Juist Haarlem en Zuid-Kennemerland by Peter van Groenigen

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Inhoudsopgave Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland 2

Inhoudsopgave __________________________________________________________________________________ 2 Fotopagina: Een echte Haarlemse mug ____________________________________________________________ 5

Hoofdstuk 1 Haarlem blijft alle seizoenen ______________________________________________________________________ 6 De geschiedenis van Zuid-Kennemerland _________________________________________________________ 8 Gemeentewapens _______________________________________________________________________________ 12 Landhuizen en buitenplaatsen ___________________________________________________________________ 14 Blekerijen en zanderijen _________________________________________________________________________ 16 Het mirakel van Haarlem ________________________________________________________________________ 18 Daar bij die molenâ&#x20AC;Ś ____________________________________________________________________________ 20 De vijfde monumentenstad van Nederland _______________________________________________________ 21 Naar de overkant van de rivier ___________________________________________________________________ 22 De stad van de hofjes ___________________________________________________________________________ 24 Een centrum om te ontdekken ___________________________________________________________________ 25 Haarlem is nog mooier voor leden van de Historische Vereniging Haerlem __________________________ 26 Fotopagina: De Amsterdamse Poort ______________________________________________________________ 28 Een winkelstad als Haarlem _____________________________________________________________________ 29

Hoofdstuk 2 Bert Schneiders, burgemeester van Haarlem ______________________________________________________ 30 BeterBusiness vaart de juiste koers _______________________________________________________________ 32 Haarlem, een bloeiende stad op strandwallen ____________________________________________________ 34 Het onderscheidend vermogen van de stad _______________________________________________________ 35 Kenaupark: statige monumenten rond een groen stadspark _______________________________________ 36 De Haarlemmerhout, voor rustzoekers en festivalgangers _________________________________________ 37 Een tuin maken is sfeer creĂŤren __________________________________________________________________ 38 Grote of St. Bavokerk: baken in de stad ___________________________________________________________ 40 Fotopagina: De nieuwe Bavo _____________________________________________________________________ 42 Fotopagina: Kanovaren over het Bolwerk _________________________________________________________ 43 Zang en Vriendschap: daar wil je toch bijhoren ___________________________________________________ 44 Heldere kinderstemmen in voormalig klooster ____________________________________________________ 46 Koesteren, ontwikkelen en uitbouwen ____________________________________________________________ 48 Levensgenieter met een mening _________________________________________________________________ 49 Zorgbalans heeft hart voor mensen ______________________________________________________________ 50 Zorg in beweging ________________________________________________________________________________ 51 SRO maakt het mogelijk _________________________________________________________________________ 52 OCK het Spalier werkt grensverleggend __________________________________________________________ 56 Rozemarijn denkt in mogelijkheden ______________________________________________________________ 60 Bij Medinova zijn ogen in goede handen __________________________________________________________ 64 Alles is te automatiseren, behalve de schoonmaker _______________________________________________ 66 Naar school in Haarlem _________________________________________________________________________ 67 Bruggenbouwer maakt het verschil ______________________________________________________________ 68 Cultuurschatten zijn goud voor de samenleving __________________________________________________ 70 Tussen kunst en krankzinnig ____________________________________________________________________ 72 Tweede kans voor mens en spulletjes ____________________________________________________________ 74 Kiian maakt de wereld kleurrijk __________________________________________________________________ 75 Het ABC Architectuurcentrum is een bezoek waard _______________________________________________ 76 Selimiye: thuishaven voor velen, ongeacht afkomst en geloof ______________________________________ 78 De oude dame wordt steeds mooier ______________________________________________________________ 80 Fotopagina: Gebouw De Appelaar ________________________________________________________________ 85

Inhoudsopgave Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Thuis voelen door Elan Wonen ___________________________________________________________________ 86 Een wethouder met hart voor de stad ____________________________________________________________ 88 De diversiteit van de Waarderpolder _____________________________________________________________ 90 In de voetsporen van Opa Bloemers ______________________________________________________________ 92 Hoe meer groene muggen, hoe beter _____________________________________________________________ 94 Hotel Haarlem-Zuid gereed voor komende 20 jaar ________________________________________________ 98 Verantwoord IT vervangingsbeleid met SIMS ____________________________________________________ 100 Hart voor de sport _____________________________________________________________________________ 102 De â&#x20AC;&#x2DC;Koninklijkeâ&#x20AC;&#x2122; heeft een voorbeeldfunctie ______________________________________________________ 105 Een sterk collectief _____________________________________________________________________________ 108 Haarlem weer decor van Europese titelstrijd honkbal ____________________________________________ 110 Honkbalclub Kinheim al 75 jaar totaalvereniging ________________________________________________ 111 De Rabobank is overal __________________________________________________________________________ 112 Honkbaltopper David Bergman werd bij toeval werper ___________________________________________ 113 Het hele jaar door ijspret _______________________________________________________________________ 114 Haarlem is een wereldstad _____________________________________________________________________ 115 Fotopagina: Het Spaarne _______________________________________________________________________ 116 De rijke historie van roeien zeilvereniging Het Spaarne _________________________________________ 117 Haarlemse popscene leeft online en live _________________________________________________________ 118 Haarlem viert de cultuur in september __________________________________________________________ 119 Al tachtig jaar passie voor ondernemen _________________________________________________________ 120 Smakelijk en vermakelijk _______________________________________________________________________ 122 Haarlem Culinair: klein prijsje, groot genot ______________________________________________________ 123 Koken met passie en liefde _____________________________________________________________________ 124 Een winkel moet een beleving zijn ______________________________________________________________ 126 Kijk en lees: de stripdagen Haarlem _____________________________________________________________ 127 De voordelen van het rustige Haarlem aan zee ___________________________________________________ 128 Voorjaarskriebels met muziek en markt _________________________________________________________ 129 Mijn Haarlem, stadsdichteres Sylvia Hubers _____________________________________________________ 130 Stem in de stad: liefdewerk in hartje Haarlem ___________________________________________________ 132 Ook de dood hoort bij het leven _________________________________________________________________ 133 Prachtig afscheid dankzij Uitendaal Uitvaartverzorging __________________________________________ 134 Haarlem, de stad van Godfried Bomans _________________________________________________________ 136 Fotopagina: IJspret op het Spaarne ______________________________________________________________ 137

Hoofdstuk 3 Marianne Heeremans, burgemeester van Heemstede _____________________________________________ 138 Het raadhuis van Heemstede ___________________________________________________________________ 140 Van oude duinen tot forensendorpen ____________________________________________________________ 142 Fotopagina: Bibliotheek Heemstede, de voormalige Dreefschool ___________________________________ 143 Geschiedenis van Heemstede ___________________________________________________________________ 144 Park Meermond: nieuw recreatiegebied op oude vuilnisbelt _______________________________________ 146 Oudste basisschool van het land staat in Heemstede _____________________________________________ 147 Fotopagina: Vrijheidsbeeld aan de Vrijheidsdreef ________________________________________________ 148 Fotopagina: De witte molen van Groenendaal ____________________________________________________ 149 Nieuw Groenendaal: uniek en veelzijdig concept in beweging _____________________________________ 150 Van volks-Haarlem Noord naar elite van Heemstede _____________________________________________ 152 Boekhandel Blokker: vernieuwend en toch vertrouwd ____________________________________________ 154 Voor een tijdloze herinnering ___________________________________________________________________ 155 Fotopagina: Hageveld __________________________________________________________________________ 156

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Inhoudsopgave Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland 4

Hoofdstuk 4 Ruud Nederveen, burgemeester van Bloemendaal _______________________________________________ 158 Orangerie Elswout, een toplocatie voor topevenementen, diep in de natuur ________________________ 160 Een tochtje langs de hockeyvelden 162 Van pleintjesvoetballer tot topsporter ___________________________________________________________ 164 Fotopagina: Bloemendaal aan Zee _______________________________________________________________ 165 Uitgestrekt tussen Noordzee en Haarlem ________________________________________________________ 166 Robbert Verrijks kijk op de Tweede Wereldoorlog _________________________________________________ 168 Groei en bloei in Vogelenzang ___________________________________________________________________ 170 Zwemmer in nood kan rekenen op Bloemendaalse reddingsbrigade _______________________________ 171 Natuurlijk naar het Nationaal Park _____________________________________________________________ 172 Fotopagina: Herfstkleuren in de bossen van Bloemendaal ________________________________________ 173

Hoofdstuk 5 Niek Meier, burgemeester van Zandvoort ________________________________________________________ 174 De ene projectontwikkelaar is de andere niet ____________________________________________________ 176 Waterleidingduinen â&#x20AC;&#x2DC;hertstikke mooiâ&#x20AC;&#x2122; ___________________________________________________________ 178 De klink en de Klinker __________________________________________________________________________ 180 De Babbelwagen zorgt voor mooie ontmoetingen ________________________________________________ 181 Parel aan zee __________________________________________________________________________________ 182 Zandvoortse reddingsbrigade: een geruststellende gedachte ______________________________________ 183 Muziekfestival met een heerlijk sausje overgoten ________________________________________________ 184

Hoofdstuk 6 Bert Bruijn, burgemeester Haarlemmerliede en Spaarnwoude ____________________________________ 186 Sugar City: er ontstaat iets moois in Halfweg ____________________________________________________ 188 Halfweg heeft na 85 jaar weer een station _______________________________________________________ 189 Fotopagina: Koeiendansen ______________________________________________________________________ 190 De gemeenlandshuizen ________________________________________________________________________ 192 Zeldzaam gemaal Halfweg nog steeds onder stoom ______________________________________________ 193 Fotopagina: De Kolk in Spaarndam ______________________________________________________________ 194 Aannemer Compeer: kwaliteit, veiligheid en korte lijnen _________________________________________ 196 Dansende koeien in Spaarnwoude ______________________________________________________________ 198 Trouwen onder de middeleeuwse toren __________________________________________________________ 200 Fotopagina: De Spaarndamse polderloop ________________________________________________________ 201 Haarlem is alle seizoenen ______________________________________________________________________ 202

Colofon _______________________________________________________________________________________ 205 Zakenregister __________________________________________________________________________________ 206

Een echte Haarlemse mug Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Haarlem blijft alle seizoenen

at is het dus dat me altijd zo naar Zuid-Kennemerland en Haarlem heeft toe getrokken? Tientallen keren ben ik verhuisd, van Weesp via Rotterdam tot Hilversum, van Broek-in-Waterland tot Gent, maar altijd kwam ik terug naar Haarlem. Ik hou van weidsheid, ruimte en vergezichten, dus dat kan het niet zijn. In Haarlem is veel veranderd, maar niet rigoureus, niet onoverkomelijk. Het liefste plekje van Haarlem is ongetwijfeld de Omvalspoort. Daar hangt als een stille nevel het verleden ongestoord tussen de gevels. In de Heiliglanden zwierf ik op mijn zesde al rond, op zaterdag als lid van de Prins Willem Groep gekleed in mijn padvindersuniform. Vertrouwd terrein. Maar spannender waren de onbekende gebieden, zoals de Slachthuisbuurt, het noordelijk deel van het Spaarne, waar Spanje moest liggen, want daar kwam de boot van Sinterklaas altijd vandaan voor hij afmeerde bij de Gedempte Oude Gracht. Of over het spoor, de Frans-Halsbuurt waar het om onduidelijke redenen eng was en die daardoor een magische aantrekkingskracht had. Ik durfde er in mijn jeugd niet te komen. Nog steeds niet, eerlijk gezegd.

Al gaat Zuid-Kennemerland met de tijd mee en verandert er altijd wel wat, soms ten goede soms ten kwade, toch ga ik er niet meer weg, want die eigen sfeer is onveranderlijk. Richting het westen ijlen ’s winters boven de duinen de grauwe wolkenmassa’s voorbij, voortgestuwd door een gierende noordwester en ligt Zandvoort kil en verlaten zichzelf te wezen, verlost van de toeristenmassa’s en strandmeutes. Ik hou van Zandvoort in de winter. In het zuiden kun je in de herfst genieten van de kalende bomen boven de lege bollenvelden en overvalt je het gevoel dat een kleurrijk seizoen is afgelsoten en dat de rust is weergekeerd. Maar in de grond kriebelt alweer het verlangen naar de lente. In Bloemendaal is de lente, geheel tegen haar aard, van een aarzelende preutsheid, zoals vroeger een jonge barones op een debutantenbal. Geen uitbundig jong groen, maar een haast statig schrijden naar de zomer. De knoppen gaan er bedaagd en geluidloos open. En verderop naar het noorden, aan de andere kant van het Noordzeekanaal, stijgen de hagelwitte pluimen op van de Hoogovens, frisgewassen wolken tegen een uitnodigend blauwe hemel. Alsof de lente nergens anders thuishoort dan in het noorden. Vroeger zinderde de zomer in het oosten, boven de weilanden die zich tot aan de horizon uitstrekten, en boven het glinsterende Spaarne. Daar kon je urenlang tussen het riet zitten zonder opgemerkt te worden. Deels omdat je verscholen zat, deels omdat er nooit iemand voorbijkwam. Zomers was het doodstil in het oosten. Het Spaarne schittert nog altijd in de zomer en de warme weilanden strekken zich ook nog uit, alleen moet je dan eerst voorbij de ‘nieuwbouw’ van oostelijk Heemstede en Schalkwijk. Je kunt je er niet meer verschuilen, maar zomers uurtje tussen het riet kan gelukkig nog wel. Zo vind ik in het zuiden de rustige herfst, in het westen de in zichzelf gekeerde winter, in het noorden een lente die niet kan kiezen tussen uitnodigende frisheid en bedeesde ontluiking en in het oosten… ach, het oosten… de zomer zindert boven het Spaarne zoals ze steeds zal blijven zinderen. Haarlem ontwikkelt zich, Zuid-Kennemerland verandert, maar gelukkig merk je er niet zoveel van. Het stoort niet, zal ik maar zeggen. De seizoenen kleuren Zuid-Kennemerland en zullen dat blijven doen. En Haarlem is van alle seizoenen – ze komen, ze gaan maar Haarlem blijft er zichzelf en onverstoorbaar onder. Haarlem blijft alle seizoenen. Boudewijn de Groot Heemstede, 18 september 2012

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

De geschiedenis van Zuid-Kennemerland de voormalige textielwijk, herinneren aan de diverse bewerkingen. Je vindt er de Wolstraat, Raamgracht, Voldersgracht enz. Vanaf 1530 nam in Haarlem de lakennijverheid toe. Die ontwikkelde zich tot de tweede nijverheid, na de brouwerij. Na het beleg van Haarlem liet de zoon van Alva, Don Frederique, driekwart van de mannelijke bevolking vermoorden. De meesten werden ruggelings aan elkaar gebonden en in het Spaarne gegooid. Het zo ontstane gebrek aan mannen, nodig om de stad weer op te bouwen, werd over een periode van 50 jaar aangevuld door Vlamingen. Hierdoor groeide de stad snel en behoorde met Amsterdam en Leiden tot de grootste steden van het gewest Holland. Maar de nijverheid die Haarlem het meest opleverde was de productie en export van bier. Haarlem, Gouda en Delft hadden binnen het graafschap Holland zowel het privilege van brouwen als van export. In 1400 was het Sint Maartensgilde het belangrijkste gilde van de stad. Het brouwersgilde liet aan de oostkant van het Zuidertransept de grootste kapel van de kerk bouwen. Hieruit kan men aflezen hoe belangrijk dit gilde was. De Gravenzaal in het stadhuis van Haarlem Haarlem Aangenomen wordt dat ergens rond 900 na Christus ‘Harula haim’ is ontstaan. De naam zou Oud Germaans zijn voor ‘huis op een bebost duin’. Hier waren de juiste omstandigheden aanwezig om een nederzetting te stichten. Er liep een oude zandweg achter de duinen, ongeveer van Alkmaar naar Den Haag. Er was een waterweg, het Spaarne. Er lag een hoge zandrug aan de rivier. Er liep een zoetwaterbeek vanuit de duinen naar het Spaarne, een z.g. relbeek. Het is dan ook begrijpelijk, dat graaf Dirk II (920-988) zich met zijn vrouw Hildegard van Vlaanderen in zijn hof te Haarlem vestigde. Van de 9e tot de 11e eeuw werd de streek geteisterd door de invallen van de Noormannen. Na de 11e eeuw nemen deze rooftochten af en komen de nederzettingen tot bloei. Haarlem kreeg al spoedig een vorm van industriële scheepsbouw vanwege de nabijheid van het visrijke Haarlemmer meer. Evenals Gouda lag Haarlem aan de door de graaf verplichte binnenvaartroute en beide steden hadden een grafelijke tol. Een andere belangrijke nijverheid in Haarlem was de textielindustrie. De straatnamen in de ’Vijfhoek’, 8

In de 17e eeuw nam het aantal kleine brouwers af, maar de bierproductie werd gehandhaafd. De grotere brouwers maakten meer liters dan voorheen en beleefden een periode van bloei. Maar het bier kreeg concurrentie van andere dranken, zoals thee, koffie en cacao. De productie van bier liep terug en in 1786 waren er nog maar drie brouwerijen in Haarlem. De laatste sloot zijn poorten in 1913. Op ’t Sant, tegenwoordig de Grote Markt, verrees omstreeks 1250 het derde jachtslot op deze plek. Aangenomen wordt dat graaf Willem II opdracht heeft gegeven voor de bouw. Door het beleg van de Kennemers en hevige stadsbranden - in 1347 en 1351 – is aan het complex flinke schade toegebracht. In 1370 is door Engelbert van Nijvel, waarschijnlijk in opdracht van graaf Willem V, het deel van het stadhuis gebouwd dat wij nu nog kennen onder de naam Gravenzaal. Dit is nu de ontvangstruimte en trouwzaal van het Haarlemse stadhuis. Tijdens de 80-jarige oorlog bleef ook Haarlem niet gespaard. Toen Don Frederique het beleg van Haarlem begon dacht hij hooguit twee weken nodig te hebben om de stad op de knieën te krijgen. Dit bleek een verkeerde inschatting. Het beleg zou meer dan acht maanden

Het Oude SLot, één van de goed bewaard gebleven burchten van Heemstede duren, waarbij aan Spaanse zijde – vanwege de extreme winter - meer slachtoffers vielen dan aan Haarlemse zijde. Een bekende legende verhaalt over een dappere vrouw die volgens de overlevering als aanvoerster van vrouwenvendels op de wallen van de stad meegevochten zou hebben. Dit was Kenau Simonsdochter Hasselaer, de weduwe van een scheepsbouwer. Haarlem was, als vele steden, omringd door een dikke, metershoge muur. In deze muur was een aantal poorten, die in het midden van de 19e eeuw vrijwel allemaal gesloopt werden. De Amsterdamse poort is de enige die deze opruimwoede overleefd heeft. Heemstede De naam Heemstede komt al voor rond het jaar 1000, maar het is dan nog een onbeduidend gebied. Pas als Haarlem stadsrechten krijgt in 1245 worden de gebieden buiten de stadswallen interessant. Deze gebieden worden ambachten of ambachtsheerlijkheden genoemd. Een deel hiervan wordt door graaf Floris V beleend aan leenmannen. De eerste Heer van Heemstede - de titel die de leenman krijgt door het betalen van een som geld - is Reinier van Holy, ook wel Reinier van Holijde. Tussen 1284 en 1300 bouwt deze adelJuist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

lijke heer, afkomstig uit Vlaardingen, aan het Spaarne het Slot Heemstede. Er werden meer gebieden in leen gegeven, soms ook in eigendom. Zo krijgt Jan van Haerlem in 1284 Berkenrode in eigendom, een tot op het veen ontgonnen stuk land tussen de Heemsteedse en Aerdenhoutse binnenduinen. Zijn nazaten gaan zich naar hun bezitting ‘van Berkenrode’ noemen en bekleden bestuurlijke functies in het nabije Haarlem. Onder het bestuur van Philips I (de Goede), hertog van Bourgondië, wordt Berkenrode in 1465 een Ambachtsheerlijkheid en Gerrit van Berckenrode Jansz. wordt de eerste Ambachtsheer. De laatste heer van het geslacht van Berkenrode die het bewoonde was Dirck van Haerlem van Berkenrode. Na zijn dood in 1642 kwam het door huwelijk van zijn zuster Goedela met jonkheer Floris van Alckemade aan dit geslacht. Met hun zoon Hendrik komt in 1690 een einde aan het door familliebanden gelieerde eigendom van de ambachtsheerlijkheid. Bloemendaal Waarschijnlijk hebben in de brons- of ijzertijd (2000 jaar vóór Christus) tussen Overveen en Aerdenhout al mensen gewoond. Ook zijn er Noormannen in deze streek geweest. Omstreeks 870 na Christus regeerden twee Noormannen als vorsten over 9

De grote zaal in het raadhuis van Bloemendaal de duinstreek. EĂŠn heette Rorik. Het Rockaertsduin (tegenwoordig de Blinkert) zou naar hem zijn genoemd. Bij deze duintop zou ook de eerste nederzetting in de gemeente Bloemendaal ontstaan zijn, genaamd Rockaes.

rond 1100 het dorp Sandevoerde. De grond was niet geschikt voor de teelt van gewassen, maar de zee was wel rijk aan vis. Zodoende ontwikkelde de plaats zich tot een vissersdorp.

De gemeente Bloemendaal is ontstaan uit de ambachtsheerlijkheden Tetterode, Aelbertsberg en Vogelenzang. Tetterode is nu Overveen, Aelbertsberg is Bloemendaal, de naam Vogelenzang is onveranderd. De heerlijkheden Aelbertsberg en Vogelenzang kwamen tezamen met Tetterode in handen van de heren van Brederode.

In de 19e eeuw kwam het dorp tot bloei. Er werd een verharde weg aangelegd, zodat Zandvoort beter bereikbaar was. Het baden in zee kwam in de mode en veel rijke families hadden hier een tweede huis.

Zandvoort De naam Zandvoort is afkomstig van Sandevoerde, wat doorwaadbare plaats (voorde) in het zand betekent. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n kleine tweeduizend jaar geleden waren de duinen veel natter en nauwelijks toegankelijk. Op de plaats waar nu Zandvoort ligt was de strook jonge duinen onderbroken en was er vanaf het strand een doorgang naar de lager gelegen binnenduinen. Op deze beschutte plek ontstond 10

Halfweg Halfweg ontleent zijn naam aan de ligging halverwege Haarlem en Amsterdam. De Spaarndammer dijk vormde eeuwenlang de scheiding tussen het Haarlemmer meer en het open IJ. Al in 1492 werden er houten afwateringssluizen in deze dijk aangelegd. Later werden deze vervangen door de drie stenen sluizen die er tot op de dag van vandaag liggen: de Westsluis (1558), Middelsluis (1583) en Oostsluis (1566). In 1632 werd de trekvaart tussen Amsterdam en Haarlem in gebruik genomen. Deze

was halverwege onderbroken door het sluizencomplex, waardoor reizigers moesten overstappen. Dit was de basis voor het ontstaan van het dorp. Voordien heette dit gebied Houtrijk en Polanen. Langs de Haarlemmer trekvaart werd een jaagpad aangelegd. Het jaagpad werd uiteindelijk de Haarlemmerweg. Haarlemmerliede Het karakter van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude is eeuwenlang bepaald door de strijd tegen het water. De gemeente werd aan de noordkant begrensd door het IJ, nu grotendeels ingepolderd, en aan de zuidkant door het Haarlemmermeer, nu de Haarlemmermeerpolder. Het huidige Haarlemmerliede en Spaarnwoude is in twee fasen ontstaan. Eerst in 1857 en later in 1863 werden de toen bestaande gemeenten Haarlemmerliede, Spaarnwoude, Zuid-Schalkwijk en Houtrijk & Polanen samengevoegd. De naam is een compromis. Het grondgebied werd rond 1874, bij de aanleg van het Noordzeekanaal, enorm vergroot door de inpoldering van het Houtrak en een gedeelte van het oude IJ. In 1927 en 1963 raakte men echter grondgebied kwijt aan de gemeente Haarlem. Het gemaal in Halfweg wordt nog regelmatig op stoom gebracht

In Zandvoort zorgden badkoetsen voor zedigheid bij het baden Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Hansje Brinker is voor eeuwig verbonden aan Spaarndam 11

Gemeentewapens

Het verhaal van het wapen van Haarlem is op vele plaatsen te vinden:

et Haarlemse wapen bestond in het begin uit een rood veld met vier sterren. aar volgens de legende hebben de Haarlemmers door hun slim en dapper optreden in de kruistocht van 1219 een belangrijke rol gespeeld bij de verovering van de stad Damiate aan de monding van de Nijl. Daarvoor werden de Haarlemmers beloond door de Patriarch van Jeruzalem, die het kruis gaf en door keizer Frederik II Barbarossa, die het zwaard gaf. Dit wordt de wapenvermeerdering genoemd. Maar ook dit is een legende, want de vroegst bekende afbeelding van het “vermeerderde”wapen komt pas op een stadszegel uit 1391 voor. Maar het was een populair verhaal dat ook buiten de landsgrenzen bekend was.

Op het schilderij van Job Berckheide van het interieur van de Bavo, met het z.g. Bisschopsraam erop, staat een afbeelding van de ‘wapenvermeerdering’. Waar vroeger het schippersaltaar in de kerk stond hangen nu nog steeds drie scheepjes, waarvan het voorste met zaagtand op de boeg en iets wat op lantaarns lijkt. Dat zijn eigenlijk de verdedigingstorens van de haven van Damiate. In de 16e eeuw werden twee klokken aangeboden aan de stad om in de toren te hangen, volgens de ene bron door nazaten van Damiategangers, volgens een andere door Nicolaas van Nieuwland, de eerste bisschop van Haarlem. Deze klokken zijn nog iedere avond van negen tot half tien te horen.

De zeven canettes van Heemstede

Het Heemsteedse wapen is het wapen van het geslacht van Heemstede, zeven rode canettes of merletten (een soort eendjes) op een gouden veld met in de rechter bovenhoek een rood kanton. Het is bekend sinds de 14e eeuw. Jan van Heemstede (1375-1405) voerde het wapen al, maar dan met acht merletten. Het wapen van Bloemendaal is afgeleid van het wapen van de familie van Tetterode, die in Bloemendaal een jachtslot bezat. Oorspronkelijk bestond het gemeentewaHet zwaard en de sterren van Haarlem 12

pen uit drie plompebladeren â&#x20AC;&#x201C; rood, groen en zilver â&#x20AC;&#x201C; op een blauw veld. Sinds 1968 zijn het drie zwarte plompebladeren op een zilver veld. De drie bladeren zouden de 3 dorpen uit de gemeente, Bloemendaal, Overveen en Vogelenzang, kunnen symboliseren. Haarlemmerliede voerde tot de opheffing in 1857 het niet officieel erkende wapen, een gouden klimmende leeuw op een blauw veld. Dat werd vanaf 1858 het wapen van Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Sinds 1986 is er een nieuw wapen, een zilveren klimmende leeuw op een blauw veld, bezaaid met zilveren blokjes. Dit tweede wapen is aangepast aan de historische gegevens. Het is het wapen van de familie Van Spaernwoude, die in 1625 uitstierf. Halfweg behoort tot de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude en heeft

De drie vissen van Zandvoort

vissen op zich, maar dat het een religieuze achtergrond heeft. Een van de oudste symbolen van Christus was de vis. Of dit een juiste verklaring is is evenmin duidelijk, wel stond de vissersbevolking erom bekend zeer gelovig te zijn.

De drie plompebladeren van Bloemendaal

geen eigen wapen. Voor het graven van de trekvaart heette het Houtrijk en Polanen. Het Zandvoortse wapen, drie vissen in goud op een blauw veld, is afgeleid van het wapen van de voormalige Heerlijkheid. Het is bekend sinds 1613. Over de achtergrond van het wapen is niet veel bekend. Het is mogelijk dat het wapen de visserij weergeeft, in vroeger eeuwen de belangrijkste bron van bestaan in het dorp. Een andere verklaring is dat het hier niet direct gaat om de De leeuw van Haarlemmerliede en Spaarnwoude Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Landhuizen en buitenplaatsen

en ‘buiten’ -vanouds ‘plaisierplaetsje’ genoemdwas een zomerhuisje. Dit werd dus alleen in de zomer betrokken door welgestelde lieden, die de stank en andere ongemakken van de stad wilden ontvluchten. Vanaf het centrum gezien aan de linkerkant van de Wagenweg, voorbij de Meester Lottelaan, bevindt zich het Westerhoutpark,waar op de hoek de witte villa ‘Westerhout’ met tuinmanswoning staat. Deze dateert van na 1902 en herinnert aan het buiten van die naam dat op dit grondstuk gestaan heeft; het had een eigen moestuin. Even verderop, ook aan de linkerkant, ligt, iets terugliggend van de weg, de villa Spruitenbosch uit 1872. Ook deze naam herinnert aan het buiten dat hier ooit stond.

Verder aan de linkerkant staat het buiten ‘Zomerlust’. In 1676 stond hier een boerenhofstede behorende aan Haesje Jacobs, weduwe van Symon Claesz. Pater. De Hazepaterslaan is naar haar genoemd. Aan het eind van de Wagenweg staat aan de rechterzijde het buiten Eindenhout. Dit buiten staat in de volksmond bekend als “het huis met de beelden”. In 1793 is dit buiten waarschijnlijk verdwenen, toen de rijke Amsterdamse leerkoopman G.G. Lans het landgoed kocht. Hij werd de bouwheer van het nu nog bestaande huis, dat door de Amsterdamse architect P.E. Duyvenée is gebouwd. Links van Eindenhout staat het buiten ’Vredenhof‘. De vroegere naam van het buiten was ‘Hout en Duinzicht’. In 1685 werd het verkocht aan Louis Trip. Hij heeft het grondgebied uitgebreid.

De Hartenkamp 14

Aan de overkant, aan het begin van de Spanjaardslaan, staat de villa ‘Uit den Bosch’. Het is in 1911-1914 gebouwd op de plaats van het gesloopte buiten van die naam. In de huidige villa werd in 1957 een kraamkliniek ingericht en in 1984 kwam er een opleidingsschool voor verplegend personeel. De drie ‘Berkenrodes’. Op het grondgebied van de heerlijkheid werd in de 15e eeuw een huis gebouwd op een door een slotgracht omgeven rechthoekig eiland. Verschillende malen is het huis door brand verwoest. In 1750 werd het voor het laatst herbouwd, maar in 1797 liet de laatste eigenaar het slopen. Rechts op de hoek van de Zandvoortselaan staat ‘Oud Berckenrode’. De hofstede die er stond was van ca. 1455 tot 1533 eigendom van mr. Gerrit Gerritsz. Van Berkenrode. In 1654 werd de hofstede gesloopt en werden er twee huizen onder één dak gebouwd. Het buiten is meerdere malen van eigenaar gewisseld. Sinds 1970 is het een kantoor. Het derde Berkenrode heet eigenlijk ‘Westerduin’. Dit buitentje is gesticht in 1637 op het grondgebied van de Heerlijkheid Berkenrode. In 1797 werd het verkocht aan Mr. Pieter van Wickevoort Crommelin; hij liet het oude Berkenrode slopen en veranderde de naam van Westerduin in Berkenrode. Huis te Manpad. Dit is een 17e eeuwse buitenplaats. Van de 18e eeuw tot 1953 was het huis eigendom van de familie Van Lennep. In 1721 werd het huis uitgebreid en kreeg het zijn huidige aanzicht. Tussen 1767 en 1770 werd het aan de achterkant vergroot. De Hartenkamp. Dit is een buitenplaats waarvan de kern een 17e eeuws huis is. Aanvankelijk was het een boerenhofstede en heette Thorenvliet. In 1662 veranderde de eigenaar, H. Van de Camp, de naam naar Hartecamp vanwege de aanwezige herten. In gedeelten is het uitgebreid tot het in 1860 het huidige uiterlijk kreeg. Sinds 1952 is het een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking.

Het Eindenhout dat van het buiten Groenendaal. Het in 1750 gebouwde huis van Groenendaal werd na de samenvoeging met Bosbeek in 1784 gesloopt. Het buiten Meer en Berg is nu het klooster Mariënheuvel. In 1907 werd een 18e eeuws buiten vervangen door een nieuw landhuis. In 1946-’49 is het landgoed door de zusters Augustinessen verbouwd tot klooster. Aan de Achterweg ligt het buiten Meer en Bosch. Hier is nu het Instituut voor Epilepsiebestrijding gevestigd. In 1885 werd het huis aan voor- en achterzijde vergroot; ten behoeve van de kliniek zijn verschillende gebouwen toegevoegd.

Ipenrode. Het huidige huis is uit circa 1730. Het oorspronkelijke huis heette Voorkoekoek, ter onderscheiding van het nog bestaande jachthuis de Achterkoekoek in Aerdenhout. Het werd gesticht door de Haarlemse brouwer Van der Wielen. Het huis is in 1957 na een brand hersteld. Op het terrein bevinden zich ook een voormalig koetshuis met stallen, een dienstwoning en een tuinmanswoning. Aan de Glipperdreef liggen verschillende buitenplaatsen. Bosbeek is een vroeg 18e eeuws huis, het park werd aan het eind van de 18e eeuw aangelegd naar plannen van J. D. Zocher sr. Het terrein werd samengevoegd met Huize Bosbeek Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Blekerijen en zanderijen

en tijde van het Hollandse Grafelijk Huis gold ook in onze streken het feodaal ‘leenrecht’. Een van de leenmannen van de graaf van Holland was de heer van Brederode, en zijn ‘leen’ bestond uit het duingebied van Velsen tot Vogelenzang, de ‘wildernisse van Brederode’ genaamd. De naam ‘wildernisse’ sloeg op het feit dat er wild leefde, een jachtgebied dus. Tijdens de periode waarin de 18 heren die dit geslacht telde aan de macht waren, zijn delen van dit jachtgebied door hen in leen gegeven, tegen pacht. Zo ontstonden de duinboerderijen. Hiertoe werden de duinen afgezand, dus vlak gemaakt voor het boerenbedrijf. Het zo verkregen zand werd verkocht voor de bouw van huizen, wegen en dijken. Dit kon voor een vrije boer een aardige bijverdienste zijn, maar ook voor de diverse andere landeigenaren was dit een inkomstenbron. Men kon dus een ‘zandcon-

De boerderij aan de ‘s Gravenweg

cessie’ exploiteren, in die tijd ‘zanderij’ genoemd. Deze manier van zandwinning heeft tot in de 19e eeuw plaats gevonden. De boerderij aan de ‘s Gravenweg was een grafelijk leen en is een der oudste uit de streek. Ze dateert uit 1550. De duinen liepen toen tot Haarlem, dat zelf op het binnenduin is gesticht. De meest oostelijke strandwal werd daartoe afgezand, geëgaliseerd zouden we nu zeggen! Er zijn hier nu nog twee stukjes van dat oorspronkelijke duin over, namelijk aan de Kleine Houtweg bij het Frederikspark, een gedeelte van de tuin van het Provinciehuis, en in de Haarlemmerhout, het deel dat ‘Hobbelde veld’ wordt genoemd. Het was toen zeker geen rijkdom die deze streek kenmerkte. Het gebied was dun bevolkt en de dorpen en buurtschappen telden volgens de belasting-

gegevens uit die tijd maar weinig ‘haardsteden’. Er zijn zelfs periodes van zo grote armoede geweest dat men vrijgesteld was van accijns! Erg veilig was het toen ook niet en de edelen verschansten zich dan ook achter de hoge muren van hun versterkte huizen. Verharde wegen kende men in die tijd niet, dus moest er een andere manier gevonden worden om het zand af te voeren. Dit geschiedde door vaarten te graven of bestaande beken te verbreden, uit te diepen en recht te trekken, waardoor het vervoer per schip kon worden geregeld. Er ontstond zo een netwerk van vaarten, dat grotendeels nu nog aanwezig is en voor een deel nog bevaarbaar. De namen van deze vaarten herinneren aan de oorsprong ervan, de functie die ze gehad hebben of aan de eigenaar van de landerijen. Zo vindt men: de Zandvaart, de Zanderijvaart, de Brouwersvaart met de bron ervan: de Brouwerskolk, de Delft, die de beken van Overveen en Bloemendaal afwaterde op het IJ bij de Lagelandersluis, de(Aerden)Houtvaart, de Jan Gijzenvaart, de van Heussensvaart, waarvan een deel later de Spaanse vaart ging heten, en de Marcelisvaart. Pas in de 16e eeuw werd het op het platteland wat veiliger en vestigden zich blekers op de afgezande stukken duin. Soms vervingen ze onrendabele duinboerderijen, zij gebruikten de nog aanwezige duinen op hun gronden als ‘droogberg’. De aanwezigheid van water is voor de ‘blekersnijverheid’ van levensbelang, zowel voor het bedrijf als voor het transport. Naast de bestaande relbeken, een zoetwaterbeek die ontspringt in een wel in de duinen en naar de dichtstbijzijnde grotere waterloop vloeit, groeven zij sloten en ook ‘de Blekersvaart’.

De Brouwerskolk

De lijnwaad- en de garenblekerijen (lijnwaad is linnen) werden tot buiten onze grenzen bekend om de bereikte witheid van de bleek en de goede kwaliteit. Het was seizoensgebonden werk dat vooral door Brabanders en arbeiders uit Westfalen werd verricht. Het was ook zeer arbeidsintensief werk en in het begin van de 17e eeuw werkten er zo’n veertig meiden en tien knechten op een lijnwaadblekerij. Het werk op een garenblekerij werd door knechten gedaan, want dat was nog veel zwaarder. Daarnaast waren er ook nog de kleerblekerijen, dat waren de wasserijen van toen. Het vervoer werd veelal door Amsterdamse kleerschippers verzorgd. In de 18e eeuw liep de blekersnijverheid terug en in de 19e eeuw zijn degene die overbleven veranderd in wasserijen. Ook vandaag nog vindt men in de streek familienamen die aan deze bedrijven herinneren: Van Aelst, Van den Bogaert, Van den Broecke, Bijvoet, Van Campen, Gherels, Kops, Van Kessel, Van der Laen, (De Waal) Malefeit, Peperkorn en Trip zijn hier voorbeelden van. Schilderij van een blekerij te zien in het Historisch Museum Haarlem Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het mirakel van Haarlem

was diende ze ‘gemolken’ te worden, vandaar het knijpen in de borst. En wat kwam eruit? “Rode wijn!” Mirakel van Haarlem!!! Daar wilde men in Rome echter niet aan, jammer dus.

onderen waren altijd een goede bron van inkomsten voor een stad of dorp! Haarlem heeft een paar keer geprobeerd zo’n mirakel ‘in huis’ te halen, maar helaas! De bekendste poging is te zien op een schilderij van Cornelis Cornelisz. van Haarlem dat in het Frans Hals museum hangt. Het heet “de monnik en de begijn”, maar staat bekend als het

De monnik en de begijn “mirakel van Haarlem”. Hierop staan afgebeeld een in grijze pij gestoken non (de begijn) met een ontblote borst en een in dito pij gestoken monnik die in de blote borst knijpt. Verder staat er een glas rode wijn voor! De non werd beschuldigd van ‘fornicatie’. Foei! Dat mocht niet, want ze had per slot van rekening de ‘gelofte van kuisheid’ afgelegd. Om nu te bewijzen dat ze zwanger 18

De Holle Boom Haarlemse kindertjes werden niet door de ooievaar gebracht en kwamen ook niet uit de groene kool. Welnee, ze kwamen uit de holle boom bij Kraantje Lek. Dit is een oude iep die bij de herberg Kraantje Lek stond. In 1867 dateerde Frederik van Eden de boom als zijnde uit ca.

De Faam van Claes van Kieten 1350, een restant van een lang verdwenen woud. Maar pas in 1812 wordt er na een zware storm gewag gemaakt van een ‘holle boom’. Vele generaties kinderen hebben er sindsdien in gespeeld en geklommen en zo werd de oude iep een begrip in Kennemerland en daarbuiten. Helaas maakte 160 jaar later, in 1972, een blikseminslag een einde aan zijn lange bestaan. Ontdaan van zijn takken

heeft hij als boomstronk nog vele jaren gestaan tot het hout te vermolmd was en het gevaar van omvallen te groot werd. De beeldhouwer Kees Verkade besloot een bronzen replica te maken. Het origineel werd in stukken gezaagd en er werden afgietsels van gemaakt. Deze werden in brons gegoten, later weer geassembleerd en op de oude plek teruggezet. Claes van Kieten, de reus van Spaarnwoude Eind 13e eeuw leefde in Spaarnwoude een man die 2 meter 69 lang was. Joost van den Vondel voert hem in Gijsbrecht van Aemstel op als een geweldenaar, maar in werkelijkheid was het een heel zachtaardig man. Er is niet veel over zijn leven bekend, wel is zeker dat hij in 1296 met een aantal edelen, waaronder Dirk van Brederode en Willem van Egmond, naar Engeland is geweest.Op de zuidmuur van het kerkje van Spaarnwoude, beter bekend als Stompe Toren, geven twee in de muur ingemetselde stenen, het zogenaamde ‘Vaam’, de lengte van onze reus aan: 269 cm. Jan de Lapper Jan, een brave schoenlapper, was kennelijk het lappen zat. Hij ging naar zee waar hij opklom tot onderofficier. Hij diende onder een weinig daadkrachtige kapitein in de vloot van Maarten Harpertsz Tromp. Tijdens de eerste Engelse zeeoorlog zou zijn schip geënterd zijn en de kapitein gedood. Hierop nam onze Jan de touwtjes in handen en spoorde zijn bemanning aan te vechten. Zij weerden de Engelsen met succes af en het schip werd gered. Als beloning ontving hij van de Admiraliteit een gouden ketting, een medaillon en een premie van 250 gulden. Een jaar later was Tromp op weg naar ’s Gravenhage en zou, door Haarlem komend, Jan hebben zien zitten die bezig was schoenen te lappen. Tromp sprak hem aan met de woorden ’Moet jij niet naar zee?’ Jan antwoordde met enige teleurstelling in zijn stem ‘Nee’. De Hoge Heren in ’s Gravenhage wensten geen eenvoudige schoenlapper als kapitein op een van hun schepen. Kennelijk heeft Tromp zijn invloed laten gelden, want een paar weken later werd Jan naar Den Haag ontboden en kreeg hij het gezag over het fregat Maarseveen met 42 stukken aan boord. Helaas sneuvelde hij op zijn eerste reis als kapitein in de strijd tegen de Engelsen. Hij werd in 1659 in de Grote Kerk begraven.

De holle boom bij Kraantje Lek Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Daar bij die molen……

n het verleden kon men de welvaart van een stad aflezen aan de industrie, de handel en de grootte van de kerken. Veel molens betekende veel industrie en dus veel welvaart. Door de eeuwen heen had Haarlem 38 molens, waarvan er negen dienst deden als moutmolen. Maar door de komst van nieuwe technieken verdwenen steeds meer molens. Uiteindelijk bleef er maar één molen over binnen de stadswallen van Haarlem, de Adriaan. In 1932 brandde deze molen af. De beloofde herbouw liet lang op zich wachten, maar in 2002 werd de Goede Vrouw toren herbouwd, met daarop een kopie van de Adriaan. Het is een houten stellingmolen, een achtkante bovenkruier. In en rondom Haarlem staan nog een paar bijzondere molens. Aan het Zuider Buitenspaarne staat de paltrokmolen de Eenhoorn. Het is een houtzaagmolen die vooral dienst doet voor restauratiewerk, omdat hiermee boomstammen kunnen worden gezaagd in maten die normaal niet te krijgen zijn. De Eenhoorn is een onderkruier en staat op een gemetselde basis met rollen om de molen op de wind te kruien. De hele molen wordt op de wind gekruid.

Molen De Adriaan aan het Spaarne

De Schoterveense molen is een wipwatermolen die rond 1650 gebouwd werd. De Schoterveense polder werd door deze molen bemalen, maar van de polder is niet veel meer over. In Zuid Schalkwijk staat de vijzelmolen De Hommel. Deze werd in 1879 gebouwd om de Kleine Polder te bemalen. In 1967 werd de Hommel door de bliksem getroffen en brandde af. In 1973 werd hij gerestaureerd. Hoewel de molen regelmatig in werking wordt gesteld is er geen bemalingsinstallatie meer aanwezig. Om de Vijfhuizer polder te bemalen werd in 1649 een wipwatermolen gebouwd. Deze is in 1859 door brand verwoest. De huidige Vijfhuizer molen dateert uit 1873 en heeft tot 1938 de polder op wind bemalen. Toen werd er een kleinere vijzel in aangebracht die elektrisch wordt aangedreven. De molen wordt bewoond, het is een achtkante bovenkruier met rieten bedekking. De molen de Slokop dateert uit 1877 en bemaalde vroeger de Vereenigde Binnenpolder onder Haarlemmerliede en Spaarnwoude. In 1964 werd de molen uitwendig gerestaureerd. De molen de Veer is een achtkante bovenkruier en dateert waarschijnlijk uit 1701. De molen bemaalt de Veerpolder, hoewel de aandrijving van de vijzel nu elektrisch is. In 1998 werd de molen door brand verwoest, maar in 2002 is hij herbouwd.

Molen De Veer bemaalt de Veerploder 20

De vijfde monumentenstad van Nederland

aarlem is een stad met 5.000 erkende monumenten en er staan er nog heel wat op stapel om deze status te krijgen. De meest in het oog vallende monumenten, als men door de stad loopt, zijn natuurlijk de kerken en officiĂŤle gebouwen, maar ook concentraties van gebouwen in eenzelfde periode tot stand gekomen, hier volgt een kort overzicht: De Commanderie van St. Jan in de Jansstraat dateert uit 1318 en is daarmee de op een na oudste kerk van Haarlem. Hij is gebouwd als kapel van de ridderlijke orde van St. Jan, die in 1310 was gesticht. Het gebouw huisvest nu het Noord-Hollands Archief. De Begijnehof kapel aan het Begijnhof is het oudste gebedshuis van Haarlem; het is in 1586 aan de Franstalige protestanten gegeven. De Bakenesser toren hoort bij de kapel van Onze Lieve Vrouw op Bakenes uit 1450, deze heeft een bekroning uit 1530. Het hoofdbureau van politie aan de Koudenhorn is in 1768-1771 als Nieuwe Diaconie van de Nederlands Hervormde gemeente gebouwd in neoclassicistische stijl. Van 1810 tot 1970 was het als kazerne in gebruik en na een ingrijpende verbouwing in 1976 kreeg het zijn huidige functie. Het Teylershof met op de achtgergrond de Bakenessertoren Het Teylers Hof is een van de stichtingen uit de nalatenschap van Pieter Teyler van der Hulst. In het midden van de hof bevindt zich een monumentale pomp en aan weerszijden bevindt zich een zonnewijzer. Eveneens uit de nalatenschap van Pieter Teyler van der Hulst is het oudste museum van Nederland, door Leendert Viervant gebouwd in Teylers tuin en geopend in 1784. Het museum is opgezet in de vorm van een rariteitenkabinet en huisvest diverse collecties. Het Hodsohn huis, aan de overzijde is gebouwd door Abralam ven der Hart voor Cornelia Catharina Hodsohn, dochter van een vermogende textielfabrikant. Sinds 1841 is hier de Hollandse Maatschappij van Wetenschappen gevestigd. De Waag, in 1597-â&#x20AC;&#x2DC;98 gebouwd door Lieven de Key, was de plek waar de goederen, na gewogen te zijn en nadat de accijns betaald was, de stad in konden. De Hoofdwacht, op de hoek van de Smedestraat, was Haarlems eerste raadhuis toen de stad stadsrecht kreeg in 1245. Nu is het de zetel van de Vereniging Haerlem, de historische vereniging van de stad. Aan het Groot Heiligland staat het Frans Halsmuseum. Gebouwd als oudemannenhuis werd het in de 19e eeuw een weeshuis. In 1913 werd het tot museum verbouwd. Het is nu gefocust op de 16e en 17e eeuw. De binnentuin van het Frans Halsmuseum

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Naar de overkant van de rivier

aar water is zijn meestal ook bruggen; hoewel er vanouds ook veel overzetveren zijn geweest. In Haarlem herinneren de Lange en Korte Veerstraat hieraan. Het Spaarne was vroeger veel breder dan nu, de Spaarnwouderstraat en Anthoniestraat aan de oostzijde en de Lange Veerstraat en Kleine Houtstraat aan de westzijde zijn van oorsprong de Spaarnedijken. Dit verklaart een naam als Langebrug. Volgens de oudste gegevens zijn er vier bruggen over het Spaarne geslagen. Van zuid naar noord gezien waren dat de Langebrug bij de Kampervest, de Gravenstenenbrug bij de Bakenessergracht, de St.Nikolaasbrug bij de Koude Horn (nu verdwenen) en de Catharijnebrug bij de Scheepmakersdijk. Verder waren er de bruggen over de stadssingels, die correspondeerden met de stadspoorten waar ze voor lagen, en waren er binnen de stad bruggen over de grachten. Het waren veelal houten ophaalbrug-

De Gravenstenenbrug

gen, die voor de verdediging van de stad of voor het scheepvaartverkeer konden worden opengezet. Deze zijn vanaf de 18e eeuw vervangen door vaste bakstenen bruggen, naarmate de functie van de waterweg veranderde. De naamgeving van de bruggen was divers en kwam uit de ‘volksmond’. Naar een stadspoort bijvoorbeeld: Grote of Kleine Houtbrug; naar het dorp waar de toegangsweg,die er op uit kwam, naartoe leidde: Schalkwijkerbrug; naar een heilige, naar wiens kapel of instelling zij voerde, St. Nicolaes en St. Jan, of naar het gebouw dat erbij stond: ‘s Gravenstenenbrug, Wildemansbrug (naar de herberg van die naam). Ook de lengte kon tot naamgeving leiden: de Langebrug; de wijk waaraan zij toegang verschafte: de Raambrug. Tot slot naar burgers van aanzien of hun bezittingen, zoals bijvoorbeeld naar Frans Barentsz Cousebant: Kousebant-

De Cathalijnenbrug brug, of de Elswoutsbrug. Pas eind 19e eeuw kwam er een officiële, van de overheid vastgestelde naamgeving, en vanaf 1905 een officieel register, waarbij veelal de oude namen werden bevestigd. Bij een huidige telling, als we de viaducten en kwakels meetellen, komen we er op het Haarlemse grondgebied maar liefst 78 tegen. Doordat het verkeer in de 19e eeuw intensiever werd, voldeden de oude bruggen niet meer. De houten bruggen werden vervangen door ijzeren constructies, waarbij gebruik gemaakt werd van ontwerpen die getekend werden door architecten die in dienst van de gemeente stonden. De Vischbrug, later Melkbrug geheten, is de verbinding over het Spaarne tussen de Korte Veerstraat en de Hoogstraat. Dit werd een bascule brug; deze werd later vervangen door de, in 1886 naar ontwerp van J. Leijh en door de ijzergieterij ‘De Prins Van Oranje’ uit ‘s Gravenhage gemaakte, draaibrug die nu in hernieuwde versie nog bestaat. De Catharijnebrug werd in 1902 vervangen door een soortgelijke brug, waar dezelfde architect het ontwerp voor maakte. Die werd vervaardigd door de Koninklijke Nederlandse Grofsmederij uit Leiden. De huidige brug is een kopie van de oorspronkelijke, waarbij het bedieningshuisje een totaal modern eivormig gebouwtje werd. Ook de Langebrug werd een draaibrug, die echter in 1933 werd vervangen door een, door de firma Figee gebouwde,ophaalbrug, waarvan nu alleen nog het westelijk bruggenhoofd zichtbaar is. De huidige Langebrug, naar ontwerp van de vorige stadsJuist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

architect M.F. Asselbergs, uit 1993-’95, is meer naar het zuiden verplaatst en kreeg de toepasselijke bijnaam ‘de verfroller’. De Gravenstenenbrug geldt als de oudste van de stad, zij wordt reeds in 1359 vermeld. Ze is van een houten ophaalbrug in de 19e eeuw in een basculebrug veranderd en kreeg in 1950 haar huidige vorm (een kopie van een dubbele houten ophaalbrug, maar dan van staal). De Zijlbrug werd ontworpen door J.E. v.d. Arend en J. Leijh; ook het ontwerp van de Kruisbrug, de Prins Hendrikbrug en de Leidsebrug zijn van de hand van Leijh. In de periode van de ‘Amsterdamse School’ en kort daarna werd de Jansbrug voorzien van bruggenhoofden van de hand van Theo van Rijn. Evenzo de Grote Houtbrug, met sculpturen van Hendrik A. van den Eynde, die Frans Hals en Lieven de Key voorstellen. De Raambrug en de Verspronckbrug behoren tot de ‘Stijl’; deze stijl werd door de eerste directeur van de dienst Openbare werken, L.C. Dumont, in zijn ontwerpen gebruikt. De firma Figee, die aan het Noorder Buiten Spaane gevestigd was, vervaardigde, naast havenkranen, ook bruggen. De Buitenrustbruggen, de Schouwbroekerbrug en de Waarderbrug zijn door hen gebouwd. De nieuwste aanwinst op bruggengebied is de Schoterbrug, die de Waarderpolder met de Vondelweg verbindt. De naam herinnert aan de voormalige gemeente Schoten, die in 1927 door Haarlem is geannexeerd. 23

De stad van de hofjes

aarlem is bekend om zijn hofjes. Ooit waren het er 40, nu zijn er totaal nog 22, in en net buiten het centrum, waarvan een paar recente. Hofjes werden gesticht om eenvoudige mannen en vrouwen (met een onberispelijke levenswandel) van onderdak te voorzien. Het oudste hofje is het hofje van Bakenes, gesticht in 1395 door Dirck van Bakenes. De gevelsteen bevat een raadsel: T Gesticht van Dirck van Bakenes Voor vrouwen acht En twemael ses Zowel twintig als zestig is het goede antwoord. Twintig slaat op het aantal huisjes, zestig was de leeftijd die vrouwen moesten hebben om op het hofje te mogen wonen. In de Tuchthuisstraat vinden we het Brouwershofje. Het werd in 1457 gesticht door Jacob Huyge Roepers-

Het raadsel van Dirck van Bakenes zoon en zijn zus Katrijntje, een brouwersfamilie. Het was bestemd voor vrouwen die als brouwersmeid in een brouwerij hadden gewerkt Bij de grote brand van Haarlem in 1576 werd ook het hofje getroffen, maar in 1586 werd het herbouwd. Het Hofje van Loo is gevestigd aan de Barrevoetestraat. Het werd in 1489 gesticht door Symon Pieterszoon en zijn vrouw Godelt Willems en werd geschonken aan het Sint Elisabeths Gasthuis. Bij de verbreding van de straat in de 19e eeuw werden drie huisjes afgebroken. Het hofje is nu alleen door een hek gescheiden van de straat. Aan de Witte Herenstraat vinden we het Frans Loenen hofje. Het werd in 1607 gesticht uit de nalatenschap van de garentwijnder en koopman Frans Loenen die â&#x20AC;&#x201C;naast zijn gewone inkomsten â&#x20AC;&#x201C; zoveel geld verdiende met weddenschappen en gokken dat hij een zeer vermogend man was. Het hofje Van Oirschot is in 1769 gebouwd uit de nalatenschap van Wouterus van Oirschot. Het nagelaten bedrag, 20.000 gulden, was niet genoeg voor de bouw van het hof, omdat de overburen, twee rijke stadsbestuurders, allerlei eisen stelden aan de aanleg van de tuin en de stijl van het hek. De Staten van Holland legden 20.000 gulden bij, zodat de bouw toch door kon gaan. Andere Haarlemse hofjes zijn onder andere het Luthers hofje, het Hofje van Noblet, het Bruiningshofje, het hofje van Staats, het hofje van Guurtje de Waal , het Wijnbergshofje, het Zuiderhofje, het Vrouwe- of Anthonie Gasthuis en het Teylers hofje. Ook recent zijn er nog hofjes gebouwd. De hofjes van Codde en Beresteyn aan het stationsplein zijn in de vorige eeuw gesloopt en daarvoor in de plaats is een nieuw hofje gebouwd vlak bij de kathedraal Sint Bavo. In deze eeuw werden de Gravinnehof aan het Spaarne en de Enschedehof aan de Korte Begijnestraat gebouwd.

