1
-1-
2
EKOSISTEMA…………........................................................3 BISITZAREN FUNTZIOA………………………………………….4 BIZIDUNEN SAILKAPENA………………………………………..5 ZELULATIK ORGANISMORA…………………………………….6 ESPEZIE BEREKO BIZIDUNEN ARTEKO HARREMANAK……………………………………………………………….7 ESPEZIE DESBERDINETAKO BIZIDUNEN ARTEKO HARREMANAK………………………………………………………………8 ELIKA-KATEA………………………………………………………………9
-2-
3
ELIKA-KATEAREN MAILA TROFIKOAK……………….10 ONDDOAK………………………………………………………………………11 LANDAREEN NUTRIZIOA…………………………………………12-13-14-15 LANDAREEN SAILKAPENA………………………………………..16 LORERIK GABEKO LANDAREAK………………………………..17 LORE LOREDUNAK…………………………………………………………18 ANIMALIEN SAILKAPENA………………………………………….19 BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………..20
-3-
4
ZER DA? TOKI BAKOITZEKO INGURUAK ETA HAN BIZI DIREN BIZIDUNEK OSATZEN DUTEN SISTEMARI EKOSISTEMA DEITZEN DIOGU.
-4-
5
ELIKADURA EDO NUTRIZIO-FUNTZIOA Bizidun guztiok beharr ditugun mantenugaiak Lortzen ditugu funtzio honen bidez.
ERLAZIO-FUNTZIOA Funtzio honen bidez gainerako bizi-funtzioa Koordinatu eta inguruarekin harremanetan jartzen da organismoa.
UGALKETA-FUNTZIOA: Funtzio honen bidez, organismo biziak beren itxurako beste organismo batzuk sortzeko gai dira; horrela lortzen dute espezieek bizirik irautea.
-5-
6
-Bizidunak zelulabakarrak(zelula bakarrez osatutakoak) edo zelulanitzak (hainbat zelulak osatutakoak) izan daitezke.
ADIBIDEZ: (ZELULABAKARRA):PARAMEZIOA .ZELULA BAKARREZ OSATUTAKO BIZIDUNAK BERAK BETE BEHAR DITU FUNTZIO GUZTIAK. ADIBIDEZ:(Bizidun zelulanitzak.)JIRAFA
-6-
7
Bidea: Ehunak ere beren artean elkartzen dira,eta organoak osatzen dituzte; Organoak ere elkartu egiten dira ,eta aparatuak osatzen dituzte.Aparatu Bateko organo guztiak elkarlanean aritzen dira bizitzarako nahitaezkoa den Funtzioren bat betetzen;digestio-funtzioa betetzen,adibidez.Azkenik,bizitzarako Beharrezko diren funtzioak elkarlanean betetzeko gai diren elementu guztien multzoa dago:organismoa.
-7-
8
Bizidun batzuk espezie bereko beste bizidunekin taldean bizi dira.Joera honi gregarismo deitzen zaio.Sexu desberdinetako izakiek,ugaltzekoeta kumeak hazi eta zaintzeko elkartzen direnenan,familiak osatzen dituzte.Espezie askotan,a reta eme bikote batek umealdi bakar bat izaten du,eta hurrengo umealdietarako,bikotea aldatzen dute.Beste batzuetan ,aldiz,ar bat eta eme bat bisitza osorako elkartzen dira;halaxe egiten dute kastoreek,adibidez.
Atunek eta beste hainbat arrainek sarda edo talde handitan bilduta migratzen dute Ugaldu diren tokietatik janaria dagoen tokietara.
-8-
9
1.
HARRAPARITZAN ETA PARASITISMOAN Alegia, espezie batek bestea kaltetzen du:harrapariak,eta bizkarroiak.
2.
KOMENTSALISMO Komentsalismo deituriko harreman horretan,espezie batek (erromeroak) onura
3.
MUTUALISMOA Mutualismoa estarako ,partaideenonura dakarren eta inori kalterik sortzen ez dion harreman bat da.
4.
SINBIOSIA Elkartutako 2 espezieen arteko harremana estua eta iraunkorra denean,mutualismo horri sinbiosia deritzo.
-9-
10
Bizidunen arteko elikadura-harremanari elika-katea deritzo.
- 10 -
11
EKOIZLEAK: Elika-katearen oinarrizko mailetan daude.Lurreko ur eta gatz mineralez eta eguzkiaren energiaz baliatzen dira maila bizitzeko. LEHEN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK(BELARJALEAK):Ekoizleez elikatzen dira,hau da ,belarrez eta landareez. BIGARREN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK (HARAGIJALEAK):Animalia belarjaleez elikatzen dira,alegia,lehen mailako kontsumitzaileak jaten dituzte. HIRRUGARREN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK(HARAGIJALEAK): Hauek ere haragijaleak dira,baina haragiak elikatzen diren animaliak jaten dituzte, hau da ,bigarren mailako kontsumitzaileak. DESKONPOSATZAILAK:Bizidunen deskonposizioan(usteltze-prozesuan)laguntzen dute eta deskonposatutako materia horretaz elikatzen dira. - 11 -
12
Perretxikoak,onddo pozoitsuak,lizuna,ugerrak‌ onddoak dira .Onddoek izaki bizidunen bost taldeetako bat osatzen dute.Materia organikoen deskonposatzaile nagusiak dira eta,beraz,ekosistemetako garrantzi handiko elementua.
- 12 -
13
Hau da fotosintesian gertatzen den erreakzio kimikoa :
CO2 + H2O
AIREKO LURREKO KARBONO URA
EGUZKI-ENERGIA KLOROFILA
(CH2O)N+O2 KARBOHIDRATOAK DIOXIDOA (AZUKREAK)
OXIGENOA
- 13 -
14
Iraizketa eta hondakinak kanporatzea.
Landareek,gainerako bizidunen bezala,bizi ahal izateko arnasa hartu behar dute (oxigenoa hartu eta karbono dioxidoa bota)
- 14 -
15
Substantziak garraiatzea gorputzeko atal guztietara.
Mantenugai ez-organikoak hartzea .
- 15 -
16
- 16 -
17
Goroldioak eta hepatikoak briofito izenaz dira ezagunak.Goroldioak hosto berde txikiak ditu.Baina ez du ez zurtoinik ez sustrairik,zentzu hertzian. Ugalketa:
- 17 -
18
Landare loredunak dira planetan hedatuenak.Loreen bidez ugaltzen dira;loreek haziak sortzen dituzte,eta horiek,egoerak egokietan,landare berri bilakatzen dira.
- 18 -
19
- 19 -
20
Bostgarren mailako 6. liburua (txanela INFORMAZIOA)
Interneta (ARGAZKIAK)
- 20 -