-1-
-2-
PORTADA……………………………………………………………..1 AURKIBIDEA…………………………………………………………2 EKOSISTEMAK……………………………………………………….3 ZER DIRA EKOSISTEMAK?................................................................4 BIZITZAREN FUNTZIOAK…………………………………………..5 BIZIDUNEN SAILKAPENA………………………………………….6 ZELULATIK ORGANISMORA………………………………………7 BIZIDUNAK…………………………………………………………...8 ESPRZIE BEREKO BIZIDUNEN ARTEKO HARREMANAK……..9 ESPEZIE DESBERDINETAKO BIZIDUNEN ARTEKO HARREMANAK………10 ELIKA-KATEA………………………………………………………11 ELIKA-KATEAREN MAILA TROFIKOA………………………….12 ONDDOAK…………………………………………………………....13 LANDAREAK…………………………………………………………14 LANDAREEN SAILKAPENA………………………………………...15 LORERIK GABEKO LANDAREAK…………………………………..16 LANDARE LOREDUNAK……………………………………………..17 ANIMALIEN SAILKAPENA…………………………………………..18 BIBLIOGRAFIA…………………………………………………………19
-3-
URETAKOA:ITSASOA
LEHORREKOA:BASAMORTUA
-4-
Toki bateko eta ingurun horretan bizi diren bizidun eta bizigabe sistema da.
BASOA
EIFFEL DORREA PARISEN
-5-
HIRU FUNTZIO DAUDE: Elikadura:Mantenugaiak lortzeko behar den funtzioa da.
Harremana:Bizidunak zaintzeko eta koordinatzeko taldean joanez behar den funtzioa da.
Ugalketa:Gure espeziea ez galtzeko balio duen funtzioa da.
-6Bizidunak zelulabakarrak (cĂŠlula bakarrez osatutakoak)edo zelulanitzak(hainbat cĂŠlulas osatutakoak)izan daitezke. Zelulabakarrak: Paramezioa.Zelula bakarrez osatutako bizidunak berak bete behar ditu funtzio guztiak.
Bizidun zelulanitzak:jirafa, onddoak, landareak.Zelulabakarrak:Moneroak, protoktistoak.
animaliak
eta
-7-
Bizidun zelulanitzetan, zelula bete behar duten funtzioaren
guztiak ez dira berdinak, eta, arabera, ehunetan elkartzen dira.
Ehunak ere beren artean elkartzen dira, eta organoak osatzen dituzte; organoak ere elkartu egiten dira, eta aparatuak osatzen dituzte. Aparato bateko organo guztiak elkarlanean aritzen dira bizitzarako nahitaezkoa den funtzioren bat betetzen;digestiofuntzioa betetzen, adibidez. Azkenik bizitzarako beharrezko diren funtzioak elkarlanean betetzen gai diren elementu guztien multzoa dago:organismoa.
-8-
MONEROAK PROTOKTISTOAK
ONDDOAK LANDAREAK ANIMALIAK
GREGARISMOA Hainbat bizidun taldetan bizi dira, ugaltzeko eta espeziea ez galtzeko.
-9-
Sexu desberdineko gizakiek elkartzen direnean eta umeren bat izaten dutenean, familia bat osatzen dute eta normalean a reta eme bikote batek ume bat edo bi izaten dute.Ar bat eta eme bat elkartzen direnean kastorrek bezala egiten dute.
SOZIETATEAK Talde bateko kideen artean funtzioak argi eta garbi banatuta daudenean.Adibidez: erleak, inurriak eta termitak.
Hainbat animali beste animali batzutaz elikatzen dira eta horrela ez dute sailtazunez elikatzeko.Animaliak elkarren arteko lehian oinarrituak dira askotan eta espezie orietako bat kaltetuta ateratzen da harreman horretatik.
Komentalismoa
- 10 -
Baina bi espezieren arteko harremanak ez dira beti bietako baten kalterako izaten.Erromeroa marrazoari edo antzeko animal bati itsasten da bentosa baten oriez eta animali oriek bentosako hondakinez elikatzen dira..