Het fraaie Hofje van Oirschot 24

Een centrum om te ontdekken

aarlem is ‘the place to be’. Het is een stad waar men geweldig kan winkelen. In het mooie historische centrum kan men op alle gebieden slagen. In de speciale straatjes van Haarlem, zoals de Warmoesstraat, de Kleine Houtstraat en de Gierstraat, is een veelvoud aan bijzondere en verrassende winkels. De hofjes, grachtjes, prachtige oude binnenstad en dito gevels spreken voor zich. Haarlem is voor veel mensen een heerlijke stad om even op adem te komen.

Aan de andere kant van het plein ziet u de Grote of St. Bavokerk. Er is aan deze kerk 168 jaar gebouwd. Oorspronkelijk zou er een stenen toren op komen, maar omdat de toren te zwaar bleek is hij afgebroken en vervangen door de huidige toren van hout en lood. Het prachtige ‘stadspaleisje’ naast de kerk is de Vleeshal, in 1604 opgeleverd. Beneden zaten de vleeshouwers en boven de leerbewerkers. Hier kon men terecht voor vlees en leer.

De Grote Markt is het hart van de stad. Van oorsprong heette dit plein ’t Sant. Hier werden toernooien, jaarmarkten enz. gehouden. Aan dit plein staat een aantal mooie gebouwen. Allereerst het stadhuis, dit was oorspronkelijk het jachtslot van de graven van Holland. Het huidige gebouw echter is het vierde op min of meer dezelfde plek. Door hevige stadsbranden - in 1347 en 1351– is aan het

Naast de Grote Kerk ziet u een lang, laag gebouwtje; daar is nu ook de ingang van de kerk te vinden. Dit is de Vishal, waar vroeger zeevis werd verkocht. Nu is in het voorste deel een expositieruimte voor hedendaagse kunstenaars. Op de hoek van de Smedestraat staat de Hoofdwacht, de naam is afkomstig van de periode dat hier een gendarmerie post gevestigd was; de wanden van de ‘cachotten’ zijn nog aanwezig. Dit is nu de zetel van de ‘Historische Vereniging Haerlem’, en is iedere za-

De Vleeshallen

De vele leuke straatjes in het centrum van Haarlem

complex flinke schade toegebracht. Kort na de laatste brand is, waarschijnlijk in opdracht van de graaf, door Engelbert van Nijvel, het deel van het stadhuis gebouwd dat wij nu nog kennen onder de naam Gravenzaal. Dit is nu de ontvangstruimte en trouwzaal van het Haarlemse stadhuis.

terdag te bezoeken. Toen de stad in 1245 het charter van Stadsrecht kreeg van graaf Willem II van Holland, was dit het eerste stadhuis. Het bronzen beeld stelt Laurens Janszoon Coster voor, de uitvinder van de boekdrukkunst met losse letters. Althans volgens de Haarlemmers!

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Haarlem is nóg mooier voor leden van de Historische Vereniging Haerlem

oe meer men weet, des te meer men ziet… Met een boek als dit wordt Haarlem nog mooier en sprekender. Maar Haarlem heeft nog een ‘gids’ waardoor u inniger met de stad verbonden raakt: de Historische Vereniging Haerlem. De Historische Vereniging Haerlem verbindt Haarlemmers met de stad en met elkaar. Het gemeenschappelijke raakpunt tussen de 2.000 leden is de geschiedenis van de stad en zijn omgeving. Die geschiedenis is in Haarlem rijk en veelkleurig. Monumenten, geveltekens, straten, pleinen, personen…alles heeft een verhaal, dat gemakkelijk te verbinden is met de grote geschiedenis van Holland, de Nederlanden, Europa en de wereld overzee. Wie er oog voor krijgt, ziet elke dag meer in de vijfde monumentenstad van Nederland. Geveltekens krijgen binnen onze vereniging speciale aandacht. De Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem houdt zich bezig met geveltekens als gevelstenen, -reclames, -ornamenten en –decoraties en probeert verdwenen Haarlemse gevelstenen op te sporen en weer terug in Haarlem te krijgen. De stichting adviseert ook over nieuwe gevelstenen en over restauraties. Kijk in de stad dus ook naar boven of bezoek de speciale website www.haarlemsegevelstenen.nl.

Haerlem is een vereniging die tal van activiteiten biedt: de leden bestuderen, onderzoeken, publiceren en exposeren. Bij dat alles is Haerlem ook een gezaghebbende beschermer van geschiedenis en erfgoed in de stad. Ons streven is niet om van de stad een museum te maken, wel om zorgvuldig om te gaan met erfgoed en Haarlemse herinneringen. Bijna maandelijks verzorgt de Historische Vereniging Haerlem lezingen en excursies. Zo kan elke geïnteresseerde meer van de Haarlemse geschiedenis zien en begrijpen. Daarbij hebben we echt iedereen voor ogen: liefhebbers, geschoolde onderzoekers, Haarlemmers die vormgeven aan de stad van vandaag, en steeds weer nieuwe generaties kinderen. De vereniging zelf is ook Haarlemse geschiedenis; in 2011 vierde Haerlem het 110-jarig bestaan. Het tastbare bewijs van die lange verenigingsgeschiedenis is het Haerlem Jaarboek. Het verschijnt al sinds 1929. Elk jaar een nieuwe bundel artikelen over de geschiedenis van Haarlem in de ruimste zin des woords; telkens een nieuwe ‘jaarring’ aan de stam van Haarlems collectieve geheugen. Artikelen over bekende inwoners, over een buurt, beroepsgroep of monument en meer. Vaste onderdelen zijn de jaarverslagen van de vereniging, de verschillende werkgroepen en Monumentenzorg. En ook de Kroniek van Haarlem, waarin de belangrijkste gebeurtenissen worden verteld, necrologieën van bekende personen en de bibliografie van Haarlem. Het lidmaatschap van de Historische Vereniging Haerlem kost slechts 20 euro per jaar en het biedt u veel. Elk jaar gratis het Haerlem Jaarboek. U ontvangt vier keer per jaar de Haerlem Nieuwsbrief met verenigingsnieuws, actualiteiten en alles over lezingen en excursies. U kunt ook actief bijdragen aan een werkgroep. Als gids/gastheer of -vrouw kunt u een rol vervullen in de Hoofdwacht, de monumentale zetel van de vereniging aan de Grote Markt. Op boeken die de vereniging uitgeeft krijgt u 20% korting. Alle activiteiten zijn te vinden op www.haerlem.nl. Een nog mooiere kennismaking is een bezoek aan de Hoofdwacht op de Grote Markt 17. ’s Zomers zijn we elke zaterdagen zondagmiddag open om nieuwe Haerlem-vrienden van harte te verwelkomen! Wij staan u graag te woord. Ons e-mail adres is info@ haerlem.nl.

Een doorkijkje naar de Grote Markt langs de Vleeshal (links) en De Grote of St. Bavokerk (rechts) 26

De Historische Vereniging Haerlem is gevestigd in een historisch pand ‘De Hoofdwacht’ is een van de oudste stenen gebouwen van de stad Haarlem, die in 1245 stadsrechten kreeg. Gebouwd in de tweede helft van de dertiende eeuw, is het gebouw waarschijnlijk tot ongeveer 1350 in gebruik geweest als eerste stadhuis van Haarlem. Nadat het stadsbestuur zijn intrek had genomen in het huidige stadhuis, werd de Hoofdwacht lange tijd woonhuis. Generaties van burgemeesters en andere notabele families woonden hier. Maar het onderhuis werd ook gebruikt als winkel en werkplaats. Zo heeft de drukkerij, waar Coornhert drukkersgezel was, lange tijd in het souterrain gezeten. In 1755 werd het gebouw hoofdkwartier van de opperofficieren van de Schutterij, waardoor het de naam Hoofdwacht kreeg, die het nu nog altijd draagt. Vanuit de Hoofdwacht werden de stadspoorten geopend en ’s avonds weer gesloten (bij het klingelen van de Damiaatjes) en werd door de gewone schutters wacht gelopen. Na de Franse tijd werd de Schutterij eerst opgeheven en vervangen door leger en politie, daarna tijdelijk weer in het leven geroepen als een soort toegevoegde hulppolitie, totdat de Hoofdwacht in de tweede helft van de 19e eeuw als hoofdkwartier door de huzaren (een legeronderdeel) werd overgenomen. Sinds 1919 is hier de Historische Vereniging Haerlem gevestigd.

Gebouw De Hoofdwacht, thuishaven van de Historische Vereniging Haerlem Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Overal in Haarlem kom je gevelstenen tegen 27

De Amsterdamse Poort 28

Een winkelstad als Haarlem

p een doorsnee zaterdag is het in het centrum van Haarlem een gezellige drukte. De winkelstraten trekken veel mensen, die lekker een dagje komen winkelen of voor een snelle boodschap even de stad ingaan. Niet voor niets is Haarlem al een aantal maal uitgeroepen tot winkelstad van het jaar. Legio populaire winkelketens hebben hier een goedlopende vestiging. Daarnaast zijn er veel mooie en leuke zaken, die de binnenstad een heel eigen gezicht geven. Bij een historische stad als Haarlem horen uiteraard winkels met een rijke geschiedenis. Denk bijvoorbeeld aan een drogisterij, waar de Haarlemmers al sinds 1849 hun kruiden en homeopathische geneesmiddelen kopen. Een literaire stad als Haarlem is natuurlijk niet compleet zonder mooie boekenwinkels, waar iedere boekenwurm in elk denkbaar genre een prachtig boek kan vinden. Bij een culinaire stad als Haarlem mag je zeker tal van winkels verwachten waar de heerlijkste delicatessen, zelfgebrande koffie of het Haarlemse Jopenbier worden verkocht. Een culturele stad als Haarlem is vanzelfsprekend in het rijke bezit van verscheidene kleinere en grotere kunstateliers. In een trendy stad als Haarlem is het bovendien eenvoudig om je garderobe aan te vullen met de nieuwste mode. Voor iedere heer of dame, jongen of meisje, kleedgeld- of creditcardbudget is wel een leuke winkel in een van de populaire winkelstraten te vinden. De Grote Houtstraat en Barteljorisstraat zijn een voor de hand liggende keuze om je ‘shop till you drop’ behoefte te stillen. Maar je doet jezelf tekort als je de omliggende steegjes en straten overslaat. De Zijlstraat wordt wel de PC Hooftstraat van Haarlem genoemd en de Warmoesstraat doet daar niet voor onder. In deze straten vind je de chiquere kledingboetieks. Ook als je op zoek bent naar een luxe cadeau, kun je er goed slagen bij een van de exclusieve, trendy winkels . De Koningstraat biedt eveneens verschillende mogelijkheden voor een leuk presentje of zelfverwennerijtje: een mooie bloemen- en plantenzaak, een speelgoedwinkel voor groot en klein en diverse winkels met stijlvolle woonaccessoires en meubels. Het mag duidelijk zijn dat je het met één dagje winkelen in Haarlem waarschijnlijk niet gaat redden.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Burgemeester Haarlem

Haarlem is klaar voor de toekomst

aarlem valt de laatste jaren op tal van terreinen in de prijzen: als beste winkelstad, als meest gastvrije stad en als beste stad met meer dan 100.000 inwoners. “Daar mogen we best chauvinistisch in zijn”, vindt burgemeester Bernt Schneiders. “Buitenstaanders zien de kwaliteit van de stad, waar de gemeente recent honderden miljoenen in heeft geïnvesteerd. We hebben het dak gerepareerd toen de zon nog scheen. De stad is op orde gebracht qua voorzieningen en infrastructuur en ligt er goed bij . Dat is fijn, want nu is het crisis. Het geld is vrijwel op. Maar onze basis is goed, wat weer investeringen uitlokt van het bedrijfsleven, zoals in het Raaksgebied. Daar floreren de Jopenkerk en bioscoop Pathé.’’ Schneiders heeft er een ambtstermijn op zitten als burgemeester en is opnieuw benoemd. Hij woonde en werkte na zijn studie ook al in de Spaarnestad. De burgemeester kan zich zijn eerste kennismaking met Haarlem nog goed herinneren toen hij ging solliciteren bij de provincie Noord-Holland. Hij was direct onder de indruk. “Hier wil ik wel wonen’’, dacht hij, terwijl hij op de terugweg liep te verdwalen. Haarlem heeft vooralsnog niet veel last van de recessie, stelt Schneiders. “De werkloosheidscijfers zijn laag, het aantal faillissementen ook. Dat blijkt uit de recessiemonitor. De bezoekersaantallen nemen toe.’’ De succesfactoren van Haarlem? “Een historische binnenstad, de ligging vlakbij de zee, Amsterdam en Schiphol én een groot aanbod aan cultuur en winkels. Beter kun je het niet hebben.’’

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

BeterBusiness vaart de juiste koers

eterBusiness is een bijzonder actief, regionaal zakenplatform waar ondernemers, directeuren en managers van bedrijven, instellingen en overheden met elkaar verbonden worden. De initiatiefnemer van dit zakenplatform is Simon Paagman. Een bijzondere man, die begin jaren zeventig woonde en werkte in Portugal om de productie van Macintosh pantalons groot te maken. Vervolgens keerde hij naar Nederland terug om zich bezig te houden met de zeilen surfsport. Hij werd manager van Stefan van den Berg, die tijdens de Olympische Spelen in 1984 een gouden medaille won. Simon Paagmans ervaring uit het bedrijfsleven en de sport combineerde hij: hij werd een soort bruggenbouwer. Muziek is de rode draad in zijn leven. Hij is dan ook mede-oprichter van Radio De Branding. Ontmoeten en

Burgemeester Bernt Schneiders (rechts) en Simon Paagman 32

verbinden is zijn devies. En…. ‘drempels zijn niet om over te struikelen, maar om overheen te stappen’… Rond de eeuwwisseling kwam Paagman in contact met René Jansen van MeerBusiness Haarlemmermeer. “De formule om via netwerkbijeenkomsten bedrijven onderling en in combinatie met de politiek bij elkaar te brengen, sprak mij bijzonder aan”, vertelt Paagman. “Door mijn werkzaamheden had ik al veel contacten in het bedrijfsleven, dus het was niet zo heel erg ingewikkeld om daar een mooi netwerkplatform voor te creëren. En zo is in eerste instantie MeerBusiness Haarlem ontstaan. Maar ‘meer’ is niet altijd beter en ik wilde niet de zoveelste businessclub. Vandaar dat ik in 2011 afscheid heb genomen van MeerBusiness om te starten met BeterBusiness. En dat loopt nu lekker. Er worden regel-

Robert Bloemers van Imbema (links) en Simon Paagman van BeterBusiness

Anderen over BeterBusiness: Johan Remkes, Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Holland, vertelt over BeterBusiness “Voor de provincie is contact met het bedrijfsleven essentieel. BeterBusiness is een mooi platform om met ondernemers in de regio ideeën, trends, behoeften en verwachtingen uit te wisselen.” De Haarlemse burgemeester Bernt Schneiders is regelmatig te gast op de bijeenkomsten. “Je loopt even binnen, je spreekt wat mensen en je wisselt ideeën uit”, stelt de burgervader. “Snel en efficiënt. BeterBusiness Haarlem is wat mij betreft een nuttig en prima initiatief.” Robert Bloemers van de Imbema Groep: “BeterBusiness heeft sinds haar oprichting bewezen in een behoefte te voorzien. Simon Paagman weet als geen ander dat bij zaken doen persoonlijk contact het enige is dat functioneert. Zich inleven in de materie kan hij als geen ander. Mijn enige zorg is, dat deze persoonlijk benadering ook in de toekomst aandacht krijgt. Ik weet zeker dat hij met zijn team daar voor zal zorgen. Want het succes van BeterBusiness staat op het conto van Simon Paagman.” BeterBusiness vaart juiste koers, vindt ook de heer J.W.Remkes, commissaris van de koningin Noord-Holland matig netwerkparty’s en evenementen gehouden, maar ook speciale thema-avonden en proeverijen. Maandelijks gaan er duizend nieuwsbrieven de deur uit. Digitaal, maar toch. Bedrijven die zich bij ons aanmelden worden eerst bezocht om te kijken of ze daadwerkelijk bij ons passen en of er bereidheid is om actief mee te denken. Inmiddels hebben we ruim 120 partners. We gaan voor kwaliteit, niet voor kwantiteit. En als ik een tijd niets gezien of gehoord heb van een bepaalde onderneming, dan ga ik er heen om te kijken wat er aan de hand is. Ervaring, kennis en kunde samen delen. Dat is de kracht van BeterBusiness. En natuurlijk is het ook gezellig. Dat spreekt zich rond en inmiddels komen er ook steeds meer ondernemers uit de IJmond bij. De IJmond is een bijzonder gebied met een groot aantal bedrijven. Ik probeer nu een cohesie met ondernemers in Haarlem tot stand te brengen en dat gaat aardig goed; althans, ik mag niet mopperen.” Terwijl er genoeg heren van zijn leeftijd zijn die het inmiddels een beetje rustiger aan doen, denkt Simon Paagman daar voorlopig nog niet aan. “Soms is het wat druk”, glimlacht hij. “Maar ik heb een interessant leven. En natuurlijk doe ik niet alles zelf. In de loop der jaren heb ik allemaal prima mensen om mij heen verzameld. Gezamenlijk hebben wij van BeterBusiness een mooie club gemaakt. Ik denk dat we de juiste koers varen. Gelukkig blijft er ook nog genoeg tijd over voor andere Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Bernard Lensink, directeur van Duin & Kruidberg bevestigt verdere samenwerking met BeterBusiness dingen. Mijn vrouw en ik vinden het heerlijk om even met de sloep op pad te gaan. En dat doen we vaak, soms met relaties. Geraniums vind ik mooi, maar ik ga er voorlopig nog niet achter zitten.” 33

Haarlem: een bloeiende stad op strandwallen

aarlem is een interessante stad, vindt stadsarcheoloog Anja van Zalinge. Waar je ook in de grond gaat graven, het ligt vol met archeologie. Ondanks dat er al veel bekend is, hoopt Van Zalinge ontbrekende puzzelstukjes uit de geschiedenis van Haarlem bloot te leggen. “Gelukkig is Haarlem zuinig op haar cultuurhistorisch erfgoed”, vertelt de stadsarcheoloog. “Inwoners en bezoekers van de stad waarderen dat.” Het Archeologisch Museum aan de Grote Markt trekt 20.000 bezoekers per jaar. “Het museum vertelt het verhaal van de geschiedenis van Haarlem aan de hand van archeologische vondsten.” Die geschiedenis gaat terug tot 8000 jaar voor Christus, toen de huidige kustlijn langzaamaan ontstond. “Er ontstonden drie strandwallen”, vertelt Anja van Zalinge. “Op die strandwallen kwam begroeiing, daartussen lagen moerassen en veen. In de Steentijd kwamen jagers en verzamelaars vanuit het Gooi naar de kust. Pas in de Bronstijd gingen mensen zich hier permanent vestigen.” De eerste bewoners gingen wonen op de strandwallen.

Uit de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen is weinig gevonden in Haarlem. Haarlem ontstond op de middelste strandwal, aan een landweg die van noord naar zuid liep. Zowel strategisch als economisch de beste plek, die lag langs de lus in het Spaarne. Het eerste document, dat over bewoning in Haarlem rept, dateert uit de 10de eeuw. Haarlem kreeg in 1245 stadsrechten. “Er is dus flink doorgewerkt in die paar eeuwen”, zegt Van Zalinge. “Haarlem was tot en met de 15de eeuw de tweede stad van Holland. Een economisch en politiek centrum van formaat. De stad bloeide door pottenbakkerijen, bierbrouwerijen en scheepsbouw. In de hoogtijdagen werden er 600 schepen gebouwd in nog geen 40 jaar tijd en produceerden brouwers 3 miljoen liter bier per jaar.” Begin 2012 vonden Van Zalinge en haar medewerkers 43 skeletten uit de middeleeuwen op de Botermarkt. Ze lagen op het kerkhof van het ziekenhuis dat daar stond. “Het ging om jonge mensen die aan ernstige ziektes waren overleden. Een bijzondere vondst.’’ De stadsarcheoloog wil graag meer weten over de vroegste periode. Waren er echt geen Romeinen in Haarlem? En waar exact stond het verblijf van de Graven van Holland? “Mysteries die we dolgraag willen oplossen.” 34

Het onderscheidend vermogen van de stad

en sterk imago van de stad is de verantwoordelijkheid van City Marketing Haarlem. Dankzij deze organisatie raken bewoners, bezoekers en bedrijven steeds meer overtuigd van het onderscheidend vermogen van de stad. ‘Een wereldplek met een menselijke maat, die naast een historisch centrum ook over internationaal bekende musea en een groot en gevarieerd winkelaanbod beschikt. Haarlem geldt als een stijlvolle stad met een rijke geschiedenis, waar veel te beleven is op het gebied van kunst, architectuur en cultuur. De kwaliteit van leven is er hoog, op velerlei gebied (economie, winkelen, horeca, sport). Sterke troeven van Haarlem zijn verder de ligging ten opzichte Schiphol, zee en het strand en de bosrijke omgeving met zijn indrukwekkende landgoederen. Treffend Alles met een menselijke maat, en dat slaat aan bij gasten uit binnen- en buitenland. De New York Times verwoordde het enkele jaren geleden treffend: ‘A classic Dutch city with a village feel’. Een historische Nederlandse stad met een ‘dorps gevoel’: het Versailles van Amsterdam. Om Haarlem een niet te missen bestemming te maken voor toeristen, is in 2009 City Marketing opgericht. Een organisatie, gebouwd op de fundamenten van de VVV Zuid-Kennemerland en Haarlem Promotie, die meteen haar slagvaardigheid toonde. Want in samenwerking met de gemeente Haarlem werd www.haarlem.nl ontwikkeld. Deze gemeenschappelijke entreepagina tot het wereldwijde web (ook wel portal genoemd) trekt 1,5 miljoen bezoekers per jaar, 50 procent meer dan de portals van de VVV en gemeente afzonderlijk. Populair Op de site staan alle feiten, feitjes en nieuws over Haarlem. Naast gemeentelijke informatie is op www. haarlem.nl een complete uitgaansagenda te vinden, een overzicht van de winkels en een evenementenkalender. En evenementen zijn er genoeg. Neem de Stripdagen, Haarlem Culinair en de Honkbalweek (Haarlem was in 2012 de plaats waar wereldkampioen honkbal Nederland werd gehuldigd). Erg populair is sinds jaar en dag het jaarlijkse Bloemencorso van de Bollenstreek, dat eindigt in de stad. De laatste jaren zelfs op de Grote Markt, bij de cafés, restaurants en terrassen en met genoeg ruimte om de praalwagens goed te kunnen zien en fotograferen.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het bedrijfsleven wordt nadrukkelijk betrokken bij de promotie van de stad. City Marketing heeft daarvoor Haarlem Partners opgezet, een publiek-privaat samenwerkingsverband. Ondernemers, horecabedrijven, winkels en instellingen zijn partners, die gemeenschappelijke activiteiten ontplooien en (financieel) mogelijk maken. Hun doel: meer bezoekers, dus meer bestedingen, arbeidsplaatsen en bedrijvigheid.

‘Vrouw in het verzet’, prominent voor de statige herenhuizen

In 2012 startte Roze Zaterdag in het Kenaupark

Kenaupark: statige monumenten rond groen stadspark

et Kenaupark is een prachtig stadspark niet ver van het NS-station van Haarlem. Het park is omringd door monumentale panden en wordt op mooie dagen intensief gebruikt door wandelaars, mensen die er picknicken, zonaanbidders, schaduwzoekers en mensen die op een bankje genieten van het groen en de majestueuze bomen. Landschapsarchitect Jan David Zocher jr. ontwierp het Kenaupark in 1868. Hij veranderde de Bolwerken, de stadswallen van Haarlem, in een wandelgebied. Het Kenaupark maakt deel uit van dat gebied. Het is een Rijksmonument. In de lente verandert een deel van de grasmat in een veld vol witte, gele en paarse krokussen. Het park is vernoemd naar Kenau Simonsdochter Hasselaer die in het beleg van Haarlem, volgens de overlevering, een belangrijke rol speelde. In de jaren 1867 en 1868 bouwde de Nederlandse Maatschappij voor Grondcrediet uit Amsterdam negen monumentale herenhuizen aan de oostkant van het park en twee villa’s. In de begintijd woonden

daar voorname Haarlemse families. Nu zijn er voornamelijk kantoren in gevestigd. Ook zijn er villa’s die zijn verbouwd tot appartementen of waar kamerbewoners zijn gehuisvest. Prinses Juliana onthulde op 3 mei 1982 het beeld van verzetsstrijdster Hannie Schaft, ‘Vrouw in het verzet’, in het Kenaupark. Dit beeld is gemaakt door Truus Menger-Oversteegen, een vriendin van Hannie Schaft en net als zij verzetsstrijdster. Ieder jaar op de laatste zondag van november wordt Hannie Schaft bij het monument herdacht. Het Kenaupark wordt regelmatig gebruikt voor evenementen, zoals kleinschalige muziekfestivals. De statige bebouwing van het park is een geliefd decor. Geregeld zijn er opnames voor films of reclamespotjes. In de lente van 2012 zorgde een nest bosuilen voor reuring in een boom aan de rand van het park, op de hoek van de Parklaan en de Nassaulaan. De jonge uiltjes en hun ouders trokken veel bekijks van voorbijgangers.

De Haarlemmerhout: voor rustzoekers en festivalgangers

at zou Haarlem zijn zonder de Haarlemmerhout? Het stadsbos bestaat al sinds het begin van onze jaartelling en is het oudste groene Rijksmonument van Nederland. Geliefd bij wandelaars en fietsers, maar ook bij bezoekers van de festivals die hier jaarlijks worden gehouden, zoals Bevrijdingspop en het Houtfestival. De Haarlemmerhout werd in de Gouden Eeuw een toevluchtsoord voor rijke handelaren uit Haarlem en Amsterdam die rust zochten in de natuur. In de natuur van Haarlem kwamen buitenplaatsen, waar de rijken in de zomer verbleven. Het bos waarin die buitenplaatsen werden gevestigd, kreeg later de naam Haarlemmerhout De huidige indeling van De Haarlemmerhout dateert uit 1830. Landschapsarchitect J.D.Zocher heeft het ontwerp gemaakt, in Engelse landschapsstijl. De indeling van het stadsbos is sinds die tijd niet echt veranderd. Wel is het bos door de aanleg van de Fonteinlaan in tweeën gesplitst: een oostelijk en een westelijk deel. De Haarlemmerhout, of ‘De Hout’ zoals Haarlemmers hun stadsbos kortweg noemen, is zestig hectare groot. Het bos is te verdelen in verschillende gebieden. De Kleine Hout, met het Vlooienveld, de muziekkoepel, de kinderboerderij en het pannenkoekenhuis, heeft het karakter van een park.

een kinderpodium. Bezoekers kunnen zich tegoed doen aan gerechten uit allerlei landen. Tijdens de Houtnacht, die deel uitmaakt van het festival, zijn er optredens voor jongeren. In de muziekkoepel worden in de zomermaanden regelmatig concerten gegeven.

De Grote Hout, het stuk ten zuiden van Dreefzicht, is een stadsbos. Eindenhout, bij het koepeltje tussen Wagenweg en de Leidsevaart, is beperkt toegankelijk en heeft het karakter van een natuurgebied. In De Hout staan honderden monumentale bomen. Ook zijn er zeldzame planten te vinden. De Hout is beroemd om zijn stinsenflora en blauwe boshyacinten. Elk jaar wordt Bevrijdingspop gehouden in de Haarlemmerhout. Het is het oudste bevrijdingsfestival van Nederland. De bomen hebben te lijden onder de komst van vrachtwagens bij grote evenementen. Daarom heeft de gemeente in de zomer van 2012 maatregelen genomen om deze beter te beschermen. Dat is gebeurd door de aanleg van een ondergronds systeem met een speciale constructie, waardoor de verdichting van de bodem wordt tegengegaan. De vrachtwagens kunnen daar overheen rijden. Andere maatregelen moeten de grasmat beter beschermen tegen de mensenmassa die bij dit soort evenementen naar De Hout komt. De Haarlemmerhout is ook de plek waar ieder jaar in het derde weekend van juni het Houtfestival wordt gehouden. Dit is een festival met wereldmuziek, theater en Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Een tuin maken is sfeer creëren

roene vingers? Die heeft Raymond Landwehr Johann, getuige de vele kleine en grote tuinen in Haarlem en omstreken die hij sinds 1990 (her-) inrichtte en onderhield. Maar de oprichter-eigenaar van hoveniersbedrijf Tuin Totaal aan de Oudeweg in Haarlem blijkt ook over een ‘groen hart’ te beschikken. De onvoorwaardelijke liefde voor zijn vak en opdrachtgevers is terug te vinden in zijn lijfspreuk: ‘Het maken van een tuin is het creëren van sfeer’. “Een sfeer die voor iedereen anders is en die ik vertaal naar een daarbij passende tuin”, vertelt Raymond. Elke opdracht voor de aanleg of herinrichting van een tuin begint met een uitgebreid gesprek tussen de tuinontwerper en de klant. “Een uitgebreid gesprek over wat de opdrachtgever voor ogen staat, is heel belangrijk. Ik kijk ook naar het huis en de inrichting. Een jong gezin heeft heel andere ideeën dan een ouder echtpaar, van wie de kinderen net uit huis zijn.” Gedegen “De klant weet vandaag de dag goed wat hij of zij wil, heeft zich voorbereid en gedocumenteerd. Dat is fijn, want aan de hand van zijn wensen en smaak kunnen we een gedegen ontwerp en een beplantingsplan maken.” De kennis van en ervaring met materialen en kleuren van Raymond en zijn vakbekwame medewerkers komen hierbij goed van pas. Naar volle tevredenheid, bewijst het prikbord vol complimenten per brief en e-mail van tuinbezitters. Het bord hangt op het kantoor waar Raymonds echtgenote en rechterhand Pauline en haar collega ervoor zorgen dat de telefoon wordt aangenomen en offertes en rekeningen op tijd de deur uitgaan. “Als het achter de schermen in orde is, verloopt het project ook vlot en soepel.” “In onze drukke levens hebben we vaak de tijd niet om de tuin bij te houden. Terwijl dat juist zeer ontspannend kan werken, horen we van verschillende klanten. De groene tuin van weleer heeft plaatsgemaakt voor een onderhoudsarme tuin. Maar we proberen toch zoveel mogelijk groen in de tuin en te krijgen. Onderhoudsvrij bestaat niet, ook tegels worden groen en moet worden schoongemaakt.” Eetbare tuin De vlag dekt zo de lading. “Tuin Totaal is van superstrak - zeg maar groen ondergeschikt aan gebruiksgemak – tot ‘steen als noodzakelijk kwaad’ en alles wat daar tussenin

zit.” Raymond voorziet in dat opzicht een terugkeer naar de ’ouderwetse’, lees eetbare, tuin. “Er is een ontwikkeling dat mensen meer biologisch gaan eten, meer onbespoten groente willen. Wat is er mooier, om die zoals in de jaren twintig en dertig, in eigen tuin te kweken? Ik zie het als een gouden combinatie om asperges tussen de rode bessen en de lavendel te zetten.” Grote kracht van Raymond, Pauline en hun team is dat ze met passie van elke tuin, ongeacht de omvang, iets moois maken. “We doen zowel de kleine voortuin, als de grote achtertuin. Alles en iedereen krijgt evenveel aandacht en liefde.” Stille kracht van Tuin Totaal is de service. ”Ja, want daarvan merkt de klant pas achteraf iets. Is de tuin aangelegd, komen we het liefst elk jaar even langs om de zaak bij te houden en advies te geven. Zodat de klant optimaal van de tuin kan genieten We merken vaak dat klanten niet beseffen dat je (bijna) het hele jaar door tuinen kunt aanleggen. Het voorjaar is de drukste tijd van het jaar van iedere hovenier. Dus is onze planning dan vrij vol. Wij raden klanten aan in het najaar te bellen, zodat ze in het voorjaar kunnen genieten van de nieuwe tuin. En daar doen we het voor. Want een enthousiaste klant is een visitekaartje voor ons bedrijf.” Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Grote of St.Bavokerk: baken in de stad

an welke kant je Haarlem ook nadert: de Grote of St.Bavokerk torent boven alles uit. De monumentale kathedraal aan de Grote Markt in het centrum van Haarlem bepaalt al eeuwenlang het beeld

van de stad. De kerk is niet alleen een monument, maar wordt nog steeds gebruikt als kerk.Jaarlijks bezoeken zo’n zeventigduizend mensen uit binnen- en buitenland het imposante gebouw, dat in de Top 100 van Nederlandse UNESCO-monumenten staat. De middeleeuwse kruiskerk, gebouwd tussen 1370 en 1520, heeft een gotische bouwstijl. Midden op het kerkgebouw staat een 75 meter hoge, houten toren, die met lood is bedekt en gebouwd in de stijl van de late gotiek. De kerk is in etappes gebouwd en verfraaid. De stijl is die van een basiliek. Het schip is namelijk tweemaal zo breed als de zijbeuk. De grote pijlers in de vliering staan symbool voor de vier evangelisten. De twaalf koorpijlers verwijzen naar de twaalf discipelen. Het noorder transept was gewijd aan Maria, het zuider transept aan St.Bavo, de patroonheilige van de kerk. Na de reformatie werd de van oorsprong roomskatholieke kerk protestant. Dat is de kerk nog steeds. De gemeente behoort tot de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).

Het wereldberoemde Müllerorgel is gezichtsbepalend

Het gebouw wordt alleen in de zomer gebruikt door de kerkelijke gemeente, want de kerk wordt niet verwarmd. In de winter is het te koud en wijkt de gemeente uit naar de Nieuwe Kerk in de Vijfhoek. Alleen de kerstnachtdienst op 24 december wordt in die periode in de Grote Kerk gehouden. In de adventsperiode stelt de gemeente het kerkgebouw op de zaterdagmiddagen gratis beschikbaar als plek om tot rust en bezinning te komen in de drukke periode voor kerst. Veel mensen maken van die mogelijkheid gebruik. Tijdens de adventsopenstelling is er een programma met muziek, een korte viering, worden kerstliederen gezongen en kerstbroden verkocht. De opbrengst van de brodenverkoop vanuit de middeleeuwse broodbank gaat ieder jaar naar een ander goed doel. Haarlem kent twee kerken die de naam dragen van de heilige Bavo. Naast de Grote of St.Bavokerk op de Grote Markt is er ook de Nieuwe Bavo. Deze rooms-katholieke kathedrale basiliek met zijn vele torens staat aan de Leidsevaart. Bisschop Bottemanne begon in 1893 met het plan voor de bouw van een nieuwe kathedraal aan de Leidsevaart. De uitwerking van dat plan kwam in handen van vicaris-generaal Callier, die bouwheer werd van de kathedraal. Pierre Cuypers maakte het eerste ontwerp voor de kerk. Hij was toen al op hoge leeftijd. Joseph Cuypers, zijn zoon, werd daarom gevraagd als architect. Op 15 juni 1895 werd de eerste paal geslagen. Op 1 april 1898 was het eerste deel van de nieuwe kathedraal

Er wordt ook moderne kunst geëxposeerd 40

Het baken van de stad klaar en kon het worden gewijd. Bisschop Bottemanne verzorgde deze wijding op 2 mei van dat jaar. Op 1 januari 1902 begonnen de bouwers aan de tweede fase van de kathedraal: het transept en het middenschip. De torens werden toen nog niet gebouwd. Dat gebeurde pas ruim twintig jaar later. Op 3 november 1927 begonnen de bouwlieden met de bouw van de torens. Ruim een jaar later, op 28 november 1928, werd tegelijkertijd de bovenste steen op zowel de mannen- als de vrouwentoren geplaatst. Daarmee was de bouw voltooid. Toen de afwerking van het nieuwe gedeelte klaar was, was er in 1930 een groot feest om de voltooiing van de kathedraal te vieren. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het monument markeert de overgang in bouwstijlen van neogotiek naar een nieuwe kerkelijke bouwkunst. Cuypers heeft motieven uit verschillende bouwstijlen in de kathedraal verwerkt: van romaans tot de vroege Franse gotiek, van art nouveau tot de stijl van Berlage, maar ook Moorse en Assyrische versieringsvormen. De kerk wordt de laatste jaren in fases helemaal gerestaureerd. Dat was hard nodig, want de goten lekten en in bouwkundig opzicht waren er allerlei gebreken. Ook de Nieuwe Bavo is tot op de dag van vandaag in gebruik als kerk voor de rooms-katholieke parochie die hier samenkomt.

De nieuwe Bavo aan de Leidsevaart 42

Kanovaren over het Bolwerk Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Zang en Vriendschap: daar wil je toch bij horen

aandagavond, half negen, Jansstraat, Haarlem. Vanachter de statige gevel van nummer 74 weerklinkt Mozart. Bassen, baritons en tenoren. Aangenaam verrast houdt de wandelaar stil. Hij ziet: ‘Gebouw Zang en Vriendschap, 1915’. Hij opent de zware deur, loopt door de hall en staat verstomd. Tientallen mannen brengen de mooiste klanken voort en hebben het prima naar hun zin. ‘Koninklijk Haarlems mannenkoor Zang en Vriendschap, opgericht 1830’, leest de passant. Daar wil hij bij horen.

Alles wat in de inleiding staat, is waar. Maar zo vaak komt hij niet langs, dat spontane, nieuwe lid van het oudste mannenkoor van Nederland. Wat niet is, kan zeker komen. Anders geen man overboord. Voorzitter van Zang en Vriendschap Sander Ruitenbeek schreef het in 2005 al in het gedenkboek ‘Ons vereenigd pogen’, ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van het Haarlemse koor: ‘Als je naar het verleden kijkt en je legt dit naast de speerpunten die betrekking hebben op de toekomst, dan blijkt dat onderwerpen als ledenwerving, vergrijzing, discussies over repertoire, dilemma’s tussen kwaliteit en aantal leden niets nieuws zijn’. ‘Integendeel’, vervolgt Ruitenbeek, ‘ze blijken bij het koor te horen. Ontkennen of doen alsof het heel bijzonder is, is daarmee geen oplossing. Er op een goede wijze mee omgaan, is het antwoord. Vroeger, nu en in de toekomst’. Veranderd Zeven jaar later denkt dezelfde voorzitter er nog steeds zo over. “Er is geen enkele reden om te somberen. Dat we nu 70 leden hebben tegen 160 in de hoogtijdagen van eind jaren twintig van de vorige eeuw, zegt niets over dit koor. Overal in het land gebeurt het: minder koren. En degene die blijven bestaan hebben minder leden.” Die ontwikkeling zegt des te meer over een samenleving die sterk is veranderd en verandert. “Daar moeten we op inspelen en dat doen we ook. Door samenwerking met andere koren, bijvoorbeeld. Door een flexibel standaardrepertoire. Waarop altijd wel Mozart, Schubert, musical en negrospirituals staan, maar waarop nummers bijkomen en afvallen al naar gelang de smaak en de tijd.” Boven alles moet Z&V kwaliteit leveren en uitstralen. En dan niet alleen op muzikaal gebied. “De meerwaarde ligt in de combinatie van de woorden zang en vriendschap. Die legt een solide basis voor een gezonde toekomst van het koor.” Zo wordt er trouwens over gedacht, sinds 20 februari 1830, toen J. E. Schmitz, in het dagelijks leven hoefsmid in de Grote Houtstraat in Haarlem, een ‘zangminnend gezelschap van mannen’ oprichtte. Dat kreeg als lijfspreuk mee: ‘Het doel van ons vereenigd poogen is Zang door Vriendschap te verhoogen’. Veel andere koren verloren de strijd tegen radio en tv. Het Haarlemse koor dat in 1890 het predicaat Koninklijk verkreeg, ging stug door. Dankzij die eerder genoemde meerwaarde. Z&V had en heeft daartoe onder meer subclubjes, zoals loterijclub ‘Rots in Zee’. Dat bestaat

sinds 1927, om duistere redenen is er een maximum van 30 leden en het enige doel is: het jaarlijkse uitstapje. De zangers storten zich verder op tennis en biljart en houden jaarlijks een fietstocht.

te kunnen beschikken over een pand dat voldoet aan de eisen van de moderne tijd. Gedacht wordt aan een flexibelere indeling en goede toegankelijkheid voor minder validen.

Majestueus De sterke onderlinge band is ook terug te voeren op het eigen gebouw. Dat is gelegen op een paar meter afstand van de Grote of Sint Bavokerk waar Z&V veel optreedt, zoals bij het Korenlint (met 100 koren uit de regio). Het majestueuze pand is in de loop der jaren opgeknapt. Er kwam een lichtkoepel in de grote zaal, waar regelmatig uitvoeringen voor publiek worden gegeven, en de bestuurskamer is in ouderwetse chic gegoten.

De vriendschap strekt zich uit tot ver buiten de ledenlijst. Steeds meer bedrijven en particulieren zijn ‘Vrienden van Zang en Vriendschap’ geworden. Hun financiële bijdragen zijn zeer welkom. Nieuwe vrienden kunnen zich aanmelden via vrienden@zangenvriendschap.nl . “Het belangrijkste blijft dat er voldoende zangers zijn. Wie geïnteresseerd is, kan langskomen om een repetitie bij te wonen. Er wordt elke maandagavond tussen acht uur en kwart over tien geoefend.”

In 2015 is de viering van het 100-jarig bestaan van het gebouw aan de Jansstraat. Ruitenbeek cs hopen dan Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Heldere kinderstemmen weerklinken in stemmige omgeving voormalig klooster

eldere kinderstemmen weerklinken in de stemmige omgeving van een voormalig klooster. In de Koorschool Sint Bavo, tegenover de gelijknamige kathedraal in Haarlem, lijkt de tijd te hebben stilgestaan. Niets is minder waar, blijkt tijdens een rondleiding door het moderne muziekinstituut. Op het oog verschillen de 64 jongens en meisjes uit de groepen vijf tot en met acht van deze, wel heel bijzondere basisschool niet van hun leeftijdsgenoten. Tot ze het op een zingen zetten.

Hans Hartog is een gelukkig man. Hij is trots op wat er is bereikt en stapt met een gerust hart de toekomst in. Hartog is sinds 2001 verbonden aan de Koorschool aan de Westergracht. Aanvankelijk als directeur onderwijs, zoals hij daarvoor al leiding gaf aan andere scholen. Twee jaar later wordt hij algemeen directeur van het muziekinstituut. Hij heeft dan ook de eindverantwoordelijkheid voor de muzikale vorming, en bereikt tegelijkertijd zijn eerste mijlpaal. Hartog heeft de opdracht volbracht, om de in meer opzichten verouderde koorschool de 21e eeuw in te leiden. “Het frontaal klassikale onderwijs zoals ik, vijftiger, dat heb genoten, sloot niet meer aan bij de eisen. Wij wisten niet beter dan dat meester of juf iets vertelde en je had dat maar in je op te nemen. Kon je dit later in een proefwerk niet overbrengen, bleef je zitten. We gaan vandaag de dag uit van de capaciteiten van het kind (adaptief onderwijs).” De kinderen die aan de toelatingseisen voldoen (ze wordt getest op muzikaal en onderwijskundig gebied) stromen groep vijf in. Elk jaar is er maar plaats voor zestien kinderen. Deze opleidingsklas neemt niet deel aan een van de koren. Pas als ze aan het einde van het schooljaar hun zilveren speld hebben gehaald, worden ze opgenomen in het Kathedrale Koor en maken ze deel uit van het school-, jongens- en mannenkoor, de meisjescantorij en de Capella Puellarum, een koor van zestien meiden die op het hoogste amateurniveau muziek maken. De pupillen van het Haarlemse instituut zingen op alle denkbare podia, ook buiten de landsgrenzen. “Punt twee op de lijst van veranderingen was de aanpak van het muzikaal en artistiek beleid. We ontwikkelen nu vierjarige beleidsplannen, zodat we beter en eerder kunnen inspringen op nieuwe ontwikkelingen.” De koorscholieren leren nu, naast kerkmuziek, en liturgie ook profane muziek. Er is een soloklas, waar talenten uit groep zeven en acht tot grotere bloei worden gebracht. De koordirigenten hebben professioneel gezelschap gekregen van een stempedagoge en logopediste. Op maandag hebben de meeste leerlingen instrumentles: piano, viool, cello, gitaar en blokfluit. Op de derde plaats dient bij Hartogs aantreden het oude klooster grondig te worden gerenoveerd. Verlang je van kinderen dat ze ‘topsport in muziek’ bedrijven,

moet je ze de goede faciliteiten bieden. Bij de officiële heropening in 2003 stelt toenmalig onderwijsminister Maria van der Hoeven met genoegen vast dat Hartog en de zijnen de zware klus hebben geklaard. Bisschop J. Punt geeft zijn zegen en een eeuwenoude traditie kan weer vele decennia vooruit. Koorzang in Haarlem (de enige andere koorschool staat in Utrecht) begint in 1300 in de Sint Bavo op de Grote Markt. De kanunniken hebben veel meer dingen te doen, dus worden jongens ingeschakeld om de liturgische gezangen te verzorgen. De opleiding gebeurt in een koraalhuis, waar de leerlingen intern zijn. De reformatie maakt een einde aan de koorzang. In 1581 wordt de uitoefening van de rooms-katholieke godsdienst verboden. Pas in 1853 wordt de bisschoppelijke hiërarchie hersteld. Maar de Haarlemse katholieken krijgen ‘hun’ kerk niet terug en bouwen een nieuwe kathedraal, ook Sint Bavo genoemd, in een weiland aan de rand van de stad. Het duurt echter nog tot 1951, voordat de St. Bavo zijn koorschool terug heeft. Dat is te danken aan dr. A.I.M. Kat, in 1937 benoemd tot kapelaan van de kathedraal. Hij beijvert zich voor de oprichting van zo’n school, die met de oprichting van de Stichting Muziekinstituut in 1946 definitief vorm krijgt. Net als zes eeuwen eerder, mogen alleen jongens naar de school. Om te kunnen overleven, moet de school echter ook meisjes toelaten. Veerle de Vlas is de eerste, in 1992. Anno nu zijn er ongeveer evenveel jongens als meisjes .

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Koesteren, ontwikkelen en uitbouwen

anneer je als geboren Haarlemmer bent opgegroeid in de stad, er altijd hebt gewerkt en er nog steeds in woont, zit Haarlem in elke vezel van je lichaam. De liefde voor en betrokkenheid met de provinciehoofdstad zijn bij Henk Vijn zo overduidelijk aanwezig dat hij erover kan blijven praten. En daar blijft het niet bij. Dankzij de ondernemersgeest van deze vitale senior zijn er al heel wat tastbare elementen en evenementen aan de stad toegevoegd. Zo stond Vijn aan de wieg van de Vaardagen, was hij nauw betrokken bij de herbouw van molen de Adriaan en zorgde hij er mede voor dat de Schouwburg behouden bleef. “Als stad moet je niet alleen koesteren wat je hebt, je moet ook willen ontwikkelen en uitbouwen. En dan al het moois in de etalage zetten: laten zien wat je hebt. Op die manier maak je de stad aantrekkelijk,” aldus Vijn die ondanks zijn gevorderde leeftijd nog stapels ideeën op de plank heeft liggen. Veel authentieke Haarlemmers kennen banketbakkerij Joh. Vijn in de Anegang nog wel. Voordat C&A hier zijn winkel opende, voorzag de firma Vijn de Haarlemmers

van banket, gebak en later ook van snacks. Vijn was in de jaren ’30 al vooruitstrevend met de eerste automatiek van Nederland. De ambachtelijk bereide kroketten achter glazen deurtjes waren beroemd in heel Haarlem. Tussen een idee hebben en de uitvoering zit vaak een langdurig proces. Medestanders vinden, om kunnen gaan met tegenslag, organisatorisch de boel op orde hebben en geldschieters vinden. Henk Vijn beheerst alle facetten waardoor er veel plannen van de grond komen. “Mijn drijfveer is dat ik houd van Haarlem en zijn inwoners en de stad graag iets moois gun. We moeten ons onderscheiden tegenover Amsterdam, Haarlemmermeer en de IJmond. Toeristen moeten naar Haarlem komen omdat het hier mooi is en er wat te beleven valt.” Op een haar na miste de Brinkmann Passage in 2012 de weinig eervolle titel van ‘Lelijkste plek van Nederland’. Reden voor Vijn om een plan te maken. “Een prachtplek voor een Stadsmuseum, vol cultuur en avontuur waar alles over Haarlem in samenkomt. Sport, verzet, speelgoed, drukkerij Enschede en strips. Ik zet mij er graag voor in!”

Levensgenieter met een mening is meer zichtbaar achter stapels antieke boekwerken, schilderijen en wandklokken. Het gezin Schelfhout verhuisde in 1959 naar Haarlem, waar het de eerste bewoner werd van Parkwijk. “Als jongen ging ik aan de slag bij antiquair Romein waar ik koper moest poetsen. Maar ik zat liever in het stadsarchief om me te verdiepen in de oorsprong van bijzondere gebouwen”, aldus Schelfhout die een uitgesproken mening heeft over mooi en lelijk. De Vleeschhal noemt hij een stadspaleis, het Provinciehuis een Villa Suburbana, maar de nieuwe rechtbank een klap in het gezicht. “De moderne architectuur is vaak het product van megalomane gekken. Net als de ‘erectie van Asselbergs’ naast de voormalige Mariastichting. Dat mag van mij vandaag nog gesloopt worden…”.

ezellig buikje, imposante grijze snor en baard, glimmende oogjes en steevast gekleed in gedistingeerd zwart: zo zou Walter Schelfhout op het wensenlijstje van een bekende wasmiddelenfabrikant kunnen prijken. Zo karakteristiek als Jules Deelder is voor Rotterdam, zo is duizendpoot Schelfhout dat voor Haarlem.

Wie Schelfhout laat vertellen over ‘Jopenbier’ kan talloze verhalen verwachten over dit populaire Haarlemse brouwsel: over de introductie in 1995 (750 jaar Haarlem) tot het gereed komen van de Jopenkerk waar de brouwerij gevestigd is. Schelfhout stond aan de wieg van het Jopenbier en houdt nog altijd een vinger of twee aan de pols. Het brouwen en de bedrijfsvoering laat hij over aan meer competente lieden. “Momenteel ben ik vooral genieter van dit heerlijke spul.”

Als stadsgids, kunstkenner, (ex-)kroegbaas, meubelmaker, boekbinder, verzamelaar, publicist, Bourgondiër en niet in de laatste plaats initiator en promotor van het Haarlemse Jopenbier, leidt Schelfhout een druk en gevarieerd bestaan. Misschien buiten de stad net niet beroemd genoeg voor een hoofdrol in een tv-spotje, binnenin de stad zeker wel. Een eindeloze mensenmenigte nam hij reeds mee op avontuur door de stad, waarbij zijn verhalen net zo spontaan opborrelen als het water van de Brouwerskolk na een flinke regenbui. Zijn brede kijk op het leven en voorliefde voor geschiedenis zegt Schelfhout te danken te hebben aan zijn vader, die van oorsprong kunstschilder was. “Hij trouwde een Vlaamse, ging vlak bij Brussel wonen en bracht de liefde voor kunst, historie en architectuur in mijn leven”, vertelt de beroepscauseur in zijn woning aan de Lange Herenvest. Zijn woonkamer zou zomaar een dependance van Teylers Museum kunnen zijn. Geen stukje behang Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Zorgbalans heeft hart voor mensen

ezond oud worden, dat prijkt hoog op menig wensenlijstje. Zo lang mogelijk in de vertrouwde omgeving blijven wonen, is nog zo’n wens. Het overheidsbeleid van de laatste jaren stimuleert dat ook. Het is allang geen vanzelfsprekendheid meer dat

Zorgbalans is met bijna 3.000 medewerkers een van de grootste werkgevers in de regio Kennemerland en ook de grootste zorgaanbieder. Zorgbalans aan het woord: “Wij zijn van alle markten thuis. Wij leveren een zeer breed aanbod aan zorg en diensten. Dat doen we vanuit ontmoetings- en dagbehandelingcentra, verzorgingshuizen en verpleeghuizen in de buurt. Onze thuiszorgteams staan midden in de wijken en buurten. Bovendien hebben we het Servicepaspoort met leuke aanbiedingen voor gemak, ontspanning en gezondheid. Bij Zorgbalans blijft een hulpvraag nooit lang liggen. Als iemand bij ons aanklopt, overleggen we met hem of haar over de beste oplossing voor zijn of haar situatie. Natuurlijk betrekken we daar de eventuele partner, familie en mantelzorgers bij. Wij ondersteunen en begeleiden hen ook. Dat is nodig willen zij voldoende spirit blijven houden. Want alleen dan kan hun partner, ouder of familielied echt thuis blijven wonen. Zelfs wanneer zij of hij te maken krijgt met dementie.

