio waar een planmatige symbolische of symmetrische structuur niet terug te zien is.

Organisch gepland Een structuur die veel voor komt in de internationale regio’s is een organisch gepland grid. In deze structuur zijn de wegen voorontworpen in een grid terwijl daarbinnen de kavelgrootte of kavelindeling varieert.

In veel gevallen wordt er een netwerk aangelegd, dat stap voor stap gevuld wordt met de ontwikkeling van losse woningen. In Nederland kennen we dit verschijnsel niet.

Grid (gepland) Symboliek (symbolisch of symmetrisch) Organisch gepland (vrij invulbaar grid) Organisch gegroerid

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Organisch gegroeid In Nederland is komt een organisch gegroeide structuur niet voor, terwijl dit in de internationale regio’s de meest voorkomende structuur is. Dit zijn structuren die naast vrijheid in kavelgroottes en kavelindelingen ook een kronkelende wegenstructuur kennen. Zowel de organisch geplande als de organisch gegroeide structuren worden gekenmerkt door een kleine korrelgrootte.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 84 - The urban language of belonging

Frequentie van voorkomen

v n, ne lan

a's er am

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

00 2255

eett vvoo

DH m 00 m 1100 ee lloobb aallGG ggiitt DDii

5-5-2020

2200 2200

Tr ©©

Ut

Konya, Konya, Turkije

1 1/

Am

DH

sc er ke er

https://www.bing.com/maps

Is Am

The urban language of belonging - 85

(Google, z.d.)

Grid (gepland)

Is

Am

500 500 voe vo © ©2

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Symboliek (symbolisch of symmetrisch)

Bu

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Clalit Armon Clinic

Adres: Simtat Sidon 11 Haifa

Gegevens van: Foursquare

Po

5-5-2020

5-5-2020

Marrakesh, Marrakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Oe

Is

250 250 voet voet

Ma 100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

250 250 voet voet 100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Ut DH

https://www.bing.com/maps

1/1

Ut DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 86

Organisch gepland (vrij invulbaar grid)

Oe

Ro

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Po Sousse, Sousse, Tunesië

In

5-5-2020

Oe

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Pa

Notities

Pa

Tn

Ne 500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Is

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 87

Ro

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

250 250 voet voet

100 100 m m

Is © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

1/1

https://www.bing.com/maps

Ne

Sousse, Sousse, Tunesië

Organisch gegroeid

Tn Pa

Ba

Ne

Ba

Ba

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 88

Hiërarchie in wegen

Factoren

Door afmeting en bestrating Enkel door afmeting* Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Personalisatie Geborgenheid

Sturing Inspiratie 1 2

Leefstijl & cultuur Walkability

Door afmeting en bestrating In alle regio’s komt het voor dat de wegenhierarchie wordt gedefineerd door onderscheid in afmeting en bestrating. In Nederland wordt altijd voor alle wegen hoogwaardige bestrating gebruikt, in de overige regio’s komt het regelmatig voor dat een weg met een minder belangrijke functie zand of kiezels heeft als wegbedekking.

Door afmeting en bestrating Enkel door afmeting

Enkel door afmeting In de internationale regio’s komt het ook regelmatig voor dat er enkel onderscheid wordt gemaakt in hiërarchie door afmeting.

Vaak betekend dit dat smallere straten ook geasfalteerd worden.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 89 - The urban language of belonging

Frequentie van voorkomen

Door afmeting en bestrating

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en

Konya, Konya, Turkije

Tn

Oe 500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe, DigitalGlobe, © © 2020 2020 HERE HERE

Bu

Tr

Ne

//www.bing.com/maps

1/1

Ro

DH

https://www.bing.com/maps

Ut

(Google, z.d.)

Ut

The urban language of belonging - 90

Enkel door afmeting 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

n, Tel Aviv, Israël

Po

Sousse, Sousse, Tunesië 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen p

Konya, Konya, Turkije

Po

Po 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

In Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Ma 250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Tn

Tr

500 500 voet voet

maps

1/1

Ma https://www.bing.com/maps

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Pa 250 250 voet voet

100 100 m m

1/1

© © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Ro

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 91

Onderscheid tussen districten

Factoren

Thema in architectuur (d.m.v. kleur, materiaal of vorm) Door wegenstructuur met scheidende hoofdwegen* Thema in inrichting openbare ruimte (d.m.v. materiaal of (groene)

Sturing Inspiratie 1 1 2

inrichtingselementen)* Voorspelbaarheid

Personalisatie Geborgenheid

Leefstijl & cultuur Walkability

Thema in architectuur Regelmatig kan een thema in architectuur herkend worden in een luchtfoto, bijvoorbeeld door overeenkomsten in kleur, materiaal of vorm. Met name gebieden met een planmatig karakter worden gekenmerkt door een thema in architectuur. Wat opvalt is dat in Oost-Europa een thema in architectuur voornamelijk naar voren komt bij ensembles van appartementen. In Nederland is een thema in architectuur juist voornamelijk te herkennen bij grondgebonden woningen. Voor inspiratiebeelden van thema’s in architectuur op ooghoogte, wordt verwezen naar pagina 145-149.

Door wegenstructuur met onderscheidende wegen In plaats van door een thema in architectuur, wordt in internationale regio’s regelmatig onderscheid gemaakt tussen districten door de wegenstructuur. In dit geval vormen wegen een zekere fysieke barrière waardoor districten van elkaar gescheiden worden.

Thema in inrichting van de openbare ruimte Een thema in inrichting van de openbare ruimte kan ook bijdragen aan het onderscheidend vermogen van een district. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van eenzelfde bestratingsmateriaal of door kenmerkende inrichtingselementen zoals unieke verlichting of laanbeplanting. De beeldanalyse is er onvoldoende in geslaagd om inspirerende beelden te verzamelen van dit verschijnsel.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 92 - The urban language of belonging

Thema in architectuur Door wegenstructuur met scheidende hoofdwegen

Sociale verbondenheid

Frequentie van voorkomen

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Thema in architectuur

rakech-Tensift-Al Haouz, Marokko

Ro

Oe Oe

250 250 voet voet

Ut

Ma

100 100 m m

©CNES ©CNES (2020) (2020) Distribution Distribution Airbus Airbus DS DS

Am

Am

1/1

DH

Am

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 93

5-5-2020

Bingmet Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer Door wegenstructuur scheidende hoofdwegen

Konya, Konya, Turkije 5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Agadir, Souss-Massa-Daraâ, Marokko

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Oe

ssa-Daraâ, Marokko

Po

Ma 250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Ma

250 250 voet voet

Tr

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

500 500 vo v

© © https://www.bing.com/maps

1/1

Ut Pa

1/1

Am Pa

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 94

62

Buurt .

Op buurtniveau ligt de focus met name op routing, de positionering van voorzieningen en herkenningspunten.

In de eerste kolom worden de (directe en aantrekkelijke) routes en voorzieningen aan de hand van maximale overheidssturing georganiseerd op netwerkniveau. In deze situatie vormen voorzieningen en routes verbindende elementen tussen buurten, maar blijven buurten zelf overwegend monofunctioneel. Ook herkenningspunten worden ontworpen op netwerkniveau, maar kunnen nog ontbreken op buurtniveau.

In de derde kolom zullen directe en aantrekkelijke routes gevormd worden door gebruik. In deze situatie kunnen directe routes simpelweg bestaan uit ‘olifantenpaadjes’ of worden aantrekkelijke routes gevormd door middel van buurtinitiatieven.

Voorzieningen worden niet gepland er is ruimte voor bedrijvigheid aan huis, een veel voorkomend fenomeen in de internationale regio’s. De verspreide voorzieningen zorgen voor meer diversiteit, maar hebben tegelijkertijd tot gevolg dat er minder toevallige ontmoetingen plaatsvinden door de afwezigheid van clusters. Door volledige vrijheid in vormgeving zullen bijzondere gebouwen of reclame verspreid door de buurt te vinden zijn en als herkenningspunten fungeren. Deze grote mate van diversiteit kan er echter ook voor zorgen dat het overzicht verloren gaat.

In de middelste kolom wordt een situatie geschetst waarbij directe en aantrekkelijke routes worden georganiseerd op buurtniveau en (stationaire) voorzieningen worden geclusterd in een aangewezen zone in de buurt. Hierdoor komen binnen de buurt aantrekkelijke routes tot stand en worden korte ontmoetingen gestimuleerd. Door voorzieningen toe te staan in een aangewezen zone is er toch (beperkte) ruimte voor personalisatie door de optie van bedrijvigheid aan huis. Ook herkenningspunten worden ontworpen op buurtniveau, wat bijdraagt aan het oriëntatievermogen zonder het risico dat het overzicht verloren raakt.

95 - The urban language of belonging

2.1 Gepland en geclusterd op netwerkniveau Routing Geplande directe en aantrekkelijke routes (netwerk) Er is geen mogelijkheid tot persoonlijke invulling in de routing

-

+

Er zijn goed begaanbare en aantrekkelijke routes op netwerkniveau Korte ontmoetingen worden gestimuleerd tussen buurten onderling Directe en aantrekkelijke routes stimuleren de keuze tot lopen of fietsen

Voorzieningen Geclusterde (stationaire) voorzieningen (netwerkniveau) + Door clustering is er Er is geen mogelijkheid tot een grotere kans op bedrijvigheid aan huis ontmoetingen tussen buurten onderling Het cluster vormt een Buurten zijn diverse en interessante monofunctioneel omgeving

Herkenningspunten Ontworpen op netwerkniveau (bijzonder gebouw of object) Mogelijkheid dat herkenningspunten ontbreken op buurtniveau

Legenda Sociale verbondenheid

-

+

Herkenningspunten dragen bij aan het oriëntatievermogen op netwerkniveau

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

2.2 Gepland op buurt

2.3 Volledig vrij Routing

Routing Geplande directe en aantrekkelijke routes (buurt) Er is geen mogelijkheid tot persoonlijke invulling in de routing

-

+

Er zijn goed begaanbare en aantrekkelijke routes op buurtniveau Korte ontmoetingen worden gestimuleerd binnen de buurt Directe en aantrekkelijke routes stimuleren de keuze tot lopen of fietsen

Kans op minder begaanbare en aantrekkelijke routes Stimuleert in beperkte mate de keuze tot lopen of fietsen

-

+

Er is ruimte voor toevalligheid Routes worden gevormd door de buurtbewoners Mogelijkheid tot persoonlijke invulling in de routing

Voorzieningen

Voorzieningen Voorzieningen in aangewezen zone Maar enkele woningen hebben de optie tot bedrijvigheid aan huis

Directe en aantrekkelijke routes gevormd door gebruik

-

+

Door clustering grotere kans op ontmoetingen binnen de buurt

Volledige vrijheid en daardoor verspreid door de wijk Door het ontbreken van clusters worden ontmoetingen beperkt gestimuleerd

-

+

Vorming interessante route in aangewezen zone

Diversiteit maakt bewegen door de wijk interessanter Veel mogelijkheid voor bedrijvigheid aan huis

Stationaire voorzieningen gepland op buurtniveau Voldoende mogelijkheid tot ontmoetingen op buurtniveau Verschillende opties voor sport en spel binnen de buurt Herkenningspunten

Herkenningspunten Ontworpen op buurtniveau (bijzonder gebouw/object of door eigen reclame) -

+

Herkenningspunten dragen bij aan het oriëntatievermogen op buurtniveau

Volledige vrijheid en daardoor verspreid door de wijk (bijzonder gebouw/object of door eigen reclame) Het overzicht kan verloren gaan door een overvloed aan ‘herkenningspunten’

-

+

Herkenningspunten dragen bij aan het oriëntatievermogen op buurtniveau Diversiteit maakt het bewegen door de wijk interessanter Er is veel vrijheid in persoonlijke invulling in architectuur

The urban language of belonging - 96

Voorzieningen

Factoren

Uitingen op straat (evenementen, demonstraties) Broedplaats of vrijplaats Speelvelden en sportplekken Religieuze voorzieningen Collectief groen (dat uitnodigt om te gebruiken) Voorzieningen geclusterd* Voorzieningen verspreid door de wijk* Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Personalisatie Geborgenheid

Sturing Inspiratie 1 2 1 2 3

Leefstijl & Cultuur Walkability

Religieuze voorzieningen Voornamelijk in Zuid-Azië en de Arabische landen worden woonwijken gekenmerkt door opvallend veel kleinschalige religieuze voorzieningen. Ook in Oost-Europa zijn religieuze voorzieningen regelmatig een onderdeel van woongebieden. De religieuze voorzieningen zijn enkel in kaart zijn gebracht aan de hand van luchtfoto’s, wat onvoldoende inspirerende beelden oplevert.

Collectief groen (dat uitnodigt om te gebruiken) In gebieden met een planmatig karakter komt het regelmatig voor dat collectief groen ontworpen is, bijvoorbeeld in Oost-Europa en Nederland. In beide regio’s wordt er enkel in beperkte mate een functie toegekend aan het collectieve groen, waardoor het lastig was om voldoende inspirerende beelden te verzamelen van collectief groen dat uitnodigt om te gebruiken.

Voorzieningen geclusterd Het komt in de stadsrand van de Arabische landen en Zuid-Azië vaak voor dat voorzieningen worden geclusterd in een bepaalde zone, zoals rondom een buurtplein of in de plint van gebouwen langs een veelgebruikte route. De voorzieningen zijn vaak kleinschalig en er wordt uitvoerig gebruik gemaakt van reclame.

Voorzieningen verspreid door de wijk In de Arabische landen en Zuid-Azië komen voorzieningen ook vaak verspreid door de wijk voor. Dit zijn regelmatig kleinschalige functies die ook de ruimte hebben om een deel van de openbare ruimte toe te eigenen. In Oost-Europa en Nederland komt dit enkel zeer incidenteel voor.

97 - The urban language of belonging

Speelvelden en sportplekken Voorzieningen geclusterd Voorzieningen verspreid door de wijk

Speelvelden en sportplekken In de meer planmatige gebieden komen ontworpen speelvelden en sportplekken regelmatig voor. In Oost-Europa komen ze voornamelijk voor in de gebieden met appartementen, in Nederland komen ze verspreid voor in alle woongebieden.

4EEgJEe1qWjGxies9jqg!2e0!7i16384!8i8192

Speelvelden en sportplekken 3-4-2020

Zaporizja - Google Maps

Zaporizja

Oe Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

Google Street View

Po

https://www.google.nl/maps/@47.8602566,35.0275211,3a,75y,101.37h,97.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTSmFWdf2usurGOKRADIUWg!2e0!7i13312!8i6656

6-4-2020

Talas, Kayseri - Google Maps

Talas, Kayseri

1/1

Ro

Ro

59 Potvisstraat - Google Maps

Tr Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.7062411,35.5665469,3a,75y,303.41h,93.56t/data=!3m6!1e1!3m4!1sfUJSI_TKW852QqcfloypRA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ro Am Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

1/1

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 98

2-4-2020

Geclusterde voorzieningen

Boulevard El Kaouther - Google Maps

Boulevard El Kaouther

2-4-2020

Sousse - Google Maps

Sousse

2-4-2020

Tu

Hammam Sou

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

Sousse

Street View

© 2020 Google

In

Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8405052,10.6041085,3a,22.2y,349.41h,93.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1sdHwouq_bmQBx5P-E3AWICQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@35.8055923,10.6287518,3a,50.1y,301.91h,98.21t/data=!3m6!1e1!3m4!1s6CfTRjvZwbRaMAxb-irdOQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

Ne

Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8618664,10.5883703,3

Ba

Pa

Ne

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 99

20

Zaporizja - Google Maps

Voorzieningen verspreid door de wijk

Zaporizja

2-4-2020

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Hammam Sousse, Sousse

6-4-2020

CHHIWATNA - Google Maps

CHHIWATNA

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

usse, Sousse

Ma

Oe Opnamedatum afbeelding: jan. 2020

Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Images may be subject to copyright.

© 2020 Google

charif mourad

Tn

Street View - jan. 2020

et View

Opna

Google https://www.google.com/maps/@31.6568202,-8.0021613,3a,43.9y,62.24h,95.61t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipO9FJx0aSnXovvTJycjkKpohSmJ0H-Sog51MWyd!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipO9FJx0aSnXovvTJycjkKpohSmJ0H-Sog51MWyd%3Dw203-h100-k-no-pi-10-…

1/1

Street View

/www.google.nl/maps/@47.891117,35.0725857,3a,75y,52.06h,98.02t/data=!3m6!1e1!3m4!1sogadEqEGocEkbBx_KvqaSQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@35.8451197,10.5933037,3a,52.4y,38.36h,90.28t/data=!3m7!1e1!3m5!1sTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw!2e0!6s%2F%2Fgeo3.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv

Ne

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

3a,52.2y,142.45h,97.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1sI__nfHK6vXIv30hL9xWWvQ!2e0!7i13312!8i6656

© 2020 Google

1/1

Ne

In

In

Ro

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 100

Herkenningspunten

Factoren

-

Bijzonder gebouw of object Opvallende reclame Sociale verbondenheid

Personalisatie

Voorspelbaarheid

Geborgenheid

Sturing Inspiratie

Leefstijl & Cultuur Walkability

Opvallende reclame De regio’s waar de meeste voorzieningen voorkomen in de stadsrand, de Arabische landen en Zuid-Azië, zijn ook de regio’s waar reclame het meest frequent functioneert als herkenningspunt.

Dit zijn vaak kleinschalige voorzieningen die een deel van de openbare ruimte toe-eigenen aan de hand van reclame.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 101 - The urban language of belonging

Bijzonder gebouw of object Opvallende reclame

Bijzonder gebouw of object Bijzondere gebouwen of objecten worden voornamelijk gekenmerkt door een opvallende kleur, bijzonder patroon en/of een opmerkelijke hoogte. In Zuid-Azië komen deze herkenningspunten het meest frequent voor, onder andere omdat hier veel bonte kleuren gebruikt worden in de vormgeving van gebouwen.

Frequentie van voorkomen

Bijzonder gebouw of object

2-4-2020

Boulevard El Kaouther - Google Maps

Boulevard El Kaouther

Ro

Nadir Bouskene - Google Maps

Ro

Bouskene

Tn

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Sousse Google Street View

Ma

Ne

https://www.google.com/maps/@35.8055923,10.6287518,3a,50.1y,301.91h,98.21t/data=!3m6!1e1!3m4!1s6CfTRjvZwbRaMAxb-irdOQ!2e0!7i13312!8i6656

Opnamedatum afbeelding: feb. 2019

Images may be subject to copyright.

Pa In

8.0438591,3a,90y,73.63h,98.91t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPfuVNmbSYud9Ov5XBRXya5gLuQESqHzxzAsKwL!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPfuVNmbSYud9Ov5XBRXya5gLuQESqHzxzAsKwL%3Dw203-h100-k-no-pi-…

1/1

Ro Pa

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 102

©

2-4-2020

Sousse - Google Maps

Sousse

Opvallende reclame 2-4-2020

53 ‫ ﺷﺎرع ﺷﺎرل دو ﻛول‬- Google Maps

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Hammam Sousse, Sousse

‫ ﺷﺎرع ﺷﺎرل دو ﻛول‬53

Autocars Du Maroc - Google Maps

Tn

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Google

© 2020 Google

Tn

6-4-2020

Street View

Orange Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Orange - Google Map

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Hammam Sousse, Sousse Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8405052,10.6041085,3a,22.2y,349.41h,93.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1sdHwouq_bmQBx5P-E3AWICQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

gle.com/maps/@35.8451197,10.5933037,3a,52.4y,38.36h,90.28t/data=!3m7!1e1!3m5!1sTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw!2e0!6s%2F%2Fgeo3.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D20…

1/1

https://www.google.com/maps/@35.8540866,10.5885197,3a,50.2y,59.76h,95.15t/data=!3m6!1e1!3m4!1sKY-OmUv8JiB3ciN96kp0zQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ma

Ma Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Images may be subject to copyright.

Ivan achil Street View - okt. 2018

.95h,101.92t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH%3Dw203-h100-k-no-… 1/1

https://www.google.com/maps/@30.3733319,-9.5017644,3a,90y,141.02h,95.03t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipP-A_oyAuQrkRoaq2YAL3deOULU7i9AGv5VUvXM!2e10!3e13!6shttp

In

Ne

Ba

Ne

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 103

63

Straat .

Op het schaalniveau van de straat komen verschillende factoren samen.

In kolom één wordt sterke overheidssturing ingezet om een voorspelbare omgeving te creëren aan de hand van scheiding van mobiliteit en een goede organisatie van algemene en informatieve inrichtingselementen zoals bankjes, wegbewijzering en verlichting.

