Nisget Artna Harifa 2019 by Nisġet Artna

Ħ ARĠ A N U M R U 19 - Ħ ARI FA

PUBBLI KAZZJ O NI MAĦRUĠA MIS-SEGRETARJAT TAL-BI EDJA, SAJ D U DRIT T IJIET TAL-ANNIMALI

NE WS PA PE R POST

2. NISĠET ARTNA

GĦEŻIEŻ QARREJJA,

NISĠET ARTNA

Pubblikazzjoni maħruġa mis-Segretarjat tal-Biedja, Sajd u Drittijiet tal-Annimali

ettembru daħal ġmielu u b’hekk mal-ftuħ tal-istaġun tal-ħarifa, erġajna wasalna għal ħarġa oħra ta’ Nisġet Artna. Nittama li kellkom sajf mill-isbaħ u forsi anki gawdejtu xi ftit jiem ta’ mistrieħ. Għall-biedja, l-istaġun tal-ħarifa huwa staġun importanti. Dan għaliex il-bidwi jibda l-preparazzjonijiet fir-raba’ għall-uċuħ tax-xitwa u jistenna bilħerqa xi ħalba xita wara li kellna sajf tant sħun. Fil-kċina nibdew indaħħlu iktar ħxejjex tal-minestra u xi platt soppa jerġa’ jibda jinżel għasel.

Direttorat għad-Diversifikazzjoni u l-Kompetittività, Ċentru ta’ Riċerka u Żvilupp L-Għammieri, Triq l-Ingiered, Il-Marsa, MRS 3303

It-tfal jerġgħu lura lejn l-iskola u bħal donnha r-rutina terġa’ taqa’ f’postha. Għal ħafna minna li m’għandniex kuntatt ta’ kuljum man-natura, napprezzaw iktar dak il-ftit ħin li jkollna sabiex immorru xi mixja twila fil-kampanja u forsi anki nżuru xi postijiet li ma konniex nafu bihom qabel. F’din il-ħarġa għandna għalikom ħafna artikli interessanti fosthom fuq ir-regolamenti l-ġodda dwar l-użu tal-karozzini, ix-xogħlijiet li saru fi Ġnien l-Għarusa tal-Mosta, studju xjentifiku dwar is-selettività tax-xbieki, artiklu tattfal u bħas-soltu żewġ riċetti li ta’ min jippruvahom. Nittama li din il-ħarġa terġa’ tintlaqa’ tajjeb magħkom il-qarrejja u nfakkarkom sabiex issegwu l-paġna Nisġet Artna fuq Facebook sabiex tibqgħu dejjem aġġornati bl-affarijiet li jkunu għaddejjin fi ħdan is-settur. Tislijiet,

Claire Cauchi

Ritratt Joseph Mercieca Il-Fortizza ta' Sant'Antnin (it-Trunċiera), il-Qala Kordinatriċi Leanne Bajada Editur Claire Cauchi Kontributuri Darren Borg

Jeffrey Sciberras

Charmaine Debono Fenech

Arnold Sciberras

Malcolm Vassallo

Ian Falzon

Maria Micallef

Mario Cardona

David Bartolo

Anton B Dougall

Reno Micallef

Qari tal-provi Braden Saffrett

Disinn Max Saliba

Stampar

Werrej

04. TAĦRIĠ, TAGĦLIM U RIĊERKA

GĦALL-KONSERVAZZJONI AĦJAR TAL-BIJODIVERSITÀ MALTIJA

05. €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-

BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW

06. BIEDJACAM REBBIEĦA TAL-PREMJU

GĦALL-AQWA UŻU TAT-TEKNOLOĠIJA TAT-TRASFORMAZZJONI TAN-NEGOZJU

07. ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ

KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK

08. UĊUĦ TAR-RABA’ MATUL IŻ-ŻMINIJIET 10.

11. 12.

XOGĦLIJIET FI ĠNIEN L-GĦARUSA TAL-MOSTA – AMBJENT MALTA

ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN

IĊ-ĊERTIFIKAZZJONI TAL-INBEJJED DOK U IĠT

Government Printing Press

14.

15.

16. 16.