65-plussers zich inschrijven voor een bejaardenhuis. Eigen haard is goud waard. Tot op hoge leeftijd wordt de eigen stulp zeer gewaardeerd. Gelukkig zijn er zorgaanbieders die zich daar helemaal in kunnen vinden. Die volledig zijn ingesteld op dienstverlening aan thuiswonende mensen. Chronisch zieken, mensen die revalideren of kampen met ouderdomskwalen zijn aan het juiste adres bij Zorgbalans. Een organisatie met het hart op de juiste plaats.

Mensen staan bij Zorgbalans dus centraal. Daarom investeren wij in relaties. Niet oppervlakkig, maar echt van mens tot mens. Zo kunnen we op basis van vertrouwen, openheid en respect met onze cliënten en elkaar omgaan, want dat willen we graag.” Een cliënte verwoordde dat gevoel als volgt: “Ik word gelukkig door de vriendelijke manier waarop ik word verzorgd. Toen ik terugkwam uit het ziekenhuis, kreeg ik een bloemetje van mijn verzorgers. Mijn bed was fris opgemaakt en ik hoorde enkel lieve woorden. Dat doet me zó goed.”

Zorg in beweging

oe de zorg in Nederland er de komende jaren uit gaat zien lijkt een in nevelen gehuld raadsel. De politiek zal dit hete hangijzer met beide handen moeten vastgrijpen, zodat ook volgende generaties kunnen rekenen op voldoende handen aan het bed en betaalbare behandelingen. Wat dat betreft ligt er een enorme uitdaging te wachten. Een uitdaging waar diverse zorginstellingen vaak zelf al het initiatief in nemen. Bezuinigingen in de zorg. Er wordt al decennia over gesproken en elke keer komt het weer terug op de politieke agenda. En al lijkt het of er weinig aan gedaan wordt, langzaam maar zeker vindt er toch een verandering plaats. Door minder verzorgingshuizen te bouwen en meer met ambulante zorg te werken, zodat de ouder wordende mens zolang mogelijk thuis kan blijven wonen, lijkt al een deel van het probleem te zijn opgelost. Dat principe wordt door de zorgaanbieders omarmd. Evenals het inzetten van mantelzorg. De inzet van partners of kinderen scheelt veel in de professionele hulp. Zorgaanbieder Zorgbalans hanteert beide werkwijzen al geruime tijd als basisprincipe. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het aanbod van zorg in Kennemerland is enorm groot. In totaal zijn er meer dan 1100 zorgaanbieders. Een aantal dat onder andere onderverdeeld is in zo’n 130 fysiotherapeuten, 80 huisartsen, 35 psychiaters, 25 diëtisten, 8 gynaecologen en 7 plastisch chirurgen. Op ziekenhuisgebied is er de laatste jaren het nodige veranderd in Haarlem. Waren er vroeger met de Mariastichting, het Elizabeth Gasthuis, Joannes de Deo en het Diaconessenhuis maar liefst vier ziekenhuizen in de stad, na de millenniumwisseling werd dat aantal terug gebracht tot twee: het Kennemer Gasthuis met locaties in Haarlem Noord en –Zuid en het Spaarne Ziekenhuis, in 2004 geopend in Hoofddorp, dat voortkwam uit de fusie tussen Mariastichting en Diaconessenhuis. In Heemstede heeft het ‘Spaarne’ nog een afgeslankt ziekenhuis voor dagbehandelingen. Sterke punten van de Haarlemse ziekenhuizen zijn de goede bereikbaarheid en het feit dat ze uitstekend staan aangeschreven. In dat licht mag ook het specialistische Oogheelkundig Medisch Centrum worden genoemd. Een vooruitstrevende kliniek waar oogklachten vlug en vaardig worden behandeld. Wie in Kennemerland een beroep moet doen op welke zorg dan ook, heeft keuze genoeg. 51

SRO als maatschappelijke partner Uitvoerder van beleid op het gebied van sport en maatschappelijk vastgoed! Martin Feenstra, regiomanager en eindverantwoordelijk voor SRO Kennemerland B.V.:“Wij zijn een maatschappelijk partner van onze kerngemeente Haarlem en van gemeenten in de regio Kennemerland en zijn vooral een uitvoerder en adviseur van beleid van gemeenten op het gebied van sport, onderwijs, beheer en onderhoud van sportaccommodaties en maatschappelijk vastgoed”. SRO Kennemerland B.V. is een onderdeel van de overheid NV SRO en staat voor sport, recreatie en onderwijsvoor-

zieningen. SRO NV is in 1997 ontstaan uit het gemeentelijk sportbedrijf van de gemeente Amersfoort en SRO Kennemerland B.V. in 2008 uit de verzelfstandiging van sport en recreatie van de gemeente Haarlem. SRO NV werkt volgens een regiomodel in Kennemerland en Eemland. De kerngemeenten Haarlem en Amersfoort zijn aandeelhouder van SRO. Ontzorgen van gemeenten Het streven van SRO Kennemerland B.V. is om gemeenten op het gebied van sport en maatschappelijk vastgoed te ontzorgen. Ingegeven door bezuinigingen trekt de overheid zich steeds meer terug en sluiten gemeenten vaker allianties met maatschappelijk partners. Hierbij wordt steeds meer gekeken naar het faciliteren van initiatieven die in de samenleving ontstaan. “De politiek en gemeenten zijn in toenemende mate regisseur aan het worden en zoeken naar nieuwe vormen van regie”, vervolgt Martin. “SRO Kennemerland is door haar achtergrond en expertise op het gebied van sport en maatschappelijk vastgoed de maatschappelijke partner van gemeenten bij deze maatschappelijke vraagstukken. Prestatieafspraken alleen zijn niet langer voldoende. Er is steeds meer aandacht voor de effecten van het gevoerde beleid en het realiseren van de bestuurlijke doelstellingen, tevreden gebruikers en klanten staan hierbij centraal”. Maatschappelijk partner van gemeenten Bij SRO Kennemerland lopen maatschappelijk en duurzaam verantwoord ondernemen als een rode draad door de bedrijfsvoering. SRO is geen commerciële marktpartij en onderscheidt zich daarmee met andere bedrijven in de branche. Martin:”Uiteraard zijn wij wel zakelijk, maar het doel is een neutrale exploitatie met een kleine plus, daarnaast zijn onze aandelen in het bezit van de overheid, hebben wij grote kennis van bestuurlijke processen in gemeenten, werken wij regionaal en omvat ons takenpakket naast advies en exploitatietaken ook sportontwikkeling en vastgoedtaken. Deze integrale propositie van SRO op het terrein van maatschappelijk vastgoed is uniek”. “SRO maakt het mogelijk” Naast onze kerngemeenten zijn met meerdere gemeenten in de regio Kennemerland overeenkomsten afgesloten. Martin:”Wij leveren vooruitstrevende maatwerkoplossingen die bijdragen aan het realiseren van de bestuurlijke doelstellingen van gemeenten in de regio Kennemerland op het gebied van sport, onderwijs, beheer en onderhoud van sportaccommodaties en maatschappelijk vastgoed en doen dat op een transparante klantgerichte wijze. Een goede accountrelatie is daarvoor essentieel!

Binnensportaccommodaties Langs de Westelijke Randweg is het Kennemer Sportcenter (KSC) een in het oog springende accommodatie. Met name de galerij ‘Helden van Haarlem’ trekt de aandacht. In het complex bevinden zich ondermeer zes tennisbanen, een klimwand, een multifunctionele grote sporthal, een turnzaal en een dojo. Sportinstituut CIOS maakt overdag gebruik van het KSC. In de avonduren zijn hier veelal verenigingen actief. Vestigingsmanager Kitty van Gilst leidt alles in goede banen. Een van de gebruikers is judovereniging Kenamju, die in de dojo haar kampioenen traint en ook succes beleefde in het toernooien om de Europacup die in het KSC werden gehouden. Cor van der Geest heeft er met zijn club flink wat wedstrijden trainingsuren doorgebracht. Judo, één van de kernsporten gemeente Haarlem Kitty van Gilst: ‘’Sinds de ingebruikname van het KSC in 1993 is de vereniging Kenamju huurder van de dojo. We hebben een warme vriendschap met ze opgebouwd. Cor is natuurlijk groot pleitbezorger voor het hierheen halen van de topsport. Daar is ondermeer Dennis van der Geest een product van. Maar ook met de andere gebruikers, zoals volleybal-, tennis-, basketbal- en turnverenigingen, hebben we een goede band. We zorgen voor een schone en goed onderhouden sportaccommodatie, die multifunctioneel is. Soms zijn er grote evenementen of beurzen. Dat is weer eens wat anders. Goede herinneringen hebben wij aan de Europacupwedstrijden judo.’’ Europacup judo Cor van der Geest: ,,In onze eigen sportschool, in de binnenstad van Haarlem, hebben we 90 vierkante meter oppervlak. In het moderne judo heb je minimaal 150 tot 160 nodig. Daarom waren we blij toen het Kennemer Sportcenter werd gebouwd. De omstandigheden zijn perfect. In de dojo een mooie mat en buiten voldoende parkeerplaatsen. De samenwerking met het management is perfect. Vooral toen we hier onze Europacupontmoetingen hadden. Er is wel een nadeel: We hebben geen clubhuis maar er zijn wel goede horecafaciliteiten.”

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Buitensportaccommodaties Op het Pim Mulier sportpark vindt om het jaar de Haarlemse Honkbalweek plaats. Tien dagen lang feest voor duizenden toeschouwers in een vol honkbalstadion met topsport van het hoogste niveau. Voorman Louis Duin en zijn team zorgen voor een perfecte accommodatie. Zo kunnen sporters uit diverse landen presteren onder optimale omstandigheden. Zoals ook David Bergman, pitcher van het Nederlands team en de plaatselijke club Kinheim. 26ste Haarlemse honkbalweek Voorman Louis Duin doet zijn werk. Of het nu voor DSS honkbal, softbal of voetbal is of de hoofdklasser honkbal Kinheim. Het maakt hem niets uit. Het park is natuurlijk meer dan alleen het stadion en de sportvelden. Er is ook nog een atletiekbaan en tennispark. Louis Duin: ,,Voor de Haarlemse Honkbalweek plegen we extra onderhoud. Dan halen we niet alleen de kale plekken in het outfield eruit door middel van nieuwe graszoden, maar ook de werpheuvel, de thuisplaat en de gebieden daar omheen krijgen extra aandacht, omdat die intensief gebruikt worden. De afgelopen keer hadden we veel pech met de hevige regenval. Op zo’n moment is het wel even stressen. We moeten ervoor zorgen dat het water van het veld weggepompt wordt. Daarbij houden we buienradar ook goed in de gaten. Uiteindelijk beslissen de scheidsrechter en de organisatie op advies van SRO of een wedstrijd wordt afgelast. Complimenten krijgen is altijd leuk, maar die zijn niet alleen voor mij. We doen het met het hele team.” Nederlands honkbalteam Pitcher David Bergman groeide op met honkbal. Begonnen bij de Haarlem Nicols en nu bij Kinheim en het Nederlands team. David Bergman: ,,Het Pim Mulier is het mooiste honkbalstadion van het hele land. Zonder twijfel. Je merkt gewoon dat het goed onderhouden wordt. Je kan er echt professioneel trainen en spelen. En dan is er ook nog de Honkbalweek. Het leukste en bekendste toernooi in Nederland. Al die mensen, waarvan je er ook nog eens een hoop persoonlijk kent. Nog voor ik zelf speelde, werkte ik hier al als vrijwilliger mee. Wat een hele verbetering voor mij als sporter is, is de totstandkoming van de provincie Noord-Holland sporthal. Daar kunnen we in de winterperiode en met slecht weer gewoon doortrainen.’’ Zwembaden Sportcentrum De Planeet is meer dan een zwembad. Al meer dan 40 jaar is dit sportcentrum een begrip in Haarlem-Noord. Twee zwembaden van 25 meter en een fitnessruimte. Een ideale accommodatie voor verenigingsactiviteiten of om te recreëren. Top- en breedtesport ontmoeten elkaar op deze plek. Michael Welten is 54

vestigingsmanager van De Planeet en topzwemmer Marc Evers is een regelmatig bezoeker om op deze locatie zijn zwemtrainingsprogramma’s af te werken. Paralympisch kampioen Marc Evers traint iedere dag in De Planeet. Ruim tien uur per week. Soms wel eens 7.100 meter in een sessie van tweeënhalf uur. Marc Evers: ,, Het is allemaal de moeite waard geweest. In Londen won ik op de Paralympische Spelen namelijk de 100 meter rugcrawl in een wereldrecordtijd van 1.01,85 minuut. Het hoogtepunt in mijn carrière tot nu toe. Ik zwem in de klasse S14; dat zijn zwemmers met verstandelijke beperking. Ik mag wel stellen, dat de basis hiervoor de afgelopen vijf jaar gelegd is bij mijn club ZV Haerlem. Voor mij als topsporter mag het water wel een paar graden kouder. Wat helemaal mooi zou zijn is een zwembad met een lengte van 50 meter. Dat is namelijk internationaal de eis.’’ Multifunctionele ontmoetingsplek Michel Welten en zijn team doen er alles aan om de klanten een welkom gevoel te geven. De club van Marc is een groot afnemer van trainingsuren voor hun sporters. Maar ook bijvoorbeeld voor de buurt moet het bad toegankelijk zijn. Michael Welten: ,,Dat is de kracht van deze accommodatie. Je kunt er bij wijze van spreken van babyzwemmen tot Meer Bewegen voor Volwassenen terecht. Een nieuw zwembad met een lengte van 50 meter is heel ambitieus en niet makkelijk te exploiteren. Voor een vereniging is zo’n zwembad prima natuurlijk, maar overdag moet je het ook kunnen vullen met gebruikers. Uiteindelijk wordt er altijd gekeken naar wat het beste is voor de gemeente is. In ieder geval zal SRO de dagelijkse gang van zaken zo goed mogelijk regelen, zodat een ieder hier zijn of haar sport kan beoefenen en of lekker kan komen recreëren.”

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

OCK het Spalier werkt grensverleggend

en tienermeisje raakt zwanger. Familie om haar en het kind op te vangen is er niet. De moeder zwalkt van de ene naar de andere relatie, raakt in een depressie, reageert het af op haar zoontje en heeft zelfmoordneigingen. Of ouders van een vierjarig meisje, die moeilijk contact met hun dochter kunnen krijgen en haar gedrag eigenlijk niet kunnen begrijpen.

De huidige jeugdzorg in Zuid- en Midden Kennemerland is ooit ontstaan vanuit de opvang van weeskinderen. Gelukkig zijn wezen tegenwoordig een zeldzaamheid. En als ze er al zijn, worden ze doorgaans ondergebracht bij familie. De zorg waar OCK het Spalier zich vandaag de dag op richt, is voornamelijk gericht op hulpvragen over opgroeien en opvoeden. Niet zelden gaan deze samen met problemen op het gebied van relaties, huisvesting, werk en inkomen. Maar ook psychische problematiek bij zowel ouders als kinderen kan het noodzakelijk maken om contact te zoeken met OCK het Spalier. Met ruim 325 professionals in dienst, 250 pleeggezinnen, en een 30-tal locaties van waaruit de dienstverlening plaats vindt, mag je spreken van een breed aanbod.

Om in de notendop van slechts enkele pagina’s de geschiedenis weer te geven van de jeugdzorg in Kennemerland is een haast onmogelijke opgave. Al meer dan 600 jaar wordt er namelijk op georganiseerde en professionele wijze aandacht besteed aan kinderen die buiten de boot dreigen te vallen. In dit tijdsbestek van eeuwen is de jeugdzorg in dit gebied vele malen geëvolueerd en door verschillende instanties aangeboden. In de Middeleeuwen begonnen als wezen- en armenzorg vanuit diverse tradities. Soms ingesteld vanuit liefdadigheid (Burgerweeshuis) of de medische wereld, anderzijds geworteld in het ‘rijke roomsche leven’. De verantwoordelijken voor de opvang hadden vaak prachtige namen. De congregatie van ‘Broeders van Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten’ of: ‘Zusters van het Arme Kind Jezus’. De tehuizen die in Kennemerland verrezen, werden door de jaren heen ware begrippen. Sint Raphaël te Santpoort, het Witte Huis in Driehuis, het Dr. Plantinghuis in Zandvoort en het Coen Cuserhuis in Haarlem waren instellingen die grote betekenis hebben gehad voor degenen die er mee te maken hadden. Sinds 2004 is de jeugdhulpverlening er een stuk overzichtelijker op geworden. Dat was het jaar waarin de twee grootste organisaties op dit gebied

Locatie Santpoort-Noord, Middenduinerweg 44 56

met elkaar fuseerden: ‘Orthopedagogisch Centrum Kennemerland’ en ‘Het Spalier’ gingen samen verder onder de naam ‘OCK het Spalier’. Als logo ontstond het zeer toepasselijke beeld van een klimmer die op eigen kracht de weg omhoog vindt, maar wel verbonden is met een veiligheidslijn. Van het raamwerk om een groeiende boom richting te geven (een spalier), werd als beeldmerk afscheid genomen. Een meer gedetailleerder weergave van de geschiedenis is terug te vinden in het boekje ‘610 jaar jeugdzorg in Kennemerland’. Wat zou het geweldig zijn als Jeugdzorg ooit een overbodige dienst zou worden. Een maatschappij waarin uitsluitend gelukkige kinderen rondlopen en gezinnen hun opvoedproblemen gewoon onderling en binnenskamers oplossen. Hoe goed het in de meeste gevallen ook gaat, de geschiedenis bewijst dat er altijd kinderen zijn, die er minder rooskleurig voor staan. Internationaal onderzoek toont aan dat Nederlandse kinderen tot de gelukkigste jeugd van de wereld behoren, maar toch heeft ongeveer vijf procent te kampen met psychische of sociale problematiek waarbij professionele hulpverlening moet worden ingeschakeld. Als kind bof je dus maar wanneer je wieg in dit land stond. Volop welvaart en eindeloze mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen. En toch is ieder kind dat psychisch of sociaal in de knel raakt, er eentje teveel. Kinderen zijn belangrijk en zouden zoals Unicef dat als kern van het beleid heeft gemaakt, altijd op de eerste plaats moeten komen. Het is om die reden dat OCK het Spalier alles uit de kast haalt om het leven van kinderen met hun ouders (weer) op de rails te krijgen. Om daarin zo goed mogelijk te slagen heeft OCK het Spalier een ruim arsenaal aan hulpverleningsmogelijkheden tot haar beschikking.

Locatie Heemskerk, Duitslandlaan 1a

Volgens Zwan Hutten, algemeen directeur van OCK het Spalier, is het uitgangspunt bij elke hulpvraag hetzelfde: proberen om de hulp zo licht mogelijk te houden en zo dicht mogelijk bij huis. ‘Bij huis’ betekent in dit geval bij het huis van het betreffende kind. “Onze visie is dat een gezinssituatie voor elk kind het meest ideaal is. Mocht het echt niet meer mogelijk zijn om een kind en ouders thuis de benodigde hulp te bieden, dan bekijken we met elkaar een ander perspectief. Dat kan een pleeggezin zijn of een projectgezin, waarbij de tijdelijke opvoeders in dat geval tevens hulpverleners zijn. In andere gevallen kunnen we jongeren tijdelijk opvangen in een van onze groepen of kamertrainingscentra. Daar worden allerlei vaardigheden getraind en wordt hen geleerd structuur aan te brengen in het leven. Veelal werken onze ambulant hulpverleners dan gelijkertijd met de ouders aan versterking van de thuissituatie”. Locatie Aerdenhout, Boekenroodeweg 41 Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Tijdig de juiste hulp inzetten ziet Ton van Voorden, directeur zorg, als een belangrijk begin bij het slagen van elke missie. “Zware kwesties ontstaan altijd licht. Door er vroeg bij te zijn kan voorkomen worden dat een kind verder afglijdt. De expertise van onze mensen stellen we dan ook beschikbaar aan Bureau Jeugdzorg, de Centra voor Jeugd en Gezin en andere voorzieningen waar mensen met hun vragen komen. Dan wordt onze kennis het meest efficiënt benut. We willen daarbij graag aansluiten bij de eigen vraag en de eigen kracht van mensen. Niet altijd hoeft er gelijk een hulpaanbod te volgen, maar kan ook ondersteuning uit het eigen netwerk gemobiliseerd worden.” Van Voorden verwacht overigens niet dat de vraag naar hulp de komende jaren snel zal afnemen: ,,Mensen worden gelukkig steeds alerter als het gaat om zaken als kindermishandeling of opvoedproblemen. Als een leraar, een buurvrouw of een familielid vermoedt dat er iets aan de hand is in een gezin, wordt er sneller aan de bel getrokken.” Een ander aspect waardoor de hulpvraag toeneemt heeft volgens Ton van Voorden te maken met het sneller labelen van gedrag van kinderen. ,,Opvoeders ervaren een kind als te druk, te agressief of teveel in zichzelf gekeerd; met alle informatie op internet is de diagnose 58

dan snel gesteld. Dat wil echter niet zeggen dat direct een behandeling moet volgen. Hier kunnen gerichte adviezen of begeleiding in de thuissituatie voldoende zijn. Voor een stoornis als autisme gaat dat echter niet op. Het is voor de ouders en het kind dan belangrijk dat specialistische hulp geboden kan worden, bijvoorbeeld vanuit een van onze centra voor dagbehandeling in Aerdenhout of Heemskerk.” De hulpverlening van OCK het Spalier blijft niet beperkt tot de regio Kennemerland. Oplossingen worden namelijk niet alleen maar in de directe omgeving gezocht. Zwan Hutten: “Voor de meeste kinderen is het plezierig wanneer ze enigszins in de buurt geholpen kunnen worden. Dan hoeven ze hun vertrouwde omgeving niet te verlaten. Voor anderen is het juist goed dat ze een tijdje echt weg gaan om tot zichzelf te komen. Bijvoorbeeld als er drugsgebruik of verkeerde vrienden in het spel zijn. In sommige gevallen kan het ‘Project Ervarend Leren’ in Frankrijk zeer geschikt zijn. Daar is sprake van een netwerk van zo’n 50 Franse boeren, ondersteund door Nederlandse begeleiders, die deze jongeren een tijdelijke woon- en werkplek willen geven. Ze werken mee op de boerderij en denken na over een plan met hun leven. Door ze op de boerderij verantwoordelijkheid te geven en ze zorgvuldig te begeleiden, verandert er vaak al heel veel met deze jonge mensen.” OCK het Spalier wil met name een antwoord geven op hulpvragen van gezinnen met complexe, meervoudige problematiek. Waar nodig zoekt zij daarbij de samenwerking met andere regionale organisaties voor gespecialiseerde jeugdzorg op gebieden van de jeugdpsychiatrie en de zorg voor jeugdigen met een licht verstandelijke beperking. Het onderstaande verhaal is van de 18-jarige Jan, een jongen die met hulp van Jeugdzorg een doel in zijn leven heeft gevonden. “Het is mijn eigen keuze geweest om onderdak te zoeken bij Jeugdzorg. Ik had mezelf (ook mede door omstandigheden) in zo`n situatie gezet dat ik geen kant meer op kon. Ik leefde op straat met alleen een kleine zak kleding en mijn bijbaantje bij een hotel. Het werd tijd dat ik mijn neus eens in de goede richting ging zetten. In het crisiscentrum kwam ik voor het eerst in contact met onderdak vanuit Jeugdzorg. Er is mij in het begin duidelijk gemaakt dat ik het hier zelf heel erg leuk kan maken. Daar heb ik ook naar gestreefd. En dat werd beloond. Ik heb er toen voor gekozen om het PEL Project (Project Ervarend Leren) te gaan volgen bij een boerengezin in Frankrijk. Met dit project heb ik mezelf echt teruggevonden en alles van het verleden een plek kunnen geven. Nu woon ik in een KTC (KamerTraining Centrum). Ik heb hier leren koken, mijn uitgaven leren plannen, kamer onderhouden en met medebewoners leren omgaan. Omdat ik me nog niet volledig zelfstandig voelde, Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Locatie Zandvoort, Kostverlorenstraat 95 heb ik er voor gekozen om mijn traject binnen KTC Haarlem te verlengen. Tot nu toe ben ik zeer tevreden over wat ik leer, meemaak en meekrijg van de mentoren. Dat komt me goed van pas bij mijn opleiding voor meubelmaker, die ik zojuist heb afgerond,” aldus Jan. In haar lange geschiedenis is het inspelen op nieuwe vragen, andere doelgroepen en wijzigende weten regelgeving een tweede natuur. Waar ook nu de jeugdzorg weer voor ingrijpende veranderingen staat gaat OCK het Spalier de uitdaging graag aan! 59

Rozemarijn denkt in mogelijkheden

etsjes vanaf de weelderige oever van het Spaarne rolt het toegangshek van Ferm Rozemarijn vanzelf open bij het naderen. Alsof je binnenrijdt in een soort vakantiepark. De vriendelijk vormgegeven woningen worden omringd door een overvloed aan groen, de fraaie binnentuin beschikt over schommelbanken en allerhande speelattributen en even verderop is een mini kinderboerderij waar hangbuikzwijntjes, pluimvee en pony’s loom rondhangen in de zomerzon. Dit kleinschalige wooncomplex of ‘buurtschap’, zoals de organisatie

het zelf noemt, is een oase van rust op de grens van Haarlem en Schalkwijk. Zo’n 30 bewoners met diverse beperkingen, in de leeftijd van 7 tot 39 jaar, hebben hier aan de Belgiëlaan een heerlijk thuis. Rozemarijn, onderdeel van de Antroposofische Raphaelstichting, ontstond in 2002 op initiatief van de ouders van een meisje met meervoudige beperkingen Bij geen enkele instantie vonden haar ouders een plek die paste bij hetgeen zij voor ogen hadden: een woonhuis waar de nadruk lag op een menswaardig bestaan, waar hun kind als een volwaardig persoon gezien zou worden. Maar ook een plek waar kinderen zich kunnen ontwikkelen door middel van dagbesteding en een open huis waar ouders op elk moment van de dag welkom zijn en nauw

samenwerken met de medewerkers. Huidig directeur Astrid van Zon stond aan de wieg van Rozemarijn en is met de organisatie meegegroeid ,,We begonnen met een kleinschalige woonvoorziening voor twee kinderen en dagbesteding voor 7 kinderen in Heemstede en hebben vanaf het begin de afspraak gemaakt dat we elke vraag of wens vanuit de ouders serieus op zouden pakken. Dat heeft onder meer geresulteerd in een therapeutisch leerprogramma. Hoe beperkt de kinderen soms ook zijn, we hebben gemerkt dat elk kind zich wil ontwikkelen. Maar je moet als begeleider wel een relatie opbouwen met het kind om te ontdekken wat die specifieke behoefte is. Dat lukt alleen door het kind echt te leren kennen,” aldus Van Zon. De insteek bij Rozemarijn is dat er eerst gekeken wordt naar de mens en zijn mogelijkheden. En dan pas naar de beperkingen. Van Zon: ,,Welbeschouwd heeft ieder mens beperkingen. Bij veel van de kinderen en volwassenen die bij ons komen zijn de beperkingen direct zichtbaar en hebben deze invloed op het gehele bestaan. Dat neemt niet weg dat iedereen recht heeft op kwaliteit in zijn bestaan en een eigen leven. Om die reden willen we iedereen serieus benaderen en niet alleen uitgaan van een zogenaamde ‘verstandelijke leeftijd’, zoals dat vaak gebeurt. Iemand die verstandelijk niet ouder zou worden dan vier jaar, zou je daarom altijd als een kleuter moeten behandelen. Dat is niet onze werkwijze. Onze attitude is dat we als mens gelijkwaardig zijn, ongeacht de beperkingen die er zijn. Deze gedachte geeft richting in het leggen van contact, het aangaan van een relatie en het aansluiten bij de ander, zodat deze zich op eigen wijze kan ontwikkelen. Zo dragen we iets bij aan het leven van een ander. En andersom werkt het net zo. Door deze mensen leer je bijvoorbeeld de kleine dingen in het leven meer te waarderen. Een lach van een bewoner of een bloem die open gaat kunnen in dat opzicht al heel bijzondere gebeurtenissen zijn.” Rozemarijn is de tweede naam van het meisje waar het allemaal mee begon. Het meisje zelf is er nooit komen wonen, omdat ze elders een goede plek had toen Rozemarijn startte. De naam is een toepasselijke metafoor voor het gelijknamige plantje. Het krachtige en geurige kruid heeft licht en warmte als kwaliteit en kan in een sobere omgeving goed overleven. Verwerkt in gerechten is het een geraffineerde smaakmaker. Behalve het therapeutisch leerprogramma zijn er door de jaren heen ook andere initiatieven ontstaan. Zo verrezen op diverse locaties verschillende werkplaatsen. Zo werd er in de Venkelstraat een bakkerij annex winkel opgericht onder de naam ‘Rozemarijn Santé’ en een zogenaamd ‘cultuur en werkplaatsencentrum’ aan het Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Spijkerboorpad. In de Bavo basisschool aan de Duitslandlaan heeft Rozemarijn tijdelijk een tweetal lokalen tot haar beschikking waar 12 kinderen dagelijks heen gaan om een therapeutisch leerprogramma te krijgen. In 2013 zal er een nieuw kinderdagcentrum aan de Laan van Angers staan. Vanaf najaar 2012 gaan jong volwassen deelnemers onder begeleiding aan de slag in de kantine van de nabij gelegen Vrije School. Wat opvalt bij elk van deze projecten is dat ze allemaal midden in de bewoonde wereld zijn gesitueerd. Een bewuste keuze volgens Van Zon: ,,We willen de kinderen zoveel mogelijk een volwaardige plek geven in de maatschappij. De samenleving is lang niet altijd ingericht op mensen met een meervoudige beperking. Toch horen ze er bij als ieder ander. En als de maatschappij het niet doet, dan doen we het toch gewoon zelf,â&#x20AC;? aldus een strijdbare directeur, die daarom ook de openheid promoot van Ferm Rozemarijn. De kinderboerderij op het terrein en de ponyrijdplaats zijn daarom ook gewoon toegankelijk voor mensen uit de buurt. En ook bij voorstellingen of exposities zijn de 62

buren van harte welkom. Overigens wordt Ferm Rozemarijn ook bewoond door een viertal geselecteerde gezinnen met het hart op de goede plaats en de bereidheid om de handen uit de mouwen te steken. â&#x20AC;&#x2DC;Goede burenâ&#x20AC;&#x2122; wordt deze groep terecht genoemd. Inzet leveren op praktisch gebied is minstens zo belangrijk als persoonlijke aandacht geven aan de medebewoners. Voor de kinderen en volwassenen die thuis wonen is er ook de mogelijkheid om thuisondersteuning te krijgen. Bij elke zorgvraag is het onze intentie om samen met de ouders op te trekken. Vaak zijn ze al enorm geholpen wanneer we het kind thuis extra aandacht geven en luisteren naar de vragen die de ouders bezighouden. Maar het is ook mogelijk dat het kind hier parttime komt wonen en in de weekeinden thuis is. Niet zelden is het een enorme puzzel om wensen en mogelijkheden te laten matchen. Maar met 130 medewerkers en de gezamenlijke bereidheid om aan oplossingen te werken, is er aan elke ondersteuningsvraag een mouw te passen. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

In Medinova Kliniek OMC Haarlem zijn ogen in goede handen

estart in 1995 als ‘Oogheelkundig Medisch Centrum’ behoort Medinova Kliniek OMC Haarlem tot een van de eerste zelfstandige behandelcentra van Nederland. Hoewel het relatief kort geleden lijkt, was het destijds tamelijk vooruitstrevend om buiten de bestaande ziekenhuizen een kliniek te beginnen. De oogartsen Gerard Smith, Ben Christiaans en Hans Klaver, samen met Peter de Boer als algemeen manager, zagen echter een meerwaarde in een dergelijke kliniek en begonnen met het OMC in gebouw Haerlemmerpoort. Hun visionaire blik werd door de jaren heen bevestigd. Dagelijks komen er gemiddeld 200 patiënten over de vloer die graag geholpen willen worden bij vervelende kwalen als staar, scheelzien, overhangende oogleden of netvliesziekte. Gerard Smith en Peter de Boer kregen het idee om een oogkliniek in Haarlem op te richten buiten de muren van het ziekenhuis, nadat zij in Nepal in 1992 het Himalaya

Eye Hospital hadden gesticht met geld dat middels een puzzelactie in de Libelle was vergaard. Gerard Smith had zich al jaren ingezet voor de oogzorg van Nepalezen in zogenaamde oogkampen. Maar middels dit oogziekenhuis konden nu Nepalezen zelf tot oogarts worden opgeleid. Door op deze manier oogzorg aan te bieden, konden in de loop der jaren vele duizenden Nepalezen op efficiënte wijze van hun oogkwalen worden afgeholpen. De stichting Eye Care Foundation zet dit werk thans in vele ontwikkelingslanden voort. De link met Nepal is nog altijd zichtbaar in het OMC. Muren van gangen, wachtruimtes en behandelkamers zijn voorzien van sprekende beelden: schitterende foto’s met daarop Nepalese tafereeltjes. In die jaren waren er zeer lange wachtlijsten voor oogconsulten en -behandelingen in de Haarlemse ziekenhuizen. Pogingen van de oogartsen-oprichters om dat binnen de ziekenhuizen op te lossen waren al jaren gestuit op de logheid van deze organisaties. Maar zo efficiënt als het in Nepal kon, zo moest het ook in Nederland mogelijk zijn. En zo verrees het OMC in Haarlem, dat later onderdeel werd van het over meerdere zelfstandige behandelcentra beschikkende Medinova. Wat is het verschil tussen een oogbehandeling in een ziekenhuis of in een centrum zoals OMC Haarlem? In een ziekenhuis is alleen de oogarts gespecialiseerd in oogheelkunde, in Kliniek OMC Haarlem houdt niet alleen de oogarts, maar iedereen zich helemaal met oogheelkunde bezig. Het oog is een ingenieus zintuig waarmee voorzichtig moet worden omgegaan. Daar zijn allen in het OMC zich terdege van bewust. Kwaliteit, passie en goede service zijn kernwoorden, die de 60 gedreven medewerkers hoog in het vaandel hebben staan. ‘Alle ogen zijn bij ons in goede handen’, stelt kliniekmanager Tanja Lammerts onomwonden vast, ,,wij nemen geen genoegen met een 7 als rapportcijfer, maar gaan voor een 9. Dat is de standaard waar we ons personeel op selecteren. Veel van onze medewerkers kennen we al uit hun opleidingstijd. Ze kwamen hier als stagiaires in de optometrie of liepen hun co-assistentschappen als artsin-opleiding. Dan ontdek je vanzelf of er talent bij zit.” In een tijd dat er meer dan ooit gesproken wordt over de kosten van de zorg en of het huidige zorgsysteem nog wel toekomstbestendig is, heeft het OMC een heldere visie. Zorg kan volgens Tanja Lammerts altijd beter en goedkoper. ,,Als kliniek zullen we altijd moeten blijven nadenken over de kosten. Daar moeten we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid voor nemen.

Dat is onder meer de reden dat we niet in een chique, onder architectuur gebouwde villa zitten, maar in een strak en redelijk doorsnee pand aan de rand van Haarlem. Datzelfde geldt voor de inrichting. We besteden ons geld liever aan zaken die de kwaliteit van de zorg ten goede komen dan aan overdreven luxe kantoormeubelen. Onze operatiekamers beschikken daarom wel over de meest recente high-tech apparatuur en we bezuinigen ook niet op het bij-de-tijd en scherp houden van onze oogartsen en overige medewerkers.” Wie over een stel gezonde ogen beschikt, is een gezegend mens. Wie onverhoopt iets gaat mankeren aan zijn kijkers, kan erop vertrouwen dat zij/hij bij Medinova Kliniek OMC Haarlem ogenblikkelijk en vakkundig wordt geholpen. Geen of korte wachtlijsten, goede nazorg, duidelijke uitleg en vlotte behandelingen, waarbij de Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

patiënt nauwelijks pijn hoeft te ondervinden. ,,We hebben altijd een anesthesist in huis, maar eigenlijk doen we vrijwel alles met druppelverdoving,” legt Lammerts uit, ,,een paar druppeltjes in het oog en de patiënt voelt nauwelijks iets van de behandeling. Zo kan er een staaroperatie worden uitgevoerd of een behandeling van natte macula-degeneratie.” Dat klinkt als iets macabers, maar is volgens de manager niets meer dan een kleine ingreep waarbij een medicijn wordt ingespoten om te voorkomen dat het centrum van het netvlies (de ‘gele vlek’ of macula) verder beschadigd wordt door lekkende bloedvaatjes. Patiënten die een behandeling hebben ondergaan, kunnen altijd dezelfde dag weer naar huis. Naast de spreekuren overdag zijn er ook spreekuren ‘s avonds en op zaterdagochtend. En voor spoedgevallen is er altijd een dienstdoende oogarts beschikbaar.

Alles is te automatiseren, behalve de schoonmaker

lles is te automatiseren, behalve de schoonmaker. Dat er dus tot in lengte van dagen werk is, wil niet zeggen dat ze bij Schoonmaakbedrijf Ruud Zander in Haarlem poetsen, schrobben en opruimen licht opvatten. “In dit vak staan dienstverlening en contact met de klanten voorop”, zegt directeur Ella Blommaert-Zander. Ella’s vader, de naamgever van de onderneming, rolde 42 jaar geleden bij toeval in de schoonmakerij. ” Hij had samen met zijn broer een glazenwasserij. Ruud stond de ramen te wassen bij Hensen Bedrijfskleding, ook hier in Haarlem. De 50 naaisters legden om 16.45 uur hun werk neer en moesten een kwartier lang schoonmaken.” Ruud Zander wees Hensen er op dat hij op deze manier erg veel uren moest uitbetalen en deed een aanbod om de klus in veel minder tijd te klaren. “Zo werd Hensen onze eerste klant en hij is er nog steeds.” Schoonmaakbedrijf Ruud Zander, gevestigd aan de Izaac Enschedeweg 30 in Haarlem, heeft inmiddels 185 mannen en vrouwen in dienst. Het werkgebied is zeer uitgestrekt: van Alkmaar tot Rotterdam en van Utrecht tot IJmuiden. Tot de klanten behoren vijf musea, Schiphol (achter de douane), zorgcentra en een supermarktketen.

“De meeste klanten komen, net als wij, uit het middenen kleinbedrijf. Wij MKB’ers voelen elkaar aan en gunnen elkaar werk. Ieder van ons weet wat het is als een klant plotseling wegloopt. Eenmaal opgebouwde banden worden niet zo maar verbroken”, aldus Ella BlommaertZander, die vijf jaar geleden de zaak overnam toen Ruud Zander van zijn welverdiende pensioen ging genieten. Ella’s broer Peter heeft een glazenwasserij en doet alle glasbewassing voor Ella’s nering. “Schoonmaken is ook een vak. Het is bepaald niet zo dat je 250 vierkante meter kunt onderhouden, omdat je ook je eigen kamer van drie bij drie meter netjes houdt. Al onze medewerkers hebben de basiscursus schoonmaken gedaan en worden constant bijgespijkerd over de nieuwste, steeds strengere regels voor bijvoorbeeld veiligheid. Tachtig procent van ons werk gebeurt overdag. Ze hebben hun vaste opdrachten. Ook de klanten zien het liefst vertrouwde gezichten. De band tussen de klant, zijn personeel en de schoonmakers is vaak zo goed, dat onze mensen worden meegevraagd op bedrijfsuitjes.” Naast het reguliere schoonmaakwerk doet een groep specialisten van Zander opleveringsschoonmaak en projectmatig vloerenonderhoud.

Naar school in Haarlem

p het gebied van onderwijs valt er in Haarlem bijzonder veel te kiezen. Vrijwel alle schooltypes zijn hier aanwezig. Het enige dat ontbreekt is een universiteit, maar van basisonderwijs tot en met HBO kan men in Haarlem met zijn 47 onderwijsinstellingen tot op gevorderde leeftijd doorleren. Een stad met historie brengt ook scholen met historie met zich mee. Gebouwen met karakter waar de nostalgie van afdruipt. Nauwelijks te vergelijken met de recht-toe-recht-aanbouw van de late 20e eeuw, toen alles ineens draaide om efficiency en minder om esthetica. Het vraagt altijd een offer om een oud (school)gebouw te redden. Slopen en nieuw ontwikkelen is verreweg de makkelijkste oplossing. Maar meestal levert renovatie veel meer voldoening op. Net als elke stad kent ook Haarlem op dit gebied zijn voorbeelden. De oude Johan Enschede Meao aan de Raaks was einde tachtiger jaren niet meer te handhaven. Hoewel het een markant gebouw was, had het ook een ietwat sombere uitstraling. Bij de ontwikkeling van dit gebied paste het schoolgebouw op geen enkele wijze in de plannen. En hoewel er over smaak best valt te twisten, zal niemand ontkennen dat de huidige ondergrondse parkeergarage met daarboven het bioscoopcomplex, uitgaansgebied en winkelcentrum een verbetering voor de stad is. Een schoolgebouw dat wel aan een tweede leven mocht beginnen, is de Haarlemse Huishoud- en Industrieschool in het Rozenprieel. Ook wel bekend als De Greiner, naar architect Dick Greiner, die de school in 1930 moderniseerde. Bijna een eeuw lang deed het gebouw dienst als school. Van 1903 tot begin jaren ’70 als huishoudschool, daarna kwam Hogeschool Haarlem, die het als dependance inlijfde. Het gebouw was midden jaren ’90 al lang ‘op’ en rijp voor de sloop, maar er kwam een reddingsplan. De Greiner werd grondig onder handen genomen en veranderde in een verzamelgebouw voor kleinschalige bedrijfjes. Uiteraard wordt de kwaliteit van het onderwijs niet bepaald door het gebouw waarin les wordt gegeven. Desondanks voegt een schoolgebouw wel veel toe aan de beleving van de leerling of student. Wat dat betreft is er met huidige technieken veel mogelijk. Renovatie of nieuwbouw, er zijn geen argumenten meer voor een recht, hoekig en grijs schoolgebouw.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Bruggenbouwer maakt het verschil

aatschappelijk verantwoord ondernemen is hot. Het bedrijf dat zich alleen maar bezig houdt met geld verdienen, is niet meer van deze tijd. Inzet voor de samenleving hoort er gewoon bij. Dat kan op simpele wijze door een stukje sponsoring of lidmaatschap. Leuker is het om met het voltallige personeel een teambuildingdag te houden en de stallen van de kinderboerderij uit te mesten, de muren van een kindertehuis te schilderen of een monument schoon te maken. De stichting Bedrijf & Samenleving Haarlem en Omstreken (B&SHO) is een bruggenbouwer die verschillende werelden bij elkaar brengt. Door tijd, kennis, personeel en materieel aan te wenden voor kwetsbare groepen in de samenleving of non-profitorganisaties, kunnen bedrijven het verschil maken in de maatschappij. Viert het individualisme hoogtij? Geen sprake van! In elk geval niet in Haarlem en omgeving, waar steeds meer mensen betrokken raken bij en plezier beleven aan de projecten van B&SHO.

Directeur van de stichting is Marijke Aukema, die met een aanstekelijk enthousiasme vertelt over de vele projecten die onder haar leiding worden georganiseerd. “We richten onze pijlen in het bijzonder op kwetsbare groepen. Dak- en thuislozen of ouderen en gehandicapten die weinig buiten de deur komen. Maar ook zijn we er voor jongeren die om verschillende redenen in de knel zijn geraakt. Met ons project ‘Track The Talent’ werken we nauw samen met de vmbo-scholen van het Sterren- en Haarlem College. Deze school selecteert een aantal leerlingen die we vervolgens koppelen aan bedrijven of instellingen. Ze leren enorm veel door op een aantal vaste middagen op de werkvloer ervaring op te doen. De professionals uit het bedrijfsleven begeleiden ze op het gebied van communicatie en maken duidelijk hoe ze zichzelf moeten presenteren. Bijvoorbeeld als het om een sollicitatie gaat,” vertelt Marijke. Het mooie van dit project is volgens haar, dat het een eyeopener is voor beide partijen. “De jongeren hebben vaak het vooroordeel dat een bepaalde branche saai is, terwijl de coaches aan de andere kant denken dat de jongeren lastig en ongemotiveerd zijn. Prachtig om die twee werelden te mixen en te zien dat er een click ontstaat.” Het wederzijdse begrip dat hierdoor wordt gerealiseerd, kan de directeur ontroeren. In het bijzonder bij het project ‘It’s Your Time 2 Shine’. Jongeren tussen de pakweg 14 en 25 jaar die dreigen uit te vallen, worden via de school of Bureau Jeugdzorg voorgedragen en mogen op vrijwillige basis aan dit mentorproject meedoen. “Deze jongeren worden gekoppeld aan een ondernemer die hen als een mentor wegwijs maakt in het bedrijfsleven en maatschappij. De positieve aandacht die deze jongeren van hun mentor krijgen, heeft een enorme invloed op hun leven. Hun zelfvertrouwen wordt versterkt, omdat

ze merken dat ze waardevol zijn en meer kunnen dan ze denken. Geweldig om na zo’n project een brief van een jongere te krijgen waarin geschreven wordt: ‘Het mooiste dat me ooit is overkomen is mijn coach’. Om op die manier het verschil te kunnen maken is onze grootste beloning.” Een ander succesverhaal is dat van de Beursvloer. Een formule die in rap tempo over het hele land wordt uitgerold en in Haarlem is uitgegroeid tot een waar fenomeen. ‘Handel in maatschappelijke behoeftes’, noemt B&SHO dit evenement. Non-profit organisaties leggen hun wensen op tafel, waarop bedrijven hun expertise, materiaal, menskracht en faciliteiten kunnen inzetten. Vaste veilingmeester is Dieuwertje Blok, die jaarlijks nieuwe records vestigt met het aantal geslaagde matches. “Bedrijven kunnen hier op simpele wijze hun maatschappelijke betrokkenheid tonen. Daar hoef je geen grote firma voor te zijn: zelfs een eenpittter kan iets betekenen. Bijvoorbeeld door een pr-plan te schrijven of een fiscaal advies te geven,” aldus Marijke Aukema, die met haar team altijd op zoek zal blijven naar manieren om groepen mensen met elkaar te verbinden.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Cultuurschatten zijn goud voor de samenleving

at mooi is moet mooi blijven! Deze stelling zou heel goed als lijfspreuk boven het kantoor van Elvira Sweet kunnen hangen. Als gedeputeerde is zij sinds 2011 onder meer verantwoordelijk voor het cultuurbeleid van de provincie Noord-Holland en een sterke promotor van het toegankelijk houden van cultuurhistorie. Kan dat niet op de bestaande manier, dan moeten er volgens haar andere wegen bewandeld worden. Zo kan het zijn dat een kerk, die door teruglopend ledenaantal noodgedwongen de deuren moet sluiten, een museale functie krijgt. Of misschien zelfs een commerciële functie wanneer een onderneming interesse heeft in een historisch pand als onderkomen. Uitgangspunt is de geschiedenis niet verloren te laten gaan. De kroon van de Sint Bavo Basiliek straalt sinds de zomer van 2012 zijn gouden glans weer over Haarlem uit na

een lange en kostbare renovatieperiode. Een van deze flinters bladgoud werd gedrapeerd door Elvira Sweet, die moeiteloos op elegante hoge hakken de steigers beklom en daarmee het project op bijzondere wijze hielp in te kleuren. “Het ging om het letterlijke hoogtepunt van de werkzaamheden,” vertelt de gedeputeerde, “bij zo’n bijzondere gelegenheid wilde ik op gepaste wijze de ladder op, dus geen bouwschoenen aan mijn voeten. Maar uiteraard wel een veiligheidshelm op mijn hoofd.” Haarlem heeft veel cultuurhistorisch erfgoed om trots op te zijn en om zuinig mee om te springen. Een sprekend voorbeeld van hoe het Provinciaal bestuur om wil gaan met waardevolle bouwwerken is het eigen onderkomen. Paviljoen Welgelegen, ooit bewoond door onder meer Lodewijk Napoleon en Wilhelmina van Pruisen, is sinds 1930 in gebruik als Provinciehuis. Ruim 200 jaar na de oplevering in 1792 werd besloten het, in de Hout gelegen,

huis weer in traditionele stijl te renoveren waarbij zowel de binnen- als de buitenkant flink onder handen werd genomen. Voor de kleurstelling werd zoveel mogelijk gekeken naar hoe het oorspronkelijk was. Muren, vloeren en plafonds zijn in originele tinten teruggebracht. Het kan niet anders of de bestuurders moeten het gevoel hebben in een museum werkzaam te zijn. Overigens is het Provinciehuis een openbare ruimte waar geïnteresseerden vrij toegang hebben. Behalve de fraaie architectuur en inrichting zijn er ook regelmatig exposities die bewonderd kunnen worden. Paviljoen Welgelegen is een bezoek meer dan waard. Haarlem weet zich rijk gezegend met historische en markante gebouwen. Teylers Museum, het Frans Hals, de gebouwen aan de Grote Markt, de buitenplaatsen en grachtenpanden zijn stuk voor stuk bouwwerken om te koesteren. Volgens Elvira Sweet is het zaak om te voorkomen dat monumentale panden aftakelen. “ Via verhalen willen we dit erfgoed tot leven brengen,” vertelt de oud-onderwijzeres, die daarbij hulp krijgt van verschillende partijen. Bijvoorbeeld van historische verenigingen uit de provincie maar ook van ‘Oneindig Noord-Holland’. Oneindig Noord-Holland maakt op haar website www.oneindignoordholland.nl verborgen verhalen uit het verleden zichtbaar en levendig voor iedereen. De Provincie is een van de partners die dit op deze manier mogelijk maakt. Ook draagt de provincie bij aan het onderhoud en de restauratie van erfgoed. Het initiatief om gebouwen te renoveren komt vrijwel altijd uit de gemeenschap zelf. Per aanvraag wordt bekeken hoe het kan worden aangepakt en gefinancierd. Het budget is immers niet onbeperkt en ook de Provincie heeft te maken met bezuinigingen. “Het mooiste is het wanneer er een gebruiker te vinden is die ook wil investeren. Dat kan de overheid zijn, maar ook een ondernemer. Dat hebben we bijvoorbeeld gezien bij de Jopenkerk, waar een bierbrouwerij in combinatie met een café is gevestigd en de Bakenessekerk, waar het Bureau voor Archeologie een plek heeft gekregen. We willen graag dingen opknappen, maar tegelijk ook het hergebruik organiseren. Het is zo jammer als je een schat in huis hebt die je in een gesloten lade of achterkamer laat liggen. Je moet juist laten zien wat je in huis hebt. Als mensen merken dat hun initiatief en inspanningen beloond worden, komt dat de leefbaarheid van een stad of dorp alleen maar ten goede. Dat is goud voor de samenleving,” aldus de gedeputeerde. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Tussen kunst en krankzinnig

aarlem is een historische en culturele stad en kan trots zijn op maar liefst twee musea van wereldklasse, namelijk het Frans Hals Museum in het Groot Heiligland en het Teylers Museum aan het Spaarne. Het Frans Hals Museum draagt de naam van Haarlems beroemdste zeventiende eeuwse schilder. Frans Hals was onder andere een voorname portretschilder en gespecialiseerd in schuttersstukken. Het museum

Boekdrukkunst in het Historisch Museum Haarlem bezit vijf van deze enorme groepsportretten van de Haarlemse schutterijen. Daarnaast zijn er werken van vele andere schilders uit de Gouden Eeuw te bewonderen, waaronder portretten van Maerten van Heemskerck, stadsgezichten van Gerrit Berckheyde en stillevens van Pieter Claesz. Ook zijn het vier verdiepingen tellende, achttiende eeuwse poppenhuis en het Haarlems zilver een bezienswaardigheid. Wie naast kunst eveneens ge誰nteresseerd is in wetenschap doet zichzelf een groot plezier met een bezoek aan Nederlands oudste museum: het Teylers Museum. In 1784, de tijd van de Verlichting, opende dit kennisinstituut zijn deuren met als doel de kunst en wetenschap toegankelijk te maken voor het grote publiek. Sindsdien 72

vergapen de bezoekers zich aan eeuwenoude fossielen, wetenschappelijke instrumenten en kunstwerken van meesterschilders als Rembrandt en Michelangelo. Ook is er een aantal kabinetten, waarin bijvoorbeeld lichtverschijnselen of de werking van natuurkundige goocheltrucs worden getoond. Voor de moderne bezoeker zijn niet alleen de imposante collectie en de rijkdom aan informatie de moeite waard. Het interieur van het

De geschiedenis van de psychiatrische zorg in Het Dolhuys museum is prachtig en nog geheel in oorspronkelijke staat. Een rondleiding door onder meer de Ovale Zaal en de bibliotheek doet oude tijden werkelijk herleven.