Door de duidelijke zonering en uniformiteit in het straatbeeld is er geen ruimte voor persoonlijke invulling van de openbare ruimte en is er sprake van lange rechte zichtlijnen. Indien er met de juiste ruimtelijke ingrediënten wordt ontworpen kan er een compacte ruimtelijke opzet worden ontworpen met behulp van smalle straatprofielen en openbaar groen.

In kolom drie wordt de verantwoordelijkheid volledig neergelegd bij de particulier, wat ruimte biedt voor experiment en persoonlijke invulling van de openbare ruimte. Dit brengt ook risico’s met zich mee: er wordt in beperkte mate ingespeeld op voorspelbaarheid door de afwezigheid van zonering, goed begaanbare bestrating en inrichtingselementen. Kolom drie wordt gekenmerkt door een grote diversiteit, die op een positieve wijze zorgt voor verspringingen in zichtlijnen en kleinschalige intieme diversiteit maar tegelijkertijd het visueel overzicht kan beperken. Omdat er vanuit de overheid geen invloed is op de ruimtelijke opzet is er een kans op loze ruimten in de stedelijke structuur.

In de middelste kolom wordt de zonering van straten gedeeltelijk los gelaten bij wegen (op hoofdwegen na) door gebruik te maken van ontworpen sharedspace. Bij deze wegen is er geen persoonlijke invulling in de inrichting/ bestrating mogelijk, maar kan er wel persoonlijke invloed uitgeoefend worden door de mogelijkheid tot multifunctioneel gebruik.

Door meer diversiteit toe te staan (door te plannen met keuzeopties) in de ruimtelijke opzet zullen zichtlijnen meer verspringen en zal diversiteit een bijdrage leveren aan de geborgenheid. Vergeleken met de laatste kolom zal de diversiteit hier echter enkel in beperkte mate aanwezig zijn. Gezien het feit dat er nog steeds overheidssturing aanwezig is, kan er ook in deze situatie ontworpen worden aan de hand van algemene en informatieve inrichtingselementen en compacte profielen met openbaar groen.

104 - The urban language of belonging

3.1 Hiërarchie en zonering Functieaanduiding en bestrating Duidelijke zonering (scheiding van mobiliteit) Er is geen mogelijkheid tot persoonlijke invulling van de openbare ruimte

-

+

Geen mogelijkheid tot experiment in de openbare ruimte

Mobiliteitsvormen worden volledig van elkaar gescheiden De bestrating is goed begaanbaar

Ruimtelijke opzet Visueel overzicht door lange zichtlijnen Zichtlijnen zullen beperkt verspringen of afgebroken worden

-

+

De stedelijke ruimte is leesbaar en overzichtelijk

(Compact) ontworpen ruimtelijke opzet -

+

Aan de hand van planologie kunnen straatprofielen ontworpen worden met een compacte opzet Openbaar groen kan ingezet worden om de intimiteit te vergroten Een compacte opzet kan ontmoetingen stimuleren

Inrichtingselementen Gepland volgens optimaal gebruiksgemak en veiligheid -

+

Algemene inrichtingselementen Informatieve inrichtingselementen Verlichting is afgestemd op de wegenhiërarchie Obstakels kunnen worden beperkt door regulatie

Legenda Sociale verbondenheid

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

3.2 Ontworpen shared-space

Functieaanduiding en bestrating

Functieaanduiding en bestrating Meer straatprofielen die vrijheid bieden in gebruik (hoofdwegen zonering en rest ontworpen shared space) Er is geen mogelijkheid tot persoonlijke inrichting van de openbare ruimte

-

+

3.3 Vrijheid in vormgeving profiel

Mobiliteitsvormen worden op hoofdwegen van elkaar gescheiden De bestrating is goed begaanbaar

Vrij in te delen open(bare) ruimte (shared space verantwoordelijkheid van de buurt) Mobiliteitsvormen worden niet van elkaar gescheiden

-

+

Mogelijkheid tot persoonlijke invulling in inrichting en gebruik Er is ruimte voor experiment in de vormgeving van het profiel

De bestrating is mogelijk beperkt begaanbaar

Mogelijkheid tot persoonlijke invulling van de openbare ruimte door gebruik Ruimtelijke opzet

Ruimtelijke opzet

Geen overzicht

Visuele links met beperkt overzicht -

+

Zichtlijnen zullen meer verspringen door het (beperkt) toestaan van diversiteit in kavels en woningen

Ruimtelijke opzet gevormd door plannen met keuzeopties -

+

Aan de hand van planologie kunnen straatprofielen ontworpen worden met een compacte opzet (Beperkte) keuzeopties in kavels en woningen dragen bij aan diversiteit

Stedelijke ruimten zijn beperkt leesbaar en niet overzichtelijk

-

+

Zichtlijnen zullen verspringen, afbuigen of afgebroken worden door sterke diversiteit in kavels en woningen

Ruimtelijke opzet gevormd door persoonlijke invulling Mogelijkheid tot loze ruimten

-

+

Persoonlijke invulling zorgt voor kleinschalige diversiteit Mogelijkheid tot persoonlijke invulling in de ruimtelijke opzet

Openbaar groen is afwezig

Openbaar groen kan ingezet worden om de intimiteit te vergroten Een compacte opzet kan ontmoetingen stimuleren Inrichtingselementen

Inrichtingselementen Essentiële inrichtingselementen worden gepland -

+

Algemene inrichtingselementen Informatieve inrichtingselementen Verlichting is afgestemd op de wegenhiërarchie

Door bewoners (op aanvraag) Er zijn in beperkte mate algemene en informatieve inrichtingselementen aanwezig

-

+

Er is meer vrijheid voor inrichting aan de hand van persoonlijke spullen

Verlichting ontbreekt of is in beperkte mate aanwezig

Door het ontbreken van regulatie worden routes Obstakels kunnen worden mogelijk onderbroken door beperkt door regulatie obstakels

The urban language of belonging - 105

Functieaanduiding en bestrating

Factoren

Zonering Scheiding van mobiliteit Goed begaanbare bestrating Vrij in te delen open(bare) ruimte Ontworpen shared-space* Shared-space volgens eigen verantwoordelijkheid* Personalisatie Geborgenheid

1 1 2 2 3

Leefstijl & Cultuur Walkability

Scheiding van mobiliteit Het toepassen van duidelijke zonering en strenge scheiding van mobiliteit is terug te zien in alle regio’s behalve in Zuid-Azië. De frequentie waarin dit verschijnsel in de overige regio’s voor komt verschilt, maar de vormgeving komt redelijk overeen: mobiliteitsvormen worden gescheiden door verschil in bestrating of door scheidende elementen zoals een stoep of berm.

Er wordt gesproken van sterke scheiding van mobiliteit wanneer minimaal drie van de volgende mobiliteitsvormen een eigen toegekende zone hebben: voetgangers, autoverkeer, geparkeerde auto’s en/of fietsers.

Goed begaanbare bestrating Goed begaanbare bestrating komt met name voor in de meer planmatige gebieden. Dit ruimtelijk kenmerk komt ook duidelijk naar voren in de referenties waar uit wordt gegaan van scheiding van mobiliteit. Voor inspirerende beelden wordt verwezen naar deze inspiratiepagina.

Scheiding van mobiliteit Ontworpen shared-space Shared-space volgens eigen verantwoordelijkheid

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Ontworpen shared-space De straatprofielen die meer vrijheid bieden in gebruik komen voor in alle regio’s en worden in alle gevallen vormgegeven door uniformiteit in bestrating. Het profiel wordt gezien als ‘ontworpen’ shared-space wanneer er sprake is van goed onderhouden (aangelegde) bestrating zoals asfalt of klinkers. In Nederland wordt, ondanks dat het straatprofiel functioneert als shared-space, toch in kleine mate onderscheid gemaakt in rijbaan en voetpad door bestrating.

Shared-space volgens eigen verantwoordelijkheid Vrij in te delen open(bare) ruimte is met name bekend in de Arabische landen en Zuid-Azië. De vormgeving wordt vooral gekenmerkt door een rommelig karakter en/of het ontbreken van verharding. Wat leuk is om te zien aan de voorbeelden uit Bangladesh is dat er hierdoor meer vrijheid lijkt te zijn om een deel van het profiel toe te eigenen met een bedrijfje of persoonlijke spullen.

106 - The urban language of belonging

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland

Frequentie van voorkomen

Scheiding van mobiliteit

423. Sk. - Google Maps

24-3-2020

12 Tkhelet Mordekhai St - Google Maps

12 Tkhelet Mordekhai St

Tr

Opnamedatum afbeelding: nov. 2017

Po

© 2020 Google

Po

75y,165.82h,95.7t/data=!3m6!1e1!3m4!1sE-CWrIphfnV9866jNg6zBg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Is

Ut

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Jeruzalem Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.793916,35.2077614,3a,64.4y,210.42h,101.88t/data=!3m6!1e1!3m4!1skw3vBDsPzc9I7qtjYBT8Lw!2e0!7i13312!8i6656

DH

Ro

Am

Am

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 107

© 20

Ontworpen shared-space

6-4-2020

soufiane saâdani - Google Maps

sou ane saâdani

Po

69 Natan HaNavi St - Google Maps

9 Natan HaNavi St

Po

6-4-2020

5 Fedakar Sk. - Google Maps

Po

5 Fedakar Sk.

Is

Ma Opnamedatum afbeelding: apr. 2019

Images may be subject to copyright.

Street View - apr. 2019 Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

838,34.7902071,3a,63.9y,193.8h,86.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1srhO3buvb2ZeCQQNnOWqEJw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

16-4-2020

52 C. Kruyswijkstraat - Google Maps

https://www.google.com/maps/@30.4303521,-9.5819346,3a,49.3y,56.37h,93.72t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipM8SYCC5bX9uaqNKfA2QCwmDl_jS_dLzF4P6KgO!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipM8SYCC5bX9uaqNKfA2QCwmDl_jS_dLzF4P6KgO%3Dw203-h100-k-no-p…

1/1

52 C. Kruyswijkstraat

Ba

Tr

Opnamedatum

Kayseri Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.6909708,35.470679,3a,75y,266.47h,93.37t/data=!3m6!1e1!3m4!1sH3sxJzI6_aHDn0Drig7YXg!2e0!7i13312!8i6656

Ba

Am Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

Amsterdam, Noord-Holland Google Street View

https://www.google.com/maps/@52.4070858,4.9345012,3a,75y,309.44h,89.98t/data=!3m6!1e1!3m4!1sCwFvT9tirvKvWlG-Dugvyw!2e0!7i16384!8i8192

Ut

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 108

© 2020 G

d Yaich

Shared-space volgens eigen verantwoordelijkheid Rue du Combattant Mohamed Yaich - Google Maps

2-4-2020

Sfax - Google Maps

Sfax

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google Street View

Tn

https://www.google.com/maps/@34.8153305,10.7283483,3a,23.8y,150.72h,92.1t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_hhTVCUpFZ0zf1dgnWYsoQ!2e0!7i13312!8i6656

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

1/1

© 2020 Google

Pa

t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTgXm5BV5ehd_fdrQ6Ta-BA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

In

Ne Pa

Pa Ba

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 109

Ruimtelijke opzet

Factoren

Sturing Inspiratie

Intimiteit Beëindiging zichtlijn (afbuigen of verspringen van de straat) Diversiteit en/of een compacte opzet dragen bij aan intimiteit* Overige elementen die ruimten opbreken of beschutting bieden Persoonlijk groen draagt bij aan intimiteit Openbaar groen draagt bij aan intimiteit Overzicht Visueel overzicht en lange zichtlijnen (visuele links) Personalisatie Geborgenheid

1

2

1

2

Beëindiging zichtlijn (afbuigen of verspringen van de straat) Diversiteit en/of een compacte opzet dragen bij aan intimiteit Persoonlijk groen draagt bij aan intimiteit Openbaar groen draagt bij aan intimiteit Visueel overzicht en lange zichtlijnen (visuele links)

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

-

Leefstijl & cultuur Walkability

Beëindiging zichtlijn (afbuigen of verspringen van de straat) Het beëindigen van een zichtlijn kan onder andere door het afbuigen van een straat of door een gebouw dat haaks op de zichtlijn is geplaatst. Het is opvallend dat dit zich in Zuid-Azië en de Arabische landen regelmatig voor doet bij smalle straatjes die gekenmerkt worden door shared-space.

Diversiteit en/of een compacte opzet dragen bij aan intimiteit In de internationale regio’s wordt een kleine korrelgrootte en variatie in vormgeving vaak gecombineerd met een compact profiel. In Nederland is er vaker sprake van een ontworpen compact profiel met uniformiteit in architectuur.

Overige elementen die ruimten opbreken of beschutting bieden Het grootste deel van elementen die ruimten opbreken of beschutting bieden worden reeds behandeld op de overige inspiratiepagina’s. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bomen, planten of luifels.

Persoonlijk groen draagt bij aan intimiteit Wanneer de bufferzone ingericht wordt met persoonlijk groen draagt dit al snel bij aan de intimiteit. Persoonlijk groen is voornamelijk waardevol voor het bewerkstelligen van intimiteit wanneer dit in grote mate aanwezig is.

Openbaar groen draagt bij aan intimiteit Alle regio’s kennen openbaar groen dat bijdraagt aan de intimiteit. In de meer planmatige gebieden in Oost-Europa en Nederland levert laanbeplanting een belangrijke bijdrage aan de intimiteit, terwijl in de Arabische landen en Zuid-Azië vaker gebruik wordt gemaakt van losse bomen met een ongepland karakter.

Visueel overzicht en lange zichtlijnen (visuele links) Visueel overzicht komt in de foto’s voornamelijk tot stand door brede profielen, beperkte diversiteit in architectuur en de afwezigheid van hoge afbakeningen die het zicht beperken. In Zuid-Azië is het visueel overzicht regelmatig laag door smalle profielen en een grote diversiteit in architectuur en kavelindeling.

110 - The urban language of belonging

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland Frequentie van voorkomen

Beïndiging zichtlijn (afbuigen of verspringen van de straat) Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

Lviv, Oblast Lviv

25-3-2020

17 Yehoshafat St - Google Maps

17 Yehoshafat St

2-4-2020

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Hammam Sousse, Sousse

Is Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

© 2020 Google

Ramat Gan, Tel Aviv Google Street View

Oe

https://www.google.nl/maps/@32.0506032,34.8212529,3a,65.5y,203.4h,88.94t/data=!3m6!1e1!3m4!1sOb6cjQPLDhrRauVBIeIJew!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

ogle

ew

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google

w.google.nl/maps/@49.8258869,23.9485943,3a,75y,185.66h,98.58t/data=!3m6!1e1!3m4!1sh_pj6g2sn5QuexZV6ZudqQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Street View

https://www.google.com/maps/@35.8618664,10.5883703,3a,52.2y,142.45h,97.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1sI__nfHK6vXIv30hL9xWWvQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

Ba

Ro Ne

Ro Pa

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 111

Diversiteit en/of een compacte opzet dragen bij aan intimiteit 25-3-2020

69 Natan HaNavi St - Google Maps

69 Natan HaNavi St

24-3-2020

20 Florentin St - Google Maps

20 Florentin St

Is

Po Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

Jeruzalem Google

Is

Street View

24-3-2020

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 20

Tel Aviv https://www.google.com/maps/@31.760234,35.1734099,3a,60y,286.24h,94.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1sobSShRag_KzMXkn456v-ew!2e0!7i13312!8i6656

Google

1/1

Street View

https://www.google.nl/maps/@32.0489838,34.7902071,3a,63.9y,193.8h,86.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1srhO3buvb2ZeCQQNnOWqEJw!2e0!7i13312!8i6656

In

Ba

Jeruzalem Google Street View

https://www.goog

Ba

Ne

Ut

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 112

Persoonlijk groen draagt bij aan intimiteit

3-4-2020

Lviv, Oblast Lviv

2-4-2020

14 HaShloshim Ve-Shlosha St - Google Maps

14 HaShloshim Ve-Shlosha St

9 Kupalska St - Google Maps

9 Kupalska St

Po

24-3-2020

11 Abraham Lincoln St - Google Maps

11 Abraham Lincoln St

Oe

15 Khayim Nakhman Bialik St - Google Maps

15 Khayim Nakhman Bialik St

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

st Lviv

24-3-2020

ogle

w

Google

.google.nl/maps/@49.8723902,24.048463,3a,75y,253.84h,87.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNyszTXeBgh_0_IgD2GtgSA!2e0!7i13312!8i6656

Street View

1/1

Is Opnamedatum afbeelding: feb. 2015

© 2020 Google

Ramat Gan, Tel Aviv Google Street View

Is

Is

https://www.google.nl/maps/@49.8460544,23.9647531,3a,75y,7.2h,98.27t/data=!3m6!1e1!3m

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Jeruzalem

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@32.0559965,34.8154512,3a,75y,188.74h,91.3t/data=!3m6!1e1!3m4!1s5J8XgSgusdBQSm5hRkMvFw!2e0!7i13312!8i6656

gle.com/maps/@31.7781519,35.1895815,3a,75y,318.39h,100.68t/data=!3m6!1e1!3m4!1shHNtEg51-AfA7xQX39COrA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

1/1

https://www.google.com/maps/@31.7746604,35.2191225,3a,75y,20.37h,98.99t/data=!3m6!1e1!3m4!1sKxiaLqx3Ba85OrYXSPWWug!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

Ba

Jeruzalem Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.7736817,35.2126563,3a,90y,264.17h,100.52t/data=!3m6!1e1!3m4!1s

Ut

DH

Ro

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 113

Openbaar groen draagt bij aan intimiteit Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

3-4-2020

13 Konotopska Street - Google Maps

13 Konotopska Street

6-4-2020

4 10466. Sk.

Oe Opnamedatum afbeelding: mei 2015

6-4-2020

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv Google

14 Ege Cd.

Street View

Konya Google Street View

Oe

https://www.google.nl/maps/@49.8278286,24.0026663,3a,75y,133.04h,100.78t/data=!3m6!1e1!3m4!1sleMK64icrZbqSpVl5p1nLw!2e0!7i13312!8i6656

27 ‫ ﺷﺎرع ﺑن ﻣﯾﻣون‬- Google Maps

1/1

https://www.google.com/maps/@37.897985,32.5314048,3a,75y,151.83h,95.11t/data=!3m6!1e1!3m4!1stUZXcVqXrJzW

‫ ﺷﺎرع ﺑن ﻣﯾﻣون‬27 Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

2-4-2020

‫ طرﯾﻖ اﻷﻓران‬- Google Maps

Ro

m4!1sm08u2g0mdK6DoI6Hs9zf0A!2e0!7i13312!8i6656

‫طرﯾﻖ اﻷﻓران‬

1/1

Kayseri Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.7446295,35.4408788,3a,75y,90.73h

Is

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Sfax Google Street View

https://www.google.com/maps/@34.7493164,10.7429331,3a,72y,322.03h,92.74t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTCW2T6UfBZcTtjN0rb9Elw!2e0!7i13312!8i6656

svB1Qqgl9HiAfefzQLj2EtQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

1/1

Ro Ba

Am Ba

(Google, z.d.)

(G

The urban language of belonging - 114

Visueel overzicht en lange zichtlijnen (visuele links)

4 10466. Sk. - Google Maps

Tr

WrhBPETYrEQ!2e0!7i13312!8i6656

Po

14 Ege Cd. - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: nov. 2018

© 2020 Google

Po 1/1

Pa

Tr Opnamedatum afbeelding: mrt. 2015

h,95.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1sngukSrB3kjdF5R7hEZ1s8Q!2e0!7i13312!8i6656

© 2020 Google

1/1

Ne

DH

Ut

Ut

Google, z.d.)

The urban language of belonging - 115

Inrichtingselementen

Factoren

-

Geen obstakels door inrichtingselementen Informatief (reclame, borden, straatnamen, kaarten, etc.)

Algemeen (bushokje, paaltjes, etc.)

Straatverlichting Openbaar groen (bomen, laanbeplanting, struiken, etc.)

Personalisatie Geborgenheid

1

2

1

2

1

2

1

2

Leefstijl & cultuur Walkability

Geen obstakels door inrichtingselementen Wanneer inrichtingselementen geen obstakels vormen betekent dit dat de stoep vrij is van hinderende objecten zoals elektriciteitskasten of vuilnisbakken. Dit ruimtelijke kenmerk spreekt voor zich, en is niet opgenomen in de inspiratiepagina’s.

Informatief (reclame, borden, straatnamen, kaarten, etc.)

In Oost-Europa en Nederland wordt het straatprofiel regelmatig ingericht aan de hand van informatieve bebording. Met name in Nederland is er een grote verscheidenheid aan informatieve bebording. In Zuid-Azië nemen informatieve inrichtingselementen voornamelijk de vorm aan van reclame.