EMFF 1.16.1 - STUDJU XJENTIFIKU DWAR IS-SELETTIVITÀ TAX-XBIEKI TAT-TKARKIR

ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019

IL-KAPPELLA TA’ SANT’ANNA FIL-PWALES

AQGĦA TAL-MEMBRI TAL-KOPERATTIVA L TAT-TADAM GĦALL-IPPROĊESSAR

17. REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI 18. STUDJU DWAR VARJETAJIET MALTIN TAL-QAMĦ 20. IL-ĦARSIEN TAL-ANNIMALI FUQ

L-AĠENDA PARLAMENTARII

21. TASTING HISTORY 22. ARTIKLU GĦAT-TFAL

23. RIĊETTI TA’ ANTON B DOUGALL

DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR ĦARIFA 3. IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR DEĊIŻJONIJIET il-festa li tiċċelebra l-bżulija tal- DEĊIŻJO mill-Parlament tibdil DEĊIŻJONIJIET fl-att dwar IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI IMPORTANTI bdiewa u r-raħħala tagħna. il-ħarsien xieraq tal-annimali IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR fejn fuq kollox żidna l-minimu IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI IMPORTANTI DEĊIŻJO Illeġiżlajna, wettaqna u tal-penali. Dan wara DEĊIŻJONIJIET li ddaħħlu ħdimna wkoll għal ambjent liġijiet biex ġew projbiti l-użu ħadda staġun sajfi ieħor, DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR aħjar. L-attività Ħondoq by ta’ ktajjen, ħbula, eċċ bħala li bħalma jaf ikun is-sajf IMPORTANTI IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO Night kienet l-ewwel attività ż-żamma prinċipali tal-klieb. f’pajjiżna DEĊIŻJONIJIET nista’ ngħid li kien DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR kbira fejn ma ntużax plastik. Dan Il-ħarsien tal-annimali huwa wieħed pjuttost qalil. L-attività sabiex b’mod konkret ħeġġiġna prijorità bil-fatti għal dan ilwaqt dawn it-tliet xhur tkun IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO lill-pubbliku jnaqqas l-użu talGvern u introduċejna wkoll naqset xi ftit għaliex it-tfal DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET DEĊIŻJONIJIET IMPOR plastik. Fuq kollox kull għażla, sensiela ta’ inizjattivi biexIMPORTANTI isikunu bil-vaganzi tas-sajf u IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO żgħira kemm hi żgħira, tista’ santwarji jingħataw l-għajnuna l-familji wkoll jieħdu xi ftit jiem tagħmel id-differenza. u jkun hemm inizjattivi għalltal-mistrieħ. Għalina dan is-sajf DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR Kunsilli Lokali biex iwettqu kien wieħed impenjattiv b’mod IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO Dwar dan u aktar programmi fl-irħula għatspeċjali fejn jidħlu deċiżjonijiet li DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR inħeġġiġkom taqraw l-artikli trattament xieraq tal-annimali. kienu ilhom biex jittieħdu snin. ta’ din il-ħarġa li nittama IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO li bħal dejjem terġgħu Ma stajniex ninsew lill-bdiewa Bla dubju li r-regolamenti DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI IMPOR ssibuhom DEĊIŻJONIJIET ta’ interess. Kif tagħna li sofrew diversi ħsarat ġodda dwar l-użu tal-karozzini IMPORTANTI IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO wegħednikom, m’aħniex se strutturali kawża tal-maltempata kienu fuq DEĊIŻJONIJIET fomm kulħadd. nieqfu naħdmu sabiex illi ħakmet lil pajjiżna fi Frar li Ħabbarna deċiżjoni oħra favur DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR bdiewa, ir-raħħala u s-sajjieda għadda. B’kollox se nkunu qed it-trattament xieraq tal-annimali IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI tagħna nassigurawlhom futur li DEĊIŻJO nagħtuhom €3.5 miljun għadsabiex is-saħħa taż-żwiemel DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI jixirqilhom.DEĊIŻJONIJIET IMPOR danni li sofrew. Wara ħafna snin, nagħtuha prijorità. Din kienet flimkien mal-President nedejna deċiżjoni li offriet sens ta’ bilanċ IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO Tislijiet, l-festi tal-Imnarja 2019 b’ikla bejn dak li huwa trattament DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR tradizzjonali u b’riċetti li jmorru xieraq għall-annimali u l-aspett Clint CaIMPORTANTI milleri IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET DEĊIŻJO lura saħansitra għas-seklu 16. ekonomiku. Matul l-istess Ħdimna qatigħ biex insaħħu din ġimgħa kienu ġew approvati DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJO DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPORTANTI DEĊIŻJONIJIET IMPOR