Mutualismoa Lankidetzan oinarritutako harremanak ere eratzen dira especie desberdinetako kideen artean.Inori kalte egiten dion harremana da. Landareak ernaltzen dira eta intsektuek landareen polena artzen dute elikatzeko loreetatik.
Elkartutako bi espezieen arteko harremana estua eta iraunkorra denean, mutualismoa hori da.
LANDAREAK BELARJALEAK
HARAGIJALEAK DESKOMPOSATZAILEAK
- 11 -
Landareak izan ezik, beste bizidun guztiok beste animalitaz elikatzen gara eta harreman garrantzitsuena Elikadura-harremana da.Adibidez:Belarjaleak, haragijaleak jaten dituzte eta haragijaleak, deskomposatzaileak jaten dituzte.
- 12 Ekoizleak:Elika-katearen oinarrizko mailetan daude.Bizi egiten dira lurreko gatz mineraletaz eta eguzkiko izpiengatik.Beren Kabuz lortzen dute mantenugaiak.Adibidez:belarra eta landareak.
BELARJALEAK:Belarrez eta landarez elikatzen dira.
HARAGIJALEAK:Belarjaleen bidez elikatzen dira.
HARAGIJALEAK:Hauek berdin deitzen dira, baina, haragia jaten dute.
DESKONPOSATZAILEAK:Bizidunen deskonposizioan laguntzen dute eta deskonposatutako materia horretaz elikatzen dira.
- 13 -
Perretxikoak, onddo pozointsuak, izuna, ugerrak‌ onddoak dira. Onddoek izaki bizidunen bost taldeetako bat osatzen dute. Materia organikoen deskonposatzaile nagusiak dira eta, beraz, ekosistemako garantĂs handiko elementua. EZ DIRA LANDAREAK DAUKATE ONERAK ETA KALTEAK
FOTOSINTESIA Argiaren bidez eratzen dira. Karbohidratoak, lortzeko prozesua egiten dute ingurumenetik jasotako mantenugaiak ez-organikoak eraldatuz. Klorofila argiaren izpiak xurgatzen ditu eta energia kimiko bilakatzen du, erreakzio batzuen bidez. Airearen karbono dioxidoa xurgatzen dute eta erreakzio kimiko baten bidez eraldatu egiten dira.
- 14 -
IRAIZKETA Anasketaren eta fotosintearen hondakinak kanporatu egiten du iraizketa eta estomen bidez kanporatzen dituzte hondakinak. ARNASKETA Landareak oxigenoa hartu eta karbono dioxidoa bota egiten dute. Estomen bidez eta hostoetako zulotzo batzuen bidez eten airea hartu eta bota egiten dute. GARRAIOA Substantziak garraiatzea. Zurtoinak lurrazaletik urrun edukitzen ditu landareen atal nagusiak, lehorreko animaliak ez jateko. Zurtoinek izerdi landugabea hostoetara garraiatzen du eta fotosintesia gertatu ondoren, izerdi landua landarearen zati guztietara garraiatzen du. XURGATXEA Mantenugai ez organikoak hartzea, sustraien bidez.
- 15 -
Goroldioak eta hepatikoak briofito izenaz dira. Goroldioak hosto berde txikiak ditu, baina ez du sustrairik edo zurtoinik, zentsu hertzian. Hostien bidez xurgatzen ditu ura eta elikagaiak, eta leku ezeetan, lur, harri edo enbor gainean hasten da.
Hepatikoak hantzeko lekuetan bizi dira. Mendietako inguru hezeetan, eureka eta iturri inguruetan ugariak izaten dira.
- 16 -
ERRIZOMA:lurpeko zurtoina.
SUSTRAIAK:errizomatik ateratzen dira eta iletxoen tankera dute
FRONDEAK:hostoak dira.
Landare loredunak dira munduan hedatuenak. Loreen bidez ugaltzen dira; loreek haziak sorteen dituzte, eta horiek, egoera egokietan, landare berri bilakatzen dira.
GIMNOSPERMOAK:obuluak agerian dituzte.
- 17 -
ANGIOSPERMOAK:obuluak obulutegian dituzte .
- 18 -
- 19 -