Algemeen (bushokje, paaltjes, etc.)

Algemene inrichtingselementen komen in beperkte mate terug in de beeldanalyse. Vaak nemen deze inrichtingselementen de vorm aan van paaltjes, waarbij rood met wit kleurgebruik een algemeen bekend verschijnsel lijkt te zijn.

Straatverlichting In alle regio’s wordt gebruik gemaakt van straatverlichting. Wat opvalt is dat, op Zuid-Azië na, in veel regio’s er gebruik gemaakt wordt van bijzondere straatverlichting die is afgesteld op het karakter van een bepaald gebied.

Informatief (reclame, borden, straatnamen, kaarten, etc.)

Algemeen (bushokje, paaltjes, etc.)

Straatverlichting Openbaar groen (bomen, laanbeplanting, struiken, etc.)

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Openbaar groen (bomen, laanbeplanting, struiken) In alle regio’s is openbaar groen onderdeel van het straatbeeld. In de meeste regio’s heeft dit openbaar groen een planmatig karakter en neemt het de vorm aan van laanbeplanting of groene velden. In Zuid-Azië heeft het openbaar groen over het algemeen organisch en experimenteel karakter.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 116 - The urban language of belonging

Frequentie van voorkomen

Informatief (reclame, borden, straatnamen, kaarten, etc.)

2-4-2020

Hamid El Ghazali St - Google Maps

Hamid El Ghazali St

Ro

Po

Po

Ba

Tn

Sousse Google Street View

Ne

Pa

https://www.google.com/maps/@35.8148657,10.6122419,3a,48.7y,315.84h,98.01t/data=!3m6!1e1!3m4!1sROureiM033bT3Yy9Mn2vHQ!2e0!7i13312!8i6656

DH

Ut

Ut

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 117

24-3-2020

Algemeen (bushokje, paaltjes, etc.)

11 Abraham Lincoln St - Google Maps

11 Abraham Lincoln St

Itech New Technology - Google Maps

Po 2-4-2020

Is

Hamid El Ghazali St Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

Jeruzalem Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.7746604,35.2191225,3a,75y,20.37h,98.99t/data=!3m6!1e1!3m4!1sKxiaLqx3Ba85OrYXSPWWug!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ma Opnamedatum afbeelding: jan. 2017

In

Images may be subject to copyright.

Sousse

ata=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipN-lzr3q3VeKLOOYoKA5Of6JMKQySeSdWlhkzK6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipN-lzr3q3VeKLOOYoKA5Of6JMKQySeSdWlhkzK6%3Dw203-h100-k-no-pi-0-…

1/1

Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8170643,10.6181541,3a,28.5y,337.74h,87.56t/d

DH

Am

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 118

Straatverlichting

3-4-2020

Lviv, Oblast Lviv

Tn

25-3-2020

36 Yisha'ayahu St - Google Maps

36 Yisha'ayahu St

Hamid El Ghazali St - Google Maps

6-4-2020

Po

‫م ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬

Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8258869,23.9485943,3a,75y,185.66h,98.58t/data=!3m6!1e1!3m4!1sh_pj6g2sn5QuexZV6ZudqQ!2e0!7i13312!8i6656

Is Opnamedatum afbeelding: dec. 2011

© 2020 Google

Holon, Centrum Google Street View

Pro Fikry Street View - nov. 2019

https://www.google.nl/maps/@32.0159828,34.793458,3a,56.7y,80.06h,90.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1s54o1qT54xY--FNemITNOWA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@31.6005135,-8.0545724,3a,57.1y,221.89h,99.25t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6

De Vlaschaard - Google Maps

Tn

In

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Ut Ro

data=!3m7!1e1!3m5!1s0ej9Q-3XIDctnWbRyIVrWw!2e0!6s%2F%2Fgeo1.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D0ej9Q-3XIDctnWbRyIVrWw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203… 1/1

DH Am

(Google, z.d.)

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

© 2020 Google

The urban language of belonging - 119

Openbaar groen (bomen, laanbeplanting, struiken, etc.)

3-4-2020

Yuriya Lypy St - Google Maps

Yuriya Lypy St

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

Oe

12 Tkhelet Mordekhai St - Google Maps

12 Tkhelet Mordekhai St

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8651184,24.0154452,3a,75y,347.86h,100.65t/data=!3m6!1e1!3m4!1sV_Jd0IXoRKvPoaFx6H5m2Q!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Oe

‫ ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم‬- Google Maps Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

‫ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬

1/1

Po

Ma

Is Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Opnamedatum afbeelding: nov. 2019

© 2020 Google

Images may be subject to copyright.

6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya1…

1/1

.793916,35.2077614,3a,64.4y,210.42h,101.88t/data=!3m6!1e1!3m4!1skw3vBDsPzc9I7qtjYBT8Lw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

Ro

DH

DH

Ut

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 120

64

Kavel .

Op het schaalniveau van de kavel begint het privédomein, misschien wel de belangrijkste plek om je thuis te voelen.

Met sterke overheidssturing, zoals in kolom één, kan door uniformiteit in woningtypologieën en kavelvormgeving er voor gezorgd worden dat het visueel overzicht behouden blijft. In het voordeel van de factor sociale verbondenheid kan er op worden toegezien dat entrees altijd aan de straat grenzen en dat de overgang en afbakening van de bufferzone interactie met de straat toelaat. De uniformiteit kan echter resulteren in een beperkte intimiteit en dynamiek en de afwezigheid van persoonlijke invloed.

In kolom drie is het voor de hand liggend dat er sprake is van vrijstaande woningen als voornaamste woningtypologie. Om typologieën zoals rijtjeshuizen te realiseren is er eenmaal samenwerking en sturing nodig op een hoger schaalniveau. Ondanks dat de keuze van typologie wordt beperkt, is er veel personalisatie mogelijk door vrijheid in kavelgrootte en -indeling. Dit resulteert in een divers en dynamisch straatbeeld dat bijdraagt aan een goede walkability en geborgenheid, maar van nadelige invloed kan zijn op de voorspelbaarheid. Een keerpunt is dat de kans op ontmoetingen bij de voordeur aanzienlijk wordt verminderd en dat er door vrijheid in vormgeving gekozen kan worden voor een hoge afbakening die contact met de straat beperkt.

In de middelste kolom kan er gekozen worden voor een middenweg, waarbij ruimte wordt geboden aan personalisatie waarbij eveneens rekening wordt gehouden met het visuele overzicht in de buurt. De mogelijkheid tot persoonlijke invloed is echter wel beperkt, net zoals de mate waarin dit bijdraagt aan diversiteit en dynamiek in het straatbeeld. In deze situatie kunnen er keuzeopties worden aangereikt voor de vormging van de overgang en afbakening van de bufferzone, waardoor er bijvoorbeeld ook gekozen kan worden voor een middelhoge afbakening. Een hoge afbakening wordt uitgesloten, waardoor contact met de straat blijft gewaarborgd. Desondanks kan een middelhoge afbakening (vergeleken met een lage afbakening) een verminderde sociale controle en lagere kans op ontmoeting teweeg brengen.

121 - The urban language of belonging

4.1 Uniforme vormgeving kavels Typologie Uniform ontworpen typologie (Rijtjeshuizen, rug-aan-rug, appartementenstrook, -toren of -blok) Uniformiteit in typologie beperkt de intimiteit

-

+

Er is enkel keuze in typologie op buurtniveau

Er heerst visueel overzicht door uniformiteit in typologie

Kavel vormgeving Indeling kavel staat vast Er is geen persoonlijke invloed op de kavelindeling

-

+

Entrees zullen aan de straat gesitueerd zijn Ontmoetingen bij (uitgelijnde) voordeuren worden gestimuleerd

De dynamiek in het straatbeeld is minimaal

Kavelgrootte staat vast Er is geen persoonlijke invloed op de kavelgrootte

-

+

De dynamiek in het straatbeeld is minimaal Bufferzone Overgang en afbakening is voorontworpen De mate van privacy is beperkt

-

+

Er is geen persoonlijke invloed op de vormgeving

De mogelijkheid tot sociale controle en ontmoetingen wordt gewaarborgd Sociale controle faciliteert een veilige wandelomgeving Niveauverschillen die overgang verzachten worden voorontworpen

Legenda Sociale verbondenheid

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

4.2 Opties in vormgeving kavels

4.3 Vrijheid in vormgeving kavels Typologie

Typologie

Typologieën die geen samenwerking vereisen (Vrijstaande woningen)

Vooraf bepaalde zonering van diverse typologieën (Rijtjeshuizen, rug-aan-rug, appartementenstrook, -toren of -blok) -

+

Typologieën die vallen onder geschakelde woningen worden uitgesloten

Diversiteit in typologieën dragen bij aan de intimiteit Mogelijkheid tot persoonlijke keuze in typologie op straatniveau

-

+

De diversiteit is van nadelige invloed op het visueel overzicht

Visueel overzicht blijft gewaarborgd door clustering van typologieën

Kleinschalige diversiteit in vormgeving van de kavels en woningen draagt bij aan de intimiteit Persoonlijke keuze in woning op kavelniveau

Kavel vormgeving

Kavel vormgeving

Indeling kavel vrij

Keuze in indeling kavel (regulatie) -

+

Mogelijkheid tot (beperkte) persoonlijke keuzeopties in de indeling van de kavel Het straatbeeld is (in beperkte mate) dynamisch

Een verminderde kans op ontmoetingen bij de voordeur

-

+

Er is een kans op verminderd zicht op straat

Entrees zullen aan de straat gesitueerd zijn

Mogelijkheid tot persoonlijke invloed op de kavelindeling Vrije kavelindeling zorgt voor een dynamisch straatbeeld

Het visueel overzicht wordt beperkt

Ontmoetingen bij (uitgelijnde) voordeuren worden gestimuleerd Kavelgrootte vrij te kiezen

Geplande diversiteit in kavelgrootte -

+

Er is geen persoonlijke invloed op de kavelgrootte

Door geplande diversiteit een (beperkte) keuze in kavelgroottes (Beperkte) dynamiek in het straatbeeld

-

+

Er is een persoonlijke invloed op de kavelgrootte Het straatbeeld wordt gekenmerkt door dynamiek

Bufferzone

Bufferzone Keuze in overang en afbakening volgens regelgeving Optie tot middelhoge afbakeningen zorgt voor een kans op verminderde sociale controle

Mogelijkheid tot loze ruimten

-

+

Ontwerpopties met meer keuze in privacy Ontwerpopties met meer keuze in vormgeving Het contact met de straat wordt altijd (gedeeltelijk) gewaarborgd

Keuze in overgang en afbakening is volledig vrij Onmoetingen in de voortuin worden mogelijk uitgesloten Kans op lage sociale controle (onveiligheid) Kans op hogere afbakening en anonimiteit

-

+

Mogelijkheid tot persoonlijke vormgeving van de afbakening Meer privacy (volgens persoonlijke behoefte) Diversiteit in niveauverschillen die de overgang verzachten

Er zijn verschillende keuzeopties mogelijk in niveauverschillen die de overgang verzachten

The urban language of belonging - 122

Typologie

Factoren

Geplande typologie (rijtjeshuizen, rug-aan-rug, geschakelde woningen)* Geplande typologie (appartementenblok, -strook of -toren)* Typologie die geen samenwerking vereist (vrijstaande woningen)* Personalisatie Geborgenheid

1

2

1 2 3

Leefstijl & cultuur Walkability

Geplande typologie (rijtjeshuizen, rug-aan-rug, geschakelde woningen)

Bij grondgebonden woningen bestaat een geplande typologie over het algemeen uit geschakelde woningen. In Nederland is rijtjeshuizen de meest voorkomende geplande typologie, die gekenmerkt wordt door uniformiteit in architectuur. In de internationale regio’s komt een geplande typologie regelmatig voor in de vorm van geschakelde woningen of rug-aan-rug woningen, waarbij er op gebouwniveau onderscheid wordt gemaakt in vormgeving door kleur- en materiaalgebruik.

Geplande typologie

(appartementenblok, -strook of -toren)

Bij appartementen is er altijd sprake van een geplande typologie.

In Nederland en Oost-Europa nemen appartementen vaak de vorm aan van grootschalige stroken of bouwblokken. In de Arabische landen en Zuid-Azië worden appartementen vaak gekenmerkt door een kleine korrelgrootte en/of diversiteit in vormgeving.

Typologie die geen samenwerking vereist (vrijstaande woningen)

Geplande typologie (rijtjeshuizen, rug-aan-rug, geschakelde woningen) Geplande typologie (appartementenblok, -strook of -toren) Typologie die geen samenwerking vereist (vrijstaande woningen)

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

In deze situatie gaat het om vrijstaande woningen die over het algemeen worden vormgegeven op een persoonlijke en unieke wijze. Deze typologie komt vaak voor in combinatie met een vrije kavelindeling. De Nederlandse stadsrand is relatief onbekend met dit verschijnsel.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 123 - The urban language of belonging

Frequentie van voorkomen

Geplande typologie (rijtjeshuizen, rug-aan-rug, geschakelde woningen)

Po 6-4-2020

5 Fedakar Sk. - Google Maps

5 Fedakar Sk.

Po

Tr Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Kayseri Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.6909708,35.470679,3a,75y,266.47h,93.37t/data=!3m6!1e1!3m4!1sH3sxJzI6_aHDn0Drig7YXg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Am

Ut

Ut In

Ut In

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 124

s St

Geplande typologie (appartementenblok, -strook of -toren) 3-4-2020

Zaporizja - Google Maps

Zaporizja

6-4-2020

Plovdiv - Google Maps

Plovdiv

3-4-2020

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

Lviv, Oblast Lviv

Oe Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.nl/maps/@47.8602566,35.0275211,3a,75y,101.37h,97.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTSmFWdf2usurGOKRADIUWg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Oe 25 Tsvi Shats St - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.807948,24.0130449,3a,75y,18.13h,105.81t/data=!3m6!1e1!3m4!1sao24nOsBF8NrzkiYqcbE6g!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Bu 2-4-2020

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Hammam Sousse, Sousse

Google Street View

Is Opnamedatum afbeelding: mrt. 2015

Ro © 2020 Google

https://www.google.com/maps/@42.1474543,24.772985,3a,75y,6.19h,95.61t/data=!3m6!1e1!3m4!1sLIF-y7VsbBPPw2WrxExcMQ!2e0!7i13312!8i6656

75y,204.72h,92.51t/data=!3m6!1e1!3m4!1sASsAKMefwpNEkpwKcKaRWg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ne

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8431028,10.5972549,3a,49.2y,202.77h,93.4t/data=!3m7!1e1!3m5!1sxhQtzA8zvWXVi2FokvfRdQ!2e0!6s%2F%2Fgeo0.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DxhQtzA8zvWXVi2FokvfRdQ%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D203…

16-4-2020

39 Willemskerkestraat - Google Maps

39 Willemskerkestraat

Ne

Ro

Am

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 125 Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

Amsterdam, Noord-Holland Google Street View

© 2020 Google

1

Typologie die geen samenwerking vereist (vrijstaande woningen) 3-4-2020

19 Vtikha Street - Google Maps

19 Vtikha Street

25-3-2020

36 Yisha'ayahu St - Google Maps

36 Yisha'ayahu St

Po

2020

Oe

9 Kupalska St - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

9 Kupalska St

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv Google Street View

Is

24-3-2020

20 Florentin St

20 Florentin St - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: dec. 2011

© 2020 Google

Holon, Centrum Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8429498,24.0726515,3a,75y,58.29h,93.71t/data=!3m6!1e1!3m4!1scnuCjjlnRuDQD9Uzrk9l4A!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.nl/maps/@32.0159828,34.793458,3a,56.7y,80.06h,90.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1s54o1qT54xY--FNemITNOWA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Is

Oe 2 Şht. Gönül Sk. - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

Opnamedatum afbe

v, Oblast Lviv Jeruzalem

Google

Google

eet View

Street View

https://www.google.com/maps/@31.760234,35.1734099,3a,60y,286.24h,94.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1sobSShRag_KzMXkn456v-ew!2e0!7i13312!8i6656

://www.google.nl/maps/@49.8723902,24.048463,3a,75y,253.84h,87.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNyszTXeBgh_0_IgD2GtgSA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Tr Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

© 2020 Google

,56.36h,93.72t/data=!3m6!1e1!3m4!1s3W9tezGHpFJMo_TNNlG9Mg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Pa

Pa

(Google, z.d.)

Ro

The urban language of belonging - 126

Kavel vormgeving

Factoren

Kavelgrootte Gelijkheid in grootte (grootte staat vast)* Variatie in grootte* Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Personalisatie Geborgenheid

Sturing Inspiratie 1 3

2

Leefstijl & cultuur Walkability

Variatie in grootte Een volledig vrij te kiezen kavelgrootte komt in de getoonde regio’s met name voor in organische structuren met een relatief lage dichtheid. In de Nederlandse stadsrand komt volledige vrijheid in kavelgrootte niet voor.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 127 - The urban language of belonging

Gelijkheid in grootte (grootte staat vast) Variatie in grootte

Gelijkheid in grootte (grootte staat vast) Elke regio kent structuren waarbij de kavelgrootte vast staat. In de Arabische landen en Zuid-Azië resulteert dit vaak in een redelijk eenvoudig grid met een uniforme typologie. In Oost-Europa en Nederland wordt een vaste kavelgrootte ook toegepast in een symmetrische en/of symbolische morfologie.

Frequentie van voorkomen

Gelijkheid in grootte (grootte staat vast)

Tu

Po

500 500 voet voet

© © 2020 2020 Di D

Tu

50 50

Pa

Am

https://www.bing.com/maps

Ut

Am

Ut Am

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 128

Konya, Konya, Turkije

Variatie in grootte

5-5-2020

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Sfax, Tunesië

Bing Kaarten - Routebeschrijvingen, reizen plannen, verkeerscamera's en meer

Bu

-Daraâ, Marokko

Oe

Tn

Is

500 500 voet voet

© © 2020 2020

Tn 500 500 voet voet

100 100 m m

© © 2020 2020 DigitalGlobe, DigitalGlobe, © © 2020 2020 HERE HERE

250 250 voet voet

100 100 m m © © 2020 2020 DigitalGlobe DigitalGlobe

Ne

Ne

https://www.bing.com/maps

Ba

Ba

1/1

https://www.bing.com/maps

1/1

Ba

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 129

Kavel vormgeving

Factoren

Indeling kavel Door regulatie (entree aan de straat, rooilijnen, etc.)

Vrij in te delen Personalisatie Geborgenheid

1 3

Leefstijl & cultuur Walkability

Door regulatie (entree aan de straat, rooilijnen, etc.)

Over het algemeen is de Nederlandse stadsrand ontworpen vanuit een kavelindeling die vast staat, wat resulteert in een uniform karakter. In de overige regio’s komt een vaste kavelindeling ook voor, maar wordt hierbij meer onderscheid gemaakt in architectuur op gebouwniveau. In beide situaties resulteert een vastgestelde kavelindeling in uitgelijnde woningen en voortuinen.

Vrij in te delen Een vrij in te delen kavel heeft over het algemeen tot gevolg dat er minder voordeuren aan de straat zijn en dat de straat een minder duidelijke straatwand heeft. Wel zorgt een vrij in te delen kavel voor diversiteit in het straatbeeld.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 130 - The urban language of belonging

2

Door regulatie (entree aan de straat, rooilijnen, etc.)

Vrij in te delen

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Frequentie van voorkomen

Door regulatie (entrees aan de straat, roolijnen, etc.)

6-4-2020

hammam romia - Google Maps

hammam romia

Po

Po Ma Ismail ELaarroumi Street View - sep. 2017

https://www.google.com/maps/@31.5867788,-8.0536991,3a,75y,7.74h,104.86t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipMyLIuY2mVCJaLagKb2PHM24IKg7viHZHTbonR3!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2

Ut

In

Am

Am

Am

(Google, z.d.)

Ro

The urban language of belonging - 131

Vrij in te delen

Bu

6-4-2020

12 ул. „Жълтуга“ - Google Maps

12 ул. „Жълтуга“

Rue Taher Hadded - Google Maps

Ro

Hadded

24-3-2020

33 Metsarei Tiran St - Google Maps

33 Metsarei Tiran St

Bu Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

© 2020 Google

Plovdiv Google Street View

https://www.google.com/maps/@42.1621385,24.725929,3a,75y,216.46h,95.35t/data=!3m6!1e1!3m4!1sArk_FOodRuc8dyA4kPUiow!2e0!7i13312!8i6656

Tn

6-4-2020

1/1

Is

39 238. Sk. - Google Maps

39 238. Sk.