De geschiedenis is ook volop aanwezig in het Historisch Museum Haarlem, dat schuin tegenover het Frans Hals Museum ligt. Een informatieve film, met leuke speciale effecten, geeft een beeld van Haarlems goede en slechte tijden door de eeuwen heen. De tentoongestelde objecten lopen uiteen van een maquette van een burgerweeshuis tot een ouderwetse dokterskoffer. Indrukwekkend is de originele inboedel, die dateert uit de periode tussen 1890 en 1920, en pas in 1976 werd ontdekt. Na een bezoek aan dit gemoedelijke museum weet je waarom het Kenau-

De grote zaal van het Teylers Museum park het Kenaupark heet, waarom Haarlem nog maar één stadspoort heeft in plaats van twaalf en nog veel meer leuke wetenswaardigheden. Een heel andere Haarlemse historie ontdek je in het Corrie ten Boom museum, ook wel ‘De Schuilplaats’ genoemd. Dit kleine museum bevindt zich in de woning boven Ten Boom Juweliers in de Barteljorisstraat en vertelt het verhaal van Corrie ten Boom en haar vader en zus. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stelden zij hun woning open als schuilplaats voor Joden en verzetsstrijders. Door een veilig onderkomen voor deze onderduikers te zoeken, hebben zij honderden levens weten te redden. Het museum toont de woning, zoals het er tijdens de oorlog uitzag, en de schuilplaats, een krappe ruimte achter een valse muur in één van de slaapkamers. Een prachtig verhaal over de reikwijdte van mensenliefde wordt hier door bevlogen vrijwilligers in leven gehouden. Wie behoefte heeft aan een vrolijke noot zit in de Waarderpolder, aan de Kuppersweg, helemaal goed. Daar is namelijk Draaiorgelmuseum Haarlem gevestigd. De muzikale collectie bestaat uit Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

negen fraaie draaiorgels, waaronder het Kunkels Orgel, en een theaterorgel. Je krijgt er antwoord op vragen als ‘Hoe werkt een draaiorgel?’ en ‘Waarom zitten er gaten in een orgelboek?’. Uiteraard word je ook nog eens getrakteerd op een grote hoeveelheid orgelmuziek. Een bezoek aan het Draaiorgelmuseum is zowel voor de liefhebber als voor de liefhebber in spe een feestelijk uitstapje. Op een andere wijze doorgedraaid is de expositie in Het Dolhuys. Dit museum maakt je wegwijs in de Nederlandse psychiatrie door de jaren heen. Een audiotour leidt je door de vertrekken van het zestiende eeuwse dolhuis voor “krankzinnigen”. Je bezoekt onder andere de imposante dolcellen, waar de zware gevallen werden opgesloten. Een andere ruimte toont welke lichamelijke oorzaken door de jaren heen aan gekte werden toegeschreven. Naast de bijzonder boeiende, reguliere tentoonstelling heeft Het Dolhuys wisselende exposities, waarvan de onderwerpen altijd gerelateerd zijn aan de psyche. Een museumbezoek in Haarlem ligt dus ergens tussen kunst en krankzinnig. 73

Tweede kans voor mens en spulletjes

eigenwaarde teruggeven. Zelfvertrouwen kweken door hen de basisvaardigheden aan te leren die elke organisatie verlangt van zijn personeel: klantvriendelijkheid en samenwerking met collega’s.

Al een kleine 40 jaar is de doelstelling van De Schalm onveranderd. Mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt een (nieuwe) werkplek bezorgen. Mannen, vrouwen, ouderen en jongeren die in de verhardende wereld, waar het om de euro’s draait, hun gevoel van

Ze hebben zo vaak hun neus gestoten in die koude en kille maatschappij, zijn terechtgekomen op een sociale werkplaats, of hebben een uitkering via het UWV (wajong, wia, wwb). Circa 80 re-integratiekandidaten kunnen tussen de drie maanden en ongeveer twee jaar terecht bij de kringloop. Dat gaat via een heuse wervings- en selectieprocedure.

raag: De Schalm, dat is toch die kringloopwinkel? Antwoord: Ja, maar De Schalm is veel meer dan dat. De Haarlemse stichting voor andere werkvormen ontwikkelt zich langzaam maar zeker tot een duurzaamheidsbedrijf. Waar vooral mensen, maar vanzelfsprekend ook spulletjes een tweede kans krijgen.

Wie geschikt is, krijgt een stage in een van de vestigingen in Haarlem. Bijvoorbeeld als sorteerder van de ingeleverde en opgehaalde materialen. Of als chauffeur, dan wel bijrijder van de wagens die nu vijf, maar binnenkort zes dagen per week spullen ophalen bij klanten. Of als personeelslid van de verkooppunten, zoals aan de Zijlstraat 10-14 in het centrum. Ze doen werken levensritme op, maken onderdeel uit van ‘het gewone, dagelijkse leven’. Wie mens zegt, zegt milieu en ook daar heeft de stichting een belangrijke taak. Veel van wat we dagelijks weggooien, heeft nog een bepaalde waarde. Sterker, is waardevol. Want De Schalm wordt niet (meer) gesubsidieerd en komt rond van de opbrengst van de winkels vol verrassingen. Het assortiment verandert tenslotte elke dag; welke winkel kan dat zeggen? Jaarlijks leveren burgers 2,3 miljoen kilo aan goederen in bij De Schalm. Daarvan is 700.000 kilo kleding en schoeisel, de rest is meubilair, boeken, platen, cd’s, dvd’s, elektronica, piano’s en fietsen. Het meeste krijgt een tweede kans in de winkels. Wat dan nog overblijft gaat naar recyclingbedrijven die dezelfde filosofie van duurzaamheid hebben als De Schalm.

Kiian maakt de wereld kleurrijk

iian maakt de wereld mooier. Zonder dit bedrijf uit Haarlem zou onze samenleving er lang niet zo kleurrijk uitzien. Dat bijna niemand dat weet, komt heel simpel door de producten die de onderneming maakt en levert: drukinkten. Om helemaal precies te zijn: Kiian is een internationale hoofdrolspeler in zeefdruk- en digitale inkten. “Voor alles wat moeilijk te bedrukken is, is zeefdruk dé oplossing”, zegt general manager Ifredo Baas. In het bedrijfsgebouw aan de Grijpensteinweg in Haarlem wordt duidelijk welke invloed Kiian heeft op ons reilen en zeilen, zonder dat we ons dat beseffen. Want de zeefdruktechniek wordt gebruikt voor onder meer verkeersborden, ANWB-paddenstoelen, toetsenborden van mobiele telefoons, nooduitgangbordjes en plastic flessen. Maar ook bij glas, mokken, sporten Tshirts, keramiek, zoals wc-potten, speel- en sportballen, auto-onderdelen en reproducties van beroemde schilderijen. Textiel, lees onze kleding, wordt gezeefdrukt. De digitale inkten van Kiian worden breed toegepast. Er is een grote kans dat uw fietskleding, schaatspak en zelfs uw ski’s en snowboard kleur hebben dankzij de inkten van Kiian. Kortom, er gaat geen dag voorbij of u en ik komen met Kiian in aanraking. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

De van oorsprong Italiaanse multinational (uit de zijdestreek rond Como) nam in 2006 de in Haarlemse firma Visprox over. Meneer Visser was in 1936 begonnen met de handel in inkten. Na de Tweede Wereldoorlog volgde eigen productie. Zijn nering groeide gestaag door; export werd een belangrijke poot. Visprox, in kenmerkende lichtblauwe verpakking, groeide uit tot een sterk merk dat daarom ook na de overname bleef bestaan. Baas: “Naast de inkt hebben we alles wat de zeefdrukindustrie nodig heeft, zoals zeefdrukramen, handschoenen, rakels en schoonmaakmiddelen. Vanuit Haarlem distribueren we de materialen naar België, Frankrijk, Duitsland en Scandinavië. We mengen hier de door de klanten gewenste kleuren, de rest van de productie heeft in Italië plaats.” Kiian is in een vroeg stadium overgeschakeld op milieuvriendelijke productie. “Onze producten voldoen aan de strengste internationale normen die er gelden voor bijvoorbeeld babykleding en speelgoed. We zijn er trots op dat een groot sportmerk als Nike ons daarom op de lijst van goedgekeurde leveranciers heeft staan.”

Het ABC Architectuurcentrum is een bezoek waard

n een fraai pand aan het Groot Heiligland 47 in Haarlem, is het ABC Architectuurcentrum Haarlem, kortweg ABC, gevestigd. Het is een zogenoemd regionaal architectuurcentrum, een podium voor architectuur en stedenbouw van en voor Haarlem en omstreken. Het ABC is in 1989 opgericht met als belangrijkste doel het bevorderen van de belangstelling voor de gebouwde omgeving in Haarlem en de regio Kennemerland. “Wij

willen de kwaliteit van de gebouwde omgeving en die van de openbare ruimte in deze stad en de regio vergroten’, vertelt directeur Gabriël Verheggen. “Wij willen de mensen steeds weer met andere ogen laten kijken naar hun stad en hen bewustmaken van hun leefomgeving. Het gaat daarbij om die van het verleden, maar meer nog om het heden en de toekomst”. Om deze doelen te bereiken organiseert het ABC exposities, lezingen, symposia, discussies, maar ook workshops en kinderpartijtjes. Het uitgangspunt van al die activiteiten is steeds het brede terrein van architectuur, interieurarchitectuur, stedenbouw, ruimtelijke ordening, tuinen landschapsarchitectuur en alle kunstvormen die daarmee samenhangen. “Onze doelgroep is ook heel breed”, vervolgt Gabriël. “Van Haarlemmer tot toerist en van scholieren tot ‘bouwprofessionals’, zoals architecten, aannemers, ontwikkelaars, beleidsmakers, enzovoort.” Jaarlijks organiseert het ABC ongeveer 35 activiteiten, die zo’n 14.500 bezoekers trekken. Het centrum is, behalve op maandag, alle dagen van de week ‘s middags geopend en gratis toegankelijk. De staff van het ABC is relatief klein en bestaat uit 5 personen. “Veel uitvoerende werkzaamheden, zoals het bemensen van de ontvangstbalie, het geven van rondleidingen en het opbouwen van exposities, worden verricht door circa 60 betrokken en enthousiaste vrijwilligers. Zij zijn voor het ABC het visitekaartje en de ambassadeurs van het centrum”, aldus Gabriël. “Zonder deze groep zou ons centrum lang niet zo goed functioneren en boeiend zijn als het nu is.” Wat het ABC nog meer uniek maakt en onderscheidt van andere architectuurcentra in Nederland, is de grootte. Zo heeft dit centrum maar liefst zes goed geoutilleerde tentoonstellingsruimten. Hierdoor kunnen veel wisselende exposities - groot en soms klein - worden getoond. Het ABC bezit tevens een kleine bibliotheek met een groeiende collectie architectuurboeken. Bovendien beschikt het ABC ook nog over een aparte tuinzaal en een presentatieruimte, die gebruikt kunnen worden voor lezingen en vergaderbijeenkomsten (eveneens voor verhuur). Tot slot heeft het ABC een winkel waar cadeauen designartikelen en architectuurboeken te koop zijn. In de grootste en centrale zaal van het ABC staat een opvallende, enorm grote houten maquette (schaal 1:500) van het centrum van de stad opgesteld. “De stad verandert steeds en dat willen wij natuurlijk hier laten zien”, zegt Gabriël. “Daarvoor hebben wij een project opgezet met het ROC Nova College in Hoofddorp. Leerlingen van

de hier gevestigde afdeling ‘Bouwkunde, Vormgeving & Architectuur’ werken momenteel aan het ‘up-to-datehouden’ van onze stadsmaquette Zo zijn nu de nieuwbouwprojecten, als ‘De Raaks’, ‘Hofwoningen’, ‘Palazzo’ en ook de ‘De Verfrolbrug’, zichtbaar op de maquette. De leerlingen maakten hiervoor houten deelmaquettes op basis van tekeningen die zij hebben opgevraagd bij de verantwoordelijke architectenbureaus. Sinds kort werken ze onder meer aan de maquette van het vernieuwde plein voor het NS-station.”

voor de meest recente ontwikkelingen in de architectuur. “Nu staat er bijvoorbeeld een informatiepaneel over de vernieuwing van kantoren aan het Houtplein en worden de plannen van de uitbreiding van het Provinciehuis Noord Holland getoond.” “Er is natuurlijk nog veel meer te vertellen over het ABC. Op onze website www.architectuurhaarlem.nl staat alle informatie over het centrum en is er ook veel informatie te vinden over pas gerealiseerde en nieuwe projecten in de stad. Ook dat is een bezoekje waard!”

Naast de grote maquette informeert een moderne multimedia presentatie met touchscreen in de centrale ruimte over Haarlem en de nabije omgeving. Hierbij is aandacht voor het stedenbouwkundig ontstaan van de stad en Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Selimiye: thuishaven voor velen, ongeacht afkomst en geloof

lsof de Noordzee zich, maar voor even, een paar kilometer westwaarts heeft teruggetrokken. Zo rustig en uitnodigend ligt de, in de vorm van een schip gebouwde Selimiye moskee aan de rand van het Reinaldapark in Haarlem. De architectonische pracht, opgetrokken uit milieuvriendelijk hardhout en Indiaas leisteen, is het gebedshuis voor Turkse moslims in de Spaarnestad. En thuishaven van Cultureel Centrum Selimiye (CCS) en veel stad- en streekgenoten, ongeacht afkomst en geloof.

Omdat het gebed centraal staat kunnen moskeeën sober van opzet zijn, maar vaak zijn het zeer indrukwekkende gebouwen in zeer uiteenlopende bouwstijl en opzet. Zoals Selimiye oftewel ‘vrijheid’, naar een ontwerp van de Haarlemse architect Fedde Reeskamp. Volledig in eigen beheer gebouwd, waardoor de onderlinge band tussen de Haarlemse Turken onbreekbaar is geworden. De boeg van de ‘boot’ biedt een heerlijk terras met uitkijk op onder meer Parkwijk. Onderdeks zijn, direct na de ingang, een cafetaria, een kapper en een winkel met, onder andere, Turkse muziekinstrumenten gehuisvest.

Aan het winkelraam hangt een fanshawl van Galatasaray. De sjaal van Fenerbahce, die andere wereldberoemde voetbalclub, is voorradig. Sport verbroedert, zo ook bij Selimiye. De zaal- en veldvoetballers en kickboksers van CCS hebben veel prijzen gewonnen. Ze staan uitgestald in een vitrine bij een van de gezellige zithoekjes, waar plaats is gemaakt voor een biljart, plus een groot televisiescherm. Verderop in het ‘ruim’ van het schip liggen zalen voor onder meer vergaderingen, studie en cursussen (alfabetisering, computerles, volksdansen, saz spelen) en huiswerkbegeleiding. Daarnaast Turkse en religielessen, informatieavonden over zaken als gezondheid, financiële producten en diensten en politiek . Een bibliotheek ontbreekt evenmin. Traditioneel hebben mannen en vrouwen gescheiden afdelingen. Daar vinden we bijvoorbeeld de wasruimtes voor de rituele reiniging, voorafgaand aan het gebed. Voor het sanitair werd lichtkleurig Turks marmer gebruikt. De scheiding tussen mannen- en vrouwenafdelingen komt waarschijnlijk voort uit de gedachte dat dit zou helpen bij het uitbannen van ‘onreine’ gedachten, die de aandacht van het gebed kunnen afleiden. Het heeft niets, maar dan ook niet te maken met ongelijkheid van de seksen. Erol Sayar, voorzitter en algemeen coördinator van Selimiye, benadrukt dat ten onrechte wordt aangenomen dat de achtergestelde rol van de vrouw een aspect is van het islamitische geloof. “Dat is cultureel bepaald. Hier bij Selimiye zijn mannen en vrouwen volkomen gelijk. “ Teken aan de wand: een vrouw, Ayse Yavas, is voorzitter van het cultureel centrum CCS, dat de belangen behartigt van en zich inzet voor een betere toekomst voor jong en oud met een biculturele (TurksNederlandse) achtergrond. Haarlem telt ongeveer 7.000 Turkse inwoners, van wie 80 procent is aangesloten bij Selimiye. De brug, het hart van het vaartuig, biedt onderdak aan de moskee. De plek waar de religieuze bijeenkomsten plaatshebben, is letterlijk en figuurlijk een baken van licht. Gedeeltelijk te danken aan de heldere kleuren van vloerbedekking en wandbekleding, maar voornamelijk aan de majestueuze glazen koepel. Daarvoor tekenden studenten van de Technische Universiteit Delft. Sayar: “De koepel bestaat uit 30 panelen van acht centimeter glas, die zijn geplakt op het stalen honingraatframe. Daaronder zie je tien stalen panelen. Samen 40, verwijzend naar de profeet Mohammed, die op zijn 40e de uiteindelijke openbaring van God, de koran, heeft ontvangen.” Metaforen te over, hier aan de Minaretstraat in HaarlemOost. Eenmaal weer buiten, loopt de bezoeker langs Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

de keuken - waar ’s vrijdags zalige lahmacuns (Turkse pizza’s) worden gebakken en verkocht – naar een stalen vuurtoren. Althans, zo lijkt het. Het is de minaret, van waaruit wordt opgeroepen tot het gebed. De laatste beeldspraak ‘van de woelige baren, naar rustiger vaarwater’ komt op als Erol Sayar verhaalt over de jarenlange problemen die de directe omgeving had, nadat bekend was geworden dat op deze plek een moskee zou verrijzen. “Het heeft heel wat praten gekost eer in 2005 de eerste spade de grond in kon.” Liefst wil hij de strubbelingen zo snel mogelijk vergeten: “Omdat de relatie met de wijkraad, de omwonenden en alle Haarlemmers direct vanaf de officiële opening in 2008 sterk is verbeterd. Doordat Selimiye laagdrempelig is en de deur voor iedereen openstaat, voelen ook Irakezen, Afghanen, Marokkanen en Nederlanders van diverse gezindten zich hier thuis.” 79

De oude dame wordt steeds mooier

aarlem mag beslist omschreven worden als een mooie, statige oude dame. Het is dan ook een prachtige stad, die eigenlijk steeds mooier wordt. Daarvoor zijn veel mensen verantwoordelijk, maar zeker Hans van der Straaten, Afdelingshoofd Ruimtelijk Beleid bij de gemeente en stadsbouwmeester Max van Aerschot. Zij zijn adviseurs voor het college van burgemeester en wethouders. Beide heren praten zeer bevlogen over de plannen voor het verbeteren van de stad. Ze spreken over het veroveren van de oude straten en pleinen op het verkeer, over duurzame verstedelijking, maar vooral over het behoud van kwaliteit en de samenhang tussen bebouwde en onbebouwde ruimte. Het gaat om meer dan pandjes in de stad, het gaat om de openbare ruimte. De stad is bij deze heren duidelijk in goede handen….

Als je tien jaar niet in Haarlem bent geweest en je loopt door de stad, dan is daar veel veranderd,” stelt Hans. “Kijk maar naar projecten zoals de Raaks, de Maria Stichting, Droste, de Ripperda-kazerne, de Oude Groenmarkt… er is zo veel anders. De Oude Groenmarkt was toch echt een ‘blikopslagplaats’, maar de openbare ruimte naast de St. Bavokerk, die gebruikt werd als parkeerplaats, is opnieuw ingericht en prachtig geworden. Bij de Maria Stichting, tussen de Hout en het Spaarne, is het oude ziekenhuisterrein getransformeerd in een complex met woningen en kantoorruimte, met er omheen veel autovrije openbare ruimte. De Ripperda-kazerne en het voormalige oefenterrein van de cavalerie heeft plaats gemaakt voor een stedenbouwkundig project met woningen, bedrijfsruimte en openbare voorzieningen. Na de verhuizing van Drostes Cacao en Chocoladefabriek kreeg het terrein een woonbestemming, terwijl het specifieke industriële karakter van de locatie voelbaar is gebleven. En dan is er natuurlijk nog de Raaks: de oude betonnen parkeergarage en de HBS zijn verdwenen. Daarvoor in de

Hans van der Straaten en Max van Aerschot 80

Het Ripperda-complex, een combinatie van historie en moderne architectuur plaats is dat deel van de stad uitgebreid met winkels, een bioscoop, de nieuwe publiekshal van de gemeente, een nieuwe parkeergarage en een gezellig, levendig plein met horeca en terrassen. En wat dacht je van De Appelaar? En de Zijlstraat? Daar durfde je vroeger nauwelijks te komen. Nu is het een prachtige straat geworden, met een heel ander soort winkels. Kijk naar de Grote Houtstraat, de Schagchelstraat… de binnenstad is de laatste jaren zo veel mooier geworden. En dan is er natuurlijk nog de Rode Loper. Haarlem wil fietsverkeer aanmoedigen door goede en veilige fietspaden aan te leggen met zo min mogelijk onderbrekingen. De Rode Loper is dan ook een hoogwaardige fietsverbinding van noord naar zuid. Maar we hebben helaas ook dingen niet voor elkaar gekregen. Het parkeerbeleid bijvoorbeeld. Haarlem-centrum zou autoluw worden met voldoende parkeergelegenheid aan de rand van de stad. Maar dat is jammer genoeg nog even toekomstmuziek. Maar Haarlem is en blijft een prachtige stad.” Klasse en kwaliteit Max van Aerschot is het volledig met Hans eens. “Haarlem is geweldig en we doen het goed. Ook economisch gezien. Kijk eens naar de binnenstad. Er staat nagenoeg geen winkelruimte leeg. Maar dat komt ook, omdat we nooit overspannen plannen hebben gemaakt. De identiteit van een stad wordt bepaald door een binnenstad. Herbestemming van historische gebouwen Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het vernieuwde Marsmanplein Het centrum van Haarlem ademt klasse en kwaliteit uit, er is historie, er zijn mooie winkels en uitstekende horeca, er is cultuur. Dat is waar Haarlem om bekend staat en waar het mee wordt gekarakteriseerd. Daar moeten we zuinig op zijn.” Dat zuinig op de stad zijn geldt natuurlijk niet alleen voor het centrum. Er zijn tal van plaatsen waar hard aan de toekomst wordt gewerkt. “Er staan enorme vernieuwingen op stapel”, vervolgt Max. “Dat doen we samen met woningcorporaties en de buurt. Waar vroeger het Deo-ziekenhuis stond, bijvoorbeeld, komt nu een heel nieuw woongebied: DeoNeo. Deze sfeervolle wijk is onderdeel van de Kleverparkbuurt. DeoNeo is knus en intiem, maar geeft tegelijkertijd een gevoel van ruimte door de binnenpleinen, de lage bebouwing en de ondergrondse stallinggarage. De strakke eigentijdse architectuur borduurt voort op de sfeer van de omliggende buurten, maar kent wel een eigen identiteit. 82

Elders in de stad wordt de vernieuwing van de Delftwijk steeds zichtbaarder. Na jaren van voorbereiding, overleg en plannen maken is de nieuwbouw van Pré Wonen het eerste grote herstructureringsproject van Ymere in Haarlem-noord. Kenmerkend voor alle woningen zijn de ruimtelijke opzet, privé buitenruimtes en het bijna panoramische uitzicht over het weidse Haarlemse landschap en het dynamische binnengebied.” Een oase van rust in de stad Iets heel anders is het Provinciehuis aan het Houtplein. Dat wordt geheel gerenoveerd en geschikt gemaakt voor zo’n duizend flexibele werkplekken. Karakteristiek voor het nieuwe kantoor zijn natuurlijke materialen en energiebesparende technieken. Duurzaamheid staat dan ook voorop. Op het voormalige Connexxion-terrein worden naar verwachting zowel huur- als koopwoningen in de vrije

Wonen aan het Spaarne en sociale sector gerealiseerd. In het middendeel van het terrein komt een grotendeels open gebied, het toekomstige hart van de wijk. Hier komt een supermarkt, alsmede diverse andere voorzieningen als (ondergronds) parkeren, een stadsplein en sociale functies. Hans: “Voor Schalkwijk ligt een stedenbouwkundig plan op tafel voor het transformeren van een kantoorzone naar een aantrekkelijk gebied waar wonen, werken en enkele voorzieningen gecombineerd worden. Vijfhonderd woningen rond collectieve, besloten binnenhoven, met in de plint ruimte voor werken en voorzieningen, een kwalitatief hoogwaardige parkeeroplossing en een heldere aansluiting op de omringende hoofdwegen. De openingen vanaf de openbare ruimte naar de binnenhoven zijn smalle en hoge sparingen in de gevelwand. Zo blijft het binnenhof een mysterie waarvan de voorbijganger telkens een glimp kan opvangen.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Dan is er nog de Slachthuisbuurt, gelegen ten noorden van de Schipholweg. Een karakteristiek stukje Haarlem dat de komende jaren een flinke metamorfose ondergaat. Ymere, Elan Wonen, Pré Wonen en gemeente Haarlem ontwikkelen hier een aantal nieuwe woonensembles waarin de nostalgie van de wijk en eigentijds wonen samengaan. Wonen aan het Spaarne wordt ook eindelijk mogelijk. Op één van de mooiste zuidwest gelegen locaties worden woningen en appartementen gerealiseerd in een grote variëteit. De woningen en appartementen worden gebouwd in een carré rond een hof; een verstild en groen sfeervol binnengebied met bomen, groen en bankjes. Een oase van rust. En dat in de stad….. Maar aan de oevers van het Spaarne verrijst ook een uniek nieuw stukje Haarlem in maritieme sfeer. Het nieuwbouwproject Land in Zicht, met in totaal 167 woningen en appartementen biedt voor ieder wat wils. De locatie heeft een schitte83

rend uitzicht over het water. Het contact met het water, de langsvarende schepen op het Spaarne, maar ook de toe te passen materialen geven een puur maritiem gevoel in dit nieuwe stukje Haarlem. Een rustige plek met alle gemakken van de stad op steenworp afstand.” Van grijs naar groen en blauw Of het doorgaat is nu nog niet duidelijk, maar er lijkt in Haarlem een ‘kaveltjeswinkel’ te komen. Een winkel waar men terecht kan voor een stuk grond als men zelf een huis wil bouwen. Er kunnen dan betaalbare en duurzame huizen worden gerealiseerd op braakliggend terrein. Bijvoorbeeld de Spaarne Scholengemeenschap in Schalkwijk. Als de schoolgebouwen verdwenen zijn, kan de grond in diverse kavels worden verkocht aan particulieren. En omdat de woningmarkt op slot zit en het lastig is om een hypotheek te krijgen, kan men bij de kavelwinkel ook een lening afsluiten, waarbij de gemeente garant staat. ‘Stadslandbouw’, noemen de heren het. Op het kavel niet alleen een duurzaam huis, maar ook een groentetuin. Net als vroeger…. Het afdelingshoofd Ruimtelijk Beleid en de Stadsbouwmeester gaan, zoals zij dat zelf zeggen, met een stofkam door de stad. “We willen van grijs naar groen en blauw”, besluit Max. “De meeste kansen liggen in Haarlem Oost, specifiek in de Oostradiaal, het gebied langs de Amsterdamsevaart, rondom de Amsterdamse Poort, de omgeving van station Spaarnwoude en de stadsentree bij de fly-over. De Amsterdamsevaart zou weer een bevaarbaar water moeten worden en zo zijn er nog meer mooie en kwalitatief hoogstaande veranderingen. We zijn nu bezig met de structuurvisies met een horizon in 2040 en 2050. Het klinkt misschien wat ver weg, maar voor stedelijke ontwikkeling en vernieuwing moet je gewoon 25 jaar vooruit denken. Sterker nog, we zijn verplicht er over na te denken. Niet de normen en ideeën laten varen voor goedkopere varianten. Vasthouden aan kwaliteit en niet je kaart verspelen. Zeker als stadsbouwmeester moet je een stip zetten op de horizon en niet meegaan in de waan van de dag. Want dat is het grootste gevaar van deze tijd. We gaan vooral voor kwaliteit en daarmee de gewonnen ruimte teruggeven aan de stad.”

Hoogbouw op het voormalig Mariastichting-terrein 84

Rechtbank De Appelaar Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

De Archipel in Haarlem

Thuis voelen door Elan Wonen

anneer zijn we ergens thuis? Als de woning en de buurt voldoen aan onze ideeën, wensen en plannen. Huis, tuin, terras of balkon en omgeving zien er niet alleen goed uit. Ze klinken, ruiken, smaken en voelen zo goed, dat ‘weggaan uit onvrede’ niet in ons woordenboek voorkomt. Corporatie Elan Wonen wil maar een ding: dat al haar huidige en toekomstige klanten dat stadium van woongeluk bereiken. 8000 zogenoemde verhuureenheden heeft Elan Wonen. Daaronder 7000 sociale, vrije sector-, zorgen seniorenhuurwoningen (en 1000 eenheden zoals een verzorgingshuis, zorgcentra, garageboxen en bedrijfsruimten). 6000 eenheden staan in Haarlem, 2000 in Heemstede en 60 in Velsen. De corporatie biedt, in samenwerking met diverse makelaars, verder tientallen koopwoningen aan, waaronder kluswoningen.

Fraaie aantallen, maar tenslotte ondergeschikt aan de hoge kwaliteitseisen die directeur Grischa Lowinsky en zijn medewerkers stellen aan de producten en de dienstverlening. “We hechten, in willekeurige volgorde, zeer aan fraaie architectuur, ruime maatvoering, uitstekende afwerking en aantrekkelijke omgeving.” Voor wie er beeld bij wil: neem eens een kijkje bij gebouw De Archipel aan de Spaarndamseweg in Haarlem. Dat is een alom gewaardeerde combinatie van appartementen, penthouses en eengezinswoningen in de sociale en de vrije sector, plus woningen en een gemeenschappelijke ruimte voor jongeren met een beperking. “Bewoners en omwonenden zijn zo enthousiast, dat sommigen zich als vrijwilliger hebben opgeven om de jongeren te begeleiden.”

Evenmin te versmaden is het fraaie appartementencomplex De Komeet in Velsen. Boven een huisartsenpraktijk leven sociale en vrije sectorhuurders in eendracht samen. Menigeen geniet van het uitzicht op zee en de bedrijvige haven. De daktuin, op manshoogte afgeschermd met veiligheidsglas, is een fantastische plek voor een feestje. Lowinsky en beleidsmedewerker José Woldberg: “Uitgangspunt is dat de eerste, maar ook de tweede en volgende bewoner zich op hun gemak, geborgen en veilig, dus thuis voelen. De gedachte dat nieuwbouw hooguit 50 jaar meegaat, past totaal niet bij ons. Niet voor niets zijn jaren-dertigwoningen blijvend populair. Bovendien vinden we dat, behalve bij de bewoner, de woning bij de toevallige passant in de smaak moet vallen. Vandaag en

in de woningen. Door een installatie voor een gemeenschappelijke satellietontvangst zien we geen ontsierende schotelantennes aan de gevel. José Woldberg heeft een grote rol in de opzet van het nieuwe ondernemingsplan voor Elan Wonen. “In feite bevestigen we daarmee onze identiteit. We maken duidelijk waar we onze inspiratie vandaan halen. Die is terug te brengen tot drie kernwaarden: klantgedreven, betrouwbaar en toekomstgericht.” Concreet laat zich die

Aan de hand van onder andere geuropdrachten brainstormden bewoners van de Amsterdamsebuurt over de gewenste identiteit van de Amsterdamsebuurt in de toekomst

José Woldberg en Grischa Lowinsky

morgen.” Anders gezegd: bij Elan Wonen staat duurzaamheid voorop. De corporatie gebruikt materialen die lang meegaan en vaak op milieuvriendelijke wijze zijn geproduceerd. Het streven is er op gericht het energieverbruik in de woningen zo laag mogelijk te krijgen en te houden. Het milieu en de portemonnee van de huurder profiteren daarvan. “Maar ook een plus voor de gemeente. Waar mensen met plezier wonen, zijn ze zuinig op hun stek. Dat voorkomt achteruitgang, vandalisme, vernielingen.”

filosofie wellicht ’t best vertalen naar de ‘revitalisering’ van de Amsterdamsebuurt in Haarlem.

Elan Wonen neemt actief deel aan ‘Haarlem Klimaatneutraal in 2030’ (zie elders in dit boek) en bouwde het duurzaamste woongebouw van Haarlem. Dat staat aan de Nederlandlaan in Schalkwijk en heeft onder meer warmte-koudeopslag diep in de grond. Dit systeem zorgt ’s winters voor verwarming en ’s zomers voor verkoeling Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Vanaf 2012 worden in deze wijk 431 eengezinswoningen, die aan het einde van hun levensduur zijn, grondig aangepakt. Lowinsky: “Met behoud van de ziel van de buurt. Daardoor voelen niet alleen de huidige bewoners zich na de opknapbeurt net zo thuis als nu, maar ook nieuwe huishoudens worden er vast door aangetrokken.” Slopen als het echt niet anders kan. Is de fundering nog verantwoord te herstellen, dan wordt dat gedaan en krijgt de woning een tweede leven, voorzien van alle mogelijke, moderne gemakken. Een ander deel van de huizen, waarvan het fundament is hersteld, komt in de verkoop als cascowoning. “De koper kan dan klussen en onder begeleiding en in teamverband zijn thuis zo verbouwen als hij zelf wil.” 87

Een wethouder met hart voor de stad

n zijn prachtige werkkamer aan de Grote Markt in Haarlem vertelt Ewout Cassee, de Haarlemse D66 wethouder voor ruimtelijke ordening, vastgoed en participatie en inspraak, over zijn werk en zijn liefde

voor de stad. “Hier liggen mijn wortels, mijn vader is in Haarlem geboren, het is de stad waar ik, ook na perioden elders, steeds weer terugkeer. Al dertig jaar ben ik actief binnen D66. Deelnemen aan het bestuur of maatschappelijke organisaties is eigenlijk een ‘must’ voor actieve burgers. Politiek is van ons allemaal en daarom doe ik daar van harte aan mee. Kan het slimmer? Toen ik net begon als wethouder was mijn standaardvraag: “Waarom willen wij dit?” “Wat zijn onze uitgangspunten?” Deze bleken vaak niet eenduidig te zijn. Veel tijd werd verdaan met steeds opnieuw per (bouw)plan in discussie te gaan over de uitgangspunten. Ik wilde die visie op de stad, en dat gaat dan echt over een langere termijn, eens goed opschrijven. Het gaat daarbij om de structuur, niet om de kleur van de lantaarnpalen of de hoeveelheid bomen. De vraag die we gesteld hebben, ook richting inwoners van de stad, hoe we willen dat Haarlem er over zo’n pakweg twintig jaar uitziet? Procedures in het ruimtelijk beleid van Haarlem zijn voor verbetering vatbaar. En dan gaat het niet alleen over bestemmingsplannen, maar ook over de inrichting van de openbare ruimte en ook over infrastructuur en bereikbaarheid. Die hebben veel met elkaar te maken en wanneer er plannen gemaakt worden moet je dat dan ook in samenhang beschouwen. In onze Nota Ruimtelijke Kwaliteit hebben we dat allemaal helder en duidelijk opgeschreven. Drijfveren Ik wil voorkomen, dat er dingen ontstaan waarvan we later zeggen ‘hadden we niet moeten doen’. En soms is dat lastig, dat geef ik toe. Maar politiek is vooral heel leuk, ook al heeft het soms een vervelende naam. Ik probeer de kloof tussen de politiek en de inwoners van de stad kleiner te maken. Om de eenvoudige reden dat een samenleving zonder publieke zaak niet kan bestaan. Dit college gaat erg over de inhoud. Het resultaat zie je op z’n vroegst over 4 of 5 jaar. Dat is best spannend. Langdurige projecten hebben te kampen met meerdere raadsperioden en daardoor soms roerige besluitvormingstrajecten. Maar ik ga niet dingen anders doen, omdat er in 2014 weer gemeenteraadsverkiezingen zijn. Bij alles wat we doen moeten we ons afvragen of het ergens aan bijdraagt. Zo niet, dan ook niet doen. Met bewoners De grootste uitdaging voor de komende jaren is om in Haarlem een aantrekkelijk woon- en werkklimaat te blijven realiseren en dat in een periode waarin we de

Wethouder Ewout Cassee 88

Molen De Adriaan, één van de visitekaartjes van de stad financiële huishouding van de stad weer op orde willen krijgen. Want aan ‘aantrekkelijk’ hangt vaak een prijskaartje. Hiervoor kijk ik naar wat echt nodig is. Daarbij is het begrip duurzaam in meerder opzichten cruciaal. Is het houdbaar wat we doen, ook voor de generaties na ons? Is het stapelen van (nieuwe) stenen wenselijk, of kunnen de oude nog een tijdje mee? Vragen waarop ik samen met Haarlemmers in de stad en binnen de gemeentelijke organisatie antwoorden zal moeten Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

kunnen vinden. Contact onderhouden met burgers is vanuit mijn onderwerpen van vitaal belang. Welke kant willen we op met onze stad, hoe richten we de stad in? Dat kan alleen wanneer we dit met bewoners doen. Bij veranderingen in de stad, in de wijk of in de straat, wil ik gebruik maken van de kennis van bewoners over wat speelt in hun omgeving. Dat maakt de besluiten beter. En uiteindelijk de stad leefbaarder en mooier. En dat is wel waarvoor we het doen!” 89

De diversiteit van de Waarderpolder

et bedrijventerrein de Waarderpolder is een gebied van bijna 150 hectare groot en vormt het belangrijkste werkgebied voor de gemeente Haarlem. Oorspronkelijk in gebruik als polder, is vanaf begin vorige eeuw het gebied langzaam maar zeker in beslag genomen door industrie en bedrijvigheid, functies die in de binnenstad niet meer pasten of gewenst waren. Elk gebied binnen de Waarderpolder heeft z’n eigen structuur en karakter. Deels bepaald door de tijd van ingebruikname, deels bepaald door de ligging aan bijvoorbeeld Spaarne of juist het spoor. Door de gefaseerde totstandkoming van het industrieterrein door de jaren heen zijn er stedenbouwkundig gezien verschillende deelgebieden te onderscheiden.

Het is een terrein met weinig uitstraling, zeggen sommigen. Maar kijken zij wel verder dan de buitenkant van deze -veelal toch wel gedateerde- panden? Echt niet, want dan zouden ze zien, dat achter de voordeur van veel bedrijven de meest innovatieve en mooie inrichtingen van deze regio te vinden zijn. Het is interessant om te zien wat een diversiteit er is aan ondernemingen èn ondernemers. “De Waarderpolder was aanvankelijk een echt industriegebied”, vertelt Dick Veldmaat, voorzitter van de Industrie Kring Haarlem (IKH). “Tegenwoordig heeft het gebied meer het karakter en de uitstraling van een gemengd bedrijventerrein. Sterk vertegenwoordigd zijn de segmenten reparatie, handel, pharmachemie, productie-

industrie, bouw, distributie, industriële dienstverlening en de van oudsher aanwezige grafische bedrijven, die in de loop der tijd steeds meer een kantoorachtige uitstraling hebben gekregen. De IKH is in 1974 opgericht als belangenvereniging voor industriële bedrijven, maar is inmiddels actief voor alle ondernemingen in de Waarderpolder. Groot en klein. Als spreekbuis van op dit moment ruim 150 ondernemingen houden wij ons bezig met collectieve zaken waar de individuele ondernemer nauwelijks invloed op heeft. Onderwerpen als een schoon en veilig werkgebied, het gemeentelijk beleid, infrastructuur, milieuregelingen, energietarieven, collectieve promotie, netwerkmogelijkheden en nog veel meer. Wij stimuleren een creatief en innovatief ondernemerschap door het scheppen van een modern en dynamisch ondernemingsklimaat. Dat kunnen wij doen omdat wij aangesloten zijn bij de Metropool Regio Amsterdam en door de zakelijke netwerken met het VNO-NCW West en de Kamer van Koophandel. De verdere uitbouw van de bedrijvigheid -inclusief de creatieve industrie in de Waarderpolder- wordt door de IKH in samenwerking met de gemeente Haarlem en de Provincie Noord-Holland krachtig ter hand genomen. Dat is wel iets anders dan 15 jaar geleden. Toen stonden we op de barricaden om elkaar te bevechten. De politiek was toen niet bereid iets met de bedrijven te doen. Die situatie ligt gelukkig ver achter ons. Er is nu een convenant, ondertekend door de politiek en het bedrijfsleven. Ik vind het een zegen, dat we nu samen plannen kunnen maken. Er is echt sprake van een vliegwieleffect. Dan is in 2010 ook de Stichting

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Parkmanagement Waarderpolder (SPW) opgericht, een samenwerkingsverband tussen de gemeente Haarlem en de IKH. Via parkmanagement wordt uitvoering gegeven aan de verdere ontwikkeling van het bedrijventerrein en het beheer van de openbare ruimte met als doel het verkrijgen en behouden van een hoog kwaliteitsniveau.” De Waarderpolder is één van de grootste bedrijventerreinen van Nederland. Op tweeënhalve vierkante kilometer zijn zo’n duizend bedrijven gevestigd. Een kleine 16.000 mensen verdienen hier hun brood. Kortom, het is een gebied met veel dynamiek. “Een goed functionerend parkmanagement is dan ook van groot belang”, besluit Dick Veldmaat. “De SPW werkt aan de toekomst van de Waarderpolder. Thema’s als goede bereikbaarheid, huisvesting, onderhoud en veiligheid staan hoog op de agenda. Maar de SPW biedt ondernemers ook concrete diensten aan, zoals collectieve beveiliging, uniforme bewegwijzering en een energiecoach. Het gaat om de economie, de business. Wij proberen als collectief de zaken die je gemeenschappelijk kunt doen over te nemen. Personeel, auto’s, noem maar op. Dat soort zaken kun je efficiënter, goedkoper en beter regelen. We hebben een intranet voor HR-managers. Het zijn vaak kleine dingen waar vaak veel tijd in gaat zitten. En als wij dat collectief kunnen regelen, dan hoeft de ondernemer zich nog maar met één ding bezig te houden: met ondernemen. Er liggen nog meer ambitieuze plannen, maar je moet wat te wensen houden.

In de voetsporen van opa Bloemers

n de directiekamer van de Imbema Groep in het statige pand aan de Mauritsstraat in Haarlem lijkt het alsof de tijd stil heeft gestaan. Niets is minder waar, want dit familiebedrijf bruist van de activiteiten. Het begon allemaal 65 jaar geleden, in 1947, toen Jan Bloemers startte met de ‘Internationale Metaal Beschermings Maatschappij Imbema’.

“1947 was in meerdere opzichten een bijzonder jaar”, vertelt Robert Bloemers, de huidige directeur. “Het jaar begon met een van de strengste winters van de 20ste eeuw en vervolgens wordt de zomer van 1947 de warmste zomer van de eeuw! In april wordt de Wereldomroep opgericht en in oktober neemt prinses Juliana als regent de plaats in van koningin Wilhelmina. En

Nederland wordt dan ook nog een mooi bedrijf rijker! Ons bedrijf heeft zich van het begin af aan toegespitst op de bescherming van leidingen tegen corrosie. Dat is de basis geweest van hetgeen er nu staat. Een professionele organisatie van verschillende technische handelsmaatschappijen met gemotiveerde adviseurs.” In 1983 vindt Robert Bloemers, dat het bedrijf te afhankelijk wordt van de dollar en er wordt een overstap gemaakt naar de automaterialen. “Wij zijn altijd bezig geweest met de continuïteit van het bedrijf”, vervolgt Robert. “Mijn vader vond dat je goed moet zorgen voor de mensen die belangrijk voor je zijn, juist ook in zakelijke zin. Want dan zorgen ze ook goed voor jou. Dat motto zie je nog terug in onze bedrijfsvoering. Personeel en leveranciers staan altijd voorop. Door de jaren heen is het bedrijf gegroeid en uitgebouwd door vertegenwoordigingen aan te trekken en door bedrijfsovernames. Vandaag de dag werken we met drie divisies: industrie, transport en grossiers automaterialen. En ook al moeten we er hard voor werken, ik denk dat wij best tevreden mogen zijn over hoe wij de afgelopen jaren de diverse uitdagingen hebben doorstaan.” Leidingtechniek vormt de core business van de divisie Industrie. Imbema speelt in de Benelux een belangrijke rol met een uitgebreid productenpakket ten behoeve van de distributie van gas, water en elektriciteit. Onlangs is ten behoeve van de vestiging Vlaardingen een nieuw pand gerealiseerd. Alles is voorzien van nieuwe technieken; er is rekening gehouden met de industriële eisen en ook duurzame aspecten zijn verwerkt om het streven naar maatschappelijk verantwoord ondernemen kracht bij te zetten. Robert: “Met het energiezuinige klimaatsysteem, de oplaadpaal voor elektrische auto’s en fietsen en de prettige bewegingsruimte hebben we een pand om trots op te zijn. Het stelt ons in staat om klanten nog beter van dienst te zijn en maakt het ondernemen op zich een stuk duurzamer.” De divisie Transport is een toonaangevende toeleverancier in de transportmiddelensector in de Benelux. “Wij leveren eigenlijk alles wat boven de wielen zit”, glimlacht Robert Bloemers. “Ik vind het ook nooit vervelend om naast een vrachtwagen te staan. Dan ben ik toch wel een beetje trots….” De divisie Grossiers Automaterialen heeft een uitgebreid programma met 40.000 artikelen tot haar beschikking. De divisie is opgebouwd uit verschillende ondernemingen, die enerzijds afzonderlijk opereren, maar anderzijds nauw samenwerken. Inmiddels is het proces voor de volgende generatie in volle gang. Robert: “Mijn zoon Alexander en dochter Nathalie werken inmiddels in het bedrijf, evenals David, Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

de zoon van mijn zuster. Ik wil nog wel een paar jaar meelopen, maar zal steeds meer de touwtjes uit handen geven. Ik heb de kinderen van het begin af aan gestimuleerd om ergens anders ervaring op te doen. Dat is goed geweest, want je merkt dat zij met frisse ogen naar het bedrijf kijken, dat hun tegelijkertijd zo vertrouwd is. Nu de derde generatie in het familiebedrijf is gestapt en de overige drie kinderen van de familie zich ook als toekomstig aandeelhouder hebben gecommitteerd, is de continuïteit van Imbema gewaarborgd. Dat geeft mij een goed gevoel. Want als de onderneming verkocht zou worden, zou alles wat de eerste twee generaties opgebouwd hebben, uiteen vallen. Daarover dus geen zorgen, ik heb alle vertrouwen in de toekomst met de komende generatie aan het roer.” 93

Hoe meer groene muggen, hoe beter

aarlem moet in 2030 klimaatneutraal zijn. Dat is een torenhoge ambitie. Het gevoel bij steeds meer inwoners van en organisaties in Haarlem is echter dat het lukt om in dat jaar geen C02 of andere broeikasgassen meer uit te stoten. Fossiele brandstoffen behoren dan tot het verleden. Terwijl iedereen en alles hard werkt om dit doel te bereiken, kijkt het gemeentebestuur alweer voorzichtig, maar overtuigd van de noodzaak naar het nog hogere doel van duurzaamheid. De vertoning in Haarlem van Al Gore’s alarmerende film ‘An inconvenient truth’ schudde velen wakker. Het werd allerhoogste tijd om iets te doen tegen de ingrijpende gevolgen van de opwarming van de aarde, vond ook de gemeenteraad. Het nog altijd stijgende energieverbruik, met daaraan gekoppeld stijgende brandstofprijzen en

(dus) hogere woonlasten moest een halt worden toegeroepen. Zelden was de politiek zo eensgezind als in het streven om de wereld van de ondergang te redden. Te beginnen bij de eigen leefomgeving. Het ene idee na het andere leidde tot beleid, dat werd vertaald in projecten en programma’s. Uitgangspunt werd de ‘trias energetica’. Ten eerste :energiebesparing. Niet onnodig het licht aanlaten, niet vaker wassen dan nodig, de auto laten staan. Ten tweede :vinden van alternatieve energiebronnen. Bij voorbeeld zonnepanelen, warmte-koudeopslag (in de zomer water via pijpleidingen brengen naar een opslag op 300 tot 400 meter diepte, waar het opwarmt, om ’s winters omhoog te halen) en asfaltcollectoren (buisjes in asfalt, dat in de zomer tot 60 graden Celsius warm kan worden en die warmte opslaan in de bodem). Het bijkomende voordeel is dat het asfalt veel langer meegaat, minder snel veroudert, en dat levert weer een besparing in kosten op. Op de derde, maar niet laatste plaats, compensatie. Zolang er nog fossiele brandstoffen worden gebruikt, moet daar iets tegenover staan. De aanleg van bossen is daarvan een veelgebruikt voorbeeld. “Zou je alles uit dat driesporenbeleid doen, kun je bijna 50 procent van de totale energiebehoefte invullen”, vertelt Sjoerd Andela. Hij is hoofd van de gemeentelijke afdeling milieu die ook de landelijke en provinciale subsidiestromen voor energiebesparende en duurzaamheids-maatregelen aanboort. Het vaste geloof in een positief resultaat en het enthousiasme van deskundige mensen als Andela bracht bedrijven en instellingen, zoals woningbouwcorporaties, ertoe schouder aan schouder op te trekken met de gemeente. Met als gemeenschappelijk doel: Haarlem klimaatneutraal in 2030. Zo werd in 2008 De Groene Mug (www.degroenemug.nl ) geboren. De naam Groene Mug vraagt wellicht om een verduidelijking. De bijnaam voor inwoners van Haarlem is ‘mug’, mogelijk dat Haarlem heel vroeger geteisterd werd door muggen. Haarlem was omringd door veen en moeras, de stad was doorkruist met grachten en ‘De Beek’ onder de Grote Markt door. Een uitstekende broedplaats voor muggen. Destijds was het een scheldwoord. Nu wordt de naam ‘mug’ alleen nog maar in positieve zin gebruikt. Vele Haarlemmers noemen zich met trots een mug. Zo ook de Groene Mug. Groen omdat deze mug duurzaam is. Mug omdat hij mensen prikkelt om aan energiebesparing te doen. De Groene Mug wil Haarlemmers inspireren om mee te doen. En de Groene Mug wil ervoor zorgen dat

Haarlemmers ook elkaar inspireren. Hoe meer groene muggen er in de stad verschijnen, des te beter. De Groene Mug heeft vijf speerpunten, waarlangs het doel moet worden bereikt. De gebouwde omgeving is er daar eentje van. Samen met onder meer woningcorporaties, Verenigingen van eigenaren (VvE’s) en particuliere woningeigenaren spant de gemeente zich in om bestaande en nieuwe woningen en kantoren energiezuiniger te maken. ‘Blok voor blok’ heet dit deelproject . In de Europawijk zijn negen flats met in totaal 382 woningen gerenoveerd en voorzien van een duurzaam energiesysteem. Daarmee is een besparing van 70 procent bereikt. Elan Wonen zette aan de Nederlandlaan een nieuwbouwproject op, met 72 zonnepanelen die stroom leveren. De warmte van de in de zomer opgewarmde woningen wordt in de grond opgeslagen en in de winter benut om de woningen te verwarmen. Elan en collega Ymere herhalen dat succes in Haarlem-Zuid, tegenover het, voor haar vooruitstrevende energiebesparing onderscheiden, Hotel Van der Valk. Een ander speerpunt is ‘verkeer en vervoer’. Haarlem moet een autoluwe binnenstad krijgen. Fietsers, wandelaars, openbaar vervoer en elektrische auto’s krijgen voorrang. Menigeen is inmiddels bekend met de ‘rode lopers’. Dat is een zich sterk uitbreidend netwerk van veilige fietspaden, rood geasfalteerd. Onder het NS-station aan het Stationsplein, is Europa’s grootste fietsenstalling gevestigd. Maar liefst een halve hectare fietsen kan er worden neergezet. Andela: “We stimuleren dat Haarlemmers 38 procent van alle korte ritten in de stad per fiets afleggen.” Aan de randen van de stad verschijnen transferpunten, waar ‘mensen van buiten’ hun auto neerzetten en de fiets pakken. Of een aardgasbus van Connexxion, die in de nabije toekomst gaat rijden op groen gas, afkomstig uit rioolslib van het Hoogheemraadschap Rijnland en van de voormalige stortplaats Schoteroog. Energieleverancier Essent neemt dit groene gas af en legt een leiding aan tussen de stortplaats en het gasnet van distributeur Liander. Op de transferpunten gaan de transporteurs hun goederen overladen van vervuilende vrachtwagens op kleinere, schone en stille elektrische auto’s, die de winkeliers en ondernemingen in het centrum bevoorraden. De aandacht van De Groene Mug richt zich verder op het bedrijfsleven. Haarlem heeft het geluk dat het binnen haar stadsgrenzen bedrijven als Evoswitch, NPSP en Lévelt. NPSP maakt composieten van natuurvezels, waaronder vlas, jute, kokos en hennep. Die vergen Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

minder energie om te produceren en minder chemicaliën om zich aan de hars te hechten. Ze zijn meestal lichter dan glasvezels, waardoor auto’s en treinen minder zwaar zijn en dus veel minder brandstof gebruiken en minder CO2 uitstoten. Simon Lévelt zet zich al jarenlang in voor verduurzaming van de koffie- en theeketen, door bevordering van betere leef- en werkomstandigheden van de plantage-arbeiders en van biologische teelt. Ook energiezuinig transport en gebruik van groene stroom staan bij Lévelt voorop. Maar alle deelnemers in de Groene Mug zijn het er over eens dat er meer moet en kan. Voor ondernemingen in de Waarderpolder ligt er het masterplan bodemenergie, geent op de toepassing van aardwarmte. Een schematisch overzicht van het 300 hectaren grote bedrijventerrein toont waar de koude en warme bronnen kunnen liggen, wat kan meewegen bij de vestiging en bedrijfsvoering. ‘‘Een kwestie van faciliteren en stimuleren om investeringen te plegen”, stelt Andela. Bedoeling is op termijn de hele gemeente zo in kaart te brengen, zodat ook particulieren profiteren. Nog een poot onder ‘Haarlem klimaatneutraal’ is de ‘Gemeente klimaatneutraal en wel in 2015’. Op het gebied van huisvesting van de ambtenaren en bestuurders, hun mobiliteit, de openbare 96

verlichting en de inkoop is heel veel verbeterd en waar dat kan, wordt nóg meer gedaan. Fair Trade-producten, 100 procent groen stroom, aardgasauto’s, elektrische scooters: bij de gemeente is het bijna normaal geworden. Verreweg de meeste medewerkers staan er faliekant achter, dat helpt. Tientallen betrokken ambtenaren van verschillende afdelingen treden op als klimaatambassadeur om het laatste zetje te geven. Speerpunt nummer vijf is ‘groene energie’. Gekeken wordt of grootschalige opwekking van groene energie mogelijk is. Besparing helpt, maar om in 2030 werkelijk klimaatneutraal te zijn, moet er meer gebeuren. Het vertrouwen in de technische, sociale en economische haalbaarheid van groene lokale energie (door wind, zon en aarde) is er, nu komt het aan op de praktische toepassing. “De wil is er, dus is er ook een weg”, besluit een optimistisch gestemde Andela: ,,Steeds meer Haarlemmers doen mee met acties, zoals met zonnepanelen, en komen zelf met initiatieven. De site www.degroenemug.nl heeft maandelijks 2.000 bezoekers. De acteur die af en toe in een groen mugpak door de stad loopt, kan het aantal verzoeken om met hem op de foto te gaan, nauwelijks aan. Het zit wel goed met het milieu in Haarlem.” Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Hotel Haarlem Zuid gereedgemaakt voor komende 20 jaar

an der Valk: een gevleugelde naam. In binnen- en buitenland is de toekan, het logo van de horecaketen, synoniem voor kwaliteit van eten, drinken en overnachten tegen een lage prijs. Om de gasten nog meer te kunnen bieden, ondergaan de hotels een grondige opknapbeurt. Hotel Haarlem Zuid wordt gereedgemaakt voor de komende 20 jaar. Het omvangrijke Van der Valk-concern is om organisatorische redenen in tweeën gesplitst. Hotel Haarlem Zuid aan de Toekanweg behoort tot de Van der Valk Exclusief Hotels, net als onder meer Spier, Wolvega, Sneek en Emmeloord. Allemaal worden ze aangestuurd door de familie Matser. Overeenkomsten zijn dat ze alle liggen op goed bereikbare plekken en dat ze volop zalen voor feesten, partijen en bijeenkomsten, als ook meer dan voldoende gratis parkeergelegenheid hebben. Mede daardoor zijn ze zowel voor de liefhebber van een dagje uit of weekeindje weg, als voor de zakenman bij uitstek geschikt.