TAĦRIĠ, TAGĦLIM U RIĊERKA GĦALL-KONSERVAZZJONI AĦJAR TAL-BIJODIVERSITÀ MALTIJA

atul din l-aħħar sena, ġewwa ċ-Ċentru tal-Agrikoltura, Akkwatika u Xjenzi tal-Annimal tal-MCAST, l-istudenti kellhom opportunitajiet varji sabiex jitgħallmu u jipparteċipaw f’attivitajiet relatati mal-ambjent u l-bijodiversità. Qabel xejn, l-istudenti jiġu mgħallma ħiliet bażiċi sabiex ikunu kapaċi jifhmu, jagħrfu u japprezzaw dak li jaraw u jesperjenzaw meta jkunu fl-ambjent naturali Malti. Dawn il-ħiliet jinkludu l-użu ta’ apparat differenti bħat-tromba, kif wieħed juża kotba ta’ referenza bħala gwida ta’ identifikazzjoni tal-ispeċi u kif wieħed għandu jieħu noti u dettalji li jkunu jistgħu jintużaw għar-riċerka fil-futur. L-istudenti tal-Baċellerat kienu wkoll parteċipi f’sondaġġi ekoloġiċi li huma importanti ħafna biex wieħed ikun jista’ jibda jifhem il-flora u l-fawna li jgħixu madwaru, jitgħallmu l-bżonnijiet ta’ dawn l-ispeċi u kif ukoll il-ġid li wħud minn dawn l-annimali u l-pjanti jagħmlu. F’Ottubru, flimkien ma’ Greenhouse Malta - għaqda mhux governattiva li taħdem fis-settur tal-konservazzjoni tal-ambjent - l-istudenti pparteċipaw fil-monitoraġġ tal-friefet il-lejl. Dawn

is-sondaġġi saru billi ntuża apparat apposta li jirreġistra l-frekwenza tal-għajta ta’ dawn il-friefet il-lejl. Minħabba li speċi differenti jużaw frekwenzi differenti, wieħed ikun jista’ jidentifika l-ispeċi li jinsabu fil-postijiet li jkunu qegħdin jiġu sorveljati. Apparti l-iskop xjentifiku tiegħu, dan il-proġett għandu l-għan li jinvolvi lill-pubbliku ġenerali fir-riċerka u b’hekk iżid l-għarfien u l-interess filkonservazzjoni tal-ambjent u l-ispeċi li jgħixu madwarna. Sondaġġ ieħor li sar kien dak tal-orkidji. F’Malta għandna madwar 40 speċi ta’ orkidji fis-salvaġġ. Ħafna minn dawn huma rari u protetti. F’April numru ta’ studenti flimkien mal-għalliem tagħhom kellhom ix-xorti li jitilgħu l-Belġju bħala parti minn proġett talErasmus+ li wkoll kien immexxi minn Greenhouse Malta. L-iskop ta’ dan il-vjaġġ ma kienx biss li wieħed ikun jista’ jara ambjenti differenti minn dawk Maltin u jaħdem fuq speċi li f’pajjiżna ma nsibuhomx, iżda wkoll li jagħmel kuntatt ma’ nies oħra li qegħdin jistudjaw u jirriċerkaw dan is-suġġett. B’hekk wieħed seta’ jaqsam l-esperjenza tiegħu, jitgħallem minn ħaddieħor filwaqt

Dan l-artiklu nkiteb minn Ian Falzon Lekċerer full-time fiċ-Ċentru tal-Agrikoltura, Akkwatika u Xjenzi tal-Annimali tal-MCAST

_____________________

li joħloq network ta’ kollaborazzjoni bejn l-entitatjiet u l-pajjiżi differenti. Din kienet esperjenza unika u żgur li ħalliet impatt pożittiv kemm fuq il-parteċipanti Maltin kif ukoll dawk Belġjani. Fl-aħħar u mhux l-inqas issoktat ir-riċerka mill-awtur ta’ dan l-artiklu fuq il-bijoloġija u l- konservazzjoni talfenek salvaġġ fejn ġiet ippubblikata riċerka ġdida għal pajjiżna fuq dan is-suġġett u nibdew proġetti oħra bit-tama li jħallu l-frott fil-futur. L-istudju tal-ekoloġija u l-flora u l-fawna huma importanti ħafna għal pajjiżna u għalkemm Malta hu pajjiż żgħir, id-diversità ta’ speċi hija kbira. L-għarfien huwa essenzjali sabiex inkunu nistgħu nibdew naprezzaw aktar dak li għandna u naħdmu biex nissalvagwardjawh.