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

Jeruzalem Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.8026543,35.2317512,3a,61.1y,345.98h,94.39t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxlY-7JIX1Mk2iUBHYBIW0g!2e0!7i13312!8i6656

71,3a,50.6y,120.59h,91.8t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxSlTFCdzJ-keUcgP6N1v0w!2e0!7i13312!8i6656

1/1

1/1

Tu Pa

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Kayseri Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.7408487,35.5229468,3a,75y,253.46h,94.82t/data=!3m6!1e1!3m4!1sPTVszdvMmANGT4AnB71G9A!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ut Ba

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 132

Bufferzone

Factoren

Afbakening Geen afbakening Toegankelijk privé (transparant hek of lage/ middelhoge muur/heg)* Sterk privé (hoge muur of heg)* Personalisatie Geborgenheid

1 1

2

3

Leefstijl & cultuur Walkability

Geen afbakening In alle regio’s komt het voor dat er geen gebruik wordt gemaakt van een afbakening. In de Arabische landen en Zuid-Azië is er regelmatig sprake van introverte woningen waarbij de bufferzone ontbreekt. In dit geval ligt een afbakening van het privéterrein vanzelfsprekend niet voor de hand, omdat de buitenmuur van het gebouw hier al in voorziet. In Nederland is er echter regelmatig wel sprake van een bufferzone waar desondanks geen afbakening aan toe wordt gekend. Dit lijkt grotendeels het effect te zijn van regelgeving.

Toegankelijk privé (transparant hek of lage/ middelhoge muur/heg)

Bufferzones met een toegankelijk privé karakter zijn voorzien van een afbakening die contact met de straat niet uit sluit. In veel gevallen lijkt het alsof er uit wordt gegaan van een maximale hoogte die wordt afgedwongen aan de hand van regelgeving. In de meeste regio’s varieert de vormgeving in materiaal en hoogte, in Oost-Europa wordt er in de meeste gevallen gekozen voor een (transparant) hekwerk.

Geen afbakening Toegankelijk privé (transparant hek of lage/ middelhoge muur/heg) Sterk privé (hoge muur of heg)

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Sterk privé Bufferzones die worden afgebakend met een hoge muur of heg hebben een sterk privé karakter. In de internationale regio’s komt dit ruimtelijk kenmerk regelmatig voor. In de Arabische landen toont een sterke afbakening vaak gelijkenissen met een volwaardige buitenmuur van een gebouw. De straten ogen overwegend anoniem en er heerst een lage sociale controle.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 133 - The urban language of belonging

Frequentie van voorkomen

Geen afbakening 6-4-2020

6-4-2020

9 ул. „Белмекен“ - Google Maps

9 ул. „Белмекен“

Autocars Du Maroc - Google Maps

Autocars Du Maroc

Ma

6-4-2020

Po

‫ ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬- Google Maps

‫ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Bu

Images may be subject to copyright.

Street View - mei 2019

Plovdiv Google Street View

https://www.google.com/maps/@30.3836482,-9.5687981,3a,79.1y,124.15h,95.89t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH%3Dw203-h100-k-no-p… 1/1

https://www.google.com/maps/@42.1346541,24.720505,3a,75y,62.88h,99.47t/data=!3m6!1e1!3m4!1sb00zzjRbE9fvAdx5NRgVfQ!2e0!7i13312!8i6656

In

Ma

Opnamedatum afbeelding: nov. 2019

Images may be subject to copyright.

Pro Fikry Street View - nov. 2019

https://www.google.com/maps/@31.6005135,-8.0545724,3a,57.1y,221.89h,99.25t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya1…

1/1

Ne

9 Sandinostraat - Google Maps

In

Am

(Google, z.d.)

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

Ut

© 2020 Google

The urban language of belonging - 134

Toegankelijk privé (transparant hek of lage/ middelhoge muur/heg)

Po

14 HaShloshim Ve-Shlosha St - Google Maps

hloshim Ve-Shlosha St

Ro

12 Kherut St - Google Maps

Ro

Is Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

m4!1sF9eKsbHPWx7nS8cWP3Bv4A!2e0!7i13312!8i6656

Is Opnamedatum afbeelding: feb. 2015

© 2020 Google

© 2020 Google

1/1

8154512,3a,75y,188.74h,91.3t/data=!3m6!1e1!3m4!1s5J8XgSgusdBQSm5hRkMvFw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

In

In

Ro

DH

Ut

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 135

Sterk privé (hoge muur of heg) 3-4-2020

19 Kharkivs'ka St - Google Maps

19 Kharkivs'ka St

Oe 2-4-2020

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Hammam Sousse, Sousse

Zaporizja

© 2020 Google

Google Street View

Rosen St - Google Maps

Ro

https://www.google.nl/maps/@47.7778492,35.1937518,3a,75y,157.93h,90.37t/data=!3m6!1e1!3m4!1scs0eymo1hbh6C5JMCqfO7Q!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8472485,10.5881287,3a,75y,151.89h,95.46t/data=!3m6!1e1!3m4!1sQecYEWpb1vktT04whxGYag!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Is Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

Pa © 2020 Google

1/1

Ba Pa

DH Ne

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 136

Bufferzone

Factoren

Inrichting bufferzone Niveauverschillen of gevelelementen die de overgang verzachten Wordt onderhouden en met zorg ingericht* Wordt gepersonaliseerd door persoonlijke spullen Wordt gepersonaliseerd door persoonlijk groen Voorzieningen die een bufferzone toe-eigenen

-

Leefstijl & cultuur Walkability

Niveauverschillen of gevelelementen die de overgang verzachten Er zijn verschillende elementen die de overgang van de bufferzone kunnen verzachten. Deze elementen, zoals geveldynamiek en open plinten, komen reeds aan bod op de inspiratiepagina’s die horen bij het schaalniveau ‘gebouw’.

Wordt onderhouden en met zorg ingericht Het is interessant om vast te stellen of de bufferzone wordt onderhouden en met zorg wordt ingericht. Wordt er een bepaalde status gehangen aan het uiterlijk van de bufferzone of is het een rommelig gebied dat functioneert als opslagplaats? Dit ruimtelijk kenmerk is niet opgenomen in de inspiratiepagina’s omdat dit kenmerk gekleurd wordt door een persoonlijke perceptie. Voor de vormgeving van de bufferzone kunnen de overige inspiratiepagina’s geraadpleegd worden.

Wordt gepersonaliseerd door persoonlijke spullen Wanneer mensen zich er comfortabel bij voelen om de bufferzone in te richten met persoonlijke spullen is dit een eerste teken dat het thuisgevoel vanuit huis verlengd wordt richting de straat. Voorbeelden van persoonlijke spullen zijn bloempotten, bankjes en was die te drogen hangt.

Voorzieningen die een bufferzone toe-eigenen

Personalisatie Geborgenheid

-

Wordt gepersonaliseerd door persoonlijke spullen Wordt gepersonaliseerd door persoonlijk groen

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Wordt gepersonaliseerd door persoonlijk groen In alle regio’s wordt de bufferzone regelmatig ingericht met persoonlijk groen. Persoonlijk groen komt voor in verschillende vormen: van perfect geknipte hagen tot wild groeiende struiken.

Voorzieningen die een bufferzone toe-eigenen In de Arabische landen en Zuid-Azië komt het regelmatig voor dat voorzieningen een deel van de openbare ruimte toe-eigenen. Dit gebeurt bijvoorbeeld aan de hand van uitgestalde producten of overkappingen, die sterk bijdragen aan het uitnodigende karakter van de voorziening.

137 - The urban language of belonging

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland

Frequentie van voorkomen

24-3-2020

6-4-2020

13 Mirza Sk. - Google Maps

Wordt gepersonaliseerd door persoonlijke spullen 13 Michal St - Google Maps

13 Mirza Sk.

13 Michal St

6-4-2020

18 Destegül Sk. - Google Maps

18 Destegül Sk.

Tr

Is Konya Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Google

Jeruzalem

© 2020 Google

Street View

Google Street View

Tr https://www.google.com/maps/@37.9210801,32.500185,3a,75y,51.64h,93.58t/data=!3m6!1e1!3m4!1sHJ1DXtQmvnHNjcBAOFk7JQ!2e0!7i13312!8i6656

https://www.google.com/maps/@31.797995,35.2217673,3a,75y,354.2h,108.75t/data=!3m6!1e1!3m4!1sBl-KwETZwkIWrx_iwQAclQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Kayseri Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.6871982,35.4778288,3a,75y,184.83h,91.42t/data=!3m6!1e1!3m4!1sv6gJdsRpGS_nGtxGzNheVg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

Ne

Ut Ba

Ut DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 138

Wordt gepersonaliseerd door persoonlijk groen

3-4-2020

7 Dmytra Zahula St - Google Maps

7 Dmytra Zahula St

12 Rosen St - Google Maps

Oe

12 Rosen St

33 Metsarei Tiran St - Google Maps

Oe Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8635493,24.00414,3a,75y,279.03h,92.5t/data=!3m6!1e1!3m4!1s9pttJklULkEiM00lV3KFUQ!2e0!7i13312!8i6656

Po

1/1

Is

Is Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

© 2020 Google

n, Tel Aviv

gle

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

w

2iUBHYBIW0g!2e0!7i13312!8i6656

1/1

google.nl/maps/@32.0561802,34.8148865,3a,82.7y,16.74h,85.2t/data=!3m6!1e1!3m4!1silhXRr3AnY6qNiWoezWwZA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ro

In

Ut

Ro

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 139

2-4-2020

C81 - Google Maps

Voorzieningen die een bufferzone toe-eigenen C81

2-4-2020

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Hammam Sousse, Sousse

Boulevard El Kaouther - Google Maps

4-2020

Hammam Sousse, Sousse - Google Maps

Hammam Sousse, Sousse

Tn

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Sfax Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Tn

Google

© 2020 Google

Street View

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google Street View

656

1/1

https://www.google.com/maps/@34.7585334,10.7429553,3a,75y,230.51h,91.41t/data=!3m6!1e1!3m4!1sp52inOzI6qaAkqX9wY2GAg!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@35.8618664,10.5883703,3a,52.2y,142.45h,97.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1sI__nfHK6vXIv30hL9xWWvQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ba

Tn

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google

Street View

ps://www.google.com/maps/@35.8451197,10.5933037,3a,52.4y,38.36h,90.28t/data=!3m7!1e1!3m5!1sTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw!2e0!6s%2F%2Fgeo3.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3DTmI4jbRdKV5q6EdmvY8jbw%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26w%3D20…

1/1

In

In

Pa

(Google, z.d.)

Ne

The urban language of belonging - 140

65

Gebouw .

Op gebouwniveau kan er op verschillende manieren gestuurd worden op de architectuur en de vormgeving van de geveldynamiek en plint.

Door een grote mate van overheidssturing op gebouwniveau, zoals in kolom één wordt getoond, kan er worden ingespeeld op de voorspelbaarheid.

Uniformiteit in architectuur zorgt voor visueel overzicht en maakt het mogelijk dat districten van elkaar kunnen worden onderscheiden door een thema in architectuur. Daarnaast kan er door middel van overheidssturing gestuurd worden op een open plint die contact met de straat bevorderd.

Hier staat tegenover dat personalisatie van je eigen woning in deze situatie niet mogelijk is, terwijl dit op dit schaalniveau van groot belang is bij de totstandkoming van een thuisgevoel.

In kolom drie wordt de vormgeving van gebouwen geheel overgelaten aan de particulier, waardoor personalisatie in grote mate aanwezig zal zijn. Daarnaast is er de mogelijkheid om te experimenteren met kleur, materialen en vormen. De voorspelbaarheid zal echter heel laag zijn doordat er moeilijk onderscheid kan worden gemaakt tussen districten en er geen harmonie is in het straatbeeld.

Daarnaast is het mogelijk dat er minder open plinten aanwezig zullen zijn die juist van grote waarde zijn voor de sociale verbondenheid.

De middelste kolom maakt zowel diversiteit als persoonlijke maakbaarheid mogelijk, maar wel in beperkte mate. Het is mogelijk om onderscheid tussen districten te waarborgen, maar dit vraagt om een creatief concept waarbij er sprake is van gedeeltelijke vrijheid in vormgeving en tegelijkertijd van een thema in architectuur. In deze situatie kunnen er keuzeopties worden aangereikt waarbij er kleine variatie mogelijk is in de mate van openheid van de plint waarbij zo goed mogelijk het contact met de straat gewaarborgd blijft.

3.1 Ontworpen samenhang Vormgeving gebouw (kleur & materiaal) Ontworpen samenhang (uniformiteit) in architectuur Horizontale lijnen worden benadrukt

+

Geen mogelijkheid tot persoonlijke invloed op de architectuur

De architectuur is in harmonie wat voor een overzichtelijk beeld zorgt Districten kunnen van elkaar worden onderscheiden door een thema

Uniformiteit in architectuur beperkt de intimiteit

Gevel in relatie tot bufferzone Ontworpen gevel(dynamiek) en plint (grondgebonden woningen en appartementen) Geen keuze in de openheid van de plint (privacy)

-

+

Voorontworpen open plint waarborgd het contact met de straat

Geen keuze in luifels, overstekken en/of nissen Geen keuze in (verschillende typen) balkons Geen diversiteit in geveldynamiek en plint

Legenda Sociale verbondenheid

141 - The urban language of belonging

-

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

3.2 Opties in architectuur

3.3 Vrijheid in vormgeving

Vormgeving gebouw (kleur & materiaal)

Vormgeving gebouw (kleur & materiaal) Diversiteit in architectuur (met ruimte voor experiment)

Diversiteit in architectuur door keuzeopties -

+

Verticale lijnen worden (beperkt) benadrukt

Geen onderscheid in districten

Onderscheid in districten is mogelijk indien een thema wordt gewaarborgd

Beperkte harmonie in architectuur

+

Verticale lijnen worden benadrukt Mogelijk tot experiment in de vormgeving van woningen

Persoonlijke invloed op vormgeving (beperkt)

Persoonlijke invloed op vormgeving

Kleinschalige diversiteit (beperkt)

Kleinschalige diversiteit

Gevel in relatie tot bufferzone

Gevel in relatie tot bufferzone Keuze in geveldynamiek en plint volgens regulatie (grondgebonden woningen en appartementen) -

-

+

Keuzeopties waarbij het contact met de straat gewaarborgd wordt Ontwerpopties met meer keuze in de openheid van de plint Ontwerpopties met meer keuze in luifels, overstekken en/of nissen

Vrijheid in geveldynamiek en plint (grondgebonden woningen) Kans op plint met beperkt contact met de straat

-

+

Grote diversiteit in geveldynamiek en plint Vrije keuze in de openheid van de plint (privacy) Vrije keuze in luifels, overstekken en nissen Vrije keuze in verschillende typen balkons

(Beperkte) keuze in (verschillende typen) balkons (Beperkte) diversiteit in geveldynamiek en plint

The urban language of belonging - 142

Vormgeving gebouw

Factoren

Samenhang in architectuur Thema in vorm, materiaal en/of kleur Thema in materiaal/kleur (variatie in vorm) Thema in vorm (variatie materiaal/ kleur) Geen thema in architectuur (nadruk op verticale lijnen)* Personalisatie Geborgenheid

1 2 2 3

Leefstijl & cultuur Walkability

Thema in vorm, materiaal en/of kleur Een thema in architectuur met deze kenmerken vormt het meest herkenbare thema: uniformiteit in vormgeving wordt op verschillende vlakken doorgevoerd. De Nederlandse stadsrand wordt voornamelijk gekenmerkt door dit thema, waarbij de nadruk sterk wordt gelegd op horizontale lijnen. In Oost-Europa en de Arabische landen komt dit thema incidenteel voor.

Thema in materiaal/kleur (variatie in vorm) In geval van een thema in materiaal/kleur is er sprake van een zekere uniformiteit door het doorvoeren van één bepaalde materiaalsoort of kleur. Tegelijkertijd kan de hoogte, geveldynamiek of zelfs de typologie variëren. Veel steden, landen en zelfs regio’s maken gebruik van één kenmerkend materiaal.

Oost-Europa wordt bijvoorbeeld over het algemeen gekenmerkt door pleisterwerk in neutrale aardetinten, Turkije door fel gekleurd pleisterwerk, Jeruzalem door zandkleurige stenen blokken en Marrakesh door terracottakleurig pleisterwerk.

Thema in vorm (variatie materiaal/kleur) Wanneer in de internationale regio’s een thema is in vorm, varieert vaak de gehele gevelbekleding. In Nederland geldt er regelmatig een thema door vorm, maar wordt er enkel gevarieerd in materiaal of kleur in kleine gevelonderdelen.

Thema door vorm, materiaal en/of kleur Thema door materiaal/kleur (variatie in vorm) Thema door vorm (variatie materiaal/ kleur) Geen thema in architectuur (nadruk op verticale lijnen)

Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Sturing Inspiratie

Geen thema in architectuur Het ontbreken van een thema in architectuur heeft in de internationale regio’s vaak de overhand. Over het algemeen is er in deze situatie sprake van zelfbouwwoningen en/of kleinschalige appartementen die op diverse manieren worden vormgegeven. In deze situatie is er duidelijk meer ruimte voor experiment.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 143 - The urban language of belonging

Frequentie van voorkomen

Thema in vorm, materiaal en/of kleur

3-4-2020

Zaporizja - Google Maps

Zaporizja

6-4-2020

creche petit caillou - Google Maps

creche petit caillou

5-3-2020

17 Bar Yehuda St - Google Maps

Po

17 Bar Yehuda St

Oe Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Google

© 2020 Google

Ma

Street View

Opnamedatum a

KECH WEB Street View - mrt. 2017

https://www.google.nl/maps/@47.7750515,35.1780789,3a,75y,289.99h,98.76t/data=!3m6!1e1!3m4!1stjp12mc9kZlQHGBiAp599Q!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@31.6514364,-8.0759677,3a,48.9y,217.32h,92.78t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPBufsgWvo2zdqTEu2LHkzDVnaKaa8jo-h5yPMv!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPBufsgWvo2

16-4-2020

Ro

Is

39 Willemskerkestraat - Google Maps

39 Willemskerkestraat

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Bat Yam, Centrum Google Street View

ttps://www.google.nl/maps/@32.0149629,34.7442209,3a,82.8y,37.35h,98.57t/data=!3m6!1e1!3m4!1sDalqR3EH4u991CQWb_A0ZQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Am Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Amsterdam, Noord-Holland Google Street View

https://www.google.com/maps/@52.3623946,4.7907927,3a,75y,254.72h,96.41t/data=!3m6!1e1!3m4!1sHBwgK9Qf5l4F2W5NbPBg0g!2e0!7i16384!8i8192

1/1

DH

Ut

Am

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 144

Thema in materiaal/ kleur (variatie in vorm)

6-4-2020

Po

Talas, Kayseri - Google Maps

Talas, Kayseri

Ro

13 Michal St - Google Maps

6-4-2020

Riad Daria - Google Maps

Tr

Riad Daria

Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@38.7062411,35.5665469,3a,75y,303.41h,93.56t/data=!3m6!1e1!3m4!1sfUJSI_TKW852QqcfloypRA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Is

0

Is

hammam romia - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

hammam romia

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2019

Images may be subject to copyrigh

Virtual Concept Street View - mrt. 2019

h,108.75t/data=!3m6!1e1!3m4!1sBl-KwETZwkIWrx_iwQAclQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@31.6126842,-7.9872259,3a,75y,307.52h,99.4t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPEV_tLEdxpgiKiUxAbQ5-0OZr3YmNhF6UHQa1k!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPEV_tLEdxpgiKiUxAbQ5-0OZr3YmNhF6UHQa1k%3Dw203-h100-k-n

Ro Ma Opnamedatum afbeelding: mei 2016

Images may be subject to copyright.

Ismail ELaarroumi View - sep. 2017

www.google.com/maps/@31.5867788,-8.0536991,3a,75y,7.74h,104.86t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipMyLIuY2mVCJaLagKb2PHM24IKg7viHZHTbonR3!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipMyLIuY2mVCJaLagKb2PHM24IKg7viHZHTbonR3%3Dw203-h100-k-no-pi-0-y…

1/1

DH Ut

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 145

Thema in vorm (variatie materiaal/ kleur) 6-4-2020

3-4-2020

Алексей Дитчук

32 Hadra Sk. - Google Maps

32 Hadra Sk.

Po

2-4-2020

Hamid El Ghazali St Street View - mrt. 2017

16-4-2020

Po

21 Denderhof - Google Maps

Tr

21 Denderhof

https://www.google.nl/maps/@47.7926215,35.1915197,3a,75y,67.45h,98.54t/data=!3m8!1

Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

© 2020 Google

Konya Google Street View

4-2020

Karim - Google Maps

Ro

Karim

https://www.google.com/maps/@37.9256776,32.4840343,3a,75y,1.52h,90.22t/data=!3m6!1e1!3m4!1sv_ZDrsh-tFTIKa3MHN4J1A!2e0!7i13312!8i6656

Sousse Google Street View

Oe Opnamedatum afbeelding: apr. 2019

Am Images may be subject to copyright.

