Saioa Angulo 5. maila A Gasteizen, 2014ko maiatzaren 25ean
1
1. EKOSISTEMA……………………………………………………………..3. orria 2. BIZI FUNTZIOAK…………………………………………………………4. orria 3. BIZIDUNEN SAILKAPENA………………………………………………5.orria 4. ZELULATIK ORGANISMORA…………………………………………...6.orria 5. ESPEZIE BEREKO BIZIDUNEN ARTEKO HARREMANAK…………..7.orria 6. ESPEZIE DESBERDINETAKO BIDUNEN ARTEKO HARREMANAK..8.orria 7. ELIKA-KATEA…………………………………………………………….9.orria 8. ELIKA-KATEA MAILA TROFIKOA…………………………………….10.orria 9. LORERIK GABEKO LANDAREAK……………………………………..11.orria 10. LANDARE LOREDUNAK………………………………………………12.orria 11. ONDDOAK……………………………………………………………….13.orria 12. LANDAREAK……………………………………………………………14.orria 13. ANIMALIAK……………………………………………………………..15.orria 14. BIBLIOGRAFIA………………………………………………………….16.orria
2
Zer da? Lurralde jakin batean dauden bizidun eta bizigabeak osatzen duten sistema
3
ELIKADURA EDO NUTRIZIO FUNTZIOA: Funtzio honen bidez bizidun guztiok behar ditugun elikgaiak lortzen ditugu
ERLAZIO-FUNTZIOA: Funtzio honen bidez gainerako bizi-funtzioak koordinatu eta ingurunearekin Harremanetan jartzen da organismoa
UGALKETA-FUNTZIOA: Funtzio honen bidez organismo biziak beren itxurako beste organismo batzuk sortzeko gai dira; horrela lortzen dute espezieek bizirik irautea
4
NOLA SAILKATZEN DIRA ZELULAK? Bizidunak zelulabakarrak (zelula bakarrez osatutakoa) edo zelulanitzat (hainbat zelulaz osatua) izan daitezke
ZELULABAKARRAK: Papamezioa. Zelula bakerrez osatutako bizidunak berak bete behar ditu funtzio guztiak
Bizidun zelulanitzak: Jirafa
Onddoak Moneroak ZELULABAKARRAK
ZELULANITZAK
Landareak
Protoktistoak Animaliak
5
Ehunak ere beren artean elkartzen dira, eta organoak osatzen dituzte; organoak ere elkartu egiten dira, eta aparatuak osatzen dituzt . Aparatu bateko 贸rgano guztiak elkarlanean aritzen dira bizitzarako nahitaezkoa den funtzioren bat betetzen; digestio-funtzioa betetzen, adibidez.
Azkenik, bizitzarako beharrezko diren funtzioak elkarlanean betetzeko gai diren elementu guztien multzoa dago: organismoa.
6
Hainbat bizidunek espezie bereko kideekin taldean bizitzeko joera dute, ugaldu eta espeziearen biziraupena ziurtatzearren. Joera hori gregarismoa deritzo
ESPEZIE BEREKO BIZIDUNEN ARTEKO HARREMANAK
Sozietatea: Gegrarismoa: Espezie bereko Animaliak taldean Bizi dira beraien Burua babesteko
Kolonia: animaliak talde oso handitan bizi dira
Animaliak taldean bizi dira eta lanak oso ondo antolatuta dituzte
7
Espezie desberdinetako kideen arteko harremanak elkarren arteko lehian oinarrituak dira askotan, eta espezie horietako bat kaltetuta ateratzen da harreman horretatik.
Baina bi espezieren arteko harremanak ez dira beti bietako baten kalterako izaten.
Lankidetzan oinarritutako harremanak ere eratzen dira eszpezie desberdinetako kideen artean. Mutualismoa inori kalterik sortzen ez dion harreman mota bat da. Elkartutako bi espezien arteko harremana estua eta iraunkorra denean mutualismo horri sinbiosia deritzo.