Daarenboven heeft elk Exclusief-hotel zijn eigen extra’s. Neem het, in 1990 geopende Haarlem Zuid. Dichtbij het historische centrum van Haarlem, de Bollenstreek, het strand en de zee. Niet ver van Schiphol ook. Ideaal dus voor toeristen, congressen en vergaderingen. Het hoeft geen betoog dat de huidige 294, ruim bemeten kamers het hele jaar door goed bezet zijn. Maar de tijd heeft ook hier niet stilgestaan. Niels Piscaer, general manager van het Haarlemse hotel: “Wat 25 jaar geleden heel vooruitstrevend was, is nu achterhaald. We hebben andere denkbeelden ontwikkeld, bijvoorbeeld over hoe we moeten omgaan met het milieu. Dat betekent dat we grote investeringen doen in de toekomst.” Tot 2017 ondergaat Haarlem Zuid dan ook een ware metamorfose. Het hotel bestaat uit twee gebouwen, die met een brug verbonden zijn. Daardoor kan er stapsgewijs en zonder hinder voor de gasten worden verbouwd. Want, zoals Niels Piscaer zegt: “Alleen het betonnen casco blijft overeind.”

Het hotel bestaat uit twee gebouwen. In het hoofdgebouw bevinden zich kamers en het food & beverage gedeelte en in het bijgebouw het grootste aantal kamers. Enkele zaaltjes verdwijnen. Zo komt het totaal aantal kamers op 315 en zijn 13 zalen af te huren. De kamers worden stuk voor stuk opgewaardeerd met nieuwe bedden (boxspring met topper), airconditioning, een moderne badkamer en bijdetijds meubilair met flatscreen televisie. LED-verlichting vervangt gloeilamp en tl-buis. De buitenkant van het hotel wordt voorzien van isolatieglas van de nieuwste generatie. Nog stiller, nog minder warmteverlies. Haarlem Zuid beschikt al over een eigen warmtekrachtkoppeling (WKK). In een ondergrondse tank wordt uit restafval energie gewonnen, die als goedkope warmte en elektriciteit in het hotel terugkeert. De fonkelnieuwe vaatwasser draait op wat de WKK aflevert. Van afvalscheiding maken Piscaer en zijn mensen een punt, net als van terugdringing van de papierstroom. Het is de overheden niet ontgaan, dat Van der Valk zich inspant voor mens en milieu. Haarlem Zuid kreeg in 2012 de Green Key Gold, het gouden certificaat voor duurzaam ondernemen en De Groene Mug, een prijs voor de bijdrage van het hotel aan ‘Haarlem klimaatneutraal in 2030’. (De bijnaam voor Haarlemmer is mug en www. degroenemug.nl stimuleert energiebesparing). Aardige bijkomstigheid is dat de renovatie van het hotel - inclusief het parkeerterrein - naadloos past in de revitalisatie van dit deel van de stad. Naast Haarlem Zuid verrijst De Entree, een gevarieerde woonwijk met appartementen, stadswoningen en herenhuizen. Zonder verleden geen heden, en geen toekomst. Van der Valk, dat was de kers op de appelmoes, een eetschuur. “Wij verloochenen onze afkomst niet”, reageert de general manager glimlachend. “Sterker, wij zijn er bijzonder trots op dat wij de Nederlander buiten de deur hebben leren eten. Wat echter geldt voor de hotels, geldt in gelijke mate voor het restaurant en de keuken: veranderende inzichten leiden tot aanpassingen waar we helemaal achterstaan en die, menen wij, heel mooi uitpakken.” Eten bij Van der Valk, in Haarlem Zuid of waar dan ook, betekent vandaag de dag een ruime keuze uit vegetarische, biologische en verse gerechten. Haarlem Zuid krijgt eind 2013 Live Cooking. “Het concept van de open keuken levert enthousiaste reacties op bij de Van der Valks Akersloot en Avifauna. Live Cooking is multifunctioneel, want het kijkje in de keuken geldt als een welkome onderbreking voor de gasten die aan vergaderingen of andere bijeenkomsten deelnemen.”

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Verantwoord IT vervangingsbeleid met Sims

nformatietechnologie (IT) is de kurk waarop bedrijven en instellingen drijven. Als de computers niet meer doen wat ze moeten doen, is bij veel grote organisaties Leiden in last. Nog afgezien van bijvoorbeeld de hoge kosten, vrezen ondernemingen en instellingen voor verstoring van de bedrijfsvoering. Sims Lifecycle Services uit Haarlem neemt die zorgen weg met een uitgekiend opwaarderings- en vervangingsprogramma. Sims is een aan de New Yorkse beurs genoteerde multinational. De van origine Australische firma met in totaal 6.500 medewerkers, verspreid over bijna alle continenten, werd groot met bijvoorbeeld autowrakken verschroten. Een van de vele loten van de metaalrecyclingreus is Sims Recycling Solutions in Eindhoven, waar naast IT apparatuur ook huishoudelijke apparaten worden teruggebracht tot herbruikbare grondstoffen.

100

Vlucht In 2008 stortte Sims zich met Lifecycle Services op de groeimarkt van hergebruik van IT-apparatuur. Twee jaar later lijfde deze tak acht kleinere tegenspelers in zes Europese landen in, waaronder het Nederlandse Device. “We waren als Device vijftien jaar wereldberoemd in Haarlem, maar kunnen nu onder de paraplu van Sims bij multinationals aankloppen”, schetst vestigingsmanager Nivar Fuchs de enorme vlucht die de Haarlemse dienstverlener in korte tijd heeft genomen. Om duidelijk te maken wat Sims doet, hoe, en niet in de laatste plaats waarom zó, haalt Nivar de ‘Ladder van Lansink’ erbij. Niet zo’n ding als glazenwassers gebruiken. De Ladder van Lansink is de standaard op het gebied van recyling, genoemd naar de Nederlandse politicus Ad Lansink. Het beleid volgens Lansinks ladder is erop gericht prioriteit te geven aan de meest milieuvriendelijke verwerkingswij-

zen. In de praktijk betekent dit, dat altijd wordt gekeken of een bepaalde stap van hergebruik gerealiseerd kan worden. Pas als dat niet het geval is, komt een volgende stap in beeld. Op die ladder, bezet Sims grofweg de volgende treden (van bovenaf): preventie, hergebruik, gebruik van onderdelen of verwerken tot nieuwe grondstoffen middels recycling. Tijdig De kosten nemen rap toe in de ‘afdaling’. Fuchs: “Dat is logisch te verklaren. Grondstoffen worden schaarser, dus duurder. Rond de verwijdering van overtollig materiaal is een web van logistieke, veiligheids- en milieuregels gesponnen. Uitvoering ervan kost ook een lieve cent.” Tijdige inschakeling van Sims Lifecycle Services kan leiden tot maximalisering van de waarde van de bestaande apparatuur. Klinkt eenvoudig. “En is het ook. Een grote organisatie denkt natuurlijk na over het tijdstip van vervanging of renovatie. Daarbij zijn drie elementen van belang: de intensiteit van het gebruik van computers en notebooks, het prestige (eist de organisatie state of the art hard- en software, omdat het oog van de gebruiker ook wat wil), en de economische omstandigheden. Het makkelijkste is om Sims te laten komen. Wij helpen een strategie op te zetten waardoor de organisaties vroegtijdig kunnen anticiperen op de veroudering van hun apparatuur. Wij brengen in kaart wat er is, hoeveel en in welke staat. Op basis van onze ervaring en kennis doen we een voorstel, waarbij verlenging van de levensduur van de oude spullen voorop staat. Door er nieuwe onderdelen in te zetten, een opgewaardeerd geheugen of meer processorcapaciteit. Ze worden vervolgens in Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

andere delen van hetzelfde bedrijf hergebruikt. Daarmee stellen onze klanten de aanschaf van nieuwe apparatuur uit. Wij zorgen er tegelijkertijd voor dat het bedrijf kan doordraaien.” Verkoop Een andere mogelijkheid is dat Sims de gereviseerde computers verkoopt. Daarvoor beschikt de Haarlemse recycler over een toenemend aantal afnemers in onder meer Polen en Tsjechië. Denk aan scholen en ziekenhuizen. “Een percentage van de opbrengst vloeit terug naar de opdrachtgever.” Iedereen blij. Is hergebruik een heilloze weg, dan ontmantelt Sims de apparaten voor wederverkoop van onderdelen aan computeronderhoudsbedrijven. Met de inkomsten daaruit kunnen de totale IT-kosten worden verlaagd. De recycling is dan wel Sims’ core business, er gebeurt nog veel meer in het pand op bedrijventerrein Waarderpolder. Vanuit de streng beveiligde opslag levert Sims naast de hardware van klanten die onder handen wordt genomen, ook nieuwe software. “Alles wat ik vertelde over computers en notebooks, gaat ook op voor mobiele telefoons. We hebben een bedrijf overgenomen dat daarin is gespecialiseerd.” In vergevorderd stadium zijn plannen voor zogenoemde human resource dienstverlening. Een HR-afdeling haalt Sims erbij in de eindfase van een wervings- en selectieprocedure. Op de dag dat de nieuwe werknemer begint, heeft Sims een notebook, een gsm en eventueel zelfs de sleutel van de leasewagen gereed liggen. De man of vrouw in kwestie krijgt van een Simsmedewerker uitleg over de apparatuur en kan direct aan de slag. De ideale wereld lijkt steeds dichterbij te komen. 101

Hart voor de sport

et zal wel altijd een discussie blijven tussen de voor- en tegenstanders van sport: kost sport meer dan dat het oplevert? Feit is dat mensen die aan sport doen beter voor hun lichaam zorgen en daardoor gezonder leven. En een gezonde maatschappij mag best iets kosten. Sportservice Noord-Holland (SNH) is in het leven geroepen om de georganiseerde sport te ondersteunen. Speciale aandacht wordt hierbij besteed aan werving en ondersteuning van vrijwilligers en verbetering van de infrastructuur. Een arbeidsovereenkomst opstellen voor een trainer, of begeleiding nodig voor de bouw van een accommodatie? Door de hulp van SNH in te roepen hoeven sportverenigingen niet opnieuw het wiel uit te vinden. “Kom maar op met het probleem, dan gaan we met elkaar aan een oplossing werken,” is het credo van SNH.

De Sportfair in Haarlem

Henk Uildriks Haarlem geniet landelijke bekendheid als sportstad. Niet in de laatste plaats dankzij de verschillende sportweken, die sinds jaar en dag onder Haarlemse vlag worden georganiseerd. Maar ook door wereldtoppers in diverse sportdisciplines die zich bekwaamden op de Haarlemse accommodaties. Schaatsster Yvonne van

102

Gennip, judoka Dennis van der Geest, basketballer Kees Akerboom en tennisser Tom Okker, om er maar een paar te noemen. Zij werden groot door een combinatie van talent, goede begeleiding en uitstekende voorzieningen. Zonder dat zouden zij de top nimmer bereikt hebben. Vele jonge sporters laten zich inspireren door dergelijke grote voorbeelden en krijgen over het algemeen de ruimte om lekker te sporten en hun talent te ontwikkelen. Een logisch verhaal. En toch gaat het niet altijd vanzelf. Om zorgeloos sport te beoefenen moeten alle randvoorwaarden kloppen. Vaak gaat het mis bij gebrek aan begeleiding of voorzieningen die niet deugen. “Het zou vreselijk jammer zijn als met name jeugdsporters om dit soort redenen afhaken,” vertelt Henk Uildriks, directeur van Sportservice Noord-Holland. ,,Wij zijn ervoor om sportorganisaties in staat te stellen hun werk goed te doen. Mocht een vereniging tegen een probleem oplopen waar ze zelf niet uit komen, dan mogen ze bij ons aankloppen. Ons hoofdkantoor staat in Haarlem,

maar we hebben in elke regio van Noord-Holland een front office waar men terecht kan voor het uitvoerende werk. Bij de ene aanvraag gaat het om maatwerk, voor een ander probleem hebben we een bestaande oplossing klaarliggen.” Een fraai voorbeeld van maatwerk betreft de verhuizing en noodgedwongen samenwerking van

Het Panna Grand Slam in Den Helder twee hoofdstedelijke sportclubs vanwege de aanleg van de tweede Coentunnel. â&#x20AC;&#x153;Doordat wij de rol vervullen van onafhankelijk intermediair, verliepen de gesprekken een stuk soepeler en was de bereidheid om met elkaar aan een oplossing te werken veel groter. Ze zagen allebei wel in dat ze moesten reorganiseren, maar vonden het lastig Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

om iets te moeten prijsgeven. Dankzij onze neutrale inbreng heeft dat voor beide verenigingen goed uitgepakt.â&#x20AC;? Een probleem waar veel sportverenigingen in deze tijd tegen aanlopen is het vinden van voldoende vrijwilligers. De tendens van de laatste jaren -steeds meer werk komt 103

Het Noord-Hollands Schaatsweekeind terecht op steeds minder schouders- kan met behulp van SNH worden doorbroken. SNH ontwikkelde een plan onder de naam ‘Meer vrijwilligers in kortere tijd’, waarmee het tekort in ‘no time’ wordt weggewerkt. “We hebben dit project bij een aantal verenigingen uit mogen werken. Het resultaat was verbluffend. Er kwamen in de meeste gevallen zoveel vrijwilligers bij, dat er niet eens genoeg taken voorhanden waren om ze allemaal aan het werk te krijgen,” vertelt Uildriks met gepaste trots. De wervingsactie wordt vooraf gegaan door een aantal workshops die door maximaal drie leden per vereniging bezocht wordt. Met een geringe tijdsinvestering een maximaal resultaat halen. Het is niet vreemd dat dit project een tweede plaats haalde in de nationale innovatiewedstrijd. En begrijpelijk dat het beproefde concept inmiddels ook de grens over is gegaan. Zwitserland maakt er al dankbaar gebruik van en de verwachting is, dat er meer landen zullen volgen. Dankzij een eigen drukkerij kan al het papierwerk (flyers, posters, informatieboekjes) vaak al binnen een dag gedrukt en afgeleverd worden. Ook daar hebben verenigingen dus geen omkijken naar. SNH, dat nu nog ondergebracht is in Huis Barnaart, een van Haarlems mooiste grachtenpanden, zal deze huisvesting op korte termijn verruilen voor iets anders. 104

“Jammer,” vindt Uildriks, “vooral gezien het feit dat onze Haarlemse en nationale sportpionier Pim Mulier hier zijn ouderlijk huis had, past dit onderkomen perfect bij een organisatie als deze. Het was hier voor de deur, dat Mulier voor het eerst zijn schaatsen onderbond en enthousiast werd voor deze sport.” Het huis op Nieuwe Gracht nummer 7 heeft in vroeger tijden hoog bezoek gehad. Koning Lodewijk Napoleon kwam hier begin negentiende eeuw over de vloer en ook koningin Wilhelmina heeft er als gast de nacht doorgebracht in de tijd dat het een ambtswoning was voor de Commissaris van de Koningin. Het verhaal gaat dat er speciaal voor haar verblijf een apart secreet werd gerealiseerd. Er liggen gevorderde plannen klaar om van het Huis Barnaart een museum te maken, gevuld met antiquiteiten uit de Napoleontische tijd. Het goede nieuws is dat het historische pand daarmee voor het publiek wordt opengesteld. Jammer is het, dat SNH deze historisch bijzondere locatie zal moeten verlaten. Maar de treurnis daarover valt mee gezien het nieuwe onderkomen van waaruit SNH vanaf 2013 operationeel zal zijn. Dan wordt de oversteek gemaakt naar Florapark 10 en 11. Ook daar zal SNH zijn uiterste best blijven doen om sport voor iedereen toegankelijk te maken en te houden.

De ‘Koninklijke’ heeft een voorbeeldfunctie

et sportcomplex aan de Spanjaardslaan ademt een en al nostalgie uit. Niet alleen bij de Koninklijke HFC, de oudste voetbalclub van Nederland, maar ook bij de buren: de tennissers van HLTC, waar volgens een bordje alleen in overwegend witte kleding getennist mag worden. Dat de voetbalvelden in de zomermaanden door de cricketers van Rood en Wit bespeeld worden, is de totale bevestiging van de Engelse invloed op het sportgebeuren alhier. We kunnen er ook in dit verhaal niet omheen, dat het aan Pim Mulier te danken is dat deze sportverenigingen zijn ontstaan. Hij importeerde zowel het tennis als voetbal naar Nederland en richtte in 1884 de Haarlemse Lawn Tennis Club op, nadat hij in 1879 de Haarlemse Football Club had opgericht. Al verkeren de sportverenigingen in een respectabele ouderdom, ze zijn springlevend en bruisen van ambitie. Aan alles is duidelijk, dat de mensen van HFC hun club en de geschiedenis ervan koesteren. Het fraai onderhouden complex is brandschoon, het clubhuis en kleedkamers staan strak in de lak en alle grassprieten fier overeind. De tekst op de tribune met de verwijzing naar het 132-jarig bestaan is van dusdanig formaat, dat passanten er vanaf de Dreef niet omheen kunnen. Daarbij wordt aan het predicaat ‘Koninklijk’ op verschillende manieren uiting gegeven. Van de lampenkappen boven de bar tot het wapen op het tenue; overal duikt de gouden kroon geraffineerd op. Niet alleen op de borst van de smetteloos witte shirts, maar zelfs de blauwe broeken zijn er mee versierd. Over het tenue gesproken, in de wijde omgeving wordt de outfit van ‘De Koninklijke’ door velen beschouwd als het mooiste aller verenigingen. De typerende blauwe kraag en sokken met blauwwit gestreepte bovenkant horen onmiskenbaar bij de club uit Haarlem-Zuid. De helft van de vijf velden is de afgelopen jaren getransformeerd tot kunstgras. Misschien minder passend bij de traditie, maar volgens voorzitter Gert-Jan Pruijn een onontkoombare ontwikkeling. ,,Kunstgras is voor ons echt een geschenk uit de hemel. We zijn in de laatste jaren enorm gegroeid. Van 800 leden in de jaren ’80 tot 1700 leden vandaag de dag. Daarvan zijn er ruim 1000 jeugdlid. Dat kan echt niet meer op gewoon gras. De belasting van de velden was dusdanig groot, dat we in november al in een zandbak aan het voetballen waren. Met de nieuwste generatie kunstgrasvelden is de beleving bijna hetzelfde als bij echt gras. Op termijn zouden wij ook ons hoofdveld graag een kunstgrasveld laten worden. De selectiespelers beginnen halverwege

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Gert-Jan Pruijn het seizoen namelijk al te klagen dat het zo echt niet meer kan,” vertelt de voorzitter die nog veel meer ambities heeft. Na een periode waarin de velden zijn aangepakt, kleedkamers zijn bijgebouwd en het secretariaat vernieuwd is, leeft momenteel de wens om een nieuwe tribune te realiseren. ,,Vroeger hadden we een 105

Jong talent prachtige tribune langs het eerste veld, dat toen een kwartslag gedraaid lag ten opzichte van ons huidige veld. Een maquette daarvan staat nog in het clubhuis. We zouden graag een replica van die tribune, die in 1974 door brand werd verwoest, willen bouwen. Daaronder een aantal kleedkamers en een spelersgang die naar het speelveld leidt. De KNVB schrijft voor dat spelers vanaf niveau hoofdklasse een vrije doorgang naar het veld moeten hebben. En aangezien we met de zondagafdeling in de hoofdklasse uitkomen, willen we aan die eis voldoen. Met kunstgras en een lichtinstallatie kunnen we 106

in de toekomst in ons eigen stadionnetje zelfs gastheer zijn voor jeugd- of damesinterlandwedstrijden,â&#x20AC;? aldus Pruijn die een warmkloppend HFC-hart heeft en zonder schroom toegeeft zelfs verliefd te zijn op de club. ,,Naast sport heb ik passie voor geschiedenis en architectuur. Dat zijn drie dingen die ik bij deze club terugvindt. Mooier kan toch niet?â&#x20AC;? Als directeur van een sportmanagementbureau zit het organiseren van aan sport gerelateerde evenementen de voorzitter in het bloed. Niet verwonderlijk, dat hij

jarenlang verantwoordelijk was voor de traditionele nieuwjaarswedstrijd tussen het eerste zondagelftal van HFC en de oud-internationals. ,,Samen met onder andere de vroegere voorzitter en huidige penningmeester Henk Uildriks was de wedstrijd van 1 januari 2002 de eerste die ik mocht organiseren. Dat was direct een leuke klus vanwege de invoering van de euro op die dag. We hadden vier kassa’s en tal van omrekenlijsten om het in goede banen te leiden. Iedere Nederlander had toen zo’n setje euromunten ontvangen. Onze doelstelling was natuurlijk om dat bij iedere bezoeker uit de zak te kloppen,” grapt de voorzitter. Pruijn prijst zich als voorzitter gelukkig dat zijn club niet alleen gezegend is met veel leden, maar dat er vanuit die leden ook volop betrokkenheid wordt getoond. ,,Alle 95 teams hebben beschikking over een coach, een leider en kunnen trainen. Ook de barbezetting is geregeld. Zo hoort het ook te zijn in een vereniging,” vindt Pruijn, ,,als lid moet je allemaal een steentje bijdragen. Daarbij brengt het predicaat ‘Koninklijk’ ook een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee. We zullen te allen tijde een fatsoenlijke vereniging willen zijn met een voorbeeldfunctie. Dat zijn we aan onze stand verplicht.”

Het gezellige clubhuis

De nieuwjaarswedstrijden vormen een hoofdstuk apart in de clubgeschiedenis van HFC. Al sedert 1923 wordt op 1 januari het eerste veld ijs-, dan wel water- of sneeuwvrij gemaakt om dit duel der generaties mogelijk te maken. Ooit bedacht door Karel Lotsy. die vanwege zijn betrokkenheid bij HFC en de KNVB makkelijk wat kon regelen. HFC was dat jaar gedegradeerd uit de eerste klasse en Lotsy’s plan om de ‘Old-Internationals’ naar Haarlem te halen om de mannen een lesje voetbal te geven, miste zijn uitwerking niet. Het resultaat was tweeledig: HFC werd hetzelfde jaar weer kampioen en een traditie was geboren. Vanaf dat moment werd ieder jaar op 1 januari deze wedstrijd gespeeld. Met uitzondering van de oorlogsjaren en van de nieuwjaarsdagen dat het weer het echt niet toeliet. Bijvoorbeeld in de winter van 1963 toen Reinier Paping de Elfstedentocht won. Sinds kort is de traditie toch iets bijgesteld. Vanwege andere verplichtingen van steeds meer oud-Oranjespelers, wordt de wedstrijd voortaan gespeeld op de eerste zaterdag van het nieuwe jaar. Een keur aan legendarische voetballers heeft zich door de jaren heen aan de Spanjaardslaan laten bewonderen. Onder hen onder meer Abe Lenstra, Kick Smit, Sjaak Swart, Dennis Bergkamp en tijdens de editie van 2012 was het Edwin van der Sar voor wie vele liefhebbers de gang naar het sportpark maakten. Na afloop van deze wedstrijd werd de legendarische oud-doelman en record-international door de Haarlemse jeugd bestormd voor een handtekening. De traditionele Nieuwjaarswedstrijd waar ooit Coen Moulijn aantrad Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

107

Een sterk collectief

ankzij hun azuurblauwe polo’s en hagelwitte broeken zijn de fysiotherapeuten van Fysiotherapie Leidsevaart duidelijk herkenbaar. Niet alleen versterkt de uniforme kleding het teamgevoel, het heeft tevens als handig voordeel dat men elke dag weet wat te dragen. Daarbij refereert de kleur blauw natuurlijk ook aan het water van de nabijgelegen Leidsevaart, waaraan de praktijk zijn naam te danken heeft. De oorsprong van de praktijk ligt in 1980 op nummer 332. Ruim 30 jaar later is er veel veranderd. De expertise is enorm toegenomen, het team is uitgegroeid naar 12 man/ vrouw, allen met eigen specialisaties (zoals revalidatie, manuele therapie, sportfysiotherapie, bekkenfysiotherapie, geriatrische fysiotherapie en fysiotherapie bij chronische en oncologische aandoeningen). Er wordt gewerkt vanuit twee locaties aan weerszijden van de Leidsevaart. Marc Goedknegt, praktijkeigenaar: “Met ruim 650m2 praktijkruimte hebben we zoveel mogelijkheden. Samen met de patiënt/ cliënt bekijken we wat het optimaal haalbare moet kunnen zijn. We leveren snelle hulp,

108

wachttijden kennen we nagenoeg niet. We leven in een snelle wereld, bij ons in de praktijk proberen we tegemoet te komen aan de wensen die hierbij horen. We maken daarnaast wel heel duidelijk dat rust, ontspanning en inzicht in eigen functioneren van groot belang zijn om (weer) fit te worden en fit te blijven. Zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen, komend weekend weer voetballen, een chronische aandoening accepteren en er mee om leren gaan, dit zijn de uitdagingen waar wij dagelijks voor staan. Doordat onze therapeuten zich blijven(d) specialiseren hebben we veel ervaring en een grote deskundigheid in huis. Het team kent een zeer evenwichtige verdeling waarbij elke generatie is vertegenwoordigd. Het werken in een team als het onze geeft dan ook veel voldoening!“ Fysiotherapie Leidsevaart, een praktijk die continu zoekt naar groei voor wat betreft deskundigheid, kwaliteit en klanttevredenheid. Net als de Leidsevaart, altijd in Beweging…. (www.fysiotherapieleidsevaart.nl)

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

109

Haarlem weer decor van Europese titelstrijd honkbal

et Pim Mulier-stadion in Haarlem was in september opnieuw decor van het Europese Kampioenschap honkbal. Ook in Utrecht en Rotterdam werd gehonkbald om de Europese titel. Het was sinds 1954 voor de negende keer dat het EK honkbal in Nederland is gehouden. In de finale op 16 september in Rotterdam troefde aartsrivaal Italië het Nederlands team met 8-3 af. Tijdens de eerste titelstrijd in 1954 in België speelde het Nederlands team geen rol van betekenis. Er deden toen overigens slechts 4 landen mee. De eerste prijs ging ook toen naar Italië, sindsdien in Europees verband de voornaamste rivaal van Nederland. Het Nederlands honkbalteam voert de Europese ranglijst aan met twintig titels. De Italianen wisten na de laatste editie tien keer beslag te leggen op de eerste plaats. Naast deze twee grootmachten in het Europese honkbal wisten slechts Spanje en België eenmaal de titel te winnen. Voor de Belgen was dat in 1967 in eigen land

110

overigens een koud kunstje, want Nederland en Italië ontbraken op de lijst met deelnemende landen. Beide toplanden waren uit de Europese honkbalfederatie gestapt. Daardoor was er eindelijk een kans voor de mindere honkbalgoden. Na België eindigden Groot-Brittannië en West-Duitsland op de tweede en derde plaats. Twee jaar later waren de verhoudingen weer hersteld, nadat Nederland en Italië op hun schreden waren teruggekeerd en als vanouds eerste en tweede werden. De twee aartsrivalen stonden in totaal 18 keer tegenover elkaar in de finale. Aan de editie van 2012 deden in totaal 12 nationale teams mee. Nederland kon op volle oorlogssterkte aantreden, want ook spelers uit het Amerikaanse profhonkbal waren vrijgesteld om de oranje kleuren te verdedigen. Haarlem kreeg het Nederlands team overigens niet vaak te zien, want de huidige wereldkampioen werkte zijn poulewedstrijden uitsluitend af in Rotterdam. Opvallend genoeg was rivaal Italië wel geregeld te gast in het Pim Mulier-stadion.

Honkbalclub Kinheim al ruim 75 jaar ‘totaalvereniging’ Die vereniging zag in 1935 het levenslicht toen een groep jonge honkballiefhebbers besloot om HCK op te richten, oftewel Honkbal Club Kinheim, genoemd naar de naburige wijk Kinheim in Bloemendaal. Haarlem was overigens in die tijd al een behoorlijk honkbalbolwerk met clubs als HHC en Sportclub Haarlem (die later zijn samengegaan onder de naam Sparks). In 1938 deed Kinheim voor het eerst mee aan de competitie. Dat eerste seizoen werd direct een succes. De Haarlemse nieuwkomer promoveerde naar een hogere klasse. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in de ambities van de jonge en enthousiaste honkbalclub. Diverse leden van Kinheim moesten naar Duitsland om er te werken voor de bezetter. Er was tijdens de oorlog ook nauwelijks goed materiaal beschikbaar om goed te kunnen honkballen. De ballen waren vaak zo slecht dat ze regelmatig in stukken uit elkaar vielen. Na de oorlog groeide de vereniging als kool. In 1947 werd voor het eerst een jeugdafdeling opgericht. Het betekende de eerste stap op weg naar de gezonde sportvereniging die Kinheim vandaag de dag nog altijd is. Naderhand is er ook een softbalafdeling in het leven geroepen.

oorzitter Peter Jager van honkbalvereniging Corendon Kinheim is er wat trots op, dat zijn eerste team afgelopen seizoen kampioen van Nederland is geworden. Het vlaggeschip van de Haarlemse vereniging rekende in de Holland Series af met concurrent Neptunus uit Rotterdam en legde daarmee beslag op de vijfde titel in haar historie.

Kinheim heeft sinds haar oprichting een zwervend bestaan geleid door Bloemendaal en Haarlem. Sinds 1973 heeft de club haar onderkomen aan het Badmintonpad, nabij de Westelijke Randweg. Door de gestage groei dreigt die accommodatie te klein worden. Daarom wordt met de gemeente overlegd over verhuizing naar het nabijgelegen Pim Mulier-stadion. Voorzitter Peter Jager geeft al 22 jaar samen met zijn medebestuursleden leiding aan de club. Hij hoopt er nog vele jaren aan toe te voegen.

Voorzitter Jager benadrukt echter dat het bij Kinheim niet alleen om het eerste team draait, dat al jaren hoge ogen gooit in de hoofdklasse van het Nederlandse honkbal. “De kracht van het succes van onze vereniging is onze gedegen jeugdopleiding. Daardoor kunnen we jarenlang aan de top van Nederland staan. Wij zijn een totaalvereniging.” Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

111

De Rabobank is overal

abobank Haarlem en Omstreken is diep geworteld in de regio Zuid-Kennemerland. Wiegert Mulder is directievoorzitter van deze autonome, lokale Rabobank. Een bank met een unieke organisatiestructuur, een coöperatie. Wiegert licht toe hoe ‘zijn’ Rabobank zich onderscheidt. De klant kan het beleid van Rabobank beïnvloeden. Wiegert: “Waar vind je een bank waar winst geen doel maar een middel is en waar eerst draagvlak wordt gezocht en dan besloten? Van onze ruim 50.000 klanten hebben er 10.000 gekozen om lid te worden. Zij hebben daarmee de mogelijkheid invloed uit te oefenen hoe onze bank zich in Haarlem en omstreken profileert. Om een paar voorbeelden te noemen: onze leden hebben een stem in het lokale vestigingsbeleid, bepalen de winstbestemming voor maatschappelijke doelen, stellen de jaarrekening vast en benoemen leden van de Raad van Commissarissen.” “Uitgangspunt is de ambitie van de klant en daarmee de duurzame relatie tussen bank en klant. Wij investeren een substantieel deel van de winst in het lokale leefklimaat. Dat is uniek te noemen. We hebben een stimuleringsfonds waarmee we in sociaal-maatschappelijke projecten participeren en daarmee investeren in Haarlem en omstreken. Hierbij proberen we vooral verbetering te brengen in sociaal-maatschappelijke achterstanden voor groepen mensen in onze lokale samenleving. Denk aan een donatie aan de stichting Vier het Leven, die probeert sociaal isolement bij ouderen te beperken door het organiseren van theaterbezoek voor ouderen door vrijwilligers. Ook een mooi voorbeeld is onze jaarlijkse vrijwilligersdag. Bij de invulling van die dag kijken we goed naar de verbinding met ons werkgebied en zoeken we projecten uit die onze ‘handjes’ echt kunnen gebruiken.” “Mijn gezin en ik zijn actief bij diverse sportverenigingen in de buurt. Daar hoor ik vaak: ‘Rabobank sponsort wel veel, want je ziet jullie overal’. Daarnaast vinden wij het belangrijk cultuur te ondersteunen, omdat cultuur onze samenleving verrijkt. Daarom zijn wij met trots partner van onder andere Openluchttheater Caprera in Bloemendaal en de Philharmonie en Stadsschouwburg in Haarlem.” Meer informatie over Rabobank Haarlem en Omstreken vindt u op www.rabobank.nl/haarlem. Daarnaast zijn wij bereikbaar via e-mail: info@haarlem.rabobank.nl en twitter: @Rabohaarlem.

112

Honkbaltopper David Bergman werd bij toeval werper

e Haarlemse honkbaltopper David Bergman staat op een punt in zijn sportloopbaan, dat het succes hem uitbundig toelacht. In 2011 werd hij met het Nederlands team wereldkampioen en in 2012 sleepte de Haarlemmer met zijn club Corendon Kinheim onverwacht het nationale kampioenschap binnen. “Honkbal is een prachtsport”, vindt de sportman. David Bergman is vooral de onverstoorbare werper op de heuvel, die al heel wat wedstrijden voor Nederland en Kinheim heeft gewonnen. Toch is het puur toeval dat hij pitcher is geworden. Op zijn twaalfde jaar deed de Haarlemmer mee aan een jeugdtoernooi. “We hadden op dat toernooi niet genoeg werpers. Toen vroeg de coach of ik wilde gaan gooien.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

“ Die beslissing heeft inmiddels zijn vruchten meer dan afgeworpen. David kreeg het honkbal wat je noemt met de paplepel ingegoten. Hij werd al op zijn zesde lid van Haarlem Nicols, de roemruchte vereniging die inmiddels al jaren ter ziele is. De Haarlemmer heeft veel liefde voor het honkbal. “In honkbal zit heel veel. Er zit ontzettend veel tactiek in en dat maakt het erg leuk. Er is ooit gezegd dat honkbal 90 procent mentaal is en maar 10 procent fysiek. Het is echt een denksport in combinatie met het fysieke aspect eraan. Het is naar mijn mening een individuele teamsport. Dat komt doordat jij als individu de kans hebt om een wedstrijd te beslissen of verprutsen, maar toch heb je je teamgenoten nodig om de wedstrijd tot een goed einde te krijgen.”

David Bergman zegt er heel wat voor te moeten doen en laten om op topniveau te kunnen blijven honkballen. “Omdat bijna alle toernooien van het Nederlands team in vakanties vallen, kan ik nooit in de zomer op vakantie. Dat is zeker voor het thuisfront erg lastig, ook omdat je elke maandag en woensdag met het Nederlands team in de avond traint en dan met mijn club nog eens op dinsdag traint en donderdag, zaterdag en zondag speelt.” De geboren en getogen Haarlemmer hoopt dat Haarlem nog lang honkbalstad blijft en dat de jeugd ook in de toekomst voor honkbal blijft kiezen. “Ik denk dat, als we meer jeugd hebben, we ook veel beter op internationaal niveau kunnen blijven meedraaien.”

113

Het hele jaar door ijspret

Jsclub Haarlem behoort tot de oudste verenigingen van Nederland. Opgericht op 22 januari 1869 maakt, dat de club al meer dan 140 jaar bestaat en nog immer springlevend is. Aan de wieg van de oprichting stond Tjepke Mulier, vader van de fameuze Haarlemse sportpionier Pim Mulier -wanneer wordt er nou eens een standbeeld voor deze grootheid opgericht?-, die uiteraard ook lid was. Tjepkes andere zoon, Pieter, vervulde in de beginjaren de functie van secretaris. Geschaatst werd er uitsluitend op natuurijs. Op de slotgracht van de Ruïne van Brederode bijvoorbeeld. Maar ook op een prachtig stuk ondergelopen weiland aan het Carel Reinierszpad, de plaats waar in 1977 op initiatief van de IJsclub de kunstijsbaan verrees, die sindsdien een van Haarlems populairste sportieve trekpleisters is. Er zijn twee disciplines die Hollandse kinderen van jongs af aan moeten leren beheersen: zwemmen en schaatsen. In een land met zoveel water valt daar nu eenmaal niet aan te ontkomen. Zwembaden zijn er te kust en te keur, ijsbanen zijn iets dunner gezaaid. Maar de jeugd van Haarlem en omgeving mag zich gelukkig prijzen met de uitstekende voorziening om van september tot april de

114

easygliders of noren onder te binden. Vorst of geen vorst, hier ligt het hele winterseizoen een spiegelgladde, edoch veilige ijsvloer. Het staat eenieder vrij om zelf de techniek machtig te worden. Verstandiger is om de basiskennis te vergaren bij ervaren schaatsers, bijvoorbeeld bij de trainers van IJsclub Haarlem. Deze is met 1800 leden een van de grootste gebruikers van de baan. Elk seizoen wordt er schaatsles gegeven aan zo’n 450 jeugdigen, die zijn ondergebracht bij jeugdafdeling het ‘Winterkoninkje’. Maar er zijn ook secties kunstrijden, lange baan- en toerschaatsen. Buiten het seizoen vermaken de schaatsers zich in de duinen, waar ze zonder smalle ijzers toch in vorm en conditie blijven. De IJsclub bracht grote talenten voort, die het zelfs tot de wereldtop hebben geschopt. Jaap Eden en Yvonne van Gennip behoren tot die buitencategorie. De meest recente internationale topper die in Haarlem is opgeleid, is Brigt Rykkje. Maar binnen niet al te lange tijd zouden namen als Esther Kiel, Lina Miedema en Isabelle van Elst tot grote hoogten kunnen stijgen.

Haarlem is een wereldstad

og nooit stroomde de Grote Markt zo vol met mensen als op 2 maart 1988. De dag dat Yvonne van Gennip gehuldigd werd voor haar onverwachte prestaties op de Olympische Spelen van Calgary. Drie gouden plakken bracht ze mee. Nederland omarmde de nieuwe ijskoningin niet alleen vanwege haar prestaties, het was ook haar innemende persoonlijkheid die vele harten deze winter deed smelten. Haar tong uitstekend naar de tv-camera en een muts dragen met opschrift ‘Goud hè’ tijdens de medailleceremonie. Het zijn beelden die haar geliefd maakten in het hele land. De Haarlemse schaatsster van weleer lijkt nauwelijks veranderd. Nog altijd een sportfanaat, een afgetraind lijf en even spontaan als tijdens haar sportieve loopbaan, gaat ze een kwart eeuw later graag mee naar het balkon van het stadhuis om herinneringen op te halen. De twee bodes zijn nog dezelfde als toen en ontvangen haar vol enthousiasme. Natuurlijk mag ze even naar boven. Het is een kruip-door-sluip-door langs de hanenbalken en als het deurtje krakend open gaat, staat ze daar weer. Op het piepkleine balkonnetje met uitzicht op een veel minder gevulde Grote Markt dan destijds. ,,Prachtig

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

vond ik die huldiging. Ik mocht een taart aansnijden met een zwaard waar vroeger mensen mee onthoofd werden. Leerlingen van het Mendelcollege, mijn oude school, stonden vooraan met een groot spandoek en er was een reusachtig tv-scherm waarop iedereen kon meekijken. Het was allemaal onvergetelijk.” Yvonne werkt momenteel voor Sportservice NoordHolland om fondsen te werven voor talentvolle jeugd. Er zijn in deze provincie ongeveer 900 jeugdsporters met een Olympische talentstatus die via www.talentboek. nl gevolgd en ondersteund kunnen worden. Tijdens de wintermaanden is ze actief als teammanager langebaanschaatsen voor de KNSB. Al woont Yvonne tegenwoordig met plezier in Volendam, Haarlem blijft een speciaal plekje in haar hart houden. ,,Ik ben geboren pal naast de Haarlemmerhout en opgegroeid in Haarlem-Noord op tien minuutjes fietsen van de ijsbaan. Haarlem heeft alles wat je nodig hebt: goede sportfaciliteiten, bos en duinen om heerlijk in te hardlopen en het is de mooiste winkelstad van Nederland. Wat mij betreft is Haarlem een echte wereldstad!”

115

Het Spaarne 116

De rijke historie van roeien zeilvereniging Het Spaarne

et ongeveer 1.100 leden is Het Spaarne de grootste roeien zeilvereniging van ons land. Aanvankelijk had de club Haarlem als standplaats, maar later volgde een verhuizing naar Heemstede. De vereniging kent een erg rijke historie. Voorzitter Dick van der Laan vertelt er met veel plezier over. De vereniging werd in 1885 opgericht door vijf ondernemende jonge Haarlemmers in één van de zalen van het beroemde café-restaurant Brinkmann op de Grote Markt in Haarlem. De eerste jaren verlopen tumultueus. Er zijn geregeld liquiditeitsproblemen, maar tijdens de soms heftige bestuursvergaderingen worden de gemoederen gesust met een goed glas cognac. Tegen de stroom in groeit de vereniging gestaag. In 1905 komt het eerste zeilschip de vloot versterken. Het is een tjotter die de naam ‘Flevo’ krijgt. Ook nu heeft Het Spaarne nog een kleine zeilvloot. In 1909 verhuizen de roeiers en zeilers naar een nieuw clubgebouw aan de Friesche Varkensmarkt. In de jaren twintig is Het Spaarne uitgegroeid tot 350 leden en 28 boten. De vereniging is daarmee uit haar clubgebouw aan de Friesche Varkensmarkt gegroeid. Er volgt in 1927 een verhuizing naar een nieuw onderkomen aan het Marisplein in Heemstede. Voorzitter Van der Laan vertelt met trots, dat Het Spaarne na de Tweede Wereldoorlog het predicaat ‘koninklijk’ heeft gekregen. “Dat kwam mede door de verdiensten van onze vereniging voor het verzet tijdens de oorlog”, aldus de voorzitter. Volgens Dick van der Laan onderscheidt de hedendaagse vereniging zich door goede onderlinge verhoudingen en een fantastische sfeer. Dat komt vooral doordat alle leden worden geacht een taak uit te oefenen binnen de vereniging, waardoor er veel samenhang ontstaat. De roeien zeilsport is nog altijd onverminderd populair in Nederland. Vooral na de Olympische Spelen in Londen trekt Het Spaarne nieuwe leden aan, zowel jongeren als ouderen. “We zien dat steeds meer ouderen, die zelf nooit hebben geroeid of gezeild, hierdoor worden aangesproken”, aldus Van der Laan. “Roeien is een zeer complete sport, die je tot op hoge leeftijd kunt blijven beoefenen met weinig blessurerisico.” De bestuursvoorzitter ziet de toekomst van zijn vereniging met groot vertrouwen tegemoet.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

117

Haarlemse Popscene leeft online en live

aarlem barst van de popmuzikanten en bands. Amateurs, maar ook professionele bands en musici die zijn doorgebroken bij het grote publiek, zoals The Sheer, Chef’s Special en Alain Clark. Niels van der Weiden en Joost Verhagen richtten samen de Haarlemse Popscene op, waardoor Haarlemse muzikanten elkaar makkelijk kunnen vinden op internet en mooie muzikale initiatieven ontstaan.

de Haarlemse band Grey Lotus en Niels is toetsenist van Spoon Lifts Moon. “Het doel is dat we contact kunnen onderhouden en samenwerken”, zegt Joost. Poppodium het Patronaat had direct interesse. In het Patronaat Café geven Haarlemse bands regelmatig optredens. De Pletterij (voorheen Mondiaal Centrum Haarlem) organiseert samen met de Popscene avonden met

singersongwriters uit de stad. Het beroemde café De Waag aan het Spaarne, waar ooit Simon & Garfunkel en andere legendarische popmuzikanten optraden, vroeg de Popscene om op donderdagavond een programma te verzorgen met akoestische muziek. Niels: “Bands die hier optreden spelen niet alleen eigen repertoire, maar ook nummers van andere Haarlemse muzikanten. We komen daar naar elkaar kijken.” De Popscene werkte mee aan de muzikale invulling van Parksessies, een nieuw zomers festival in de Haarlemmerhout.

Veel Haarlemse bands oefenden in Daisy Bell. “Toen die oefenruimte de deuren sloot, ontstond er een gat. Daar zijn wij ingesprongen”, legt Van der Weiden uit. “Bij Daisy Bell troffen we elkaar. Soms regelden we samen optredens.” Niels en Joost begonnen een groep op het sociale netwerk Facebook voor muzikanten uit Haarlem. Binnen een dag sloten honderd mensen zich daarbij aan en in een week telde de site vierhonderd vrienden. Leden van ruim zestig Haarlemse bands zijn lid van de Popscene. De initiatiefnemers zijn zelf ook muzikant. Joost is zanger van 118

“Ons initiatief doet veel stof opwaaien”, besluit Niels. “Muzikanten, die dat anders niet hadden gedaan, gaan samenwerken. Wij bieden een online prikbord voor bands. Het is leuk om te zien wat daar allemaal uit voort komt.” Haarlemse platenzaken zijn cd’s van lokale bands gaan verkopen. De professionele muzikanten uit de Haarlemse Popscene willen het initiatief graag ondersteunen. Zij gaan workshops geven voor muzikanten. Op de website haarlemsepopscene.nl staat meer over het initiatief.

Haarlem viert de cultuur in september

ultuurliefhebbers in Haarlem hebben er in het tweede weekend van september ‘last’ van: ze moeten kiezen uit een enorm aanbod. Twee dagen lang is er in de stad veel te beleven tijdens ‘de grote vijf van Haarlem’: de Stad als Podium, het Korenfestival, de Open Monumentendagen, zang en dansfestival Zango en het Jopenfestival. Vooraf bepalen wat je wilt meemaken is geen overbodige luxe. Het cultuurweekend is uitgegroeid tot het best bezochte evenement van de Spaarnestad. Tienduizenden bezoekers komen naar Haarlem om cultuur te zien, te horen en mee te maken. Haarlemse koren treden op allerlei locaties op. In kerken, hofjes en monumenten klinkt gezang van de tientallen koren die Haarlem rijk is. Op de Grote Markt staat een spiegeltent van Zango, waar mensen de tango kunnen dansen, dansdemonstraties zijn en artiesten uit Zuid-Amerika optreden. Een bruisende, zwoele sfeer hangt er in de tent. Dames dansen op hoge hakken en in verleidelijke jurken met hun partners. De Stad als Podium luidt het culturele seizoen in Haarlem in. Dit evenement is vergelijkbaar met de Uitmarkt in Amsterdam. Toneelgezelschappen geven voorproefjes van hun nieuwste voorstellingen en er zijn overal concerten in de stad. Op zaterdag kan het publiek voor tien euro een dagkaart kopen om de voorstellingen bij te wonen. Zondag zijn de optredens gratis. Net als in de rest van Nederland opent Haarlem ook haar monumenten tijdens het tweede weekend van september. Overal worden rondleidingen gegeven.

Middeleeuwse muziek bij het Jopenfestival

Paviljoen Welgelegen, waar het bestuur van de Provincie Noord-Holland zetelt, is in 2007 en 2008 intensief gerestaureerd. Dat willen ze weten bij de provincie. Het neoclassicistische gebouw, ooit het paleis van Koning Lodewijk Napoleon, is tijdens de monumentendagen een van de publiekstrekkers in Haarlem. Net als de Grote of St.Bavokerk op de Grote Markt. De kerkdienst op zondag is nog niet afgelopen of tientallen bezoekers komen binnen om het interieur van deze kathedrale kerk te bekijken. Zondag is ook de dag van het Jopenfestival op het Nieuwe Kerksplein in de Vijfhoek, de ‘Jordaan’ van Haarlem. Dit gemoedelijke en kleinschalige bierfestival wordt altijd druk bezocht door bierliefhebbers uit alle windstreken. Het festival biedt ‘Middeleeuws’ vertier voor groot en klein. Elk jaar weer. Ook voor de jongsten is er van alles te beleven in de stad Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

119

Al 80 jaar passie voor ondernemen

lbert Heijn Bouwens is een bijzonder familiebedrijf, geleid door inmiddels de derde generatie Bouwens.

Samen met een team van hardwerkend en deskundig personeel, leidt Han Bouwens jr. een uniek franchisebedrijf in het dorp Spaarndam, gelegen in het recreatiegebied Spaarnwoude, tussen Haarlem en Amsterdam. Daarnaast heeft hij sinds december 2011 een ultramoderne AH supermarkt geopend op het Marsmanplein in Haarlem-Noord.

“In onze organisatie vinden wij het belangrijk dat medewerk(st)ers zich kunnen ontwikkelen. Deskundige en hulpvaardige medewerk(st)ers dragen bij aan een goede en gemotiveerde winkelsfeer. Wij bieden regelmatig opleidingen, trainingen en cursussen aan. Dit kan intern bij Albert Heijn of extern. Dat medewerk(st)ers dat waarderen blijkt wel uit het feit dat veel mensen al jaren met plezier bij mij werken. Sommige zelfs al meer dan 20 jaar,” aldus een trotse Han jr.

Bij de beide supermarkten staat de klant nog echt centraal. Ondernemer en gastheer Han Bouwens jr. streeft er dan ook naar zoveel mogelijk in zijn beide supermarkten een aanspreekpunt te zijn voor zijn klanten. Even een praatje over het weer of over zijn vader is aan de orde van de dag. Iedere klant krijgt, indien gewenst, persoonlijk aandacht. De betrokkenheid is groot in beide Bouwens Supermarkten. Dat stralen de medewerk(st)ers ook uit en er wordt dan ook veel tijd geïnvesteerd in het opleiden van medewerk(st)ers.

Dat Han jr. een ondernemer is in hart en nieren is duidelijk. De ontwikkeling (planning per 2015) voor een definitieve Spaarndamse Albert Heijn vestiging is in volle gang. Er zijn zelfs plannen voor een Gall & Gall slijterij, zoals zij die in Haarlem al hebben, een drogist en andere aanvullende winkels, bedrijven en diensten. Een aantal van deze plannen wordt uitgevoerd en samengebracht in het voormalige kantoorpand aan de Lageweg, dat in eigendom is van Han jr. en Leon Ravestein.

Leon Ravestein & Han Bouwens jr. voor hun verhuurpand aan de Lageweg 120

En natuurlijk is er af en toe tijd voor een feestje. Teambuilden, samen eten en dansen, dat schept onderling een band. En dat gaat soms zó ver, dat er al heel wat relaties op de werkvloer zijn ontstaan.

AH Bouwens Marsmanplein

Bij Bouwens werken momenteel ruim 150 medewerk(st)ers Het oude pand aan de dijk in Spaarndam, dat hij samen met zijn vader heeft, zal voorlopig als verhuurobject dienst doen. En in betere tijden zullen hier woningen gerealiseerd gaan worden. Vanuit zijn lokale ondernemerschap en interesse in de medemens, zijn er vele activiteiten waarbij (vooral) Albert Heijn Spaarndam betrokken is. Samenwerking met clubs, verenigingen en scholen is voor hem de meest vanzelfsprekende zaak. Tevens is Han jr. al 14 jaar bestuurslid in de Stichting Dorpsfeest Spaarndam, met haar jaarlijkse evenementen zoals het tweedaagse Kolkfestival en het vijfdaagse Zomerfeest. In het kader van het 80-jarig bestaan van Bouwens Supermarkten brengt AH Bouwens in samenwerking met de plaatselijke sportvereniging S.V. Spaarnwoude een gepersonaliseerd sportplaatjesalbum uit, waarin alle spelers van S.V. Spaarnwoude sportplaatjes van zichzelf, het eigen team en van de andere ploegen kunnen verzamelen. Voor een klein dorp als Spaarndam een unieke actie, waar AH Bouwens met veel plezier aan meewerkt en in investeert. Ook is Han jr. als bestuurslid en mede kartrekker van de Ondernemersvereniging Spaarndam druk met het organiseren van vele activiteiten en netwerkborrels voor de plaatselijke ondernemers. Het op de kaart zetten van Spaarndam en omstreken is hierbij zijn grootste doel. Een uitdaging waar hij zich totaal in kan uitleven.Een nieuwe uitdaging is, als officieel bestuurslid van het WC Marsmanplein, om het prachtige nieuwe winkelcentrum Marsmanplein op de kaart te krijgen in Haarlem-Noord en omgeving.