Amsterdam, Noord-Holland

Street View - apr. 2019

Google

https://www.google.com/maps/@35.8148657,10.6122419,3a,48.7y,315.84h,98.01t/data=!3m6!1e1!3

Street View

ps://www.google.nl/maps/@47.7790362,35.2231163,3a,75y,339.83h,103.24t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipNLuUtWyEakxumOMq1jOsg8ydej-zT9Zz5wv8bo!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipNLuUtWyEakxumOMq1jOsg8ydej-zT9Zz5wv8bo%3Dw203-h100-k-no-pi0-ya31…

1/1

https://www.google.com/maps/@52.3430639,4.80508,3a,75y,355.65h,89.16t/data=!3m7!1e1!3m5!1s0moMjsHFiZcQE5JWihW7eQ!2e0!6s%2F%2Fgeo1.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D0moMjsHFiZcQE5JWihW7eQ%26o

Ro Ro

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 146

Geen thema in architectuur (nadruk op verticale lijnen) Алексей Дитчук - Google Maps

6-4-2020

28 ул. „Елба“ - Google Maps

28 ул. „Елба“

6-4-2020

13 Abide Sk. - Google Maps

Bu

13 Abide Sk.

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

© 2020 Google

Plovdiv Google Street View

Oe

Hamid El Ghazali St - Google Maps

https://www.google.com/maps/@42.1565813,24.7865558,3a,75y,274.64h,89.33t/data=!3m7!1e1!3m5!1s7GGM3ixRKbUmWsEOySCAUQ!2e0!6s%2F%2Fgeo2.ggpht.com%2Fcbk%3Fpanoid%3D7GGM3ixRKbUmWsEOySCAUQ%26output%3Dthumbnail%26cb_client%3Dmaps_sv.tactile.gps%26thumb%3D2%26…

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2017

1/1

Images may be subject to copyright.

2-4-2020

Sfax - Google Maps

1e1!3m6!1sAF1QipOeKo2CJ20jgFkGs0d1dqlPnP9BR1_NJnvMO5zf!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOeKo2CJ20jgFkGs0d1dqlPnP9BR1_NJnvMO5zf%3Dw203-h100-k-no-pi0-ya213.…

Sfax

Tr

1/1 Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

© 2020 Google

Konya Google Street View

https://www.google.com/maps/@37.8336677,32.4822006,3a,75y,25.03h,89.92t/data=!3m6!1e1!3m4!1sHH-xlLydRRpMZuzHrfwhAw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Tn

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.com/maps/@34.8153305,10.7283483,3a,23.8y,150.72h,92.1t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_hhTVCUpFZ0zf1dgnWYsoQ!2e0!7i13312!8i6656

3m4!1sROureiM033bT3Yy9Mn2vHQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

1/1

Ne

Ba

In

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 147

Gevel in relatie tot bufferzone

Factoren

Balkons Inwendig balkon Uitwendig balkon Afgesloten uitwendig balkon* Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Personalisatie Geborgenheid

Sturing Inspiratie -

Leefstijl & cultuur Walkability

Inwendig balkon Een inwendig balkon is het balkon dat het meest frequent voor komt in de geanalyseerde regio’s. De vormgeving van een inwendig balkon varieert per Street View, maar wat opvalt is dat er regelmatig gebruik wordt gemaakt van een boogvorm.

Afgesloten uitwendig balkon Een afgesloten uitwendig balkon is een ruimtelijk kenmerk dat onbekend is voor Nederland, in ieder geval in de vorm waarin dit voorkomt in de overige internationale regio’s. In de internationale regio’s komt het regelmatig voor dat een uitwendig balkon door een particulier wordt dichtgebouwd, of dat er een afgesloten uitwendig balkon in zijn geheel aan de gevel wordt bevestigd.

Vaak varieert de vormgeving per appartement.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 148 - The urban language of belonging

Inwendig balkon Uitwendig balkon Afgesloten uitwendig balkon

Uitwendig balkon Elk van de regio’s kent een uitwendig balkon. Er kan geen onderscheid gemaakt worden in vormgeving van de balkons, behalve in Zuid-Azië, waar een uitwendig balkon vaak rond het gehele gebouw loopt.

Frequentie van voorkomen

Inwendig balkon 2-4-2020

Sousse

3-4-2020

19 Vtikha Street - Google Maps

19 Vtikha Street

Po

32 Hadra Sk. - Google Maps

32 Hadra Sk.

Boulevard El Kaouther - Google Maps

Oe Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

Lviv, Oblast Lviv Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8429498,24.0726515,3a,75y,58.29h,93.71t/data=!3m6!1e1!3m4!1scnuCjjlnRuDQD9Uzrk9l4A!2e0!7i13312!8i6656

1h,98.21t/data=!3m6!1e1!3m4!1s6CfTRjvZwbRaMAxb-irdOQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Tn Google Street View

Tn Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Tr Opnamedatum afbeelding: aug. 2014

© 2020 Google

© 2020 Google

https://www.google.com/maps/@35.8405052,10.6041085,3a,22.2y,349.41h,93.05t/data=!3m6!1e1!3m4!1sdHwouq_bmQBx5P-E3AWICQ!2e0!7i13312

1/1

.9256776,32.4840343,3a,75y,1.52h,90.22t/data=!3m6!1e1!3m4!1sv_ZDrsh-tFTIKa3MHN4J1A!2e0!7i13312!8i6656

In

1/1

In

Ba

DH

Ut

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 149

6-4-2020

Uitwendig balkon

12 ул. „Жълтуга“ - Google Maps

12 ул. „Жълтуга“

24-3-2020

13 Michal St - Google Maps

13 Michal St

12 Tkhelet Mordekhai St - Google Maps

Is

12 Tkhelet Mordekhai St

Bu Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Google

© 2020 Google

24-3-2020

Street View

Google

© 2020 Google

Po

Plovdiv Jeruzalem

11 Abraham Lincoln St - Google Maps

11 Abraham Lincoln St

Street View

https://www.google.com/maps/@31.797995,35.2217673,3a,75y,354.2h,108.75t/data=!3m6!1e1!3m4!1sBl-KwETZwkIWrx_iwQAclQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

https://www.google.com/maps/@42.1621385,24.725929,3a,75y,216.46h,95.35t/data=!3m6!1e1!3m4!1sArk_FOodRuc8dyA4kPUiow!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Is

Is Jeruzalem Google Street View

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

em

oogle

iew

https://www.google.com/maps/@31.7746604,35.2191225,3a,75y,20.37h,98.99t/data=!3m6!1e1!3m4!1sKxiaLqx3Ba85OrYXSPWWug!2e0!7i13312!8i6656

w.google.com/maps/@31.793916,35.2077614,3a,64.4y,210.42h,101.88t/data=!3m6!1e1!3m4!1skw3vBDsPzc9I7qtjYBT8Lw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ne

Ro

Ne

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 150

Afgesloten inwendig balkon

3-4-2020

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

Lviv, Oblast Lviv

3-4-2020

Zaporizja - Google Maps

Zaporizja

Oe

3-4-2020

Lviv, Oblast Lviv - Google Maps

Lviv, Oblast Lviv

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

Google

© 2020 Google

Oe

Street View

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

Google Street View

3-4-2020 https://www.google.nl/maps/@47.8602566,35.0275211,3a,75y,101.37h,97.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTSmFWdf2usurGOKRADIUWg!2e0!7i13312!8i6656

67 Dobrovolchykh batalioniv Street - Google Maps

1/1

67 Dobrovolchykh batalioniv Street

Oe https://www.google.nl/maps/@49.8075385,24.0056057,3a,75y,16.52h,104.45t/data=!3m6!1e1!3m4!1su8Hv6OxRijavLQ8IENdRFw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

© 2020 Google

Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8258869,23.9485943,3a,75y,185.66h,98.58t/data=!3m6!1e1!3m4!1sh_pj6g2sn5QuexZV6ZudqQ!2e0!7i13312!8i6656

69 Natan HaNavi St - Google Maps

Maps

Bu

Oe

25-3-2020

t

1/1

9 Ha-Sharon St - Google Maps

9 Ha-Sharon St

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

Zaporizja Google Street View

Is Is

Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

© 2020 Google

Holon, Centrum Google

Street View https://www.google.nl/maps/@47.8896396,35.1514464,3a,75y,157.06h,95.38t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNZ2hB_QEwwk8prnZxp8wJg!2e0!7i13312!8i6656

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

1/1

© 2020 Google https://www.google.nl/maps/@32.0210624,34.7825185,3a,60y,97.4h,94.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sqWvio84r90PeuvbnG2XgEA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Pa

1/1

Is Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

The urban language of belonging - 151

Gevel in relatie tot bufferzone Factoren

Gevel en plint Open plint (appartementen) Dynamische gevel (luifels, overstekken, nissen) Sociale verbondenheid Voorspelbaarheid

Personalisatie Geborgenheid

Sturing

Inspiratie

1 2 2 3

Leefstijl & Cultuur Walkability

Dynamische gevel (luifels, overstekken, nissen) In Nederland komen dynamische gevels het minst frequent voor. In de overige regio’s wordt dynamiek in de gevel vaak vormgegeven aan de hand van een combinatie van overstekken en terugliggende gevelonderdelen.

Oost-Europa Arabische landen Zuid-Azië Nederland 152 - The urban language of belonging

Open plint (appartement) Dynamische gevel (luifels, overstekken, nissen)

Open plint (appartementen) Open plinten faciliteren contact met de straat en zijn om deze reden van belang voor sociale controle. Alle regio’s kennen open plinten, die in Zuid-Azië en de Arabische landen vaak worden voorzien van voorzieningen. Zo nu en dan zijn er appartementen gevestigd in de plint.

Frequentie van voorkomen

3-4-2020

Zaporizja - Google Maps

Zaporizja

2-4-2020

Open plint (appartementen)

Oe

Boulevard El Kaouther - Google Maps

Boulevard El Kaouther

Opnamedatum afbeelding: mei 2015

Oe

© 2020 Google

Opnamedatum afbeelding: jul. 2

Google Street View

3m4!1sm08u2g0mdK6DoI6Hs9zf0A!2e0!7i13312!8i6656

1/1

15 Sipahi Cd. - Google Maps

15 Sipahi Cd.

Ne

Tn https://www.google.nl/maps/@47.8602566,35.0275211,3a,75y,101.37h,97.34t/data=!3m6!1e1!3m4!1sTSmFWdf2usurGOKRADIUWg!2e0!7i13312!8i6656 Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

© 2020 Google

Sousse Google Street View

https://www.google.com/maps/@35.8055923,10.6287518,3a,50.1y,301.91h,98.21t/data=!3m6!1e1!3m4!1s6CfTRjvZwbRaMAxb-irdOQ!2e0!7i13312!8i6656

1/1

16-4-2020

39 Willemskerkestraat - Google Maps

39 Willemskerkestraat

Tr Opnamedatum afbeelding: apr. 2015

om/maps/@38.7047411,35.4933553,3a,75y,311.89h,98.69t/data=!3m6!1e1!3m4!1se9mrDPLgecQPMwjAp0C32w!2e0!7i13312!8i6656

© 2020 Google

1/1

Am

Ne

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 153 Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

Amsterdam, Noord-Holland Google

© 2020 Google

Dynamische gevel (luifels, overstekken, nissen) 6-4-2020

‫ ﻣؤﺳﺳﺔ ﻧون واﻟﻘﻠم ﻟﻠﺗﻌﻠﯾم اﻟﻌﺗﯾﻖ‬- Google Maps

Po

24-3-2020

10 Umru el-Qais St - Google Maps

10 Umru el-Qais St

Po

Ma Pro Fikry Street View - nov. 2019

Po

6-4-2020

Is

Epicerie Said - Google Maps

Epicerie Said Opnamedatum afbeelding: nov. 2011

© 2020 Google

Jeruzalem Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.6005135,-8.0545724,3a,57.1y,221.89h,99.25t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipPG5KHxlpXIKWbEl8CdfymJk5TbadvicMxJy6d6!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleuse

https://www.google.com/maps/@31.7882555,35.2380387,3a,75y,270.74h,99.64t/data=!3m6!1e1!3m4!1s_5gaHZUxuDiplxumLDoIEw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ma

In Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

Images may be subject to copyright.

elba mat Street View - jul. 2017

https://www.google.com/maps/@30.3294644,-9.5053748,3a,72.9y,40.92h,100.67t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipP1mWcCeE2RYBHqVrna3otk8hJK4GYiSYK7AcBv!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipP1mWcCeE2RYBHqVrna3otk8hJK4GYiSYK7AcBv%3Dw203-h100-k-no-pi…

Pa

1/1

DH

(Google, z.d.)

The urban language of belonging - 154

66

Routes .

Aan de hand van de Conceptenwijzer kan er gekozen worden voor routes die op verschillende manieren invulling geven aan wensen of doelen binnen het onderwerp thuis voelen. De route kan als inspiratiebron fungeren bij een ontwerpproces, waarbij ontwerpers en adviseurs vrij zijn de aangereikte concepten binnen de routes te optimaliseren. De Conceptenwijzer kent slechts drie vormen in de mate van sturing, maar er kan ook gezocht worden naar tussenvormen door twee concepten met elkaar te combineren. Door enkele voorbeeldroutes te beschrijven worden verschillende benaderingen duidelijk. Er kan een route gekozen worden vanuit politieke overwegingen, vanuit het inzetten op één specifieke factor, vanuit de grootste kans op slagen en vanuit een eigen visie. Vier van de voorbeeldroutes worden ondersteund met een routevisualisatie.

Mate van sturing

Netwerk/wijk

Overheid

Appartementen

Kavel

Straat

District/buurt

POLITIEK Linkse politieke overwegingen Vanuit een overwegend linkse gedachte zou de blauwe route gevolgd kunnen worden. Bij deze route speelt de overheid op elk schaalniveau een belangrijke rol bij de stedelijke ontwikkeling en wordt er in de vormgeving gefocust op uniformiteit en gelijkheid. Er zal met name ingespeeld worden op de factor voorspelbaarheid door herkenbaarheid in structuren, districten, wegenhiërarchie en zonering. Dit is ook de reden dat deze route overeenkomt met de route die gekozen zou worden wanneer er ontworpen zou worden vanuit de factor voorspelbaarheid. Door op elk schaalniveau met de juiste ingrediënten te ontwerpen kan er ook worden ingespeeld op de factoren geborgenheid en walkability. Doordat er geen keuzevrijheid is voor de bewoners, zal de mogelijkheid tot personalisatie niet terug komen in deze route, terwijl deze factor een belangrijke rol speelt bij de totstandkoming van een thuisgevoel.

Grondgebonden woningen

Gebouw

Particulier

Ondanks dat er veel verschillende routes en tussenvormen van concepten mogelijk zijn, zijn er ook enkele concepten die een concept op een ander schaalniveau uitsluiten. Deze situaties doen zich voornamelijk voor wanneer er voor een sterk diagonale route wordt gekozen.

Wanneer er bijvoorbeeld gekozen wordt voor een organisch gegroeid netwerk, kan dit niet gecombineerd worden met een volledig geplande kavelgrootte en -indeling. In sommige gevallen is er geen sprake van totale uitsluiting, maar dient er met extra aandacht naar het ontwerp gekeken te worden. Neem als voorbeeld een symbolische structuur. Een symbolische structuur is lastig te waarborgen wanneer er op een lager schaalniveau vrijheid wordt geboden op kavelniveau. Om een symbolische structuur wél te kunnen combineren met een vrije kavelgrootte, kan er gekozen worden voor een geplande wegenstructuur waarbij de tussenliggende kavels binnen vrij gekozen kunnen worden binnen een grid.

Politiek Linkse

(voorspelbaarheid)

Politiek rechtse

(personalisatie)

155 - The urban language of belonging

Sociale verbondenheid

Walkability

Eigen visie

Rechtse politieke overwegingen (route optimale vrijheid) Vanuit een overwegend rechtse benadering zou men de oranje route kunnen afleggen. In deze route wordt op elk schaalniveau ruimte gegeven aan individuele verantwoordelijkheid en persoonlijke vormgeving. In deze situatie zouden er wijken ontstaan die gekenmerkt worden door diversiteit en die zeer veel mogelijkheden bieden binnen de factoren personalisatie en leefstijl & cultuur. Dit is ook de reden dat dit de meest voor de hand liggende route zou zijn wanneer er ontworpen zou worden vanuit het streven naar deze twee factoren. Tegelijkertijd zal er bij het volgen van deze route, door de afwezigheid van een herkenbare structuur en voorspelbare routing, in beperkte mate ruimte worden geboden aan de factoren voorspelbaarheid of walkability.

FACTOREN Sociale verbondenheid De gele route vormt de route volgens de factor sociale verbondenheid, waarbij de focus ligt op het bevorderen van ontmoeting en sociale contacten in de buurt. Het is moeilijk of zelfs niet mogelijk om een eenduidige route hiervoor af te leggen. Op netwerkniveau is het moeilijk om te handelen vanuit sociale verbondenheid, maar volledige sturing door particulieren lijkt de minst geschikte keuze vanwege de beperkte samenhang als buurt en de afwezigheid van hoofdroutes met grote kans op ontmoeting. Op district-/buurtniveau hangt de keuze van de route af van de beslissing of je ontmoeting, aan de hand van voorzieningen en aantrekkelijke routes, wilt stimuleren tussen buurten onderling (concept 2.1) of juist binnen de buurt (concept 2.2). Op straat- en kavelniveau is het belangrijk dat bufferzones contact met de straat faciliteren, waardoor de keuze uit zal gaan naar sterkere sturing vanuit de overheid. Op het schaalniveau van appartementen zou het juist interessant kunnen zijn om uit te gaan van volledige sturing door de particulier, mits je een vorm van Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) toepast, dat aan de hand van een intensieve samenwerking, buurtrelaties versterkt.

Op het schaalniveau van grondgebonden woningen is de keuze minder voor de hand

liggend, maar zou er gekozen kunnen worden voor een sterkere overheidssturing ter bevordering van het idee van de buurt als collectief, door middel van uniforme architectuur.

Walkability Er wordt optimaal ingezet op walkability wanneer de paarse route wordt gevolgd. Op netwerk- en straatniveau vraagt walkability om overheidssturing ten behoeve van herkenbaarheid in het netwerk.

Op de overige schaalniveaus is de keuze voor een gemiddelde mate van sturing de meest voor de hand liggende optie. Via deze mate van sturing komen de meest interessante routes tot stand, dankzij voorzieningen en dynamiek in het straatbeeld, maar blijft tegelijkertijd de (objectieve) veiligheid voldoende gewaarborgd, door voldoende entrees aan de straat en regels rondom de toegankelijkheid van de bufferzone.

EIGEN VISIE Vrijheid in balans Elke ontwerper is vrij om de Conceptenwijzer te gebruiken om zijn of haar persoonlijke visie vorm te geven. Onze persoonlijke visie gaat uit van concepten, die zo veel mogelijk uit gaan van een balans binnen de zes factoren waarbij, er sprake is van een hoge kans van slagen (ofwel: zekerheid). Er wordt duidelijk ontworpen vanuit het streven naar een thuisgevoel, terwijl de kans op ongewenste effecten zo veel mogelijk beperkt wordt.

Op netwerkniveau wordt vrijheid geboden aan persoonlijke invulling, waarbij tegelijkertijd wordt gestreefd naar een voorspelbare structuur en districten met een thema in architectuur. De middelste kolom biedt op het schaalniveau van district en straat de meeste ruimte aan een balans tussen de factoren.

Op het schaalniveau van de kavel wordt gezocht naar een tussenvorm waar vrijheid wordt geboden in kavelgrootte, maar wel uit wordt gegaan van bepaalde regelgeving, waardoor vrijwel alle factoren tot hun recht komen (op voorspelbaarheid na). Op gebouwniveau bieden keuzeopties in het ontwerp ruimte aan de factoren personalisatie en leefstijl & cultuur, maar gaat er tegelijkertijd aandacht uit naar voorspelbaarheid (thema in architectuur), sociale verbondenheid (contact met de straat) en walkability en geborgenheid (kleinschalige diversiteit).

