Zuri単e Aspe 5.A 2014-05-25
aAurkibidea………………………………………………………………………….1.orrialdea Ekosistemak…………………………………………………………………………2.orrialdea Bizitzaren funtzioak…………………………………………………………..3.orrialdea Bizidunen sailkapena…………………………………………………………….4.orrialdea Zelulatik organismora………………………………………………………….5-6.orrialdeak Espezie bereko bizidunen arteko harremanak………………7.orrialdea Espezie desberdinetako bizidunen arteko harremanak..8.orrialdea Elika-katea……………………………………………………………………………..9.orrialdea Elika-katearen maila trofikoak………………………………………….10.orrialdea Zelulanitzak: onddoak……………………………………………………………..11.orrialde Zelulanitzak: landareak………………………………………………………..12.orrialdea Landareen sailkapena……………………………………………………………13.orrialdea Lorerik gabeko landareak……………………………………………………14.orrialdea Landare loredunak………………………………………………………………..15.orrialdea Zelulanitzak: animaliak: animalien sailkapena………………….16.orrialdea
Ekosistema ingurune jakin bateko osagai fisiko eta biologikoek osatzen duten sistema da.
2
Izaki bizidunek honako hiru funtzio hauek betetzen dituzte: Elikadura- edo nutrizio-funtzioak: Bizidun guztiok behar ditugun mantenugaiak lortzen ditugu funtzio honen bidez. Erlazio-funtzioa: Funtzio honen bidez gainerako bizi-funtzioak koordinatu eta ingurunearekin harremanetan jartzen da organismoa. Ugalketa-funtzioak: Funtzio honen bidez, organismo biziak beren itxurako beste organismo batzuk sortzeko gai dira; horrela lortzen dute ezpezieek bizirik irautea.
3
Bizidunak zelulabakarrak (zelula bakarrez osatutakoak) eta zelulanitzak (hainbat zelulaz osatutakoak) izan daitezke. Zelulabakarrak: Paramezioa. Zelula bakarrez osatutako bizidunak berak bete behar ditu funtzio guztiak.
4
Bizidun zelulanitzetan, zelula guztiak ez dira berdinak, eta, bete behar dituen funtzioaren arabera, ehunetan elkartzen dira.
Muskulu-ehuna
Ehun epiteliala
Nerbio-ehuna
5 Ehunak ere beren artean elkartzen dira, eta organoak osatzen dituzte; organoak ere elkartu egiten dira, eta aparatuak osatzen dituzte.
Aparatua
Ehuna
Organoa
Zelula
Azkenik, bizitzarako beharrezko diren funtzioak elkarlanean betetzeko gai diren elementu guztien multzoa dago: organismoa.
Organismoa Landareak ere dute hori guztia:
Landare-zelula
Landare-organoa
Landare-ehunak
Landare-organismoa 6
Hainbat bizidunek espezie bereko kideekin taldean bizitzeko joera dute, ugaldu eta espeziearen biziraupena ziurtatzearren. Joera horri gregarismo deritzo.
MOTAK
GREGARISMOA
KOLONIA
SOSIETATEA
Espezie bereko animaliak
Animaliak taldean bizi
Animaliak taldean bizi
taldean bizi dira beraien
dira eta oso talde handiak dira eta lanak oso
burua babesteko.
dira.
ondo antolatuta dituzte.
7
Espezie desberdinetako kideen arteko harremanak elkarren arteko lehian oinarrituak dira askotan, eta espezie horietako bat kaltetuta ateratzen da harreman horretatik.
8
Ekosistema bateko bizidunen artean sortzen diren elikadura-harremanei elika-katea deritzo. Landareak izan ezik, beste bizidun guztiok janez elikatzen gara.
Bizidunek elikatzeko duten moduaren arabera, hainbat mailatan banatzen dira: maila trofikoetan (elikadura-mailetan)
9
Ekoizleak: Elika-katearen oinarrizko mailetan daude, landareak eta belarrak dira maila horretakoak. Lehen mailako kontsumitzaileak(belarjaleak): belarrez eta landareez elikatzen dira. Bigarren mailako kontsumitzaileak(haragijaleak): Animalia belarjaleez elikatzen dira. Hirugarren mailako kontsumitzaileak(haragijaleak):Animalia haragijaleez elikatzen dira. Deskonpozatzaileak: Bizidunen deskonposizioan laguntzen dute eta deskonposatutako materia horretaz elikatzen dira. Mota honetako bizidunen artean, aipatzekoak dira bakterioak, landareak, onddoak eta algak.
10
Perretxikoak, onddo pozoitsuak, lizuna, ugerrak‌ onddoak dira. Onddoek izaki bizidunen bost taldeetako bat osatzen dute. Materia organikoen deskonposatzaile nagusiak dira eta, beraz, ekosistemetako garrantzi.
11
Eguzki-energia
Fotosintesia: CO2+H2O------------------- (CH2O)n+O2 Karbono dioxidoa
Klorofila
Lurreko ura
karbohidratoak oxigenoa
IRAIZKETA: Hondakinak kanporatu. ARNASKETA: Bizi ahal izateko arnasa hartu behar dute etengabe,bizidun guztiok bezala.
GARRAIOA: Substantziak garraiatzea organismoko atal guztietara. XURGATZEA: Sustraiak ura, gatz mineralak eta beste substantzia batzuk xurgatzen ditu.
12
Lore gabeko landareak dira.
Landare loredunak dira planetan hedatuenak, loreen bidez ugaltzen dira.
Informazioa 5.mailako 6.liburutik atera dut. Denbora asko eman diot hau bukatzeko.