Han jr. is een gedreven ondernemer met een kwajongensachtige inslag. Iedere ochtend vanaf 06.00 uur in touw, alle mails beantwoorden en (mede vanwege de ruime openingstijden) per mail de medewerk(st)ers aansturen, supermarkten openen en een controlerondje winkels lopen. En dat dat op z’n zwarte schippersklompen is, daar kijkt niemand van op. “Je woont in een dorp of niet”, knipoogt Han jr. “Als alles is opgestart en de supermarkten draaien, fiets ik voor mijn conditie bijna dagelijks even naar Het Kopje van Bloemendaal op en neer, ik ren mijn ronde langs de golfbaan van Spaarnwoude, of loop een rondje met de hond en dan ben ik weer als nieuw. Even energie opdoen en de boel op een rijtje zetten voor wat de komende dag gaat brengen.” Dit jaar vieren zij dat Bouwens Supermarkten al 80 jaar bestaat. Al 80 jaar passie voor ondernemen!

De tijdelijke Spaarndamse AH Bouwens vestiging Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

121

Smakelijk en vermakelijk

n een culinaire stad als Haarlem is het voor een hongerige toerist een prestatie om niet een goed restaurant te vinden. De populaire straatjes rond de Grote of Sint Bavokerk en de Grote Markt bieden volop gelegenheid om lekker te tafelen. Op de Grote Markt bijvoorbeeld bevinden zich verschillende leuke tentjes, die een heerlijke lunch, high tea en diner bieden. Op zomerse dagen is het plein ĂŠĂŠn groot terras, waar het genieten is van de gezellige, stadse bedrijvigheid. Ook langs het Spaarne vind je uiteenlopende eet- en drinkgelegenheden en word je bovendien getrakteerd op een prachtig uitzicht. De ambiance van het water en de mooie, historische panden geven extra smaak aan ieder diner. Naast de bekendere locaties is het zeker ook de moeite waard om de minder in het oog springende straatjes te bezoeken. Sla een willekeurig sfeervol straatje in en je treft er beslist een goed en knus eettentje aan. Wil je na je diner nog een borreltje drinken? Ook dan is er voor ieder wat wils. Er zijn vele trendy bars voor de jongere stappers, maar er is ook een keur aan wijn- en bierproeflokalen voor wie onder het genot van een drankje nog even wil kletsen. Een avondje uit in Haarlem bestaat natuurlijk niet alleen uit eten en drinken. Pak bijvoorbeeld een filmpje in de supermoderne bioscoop met acht zalen onder de grond. Na het inslaan van een grote bak popcorn schuif je onderuit in je comfortabele bioscoopstoel en is een goede filmavond een feit. Ook de muziekliefhebber hoeft zich niet te vervelen. Van een klassiek concert tot een optreden van een metal band, Haarlem biedt een podium aan alle muzieksoorten. Voor wie zelf liever in actie komt, zijn er ieder weekend diverse populaire dansfeesten te vinden. Bovendien hebben vele bars een danspodium en lekkere muziek, zodat je ook daar geen muurbloempje hoeft te zijn. Als dansen niet aan jou besteed is, vermaak je je misschien uitstekend tijdens een avondje bowlen. Onflatteuze bowlingschoenen aan, bowling- ĂŠn bitterballen paraat en strike! Kortom: in Haarlem krijg je niet de kans om je te vervelen.

122

Haarlem Culinair: klein prijsje, groot genot

lein prijsje, groot genot. Dat is, om in de sfeer te blijven, het belangrijkste ingrediënt van het succes van Haarlem Culinair. Het meerdaagse smaakfestival trekt jaarlijks ongeveer 70.000 mensen naar de Grote Markt in Haarlem. Daar laten restaurants uit stad en streek zien, maar vooral proeven wat ze in huis hebben. Voor een luttel bedrag (tijdens de achttiende editie in 2012: zes euro) zijn de heerlijkste gerechtjes te koop. Een lekker glas wijn of bier en goede muziek van orkesten uit de regio doen de rest. Dit is ontspannen op sterrenniveau. Sky Over het weer zit de organisatie nooit in. De zomer viert meestal ook feest in het lange weekeinde dat Haarlem Culinair de binnenstad beheerst. En anders is er Perfect Sky, een multifunctionele overkapping met een diameter van 32 meter, die tot zeven meter hoogte wordt opgetrokken. De stellage waaraan de kunsthemel is opgehangen, wordt gebruikt om licht- en geluidsapparatuur in te hangen. Het gastronomische evenement kent twee zondagmarkten voor fijnproevers. Ten eerste de S.L.O.W.markt op de Oude Groenmarkt. S.L.O.W. staat voor ‘selectie lokale, oorspronkelijke en wereldproducten’: van wijn uit West-Friesland via koffie, vlees en vis tot honingtomaten en olijven, afkomstig uit of gemaakt in deze contreien. De Botermarkt is die dag omgedoopt in Biermarkt, om precies te zijn in Speciaalbiermarkt. Bier

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het Haarlems Jopenbier nodigt daarvoor brouwerijcollega’s uit om hun bieren te laten proeven. En daarbij gaat het nadrukkelijk niet om pils, maar bijvoorbeeld om prachtige producten als Ramses Bier. Bedenker Ramses Snoeij wil bierliefhebbers verrassen met regionaal gerstenat, waarbij hoogwaardige en zoveel mogelijk biologische ingrediënten zijn gebruikt. Nadat op zondagavond elf uur de laatste tonen hebben weerklonken is Haarlem Culinair nog niet afgelopen. De entreekaart van Haarlem Culinair (in 2012 vijf euro per dag, na een bepaald tijdstip) vertegenwoordigt nog twee maanden lang na het evenement een waarde. De deelnemende restaurants en ondernemers, waaronder een makelaar, een chocolaterie en een tegelhandel, bieden korting op vertoon van de kaart.

123

Koken met passie en liefde

n het 17e eeuwse pand aan de Kleine Houtstraat 70 is sinds vier jaar Restaurant ML gevestigd. Het is het enige restaurant met een Michelin ster in de stad. De M staat voor Mark en de L voor Liane, de trotse eigenaren van dit prachtige restaurant in het hartje van Haarlem. “Het pand is een rijksmonument”, vertelt Mark Gratama. “Ook echt een gebouw met historie; het is een burgemeesterswoning geweest, maar ook de bank van lening. Vandaar de tralies voor de ramen.” Restaurant ML is stijlvol ingericht met trendy elementen. Vanuit het restaurant kijk je uit op de nostalgische binnentuin waar men in de zomer kan lunchen of dineren. Op de eerste verdieping is er een ruimte voor vergaderingen, private dining of recepties. Het historische karakter van deze statige ‘kamer’ spreekt uit alle details en maakt elke bijeenkomst bijzonder.

124

Mark Gratama heeft van jongs af liefde voor het vak. “Ik was 6 jaar en toen wist ik dat ik kok wilde worden”, vertelt Mark. Vanaf mijn 26ste sta ik achter het fornuis; ik werkte in een klein restaurant toen de baas een ongeluk kreeg. En dan moet je wel. Toen ik Liane leerde kennen werkte zij in Bloemendaal bij Restaurant Chapeau. We spraken er vaak over dat het toch geweldig zou zijn om een eigen restaurant te hebben. En dat kwam er ook. Op 1 november 2004 opende Restaurant ML haar deuren. Toen kwam vier jaar later dit pand op ons pad. In eerste instantie vond ik het veel te groot, maar we hebben de stap genomen. Dat viel in het begin niet helemaal mee, want we waren ons eigen restaurant aan het verbouwen, terwijl we alle twee nog gewoon in ons andere restaurant aan het werk waren. En er moest nogal wat veranderd worden…. Maar het resultaat mag er zijn. We zijn er in ieder geval verschrikkelijk trots op.”

Op 18 mei 2008 opende Restaurant ML haar deuren. Mark: “Een nieuw restaurant in de stad trekt altijd gasten, dus de eerste maanden mochten we zeker niet klagen. Toen kwam eind 2008 de crisis en dat hakte er wel behoorlijk in. Uiteindelijk viel 2009 niet tegen en rolden we haast ongemerkt 2010 in. In maart van dat jaar kregen wij bezoek van de hoofdinspecteur van Michelin. Een ster? Natuurlijk zou het fantastisch zijn, maar we waren er niet zo mee bezig. Maar de laatste week voor het bekend worden van de sterren, werden we toch wel een beetje zenuwachtig. Het vreemde is dat Michelin het niet aan de restaurants bekend maakt, maar een persbericht stuurt. Op 23 november 2010 kregen wij onze ster. Dat hoor je dan op de radio! Een ster is prachtig. Een mooiere beloning is er haast niet. Het is een bewijs van waardering. Nu staan we voor de uitdaging om die ster te houden.” Iets meer dan een jaar na de toekenning van de Michelin ster kregen Mark en Liane een tweede ster: op 7 december 2011 werd hun dochtertje Fabienne geboren. Ook dit jaar is Restaurant ML weer onderscheiden met de Michelin ster. Daarnaast is Mark aangesloten bij de Jeunes Restaurateurs d’Europe, een vereniging van jonge restauranthouders. De chefs van JRE combineren hoogwaardig culinair vakmanschap met passie voor de Europese gastronomie en respect voor de lokale tradities en producten. Als geen ander zijn zij thuis in de innovatieve en inventieve kookkunst, zonder de culinaire erfenis uit het oog te verliezen. Er zijn er maar van 35 in Nederland. De combinatie van het historische gebouw, de gastheer en gastvrouw en het enthousiaste personeel zorgen voor een intiem en gezellig restaurant. Er wordt gekookt met passie en liefde. Op de kaart staan exclusieve producten met veel smaaksensaties. Mark werkt veel met speciale borden, vaasjes en glaasje, “want”, stelt hij, “je moet de gasten ook entertainen.” Wil je culinair genieten dan moet je hier echt naar toe.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

125

Een winkel moet een beleving zijn

ls er een verkiezing van de mooiste boekenhandel van Nederland zou bestaan, zou die van H. de Vries Boeken aan de Gedempte Oude Gracht zonder twijfel in de prijzen vallen. Een winkel om je in onder te dompelen, bij weg te dromen en in te verdwijnen. De sfeer is van een pure oorspronkelijkheid, ontstaan door in een tijdsbestek van ruim 100 jaar de muren van maar liefst vijf winkelpandjes door te breken en tot één winkel te smeden. Alleen al om de oudste muur van Haarlem te aanschouwen, is een bezoek aan De Vries de moeite waard. Het karakter van de winkel, sinds 2005 voorzien van het predicaat ‘hofleverancier’, wordt grotendeels bepaald door de blik in het verleden die je als bezoeker gegund wordt: opengewerkte plafonds met afbladderende verf, het ruwe metselwerk, zware

houten en kromgetrokken balken. Maar met de modern ingerichte binnentuin toont men aan ook van deze tijd te zijn. ,,Een winkel moet een beleving zijn. Een plek waar je graag komt, omdat er iets te zien en te doen is,” vertelt manager Daan van der Valk. “We organiseren van alles om het hier voor de klanten aantrekkelijk te maken. Als er een nieuw kookboek gepresenteerd wordt, dekken we de tafel en kunnen de beschreven gerechten geproefd worden. En tijdens de maand van het spannende boek hebben we auteurs over de vloer die in een stemmige entourage lezingen geven en signeren.” 126

Het is verreweg het leukste om lijfelijk aanwezig te zijn en te grasduinen tussen zoveel boeken, je neer te vleien aan de leestafel of open haard en al bladerend je keuze te bepalen. Met of zonder vriendelijk advies van een deskundig medewerker. Wie daar om wat voor reden dan ook niet aan toekomt, kan ook via de webshop iets van die beleving ervaren. De Vries is er trots op over een grotere database te beschikken dan de bekendste internetwinkel. Maar met 30.000 titels permanent op voorraad is ‘nee’ een van de weinige woorden die De Vries niet verkoopt...

‘Kijk en lees: de Stripdagen Haarlem’ Op liefst 50 plekken in het centrum van de stad kan de stripliefhebber zijn hart ophalen. Een belangrijke plaats wordt ingenomen door de stripbeurzen die de stichting in nauwe samenwerking met Het Stripschap opzet. De uitgeversbeurs is bijvoorbeeld te vinden in De Philharmonie, terwijl de Grote Markt en Oude Groenmarkt een small press-beurs (boekjes van aspirant-striptekenaars, veelal op eigen kosten en in zeer kleine oplages) en een antiquarenbeurs huisvesten. Veel kunstenaars zijn hier aanwezig voor signeersessies en meet & greets.

uifje, Fritz the Cat, Michel Vaillant, Sjors & Sjimmie, deze striphelden zijn vaste gasten op de Stripdagen Haarlem. Net als 200 tekenaars uit binnen- en buitenland en tienduizenden lezers en verzamelaars, die al sinds 1992 om het jaar een lang weekeinde in juni niet weg te slaan zijn uit de binnenstad van de Spaarnestad.

Veel van het artistieke werk dat tijdens de Stripdagen wordt getoond kan bestaan dankzij het ‘broodwerk’ dat kunstenaars doen in opdracht van bedrijfsleven en overheden. Stichting Beeldverhaal Nederland wil een bijdrage leveren aan creatief ondernemerschap en zorgen voor een kruisbestuiving tussen cultuur en economie. Daarom is er sinds 2008 de Creatieve Marktplaats Haarlem. De creatieve achterban legt op deze marktplaats in het Patronaat contact met marketing- en communicatieprofessionals die regelmatig illustratiewerk laten maken. Ook de Illustratie Biënnale in de Toneelschuur sluit hierop aan.

Stichting Beeldverhaal Nederland organiseert elk even jaar de Stripdagen Haarlem. De programmadirecteur - al negen keer is dat publicist en tentoonstellingmaker Joost Pollmann- bedenkt de inhoud van het programma en de steeds wisselende thema’s. In 2012 bijvoorbeeld is veel aandacht besteed aan strips en cartoons uit de Arabische landen. Onder de titel ‘Chouf! Qra!’ (Kijk! Lees!) is werk getoond van tien tekenaars uit onder meer Egypte, Tunesië, Libanon en Bahrein. De Stripdagen Haarlem zijn een zogenoemd zwaankleef-aan-evenement. Culturele instellingen en ondernemers in de binnenstad kunnen aanhaken bij de programmering van de stichting. Dat doen ze van meet af aan in grote getale, want de Stripdagen Haarlem zijn populair. In vergelijking met de vele andere festivals en evenementen in Haarlem trekken Pollmann cs relatief veel bezoekers vanuit heel Nederland (tussen de 20.000 en 25.000). Ook komt een aanzienlijke groep tekenaars, uitgevers en bezoekers uit het buitenland. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

127

De voordelen van het rustige Haarlem ‘aan zee’

ctrice Carine Crutzen vindt Haarlem een geweldige plaats voor kinderen om op te groeien. Ze streek in 1995 neer in het Kleverpark samen met haar man acteur Nico de Vries en haar twee zonen van toen 1,5 en 5 jaar oud. Hoewel ze Haarlem minder spannend vindt dan het ‘wereldse’ Amsterdam, geniet ze van de voordelen van deze provinciestad en van de rust. “Als kinderen groter worden kunnen ze al snel alleen op de fiets naar vriendjes of voetballen. In Amsterdam heb je dat niet. Qua veiligheid kan ik me geen betere plaats voorstellen dan Haarlem.” De van oorsprong Limburgse Crutzen kwam van een woning op drie hoog in Amsterdam. “We zochten in de omgeving naar een groter huis. Ook in het Gooi. Uiteindelijk vonden we Haarlem het leukst. Je hebt hier alles. Het is een mooie stad, er is genoeg vertier, je zit dichtbij Amsterdam en het strand. Op cultureel gebied is er veel te beleven. Er was een goede treinverbinding met oog op ons werk. Die is nu minder dan toen. Het is lastiger om ‘s nachts thuis te komen na een voorstelling.” Inburgeren in Haarlem ging makkelijk. “Als je zelf open bent, is het niet moeilijk om contact te maken. Met kinderen heb je bij school snel aanspraak met andere ouders.” Houten Haarlemmers? “Ik kan niet zeggen dat ik echte Haarlemmers stug vind.” Hoewel Crutzen zelf veel op het toneel staat, bezoekt ze regelmatig de Toneelschuur, Filmschuur en schouwburg. “Ook ben ik blij met Pathé, waar je film kunt kijken zonder pauze.” Het strand vindt de actrice heerlijk. “Aan het eind van de middag met wijn en lekkere dingen naar zee en ‘s avonds de zon zien ondergaan. Ik doe het minder vaak dan ik zou willen.” Uitgaan en winkelen in Haarlem doet ze graag. “Er is hier genoeg fijns en lekkers.” Bij haar geliefde restaurant Metzo eet ze geregeld. Ook favoriet is Stempels. ,,We hebben destijds de televisieserie Pleidooi gedraaid in de oude geldfabriek van Enschedé. Heel leuk om daar nu op het terras te zitten.”

128

Voorjaarskriebels met muziek en markt

n het voorjaar ontluikt niet alleen het groen waar Haarlem zo rijk mee gezegend is. Ook met een aantal evenementen werpt de stad de winter van zich af. De wandelvierdaagse is nog maar sinds kort een traditie, veel langer op de jaarkalender staan de Luilakmarkt met Pinksteren en het Bevrijdingsfestival op 5 mei. Grootschalig opgezette festiviteiten die duizenden mensen van heinde en verre naar de Noord-Hollandse hoofdstad lokken en Haarlem als evenementenstad op de kaart zetten. De Luilakmarkt kan gezien worden als een van de oudste tradities. Het verschijnsel ‘luilak’ ontstond volgens de overlevering in de zestiende eeuw, toen vooral jongeren vroeg in de ochtend op pad gingen om verschillende soorten takken te verzamelen. Biezen, klissen en brandnetels werden uit de natuur gehaald, om daar vervolgens de stad mee in te trekken en lawaai mee te maken. Mogelijk dat deze opmerkelijke gewoonte een verklaring is van het ontstaan van de luilakmarkt, waarbij uitsluitend ‘groen’ verkocht wordt. De echte Haarlemmer kijkt immer reikhalzend uit naar deze grootste nachtmarkt van Nederland die de Raamgracht en Raamsingel in een

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

levend tuincentrum veranderen. Van vrijdagmiddag tot zaterdagochtend schreeuwen de verkopers hun kelen schor om hun groene waar aan de man te brengen. Gezelligheid kent deze nacht geen tijd. Dat een megafestijn als Bevrijdingspop op initiatief van Ilco van der Linde in 1980 in een kleine zaal van start ging, is nauwelijks voor te stellen. Het bezoekersaantal van de eerste edities staat in schril contrast met dat van tegenwoordig. Momenteel is 150.000 een standaardscore. Waar anders zou het moeten plaatsvinden dan in de sfeervolle Haarlemmerhout? In tegenstelling tot het Kenaupark, de Botermarkt, het voormalige Haarlemstadion en het Prinsenhof, waar het door de jaren heen ook gehouden werd, lijkt het aantal belangstellenden op deze locatie ongelimiteerd te kunnen doorgroeien. Gratis toegankelijk, met een keur aan artiesten en een boodschap die vooral tot jongere mensen gericht is, draagt dit oudste bevrijdingsfestival van Nederland een steentje bij aan de bewustwording van wat vrijheid in Nederland betekent. Maar uiteraard gaat het ook gewoon om het plezier dat men hier met elkaar kan beleven.

129

De zachte, lichte sfeer van Haarlem

tadsdichteres Sylvia Hubers (Sassenheim, 1965) kwam een decennium geleden naar Haarlem voor de liefde en verloor haar hart niet alleen aan haar man, maar ook aan zijn stad. Ze geniet van de zachte, lichte sfeer van Haarlem. Volgens haar komt dat door de mensen die de stad bevolken: veel kunstenaars en artistieke mensen.

Het was voor Hubers niet moeilijk om in Haarlem te integreren. “Dat ging eigenlijk supermakkelijk.” Al snel leerde ze andere kunstenaars kennen en voelde ze zich thuis in de stad aan het Spaarne. “Haarlem is net een stad met een fijne dorpspomp”, zegt Sylvia Hubers. “Het is klein en behapbaar en heeft een prachtige historische binnenstad.” Het is volgens haar geen ‘haastige stad’. “Het mag hier allemaal rustiger en met gevoel. Haarlem is een vrouw”, zegt Hubers. “Er wonen hier ontzettend veel bijzondere, creatieve, opvallende en excentrieke vrouwen.” De stad is voor Hubers een onuitputtelijke inspiratiebron om over te dichten. Als stadsdichteres maakt ze jaarlijks zes officiële stadsdichten in opdracht van de gemeente. Die kunnen over de meest uiteenlopende onderwerpen gaan. Hubers: “Zo moest ik als eerste opdracht een gedicht maken over een schoonmaakmachine die kauwgom verwijdert.” Hubers gaat gedegen te werk. Ze verzamelt informatie en spreekt met mensen over het onderwerp. “Op die humuslaag van kennis en beelden groeit dan ineens een klein stengeltje. Dat is soms een detail.” Ter gelegenheid van de biertentoonstelling in het archeologisch museum van Haarlem maakte ze een stadsdicht. “Ik mocht een biermokje uit de Middeleeuwen vasthouden. Dat was het begin van mijn gedicht, dat ik ook maakte in de vorm van een biermokje.” Niet alleen het schrijven, ook het voordragen van haar gedichten vindt ze een belangrijk onderdeel van haar werk. “Als ik voordraag heb ik een band met het publiek. Door voor te lezen bereik ik weer een ander publiek. Het is een klein publiek dat bundels koopt, maar er is wel belangstelling voor poëzie.” Ze vindt het mooi dat enkele van haar gedichten permanent in de stad zijn te lezen. Zo wordt een gedicht over Haarlem in steen gegraveerd op het Stationsplein. “Dat is natuurlijk prachtig.” Sylvia Hubers was tot december 2012 stadsdichteres. Bij de verkiezing van haar opvolger brandde een felle strijd los, die bij het ter perse gaan van dit boek nog niet was beslecht.

130

Zoo Haerlem Haarlem is duizend bloemen op mijn hoed een zeereep in mijn gemoed, Bomans onder mijn oksel â&#x20AC;&#x201C; die me af en toe groet met een kwinkslag. Haarlem is fietsen op de Grote Markt en stampvoeten om een parkeerplaats oude heerengeesten die tevreden achter rijk geornamenteerde gevels zuchten. Haarlem is oud, waar nieuw op kan bouwen wortels zo diep als de Bavo hoog is â&#x20AC;&#x201C; dat benne pas fundamenten, vriendelijke mensen met kleuren van welk oog dan ook. Haarlem is een dorp, met heel veel mooie mevrouwen - waarmee niemand durft te trouwen Joop loopt hier rond en Adriaan maalde hier op de wind om te brouwen. Wie Haarlem bewandelt die gaat van haar houden, wie er niet woont die droomt ervan, wie hier droomt gaat over tot daden: wie Haarlemmer is, kan Haarlem bevolken; zooalsch hier het Volk is, zoo zal Haerlem zijn! Sylvia Hubers, 30 juni 2009

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

131

Stem in de Stad: Liefdewerk in hartje Haarlem

n het hart van Haarlem wordt al sinds de middeleeuwen hulp geboden aan de kwetsbare mens: caritas, oftewel liefdewerk. Het is een plek waar wordt gebeden, maar waar ook de handen uit de mouwen worden gestoken om praktische hulp te bieden. Het Oecumenisch Diaconaal Centrum Stem in de Stad kreeg in het najaar van 2011 aan de Nieuwe Groenmarkt een totaal vernieuwd onderkomen. Precies op de plek van het nonnenklooster Sinte Katrijn en latere Eethuis Vincentius. “Bid en werk” is het aloude motto op deze plek. In het Latijn: ‘ora et labora’. Jurjen Beumer, pastor en directeur van Stem in de Stad, is blij met het geheel vernieuwde gebouw. “Op onze oude plek, hier vlakbij, groeiden we uit ons jasje. Nu hebben al onze zeven afdelingen een eigen werkplek en veel meer ruimte.” Binnenkort wordt de gerenoveerde stiltekapel geopend, een gewelf van het oude klooster. “Het gebouw is dienstbaar aan de mensen in de stad die om wat voor reden dan ook in de knel zijn gekomen”, benadrukt Beumer. “Mensen die de weg niet meer weten naar de

132

gangbare voorzieningen. Er zijn altijd kwetsbare groepen die daar doorheen vallen.” De GGD heeft een medische post ingericht in het centrum waar spreekuur is voor mensen die geen huisarts hebben. “Het is allemaal zeer laagdrempelig.” Stem in de Stad telt tien beroepskrachten en 229 vrijwilligers. Het aanloopcentrum is een centrale afdeling en trekt veel bezoekers. Mensen kunnen hier terecht voor een kop koffie of thee en een luisterend oor, ook in het weekend. Veel gasten voelen zich eenzaam of hebben geen thuis. “Er is zoveel te doen”, zegt Beumer. “Velen zijn op zoek naar zingeving. Als je goed luistert, wordt er veel gezegd. We leren van elkaar. Dat geldt ook voor ons Wereldhuis voor asielzoekers en vluchtelingen.” Ook de eetvoorziening is populair bij dak- en thuislozen en vaak verslaafde mensen. Per maaltijd schuiven zo’n tachtig mensen aan. “Samen maaltijd houden werkt vormend voor een gemeenschap”, zegt de pastor. Hij verwacht dat de economische crisis ertoe zal leiden dat steeds meer mensen voor hulp zullen aankloppen bij Stem in de Stad.

Ook de dood hoort bij het leven

ok de dood hoort bij het leven. Ongeacht of we geloven in het hiernamaals, wederopstanding of reïncarnatie, aan het eind van het leven wacht de dood. Als dat is vastgesteld, is een korte wandeling langs drie begraafplaatsen wellicht een volgende stap naar aanvaarding van ons onvermijdelijke lot. De rondgang moet natuurlijk beginnen bij Westerveld, gelegen in het duingebied van Driehuis (gemeente Velsen). Westerveld is een van de oudste particuliere begraafplaatsen en het eerste crematorium van Nederland, met een bijzondere, monumentale uitstraling. Niet alleen als laatste rustplaats, maar ook als wandelgebied geliefd. Uniek is Villa Westerveld (1866), waarin zich ‘huiselijke’ rouwkamers bevinden die 24 uur per dag bezocht kunnen worden. Westerveld heeft drie aula’s, waaronder de Dudokzaal uit 1936 en de Marius Poelzaal, die in 1913 in art-decostijl werd ingericht. In de middeleeuwen begroef Haarlem zijn doden voornamelijk op het kerkhof aan de noordkant van de Grote of Sint Bavokerk, of in of bij een kerk van een van de vele kloosters. Hygiënisch was dat bepaald niet. Vanaf 1 januari 1829 gold in het hele land een verbod op begraven binnen de bebouwde kom, in kerken en kapellen. De steden, ook Haarlem, moesten buiten hun grenzen ruimte scheppen.

Begraafplaats St. Barbara

De Haarlemse pastoors wilden al in 1827 een eigen begraafplaats. Het zou bijna 70 jaar duren voordat de rooms-katholieke begraafplaats Sint Barbara aan de Schoterweg/Soendaplein in gebruik werd genomen. De rijk gedetailleerde, neogotische kapel met houten fronttoren uit 1892 is iets om bij stil te staan. In het interieur van de recent gerestaureerde kruiskerk staan oude banken en een mooi altaar. De St. Barbarakapel is dagelijks open voor gebed. Op de erebegraafplaats in Overveen liggen 373 verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog begraven. De laatste rustplaats voor deze onverschrokken Nederlanders is onderdeel van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Beschermd natuurgebied derhalve, zodat er alleen over de verharde paden mag worden gewandeld. De toegang is vrij. Elk jaar op 4 mei (nationale dodenherdenking) begint om 19.00 uur een stille tocht vanaf de watertoren aan de Zeeweg in Bloemendaal naar de erebegraafplaats. Daar wordt om 20.00 uur twee minuten stilte in acht genomen. Deze herdenking trekt telkens duizenden belangstellenden. Grote drukte tijdens de nationale dodenherdenking op de Erebegraafplaats in Overveen Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

133

Indrukwekkende begrafenis Pim Fortuyn dankzij Uitendaal Uitvaartverzorging

e Amerikaanse auto’s hebben vanzelfsprekend meegewerkt aan de bekendheid van Uitendaal Uitvaartverzorging uit Haarlem. Zoals ook de studenten, als dragers, het bedrijf uniek maken. Maar de indrukwekkende begrafenis van Pim Fortuyn heeft ondernemer Martin Uitendaal de eeuwige roem gebracht. Uitendaal verzorgde al de uitvaarten van de, in Driehuis woonachtige, ouders van de populaire politicus. De familie aarzelde dan ook niet om Martin Uitendaal op te bellen. , toen zij de droeve plicht had de op 6 mei 2002 doodgeschoten Pim Fortuyn naar zijn (voor-)laatste rustplaats te brengen. Vier dagen na de moord, op 10 mei 2002, reed de stoet rouwauto’s van de Haarlemmer

134

van Fortuyns villa in Rotterdam naar het familiegraf op begraafplaats Driehuis-Westerveld. Uitendaal: “Het was ongekend. De politie had de wegen afgezet. Overal stonden auto’s stil en zwaaiden de inzittenden. Langs de hele route stonden joelende mensen. Bloemstukken werden vanaf de viaducten naar de stoet gegooid. We moesten harder rijden dan gewend, 60 tot 70 kilometer per uur, om te voorkomen dat het verkeer in heel Nederland plat zou gaan.” Westerveld was een tijdelijke oplossing, wist de uitvaartverzorger van meet af aan: “De bedoeling was dat Pim werd begraven bij zijn tweede huis in Provesano. Zijn vriend zou het grafmonument maken en dat kostte tijd.

Op het moment dat dit klaar was, hebben wij de overledene opgegraven en weer onder grote belangstelling herbegraven in Italië.” Al sinds 1878 bestaat de zaak. Onder Martins vader kwam de naam Uitendaal op de gevel van het pand (garage/werkplaats en kantoor) aan de Oranjestraat in Haarlem te staan. “Ik ben van origine automonteur, mocht het wagenpark onderhouden en af en toe chaufferen. Zo ben ik in het uitvaartvak geïnteresseerd geraakt. Na verloop van tijd heb ik het bedrijf overgenomen.” Een autoliefhebber als Martin Uitendaal voelde zich meteen op zijn gemak in de achtcilinder Cadillacs die pa in 1958 had aangeschaft. “Ik heb er nog steeds eentje van, een volgauto. Af en toe doe ik een trouwtje en dan mag-ie de weg op.” Waar zijn collega’s Mercedes prefereren, rijdt Uitendaal nog steeds met uitsluitend Amerikanen. Zijn witte Chevrolet Caprice maakte in augustus 2012 deel uit van geslaagde poging om in het Guinness Book of Records te komen met ‘de langste stoet van rouwauto’s’. “In de VS hadden ze 50 wagens bij elkaar gekregen. Een verzekeringsmaatschappij meende er in Nederland 60 te kunnen optrommelen. Het werden er 107.” Uitendaal doet jaarlijks 150 tot 200 begrafenissen en crematies. Het werkgebied is zeer uitgestrekt: van IJmuiden tot Hillegom. “Dat komt doordat we in het verleden de kisten zelf maakten. Kosters uit de wijde omtrek bestelden ze, de begrafenissen deden ze zelf. Nu hebben wij dat overgenomen.” Martin wordt terzijde gestaan door twee medewerksters, die net als hij de thuisbezoeken en de rest van de organisatie doen en zijn rechterhand, chauffeur /technische man. Niet te vergeten zijn de dragers. Werken de meeste concurrenten nog met oudere ‘kraaien’, Uitendaal staat bekend om zijn jonge, krachtige hulpen bij de laatste gang. “Studenten, 20 tot 25 jaar, die deze zware last kunnen dragen. Altijd strak in het pak, nooit zonder hoge hoed.” Een geoliede machine, die op veel waardering van de klanten kan rekenen. De wens tot individualisering is niet aan de uitvaartbranche voorbij gegaan. “Men wil in toenemende mate zelf bepalen hoe de begrafenis of crematie moet verlopen. Koffie met cake maakt plaats voor een borrel, Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

de cd met het ‘Ave Verum’ voor live muziek. Elke uitvaart is daardoor anders. Een positieve ontwikkeling, waarin wij graag de rol van deskundig adviseur en begeleider spelen.” Een tendens die sinds het begin van de eeuw opvalt, is thuis opbaren. “Een groeiend deel van de bevolking heeft er moeite mee dat de wake en het bezoek maar tot een uurtje beperkt zijn.” Uitendaal Uitvaartverzorging heeft de middelen en materialen om opbaring in huis mogelijk te maken. “Denk aan kisten bedkoeling, airconditioning, schermen, een lessenaar om het condoleanceboek op te leggen.” Uitendaal is ook geregistreerd lid van het Nederlands Instituut voor Thanatopraxie. Dat bekent zoveel als ‘tijdelijke conservering van een overledene’. 135

Haarlem, de stad van Godfried Bomans De geestelijk vader van ‘Erik of het klein insectenboek’, ‘De avonturen van Pa Pinkelman’ en 60 andere titels heeft vaker beweerd dat hij in Haarlem is geboren. We zullen het maar scharen onder Bomansiaanse humor, want Godfried zag op 2 maart 1913 toch echt het levenslicht in Den Haag. Feit is wel dat het gezin van advocaat Bomans een half jaar nadat Godfried werd geboren verhuisde naar Haarlem en hij daar opgroeide. Bomans bezoekt het Triniteitslyceum in Overveen, waarna hij zijn kandidaats rechten haalt aan de Universiteit van Amsterdam. Hij vertrekt daarop naar Nijmegen, waar hij wijsbegeerte studeert en waar ‘Erik’ het levenslicht ziet. Vader Bomans overlijdt in 1941 in zijn riante villa Berkenrode in Heemstede. In 1943 keert Godfried terug naar Haarlem. Tegen het einde van de oorlog duikt hij onder in Aerdenhout, toen de bezetter op jacht ging naar dwangarbeiders voor de oorlogsindustrie in Duitsland. Haarlem speelt een zeer belangrijke rol in het veel te korte leven van Bomans. Met het schertsgenootschap Rijnlandsche Academie weet hij demping van de Bakenessergracht in Haarlem te voorkomen. De door hem gestichte sociëteit Teisterbant is een verzameling van honderden kunstenaars, kunstliefhebbers en intellectuelen, die Haarlem als cultureel epicentrum op de kaart zet. Bomans, groot Dickens-fan, richt ook ‘The Haarlem Branch of the Dickens fellowship’ op. Door zijn optredens op radio en televisie wordt hij een van de eerste BN’ers (bekende Nederlanders), simpelweg omdat hij geen nee kan zeggen als een omroep voor de deur staat. Op 22 december 1971 overlijdt hij op 58-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hartaanval.

en van Nederlands grootste schrijvers ligt begraven op het Sint Adelbertuskerkhof aan de Dennenweg in Bloemendaal: Godfried Bomans. Hij was tot aan zijn dood lid van de schaakclub in Bloemendaal, niet ver van ‘Bomansstad’. Met Bomansstad wordt Haarlem bedoeld.

136

In Thijsse’s Hof aan de Mollaan in Bloemendaal staat het beeld Erik op de vlinder, gemaakt door Mari Andriessen (1977). Sinds 1982 staat in de Wijngaardtuin, op de Grote Markt in het centrum van Haarlem, een bronzen beeldje van Bomans, van beeldhouwer Wim Jonker. De bibliotheek in Heemstede heeft een grote collectie Bomansiana.

IJspret op het Spaarne Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

137

Burgemeester Heemstede 138

Heemstede is een groene, levendige gemeente

urgemeester Marianne Heeremans omschrijft Heemstede als een ‘Triple-A’-gemeente: “Aantrekkelijk om te wonen en te werken. Aardig en assertief in allerlei vormen van samenwerking. En ambitieus bij het maken van plannen, die de eerste twee ‘A’s nodig hebben.” Heemstede is gevarieerder dan veel mensen denken. De groene gemeente, grenzend aan Haarlem, is volgens Heeremans goed in balans. “Er zijn hier dreven, lanen en straten, grote huizen en kleinere woningen, zowel koop als huur. De bevolking is een mix van jong en oud.” Sinds Heeremans eerste burger is van Heemstede is ze de gemeente met andere ogen gaan bekijken. “Ik vond het vooral rustig. De werkelijkheid is echter veelkleuriger. Er is hier voldoende levendigheid. Burgers laten zich goed horen, de politiek heeft oog voor nieuwe ontwikkelingen en de blik is naar buiten gericht.” In Heemstede is op diverse plaatsen nieuwbouw verrezen, zoals het project ‘De Watertoren’ bij de haven en ‘Vogelpark’ bij het station. Zelf woont de burgemeester met plezier in de gemeente. “Waar ik woon is het groen, open en met water in de buurt. Heemstede is een mooie plek. Dichtbij Haarlem en het strand. En vlakbij uitvalswegen.” Het dorp kent een hoog voorzieningenniveau, vindt Heeremans. “Culturele centra als De Luifel, een klein maar volwaardig theater, alsmede een groot sportpark met ook een zwembad dat recent helemaal is vernieuwd. En we hebben een bloeiende middenstand.” Kortom, Heemstede is aantrekkelijk om te wonen, te werken en te recreëren.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

139

Het raadhuis van Heemstede

et raadhuis van Heemstede lijkt ouder dan het in werkelijkheid is. Dat is niet zo verwonderlijk, want de architecten baseerden zich op meerdere bouwstijlen uit het verleden, zoals de Hollandse renaissance en de architectuur voor raadhuizen uit de 18e eeuw. Het raadhuis werd in 1906 gebouwd en in 1907 in gebruik genomen. Het is een Rijksmonument, omdat het representatief is voor de bouw van raadhuizen in het begin van de 20ste eeuw. Maar liefst drie architecten werkten samen bij het ontwerp van het Heemsteedse raadhuis: Jos Cuypers, Jan Stuyt en de lokale architect J.Th.A. Etmans. Cuypers en Stuyt waren in die tijd bekende bouwmeesters. De gevel van het raadhuis van Heemstede moest grootsheid uitstralen en verwijzen naar de buitenplaatsen in de gemeente en de bollencultuur. Het gebouw is opgetrokken uit rode baksteen. Boven de ronde toegangsdeur is een balkon met op de hoeken twee zittende leeuwen met wapenschilden: links het schild van Nederland en rechts dat van de provincie Noord-Holland. Boven de dubbele toegangsdeuren tot het balkon is een kroonlijst met twee naar elkaar krullende versieringen. Daaronder staan de letters S.P.Q.H, een afkorting van Senatus Populusque Heemstediensis.: de senaat en het volk van Heemstede. Boven de krullen staat het wapen van Heemstede met aan weerskanten een griffioen. Links van het raadhuis is een rozentuin, die geometrisch is ontworpen. Daarin staat een beeld van Venus met Cupido. Het raadhuis werd al snel na de oplevering te klein. In 1918 kreeg het aan de rechterkant een aanbouw naar een ontwerp van Cuypers. Die werd in 1949 vergroot, omdat de ruimte alweer te klein was geworden. Begin jaren zeventig was opnieuw behoefte aan uitbreiding. Architectenbureau Duintjer en Istha uit Amsterdam zorgde voor het ontwerp van een nieuwe vleugel, die in 1972 en 1973 werd gebouwd. Deze vleugel werd in de jaren 2006 tot 2008 vervangen door een nieuwe aanbouw, ontworpen door architect Marc a Campo van het bureau ADP architecten. In de nieuwe vleugel hebben de ambtenaren flexplekken. De aanbouw heeft een atrium. Medewerkers van de gemeente kunnen er gebruik maken van de nieuwste technologische snufjes.

140

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

141

Van oude duinen tot forenzendorpen Eindeloos werk voor een historische vereniging

uizenden jaren geleden lagen in het gebied, waar nu Heemstede is te vinden, dicht beboste binnenduinen. Nog altijd is zichtbaar, dat Heemstede en Bennebroek deels op duinen zijn gebouwd. De hele geschiedenis, vanaf de eerste bewoners en de bouw van een kasteel, tot mooie voorbeelden van de wederopbouwarchitectuur uit het recente verleden, levert een eindeloze stroom verhalen op waar de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek zich al sinds 1947 mee bezighoudt. Viermaal per jaar verschijnt voor de ruim 1000 leden en voor verkoop in de boekhandel het tijdschrift HeerlijkHeden over de geschiedenis van Heemstede en Bennebroek. De vereniging heeft een traditie opgebouwd met het in eigen beheer uitgeven van boeken over onder andere de Heemsteedse buitenplaatsen. In 2010 is met groot succes een boek uitgegeven over de historie van de Binnenweg en de Raadhuisstraat, het huidige winkelcentrum van Heemstede en een van de oudste verbindingsstraten. In 2013 is het 100 jaar geleden dat het wandelbos Groenendaal, een voormalige buitenplaats, door de gemeente is aangekocht. Een prima onderwerp voor weer een volgend boek. Verder organiseert de vereniging druk bezochte lezingen, excursies in de regio Zuid-Kennemerland en geeft inhoud aan de jaarlijkse open monumentendagen.

142

Voorstellen om karakteristieke historische panden op gemeentelijke monumentenlijsten te plaatsen zijn in belangrijke mate door de gemeenten Heemstede en Bloemendaal overgenomen. Toch blijft door ingrijpende bebouwing of sloop de dreiging bestaan van verlies van cultuurhistorisch erfgoed. Het behoud van het karakter van Heemstede en Bennebroek is dan ook een belangrijk onderdeel van het werk van de vereniging. De website www.hv-hb.nl bevat onder meer een overzicht (met beschrijving en foto) van alle monumenten in Heemstede en Bennebroek, alsmede digitale versies van oude nummers van het tijdschrift HeerlijkHeden. Dankzij een geavanceerde zoekfunctie kunnen gebruikers snel vinden wat ze zoeken. Ook kunnen via de site vragen aan de vereniging worden gesteld, waar veel gebruik van wordt gemaakt. In het archief wordt een omvangrijke verzameling fotoâ&#x20AC;&#x2122;s, boeken en historische voorwerpen bewaard, soms tentoongesteld tijdens bijeenkomsten en een bron van inspiratie voor artikelen in het tijdschrift. Het lidmaatschap van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek kost u niet meer dan â&#x201A;Ź 18,- per jaar. U krijgt daarvoor viermaal per jaar het tijdschrift HeerlijkHeden (full-colour, A4-formaat, 56 blz.), uitnodigingen voor lezingen en excursies en korting op de boeken van de vereniging. Alle activiteiten van de vereniging zijn te vinden op de site www.hv-hb.nl. Via de site kunt u zich ook opgeven als lid.

Bibliotheek Heemstede, de voormalige Dreefschool Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

143

Geschiedenis van Heemstede

e naam Heemstede komt al voor rond het jaar 1000, maar het is dan nog een onbeduidend gebied. Pas als Haarlem in 1245 stadsrechten krijgt, worden de gebieden buiten de stadswallen interessant. Deze gebieden worden ambachten of ambachtsheerlijkheden genoemd. Een deel hiervan wordt door graaf Floris V beleend aan leenmannen. De eerste Heer van Heemstede -de titel die de leenman krijgt door het betalen van een som geldâ&#x20AC;&#x201C; was Reinier van Holy. Tussen 1284 en 1300 bouwde deze adellijke heer, afkomstig uit Vlaardingen, aan het Spaarne een kasteel op de plaats die we nu nog Het Oude Slot

144

noemen. De Heerlijkheid Heemstede strekte zich uit van even buiten de stadsmuren van Haarlem tot voorbij Bennebroek. Er ontstond een dorpskern rond het huidige Wilhelminaplein, waar in 1345 een stenen kerk, de Mariakapel, werd gebouwd. Onder het bestuur van Filips I (de Goede), hertog van BourgondiĂŤ, werd in 1466 een deel van Heemstede ten westen van de Herenweg afgescheiden als de afzonderlijke heerlijkheid Berkenrode. Gerrit van Berckenrode Jansz. was de eerste ambachtsheer. Pas in 1857 is Berkenrode als zelfstandige gemeente opgeheven en weer bij Heemstede gevoegd.

Adriaan Pauw Van groot belang voor Heemstede was Adriaan Pauw, die de heerlijkheid Heemstede in 1620 kocht. Adriaan Pauw was raadpensionaris van de Staten van Holland (vergelijkbaar met de huidige minister-president) en heeft een belangrijke rol gespeeld bij de Vrede van M端nster in 1648, waarbij een einde kwam aan de Tachtigjarige Oorlog. Op de plek van de Mariakapel, die tijdens het beleg van Haarlem in 1572 door de Spanjaarden was verwoest, liet hij de huidige kerk van Heemstede bouwen. Het middeleeuwse slot werd verbouwd tot een renaissancekasteel. In 1653 overleed Adriaan Pauw en werd de heerlijkheid verdeeld over twee zonen. De daardoor ontstane zelfstandige heerlijkheid Bennebroek is uiteindelijk opgegaan in de gemeente Bloemendaal. Tot ver in de 16de eeuw woonden er in de heerlijkheid Heemstede maar enkele honderden mensen. Dat veranderde rond 1600 door de komst van talrijke blekerijen, die 200 jaar lang veel werk hebben verschaft. De stijgende welvaart in de 17de eeuw bood vooral rijke Amsterdamse families de mogelijkheid buitenplaatsen te bouwen om daar de zomermaanden door te brengen. In Heemstede waren die, door de in 1657 gegraven Leidsevaart en over het Haarlemmermeer, goed bereikbaar. Armoede en groei In de Franse tijd rond 1800 liep de welvaart sterk terug, een deel van de buitenplaatsen werd afgebroken en de blekerijen werden weer boerderijen of bleven in enkele gevallen als wasserij bestaan. Bloembollenteelt was in de 19de eeuw een belangrijke bron van inkomsten. Desondanks leefde het grootste deel van de bevolking, in 1900 toegenomen tot ongeveer 5000 inwoners, onder armoedige omstandigheden. Begin 20ste eeuw was Heemstede, door de gunstige ligging nabij grote steden, de fraaie omgeving en goed openbaar vervoer, in trek bij forenzen en renteniers. Behalve wijken met grote huizen in de karakteristieke jaren dertigstijl, werden er ook wijken gebouwd voor arbeiders en middenstanders. In enkele decennia groeide Heemstede, deels volgens een uitbreidingsplan, dat in 1912 was opgesteld door de bekende architecten Jos Cuypers en Jan Stuyt, tot ruim 20.000 inwoners in 1940. Dit ondanks de daling van het aantal inwoners door de annexatie door Haarlem van het noordelijk deel van Heemstede in 1927. Thans telt Heemstede ongeveer 26.000 inwoners. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

145

Park Meermond: nieuw recreatiegebied op oude vuilnisbelt

ientallen jaren geleden was het een vuilnisbelt. Nu kun je er wandelen in een park met heuvels en kinderen kunnen er ravotten in een duurzaam speelbos. Park Meermond aan de oever van het Spaarne in Heemstede is een nieuw recreatiegebied. “Het park wordt goed gebruikt, maar moet ook een beetje eenzaam blijven. De natuur moet een kans krijgen”, zegt wethouder Pieter van de Stadt van Ruimtelijke Ordening. De wethouder is blij met het nieuwe park. “Het reliëf dat in het landschap is gevormd, de wilde natuur en de speciale voorzieningen voor, bijvoorbeeld, ijsvogels en padden maken Park Meermond tot een mooie en rustige plek.” Van de Stadt komt er regelmatig. “Park Meermond behoort inmiddels tot mijn vaste rondje hardlopen. Vanaf het Spaarne omhoog is het nog een aardig klimmetje voor Heemsteedse begrippen.’’ Het idee voor het park ontstond in 2000. Heemstede zocht een plek waar vrijgekomen grond kon worden verwerkt binnen de gemeentegrenzen. Het oog viel op de voormalige vuilstortplaats aan het Spaarne, die moest worden gesaneerd. Een prima plek om met afgegraven grond de vuilstort af te dekken en een park aan te leggen. De aanleg begon in 2006. Vier jaar later was het park klaar. De gemeente betrok kinderen bij de inrichting van een duurzaam speelbos in het gebied. Speelbos Meermond werd in 2012 opgeleverd. Wethouder Jur Botter van Jeugd en Onderwijs is tevreden met het resultaat. “Het is spannend en uitdagend voor kinderen van verschillende leeftijden.’’ Volgens de wethouder speelden er al kinderen vanaf het moment dat de eerste speeltoestellen er stonden. “Sommige kinderen zijn er dagelijks. Ook de naschoolse opvang en de kinderopvang uit Heemstede komen in het speelbos.’’ Er wordt nog een duurzaamheidspad aangelegd. Dit is een route over wat er groeit in de omgeving en over milieu en duurzaamheid. “Scholen willen daar gebruik van maken. Juist de combinatie van in de natuur spelen en leren is ideaal. Dit hadden wij nog niet in Heemstede. De gemeente heeft er een belangrijke voorziening bij gekregen’’, vindt Botter. “Nu al gaan groepen en gezinnen er heen om te picknicken en te recreëren.”

146

Oudste basisschool van het land staat in Heemstede

n Heemstede staat een bijzondere school. Het is de Voorwegschool, de oudste basisschool van Nederland die nog op dezelfde plaats staat. De kern van deze school stamt al uit 1630. Adriaan Pauw, raadspensionaris van Holland en heer van Heemstede, maakte in die tijd de bouw van de Voorwegschool mogelijk. Rond 1818 was de school zo vervallen, dat de kinderen les kregen op een locatie aan de Achterweg. Omstreeks 1842 werd het schoolgebouw aan de Voorweg vernieuwd. De dorpsschool werd in 1882 verbouwd. Architect van die verbouwing was A. van der Steur, in die tijd een bekende architect in Haarlem en omgeving. In 1924 kreeg de school er een gymnastiekzaal bij. Tot op de dag van vandaag krijgen Heemsteedse kinderen les in de Voorwegschool, een school met een geschiedenis van bijna vier eeuwen. De locatie Heemstede van de Bibliotheek Haarlem en omstreken is ondergebracht in een bijzonder gebouw. Het is de voormalige Dreefschool, gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. De bibliotheek is daar sinds 1986 gehuisvest.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Het gebouw is ontworpen door de Heemsteedse architect Cornelis van Gelder. Hij vond dat het schoolgebouw aan de Dreef een monumentale uitstraling moest krijgen vanwege de omgeving. In 1930 was de school klaar. Bijzonder zijn de decoratieve klokken in de toren die â&#x20AC;&#x2DC;s avonds worden verlicht. Naast de ingang staat een natuurstenen beeldje van de hand van de Heemsteedse beeldhouwer H.A.van den Eijnde. Het stelt een lezend kind voor. Het gebouw is een gemeentelijk monument. Theater De Luifel in Heemstede trekt volle zalen met grote namen uit de Nederlandse theaterwereld. Maar ook nieuw talent is te vinden op het Heemsteedse podium aan de Herenweg. Een intiem theater dat qua cultureel aanbod niet onderdoet voor grotere speelzalen. Cabaretiers als Maarten van Roozendaal, Freek de Jonge, Lenette van Dongen, Peter Heerschop en Dolf Jansen weten de weg naar Heemstede te vinden en trekken publiek uit de hele regio. Naast cabaret biedt De Luifel ook toneel, muziektheater en jeugdvoorstellingen. Het seizoen wordt traditiegetrouw afgesloten met een voorstelling van studenten van de Musicalacademie van Frank Sanders.

147

Vrijheidsbeeld aan de Vrijheidsdreef 148

De witte molen van Groenendaal Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

149

Nieuw GROENENDAAL: uniek en veelzijdig concept in beweging

150

en gezonde geest in een gezond lichaam. Dit eeuwige ideaal wordt al ruim 20 jaar verwezenlijkt bij Nieuw GROENENDAAL in Heemstede. In hun praktijk hebben Hans van der Hulst en Roy Jansen van fysiotherapie en sportschool een unieke en succesvolle combinatie gemaakt. Om het op zijn 21e-eeuws te duiden: one stop shopping for body and mind.

“Lichaam en geest beïnvloeden elkaar. Breek je door een ongeluk je been, raak je zo zes weken uit de roulatie. Werk, boodschappen doen, leuke dingen ondernemen met het gezin, sporten: het is er even niet bij. Dat is ook vaak een aanslag op de mentale gezondheid. Je gaat piekeren, somberen. Met onze geïntegreerde aanpak brengen we balans terug.”

Nieuw GROENENDAAL heeft als missie alle inwoners van de regio ondersteuning te bieden bij een gezonde leefstijl. Zowel op het gebied van algemene fitheid, als preventief en medisch. “Iedereen die bij ons binnenkomt, moet kunnen bewegen. Met of zonder beperking. Ons streven is om ervoor te zorgen, dat we allen fit en gezond de pensioengerechtigde leeftijd bereiken”, aldus Van der Hulst en Jansen.

De bedenkers en oprichters van het instituut aan de Sportparklaan zijn van origine therapeuten. Roy Jansen bedrijfsfysiotherapeut en Hans van der Hulst manueel therapeut. “Ons vak komt voort uit lichamelijke opvoeding. Vertaal dat nou eens met ‘mensen vertellen hoe ze moeten bewegen en hen daarbij hulp en steun bieden’. Dat is de kiem van het veelzijdige concept in beweging dat Nieuw GROENENDAAL heet.”