The urban language of belonging - 156

Routevisualisatie optimale vrijheid 3-4-2020

9 Kupalska St - Google Maps

9 Kupalska St

Referenties

Ne Netwerk

Oe 24-3-2020

33 Metsarei Tiran St - Google Maps

Opnamedatum afbeelding: jun. 2015

© 2020 Google

33 Metsarei Tiran St

Route gevormd door de buurt

Lviv, Oblast Lviv Google Street View

https://www.google.nl/maps/@49.8723902,24.048463,3a,75y,253.84h,87.55t/data=!3m6!1e1!3m4!1sNyszTXeBgh_0_IgD2GtgSA!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Is

Po Vrije indeling kavel

Vrijheid in vormgeving woning en bufferzone Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

© 2020 Google

Jeruzalem Google Street View

https://www.google.com/maps/@31.8026543,35.2317512,3a,61.1y,345.98h,94.39t/data=!3m6!1e1!3m4!1sxlY-7JIX1Mk2iUBHYBIW0g!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Ro Zelfbouw woningen

(Google, sd)

Legenda Sociale verbondenheid

157 - The urban language of belonging

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

Persoonlijke invulling in het netwerk Geen herkenbare structuur Mogelijkheid tot loze ruimten Vrije kavelgrootte (binnen grid) Stationaire voorzieingen verspreid door de buurt

Persoonlijk groen

Stationaire voorzieningen volgens buurtinitiatief Herkenningspunten verspreid door de buurt Vrijheid in bedrijvigheid aan huis

Vrije keuze in balkons, nissen en overstekken Diversiteit en dynamiek

Vrijheid in vormgeving van de afbakening

Verplaatsbare woningen

Kans op persoonlijke spullen in het profiel

The urban language of belonging - 158

Netwerk In deze routevisualisatie is in de kern van het gebied een zone gereserveerd voor een ‘hoofdweg’, waarvan de realisatie de verantwoordelijkheid is van de omliggende kavels. De zijwegen vormen zich door gebruik: wanneer er twee kavels achter elkaar komen te liggen is de kavel die verbonden is met de hoofdweg verplicht om een achterpad aan te leggen op eigen terrein. In alle gevallen dient een kavel hiervoor rondom een gridlijn van twee meter te reserveren, zodat er in somenwerking met de aanliggende kavel een zijweg van vier meter breed gerealiseerd kan worden. Deze structuur van zijwegen is kronkelend, en zorgt in beperkte mate voor een voorspelbare structuur, zoals te zien op de referentie uit Zuid-Azië. Doordat de realisatie van de infrastructuur de verantwoordelijkheid is van de buurt, is er wel ruimte voor persoonlijke invulling in het netwerk.

Buurt Bedrijvigheid aan huis kan verspreid door de buurt plaatsvinden, en stationaire voorzieningen worden niet ontworpen, maar worden gevormd door gebruik. In deze routevisualisatie gebeurt dat door bij elk cluster van 15 kavels een lege oppervlakte in het grid te reserveren voor een stationaire voorziening, die bijvoorbeeld ingericht kan door een buurtinitiatief voor een moestuin. Hierdoor ontstaan er verschillende stationaire voorzieningen verspreid door de buurt.

Deze stationaire voorzieningen kunnen gebruikt worden voor buurtevenementen of als speelplek, waar buurtbewoners van verschillende clusters kavels elkaar incidenteel kunnen ontmoeten. De vrijheid in architectuur heeft tot gevolg dat er verschillende herkenningspunten zullen ontstaan verspreid door de wijk.

Straat De hoofdstraat, die gerealiseerd zal worden door de buurt, bestaat uit een sharedspace. Hierdoor is er geen scheiding van mobiliteit, maar is er wel ruimte voor een persoonlijke invulling van het profiel, bijvoorbeeld door persoonlijke spullen.

Kavels De kavelgroottes mogen vrij bepaald worden binnen een grid van 2x2 meter.

Het is mogelijk dat hierbij loze ruimten zullen ontstaan. De vrije keuze van de kavelgrootte en -indeling maakt een divers straatbeeld mogelijk, waarbij ontmoetingen bij de voordeur helaas beperkt worden.

Daarbij is de keuze tot afbakening volledig vrij, waardoor er kans is op anonimiteit door hoge afbakeningen, zoals te zien is op de referentie van de Arabische landen.

Gebouw De architectuur van de woningen is volledig vrij en er mag vrij gekozen worden in de vormgeving van de plint, de balkons, overstekken, etc. In deze routevisualisatie is er gekozen voor zelfbouw van woningen die verplaatsbaar zijn en na een bepaalde periode op een nieuwe locatie kunnen herlokaliseren. Op deze wijze kan het gebied voldoen aan verschillende behoeften van verschillende gebruikers in de tijd.

The urban language of belonging - 159

Routevisualisaties sociale verbondenheid 6-4-2020

Referenties

Samir Tailleur ‫ ﺳﻣﯾر اﻟﺧﯾﺎط‬- Google Maps

‫ ﺳﻣﯾر اﻟﺧﯾﺎط‬Samir Tailleur

Ma Ontworpen shared-space

DH Voorontworpen afbakening Opnamedatum afbeelding: jul. 2017

Images may be subject to copyright.

Marrakech Guide Street View - jul. 2017

https://www.google.com/maps/@31.6357404,-8.067078,3a,72.1y,280.69h,92.16t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipM-KA-ZcttAyn20dXv7sW56nlh-Tg9GSNziundn!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipM-KA-ZcttAyn20dXv7sW56nlh-Tg9GSNziundn%3Dw203-h100-k-no-pi-0-ya163.…

1/1

Po Thema in architectuur

In

Ut

Bufferstrook voor persoonlijke spullen

(Google, sd)

Netwerk De structuur uit deze routevisualisatie is onderdeel van een rechtlijnig gridnetwerk, waarbij aan de hand van het netwerk duidelijk onderscheid wordt gemaakt in districten. Onderscheid in districten zal helpen om de districten ook op sociaal gebied meer te laten functioneren als één geheel.

Buurt Aan de westzijde van het gebied is een aantrekkelijke recreatieve route gepland, die de vorm aan neemt van een autovrije parkachtige zone. Langs deze route zijn woningen gesitueerd om de sociale controle te waarborgen. Langs de hoofdweg is er ruimte voor voorzieningen aan huis die als ontmoetingsplek zullen functioneren voor buurtbewoners.

Stationaire voorzieningen zijn verspreid door de wijk. In deze routevisualisatie is er een ruimte vrijgelaten in een straat, die door middel van collectief beheer ingericht kan worden naar eigen behoefte. Collectief 160 - The urban language of belonging

Legenda Sociale verbondenheid

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

Aantrekkelijke route Voorontworpen diversiteit in kavels Stationaire voorziening met collectief beheer Voorzieningen in zone

Scheiding van mobiliteit

Mogelijkheid tot toe-eigening Ontworpen shared-space

Samenhang in architectuur (beperkte dynamiek) Openbaar groen Herkenningspunten op buurtniveau

Inrichtingselementen

Uitgelijnde woningen met entrees aan de straat Kleinschalig appartement (CPO)

Ontworpen afbakening die contact bevorderd Thema in materiaal

The urban language of belonging - 161

beheer speelt een belangrijke rol bij het vormen van buurtrelaties. In dit voorbeeld is er ruimte voor kassen met daarnaast openbaar groen, waar bijvoorbeeld speeltoestellen neergezet kunnen worden.

Herkenningspunten zijn ontworpen op buurtniveau, die in deze routevisualisatie de vorm aannemen van een divers vormgegeven appartementenblok op de hoek van de straat.

Straat In de hoofdstraat is de mobiliteit gescheiden. De auto’s zullen voornamelijk uitwijken naar deze hoofdstraat, waardoor er in de zijstraat ruimte is voor een ontworpen shared-space, waar kinderen kunnen spelen. Het straatbeeld wordt voorzien van openbaar groen. Daarnaast zullen algemene en informatieve inrichtingselementen uitgebreid vertegenwoordigd zijn.

Kavels De indeling van de kavel en de vormgeving van de afbakening is volledig voorontworpen. Wel is er gekozen voor voorontworpen diversiteit in kavelgroottes, zodat er desondanks ingespeeld kan worden op verschillende behoeften. Door uitgelijnde woningen en een uniforme lage afbakening worden ontmoetingen in de voortuin optimaal gestimuleerd.

Voorontworpen elementen die de overgang van de bufferzone verzachten, zoals kleine luifels en balkons, zullen voorkomen dat bewoners de behoefte hebben om de gordijnen te sluiten, wat ten koste zou gaan van de sociale controle.

Langs de ontworpen shared-space is er een zone van één meter (aangrenzend aan de kavel) gereserveerd voor toe-eigening aan de hand van persoonlijke spullen. Er kan er voor gekozen worden om hier bijvoorbeeld een bank te plaatsen, waardoor het leven in de woning zo veel mogelijk uitgebreid wordt tot op de straat.

Gebouw Er is een kavel gedefinieerd waarop een kleinschalig appartement gerealiseerd kan worden aan de hand van Collectief Particulier Opdrachtgeversschap. Dit is een vorm van projectontwikkeling, die de basis zal leggen bij het vormen van sociale relaties binnen het appartementenblok.

Daarbij krijgt de bewoner zeggenschap in het ontwerpproces, wat de mogelijkheid biedt tot personalisatie.

Op het niveau van grondgebonden woningen is er gekozen voor een ontworpen samenhang in architectuur, wat bijdraagt aan de vorming van één district.

In deze routevisualisatie is er gekozen voor een thema in materiaal, waarbij de variaties in dakvorm en kleur zijn voorontworpen. De plint van het gebouw is ook voorontworpen, waardoor een open plint verzekerd wordt.

The urban language of belonging - 162

Routevisualisatie walkability Referenties

Boulevard El Kaouther - Google Maps

656

Am Scheiding van mobiliteit

Winkel in de plint

25-3-2020

69 Natan HaNavi St - Google Maps

69 Natan HaNavi St

Tn Herkenningspunt

(Google, sd)

Ut Tel Aviv Google

Opnamedatum afbeelding: okt. 2011

Dynamiek in gevel

© 2020 Google

Voordeuren aan de straat

Street View

https://www.google.nl/maps/@32.0489838,34.7902071,3a,63.9y,193.8h,86.96t/data=!3m6!1e1!3m4!1srhO3buvb2ZeCQQNnOWqEJw!2e0!7i13312!8i6656

Netwerk De structuur uit deze routevisualisatie is onderdeel van een grid of symbolisch netwerk, dat helpt bij de totstandkoming van logische en voorspelbare routes.

Opnamedatum afbeelding: jul. 2016

Buurt Aan de westzijde van het gebied ligt een aantrekkelijke recreatieve route, die een interessante wandelverbinding vormt vanwege het openbaar groen, de aanwezigheid van een speelplek en de variatie in de aanliggende bebouwing.

De route langs de hoofdweg vormt eveneens een prettige route vanwege de goed begaanbare doorlopende stoep en de dynamische gevels. Daarnaast helpt een herkenningspunt bij je oriëntatievermogen en wordt de route halverwege opgebroken door een cluster van kleinschalige buurtvoorzieningen.

© 2020 Google

1/1

Legenda Sociale verbondenheid

163 - The urban language of belonging

1/1

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

Stationaire voorziening Voorontworpen diversiteit in kavels Aantrekkelijke route Voorzieningen in zone

Scheiding van mobiliteit

Diversiteit door opties

Diversiteit en dynamiek

Vrijheid in uitbouw tot de rooilijn

Duidelijke zonering Entrees aan de straat Bedrijvigheid aan huis Aantrekkelijke route

Herkenningspunten ontworpen op buurtniveau

The urban language of belonging - 164

Straat Er is gekozen voor een scheiding in mobiliteit. Dit draagt bij aan de voorspelbaarheid en voorkomt dat auto’s en voetgangers elkaar kruisen. Er is sprake van een compact ontworpen straatprofiel, dat wordt ingericht door openbaar groen en algemene en informatieve inrichtingselementen.

Kavels

Walkbility vraagt om een divers straatbeeld, wat kan worden verkregen door een vooraf geplande variatie in kavelgroottes. De indeling van de kavels wordt geregeld door regelgeving. De positionering van de woning en het type woning staat vast, maar is er vrijheid om tot een bepaalde rooilijn uit te bouwen.

Daarnaast is het verplicht om entrees aan de straatzijde te realiseren en is het alleen toegestaan om lage afbakeningen te plaatsen in verband met de sociale controle die belangrijk is voor walkability.

Gebouw

Walkability vraagt om veel detail en dynamiek in de gevel. Appartementen zullen daarom de mogelijkheid hebben om het appartement uit te breiden met een balkon of er is keuze in plint, luifels en nissen. Het appartementenblok zal voorzien worden van veel detail in materiaal- en kleurgebruik.

Bij grondgebonden worden opties aangereikt voor enkele uitbouwmogelijkheden en balkons. Bij het plaatsen van een uitbouw, dient er altijd een minimale bufferzone van één meter behouden te blijven. Naast de variatie in breedte van de woning, zorgen deze opties voor extra dynamiek in het straatbeeld. Horizontale lijnen worden hierdoor onderbroken, waardoor de verticale lijnen beter tot hun recht komen.

The urban language of belonging - 165

Routevisualisatie vrijheid in balans 16-4-2020

Autocars Du Maroc - Google Maps

52 C. Kruyswijkstraat - Google Maps

52 C. Kruyswijkstraat

Referenties

Ma

Am

21 Stasova St - Google Maps

21 Stasova St

Bedrijf in de plint

Opnamedatum afbeelding: mei 2019

Amsterdam, Noord-Holland

Ontworpen shared-space

Images may be subject to copyright.

6-4-2020

Plovdiv - Google Maps

Google

Opnamedatum afbeelding: jun. 2019

© 2020 Google

Plovdiv

Street View

a=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH!2e10!3e11!6shttps:%2F%2Flh5.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOsJVMNyo1A6wnrQdmm3SGjIxDqfksrq35OMWpH%3Dw203-h100-k-no-… 1/1

https://www.google.com/maps/@52.4070858,4.9345012,3a,75y,309.44h,89.98t/data=!3m6!1e1!3m4!1sCwFvT9tirvKvWlG-Dugvyw!2e0!7i16384!8i8192

Po

Oe Onverharde subweg

1/1

Opnamedatum afbeelding: jul. 2015

© 2020 Google

Keuze in afbakening bufferzone

Bu Diversiteit appartementen

(Google, sd)

ps/@47.8701618,35.0160394,3a,48.1y,17.55h,90.01t/data=!3m6!1e1!3m4!1sJGN5AD7hXrLlnlI_gTueRw!2e0!7i13312!8i6656

1/1

Netwerk Op netwerkniveau is er gekozen voor een tussenvorm van mate van sturing. Er is sprake van een thema in architectuur (1) en de structuur wordt opgebouwd uit een vrij invulbaar grid, waarbij de kavelgrootte vrij bepaald kan worden binnen een raster.

(2).

Google

Street View

Straat In de hoofdstraat is er gekozen voor een ontworpen shared-space, waardoor er op straatniveau een combinatie wordt gemaakt van mate van sturing twee en drie. Deze shared-space zorgt er voor dat de voorspelbaarheid grotendeels gewaarborgd wordt, maar biedt tegelijkertijd meer ruimte aan persoonlijke invulling door het faciliteren van verschillende vormen van gebruik.

Zo kan er bijvoorbeeld gespeeld worden of kunnen er buurtevenementen worden georganiseerd, waardoor (korte) ontmoetingen worden gestimuleerd. De overige subwegen worden meer vrijgelaten wat betreft de vormgeving, wat zich kan vertalen in onverharde paden.

https://www.google.com/maps/@42.1474543,24.772985,3a,75y,6.19h,95.61t/data=!3m6!1e1!3m4!1sLIF-y7VsbBPPw2WrxExcMQ!2e0!7i13312!8i6656

Buurt Van oost naar west loopt er een aantrekkelijke route door het gebied, met daarlangs een ontworpen speelplek als stationaire voorziening. Overige voorzieningen worden verspreid door de wijk door overal de vrijheid te bieden om een bedrijf aan huis te starten. Om je te kunnen oriënteren in de diverse wijk worden herkenningspunten ontworpen op buurtniveau. In de routevisualisatie neemt het herkenningspunt de vorm aan van een symbolische poort bij het betreden van de aantrekkelijke route.

166 - The urban language of belonging

Opnamedatum afbeelding: mrt. 2012

© 2020 Google

1/1

Compacte opzet Vrije kavelgrootte (binnen raster) Openbaar groen Stationaire voorzieningen verspreid door de buurt Aantrekkelijke route Flexibele modules Voorzieningen verspreid door de buurt

Diversiteit en dynamiek Meer vrijheid in functietoekenning

Bedrijvigheid aan huis Entrees aan de straat Flexibele modules

Legenda Sociale verbondenheid

(Beperkte) keuze in afbakening

Inrichtingselementen

Herkenningspunten ontworpen op buurtniveau Ontworpen shared-space

Keuze-opties in vormgeving (modulair lease-systeem)

Geborgenheid

Voorspelbaarheid

Leefstijl & cultuur

Personalisatie

Walkability

The urban language of belonging - 167

Daarnaast wordt de functietoekenning in de straat gedeeltelijk overgelaten aan de bewoners, doordat elke woning beschikt over een ruimte aan de straat die kan worden toegeëigend door bewoners.

Deze zone kan ingericht worden als gewone parkeerplek, maar kan daarnaast ook ingericht worden aan de hand van persoonlijke spullen of persoonlijk groen.

Parkeren zal voornamelijk op eigen terrein moeten plaatsvinden.

De opzet is compact en intiem door de ontworpen shared-space van 6,5 meter, divers straatbeeld en openbaar groen.

Er worden algemene en informatieve inrichtingselementen gepland, ook langs de aantrekkelijke route.

Kavels Op kavelniveau is er gekozen voor een combinatie van mate van sturing twee en drie. Er is veel vrijheid in het samenstellen van de woning, maar er zijn ook regels voor de indeling van de kavel.

De ‘basiswoning’ kan aan de voor- en achterzijde worden uitgebreid tot een bepaalde rooilijn en de entrees dienen aan de straat gepositioneerd te worden.

De erfgrens aan de voor- en achterzijde staat vast, maar de kavelgrootte is in de breedte variabel. Deze kan vrij gekozen worden binnen een raster van één meter. Deze vrijheid bevordert de diversiteit en dynamiek en biedt ruimte aan personalisatie.

Gebouw Voor de appartementen en grondgebonden woningen is er gekozen voor een modulair bouwconcept, waarbij er keuzeopties worden aangeboden. Aan dit modulaire bouwconcept zijn lease-gevels gekoppeld, die diverse vormgevingen van de gevel mogelijk maken. De lease-gevels kunnen door de architect ontworpen worden aan de hand van de referentiebeelden uit dit onderzoek. Denk hierbij aan de keuze voor een winkelpui, een glazen gevel of een gevel die wat meer privacy biedt. Er kunnen ook opties voor diverse balkons worden aangereikt. Dit concept zorgt dat een thema in architectuur behouden blijft door uniformiteit in kleur, maar waarbij het materiaal en de vorm vrij te kiezen zijn aan de hand van de leasegevels en uitbouwmodules.

Aan de hand van dit concept zijn de woningen ook aanpasbaar in de tijd. Een nieuwe bewoner kan de woning weer geheel personaliseren door voor een andere gevel of andere woninguitbreiding te kiezen.

Er wordt daarnaast gedeeltelijke vrijheid geboden in de afbakening, zo is de materiaalkeuze vrij, maar mag de afbakening maximaal één meter hoog worden, waardoor het contact met de straat gewaarborgd blijft. Voor voorbeelden van mogelijke afbakeningen kan gekeken worden naar de referentie uit Oost-Europa.

The urban language of belonging - 168

7

CONCLUSIE In dit onderzoek is gezocht naar een antwoord op de vraag: ‘Op welke wijze wordt er in de stadsrand van Nederland en drie internationale migrantenregio’s invulling geven aan de zes ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel en op welke wijze kunnen deze invullingen vertegenwoordigd worden in vernieuwende ontwerpuitgangspunten die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel in de Nederlandse stadsrand?’.

Hiervoor is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar de verschillen en overeenkomsten binnen de invullingen van de factoren tussen de regio’s.

Het literatuuronderzoek naar de zes factoren die bijdragen aan de totstandkoming van het thuisgevoel heeft concrete ruimtelijke invullingen opgeleverd op diverse schaalniveaus.

Veel van deze factoren hebben met elkaar te maken door gelijkenissen of juist tegenstellingen. De mogelijke frictie tussen factoren hoeft echter niet te betekenen dat de factoren elkaar uitsluiten in een ontwerp.