8
Ekosistema bateko bizidunen artean sortzen diren harremanen artean Garrantzitsuena elikadura-harremana da.
Landareak izan ezik, gainerako bizidun guztiok beste zenbait bizidun janez elikatzen gara.
Bizidunek elikatzeko duten moduaren arabera, hainbat mailetan banatzen dira: Maila trofikoetan (elikadura-mailetan).
9
EKOIZLEA: elika-katearen oinarrizko mailetan daude. Lurreko ur eta gatz Mineralez eta eguzkiaren energiaz baliatzen dira bizitzeko. Eklikadura autotrofoa dute, hau da, beren Kabuz sorten dituzete mantenugaiak. Landareak eta belarra dira maila horretakoak.
LEHEN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK (BELARJALEAK): Ekoizleez Elikatzen dira, hau da, belarrez eta landarez.
BIGARREN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK (HARAGIJALEAK): Animalia belarjaleez elikatzen dira, alegia, lehen mailako kontsumitzaileak Jeten dituzte.
HIRUGARREN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK (HARAGIJALEAK): Hauek ere haragijaleak dira, baina haragiaz elikatzen diren animaliak jeten dituzte.
DESKOMPOSATZAILEAK: Bizidunen deskomposizioan (usteltze-prozesuan) Laguntzen dute eta deskonposatutako materia horretaz elikatzen dira. Horri esker,Bizidun horien hondakinetako elikagaiak berriro ere lurrera itzultzen dira. Mota honetako bizidunen artean, aipatzekoak dira bakterioak, landareak, onddoak eta algak.
10
Goroldioak eta hepatikoak briofito izenaz dira ezagunak. Goroldioak hosto berde txikiak ditu, baina ez du ez zurtoinik ez sustrairik, zentzu hertsian. Hostoen bidez xurgatzen ditu ura eta elikagaiak, eta leku hezeetan, lur, harri, edo enbor gainean hazten dira. Hepatikoak antzeko lekuetan bizi dira. Mendialdeko inguru hezeetan, erreka eta iturri ingeruetan ugariak izaten dira.
IRATZEAK EDO GAROAK ETA EKISETOAK Iratzeak sustraiak ditu, horien bidez xurgatzen ditu lurretik ura eta mineralak.
11
Landare loredunak dira planetan hedatuenak. Loreen bidez ugaltzen dira; loreek haziak sortzen dituzte, eta horiek, egoera egokietan, landare berri bilakatzen dira. Landare loredunek itxura askotakoak izan daitezke, baina lorearen arabera bi taldetan banatzen dira: gimnospermoak (obuluak agerian dituzte) eta angiospermoak ( obuluak obulutegian dituzte).
LOREDUN ANGIOSPERMOAK: Bitxoleta LOREDUN GIMNOSPERMOAK: Gingkoa
12
EZ DIRA LANDAREAK Onddoek ezin dute fotosintesirik egin, eta ondorioz, beste bizidun batzuengandik edo horien hondakinetatik lortzen dituzte mantenugaiak. ONURAK ETA KALTEAK Gizakion ikuspuntutik, onddo batzuk oso kaltegarriak dira: laboreak, elikagaiak, etxebizitzak, arropak eta abar hondatzen dituzte, eta batzuk gizakiari ere kalte egiten diote. ESPORATIK ONDDORA Esporak onddoen ugalketarako zelulak hezetasun eta tenpetatura egokiak topatzen dituenenan. Ernatun egiten da eta hifa edo hirizpia sortzen du. ONDDOAK NONAHI Onddoak mundu guztiak zaba単duta daude. 100.000 espezie inguru ezagutzen dira.
13
14
15
• TXANELAKO AZKEN LIBURUTIK: Naurarekin bat izan eta harremanetan sartzea. • INTERNETETIK AGUR
16