Ritratt - DOI - James Galea

4. NISĠET ARTNA

€3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUT SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSAR LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSA ĦARIFA 5. STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEW ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW L €3.5 MILJUN APPROVATI GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦ BIEX JINGĦATAW LILLBDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIE BDIEWA GĦALL-ĦSARAT LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVA STRUTTURALI LI SOFREW JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJU Gvern ried jara kif seta’ jgħin STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 aqt konferenza stampa BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT b’fondi nazzjonali. s-Segretarju Parlamentari APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SO għall-Agrikoltura, Sajd u Drittijiet MILJUNtal-Annimali APPROVATI BIEX LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURA Is-Segretarju Parlamentari Clint Camilleri ta JINGĦATAW għall-Agrikoltura Clint Camilleri dettalji dwar l-iskema ffinanzjata €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUT qal li issa qed ngħaddu għatfuq livell nazzjonali bil-għan li SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSAR tielet fażiBIEX fejn il-bdiewa li ġarrbu tipprovdi assistenza finanzjarja LI SOFREW €3.5 APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSA l-ħsarat jistgħu japplikaw mill-Gvern għal MILJUN parti mill-ispejjeż b’mod dirett biex wara li jiġu assoċjati mat-tiswija u/jew it- €3.5 MILJUN APPROVATI STRUTTURALI LI SOFREW BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEW assessjati l-ħsarat li saru, dawk tibdil ta’ ċerti strutturi li ġarrbu ĦSARATħsara STRUTTURALI LI SOFREW €3.5jieħdu MILJUN li huma eliġibbli l-fondi APPROVATI BIEX JINGĦATAW L kawża tal-maltemp qawwi li GĦALL-ĦSARAT LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦ neċessarji. Ir-rata massima għalllaqat lill-GżejjerSTRUTTURALI Maltin nhar it-23 finanzjament tal-ispejjeż eliġibbli ta’ Frar, 2019, u li seta’ jiġi BDIEWAu l-24 GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIE hija sa 45%. mqabbel ma’ diżastru naturali. LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVA JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJU Clint Camilleri sostna li “din Dan waqt żjara fl-uffiċini mhux biss hija l-ewwel darba li tal-ARPA fil-Pitkalija minn BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 l-Gvern qed jgħin b’mod dirett, fejn il-bdiewa bdew japplikaw APPROVATI BIEX JINGĦATAW iżda LILL-BDIEWA STRUTTURALI LI SO fassalna qafas biex GĦALL-ĦSARAT dan ilgħall-assitenza finanzjarja u se MILJUNjkunu APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURA proċess isir b’mod aktar effiċjenti jistgħu jibqgħu japplikaw f’każ li jerġa’ jkun hemm bżonn.” sal-aħħarAPPROVATI ta’ Settembru, meta BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUT €3.5 MILJUN tagħlaq l-iskema. L-Onor. SOFREW €3.5ħabbar MILJUN BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSAR Is-Segretarjat Parlamentari Camilleri li b’kolloxAPPROVATI kienu għall-Agrikoltura, SajdJINGĦATAW u Drittijiet LI SOFREW €3.5 MILJUN BIEX LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSA approvati €3.5 miljun filwaqt APPROVATI tal-Annimali Clint Camilleri temm li elenka l-fażijiet tal-proċess STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEW jgħid li dan kollu juri bil-fatti kif kollu fejn qal li l-ewwel kellu jiġi ĦSARATassessjat STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN dan il-Gvern irid isostni dawn is-APPROVATI BIEX JINGĦATAW L x’tip ta’ danni kien setturi u kien għad-dispożizzjoni GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦ hemm. Wara dan sar proċess biex tal-bdiewa, tar-raħħala u tasstabbilit jekk pajjiżna kienxSTRUTTURALI LI SOFREW BDIEWAjiġiGĦALL-ĦSARAT €3.5 MILJUN APPROVATI BIE sajjieda fl-iktar żmien difficli eliġibbli għall-Fondi Ewropej. LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI għalihom u għas-settur. LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVA Hawn spjega li minħabba li JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJU pajjiżna ma kienx eliġibbli, ilBIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SO MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURA €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUT SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSAR LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSA STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEW ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW L GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦ BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIE LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVA JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJU BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURALI LI SO MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUTTURA €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSARAT STRUT SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSAR Is-Segretarju Parlamentari Clint Camilleri jindirizza konferenza stampa dwar l-għajnuna li se tingħata LI SOFREWlill-bdiewa €3.5 MILJUN JINGĦATAW LILL-BDIEWA GĦALL-ĦSA u lir-raħħala APPROVATI biex isewwu l-ħsarat BIEX kawża tal-maltempata li ħakmet lil pajjiżna fi Frar li għadda STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW LILL-BDIEW ĦSARAT STRUTTURALI LI SOFREW €3.5 MILJUN APPROVATI BIEX JINGĦATAW L