Aan de hand van een uitgebreide beeldanalyse is onderzoek gedaan naar de huidige ruimtelijke invulling van de factoren in Nederland en de internationale regio’s. Hierbij zijn verschillen en overeenkomsten in de invulling van de factoren naar voren gekomen, die grotendeels worden bepaald door de mate van overheidssturing. Nederland wordt gekenmerkt door uniformiteit en ordelijkheid die het gevolg zijn van sterke sturing vanuit de overheid. In de internationale regio’s wordt echter een grote mate van vrijheid geboden in de vormgeving en het gebruik van zowel het privé-eigendom als de publieke ruimte.

169 - The urban language of belonging

Uit deze resultaten valt te concluderen dat er zowel voor Nederland als voor de internationale regio’s ruimte is voor verbetering. Nederland kan, met name op een klein schaalniveau, meer vrijheid bieden aan bewoners zodat ook factoren zoals personalisatie en leefstijl & cultuur ruimte krijgen in de Nederlandse stadsrand. In de internationale regio’s vallen juist kansen te behalen door het toepassen van sterkere overheidssturing, die vooral van positieve invloed zal zijn op de voorspelbaarheid.

Er is geen eenduidige manier om het thuisgevoel te bevorderen. De Ingrediëntenlijst, Conceptenwijzer en inspiratiepagina’s bieden handvaten om vanuit verschillende uitgangspunten te ontwerpen met een visie op het thuisgevoel. De routevisualisaties laten zien hoe ontwerpers deze producten op diverse wijzen kunnen gebruiken bij het ontwikkelen of transformeren van wijken in de stadsrand.

The urban language of belonging - 166

8

DISCUSSIE 1. Validiteit en betrouwbaarheid

Voor dit onderzoek zijn twee verschillende kwalitatieve onderzoeksmethodes gebruikt om tot vernieuwende ontwerpuitgangspunten te komen die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel van migranten aan de hand van zes factoren. De keuze voor de zes hoofdfactoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel is te verantwoorden aan de hand van verschillende literaire bronnen. Een verdiepend literatuuronderzoek legt voor elk van de factoren een theoretische basis gebaseerd op toonaangevende literatuur, waardoor de inhoudelijke informatie bij herhaling van het onderzoek vergelijkbaar zal zijn. Elk van de onderzochte factoren is relevant voor een ruimtelijke vertaling, en is om deze reden geschikt om de rol van stedenbouw (en architectuur) bij de totstandkoming van een thuisgevoel inzichtelijk te maken.

Het grootste deel van het onderzoek wordt gevormd door de beeldanalyse van twaalf maatgevende Street Views en luchtfoto’s per stad, die worden geanalyseerd aan de hand van de factoren uit de literatuur. Deze beelden zijn niet willekeurig gekozen, maar na een virtuele wandeling door de vooraf afgebakende stadsrandzone. Om deze reden geven de beelden een betrouwbaar beeld van de desbetreffende stadsrand.

In de beelden van Oost-Europa en Zuid-Azië is er duidelijk sprake van generieke kenmerken, die naar verwachting ook naar voren zullen komen wanneer er een nieuwe selectie steden wordt gekozen uit deze regio’s. In de Arabische landen liggende kenmerken tussen landen onderling verder uit elkaar, hier is dan ook een grotere

167 - The urban language of belonging

kans dat de onderzoeksresultaten bij herhaling meer zouden verschillen. Om dit zo veel mogelijk te beperken zijn keuzecriteria opgesteld voor de steden (voldoende Google Street View data én een inwonersaantal van tussen de 250.000 en 1.200.000 inwoners).

Door het literatuuronderzoek is het mogelijk om de ruimtelijke kenmerken uit de beeldanalyse op een juiste manier te waarderen, ongeacht of het ruimtelijk kenmerk zich voordoet vanuit persoonlijke overtuigingen of gedwongen politieke en/of economische omstandigheden.

Neem als voorbeeld de aanwezigheid van een openbare ruimte waar geen functie of zonering aan is toegekend. Dit kan een gevolg zijn van slechte overheidssturing en kan hierdoor gezien worden als een ruimtelijk verschijnsel dat bestaat door gedwongen politieke omstandigheden. Uit de literatuur van leefstijl & cultuur blijkt echter dat tijdelijke informele activiteiten, die gezien kunnen worden als vorm van zelfexpressie in de openbare ruimte, juist extra gefaciliteerd kunnen worden door de afwezigheid van (inflexibele) functietoekenning.

De afwezigheid van functietoekenning biedt ruimte aan een persoonlijke invulling van de openbare ruimte, welke gerelateerd is aan de mogelijkheid om persoonsgebonden routines uit te voeren en in verband staat met de factor personalisatie. Met deze kennis is het interessant om (het gebruik van) een openbare ruimte waar geen functie of zonering aan is toegekend mee te nemen in de beeldanalyse, ongeacht of dit verschijnsel gedwongen bestaat door slechte overheidssturing. Personalisatie komt in meerdere situaties sterker naar voren bij nalatige planologie vanuit de overheid, maar blijkt uit bronnen van grote waarde bij de totstandkoming van een thuisgevoel.

Naast het literatuuronderzoek heeft de regiobeschrijving geholpen bij een juiste beoordeling van de ruimtelijke kenmerken van de (inter)nationale regio’s. Veel woningen in internationale regio’s hebben bijvoorbeeld een introvert karakter waarbij sprake is van een sterke afbakening tussen privé en openbaar. Dit verschijnsel kan zich voordoen omdat er sprake is van een lage veiligheid en komt in dat geval niet voort uit een persoonlijke voorkeur. In de regiobeschrijving komt echter naar voren dat zowel in de Arabische landen als in Zuid-Azië veel inwoners gericht zijn op privacy en dat zij vaak in een groot huishouden wonen waarbij het leven zich voornamelijk binnen de muren van een woning of gemeenschap afspeelt. Vanuit deze kennis kan de reden van het bestaan van introverte woningen met een sterke afbakening tussen privé en openbaar niet met zekerheid verklaard worden, maar kan het toch interessant zijn om deze ruimtelijke kenmerken mee te nemen als kenmerken die zich mogelijk voordoen vanuit persoonlijke overtuigingen.

Betrouwbaarheid bij herhaling Het literatuuronderzoek is duidelijk afgebakend tot ruimtelijke factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. De kennis uit dit literatuuronderzoek is gebaseerd op meerdere wetenschappelijke bronnen, waardoor de inhoudelijke informatie bij herhaling van het onderzoek vergelijkbaar zal zijn.

De mogelijkheid om generaliseerbare conclusies te kunnen trekken voor elke regio is vergroot door een verkennende regio-inventarisatie uit te voeren. Veel landen binnen de regio’s hebben namelijk relevante generieke kenmerken, zoals het communistische verleden van Oost-Europa en de sociaal-culturele Islamitische waarden van de Arabische landen. Hierbij erkennen wij dat de landen binnen de gekozen regio’s ook op veel vlakken van elkaar verschillen en dat er regelmatig geen sprake is van één collectieve cultuur. Hierbij moet als disclaimer benoemd worden dat de regiobeschrijving een zeer algemene beschrijving is die niet in gaat op details.

De verschillen tussen diverse landen binnen één regio worden evengoed uitgelicht door de verzameling Street Views en luchtfoto’s te ordenen op stad en door in de regioconclusies ook verschillen binnen één regio te benoemen.

Op deze manier blijven regionale verschillen niet onderbelicht, maar wordt er desondanks met behulp van relevante maatschappelijke en cultuur gerelateerde informatie naar universele waarden gezocht. Het is gelukt om, ondanks soms grote verschillen tussen landen onderling, generieke kenmerken te vinden die naar verwachting te generaliseren zijn voor het overgrote deel van de regio

Generaliseren van conclusies De verwachting was dat er generaliseerbare conclusies getrokken konden worden over ruimtelijke kenmerken die bijdragen aan de totstandkoming van het thuisgevoel voor de verschillende regio’s. De factoren die bijdragen aan het bevorderen van het thuisgevoel gelden volgens de literatuur voor de mens in het algemeen en staan los van verschillen tussen doelgroepen. Tijdens de beeldanalyse is echter naar voren gekomen dat de invulling van deze factoren soms verschilt per regio en soms ook tussen landen binnen één regio. Dit kan komen door een unieke historie of unieke politieke/ economische situaties en kan ten kosten gaan van de generaliseerbaarheid van de resultaten.

Afbeelding 20: differentiatie op gebouwniveau in Tsjechië

The urban language of belonging - 168

2. Resultaten interpreteren

Bij de start van het onderzoek was de verwachting dat er met behulp van literatuuronderzoek concrete ruimtelijke kenmerken naar voren zouden komen die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel vanuit vakgebieden zoals omgevingspsychologie en interieur. Denk hierbij aan welke kleurtinten of afmetingen van straten mensen zich meer thuis laten voelen.

De literatuur bleek veel algemenere ruimtelijke kenmerken aan te reiken. In eerste instantie dienden onze verwachtingen dus gedeeltelijk aangepast te worden, maar ondanks dat de literatuur algemenere factoren aanreikte zijn dit wel universele factoren waarvan aangenomen kan worden dat zij gelden voor de mens in het algemeen. In de literatuur over thuis voelen wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen verschillende doelgroepen.

Vanwege het algemene karakter van de zes factoren was het in eerste instantie mogelijk om deze gedeeltelijk te interpreteren als een recept voor ‘de ideale stad’. Met behulp van de beeldanalyse van internationale migratieregio’s zijn de factoren echter opnieuw gelinkt aan de aanleiding van ons onderzoek, de aanhoudende migratie. Tijdens dit proces bleken de algemene factoren erg geschikt om op zoek te gaan naar een specifiekere invulling en zijn we aan de hand van de internationale regio’s uiteindelijk tot unieke conclusies gekomen die niet meer te interpreteren zijn als een standaard recept voor ‘de ideale stad’.

Bij de start van het onderzoek was het initiële uitgangspunt om ons niet te richten op specifieke regio’s om juist de huidige categorisering van migrantengroepen te doorbreken. De keuze om ons toch te richten op ruimtelijke kenmerken van drie specifieke internationale regio’s heeft ons echter geholpen de invulling van de zes factoren verder te specificeren. Uiteindelijk zijn we alsnog dichtbij ons initiële uitgangspunt gebleven door binnen deze regio’s geen verdere categorisering van doelgroepen te hanteren.

169 - The urban language of belonging

Afbeelding 21: toe-eigening door een winkel in India

Bij aanvang van de beeldanalyse hadden wij als verwachting dat het eenvoudig haalbaar zou zijn om concrete (culturele) waarden in kaart te brengen aan de hand van ruimtelijke kenmerken.

Uiteindelijk bleek dit lastiger dan verwacht, met name omdat de vormgeving van de gebouwde omgeving sterk gekleurd is door de mate van overheidssturing en er daarnaast binnen één regio verschillen te zien zijn. Desondanks is het gelukt om algemene behoeften te definiëren, zoals de persoonlijke maakbaarheid van je woonomgeving, waarvan de invulling soms per regio, per land of zelfs per persoon varieert. Deze uitkomst van algemene behoeften heeft geleid tot een Conceptenwijzer als ontwerpinstrument, waarmee je op verschillende manieren kan sturen op thuisgevoel, in plaats een product met concrete ontwerpingrepen waarvan één optie de juiste is.

De manier waarop bij dit ontwerpinstrument de mogelijkheid wordt gegeven om op verschillende manieren ruimte te geven aan verschillende behoeften staat uiteindelijk erg dichtbij ons doel om op zoek te gaan naar nieuwe ontwerpuitgangspunten die kunnen bijdragen aan het bevorderen van het thuisgevoel in de stadsrand van Nederland. Het grotere doel: het in kaart brengen hoe er in de bebouwde omgeving ingespeeld kan worden op het thuisgevoel aan de hand van ruimtelijke kenmerken van de vier (inter) nationale regio’s is hiermee behaald. Het proces om dit doel te behalen is echter aangepast aan de hand van de verkregen inzichten, zoals hierboven is beschreven.

Bij de Conceptenwijzer kan als kanttekening genoemd worden dat het mogelijkerwijs niet in alle gevallen gewenst is om volledige vrijheid in vormgeving te geven. In de huidige Nederlandse bouwwereld is particulier opdrachtgeverschap namelijk een relatief tijdrovend en kostbaar proces, waardoor het niet altijd als een aantrekkelijke optie wordt gezien en soms eerder als een last. Wanneer je iemand desondanks de verantwoordelijkheid geeft om het ontwerp van een woning of een deel van de inrichting van de openbare ruimte op zich te nemen kan dit in sommige gevallen het bevorderen van het thuisgevoel teniet doen en ten koste gaan van de esthetische kwaliteit. Om deze reden is het van groot belang dat bij het aanbieden van vrijheid in vormgeving gekeken wordt naar hoe de drempel voor particulier opdrachtgeverschap verder verlaagd kan worden zodat het proces toegankelijker wordt. Naast een mogelijke versoepeling van maatregelen kan er in dit geval gekozen worden voor gedeeltelijke vrijheid in vormgeving waarbij bijvoorbeeld op gebouwniveau een diverse selectie aan standaardopties wordt aangereikt.

De vraag over in wiens handen de keuze voor de mate van vrijheid in vormgeving ligt vormt een interessante maar gevoelige discussie. In theorie zou deze keuze van bovenaf kunnen worden bepaald en afgestemd worden op de achtergrond van de doelgroep van het project. Deze situatie zou echter in onze ogen in strijd zijn met onze visie op inclusiviteit, omdat op deze manier van sommige doelgroepen de kans tot maakbaarheid van je eigen woonomgeving wordt afgenomen. In onze ogen zou deze keuze daarom meer bij de particulier moeten worden gelegd.

Tot slot is het noemenswaardig dat de Conceptenwijzer in theorie ook gebruikt zou kunnen worden als ontwerpinstrument bij locaties buiten de stadsrand, indien deze locaties vergelijkbare ruimtelijke kenmerken vertonen. Denk hierbij aan (delen van) buitensteden zoals Almere.

3. Beperkingen

Thuis voelen is een complex en veelomvattend begrip. Wanneer er voldaan wordt aan het overgrote deel van de factoren die volgens ons onderzoek bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel, biedt dit geen zekerheid dat elk persoon zich daadwerkelijk volledig thuis zal voelen in zijn buurt.

Tijdens het verkennend literatuuronderzoek zijn ook enkele andere factoren naar voren gekomen die bijdragen aan een thuisgevoel, zoals stabiliteit en economische verbondenheid. Deze zijn echter in beperkte mate relevant voor een ruimtelijke vertaling en zijn daarom niet meegenomen in het onderzoek. Daarbij zijn factoren die bijdragen aan een thuisgevoel die persoon-specifiek zijn en niet gekoppeld zijn aan een ruimtelijke invulling buiten beschouwing gelaten. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een persoon zich nooit helemaal thuis zal voelen wanneer deze persoon geen succes heeft behaald in zijn carrière of niet in contact kan zijn met een naast familielid.

Dit betekent niet dat de methodologie onvolledig heeft gefunctioneerd of dat de onderzoeksvraag onvoldoende beantwoord is. Wij hadden bij het uitvoeren van dit onderzoek een duidelijk doel voor ogen, dat juist gericht is op het inzichtelijk maken van de ruimtelijke rol van stedenbouw (en architectuur) in dit proces van je thuis voelen.

Deze afbakening wordt ook bij aanvang van het onderzoek duidelijk genoemd.

Het is een bewuste keuze geweest om geen onderscheid te maken tussen doelgroepen en type migranten. Deze keuze is gebaseerd op de sterke ambitie om op zoek te gaan naar generieke kenmerken die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel. In veel onderzoeken wordt er uitgegaan van een strikte categorisering waarbij bepaalde groepen altijd in een vast hokje worden geplaatst. Geïnspireerd door het boek van Crimson (2019), waarin gepleit wordt voor de benadering van migranten als geheel, hebben wij een subtiele categorisering aangehouden door ons te richten op drie grote internationale regio’s. Wij hebben bewust gekozen om binnen

The urban language of belonging - 170

deze regio’s verder geen onderscheid te maken op leeftijd, opleidingsniveau of welvaart. Wij geloven er sterk in dat de mens algemene persoonlijke behoeften heeft die onder te verdelen zijn in enkele hoofdcategorieën. Deze aanname wordt bevestigd door literatuur waarin ook uit wordt gegaan van factoren die gelden voor de mens in het algemeen.

Bovendien was het met de beschikbare tijd en middelen niet haalbaar geweest om ons op deze internationale regio’s te richten als wel uit was gegaan van onderscheid op leeftijd, opleidingsniveau of welvaart. Wanneer je de focus zo sterk legt op de persoonlijke behoeften van een specifieke doelgroep groeit het belang van het uitvoeren van interviews. Wanneer deze mogelijkheid er niet is, kan er een beeldanalyse uitgevoerd worden van de huidige woonlocatie van één specifieke doelgroep. Het is hierbij echter lastig om te bepalen wat de precieze woonlocaties zijn van deze doelgroep, met name in internationale regio’s waarbij er vanuit de overheid weinig publieke demografische informatie beschikbaar is.

Daarbij is het mogelijk dat de onderzoeklsocatie een agrarisch of perifeer gebied is, waarvan de ruimtelijke kenmerken moeilijk kunnen worden geprojecteerd op de Nederlandse stadsrand.

Bij het uitvoeren van de beeldanalyse van de internationale regio’s is er gebruik gemaakt van Street Views en luchtfoto’s van Google Maps.

Hierbij kan opgemerkt worden dat dit een analysemethode is die enkel gericht is op foto’s en waarbij je maar in beperkte mate een beeld krijgt van de situatie in een land. Digitale beelden zijn enkel een momentopname waarbij het niet altijd duidelijk is hoe een ruimte op verschillende momenten van de dag wordt gebruikt. Dit is dan ook de reden dat enkele ruimtelijke kenmerken uit de Ingrediëntenlijst niet naar voren zijn gekomen in de beeldanalyse. Neem als voorbeeld uitingen op straat, zoals parades en demonstraties, of het toe-eigenen van openbaar gebied door gebruik, waarbij één momentopname van een locatie niet dekkend genoeg is.

171 - The urban language of belonging

Daarbij is het beeldmateriaal van Google Street View soms in bepaalde steden of delen van een stad in beperkte mate beschikbaar. Om de situatie volledig in kaart te kunnen brengen was het nuttig geweest om op alle locaties veldonderzoek uit te kunnen voeren en/of gebruik te kunnen maken van interviews of enquêtes. Deze analysemethoden waren helaas niet haalbaar gegeven de tijd en middelen die beschikbaar waren voor dit onderzoek.

Naar onze mening is het goed gelukt om aan de hand van de routevisualisaties, ontwerpers een duidelijk beeld te geven van hoe de Conceptenwijzer uiteindelijk naar een ontwerp vertaald kan worden. Hierbij zijn concepten uit de matrix geconcretiseerd aan de hand van specifiekere uitwerkingen zoals het hanteren van leasegevels bij het bieden van keuzeopties in de vormgeving van je woning of het toepassen van een raster bij het bieden van keuzevrijheid in kavelgrootte.

Het enige schaalniveau dat minimaal vertegenwoordigd is in de routevisualisaties is het schaalniveau netwerk. Dit schaalniveau is in beperkte mate relevant voor een fictieve uitwerking en zou concreter uitgewerkt kunnen worden wanneer er sprake is van een specifieke projectlocatie. Wel wordt het schaalniveau opgenomen in de beschrijving om een beeld te vormen van het mogelijke netwerk.

Bij de routevisualisaties dient opgemerkt te worden dat het gaat om een suggestie van een mogelijke uitwerking van een route. Het is mogelijk dat dezelfde route gevolgd wordt, maar dat het uiteindelijke ontwerp er geheel anders uitziet, doordat de ontwerper de concepten vertaald naar andere ontwerpingrepen. Daarnaast is het niet mogelijk om de uitkomst van ‘het bieden van vrijheid’ te voorspellen en kan daardoor de uitkomst van de rechterzijde van de Conceptenwijzer in beperkte mate ontworpen worden.

4. Implicaties

Ontwerpbureaus of ontwerpteams van gemeenten kunnen dit onderzoek gebruiken om een nieuwe kijk te ontwikkelen op de huidige rigide planningstraditie van de Nederlandse stadsrand.

Hierbij kunnen de ontwerpers geïnspireerd worden om bij toekomstige projecten op diverse manieren te sturen op een thuisgevoel en hierbij de focus te leggen op inclusiviteit. Het onderzoek kan van waarde zijn voor de praktijk om te kunnen anticiperen op de ontwikkelingen van deze tijd, waarbij landelijke grenzen steeds meer vervagen en het belangrijk is dat de gebouwde omgeving ruimte biedt aan verschillende behoeften van verschillende mensen.