“Enerzijds het sportschoollid met, bijvoorbeeld, rugklachten, die onder hetzelfde dak kan worden geholpen, nadat een van de fitnessinstructeurs het probleem heeft gesignaleerd. Anderzijds de chronisch zieke, die bij een van onze therapeuten onder behandeling is en in hetzelfde gebouw een programma volgt om aan te sterken. Op de toestellen, in de sauna of het zwembad.” Yoga, massage, Pilates, kruidentherapie, Nieuw GROENENDAAL biedt het allemaal aan. Net als een mindfulness-cursus. “Mindfulness staat voor stilstaan bij wat er op dit moment gebeurt. Hoe vaak zijn we niet bezig met (vervelende) herinneringen of fantasieën over de toekomst? We zijn zo vaak met onze gedachten ergens anders, dat we niet met het ‘echte’ leven bezig zijn. In de cursus proberen we een einde te maken aan die onbewuste patronen en gewoontes. Zodat de focus op het hier en nu ligt. En er rust in het hoofd en dus in het lichaam komt.” Voor veel mensen is het een grote stap om een nieuwe, gezonde(re) leefstijl te beginnen en te onderhouden. “Nieuw GROENENDAAL maakt die stap zo klein mogelijk. Dankzij de hoge kwaliteit van de medewerkers – stuk voor stuk specialisten op hun specifieke onderdeel, onder wie psychologen. En door het complete aanbod op het gebied van fysiotherapie, arbeidsgerelateerde zorg, FysioSport, fitness en beweegprogramma’s.” Zo zijn er multidisciplinaire revalidatieprogramma’s en is er het BigMove GGZ-programma, voor mensen die lichamelijke en geestelijke problemen hebben. Lichamelijke problemen, zoals pijn, overgewicht, suikerziekte, harten vaatziekte of ziekte aan de luchtwegen gaan vaak samen met een depressie of angstklachten. “Dat geeft belemmeringen in het dagelijkse leven. BigMove biedt mogelijkheden waardoor men weer positief in het leven komt te staan.” Tot de clientèle van Nieuw GROENENDAAL behoren particulieren, die op eigen initiatief of advies van, onder anderen, de huisarts de fysiotherapie of sportschool bezoeken. Maar ook bedrijven en instellingen als Zilveren Kruis/Achmea, Connexxion, UWV, gemeente Heemstede, politie en brandweer zijn klant. “Laag opgeleiden maken weinig kans op de arbeidsmarkt, in deze crisistijd al helemaal. Niet zelden bewegen ze ook weinig tot niet en daar komt onze training om de hoek kijken.” Een agent of brandweerman, die geblesseerd is geraakt tijdens zijn werk, moet fysiek en psychisch weer op de been worden geholpen. Buschauffeurs bemerken na enige jaren de gevolgen van (de beroepsbepaalde) inactiviteit. “Acht uur lang achter het stuur, met korte pauzes, onregelmatig en te veel eten. Reken maar dat je dan klachten krijgt.” Van der Hulst, Jansen en hun ploeg staan voor hen klaar. Dag in, dag uit, met enorme bevlogenheid. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

151

Van volks Haarlem-Noord naar de elite van Heemstede

abaretier Erik van Muiswinkel woont een groot deel van zijn leven in de regio Kennemerland. Van het volkse Haarlem-Noord, zoals hij het noemt, keerde hij twaalf jaar geleden terug naar de elite van Heemstede. “Je kunt hier geweldig wonen. Op een steenworp afstand van de stad, het strand en Schiphol.” Als kleuter verhuisde Van Muiswinkel van Weesp naar de Haarlemse wijk Schalkwijk. Hij heeft goede herinneringen aan die tijd. “Het oerstuk van Schalkwijk was al gebouwd. Wij behoorden tot de tweede lichting bewoners. Schalkwijk was een gigantisch bouwterrein waar je heerlijk kon klooien. Ik heb er gespeeld, gevochten en gerolschaatst.” Woedend was Erik, dat het gezin, toen hij acht jaar oud was, ging verhuizen naar de Prins Mauritslaan in het chique Haarlem-Zuid. “Ik vond het fijn in Schalkwijk. In onze nieuwe buurt woonden geen kinderen. Ik heb daar lang moeten wennen.” Erik ging naar de Bosch en Hovenschool in Heemstede. “Voor het eerst in mijn leven maakte ik kennis met de klassenmaatschappij. Ineens kwam ik in de elite terecht. Een heel ander slag. Hoewel mijn ouders zelf in die omgeving waren opgegroeid, waren het gewone mensen. Wij hadden thuis geen boeken en luisterden niet naar klassieke muziek.” Erik voelde zich op school een vreemde eend in de bijt. Op zijn achtste brak het angstzweet hem uit toen de lerares vroeg wie beroemde componisten kon opnoemen. “Ik wist niet eens wat een componist was. Alle andere kinderen wel. Een drama. Ik besefte, dat ik anders was opgevoed. Ben vragen gaan stellen en later boeken gaan kopen. Als je die ontwikkeling niet van huis uit meekrijgt, ga je er harder voor knokken.” Op de lagere school bleek dat Erik talent had om mensen te laten lachen. In de derde klas droeg hij als buigende Chinees een verhaal voor van Annie M.G. Schmidt. Zijn klasgenoten lagen dubbel. “Op dat bijzondere moment besefte ik: ik kan iets wat anderen echt niet kunnen.”

152

In zijn middelbare schooltijd stond Van Muiswinkel regelmatig op het podium. Samen met vier vrienden zat hij in een cabaretgroep bij de Haarlemse cricketclub Rood en Wit. “Dat je zelf iets kon bedenken en op het podium kon uitvoeren, vond ik geweldig.” Op het Eerste Christelijk Lyceum in Haarlem trad hij samen met Justus van Oel op. Met hem en Erik Eygenraam vormde hij later het Amsterdams Studentencabaret. “Onze teksten waren voor die tijd aardig op het randje.” Als Zak en As wonnen de drie in 1985 het Leids Cabaret Festival. Daarna ging het hard met zijn carrière. De cabaretier woonde tijdens en na zijn studie Nederlands tien jaar in Amsterdam. Op het laatst samen met vrouw en dochtertje, midden in de Jordaan. Hij wilde er eigenlijk niet weg. “We moesten wel verhuizen. Het huis werd te klein. Een koopwoning in het centrum van Amsterdam was toen veel te duur voor ons.”

“Dat je zelf iets kon bedenken en op het podium kon uitvoeren, vond ik geweldig.” De familie Van Muiswinkel ging wonen aan de Rijksstraatweg in Haarlem-Noord, waar nog twee kinderen werden geboren. “Een heerlijke, volkse buurt. Alles dichtbij. De supermarkt, het station. Aardige mensen. Ik had het er prima naar mijn zin.” Na elf jaar besloten de cabaretier en zijn vrouw weer te verhuizen. “Op straat spelen was te gevaarlijk voor de kinderen en onze tuin was een postzegel.” Ze vonden een huis in Heemstede. Daar wonen ze nu nog met plezier. “Qua gezelligheid en sociaal leven haalt Heemstede het niet bij Haarlem-Noord. Maar het viel mee. We hebben contact met een paar leuke families op dit rijtje.” Zijn favoriete plek in Heemstede is het witte Molentje en de kinderboerderij in wandelbos Groenendaal. “Een oerbeeld voor iedereen die hier is opgegroeid.”

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

153

Boekhandel Blokker: vernieuwend en toch vertrouwd

ernieuwend en toch vertrouwd: zo is boekhandel Blokker aan de Binnenweg in Heemstede het best te omschrijven. Traditioneel: het handelt om boeken, dus geen kantoorspullen en postzegels. Vooruitstrevend: E-books (tenslotte ook boeken, zij het anders) zijn niet meer weg te denken. Uiteraard is er een webwinkel, waardoor bestelde boeken of thuis bezorgd of in de winkel afgehaald kunnen worden. Boekhandel Blokker is al decennia een begrip. De winkel is sinds 2006 in handen van Willeke van der Meer en Arno Koek. Het duo werkte bij een traditionele boekhandel in hun woonplaats Leiden en zocht naar iets soortgelijks, maar dan ‘eigen’. “Voorwaarde was dat het op reisafstand van Leiden was. Het werd tenslotte Blokker”, vertelt Willeke. “Vrijwel direct bleek dat we de juiste keuze hadden gemaakt”, vult Arno aan. Dat heeft volgens beiden te maken te maken met de plaats. “We hebben in Heemstede een thuisgevoel. Warm, persoonlijk, niet zo anoniem als de grote stad. Kwaliteit in aanbod en service wordt onderkend, op prijs gesteld. Veel en goed contact met de klanten, die onze adviezen waarderen.” Zo is de unieke kast met ‘persoonlijke voorkeur’ van Willeke, Arno en hun acht medewerkers een doorslaand succes. De klant die zoekende is naar een boek voor zichzelf, of om cadeau te geven, kan te rade gaan bij deze selectie, begeleid door recensies op naam. De voorkeursboeken staan ook op de overzichtelijke website www.boekhandelblokker.nl. Die bevat onder meer een webwinkel. “Vandaag een boek besteld, morgen in de winkel, of gratis thuisbezorgd!” Boekhandel Blokker telt liefst zeven kasten met jeugdboeken. “Als we de ruimte hadden, zouden we er nog wel zeven kasten bij willen. Heemstedenaren vinden het gelukkig belangrijk dat hun kinderen (leren) lezen.” Daarmee is gelijk de Collectie Hageveld verklaard. Een boekentop-tien die leerlingen van College Hageveld jaarlijks samenstellen. “Ze bevelen medeleerlingen hun favoriete boek aan. Met docenten jureren wij de recensies; de beste drie worden beloond met een boekenbon.” Vier keer per maand zijn bij Blokker boeken schrijverspresentaties en voorleessessies. ”Omdat ons is gebleken dat ouderen ’s avonds de deur niet meer uit willen, hebben we ook activiteiten op de woensdagochtend gezet. Dan zit het hier vol, met 40 belangstellenden. Geweldig.” De jaarlijkse literaire salon, waarbij zes auteurs in zes Heemsteedse huiskamers voorlezen, is ongekend populair.

154

Voor een tijdloze herinnering Daarnaast voert Sylvia een as sieradenlijn; dit zijn meestal hangers voor aan een ketting of sleutelhangers waar een heel klein beetje as van de overledene in past. Ook deze sieraden zijn er in veel soorten, maten en materialen, zoals roestvast staal of zilver, een hartje, een kubus of een kruisje. Een eigen, zelf ontworpen collectie sieraden en urnen maakt inmiddels ook onderdeel uit van de Urnengroothandel (designed by Love4Design).

emorial Design B.V. is in 2011 gestart met De Urnengroothandel en is opgericht door Sylvia Dekker en gevestigd in het haventje van Heemstede. De Urnengroothandel is niet zo maar een groothandel, maar heeft, qua vorm en materialen, een enorme collectie verschillende urnen, uit binnen- en buitenland. Onderneemster Sylvia Dekker komt uit de metaalbranche; van daaruit startte ze in 2005 met het ontwerpen en produceren van roestvast stalen grafmonumenten, maar omdat er steeds meer vraag kwam naar andersoortige producten is ze gaan uitbreiden. Traditionele begrafenissen maken steeds meer plaats voor crematies en daarbij hoort toch vaak een urn. Natuurlijk vindt verstrooiing nog steeds op grote schaal plaats, maar door nabestaanden wordt toch ook veelvuldig de keuze voor een urn gemaakt. Ook wordt vaak gekozen voor meerdere, kleine urnen, voor de hele familie. Deze krijgen dan vaak een prominent plekje in huis waar de nabestaanden de overledene kunnen gedenken. Soms wordt een urn ook in de tuin geplaatst, waar deze steeds onderdeel gaat uitmaken van de natuur; een urn van lavasteen wordt door begroeiing vanzelf helemaal groen, en gaat zo op in zijn omgeving.

De urnen komen o.a. uit Taiwan, Frankrijk, België, Engeland en Amerika. Ze worden geëxporteerd naar vele landen binnen Europa. De Candle Mate, ook een idee van Sylvia, is een kaarsenautomaat en een serviceproduct voor begraafplaatsen. Bezoekers van de begraafplaats kunnen te allen tijde invulling geven aan hun verdriet door een kaars te kopen voor op het graf. Voor uitvaartondernemers is het prettig dat ze bij de Urnengroothandel een eigen collectie kunnen samenstellen. Ze kunnen dan in de showroom in Heemstede op hun gemak rondkijken en bepalen welke producten ze graag willen voeren. Particulieren kunnen vervolgens bij de uitvaartondernemer terecht voor hun urn of as sieraad. Voor meer informatie, kijk op www.urnengroothandel.nl of op www.memorialdesign.nl

De vorm van urnen is van oudsher vrij traditioneel. Inmiddels is er een veel groter aanbod dan alleen deze vorm. Dat kan variëren van een hartje of een ster tot een Boeddha of een wat vrijere, artistieke vorm; van een keramieken bolletje tot een glasgeblazen urn en van een ecologisch, biologisch afbreekbare urn tot kandelaartjes en houten urnen uit Gambia. De keuze van materiaal is inmiddels ook fors uitgebreid; er is bij de Urnengroothandel te kiezen tussen rvs, messing, natuursteen, glas, hout maar ook weerbestendig polyresin. Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

155

156

Hageveld Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

157

Burgemeester Bloemendaal 158

Onwaarschijnlijk bevoorrecht

e belangrijkste gemene deler van de inwoners van de gemeente Bloemendaal? Burgemeester Ruud Nederveen hoeft over het antwoord niet na te denken: “Wij voelen ons allemaal onwaarschijnlijk bevoorrecht. Het is ongelofelijk mooi wonen in elk van de vijf kernen: Bloemendaal, Aerdenhout, Overveen, Vogelenzang en Bennebroek. Kijk om je heen en constateer de ondichtheid van de bebouwing. Zo groen en rustig, dat velen uit de noordelijke Randstad hier komen om te fietsen, te wandelen en te recreëren. We hebben hier een strand dat tot ’s werelds beste behoort. Een ’strak en hip’ strand ook, dat met zijn zomerse dancefeesten dé uitgaansgelegenheid vormt voor twintigers en dertigers uit het hele land. En dan liggen Amsterdam, Haarlem , Schiphol en al hun moderne, maar noodzakelijke faciliteiten ook nog eens in de onmiddellijke nabijheid.” Er is nog meer, dat de ruim 22.000 Bloemendalers verbindt, voegt Nederveen er direct aan toe: “Dat bijna iedereen zijn geld buiten de gemeente verdient. We zijn van oudsher een forensengemeente, sinds in de zeventiende eeuw bemiddelde Amsterdammers hun buitenplaatsen bouwden achter de strandwallen.” Die strandwallen zijn trouwens een publiekstrekker. Dat komt onder meer doordat de complexen van drie van de vier hockeyclubs die de gemeente rijk is - HC Bloemendaal, HBS en Rood-Wit - er liggen. Er is, in de ogen van de clubs, slechts één nadeel: ruimte voor uitbreiding van de kunstgrasvelden lijkt er niet te zijn. “We wegen alle belangen en mogelijkheden zorgvuldig af, waarbij voorop staat dat we de kwetsbare natuur in dit gebied niet verder mogen aantasten.”

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

159

Orangerie Elswout, dé plek voor trouwen, zakelijke en privé evenementen

wakende eenden, een kronkelend bospad en dan opeens… staat daar de Orangerie Elswout. Hans Baar en zijn echtgenote Hilde zijn al ruim 12 jaar de beheerders van dit stukje paradijs in de randstad. Zij hebben van de Orangerie een toplocatie gemaakt, bestemd voor de mooiste evenementen. “De locatie is natuurlijk uniek”, vertelt Hans, “want waar in Nederland vind je nu zoveel elementen bij elkaar die nodig zijn voor een Topevenement? De Orangerie ligt niet “aan de rand van”, maar ‘midden in’ de natuur; de zalen zijn licht en groot, zodat alle gasten bij elkaar kunnen zijn. De ‘look & feel’ is warm en stijlvol, dus volop charme

160

gegarandeerd en de opdrachtgever voor een evenement krijgt de Orangerie geheel privé op zijn of haar feestdag. Het meest unieke is dat de locatie voor elk evenement op persoonlijke wens wordt ingericht. Orangerie Elswout en bruidspaar of jubilaris worden zo één.” Hans heeft gelijk. Orangerie Elswout moet je beleven. En vanuit de Orangerie is het goed wegdromen naar het landgoed er omheen. Landgoed Elswout is namelijk een van de mooiste voorbeelden in ons land van een landgoedpark volgens de Engelse landschapsstijl. Kronkelende beekjes, romantische bruggetjes, diepe vijvers.

Veel weelderig groen en verrassende doorkijkjes. Een oase van rust in de nu zo drukke randstad. Ooit waren hier Napoleon en keizerin Sissi te gast. “Lang geleden, rond 1870, gaf de weduwe van landgoedeigenaar Willem Borski opdracht voor de bouw van de grootste oranjerie van Nederland”, vervolgt Hans. “De grootste? Ja, in die tijd was een oranjerie namelijk een statussymbool en stond gelijk aan rijkdom. Veel landgoedeigenaren in de omgeving lieten daarom een oranjerie bouwen, maar de meesten hadden slechts een kleine afmeting. Weduwe Borski was de rijkste inwoonster van Nederland en dat wilde zij laten zien!” In die tijd was een oranjerie een plek om planten voor het landgoed te kweken en te laten overwinteren. En zelfs nu nog vind je er sinaasappelboompjes.. “Uiteraard kunnen wij alles aanpassen aan het feest of bijeenkomst, vertelt Hilde ons terugbrengend in de tegenwoordige tijd. “We kunnen de zalen op diverse manieren inrichten en ook in verschillende stijlen. Van stijlvol en klassiek, tot trendy en hip! Wij creëren de sfeer die men wil; het is een historisch gebouw, met veel licht en midden in de natuur. Hier is buiten binnen en omgekeerd. Wij verplaatsen ons graag in de persoon van de opdrachtgever en opeens weten wij hoe de stijl moet worden. Wij weten hoe de perfecte huwelijksdag er uit moet zien. Wij weten wat er allemaal komt kijken bij een zakelijke bijeenkomst. En het kán hier ook. De Orangerie leent zich nagenoeg voor elke bijeenkomst. Wij kennen het recept en stoppen er de juiste ingrediënten in. Dan het geheel even rustig laten garen, met als eindresultaat een fantastisch evenement.” Nu we het toch over recepten hebben…. Niet alleen de ligging, maar ook de service en hoogstaande culinaire verzorging staan garant voor een fantastisch verblijf. De keukenbrigade bestaat uit een aantal koks van het hoogste niveau, die werken met een heel eigen expertise. “Op elk moment van de dag is het hier culinair genieten”, vertelt Hans verder. “Onze chef-kok Norman Pondman verdiept zich graag in de pure keuken en bereidt de heerlijkste gerechten. Natuurlijk ook met ingrediënten uit de eigen kruidentuin. Live cooking tijdens feest of receptie in de zaal? Lang tafelen, zoals de Italiaanse wijnboer dat ook doet? Eten is beleven,” verzucht Hans. Na een fantastisch diner nog even dansen? “Ja, dat gebeurt hier meerdere keren per week”, besluit Hilde. “Wij storen niemand, dus ‘het dak kan er af’. Veel bekende artiesten hebben hier al opgetreden, voor bekend en onbekend Nederland.” Hans wijst nog even op de website: www.orangerie-elswout.nl. De mooiste sfeerfoto’s en romantische plaatjes staan daar natuurlijk op. “Maar, zegt Hilde, “beter is nog om gewoon langs te komen, dan weet je meteen genoeg.” Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

161

Een tochtje langs de hockeyvelden

aar een â&#x20AC;&#x2122;kleine gemeente â&#x20AC;&#x2DC; (22.000 inwoners) groot in kan zijn: Bloemendaal telt liefst vier hockeyclubs. Natuurlijk de landelijk bekende HC Bloemendaal, maar ook Houdt Braef Standt (HBS ) uit dezelfde woonkern, Rood-Wit uit Aerdenhout en MHC Bennebroek, afkomstig uit Bennebroek. Een tochtje langs de velden van het kwartet is tegelijk een prachtig uitje door bos en duin.

Natuurlijk begint onze trip aan de Aelbertsbergweg in Bloemendaal, waar Hockey Club Bloemendaal domicilie houdt. Een club met een traditie die teruggaat tot 1895, als de Haarlemsche Hockey & Bandy Club wordt opgericht. In 1915 fuseert die met de Bloemendaalse Hockeyclub Bloemendaal (BMHC) en de Haarlemsche Hockey Vereniging De Musschen (beide uit 1907). In 1935 sluit Bloemendaal zich aan.

162

De Bloemendaalsche Dames Hockey Club doet dat in 1973 en dan krijgt de club krijgt zijn huidige naam. Zowel de fusiepartners als de huidige club hebben talloze kampioenschappen achter hun naam staan. Heren 1 vecht altijd mee in de top (Hoofdklasse en Euro Hockey League) en bracht legendarische spelers als Floris Jan Bovelander, Teun de Nooijer en Ronald Brouwer voort. De hoofdklasser heeft zijn eigen fanclub: de Bloemigans, die bij belangrijke wedstrijden oranje fakkels ontsteken en hun helden toejuichen.

De club staat zich er op voor, dat zij top- en familiehockey met elkaar verbindt. Dat uit zich bijvoorbeeld door de â&#x20AC;&#x2DC;supercoachâ&#x20AC;&#x2122;. Elke zaterdag coachen spelers van Heren 1 en Dames 1 een jeugdelftal, dat hen is toegewezen. De supercoach bespreekt de tactiek, geeft tips en doet de warming up. Hij of zij staat langs de lijn tijdens de wedstrijd. Dit heeft een enorm effect, ook op de tegenstander.

Van de 1600 Bloemendaal-leden spelen er 900 bij de jeugd. Maar liefst 75 procent van de jongste jeugd, verwijzend naar het verleden Musjes geheten, komt uit de gemeente Bloemendaal zelf. Een kweekvijver vol

talent: in 2011 stroomden vier A1-junioren door naar Heren I, drie jongens en twee meisjes van Bloemendaal spelen in de nationale B-teams (15, 16 jaar). De aanwas zou nog groter kunnen zijn. Maar het complex is te klein, vier kunstgrasvelden en drie grasvelden, om onbeperkt nieuwe leden toe te laten. Aan de Bergweg aan de voet van de Bloemendaalse duinen -400 meter verderop- ligt het prachtige complex Bleek en Berg van Houdt Braef Standt (HBS). De ruim 1400 leden van nu staan in schril contrast tot de tien (!) leerlingen van de toenmalige HBS in Haarlem, die een hockeyclubje oprichtten. Hun eerste wedstrijd speelden ze dus met een incompleet team, nota bene tegen Bloemendaal. De letters van hun school gebruikten zij voor hun clubnaam. HBS heeft drie kunstgrasvelden, twee grasvelden en net als Bloemendaal een zeer sfeervol clubhuis. HBS was in de jaren zeventig een van de grote voorvechters van zaalhockey en recent van trimhockey. Kenmerkend voor de club is de aandacht voor jeugdhockey. Bij de ABC-jeugd kan HBS zich inmiddels meten met de top in Noord-Holland. We zijn inmiddels beland aan de Zwaluwenweg in Aerdenhout. Daar huist AMHC Rood-Wit, de op vier na oudste hockeyclub van Nederland, opgericht in 1899. Van oorsprong was Rood-Wit een damesclub, die in 1939 voor het eerst het landskampioenschap behaalde. Midden jaren vijftig werden de eerste mannen toegelaten tot de club. Rood-Wit bezit een van de mooiste sportcomplexen van Nederland, met een prachtig nieuw clubhuis en ruim 1400 leden. De jongste leden zijn de zesjarige Tumtummetjes, die elke zondag hun eigen sportieve en leerzame hockeyfeestje beleven. De Aerdenhoutse vereniging streeft ernaar elk jaar een of twee spelers uit de eigen jeugdafdeling te laten doorstromen naar de hoogste teams. Laatste halte is de Jacob van Heemskerklaan in Bennebroek, waar MHCB de dienst uitmaakt. De Mixed Hockey Club Bennebroek is opgericht in 1965. Aanvankelijk werd er gespeeld op een veldje bij de kerk met de pauw (in plaats van een haan) op de torenspits, in het centrum van het dorp. Aan deze pauw dankt de club haar embleem. De aanwas van jeugd uit het dorp zelf, maar ook uit bijvoorbeeld Hillegom en Vogelenzang is groot. Steeds vaker moet het grasveld worden benut, omdat de twee kunstgrasvelden bezet zijn.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

163

Van pleintjesvoetballer tot topsporter

et Nederlands hockeyelftal sleepte een gouden medaille weg bij de Olympische Spelen 1996 in Atlanta. Het edelmetaal was niet alleen het begin van de enorme opmars van de hockeysport in ons land. Het was ook de laatste wedstrijd van Bloemendaal-speler Floris Jan Bovelander en de opmaat naar een van de bekendste hockeyorganisatiebureaus: Bovelander & Bovelander. Dat de op 19 januari 1966 in Haarlem geboren Floris Jan het zover schopte in het hockey, is niet verbazingwekkend. Vader Bovelander trainde en coachte de Heren 1 en moeder Bovelander zat in het bestuur van HC Bloemendaal, de club waar Floris Jan vanaf zijn achtste zelf ook ging spelen. “Toch heb ik zelf nooit het idee gehad dat ik voorbestemd was voor topsport. Ik was een pleintjesvoetballer, rolschaatste, tenniste, omdat ik heel snel verslaafd ben aan ‘het spelletje’. Ik kon en kan eindeloos op iets oefenen om mijn techniek te verbeteren, doorliep alle hockeyselecties tot en met Jong Oranje en ik vond het gewoon leuk om het allemaal mee te maken.” “Ik kan me wel herinneren dat mijn broer Jeroen en ik soms meegingen naar en met het eerste, maar volgens

164

mij stonden we vooral met stick en bal te rommelen rond het clubgebouw. Ik stond niet met mijn neus altijd vooraan om erbij te horen. De drive om bij de besten te horen kwam, voor een topsporter, vrij laat. Zo rond mijn 22e of 23e.” Hij had zijn debuut in Oranje er op dat moment al lang op zitten, want in 1985 speelde de strafcornerspecialist zijn eerste wedstrijd voor de Nederlandse hockeyploeg. Tot die onvergetelijke spelen in 1996 zouden er nog 240 interlands volgen. Daarin liet ‘Boem Boem Bovelander’, ook wel bekend als ‘het kanon met het engelengezicht’, of Flop(pie), liefst 215 doelpunten aantekenen. Floris Jan speelt nog bij de veteranen van ‘zijn’ cluppie Bloemendaal. En Jeroen en hij leiden in Haarlem een hockeyorganisatiebureau. Bovelander & Bovelander geeft bijvoorbeeld hockeyclinics en –kampen, exploiteert sporthal Tetterode in Overveen en is de bedenker van Beach Hockey. Door het mulle zand is strandhockey extreem vermoeiend, dus moeten de spelers zeer creatief en technisch en tactisch zeer vaardig zijn met de speciale sticks en een grote bal.

Bloemendaal aan Zee Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

165

Uitgestrekt tussen Noordzee en Haarlem

ngeklemd tussen de Noordzee, Haarlem en Heemstede ligt de gemeente Bloemendaal, die bestaat uit de dorpen Bloemendaal, Overveen, Aerdenhout, Bennebroek en Vogelenzang. Mogen de villaâ&#x20AC;&#x2122;s, de duinen, het strand en de hockeyclub van deze Noord-Hollandse gemeente als algemeen bekend worden verondersteld, anders is het met de uitgestrektheid ervan. Want Bloemendaal is 4521 hectaren groot. Van de noordelijke naar de zuidelijke gemeentegrens is het veertien kilometer. De gemeente heeft ongeveer 22.000 inwoners. Ze is zo dun bevolkt, omdat een groot gedeelte van de oppervlakte uit ongerepte duinen bestaat.

Bloemendaal is ontstaan uit de heerlijkheden Tetterode, Aelbertsberg en Vogelenzang. Tetterode is nu Overveen, Aelbertsberg is Bloemendaal, de naam Vogelenzang is onveranderd. De Graaf van Holland had de drie heerlijkheden uitgeleend aan familie, de heren van Brederode. Hun kasteel, gelegen in de gemeente Velsen, zou omstreeks 1200 zijn gebouwd. Het huis Aelbertsberg, gelegen nabij het meertje van Caprera, werd waarschijnlijk gesticht in de twaalfde eeuw door de Hollandse graaf Floris II. In de zestiende eeuw, noemde men het â&#x20AC;&#x2DC;t Huys te Blommendael (Bloemendaal),

De strandopgang bij Pernassia 166

naar de familie Van Bloemendaal, die in Aelbertsberg woonde. De naam Bloemendaal wordt in die tijd voor het eerst gebruikt. De naam Tetterode of Tetrode dateert waarschijnlijk uit de dertiende eeuw. Deze leengrond moet gelegen hebben ten zuidwesten van de huidige kom van Overveen. Als wapen voerde het geslacht Tetrode een schild van sabel (zwart) met drie zilveren plompenbladeren, waaraan het huidige gemeentewapen van Bloemendaal is ontleend. Overveen duikt in oude documenten voor het eerst in de vijftiende eeuw op. Het was de plaats, gelegen over het veengebied tussen de strook duinzand, waarop Haarlem lag, en de duinstreek. De naam Aerdenhout komt vanaf de zestiende eeuw voor en is een verbastering van ‘anderen hout’, om het te onderscheiden van de Haarlemmer Hout. Dit gebied behoorde ook tot de jachtterreinen van de Brederodes. Floris V stichtte ‘t Huys te Vogelesang als jachthuis, waar hij met zijn heren en ridders verbleef als ze gingen jagen. Vogelenzang was vroeger een gedeelte van Den Hout, het grote bos dat zich tussen Alkmaar en Sassenheim uitstrekte.

Buitenplaats Leyduin

Protestantse emigranten uit Vlaanderen en Brabant richtten linnen-, garen- en kleerblekerijen op. Eind zestiende eeuw waren er ongeveer 40. Tweehonderd jaar later waren ze bijna verdwenen. De gronden werden veranderd in weiden of tuinderijen of werden tot buitenplaats verbouwd. Rond Overveen vestigden zich bollenkwekers. Overveen was het belangrijkste centrum voor teelt en handel. Ter vergelijking: in 1886 bedroeg de oppervlakte van de bloembollenvelden in Bloemendaal 145 hectaren, in Hillegom was dit maar 81 hectaren. De gemeente Bloemendaal is bekend om haar vele buitenplaatsen en landgoederen, zoals Vogelenzang, Woestduin, Vinkenduin, Leyduin, Boekenrode, Elswout, Saxenburg, Hartenlust, Zomerzorg en Duin en Daal. De gronden zijn als landschapspark te bezoeken (Huis te Vogelenzang, Leyduin, Vinkenduin, Woestduin, Elswout). De grote villa’s werden in de vorige eeuw gebouwd. Bloemendaal ontwikkelde zich vanaf 1880 tot een forensenplaats, onder meer door de aanleg van treinen tramverbindingen. Er werden nieuwe villawijken gebouwd: Bloemendaalse Park, Aerdenhout, Duinlustpark, Duin en Daal, Kweekduin en omgeving Julianalaan.

Het kerkje in Bennebroek

De villabouw bedreigde het natuurschoon, al werd getracht dat zoveel mogelijk te behouden. Zo werden buitenplaatsen verkaveld en bebouwd: Groot Bentveld, Naaldenveld, Hartenlust en Wildhoef. Winkels en werkplaatsen werden geweerd. Pas in 1917 werden kleine woningen gebouwd voor ‘de smalle beurs’: Ramplaan-

Tot 1 januari 2009 was de gemeente Bennebroek zelfstandig. Daarna fuseerde ze met de gemeente Bloemendaal. Bennebroek is het zuidelijkste dorp van de provincie Noord-Holland. Kenmerkend voor Bennebroek is de centrale ligging tussen strand, bossen en duingebied: een groene gemeenschap met woonwijken vol plantsoenen.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

kwartier (nu gemeente Haarlem), Veldlaan (Aerdenhout), Bloemendaal-Noord (noordhoek Schapenduinen), Sterrebosch, Kinheimpark (Bloemendaal) en Oranjekwartier (Overveen).

167

Robert Verrijks kijk op de Tweede Wereldoorlog

reinreizigers die in- of uitstappen op station Haarlem, hebben hem ongetwijfeld gezien: de plaquette die herinnert aan de ongeveer 1300 mannen uit deze contreien die waren opgepakt bij de Sinterklaasrazzia in 1944. Nieuwsgierig geworden naar een vreselijk incident, met zo’n lieflijke naam? Dan is het hoogste tijd de websites van Robert Verrijk over Bloemendaal in de Tweede Wereldoorlog te bezoeken.

Verrijk is trouwens de eerste die alle eer voor publicatie over de Sinterklaasrazzia legt bij oud-journalist en specialist Oost-Europa, Dick Verkijk. Die schreef het boek ‘De Sinterklaas Razzia van 1944’ (uitgeverij Aspekt). De Duitsers, op zoek naar dwangarbeiders in Kennemerland, wisten dat veel mannelijke onderduikers Sinterklaasavond met hun gezinnen niet aan hun neus voorbij zouden laten gaan.

Verrijk is de uitgelezen persoon om alles over die donkere jaren te weten te komen. Hij heeft thuis een enorme verzameling, vaak uniek materiaal, waaronder originele documenten over de verschrikkingen van de Duitse bezetting. Het laat zich raden dat we een uitnodiging om langs te komen met beide handen aangrijpen. Om met stijgende verbazing te luisteren naar de sympathieke, gepensioneerde docent serveerkunde.

Drama De ochtend na Pakjesavond 1944 werd een drama. Die zesde december werden bijna 1300 mannen, geboren tussen 1905 en 1928 opgepakt. De slachtoffers uit Haarlem, Heemstede en Bloemendaal, inclusief Santpoort, werden per trein overgebracht naar de, net over de grens gelegen, concentratiekampen Bienen, Praets en Rees, ook wel Arbeitslager Groin (naar de buurtschap) genoemd. Verkijk beschrijft hoe de mannen (onder wie zijn vader) onder een hard regime verdedigingswerken bij de Rijn aanleggen. Zeker 81 van hen kostte dit het leven. Het illegale verzet in Haarlem en Achterhoek hield in februari 1945 een bevrijdingsactie, die velen het leven redde. Kamp Rees is een van de drie onderwerpen, waarvoor Robert Verrijk een aparte website heeft opgebouwd: www.rees.bloemendaal.nl. De andere twee zijn: www.1940-1945.bloemendaal.nl en www.1940-1945-bennebroek.nl. Voor degenen die op zoek zijn naar nóg meer informatie, heeft hij inmiddels www.oorlogsarchief.bloemendaal.nl opgezet. De bouwer laat geen detail onbesproken en doet dat bovendien met veel enthousiasme. Trap Waar komt die gedrevenheid vandaan? “Mijn interesse in WO II heeft te maken met de omstandigheden waaronder ik werd geboren en een voorval in mijn vroegste jeugd. Mijn ouders zijn in 1942 verhuisd van Amsterdam naar Enschede, omdat het voor jonge mensen, en vooral mannen in Twente veiliger was. Tijdens de zwangerschap van mijn moeder vond het geallieerde vergissingsbombardement plaats op Nijmegen en Enschede. Mijn moeder wilde de schuilkelder niet in. Ze bleef thuis onder de trap zitten, tot het bombardement was afgelopen. Later hoorde ze, dat de schuilkelder was geraakt en er veel doden en gewonden te betreuren waren. Moeder en ongeboren kind bleven gespaard. Bij een nieuw bombardement korte tijd later, ik was een baby die, met gasmasker op, in een reiswieg lag, koos mijn moeder voor

168

zichzelf en mij dezelfde schuilplaats en werd er weer een schuilkelder geraakt.” Ook (droevige) gebeurtenissen in de familie en de gesprekken daarover wekten Verrijks interesse op. “Vergeet niet dat Bloemendaal een belangrijk communicatiecentrum voor de Duitsers was. De grote villa’s en landhuizen zaten vol apparatuur van Grüne Polizei, Luftwaffe, Wehrmacht en Organisation Todt. Waren de geallieerden daarvan op de hoogte geweest, dan was Bloemendaal van de kaart geveegd.” Hij kocht langspeelplaten met toespraken van Hitler en Churchill, liet geen minuut van de beroemde tv-serie ‘De Bezetting’ schieten en schafte tientallen video’s en dvd’s aan. “Vanaf 1990 heb ik vijf jaar lang voor de lokale Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

omroep Antenne Bloemendaal een radioprogramma over de oorlog gepresenteerd onder de titel ‘Met een grimlach’. Op 4 mei was er een rechtstreekse uitzending vanuit Overveen.” In 2005 regelde hij een grote tentoonstelling in hetzelfde dorp over Bloemendaal 1940-1945. Meer succesvolle exposities volgden. Sinds 2007 is Verrijk betrokken bij het gemeentelijk schoolproject ‘Adopteer een monument’ en vanaf 2011 bij het Veteranencafé Bloemendaal. “In april 2015 wil ik zorgen voor een grote tentoonstelling over 70 jaar bevrijding/75 jaar geleden begin oorlog in alle kernen van Bloemendaal.” Om er zeker van te zijn dat na zijn overlijden het materiaal bewaard blijft, heeft hij in juli 2012 de Stichting Oorlogshistorie Bloemendaal opgericht. 169

Groei en bloei in Vogelenzang

loemen staan voor lente, groei en bloei. Maar of de 32 bloemmozaïeken, die in 2012 ter ere van het 150-jarig bestaan van de Onze Lieve Vrouwe Tenhemelopneming- kerk in Vogelenzang te bewonderen waren, een nieuwe bloeiperiode van het rooms-katholicisme inluidden, is sterk de vraag. Jeanne Prins-Brand, al 40 jaar betrokken bij het wel en wee van het imposante, in 1861 gebouwde neogotische godshuis, vreest met grote vreze: “Ik denk dat de parochie geen lang leven meer is beschoren. Het dorp vergrijst. De zondagsmis wordt, net als overal in het land, steeds minder bezocht.”

Sombere, nee, realistische geluiden, die overigens snel verstommen als de viering van het 150-jarig bestaan (van september 2011 tot juni 2012) ter sprake komt. Afgaande op het enthousiasme van de dorpelingen zal ook bij 175 en wie weet zelfs 200 jaar Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming worden stil gestaan. Neem de kerstmarkt, die zich eind 2011 vooral op het plein voor de kerk afspeelde. Het was de eerste keer dat zoiets in het dorp plaatsvond, en vooraf was er enige reserve. Maar de markt was ondanks de overvloedige regenval een doorslaand succes: een druk bezochte ontmoetingsplek voor huidige en vroegere bewoners. De aanmeldingen voor kramen voor de tweede editie stroomden in het voorjaar (!) van 2012 al binnen. Nóg een traditie lijkt geboren uit de feestelijkheden rond de jarige kerk: de mozaïeken van hyacintknoppen die op 14 en 15 april 2012 duizenden nieuwsgierigen trokken. Op 32 plaatsen van de noordkant van Vogelenzang naar de zuidkant hadden 60 inwoners met hulp van lokale bedrijven en verenigingen hun fantasie de vrije loop gelaten. Opgespelde bloemetjes in talloze kleuren brachten ‘De witte motor’, ‘De ruimtevaart’, ‘De gevlogen haan’, ‘Mondriaan’ en ‘Smurf’ tot leven. Plaatselijk kunstschilder Frank Stolk zei het met tulpenkoppen op het bollenveld van kwekerij Van Haaster. Cora van Haaster van dat bedrijf, dat via collega-bollenboeren in De Zilk zorgde voor de hyacinten, heeft volgens Jeanne Prins-Brand toegezegd ook in 2013 de mozaïeken te zullen organiseren. Groei en bloei in Vogelenzang: is het dan toch mogelijk? 170

Zwemmer in nood kan rekenen op Reddingsbrigade

wemmer in nood. Kind vermist. Surfer gewond: ze kunnen stuk voor stuk rekenen op de Vrijwillige Bloemendaalse Reddingsbrigade. Van begin mei tot eind september bewaakt de groep van ongeveer 75 goed getrainde lifeguards ‘zijn’ zeven kilometer strand tussen Zandvoort en IJmuiden. Tot drie mijl uit de kust is de brigade verantwoordelijk voor watersporters, zwemmers en zonaanbidders. De lifeguards varen uit met boten om te voorkomen dat zwemmers te ver de zee ingaan, en ze patrouilleren: lopend en met auto’s. Een gewonde of zieke strandganger of een van de verdrinkingsdood geredde zwemmer wordt zo snel mogelijk opgepikt met de strandambulance en in de EHBO-kamer van hoofdpost De Kentering in Bloemendaal aan Zee verzorgd tot de ziekenwagen er is. In De Kentering zit de meldkamer waar alle berichten binnenkomen van bijvoorbeeld politie en ambulancedienst. Ook zijn er douches, kleedkamers en reddingslijnen, -pakken en zwemvesten. Ernaast, bovenop het duin, ligt het botenhuis. Als het ‘s zomers mooi weer is en erg druk, kan het langer duren voordat iemand geholpen kan worden. Daarom wordt op zo’n moment de hulppost op familiestrand Parnassia geopend. Die wordt dan bemand door een kleine vaste ploeg.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Buiten het strandseizoen om zitten de Bloemendaalse vrijwilligers niet stil. Begin oktober begint altijd het binnenwaterseizoen. Elke zondag worden er zwemlessen gegeven in reddend zwemmen, in zwembad De Planeet in Haarlem. Een groot deel van de jongelui traint hier voor zijn zwembrevet. Verder wordt er aandacht besteed aan de verbetering van de zwemtechniek. Ook krijgt de jeugd les in EHBO. Kinderen vanaf dertien jaar met zwemdiploma A en B kunnen lid worden. Elf- en twaalfjarigen hoeven echter niet te treuren, want voor hen is er de Jeugd Reddingsbrigade. Op zondagmiddagen van eind juni tot begin september krijgen ze een cursus strandwacht en mogen ze varen met een van de snelle boten. Ook leren ze zelf varen op de beginnersboot en mogen ze op patrouille mee in een van de stoere 4WD’s. De reddingsbrigade is het hele jaar door dag en nacht bereikbaar en wordt ingezet als er sprake is van het uitvoeren van het rampenplan van de gemeente Bloemendaal. Mocht er een grote ramp plaatsvinden dan worden er zoveel mogelijk leden opgetrommeld voor onder meer evacuatie, distributie van voedsel en dekens.

171

Natuurlijk naar het nationaal park

andelen, fietsen, paardrijden en zwemmen. Het zijn enkele van de activiteiten die zijn te ondernemen in Nationaal Park ZuidKennemerland. Excursies door het duinen bosgebied en de prachtige landgoederen trekken jaarlijks duizenden belangstellenden. Zuid-Kennemerland, in 1995 officieel ingesteld, is een van de twintig nationale parken in Nederland. Net als de andere negentien maakt Zuid-Kennemerland deel uit van de ecologische hoofdstructuur, een netwerk van samenhangende natuurgebieden. Door het beheer van deze parken kan mooie natuur behouden blijven en zich ontwikkelen. Het zijn prachtige plekken voor voorlichting en educatie en voor natuurgerichte recreatie. Bovendien vindt er onderzoek plaats. Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland maakt ook deel uit van het Natura 2000-gebied. Dat wil zeggen, dat de Europese vogel- en habitatrichtlijnen gelden. Schiphol is er niet blij mee, maar er zitten steeds meer ganzen in de duinen. Ook de eenden doen het goed.

De toegangspoort van landgoed Elswout

Naast behoud en bescherming van flora en fauna wordt er in het park ook behoedzaam met de plaatselijke geschiedenis omgesprongen: in het gebied zijn diverse, eeuwenoude landgoederen, zoals Caprera, Elswout en Koningshof. De Tweede Wereldoorlog heeft eveneens haar sporen achtergelaten. De vele bunkers, verspreid in het park, en de Eerebegraafplaats zijn het bewijs hiervan. De meeste onderdelen van het park zijn, tussen zonsopgang en zonsondergang, vrij toegankelijk op wegen en paden. Ruiters zijn welkom. De ruiterpaden zijn gemarkeerd met een bordje met een hoefijzer of ruitertje. Er kan gestart worden vanaf de ingangen Duin en Kruidberg, Bleek en Berg, Koevlak, Parnassia, Kraantje Lek, Zanderij (Middenduin), Duinpieperpad en Blinkertweg. Bij de parkeerplaatsen Bergweg, Koevlak en Parnassia is genoeg ruimte voor trailers en vrachtwagens. Andere parkeerplaatsen zijn te klein. Rondritten met paard en wagen behoren ook tot de mogelijkheden. Voor meer informatie over activiteiten en excursies voor particulieren, groepen, onderwijs en bedrijfsleven is er bezoekerscentrum De Zandwaaier. Dat ligt midden in het park, aan de Zeeweg in Overveen (richting Bloemendaal aan Zee). Het centrum is het hele jaar door van dinsdag tot en met zondag geopend. Het DuincafĂŠ naast het centrum is op woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 10.00 tot 17.00 uur geopend. Tijdens schoolvakanties ook op dinsdag.

Bezoekerscentrum De Zandwaaier 172

Herfstkleuren in de bossen van Bloemendaal Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

173

Burgemeester Zandvoort 174

In Zandvoort gaat geen zee te hoog

astvrij, ondernemend en bruisend, dat is Zandvoort. Echt een dorp, in de goede zin van het woord. De mensen kennen elkaar en groeten elkaar. Er heerst saamhorigheid en dat betekent, dat je hier iets tot stand kunt brengen. Wat dat betreft gaat er in Zandvoort geen zee te hoog. We hebben een circuit! Dat maakt ons dorp uniek en mede daarom is het mooi om hier burgemeester te zijn. Natuurlijk komt er tegenwind, met diezelfde passie en drive. Veranderingen zijn lastig door te voeren, maar soms kun je niet anders. Traditie, historie en cultuur worden hier gekoesterd. We hebben 16.600 inwoners en in de zomer 4 miljoen gasten. De gemeente heeft vele parels. Ik noem er een aantal: het strand en het circuit. Maar ook de Kennemer- en Waterleidingduinen, de mooiste golfbaan van Europa en het MS Centrum Nieuw Unicum. We hebben een dorpsomroeper, er is een Circuit Run, een maand lang een ijsbaan en heel veel andere evenementen, die vooral worden gedragen door vrijwilligers. Inwoners die daar ontzettend veel tijd en energie in steken. Tot slot bieden wij onze (jongste) inwoners een rijk palet aan sporten cultuurvoorzieningen. Het is mooi wanneer je dat allemaal in je gemeente mag faciliteren. En gelukkig zijn we onderdeel van een hele mooie regio! Stuk voor stuk individuele gemeenten die elkaar versterken. En dat komt allemaal samen in dit mooie boek. Een prachtig initiatief. Niek Meijer burgemeester Zandvoort

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

175

De ene projectontwikkelaar is de andere niet

escheiden als hij is, zal Henk Bluijs het etiket uniek niet achter zijn naam plakken. Maar uitzonderlijk mag je de vindingrijke Zandvoorter wel noemen. De man achter bouwkundig projectmanagementbureau De Kraai en Innovating Green Real Estate BV ontwikkelt datacenters. En daarbij gaat het letterlijk en figuurlijk om de inhoud, nauwelijks om de stenen. Bluijsâ&#x20AC;&#x2122; staat van dienst is indrukwekkend. Begonnen als bouwkundig tekenaar, werkvoorbereider en assistentinkoper, groeide hij uit tot een projectontwikkelaar die van alle (bouw-)markten thuis is. Hij zette in dienst van

176

verschillende ondernemingen projectteams op voor woningen, parkeergarages, bedrijfs- en computergebouwen in heel Nederland. Hij leidde die teams van collegavaklieden (projectmanagers, zoals hij zelf voorheen was) en de ingehuurde bureaus. Henk Bluijs controleerde de technische uitvoering van het programma van eisen en bewaakte de projectafspraken over de uitvoering , planning en kosten. Ook de inschakeling en inkoop van architecten, adviseurs en installatie- en bouwbedrijven, alsmede de toetsing van ingediende plannen, kostenramingen en tijdschemaâ&#x20AC;&#x2122;s kwamen voor zijn rekening.

In 2009 besloot de inwoner van Zandvoort voor zichzelf te beginnen. Bouwkundig projectmanagementbureau De Kraai werd geboren. De naam vraagt verduidelijking: “Mijn overgrootmoeder, uitbaatster van café Bluijs hier, werd Jans de Kraai genoemd. Ze was al vroeg weduwe en liep altijd in het zwart, en door de wind wapperden haar kleren haar om het lijf.” De Kraai adviseert bedrijven bij bouwprojecten en neemt desgewenst de leiding over de ontwikkeling van wieg tot graf. De ingrijpende verbouwing van het voormalige postkantoor aan de Raaks in Haarlem tot een modern kantoorgebouw is maar een voorbeeld. Bluijs bleef dus doen wat hij al deed, alleen nu als zelfstandig ondernemer. Vanuit zijn schitterende huis, op loopafstand van het strand. Een werkplek die inspireert. Niet vreemd dat daar in 2011 ook het idee voor een tweede onderneming ontstond: Innovating Green Real Estate, dat onder meer datacenters voor het middenen kleinbedrijf ontwikkelt.

Data center Groningen

De geestelijk vader vertelt gepassioneerd over zijn jongste kindje. Innovating Green doet, zo blijkt snel, veel meer dan een steenstapel opleveren waar haar opdrachtgevers hun bedrijfskritische apparaten voor informatie- en communicatietechnologie (ICT) zoals servers onderbrengen. Bluijs en de zijnen zorgen er voor dat de rekencentra zijn aangekleed met onontbeerlijke voorzieningen als klimaatbeheersing, back-up stroomvoorzieningen en veiligheids- en brandblussystemen. “Datacenters verkopen zich door zekerheid”, stelt Henk Bluijs. “Ik heb me er in gespecialiseerd om continuïteit te waarborgen. Ik kan een garantie van 99,98 procent geven dat het centrum blijft doordraaien, ongeacht de calamiteit. Stel, de netspanning valt uit. Met ons N+1-concept is er niets aan het handje. We hebben er overal twee van. De computers worden gevoed door een A- en een B-net. Goed, de stroom is uitgevallen. De no-break installatie neemt zonder spanningsverlies de voeding over. Binnen tien seconden pakt de dieselmotor de stroomvoorziening op. Gaat-ie kapot? Dieselmotor twee doet het werk. Optimale veiligheid krijg je door ‘schillen’. Eerste is een hek van 10.000 volt, uiteraard met een lage ampère. Tweede een gebouw met een portier, die enkel van tevoren aangemelde bezoekers toelaat van wie de persoonlijke gegevens bekend zijn. De datazaal is slechts toegankelijk voor een streng geselecteerd groepje. Om brand te voorkomen hangen boven de computers snuffelaars. Bij het minste of geringste gaat het brandalarm af en wordt de automatische blusprocedure in werking gesteld. We werken met oxyreduct: er wordt CO2 in de zaal gepompt, die de zuurstof in de lucht vermindert van Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Data center Almere normaal 21 procent via veertien bij de eerste tot negen bij de tweede brandmelding.” Bluijs heeft een eigen koelsysteem ontwikkeld. “Door al die computers kan de temperatuur in de zaal oplopen tot 90 graden Celsius. Vaak worden koelmachines gebruikt, die koud water omzetten in koude lucht. Dan heb je Kyoto-koeling, waar een warmtewiel de warme lucht van binnen vermengt met van buiten aangezogen koude lucht. Wij koelen direct met buitenlucht, die we de zaal inblazen. Alleen als het boven 26 graden is - en hoe vaak gebeurt dat nu in Nederland? - zetten we er een koelmachine bij. We houden het zo eenvoudig mogelijk. Anders heb je hoogwaardig installatie- en onderhoudspersoneel nodig en dat is bijna niet te vinden.” 177

Waterleidingduinen ‘hertstikke mooi’

e Amsterdamse Waterleidingduinen zijn ‘hertstikke mooi’, zoals ze in Vogelenzang zeggen. Het grootste natuurgebied aan de Nederlandse kust is al jarenlang een grote bron van irritatie voor velen, niet in de laatste plaats voor automobilisten. Dat komt door de tientallen ‘hangherten’ die de door mensen bewoonde wereld intrekken en daarbij voor levensgevaar zorgen op de wegen in de gemeenten Bloemendaal, Zandvoort en Noordwijkerhout. De geestige benaming ‘hangherten’ komt uit de koker van Bloemendaals burgemeester Ruud Nederveen. Maar zo leuk vindt hij de kwestie niet. Hij trekt een parallel met hangjongeren en de overlast die zij kunnen geven in een woonbuurt. Hangherten zijn uit de groep geknikkerde adolescente beesten die mooi aangelegde tuinen leeg vreten.