5. Vervolgonderzoek

Bij de beeldanalyse is naar voren gekomen dat er binnen de drie onderzochte internationale regio’s verschillen aanwezig zijn tussen landen onderling, waarvan de verschillen het grootst zijn bij de Arabische landen. Bij vervolgonderzoek kan het onderzoek opnieuw uitgevoerd worden voor kleinere of strenger ingekaderde regio’s.

Hierbij kan er vooraf een verdiepend onderzoek uitgevoerd worden, zodat de indeling van de regio’s gebaseerd kan worden op uitgebreide achtergrondkennis over de regio’s. Wanneer de onderlinge verschillen binnen een regio op deze manier beperkt worden door overeenkomende kenmerken in de sociaal-culturele waarden en de historische en/of politieke situatie, kan het makkelijker zijn om binnen regio’s generieke ruimtelijke kenmerken te identificeren en om regio’s onderling te kunnen vergelijken.

Als tweede suggestie kan bij vervolgonderzoek de focus worden gelegd op één specifieke doelgroep.

Eén van de mogelijk te kiezen doelgroepen is bijvoorbeeld een werkende hoogopgeleide die verwacht dat hij/zij in de nabije toekomst werkzaam zal zijn als expat (in Nederland). De keuze kan gemaakt worden om deze doelgroep in één specifieke regio te analyseren, maar om een breder beeld te creëren van de toekomstige stadsrandbewoner zou het interessant zijn om deze doelgroep in verschillende internationale regio’s te onderzoeken.

Hierbij kan de literatuur over de factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel als basis worden gebruikt. Als onderzoeksmethode kan er, indien de juiste tijd en middelen hiervoor beschikbaar zijn, gekozen worden voor een combinatie van interviews/ enquêtes en veldonderzoek. Aan de hand van de literatuur kunnen er enquêtes opgesteld worden waarin verschillende ruimtelijke kenmerken worden uiteengezet die elk passen bij de gevonden kennis over de zes factoren. Aan de hand van deze enquêtes kan in kaart worden gebracht wat de wensen van deze persoon zijn voor zijn/ haar woonomgeving en aan de hand van welke ruimtelijke kenmerken de omgeving zou inspelen op zijn/haar thuisgevoel. Een onderzoeksmethode die hierbij kan helpen is veldonderzoek, dat gebruikt kan worden om de ruimtelijke kenmerken (die bijdragen aan een thuisgevoel) van de woongebieden van de desbetreffende doelgroep te analyseren.

“ Het onderzoek kan van waarde zijn voor de praktijk om te kunnen anticiperen op de ontwikkelingen van deze tijd, waarbij landelijke grenzen steeds meer vervagen en het belangrijk is dat de gebouwde omgeving ruimte biedt aan verschillende behoeften van verschillende mensen.”

The urban language of belonging - 172

9

AANBEVELIN Je thuis voelen in je woonomgeving is van belang om je te kunnen verbinden met een plek en de mensen die daar wonen, waardoor je meer (emotioneel) zal investeren in een plek. Wanneer bewoners zich niet thuis voelen kan dit negatieve gevolgen hebben voor de sociale cohesie en sociale controle en kan er een proces van vervreemding en isolement in gang worden gezet (Kleinmans & Bolt, 2010). Daarnaast kan het resulteren in (psychische) gezondheidsklachten en verhoogde spanningen rondom politieke overtuigingen en religie.

Naar verwachting zal de bevolkingssamenstelling van de Nederlandse stadsrand sterk veranderen door de aanhoudende migratie, en zal de omvang van het vraagstuk rondom het waarborgen van een thuisgevoel in de stadsrand steeds verder groeien. Uit het onderzoek is gebleken dat de Nederlandse stadsrand wordt gekenmerkt door rigide uniforme ontwerpen, die in beperkte mate ruimte bieden aan factoren die in internationale regio’s juist sterk vertegenwoordigd worden. Er is geconstateerd dat de Nederlandse stadsrand op sommige vlakken hierin kan leren van de internationale regio’s, zodat er in de Nederlandse stadsrand op meer schaalniveaus wordt ingespeeld op verschillende factoren die bijdragen aan de totstandkoming van een thuisgevoel.

“Inspiratie halen uit internationale regio’s, waar de openbare ruimte regelmatig gevormd wordt door persoonlijke behoeften, experiment en gebruik.“

173 - The urban language of belonging

Ontwerpbureaus of ontwerpteams van gemeenten kunnen in de Nederlandse stadsrand meer ruimte bieden aan factoren zoals personalisatie en leefstijl & cultuur door meer persoonlijke invulling toe te laten in de gebouwde omgeving. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van vrije keuze in kavelgrootte, kavelindeling en de vormgeving van woningen of door het toestaan van bedrijvigheid aan huis. Dit zijn allen ruimtelijke kenmerken die veelvoudig voorkomen in de internationale regio’s, en bepalend zijn in de vorming van een thuisgevoel op het kleinste schaalniveau: het dichtst bij huis. Wij moedigen ontwerpers hierbij aan om de strenge functietoekenning in de openbare ruimte gedeeltelijk los te laten en hierbij inspiratie te halen uit internationale regio’s, waar de openbare ruimte regelmatig gevormd wordt door persoonlijke behoeften, experiment en gebruik.

NGEN Hierbij wordt geadviseerd om de bestaande kwaliteiten van de Nederlandse stadsrand niet uit het oog te verliezen. Uit het onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat het planmatige karakter van de Nederlandse stadsrand tot gevolg heeft dat stedelijke ruimten overzichtelijk zijn, dat sterke zonering zorgt voor leesbare ruimten en dat er veel aandacht wordt geboden aan stationaire voorzieningen.

De Ingrediëntenlijst, Conceptenwijzer en inspiratiepagina’s bieden ontwerpers handvaten om vanuit verschillende uitgangspunten te ontwerpen met een visie op het thuisgevoel. De Conceptenwijzer kan helpen om de juiste routes af te leggen die op verschillende schaalniveaus inspelen op de factoren. De ontwerper zal verder moeten gaan met het combineren van concepten waarbij (gedeeltelijk) wordt afgeweken van de rigide uniformiteit van de huidige stadsrand.

Hierbij is het van belang dat er gezocht wordt naar vernieuwende combinaties die slim om gaan met de mogelijke frictie tussen enkele factoren. De routevisualisaties uit dit onderzoek tonen hier verschillende voorbeelduitwerkingen van. Het is bijvoorbeeld waardevol om meer ruimte te bieden in vormgeving op gebouwniveau en hierbij te zoeken naar een concept waarbij tegelijkertijd onderscheid in districten gewaarborgd blijft, zoals door middel van leasegevels of een thema in bestratingsmateriaal. Het is daarnaast mogelijk om het realiseren van stationaire voorzieningen te combineren met ruimten die worden gevormd door gebruik, door bijvoorbeeld uit te gaan van een concept waar ruimte wordt geboden aan buurtinitiatieven.

Deze concepten kunnen toegepast worden in de ontwikkeling van uitbereidingslocaties of bij transformatieopgaven in de bestaande stadsrand. Bij uitbereidingslocaties kan er een integrale visie ontwikkeld worden met de kennis en inzichten van dit onderzoek, waarbij op diverse schaalniveaus ontworpen wordt vanuit een visie op het thuisgevoel.

Bij transformatieopgaven zal het grootste gedeelte van het netwerk al vast liggen.

Desondanks kan aan de hand van losse ontwerpingrepen ingespeeld worden op een thuisgevoel, bijvoorbeeld door het toevoegen van herkenningspunten of het toestaan van bedrijvigheid aan huis. Het wordt van grote waarde geacht dat ontwerpers bij toekomstige projecten doelgericht ontwerpen vanuit een visie op het thuisgevoel, waarbij de gebouwde omgeving van de Nederlandse stadsrand meer ruimte biedt aan meerdere factoren die inspelen op de behoeften van verschillende mensen.

The urban language of belonging - 174

8

BIBLIOGRAFIE Dit onderzoek wordt gevormd door 384 Street Views en 384 luchtfoto’s van Google (sd).

De rest van de foto’s komen uit persoonlijke collecties van vrienden en familie. De prachtige foto’s uit India komen van Marcel van Balken. Astrid Jansen heeft kleurrijke foto’s uit Marokko aangeleverd. De foto’s uit Oost-Europa zijn gemaakt door Nick van Balken en komen gedeeltelijk ook uit onze eigen collectie. De foto’s kleuren het literatuuronderzoek aan de hand van persoonlijke ervaringen.

Arthur, P., & Passini, R. (1992). Wayfinding: people, signs, and architecture. New York. Opgehaald van https://trid.trb.org/view/367500 Bosman, M. (sd). Vrije zelfexpressie . Opgehaald van Natureza.nl: https://www.natureza.nl/ vrije-zelf-expressieBureau KM. (2016). Handboek Mens & Openbare ruimte, prettige plekken. Zwolle: Acquire Publishing bv.

Centraal Bureau voor de Statistiek. (2018).

Jaarrapport Integratie 2018. Den Haag. Opgehaald van https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2018/47/jaarrapport-integratie-2018 Centraal Bureau voor de Statistiek. (2020). Hoeveel immigranten komen naar Nederland? Opgeroepen op Februari 10, 2020, van CBS.nl: https:// www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-asiel-migratie-en-integratie/hoeveel-immigranten-komen-naar-nederlandCrimson Historians & Urbanists. (2019). In City of Comings and Goings. Rotterdam: nai010 publishers.

Chatterji, T., & Roy, S. (2018, Mei 29). How Indian Cities are Squeezing the People out of Public Spaces. Opgehaald van The Wire: https://thewire.in/ urban/how-indian-cities-are-squeezing-the-people-out-of-public-spaces Cullen, G. (1961). The Concise Townscape. New York: The Architectural Press.

175 - The urban language of belonging

De handschutter, L. (sd). Zelfexpressie: sleutel tot een gelukkig leven. Opgehaald van Kiesvoorgeluk. nl: http://www.kiesvoorgeluk.com/zelfexpressie-sleutel-tot-een-gelukkig-leven/ De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. (sd).

Opgeroepen op Maart 20, 2020, van cultureel erfgoed: https://www.cultureelerfgoed.nl/ Duydendak, J. W.(2008). Op zoek naar een nieuw thuis. Topsteden-Topsissues, 11-15.

Duyvendak, J. W. (2009). Thuisvoelen. Sociologie, 257-260.

Faludi, A. (1993). Dutch Strategic Planning in International Perspective. Amsterdam : Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences .

Florida, R. (2019). The Rise of The Creative Class.

Basic Books.

Gapihan, A. (2017, Augustus 2). Why enhancing public urban spaces matters for Karachi, Pakistan.

Opgeroepen op April 14, 2020, van Worldbank Blogs: https://blogs.worldbank.org/sustainablecities/why-enhancing-public-urban-spaces-matters-karachi Gärling, T., Böök, A., & Lindberg , E. (1986, Februari). Spatial orientation and wayfinding in the designed environment: a conceptual analysis and some suggestions for postoccupancy evaluation.

Journal of Architectural and Planning Research(Vol. 3, No. 1), pp. 55-64. Opgehaald van https:// www.jstor.org/stable/pdf/43028787.pdf?seq=1 Gehl, J. (2010). Cities For People. Kopenhagen: Island Press. doi:9781597265737 Google. (sd). [Google Maps Street Views en luchtfoto’s]. Geraadpleegd tussen 4 maart 2020 en 30 mei 2020, van https://www.google.com/maps Habitat III Secertariat. (2017). Habitat III Regional Report - Arab Region. United Nations. Opgehaald van http://habitat3.org/wp-content/uploads/ Habitat-III-Regional-Report-Arab-Region.pdf Hannema, K. (2013). Handboek voor Hedendaagse Hofjes. Den Haag.

Hirt, S. (2015). The Post-public City: Experi-

ences from Post-socialist Europe. Opgehaald van https://pdfs.semanticscholar.org/97bf/ e46a0571b1179d1b32ea4c96a7689ad79206. pdf Huygen, J. (2018, oktober 24). De lokale stadsbewoner als creatieve en culturele bron voor stadspromotie. Opgehaald van cultuurmarketing. nl: https://www.cultuurmarketing.nl/de-lokale-stadsbewoner-als-creatieve-en-culturele-bron-voor-stadspromotie/#.Xm9SBKhKhPY Kiet, A. (2011). Arab culture and urban form. Focus, 36-45.

Kleinmans, R. J., & Bolt, G. (2010). Vertrouwen houden in de buurt: Verval, opleving en collectieve zelfredzaamheid in stadsbuurten. Onderzoeksinstituut OTB / Universiteit Utrecht / Nicis Institute.

Opgehaald van https://repository.tudelft.nl/islandora/object/uuid%3A4d3a21ec-7e2f-46b68695-924a2ceee98a Koelemaij, J., Wind, B., Bodde, M., & Van Lieshout, V. (2015). Bestaat de post-socialistische stad?

Agora Magazine. Opgehaald van https://www. researchgate.net/publication/307807850_Bestaat_de_post-socialistische_stad Kremer, M., Parys, A., & Verplanke, L. (2019). Alledaagse attentheid in een superdiverse wijk. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Opgehaald van https://www.moniquekremer.nl/publicatie/ alledaagse-attendheid-in-een-superdiverse-wijk/ Loopman, M., & Leclercq, E. (2011). Plannen voor mensen. Garant-uitgevers N.V. Lynch, K. (1960). The image of the city. (Vol. 11).

Opgehaald van http://www.miguelangelmartinez.net/IMG/pdf/1960_Kevin_Lynch_The_Image_of_The_City_book.pdf Nady, R. (sd). What Makes Public Places ‘’Ours’’?

Opgeroepen op Februari 26, 2020, van ARCH20. com: https://www.arch2o.com/instilling-sense-ownership-public-places/#top_ankor Nandan, Y., & Eames, E. (1980). Typology and Analysis of the Asian-Indian Family. New York: Praeger.

Office of the deputy chief of staff for intelligence The urban language of belonging - 176

US army training and doctrine command. (2006, Januari). Arab cultural awareness: 58 factsheets.

O’Neill, J. M. (1991). Effects of signage and floor plan configuration on wayfinding accuracy.

Environment and Behavior(23(5)), pp. 553-574.

Opgehaald van https://journals.sagepub.com/ doi/10.1177/0013916591235002 Pew Research Centre. (2016). Religious Belief and National Belonging in Central and Eastern Europe.

Washington: Pew Research Centre. Opgehaald van https://www.pewforum.org/2017/05/10/ religious-belief-and-national-belonging-in-central-and-eastern-europe/ Planbureau voor de Leefomgeving. (2011). De veranderende positie van de nationale ruimtelijke ordening in Nederland. Planbureau voor de Leefomgeving. Opgehaald van https://www.pbl.nl/ publicaties/de-veranderende-positie-van-de-nationale-ruimtelijke-ordening-in-nederland Projects for Public Spaces. (2018, maart 9).

Make It Your Own: Improvisation in public space.

Opgeroepen op maart 2020, van Projects for Public Spaces: https://www.pps.org/article/make-it-your-own-improvisation-in-public-space Rademaker, L. (2007). Schets van de Nederlandse samenleving. Boom Lemma Uitgevers. doi:EAN: 9789047300311 Rybczynski, W. (1987). Home: A Short History of an Idea. Penguin Books.

Sasidharan, P., & Prosperi, D. C. (2012). Dichotomy of Urban Public Spaces. CEPT University.

Opgehaald van http://www.isocarp.net/Data/ case_studies/2208.pdf Saunders, D. (2011). Arrival City. Conestone / Cornestone Ras. Schmeets, H. (2018). Wie is religieus, en wie niet?

CBS. Schwanitz, K. (2017). Family living arrangements

in young adulthood. Groningen: University of Groningen. Opgehaald van https://www.rug.nl/ research/portal/files/41911181/Nederlandse_samenvatting.pdf Schwartz, E. (2013). Nieuwe Generaties & Nieuwe Steden - thuisvoelen in Haarlemmermeer. Utrecht: Universiteit Utrecht.

Sixsmith, J. (1986). The meaning of home: an exploratory study of environmental experience.

Journal of Environmental Psychology, 281-298.

Opgehaald van https://www.sciencedirect.com/ science/article/abs/pii/S0272494486800020 Stipo. (2016). The City at Eye Level . Delft: Eburon Academic Publishers.

Stock, F. (2014). Speaking of home. University of Groningen. Opgehaald van https://www.rug.nl/ research/portal/files/13479800/Complete_dissertation.pdf Suri, S. N. (2016). Making Indian Cities Liveable: the Challanges of India’s Urban Transformation. the international Society of City and Regional Planners. Opgehaald van https://isocarp.org/app/ uploads/2014/05/Review_07_Specimen_Chapter_1.pdf Taubenböck, H. (2019). Patterns of Eastern European urbanisation in the mirror of Western trends – Convergent, unique or hybrid? Duitsland: Sage Journals. Opgehaald van https://journals.sagepub.com/doi/ full/10.1177/2399808319846902 Terkenli, T. S. (2020). Home as a Region. Taylor & Francis, Ltd. Opgehaald van https://www.jstor. org/stable/215276 Thuismakers Collectief. (sd). Over Thuismakers Collectief. Opgeroepen op Februari 25, 2020, van Thuismakers Collectief: https://thuismakerscollectief.nl/over-thuismakers-collectief/ The United Nations Development Programme.

(2019). Human Development Report. New York.

Tolk- en Vertaalcentrum Nederland. (sd). Een kijkje

177 - The urban language of belonging

in de Arabische cultuur. Opgeroepen op April 13, 2020, van Tolk- en Vertaalcentrum Nederland: https://www.tvcn.nl/blogs/een-kijkje-in-de-arabische-cultuur/ Treffers, A., Nio, I., & Suurenbroek, F. (2018). Mijn Straat: een onderzoek naar de toe-eigening van de woonstraat in Amsterdam Nieuw-West. Amsteram: HvA Publicaties.

Van Der Graaf, P., & Duyvendak, J. W. (2009).

Thuis voelen in de buurt: een opgave voor stedelijke vernieuwing. Amsterdam: Amsterdam University Press. Opgehaald van http://oapen.org/search?identifier=339998 Van Der Ham, S. (2013). Thuisgevoel gedeeld. In Handboek voor Hedendaagse Hofjes (pp. 72101). Den Haag: Deltahage. doi:978-90-8073860-7 Van Der Ham, S. (2016). Hybrid Zones Make Streets Personal. In H. Krasenberg, J. Laven, M. Glaser, & M. van ‘t Hoff, The City At Eye Level (pp.

142-147). Delft: Eburon.

2020, van Het Vrije Ruimte Akkoord: http://www. vrijplaatsen.nu/ Weisman, J. (1981). Evaluating architectural legibility way-finding in the built environment.

Environment and Behavior(13(2)), pp. 189-204.

Opgehaald van https://journals.sagepub.com/ doi/10.1177/0013916581132004 World Economic Forum. (2019). The Global Competitiveness Report. Cologny. doi:ISBN-13: 978-2-940631-02-5 Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. (2007). Identificatie met Nederland. Den Haag: Amsterdam University Press. Opgehaald van https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2007/09/24/identificatie-met-nederland Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

(2018). De nieuwe verscheidenheid, toenemende diversiteit naar herkomst in Nederland. Den Haag.

Opgehaald van https://www.wrr.nl/publicaties/ verkenningen/2018/05/29/de-nieuwe-verscheidenheid

Vank, S. P. (2014). Public Space and Life in an Indian City. Michigan: University of Michigan.

Opgehaald van https://deepblue.lib.umich.edu/ handle/2027.42/108825?show=full Véliz, C. (2018). In the Privacy of Our Streets. London, Routledge: University of Oxford. Opgehaald van https://philpapers.org/archive/VLIITP.pdf Visser, W. (2016, September 16). Europa en de culturele dimensies van Hofstede: onttovering van een ideaal? Opgehaald van PSYblog.nl: https:// www.psyblog.nl/2016/09/16/europa-culturele-dimensies-hofstede-nationalisme/ Vluchtelingenwerk Nederland. (sd). Cijfers over vluchtelingen: Nederlan, Europa & wereldwijd.

Opgeroepen op April 5, 2020, van vluchtelingenwerk.nl: https://www.vluchtelingenwerk.nl/feiten-cijfers/cijfers-over-vluchtelingen-nederland-europa-wereldwijd Vreke, J., Salverda, I., & Langers, F. (2010). Niet bij rood alleen: buurtgroen en soiale cohesie. Wageningen: Alterra. doi:BO-01-005-508 Vrijplaatsen.nu. (2019). Opgeroepen op Maart 12, The urban language of belonging - 178