Maar veel erger is dat ze het verkeer rondom de waterleidingduinen in gevaar brengen: “Heb je wel eens ’s avonds door Vogelenzang gereden? Heb je je dan wel gehouden aan de maximumsnelheid van 60 kilometer per uur? Doe dat alsjeblieft, want als je een van die ongelukkigen bent die zo’n hert voor de bumper krijgt en je rijdt bij wijze van spreken 70, dan is de kans groot dat je het niet overleeft.” Per jaar vinden trouwens zeker 100 van die prachtige dieren zelf de dood bij ongelukken. Er leven ongeveer 1500 damherten en reeën in dit gebied. Jaarlijks worden dat er meer, blijkt uit de tellingen. Want van beheer is in de provincie Noord-Holland geen sprake. Een rechter heeft afschot van herten als onrechtmatig beoordeeld. De gemeente Amsterdam, eigenaar van de waterleidingduinen, wil niets doen aan de overlast. Bloemendaal heeft daarom besloten hekken te plaatsen vanaf Panneland via de Oase naar de Zandvoortseweg in Vogelenzang. Laten we de herten even voor wat ze zijn, dan zien we een oase van rust en stilte in de Randstad. De Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD) zijn dan ook erg populair bij trimmers en wandelaars. Zij moeten een toegangsbewijs hebben, dat te koop is bij de ingangen. Een dagkaart kost 1,50 euro, een jaarkaart slechts een tientje. Er zijn vier hoofdingangen met een horecagelegenheid: koffiehuis ‘t Panneland, Vogelenzangseduinweg 2 , Vogelenzang; uitspanning De Oase, 1e Leijweg 2, Vogelenzang (hier is ook het bezoekerscentrum De 178

Oranjekom); restaurant De Duinrand, Zandvoortselaan 130, Zandvoort en Joppeweg 1, De Zilk (Noordwijkerhout, café-restaurant De Doofpot aan de Zilkerduinweg ligt op 1,5 km. afstand). Vanaf deze punten zijn wandelroutes uitgestippeld door de duinen met strandwallen, de bossen en de heide. Bijna overal is het mogelijk om van de begaande paden af te gaan en te struinen door de natuur. Waar niet alleen herten en reeën (daar zijn ze weer), maar ook veel verschillende soorten watervogels, vossen, konijnen en vleermuizen thuis zijn. Zandhagedissen, libellen, waterjuffers: de AWD zit er vol mee. Het hele jaar door zijn er bijzondere ontdekkingstochten, zoals een vleermuizenexcursie, of een vroege vogelwandeling. Voor een aantal excursies is aanmelding vooraf noodzakelijk. Dat kan maximaal een maand van tevoren bij bezoekerscentrum De Oranjekom. De duinen zijn open tussen zonsopkomst en zonsondergang. Bij alle vier ingangen zijn parkeerterreinen. Een dagparkeerkaart kost twee euro, een jaarkaart 35 euro. De AWD is niet Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

toegankelijk voor motorvoertuigen, fietsen, rolski’s, skateboards en skeelers. Honden moeten thuis blijven. Het 3.400 hectaren grote gebied dankt zijn naam overigens aan het fijne duinzand, dat regenwater filtert. Sinds de negentiende eeuw haalt Amsterdam zijn drinkwater hier vandaan: per dag circa 180.000 kubieke meter ‘gemeentepils’, op een warme dag nog 30 procent meer (240.000 kubieke meter). Het grondwater in het duingebied wordt aangevuld met voorgezuiverd water uit de Rijn. In de duinen zakt het Rijnwater in de grond en wordt natuurlijk gereinigd. Via drainage wordt het water uit de bodem gehaald en naar de zuiveringsinstallaties getransporteerd om daar verder gezuiverd en onthard te worden. Het water wordt opgeslagen in twee drinkwaterreservoirs. Negentien distributiepompen en 2.000 kilometer leiding brengen het water bij de hoofdstedelingen. De watervoorziening is vandaag de dag in handen van Waternet, dat daarmee ook verantwoordelijk is voor het natuurbeheer.

179

De klink en de Klinker

erard Kuijper is sinds september 2010 de nieuwe Klinker van Zandvoort. Oftewel: dorpsomroeper. De naam ‘Klinker’ verwijst naar de grote koperen schaal, waarop de verkondiger van boodschappen slaat wanneer hij de aandacht van het publiek wil.

Zandvoort heeft daarnaast gemeentelijke omroepers gekend, die officiële boodschappen omroepen. Van 1935 tot 1965 is dat Klaas ‘De Zeebeer’ Zwemmer, die als kleine zelfstandige dit vak uitoefent. Hij is ook de laatste omroeper die dit werk beroepsmatig heeft gedaan.

Zoals in vele plaatsen in het land, bestaat de dorpsomroeper ook in Zandvoort al honderden jaren. Deze Klinkers, meestal oud-vissers, zijn lang in dienst geweest van plaatselijke reders. De laatste was Arie Paap, bijnaam Stompie, tot circa 1935.

De Zandvoortse folklorevereniging De Wurf heeft ervoor gezorgd dat de dorpsomroeper niet is verdwenen. Het gemeentebestuur van Zandvoort benoemt in 1994 Klaas Koper als onbezoldigd ambtenaar in de functie van dorpsomroeper. Als lid van de Eerste Vereniging Stadsen Dorpsomroepers vertegenwoordigt hij Zandvoort tijdens nationale en internationale concoursen. Koper stopt om leeftijdsredenen, maar wil wel zorgen voor een goede opvolger. Dat gebeurt in 2010. Burgemeester Niek Meijer, wethouder Gert Toonen en Koper zelf kiezen uit vier kandidaten Gerard Kuijper.

Ze moesten bij zee uitkijken of de vissersvloot van bomschuiten (platbodems) in aantocht is. Zo ja, dan doet de dorpsomroeper zijn ronde. Hij slaat op de grote koperen schaal (klink) en roept de viskopers op: “Aldegeen die vis wil kopen, komme naar zee.” Menig dorpsomroeper is tevens visafslager, ook wel stokman genoemd. De porties vis, sneesies in Zandvoorts dialect, worden met een mijnstok aangewezen. Hij begint met afmijnen, totdat een van de visvrouwen ‘mijn’ roept. De snees is voor haar, wordt direct met een rode zakdoek afgedekt en, na een voettocht door de duinen, uitgevent in Bloemendaal, Heemstede en Haarlem.

180

Na een aantal stageopdrachten met Klaas Koper te hebben afgewerkt, mag Gerard de Klinker letterlijk en figuurlijk aan de slag. Slaand op de schaal, en natuurlijk gekleed in het Zandvoortse visserskostuum, brengt hij sindsdien de vele boodschappen rond voor de gemeente Zandvoort en de middenstand over evenementen, jubilea en trouwlustige paartjes

De Babbelwagen zorgt voor mooie ontmoetingen

et ‘Oude Zandvoort’ is een thema dat oude en nieuwe Zandvoorters blijft aanspreken. Een dia- of filmpresentatie in Hotel Faber aan de Kostverlorenstraat in de badplaats is elk keer weer een ontmoeting tussen 100 tot 150 enthousiastelingen. Met dank aan De Babbelwagen, een vriendengroep die zichzelf niet, maar de historie van hun geboortedorp wel serieus neemt.

Oud-winkelier Marcel Meijer en plaatsgenoten, wier families soms al eeuwen in Zandvoort wonen, besloten eind jaren negentig meer te gaan doen met hun collecties oude foto’s, prenten en ansichtkaarten. Maar het mocht vooral niets officieels worden. Geen vereniging of stichting, geen reglementen en statuten. Gezelligheid stond destijds voorop en dat is nog steeds zo. De eerste diavoorstelling in hotel Faber was meteen een groot succes. Meijer cs besloten op de ingeslagen weg door te gaan. Een probleempje was er nog: een naam voor het bonte gezelschap. Het werd De Babbelwagen, verwijzend naar een uniek Zandvoorts product. Een aan één kant opengewerkte badkoets, met een bankje aan de gesloten lange zijde. In vroeger tijden stapte je, op het strand, vrijblijvend in om met elkaar te babbelen over het wel en wee van Zandvoort. Of je vroeg je meisje ten huwelijk in de babbelwagen. De rijdende sociale ontmoetingsplek is het symbool geworden voor de avondjes die regelmatig in Faber dan wel elders plaatshebben. Waar aan de hand van, bijvoorbeeld, filmpjes over het dorp in de jaren dertig en vijftig of ‘kinderfeestjes in de jaren zestig’ de ene na de andere anekdote over meer of minder bekende inwoners naar boven komt. Oude verhalen leveren nieuwe inzichten op. Het geschiedenisboek wordt steeds dikker. “Zodat hopelijk iedereen ook ziet dat dit mooie plekje aan de Noordzee nooit ten prooi mag vallen aan hoogbouw, beton en asfalt. Nieuwbouw oké, maar het moet wel voegen met wat er is en waar zowel dorpelingen als toeristen zielsveel van houden”, zegt Marcel Meijer. En als na een uur of drie, zo rond 23.15, het laatste beeld is getoond, blijft zeker de helft van de aanwezigen voor de nazit. Met muziek en dans, een goed glas en meer babbels vermaken jong en oud zich tot laat in de avond. “Ze hoeven niet naar huis, want ze voelen zich thuis”, constateert ‘grote babbelaar’ Meijer.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

181

Parel aan de Zee

s Zandvoort een ‘Parel aan de zee’? De vraag stellen, is hem beantwoorden, vinden geboren en getogen Zandvoorters. Met muzikant Patrick van Kessel voorop. De oprichter-zanger van coverband Van Kessel schreef samen met vriend en dorpsgenoot Johnny Kraaijkamp jr. een ode aan hun Zandvoort. Dat, u raadt het al, heet ‘Parel aan de Zee’. Burgemeester van Zandvoort, Niek Meijer, ontving in 2011 het eerste exemplaar van de vrolijke zomerhit (die tientallen zomers mee kan). Het liedje met zijn korte, krachtige tekst (zie hiernaast) geeft het ultieme gevoel van Zandvoort weer. Dat wil zeggen: zon, zee, strand, gezelligheid, circuit, restaurants, een glas Chardonnay en gamba’s van de grill. De pittige strandrock, die producer Peter van Wezenbeek van Droomtent Recording in IJmuiden en arrangeur Rick Duijn er onder legden, maakt de single af. Het idee voor een nieuwe, frisse lofzang op de kustplaats ontstond in 2010 tijdens een spontane ontmoeting tussen Van Kessel, Kraaijkamp jr. en de burgervader. De laatste was erg enthousiast en heeft destijds toegezegd dat de gemeente Zandvoort haar medewerking zou verlenen. Het resultaat mag er zijn, mede doordat Patrick en Johnny goed luisterden naar Van Wezenbeek. Hij stelde voor om meer bekende Zandvoorters in te schakelen. Zo geschiedde. Aan ‘Parel aan de zee’ werkten onder anderen mee (auto-)sportverslaggever Allard Kalff, Doe Maar-drummer René van Collem, Frank Paardekoper (alias Dingetje) en Steef Molenaar, eigenaar van Woodstock ‘69. Parel aan de Zee Ik loop wat door de stad, wil weg van alle stress Verlangend naar wat rust, weet ik een goed adres Familie en vrienden, liefde,een heilig vuur Kriebels in m’n buik, één met de natuur. Refrein: Ik geniet met volle teugen, circuit, strand of de kroeg Dromend in de duinen, een feest tot morgenvroeg Gamba’s van de grill, ‘n flesje Chardonnay Ik hou van jou, o Zandvoort, parel aan de zee. Weg van alle zorgen, lachend in de storm De golven van de zee, wat is jouw kracht enorm Eb of vloed, je lange gouden strand Ik voel me weer een kind, spelend in ‘t zand. Ik huppel door het dorp, ik dans en voel me goed Ik zeg iemand gedag, ik weet hier zit mijn bloed Hoort en zegt het voort!!, hier is het allemaal Wij delen dat gevoel, hier spreekt ‘t hart mijn taal!

182

Zandvoortse Reddingsbrigade: geruststellende gedachte

tel, u ligt op het strand van, laten we zeggen Zandvoort. Het zonnetje schijnt, overal vrolijke mensen, een goed glas, lekkere hapjes. Denkt ú ook maar een moment aan narigheid, ramspoed, ellende? Natuurlijk niet. Al was het maar vanuit de geruststellende gedachte dat de Zandvoortse Reddingsbrigade (ZRB) waakt over u en de uwen. De ZRB is een van de 180 reddingsbrigades in Nederland, met ruim 90 jaar ervaring. Op 27 maart 1922 besloten een aantal inwoners van Zandvoort, dat het noodzakelijk was een organisatie op te richten met als doel: “Het voorkomen van de verdrinkingsdood”. Tot op de dag van vandaag is dit nog steeds de belangrijkste doelstelling van de vereniging. Tot het werk en de taken van de ZRB behoort vanzelfsprekend de bewaking van strand- en badgasten tijdens de zomermaanden. Ook is de ZRB in de wintermaanden op afroep beschikbaar bij calamiteiten langs het bijna tien kilometer lange Zandvoortse strand. De brigade geeft verder lessen in reddend zwemmen aan de jeugd (in het zwembad). Niet onbelangrijk is dat de Zandvoortse vrijwilligersorganisatie onderdeel is van de landelijke hulpverleningsketen, die in actie komt bij bijvoorbeeld overstromingen.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

In 2012 telt de brigade ongeveer 450 leden, waarvan er zo’n 80 actief zijn bij de strandbewaking en de zwemlessen. Deze strandwachten zijn goed opgeleid. Ze hebben onder meer het strandwachtdiploma, een EHBO-, reanimatie- en AED-diploma, krijgen speciale cursussen vaartechniek en rijden over het strand. Jaarlijks volgen zij herhalingslessen. Ieder jaar wordt circa 300 keer een beroep gedaan op de kennis en expertise van de hulpverleners. De twee reddingsposten van de ZRB zijn de uitvalsbasis voor de strandbewaking in het zomerseizoen. Vanaf de Post Noord ‘Piet Oud’ en Post Zuid ‘Ernst Brokmeier’ wordt het strand in de gaten gehouden, de communicatie met de patrouillerende eenheden onderhouden en worden acties en inzetten gecoördineerd. Daarnaast hebben de posten een EHBO-ruimte met alle benodigde spullen om strandbezoekers met kleine verwondingen en insectenbeten te kunnen helpen. De ZRB beschikt over vier snelle, grote hulpverleningsboten, twee kleinere, een oefenboot en twee vletten. Voor de patrouilles en de eerstehulpverlening op het droge -ambulances kunnen niet over het strand- is de brigade uitgerust met twee Land Rovers van het type Discovery 3. De vierwielaangedreven auto’s worden ook ingezet om de boten te lanceren. 183

Muziekfestival met heerlijk ‘sausje’ overgoten

et jaarlijkse Salsa Festival, medio juli, staat met uitroepteken op de evenementenagenda van Zandvoort. Verantwoordelijk voor die zomerse lekkernij, overgoten met een heerlijke ‘saus’ (de vertaling van salsa) is de wereldberoemde deejay Andres el Jefe, het alias van André Gahrmann uit Haarlem: “Salsa is de plezierigste manier om je energie kwijt te raken en aardige mensen te ontmoeten.” Langs de rijtjeswoningen in een rustige straat die tegen de Haarlemse binnenstad aan schurkt, loopt een onopvallende man met hond. Als hij echter de voordeur

van zijn huis opent en het verhaal van zijn leven vertelt, blijkt maar weer eens dat schijn bedriegt. André Gahrmann was politieman, hondengeleider, beveiliger en vrachtwagenchauffeur. Hij won prijzen met pencak silat (Indonesische vechtsport) en is heeft de laatste jaren een vooraanstaande rol gespeeld bij de verspreiding van de subcultuur die salsa feitelijk is. Salsa is een betrekkelijk jonge dans. “Hij stamt uit de jaren zestig, zeventig. De New-Yorkse bandleider Tito Puente mengde jazz, son (Cubaanse muziek), Afrikaanse ritmes en nog wat meer stijlen. Iemand uit Puentes cirkel merkte op ”dat hij alles door elkaar gooide. Het lijkt wel salsa (saus)’. Dat was het begin van veel moois.” Zijn toenmalige Antilliaanse vriendin introduceerde André bij een salsaclubje in Haarlem. Het veranderde zijn leven compleet. Inmiddels is hij met zijn huidige levenspartner, de van oorsprong Chileense Tonka Barrera, eigenaar van Salsamotion VOF dat danslessen en -workshops geeft en salsafeesten organiseert. Het meerdaagse Salsa Festival in het centrum van Haarlem komt uit de koker van Salsamotion (in 2012: 19 tot en met 21 oktober). Het stel heeft een eigen dansschool annex feestruimte, waarvan je de mond nog verder openvalt. Perron 3a, zo heet de lokaliteit, ligt (nomen est omen) op het NS-station in Haarlem. “Het is de oude restauratie, een monument uit 1908.” De antieke ramen en dito hoge plafonds van de twee originele wachtkamers voor treinreizigers (240 en 200 vierkante meter groot) verhogen de sfeer. “We kunnen er 300 man in kwijt, zonder dat het benauwd wordt.” Perron 3a kan ook door derden worden afgehuurd, inclusief André als gediplomeerd barman. Is daarmee de salsa-voorman getypeerd? Nee, want al doet hij er zelf erg luchtig over: deze sympathieke Haarlemmer draait plaatjes in Londen, Parijs, Monaco, San Francisco, Berlijn en talloze andere miljoenensteden. Andres el Jefe (‘de chef’, met dank aan zijn op Ibiza woonachtige schoonmoeder) is veelgevraagd deejay, gespecialiseerd in salsa en mambo. Salsa beheerst het leven van André en hij is er blij mee. “Het is een fantastische manier van heel hard werken. Topsport, gezelliger dan wat ook om overtollige pondjes kwijt te raken. En niet te vergeten dé manier om sociale contacten te leggen. In tegenstelling tot de meeste andere stijlen, dans je bij salsa een, hoogstens twee nummers met dezelfde man of vrouw. Vervolgens zoek je een nieuwe partner, enzovoort.“

184

Zandvoort is toe aan de vierde editie van zijn eigen Salsa Festival. “Ik organiseer een keer per maand een feest bij Cubaans café Mango’s Beachbar in Zandvoort. De horecamensen daar kennen elkaar allemaal en zo werd mijn naam genoemd om mee te helpen het festival medio juli vorm te geven.” Het is blijkbaar goed bevallen. Want mocht de Haarlemmer eerder iets bedenken voor een en later twee van de vier podia, op 14 juli 2012 zijn ze alle vier aan hem toevertrouwd.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Zelf was hij deejay op het Dorpsplein, waar hij tevens een optreden van Gerardo Rosales plande. “Een kei van een muzikant.” Zoals ook publiekstrekker nummer één, Septeto Trio Los Dos, het Dorpsplein op de kop zette: “Zeven gasten die met passie spelen en niet rusten voordat het publiek massaal meedoet.” Op de kop van de Haltestraat speelde ook een favoriet van André: het louter uit vrouwen bestaande orkest Leticia y su Rumbadama. De acts op de podia Kerkplein en het midden van de Haltestraat deden er overigens niet voor onder. 185

Burgemeester Haarlemmerliede en Spaarnwoude 186

Groene gemeente tussen de grote steden in

aarlemmerliede en Spaarnwoude zijn gevestigd in een van de dichtst bevolkte delen van Nederland. Toch merken de 5500 inwoners daar weinig van. Het grootste deel van de gemeente bestaat namelijk uit een mooi en groen recreatiegebied. De inwoners prijzen zich gelukkig met zoveel vrije ruimte en recreatiemogelijkheden pal naast de deur. De rust en gemoedelijkheid van het platteland en de dynamiek van Haarlem, Amsterdam en Schiphol een paar kilometer verderop, vormen een unieke combinatie. Als gemeente vormen wij de groene buffer te midden van de hectiek van de Randstad. En onze gemeente maakt zich sterk om die buffer groen te houden. Onze gemeente heeft een rijke historie en kenmerkt zich door een bijzondere variatie. Halfweg was met zijn voormalige suikerfabriek een industriestad, in Spaarndam leefde men van de visserij en Haarlemmerliede was (en is nog steeds) een dorp van agrariĂŤrs. Cultuurhistorische elementen zijn hier in overvloed. Zo bezitten we hier de oudste spoorbrug van Nederland; zijn onlangs de resten van een vestingtoren van Napoleon uit 1812 ontdekt; vindt men hier de eeuwenoude bestuurscentra van het Hoogheemraadschap van Rijnland, zoals het Huis Swanenburg in Halfweg en het gemeenlandshuis van Rijnland in Spaarndam en hebben we de reusachtige suikersiloâ&#x20AC;&#x2122;s die zijn omgetoverd tot kantoorpark. Kortom, Halfweg is een plaats waar zowel bedrijven als inwoners zich prima kunnen vestigen. Ander erfgoed dat zeker niet onvermeld mag blijven, is het vroegere stoomgemaal en een deel van de Stelling van Amsterdam. Ik ben er trots op burgemeester te zijn van deze mooie en prettig eigenwijze gemeente en ben blij dat Juist! Het Boek deze regio onder de loep neemt om al het moois dat we hier hebben wereldkundig te maken. Ik wens u veel leesgenot toe en hoop dat u onze gemeente nog meer zult weten te waarderen. Bert Bruijn, Burgemeester Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

187

Sugar City: er ontstaat iets moois in Halfweg

e suikerfabriek in Halfweg sloot in 1992 haar deuren, maar de gebouwen bleven staan. Het industrieel erfgoed krijgt gezelschap van nieuwbouw. Samen zullen ze een ‘megacomplex’ vormen, met winkels, showrooms, horeca en congres- en expositieruimte. De nieuwe naam doet internationale grandeur vermoeden: Sugar City. Op het 110.000 vierkante meter grote terrein; ongeveer een derde van de oppervlakte van geheel Halfweg, komt stap voor stap iets moois tot stand. Sinds 2000 werkt Cobraspen Vastgoedontwikkeling BV uit Overveen aan de herontwikkeling van Sugar City. Het hele gebied wordt nieuw leven ingeblazen. Op het terrein Sugar City moet onder meer een factory outlet center verrijzen. Klanten vinden er, op 25.000 vierkante meter winkelruimte, restpartijen merkkleding voor gunstige prijzen, zoals in Batavia Stad in Lelystad. Een supermarkt mag niet ontbreken. In het naastgelegen NS-station Halfweg-Zwanenburg (geopend december

188

2012, zie elders in dit boek) zijn ook kantoren en showrooms gerealiseerd. Belangrijk uitgangspunt is het behoud en herstel van waardevolle, bestaande industriële gebouwen in ‘een levendig gebied, dat vrij toegankelijk is voor iedereen’. Luigi Prins van Cobraspen is ervan overtuigd dat bedrijven in Noord-Holland, die niet in het centrum van een stad hoeven te zitten, graag naar Sugar City komen. “Denk aan ondernemingen op het gebied van mode en consultbureaus. Die willen een plek die goed bereikbaar is. Zij kiezen voor een plek bij een station.’’ De opvallende architectuur van Sugar City valt nationaal en internationaal in de prijzen. Zo wonnen de tot kantoren herontwikkelde suikersilo’s de Benelux Aluminium in Renovatie Award. De silo’s naast de N200 tussen Amsterdam en Haarlem zijn inmiddels een karakteristiek herkenningspunt in de regio. De oude kalkoven is tot industrieel monument verklaard. Bovenop de kalkoven kan een uitzichtpunt komen.

Halfweg heeft na 85 jaar weer een station

alfweg ligt aan de oudste spoorlijn van Nederland: Amsterdam-Haarlem. Toch is het dorp 85 jaar lang verstoken geweest van een halte. Gelukkig: de geschiedenis herhaalt zich. In 2012 is een lang gekoesterde wens van velen uitgekomen, met de opening van station Halfweg-Zwanenburg. Het eerste deel van de spoorlijn Amsterdam-Rotterdam, tussen Amsterdam naar Haarlem, voert vanaf het begin, op 20 september 1839, langs Halfweg. De twee jaar eerder opgerichte Hollandsche IJzeren SpoorwegMaatschappij (HIJSM) legt de lijn aan en exploiteert de dienst. De spoorlijn loopt evenwijdig aan de Haarlemmertrekvaart, waardoor trein en trekschuit elkaars directe concurrenten werden. Ergens in de periode van 20 september 1839 tot 1 januari 1842 opent de halte in Halfweg. Het spoor is in 1916 iets naar het noorden verlegd. De oudste spoorbruggetjes over de uitwateringssluizen komen buiten gebruik, maar blijven wel liggen. Een exemplaar is nog steeds op zijn oorspronkelijke plek uit 1839 te bewonderen, zij het dat de houten brugdelen in 1865 zijn vervangen door gietijzeren. Een van de bruggen heeft in 1989 onderdak gekregen bij het Nederlands Spoorwegmuseum in Utrecht. Bij de vervanging van stoom- door elektrische treinen op deze lijn sluit het station op 2 oktober 1927. Het uit 1876 daterende stationsgebouw gaat in 1941 tegen de vlakte. Halfweg is nog wel als stopplaats voor de tramlijn Amsterdam-Haarlem-Zandvoort. Maar dat houdt in 1957, na ruim 53 jaar, ook op. Het tij is gekeerd. Mensen die wonen of werken in Halfweg-Zwanenburg, of een bezoek brengen aan recreatiegebied Spaarnwoude, stappen vanaf december 2012 in en uit op het nieuwe station Halfweg-Zwanenburg. Dat ligt bij Kasteel Swanenburg - nu Sugar City-, voorheen onderdeel van de voormalige CSM-suikerfabriek en ooit gemeenlandshuis. Dus iets westelijker dan het oude. De kersverse halte is goed bereikbaar en toegankelijk, met voldoende parkeervoorzieningen voor fiets en auto. Met een voetgangersbrug over de Ringvaart zijn de twee overkapte perrons en de Oude Haarlemmerstraatweg met elkaar verbonden. NS rijdt met vier Sprinters per uur in beide richtingen.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

189

190

Koeiendansen Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

191

De gemeenlandshuizen

et Hoogheemraadschap van Rijnland bestaat al sinds de dertiende eeuw. Het is logisch dat een van de oudste waterschapsorganisaties in Nederland nadrukkelijk zijn sporen heeft nagelaten, ook op land. Want de waterbeheerders moesten natuurlijk wel vergaderen. Dat deden ze in zogenoemde gemeenlandshuizen. Twee daarvan staan in de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Aan de Spaarndammerdijk in Spaarndam is een van die voormalige gemeenlandshuizen te zien. Een classicistisch pand met tentdak, met langgerekte, lagere zijvleugels. De toegang bevindt zich aan de hofzijde. Dijkgraaf en hoogheemraden kwamen hier bijeen. Tevens woonde in het gebouw ‘de toeziender’ (opzichter) van Rijnland. Waterstaatkundigen als Cruquius hebben er ook gewoond. Het oude, houten gemeenlandshuis werd vanaf 1602, na flinke stormen, stevig gerestaureerd. Ook moesten muren en vloeren worden gerepareerd. Want de zware Spaarndammerdijk drukte de fundamenten weg. In 1641 bouwden metselaar Jan Claesz en steenhouwer Frederick Caspers naast het bestaande huis een ‘timmerhuis’, mogelijk op basis van plannen van Pieter Post.

Het gemeenlandshuis in Spaarndam

Toen in 1648 gemeenlandshuis Zwanenburg in Halfweg in gebruik werd genomen, verloor Spaarndam zijn functie als vergaderplek. Het behield zijn functie als timmerwerf voor het onderhoud van de dijk en de sluizen. Recenter, tussen 1994 en 1998, is het opgeknapt. Het complex omvat werkplaatsen, woning, kantoor en bestuurskamer. Dezelfde Pieter Post die vermoedelijk de plannen voor ‘Spaarndam’ tekende, ontwierp in 1645 wat onder de bevolking Kasteel Swanenburg heet. Drie jaar later was het klaar en nam Rijnland het classicistische pand in gebruik als gemeenlandshuis. Op de poort staan twee stenen zwanen. Naar het ‘kasteel’ werd in 1913 Halfwegs dubbeldorp Zwanenburg (gemeente Haarlemmermeer) genoemd. Het dorp ten zuiden van en door de ringvaart gescheiden Halfweg dankt zijn bestaan aan de vestiging van landarbeiders, na de drooglegging van de Haarlemmermeer. Deze mensen bouwden hun huizen onderaan de dijk op de goedkopere gronden. In 1862 werd huis Swanenburg opgenomen in de nieuw opgerichte Suikerfabriek Holland. Die werd in 1919 ondergebracht bij de Centrale Suiker Maatschappij (CSM). Het gemeenlandshuis was tot 1950 onderdeel van de in 1992 gesloten suikerfabriek: de verdampingsketels stonden in het huis opgesteld.

Het gemeenlandshuis in Halfweg 192

Zeldzaam gemaal Halfweg nog steeds onder stoom

et oudste en grootste, nog draaiende schepradstoomgemaal ter wereld staat in Halfweg. Het is gebouwd in 1852 en diende als boezemgemaal om het overtollige water uit de ringvaart van Haarlemmermeer naar zee te pompen. Nu is het imposante erfgoed aan de Haarlemmermeerstraat een museum. Museum Stoomgemaal Halfweg ligt op een plek die, tot nog maar zoâ&#x20AC;&#x2122;n anderhalve eeuw geleden, als uiterst riskant te boek stond. Want hier werd het enorme Haarlemmermeer slechts door de smalle Spaarndammerdijk gescheiden van het IJ. Deze arm van de Zuiderzee - het latere IJsselmeer - stond weer in open verbinding met de Noordzee. Beide watervlakten waren berucht vanwege de vele stormen die het water hoog opzwiepten. Bij inpoldering kwam door poldergemalen, zoals het verderop gelegen Cruquiusgemaal, opgepompt water terecht in de zogeheten boezem. Een stelsel van plassen, vaarten en riviertjes, van waaruit boezemgemalen, als Halfweg, het water naar zee pompten. Voor de bemaling van het ruim 1100 vierkante kilometer grote boezemgebied van Rijnland werden gemalen gebouwd in Spaarndam, Halfweg, Gouda en Katwijk. Stoomgemaal Halfweg ontkwam aan de sloophamer. En al heeft het geen waterstaatkundige functie meer, twaalf dagen per jaar wordt de ketel weer gestookt, klinkt gesis van stoom en draait het gemaal met zijn enorme schepraderen. Dat is zeldzaam. Want van de 485 stoomgemalen die er ooit in West- en Midden-Nederland waren, zijn er nog twee over die onder stoom kunnen draaien: Stoomgemaal Halfweg en Vier Noorder Koggen in Medemblik. Dit bijzondere industrieel erfgoed maakt deel uit van de Holland Route, dat op haar beurt onderdeel is van European Route of Industrial Heritage (ERIH). Niet in de laatste plaats is het een museum, dat van begin april tot eind oktober laat zien hoe de strijd tegen het water werd gewonnen. Dat gebeurt met een expositie over het gemaal en de omgeving, de opengewerkte ketel, modelen industriestoommachines, in de machinekamer en bij de schepraderen. Meer informatie over het museum en de openingstijden staat op hun website.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

193

194

De Kolk in Spaarndam Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

195

Aannemer Compeer: kwaliteit, veiligheid en korte lijnen

waliteit, veiligheid, korte lijnen. Combineer die drie kernwaarden en dan komt op het vlak van grond-, wegen waterbouw Compeer B.V. uit Halfweg direct naar voren. Het bedrijf is al sinds 1930 actief in de aanneming en uitvoering van gronden rioleringswerken. Bestrating zit ook in het pakket. Sterk punt is dat Compeer alle werken in eigen regie en met eigen mensen en materieel uitvoert. Dat betekent optimale kwaliteit tegen de laagste prijs. Vele opdrachtgevers kunnen daarvan getuigen. Onder hen veel overheden, zoals de gemeenten Amsterdam, Zaanstad, Haarlem en Haarlemmerliede en Spaarnwoude (waartoe Halfweg behoort). Verder de gemeenten Bloemendaal, Heemstede, Noordwijk en Voorschoten, maar ook het Ministerie van Defensie. Woningbouwverenigingen en -corporaties doen nooit een vergeefs beroep op Compeer, bedrijven en particulieren evenmin. “Grote, kleine, bijzondere en standaardprojec-

196

ten, wij doen alles met groot enthousiasme, vakkennis en vakkundig”, zegt directeur Thijs Eckhardt van het allround aannemersbedrijf dat ooit ontstond in Oegstgeest, en via Leiden en Zoeterwoude van Zuid- in Noord-Holland belandde. Het werkgebied strekt zich hoofdzakelijk uit over beide provincies. De tevredenheid van Compeers opdrachtgevers laat zich simpel uitdrukken in de certificaten aan de wanden van het bedrijfsgebouw aan de Machineweg in Halfweg. Compeer is in het bezit van ISO 9001:2008 (voldoet aan eisen van klanten, weten regelgeving), VCA** (veiligheid, gezondheid en milieu zijn dik in orde) en BRL7000 (aangetoonde geschiktheid om bodemsaneringen uit te voeren). Eckhardt wimpelt alle complimenten aan zijn adres af: “Alles wat we hier hebben bereikt, hebben we met z’n allen gedaan. We hebben 30 man in vaste dienst. Zonder uitzondering snel, kundig en flexibel. We hebben

bovendien een platte organisatie, met korte lijnen. En niet te vergeten een eigen machinepark.” Dat de 40 tot 50 inhuurkrachten per dag aan de hoge normen van Compeer voldoen, is logisch. Het grondwerk vormt de basis voor alle zogenoemde GWW-werkzaamheden. Vaak valt of staat een project hiermee. Bij Compeer draaien ze er hun hand niet voor om. Of het nu een diepe bouwput betreft, de ontgraving voor een uitbouw of het afgraven van een tuin, Compeer zorgt er voor, vanaf het begin tot het eind. Inclusief de afvoer van overtollige grond en de levering van grondstoffen. Vaak moet er eerst gesloopt worden. Het is een misvatting dat iedereen kan slopen. Compeer heeft jaren ervaring in diverse sloopactiviteiten. ‘’Verder doen we al het werk voor de aanleg van pers- of vrijvervalriolering. Te denken valt aan PVC- dan wel betonriool, PE-persleiding. We inspecteren en reinigen het riool.” In tegenstelling tot veel gelijksoortige bedrijven heeft Compeer zelf stratenmakers in dienst. “Vanaf het begin hebben we ons gespecialiseerd in elementverharding. Met onze jarenlange ervaring op dit gebied is er geen bestratingklus die wij niet aankunnen. Omdat wij veel waarde hechten aan de veiligheid en gezondheid van onze werknemers, zijn machinale bestrating en machinaal stellen van banden dagelijkse praktijk. We hebben een uitgebreid assortiment aan sierbestrating en aanverwante artikelen voor tuinen, pleinen, speelplaatsen, parkeerplaatsen en oprijlanen. Asfalt is bestand tegen hoge belasting, onderhoudsarm en duurzaam. Het is vaak de juiste verharding, mede doordat het tegenwoordig in allerlei kleuren kan worden gedraaid. Er kunnen verschillende patronen in het asfalt aangebracht worden, waardoor het lijkt alsof het oppervlak bestraat is met klinkers. Zodat je er niet alleen snelwegen, maar ook voetpaden, fietspaden of oprijlanen mee kunt aanleggen. De hele aankleding van het terrein nemen wij voor onze rekening. Openbare verlichting, fietsenstallingen, prullenbakken, hekwerken, of speeltoestellen. Houten, maar ook betonnen beschoeiingen, kunststof keringen, noem maar op.” Enkele, aansprekende projecten die het stempel van Compeer mogen dragen: de Binnenweg in Heemstede en de Huis ter Duinstraat in Noordwijk, een drukke weg richting het strand, die compleet gereconstrueerd moesten worden. Andere werken: reconstructie van de Santpoorterstraat in Haarlem, het station Halfweg en de sjieke Van Baerlestraat en Beethovenstraat in de hoofdstad. Tenslotte de aanleg van 87 nieuwe, grotere en langere bushaltes in Haarlem met onder meer geleidetegels voor blinden en slechtzienden.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

197

Dansende koeien mogen de wei weer in

Dansende koeien in het Spaarnwoude

ecreatiegebied Spaarnwoude is sinds 1970 de groene buffer tegen de verstedelijking. Het 3.000 hectaren grote gebied vormt enerzijds een oase van groen, natuur en rust tussen Amsterdam, Haarlem en Velsen. Anderzijds biedt het de Randstedelingen schier oneindige mogelijkheden voor educatie, recreatie en toerisme. Het is, zonder overdrijving, dé plek voor alle eigentijdse vormen van buitensport en vrijetijdsbesteding. Jaarlijks telt het recreatiegebied ongeveer 5,5 miljoen bezoekers. Ze willen wandelen, fietsen, zwemmen of skeeleren en genieten van het typisch Hollandse veenweidegebied. Voor hen is Spaarnwoude de plaats om te skiën, klimmen, kanoën en golfen. Van heinde en verre komen ze voor het muziekevenement Dance Valley. Wetend dat we niet volledig kunnen zijn op deze beperkte ruimte, willen we toch een aantal kenmerkende onderdelen nader belichten. Beginnen we bij een jonge loot aan de forse stam. ONS Spaarnwoude ontstond 2012. Het is een vereniging van ondernemers uit het recreatiegebied, die besloten meer

198

te gaan samenwerken om hun producten te promoten en daarmee meer bekendheid te geven in Nederland. Ondernemers Nieuwe Stijl (ONS) wil het agrarisch gebied weer terugbrengen bij de consument. Twee maanden na de officiële oprichting organiseerde ONS een ‘koeiendans’. De koeien mochten hun stal verlaten en eindelijk weer de wei in. Het geloei was niet van de lucht, de vrolijke bokkensprongen zorgden voor groot plezier bij jong en oud. Informatieboerderij Zorgvrij aan de Genieweg was open - startpunt van wandelen fietsroutes door het gebied – en iedereen vermaakte zich. De dieren voorop. Een van de initiatiefnemers van ONS, Theo Bakkum van Adventurepark Saplaza aan de Veerplas in Haarlem, zei in een plaatselijk dagblad: “Bij Saplaza hebben we een excursie naar een gerobotiseerde veehouderij in Spaarnwoude in het programma. Dat is een groot succes, educatie gecombineerd met toerisme. Daarmee versterk je het gebied. Spaarnwoude heeft veel cultuurhistorische waarde met de forten, de oude boerderijen, het veenweidegebied zelf. Daar kunnen we nog beter op inspelen.”

Sport en Spaarnwoude worden vaak in één adem genoemd. Voor het echte wintersportgevoel, bijvoorbeeld, hoef je niet eens meer naar het buitenland. Want in SnowPlanet, aan de Heuvelweg in het recreatiegebied, kun je de lange latten onderbinden of met je snowboard de sneeuw laten knisperen. Er zijn pistes voor beginners en gevorderden, een skischool en natuurlijk wordt een middagje van de helling afsuizen besloten met après-ski. De Amsterdamse Golf Club (AGC) heeft aan de Bauduinlaan in het recreatiegebied, op de grens van AmsterdamWest-en Halfweg, een 18-holes golfbaan en drivingrange met zes oefenholes. Wie liever boerengolf speelt in plaats van golf, kan terecht bij boerderij Liedehoeve aan Liedeweg 32 (Haarlemmerliede). Ook bij deze variant moet het parcours in zo weinig mogelijk aantal slagen worden afgelegd. Buitensportcentrum Dynamique aan De Laars (Spaarndam) is het adres voor diverse sportieve evenementen, adventure activiteiten en boottochten. In het groepshuis zijn overnachtingsmogelijkheden tot 24 personen. Action Planet organiseert ‘mobiele’ activiteiten in bijzondere voertuigen, voor stoere mannen en vrouwen en ligt aan de Houtrakkerweg (Halfweg).

Burgemeesters Niek Meijer (Zandvoort) en Bert Bruin doen een Solextoer door Spaarnwoude

De horeca in Spaarnwoude is divers. Neem café Fort Zuid aan de Boezemkade (Spaarndam), met uitzicht op de Mooie Nel. Voor een kop koffie, dineren, concerten of rondvaarten, bootverhuur en bedrijfsuitjes. In Brasserie Houtrijk komt de sfeer van vroeger tot leven, want dit is gevestigd in een volledig gerestaureerde stolpboerderij uit 1883. Kamperen in Spaarnwoude kan bij onder meer DroomPark Buitenhuizen aan de Buitenhuizerweg. Een vrijetijds- en weekendstek, die plaats biedt aan circa 200 comfortabele recreatiechalets met een tuin. Ook zijn er kampeerbungalows en trekkershutten te huur. Camping Blauhek, aan de Kerkweg, maakt kamperen bij de boer tot een bijzondere belevenis. In het gebied lopen ruiterpaden met een totale lengte van 30 kilometer. De paden zijn bedoeld voor ervaren ruiters. Minder ervaren ruiters kunnen bij een van de maneges les nemen en het erkende ruiterbewijs halen. Eén van die maneges is van Ton Monhemius, niet alleen eigenaar van manege Spaarnwoude, maar ook enthousiast vierspanrijder.

Een potje boerengolf tussen de koeien en schapen Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

199

Trouwen onder de middeleeuwse toren

e kunt er trouwen, vergaderen, concerten bijwonen, exposities bezoeken. Het is allemaal mogelijk in De Stompe Toren. Zo heet het prachtig gerestaureerde kerkje met zijn markante middeleeuwse toren, aan de Kerkweg, midden in Spaarnwoude. De toren moet rond 1225 zijn gebouwd. Twee eeuwen erna kwamen er een verdieping en een gemetselde spits in gotische stijl op. In 1573 staken de Spaanse troepen het kerkje in brand, maar de massieve toren en de kerkmuren bleven staan. Het rietgedekte schip overleefde de zware noorderstorm van 1747 niet. 1764 maakte de ruĂŻne plaats voor de huidige kerk, die tegen de oude toren werd aangebouwd. In 1844 ontstond de naam Stompe Toren. Omdat het geld voor een restauratie ontbrak, werd de toren ingekort met 20 meter door de spits en de verdieping weer te slopen. In de twintigste eeuw deed het kerkje onder meer dienst als kunstatelier en woning.

De karakteristieke Stompe Toren

Het Gilde van de Stompe Toren nam in 1983 het beheer over. Vijf jaar later had de oprichting plaats van de stichting Vrienden van de Stompe Toren, die sponsors en subsidiegelden vond voor de broodnodige restauratie. De binnenwanden werden opgeknapt, de trap in de toren vernieuwd, mankementen in het metselwerk weggewerkt. In een volgende fase is de verlichting van de toren gerepareerd, zodat het kerkje elke avond tot 23.00 uur sfeervol verlicht is. Het Gilde organiseert van mei tot oktober elk weekeinde exposities van kunstenaars uit de regio. Het kerkje is dan geopend van 12.00 tot 16.30 uur. In deze vijf maanden geven amateurs en (semi-)professionele musici regelmatig concerten. Op de eerste en derde zondag van elke maand, aanvang 14.00 uur. De toegang is gratis, met een collecte aan de uitgang. De Stompe Toren is een officiĂŤle trouwlocatie in de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Op zaterdagen worden de burgerlijke huwelijken voltrokken. Bedrijven en particulieren kunnen in de Stompe Toren ongestoord vergaderen, jubilea vieren of privĂŠconcerten organiseren. Voor groepen van tien tot twaalf personen zijn de faciliteiten toereikend: een keukentje, toiletten, koffie en thee. Overige culinaire wensen vervult het, op slechts 100 meter afstand gelegen, restaurant De Stal.

Muzikale optredens en exposities van hoog niveau 200

De Spaarndamse polderloop Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

201

Haarlem is alle seizoenen

at is het dat me altijd zo naar Haarlem en Zuid-Kennemerland heeft toe getrokken? Tientallen keren ben ik verhuisd, van Amsterdam tot Los Angeles, van Dwingeloo tot Antwerpen, maar altijd kwam ik terug naar het Kennemerland. Ik hecht aan vertrouwdheid, overzichtelijkheid en intimiteit, dat zal het zijn. In Haarlem is weinig veranderd, althans niet rigoureus en onoverkomelijk. Natuurlijk, het mooiste station van Nederland kijkt uit op een van de lelijkste pleinen die ik ken, maar ‘men is er nog mee bezig’, dus wie weet wordt het nog wat. Maar in Haarlem bestaat mijn verleden nog zoals ik het altijd heb gekend. Rond het Floraplein voel ik de Tachtigers, in de oude binnenstad leven nog steeds de oude eeuwen, al brandde de Vijfhoek ooit compleet af. De meeste plekken ken ik, maar er zijn ook buurten waar ik nog nooit geweest ben. Uit gewoonte: als ik er als kind niets te zoeken had, kwam ik er niet, dus rechts van de Cronjéstraat is altijd onbekend terrein gebleven en het Rozenprieel kon je in de jaren vijftig beter mijden. Dat is nu anders; ‘het prieel’ is inmiddels een gezellige buurt geworden, heb ik me laten vertellen, maar voor mij geldt die oude waarschuwing nog steeds. ‘Rechts van de Cronjéstraat’ ken ik nog steeds niet. Voor beide buurten geldt: ik moet er toch eens gaan kijken. Er verandert gelukkig weinig in Zuid-Kennemerland, daarom kwam ik altijd weer terug en ga ik er niet meer weg. Richting Zandvoort zie ik nog altijd dat vreemde, westelijke licht boven de duinen; licht dat ik nergens anders zo aantrof. Het licht van de zomer.

In het zuiden zijn de meeste bollenvelden verdwenen, maar de geur hangt er nog altijd en alles kleurt er in het voorjaar even bont als toen we in de rij stonden om tijdens de vakantie bollen te mogen pellen. Daar kon je als schooljongen goud mee verdienen, vandaar die rij. In Bloemendaal, het overgangsgebied naar het noorden, staat de tijd stil. Ga op een herfstige, regenachtige zondagmorgen of een zomerse middag een uur lang in een Bloemendaalse laan staan en alles is roerloos, tijdloos, ademloos en stil. Je kan daar oud worden zonder het in de gaten te hebben. De bomen beletten je de zon te volgen. In het noorden was het wat mysterieuzer. Daar had ik niet veel te zoeken en de Rijksstraatweg leidde wat mij betreft naar streken waar gevaar loerde. Niemand had me dat aangepraat, maar ik vermoedde zoiets. Pas een jaar of vijftien geleden ben ik voor het eerst die hele straat af gefietst. Er gebeurde niets. Toch had ik het gevoel dat ik een missie had volbracht. In het noorden waren ook de hoogovens, waar rook en vuur dreigden, aan de andere kant van het water. Fascinerend, maar niettemin een plek die ik diende te mijden. Alleen het oosten van mijn jeugd is rigoureus verdwenen. Daar ligt nu het hedendaagse Schalkwijk, op zich een inmiddels groene en prima leefbare buitenwijk, maar vanuit mijn zolderraam aan de César Francklaan kon ik ’s winters over de besneeuwde weilanden in de oostelijke verte het zwaailicht van het oude Schiphol zien. Tot aan de einder strekte zich een lege vlakte uit met kale bomen, hier en daar een boerderij en het onverstoorbare Spaarne. Die brede laan eindigde bij de weilanden en vormde voor mij niet zozeer de poort naar de weidsheid, de vrijheid, de toekomst, maar meer het uitzicht op de eindeloosheid, de onveranderlijkheid en de eeuwigheid. Nu niet meer, want Heemstede-Oost is volgebouwd, gaat over in Schalkwijk en de eeuwigheid is definitief op de schop gegaan. Zo vind ik in het zuiden de kleurige lente, in het westen de zomer van het strand, in het noorden de roerloze, stille herfst en in het oosten… ach, het oosten… het niets, de dorheid van de winter die er niet meer is. Maar ook voor het einde en het niets heeft Zuid-Kennemerland de plek die ze verdienen. En Haarlem is van alle seizoenen - even zeker, even onveranderlijk en even dierbaar en noodzakelijk. Haarlem is alle seizoenen. Boudewijn de Groot (met dank aan Bies van Ede) Heemstede, 12 september 2012

202

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

203

Genieten van de zon en de bollenvelden 204

Colofon Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Productie:

Uitgeverij Juist!HetBoek

Vormgeving:

Peter van Groenigen

Coördinatie/Sales:

Catja Stegerhoek

Tekst:

Arjen Vos, Arno Ruitenbeek, Bertine Schröder, Corina Gunneman, Jeannine & Frits Verhagen, Walter Schelfhout

Eindredactie:

Rene Stegerhoek

Fotografie:

Arjen Vos, Peter van Groenigen

Druk:

Nederlof Cruquius/Heemstede

Speciale dank aan:

Boudewijn de Groot, ML restaurant, Gemeente Bloemendaal, Gemeente Haarlem, Gemeente Halfweg/Haarlemmerliede , Gemeente Heemstede, Gemeente Zandvoort, Gerard Lakwijk, Anja Maas, Jos Schelfhout-Groeneveld, Bies van Ede, Anja Bak, Marisa Beretta en René van den Burg.

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Verder bedanken wij iedereen die deze uitgave mede mogelijk heeft gemaakt. Geheel of gedeeltelijke overname van artikelen en foto`s uit deze uitgave ( ook publicatie in het buitenland en in/of op internet ),mag uitsluitend geschieden met schriftelijke toestemming van de uitgever. Mocht er in uw visie toch nog iets ontbreken, is daar een verklaring voor. Uitgeverij Juist! HetBoek stelt zich niet aansprakelijk voor eventuele druk- of zetfouten.

Uitgeverij Juist!HetBoek Hemelboog Binnen 175 1705 SL Heerhugowaard Tel: 0031(0)651899999 E-mail: info@juisthetboek.nl Website: www.juisthetboek.nl ISBN/EAN: 978-90-819918-0-3 NUR-code: 520

205

Zakenregister Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland 206

Bedrijf&Samenleving Haarlem en Omstreken Hendrik Figeeweg 1E 2031 BJ Haarlem Tel. 0614594052 www.bedrijfensamenleving.nl

Beter Business Dr. Schaepmanlaan 66 2104 VD Heemstede Tel. 0612939386 www.beterbusiness.nl

Boekhandel Bloemendaal Bloemendaalseweg 123A 2061 CH Bloemendaal Tel. 023 5266277 www.boekhandelbloemendaal.nl

Boekhandel Blokker Binnenweg 138 2101 JP Heemstede Tel.023 5282472 www.boekhandelblokker.nl

Boekhandel de Vries Ged. Oude Gracht 27 2011 GK Haarlem Tel. 023 5319458 www.devriesboeken.nl

Bruna Balkenende Grote Krocht 18 2042 LW Zandvoort Tel. 023 5716033 brunabalk@planet.nl

Bouwens Supermarkt Haarlem Marsmanplein 222 2025 DV Haarlem Tel. 023 5370303 www.marsmanplein@ahbouwens.nl

Compeer bv Machineweg 13 1165 NB Halfweg Tel. 023 - 539 38 06 www.compeer-bv.nl

De Schalm Kringloopwinkel Zijlstraat 10-14 2000 AA Haarlem Tel. 023 5329652 www.de-schalm.nl

De Schalm Kringloopwinkel Werfstraat 5 2021 BP Haarlem Tel. 023 5329652 www.de-schalm.nl

ELAN Wonen Meesterlottelaan 301 2012 JJ Haarlem Tel. Tel: (023) 515 98 53 www.elanwonen.nl

Elswout Orangerie Elswoutslaan 22 2051 AE Overveen Tel. 023 5242639 www.orangerie-elswout.nl

Fysiotherapie LEIDSEVAART Leidsevaart 396 2014 HM Haarlem Tel. 023 5324826 www.fysiotherapieleidsevaart.nl

Fysiotherapie LEIDSEVAART van Merlenstraat 1 2012 KM Haarlem Tel. 023 5324826 www.fysiotherapieleidsevaart.nl

Gemeente Haarlem Stadszaken Brinkmannpassage/Postbus 511 2003 PB Haarlem Tel. 023 5113541 www.haarlem.nl

Historische Vereniging Haerlem Hoofdwacht Grote Markt 17/Postbus 1105 2001 BC Haarlem Tel. 023 5345422 www.haerlem.nl

Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek Van Merlenlaan 40, 2101 GE Heemstede Tel. 023 5284741 www.hv-hb.nl

H. Bouwens jr. Supermarkt Lageweg 1b 2064 KZ Spaarndam Tel. 023 5371145 www.spaarndam@ahbouwens.nl

Hotel Haarlem-Zuid Toekanweg 2 2035 LC Haarlem Tel. 023 5367500 www.hotelhaarlemzuid.nl

Imbema Holland BV Postbus 160 2000 AD Haarlem Tel. 023 5172424 www.imbema.nl

Innovation Green Real Estate BV Kostverlorenstraat 86 2042 PK Zandvoort Tel. 023 5718139 www.igre-bv.nl

Kennemer Boekhandel Kleverparkweg 3 2023 CA Haarlem Tel. 023 5251944 www.kennemerboekhandel.nl

Kiian B.V. Grijpensteinweg 19 2014 KX Haarlem Tel. 023-5248131 www.kiian.com

KoninklijkeHFC Emauslaan 2 2012 PH Haarlem Tel. 023 5287085 www.konhfc.nl

Zakenregister Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Koorschool ST.Bavo Westergracht 61 2013 ZL Haarlem Tel. 023 5311054 www.koorschoolhaarlem.nl

ROZEMARIJN BelgiĂŤlaan 2b 2034 AX Haarlem Tel. 023 5276366 www.rozemarijn.net

Medinova/ OMC HAARLEM Amsterdamsevaart 268 2032 EK Haarlem Tel. 023 8442202 www.medinova.com

ROZEMARIJN/vanaf 2013 Laan van Anger 1 2034 CA Haarlem Tel. 023 5276366 www.rozemarijn.net

Memorial Design B.V. Nijverheidsweg 41 2102 LK Heemstede Tel. 023 5481250 www.memorialdesign.nl

Ruud Zander Schoonmaakbedrijf B.V. Izaac Enschedeweg 30 2031CR Haarlem Tel. 023 5345226 www.ruudzander.nl

ML restaurant Kleine Houtstraat 70 2011 DR Haarlem Tel. 023 534 53 43 www.restaurant-ml.nl

Selimiye Moskee Minaretstraat 1 2033 WX Haarlem Tel. 023 5316779 www.selimiye.nl

Nieuw Groenendaal BV Sportparklaan 18 2103 VT Heemstede Tel. 023 5280806 www.nieuwgroenendaal.nl

SIMS Lifecycle servises B.V. Waarderweg 60 2031 BP Haarlem Tel. 023 8880100 www.simslifecycle.nl

OCK het Spalier Middenduinerweg 44 2071 AN Santpoort-Noord Postbus 581 2070 AN Santpoort-Noord Tel. 023 520 2500 www.ockhetspalier.nl

Sport Service Noord-Holland Postbus 338 2000 AH Haarlem Tel. 023 5319475 www.sportservicenoordholland.nl

Rabobank Haarlem en Omstreken Dreef 40 2012 HS Haarlem Tel. 023 5120512 www.rabobank.nl/haarlem

Juist! Haarlem & Zuid-Kennemerland

Uitvaartverzorging Uitendaal Oranjestraat 25 2013 VA Haarlem Tel. 023 5324486 www.uitvaartuitendaal.nl

Zang en Vriendschap Kon. Haarlems Mannenkoor sinds 1830 Jansstraat 74 zw 2011 RW Haarlem Tel. 023 5320339 www.zangenvriendschap.nl

Zorgbalans Schipholpoort 100 2034 MC Haarlem Tel. 023 8918918 www.zorgbalans.nl

SRO Kleverlaan 9 2023 JC Haarlem Tel. 023 5121700 www.sro.nl

Tuin Totaal Hoveniersbedrijf B.V. Oudeweg 30 2031CC Haarlem Tel. 023 5370235 www.tuin-totaal.nl

207

Potjesmarkt tijdens Luilaknacht in de Haarlemse binnenstad 208