6. NISĠET ARTNA

BIEDJACAM REBBIEĦA TAL-PREMJU GĦALLAQWA UŻU TAT-TEKNOLOĠIJA TAT-TRASFORMAZZJONI TAN-NEGOZJU dak li għandhom imħawwel jew il-qagħda tal-għelieqi u strutturi. Dan filwaqt li jinżammu kontinwament aġġornati dwar xi żviluppi jew l-eżitu talproċedura ta’ monitoraġġ fuq l-għelieqi tagħhom kif stipulat fil-leġiżlazzjoni applikabbli talUnjoni Ewropea. L-għan ta’ dan kollu huwa sabiex jiġu sostitwiti spezzjonijiet tal-għelieqi minn l-ARPA, u filwaqt li jitnaqqas il-piż amministrattiv fuq il-bdiewa, dawn ikunu qegħdin jingħataw ukoll rwol attiv fil-proċessi talħlasijiet dovuti lilhom filwaqt li jitnaqqas ir-riskju ta’ nuqqas ta’ konformità mar-regoli tal-fondi tal-Unjoni Ewropea. Fix-xhur li ġejjin hemm ippjanati diversi attivitajiet sabiex jipprovdu taħriġ lill-bdiewa u lill-għaqdiet tagħhom dwar l-użu preżenti u l-potenzjal għal żviluppi ġodda tal-BiedjaCam.

Senior Manager ARPA

_____________________

privati li jkunu ħolqu prodotti ġodda tal-informatika li l-iżjed jagħmlu impatt biex jibdlu fil-pożittiv il-mod kif isir ċertu xogħol. Għaldaqstant, dan il-premju prestiġjuż ikompli jibni fuq suċċessi diġà miksuba mis-Servizz Pubbliku f’dawn l-aħħar snin sabiex verament ikun servizz maħsub għall-kumdità tal-klijent u li jagħti garanzija ta’ kontabbiltà.

Kull sena l-Awtorità Maltija għall-Komunikazjoni tippremja lil dawk l-entitajiet pubbliċi jew

Ritratt - MESDC - JOSEPH MERCIECA

ħala konferma tas-servizz ta’ kwalità provdut misServizz Pubbiku, il-mobile app BiedjaCAM rebħet premju ta’ rikonoxximent waqt l-MCA eBusiness Awards f’serata ddedikata għal ideat innovattivi u inizjattivi uniċi fl-użu tatteknoloġija. Permezz talBiedjaCAM, mobile app żviluppat mill-Aġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali fil-qafas ta’ proġett pilota b’kollaborazzjoni mal-bdiewa tat-tadam għalliproċessar f’Malta u Għawdex, tipprovdi lill-bdiewa b’aċċess viżwali sħiħ tal-qasam tagħhom u l-informazzjoni dwaru. Dan permezz ta’ ritratti u sensiela ta’ data meħuda minn satellita li istantanjament jipprovdu informazzjoni ġeografika kompluta. Permezz talBiedjaCAM, il-bdiewa se jkollhom l-għażla li jistgħu wkoll jikkomunikaw direttament malAġenzija permezz ta’ sistema ta’ ritratti li jistgħu jieħdu fuq il-post b’mod sempliċi, li jservu ta’ evidenza minnhom infushom ta’ xogħolhom u ta’

Dan l-artiklu nkiteb minn Malcolm Vassallo

ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻA BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ ĦARIFA 7. ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT KBIRA F’PAJJIŻNA MA- NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWE ĦONDOQ BYFEJN NIGHT F’PAJJIŻNA FEJN ATTIVITÀ MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIV L-EWWEL KBIRA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK F’PAJJIŻNA FEJN MAĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻN NTUŻAX PLASTIK PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN M mal-art kif isir ħafna drabi; MA NTUŻA s-Segretarju Parlamentari Parlamentari ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWELIs-Segretarju ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN għall-Agrikoltura, Sajd u DritCamilleri stqarr li inutli nagħmlu BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK Għażla li tixtri prodotti li tista’ tijiet tal-Annimali Clint Camilleri programmi u nieħdu miżuri L-EWWEL F’PAJJIŻNA FEJN PLASTIK ĦONDOQ tibqa’ tużahom, però fl-istess ħin nieda ATTIVITÀ t-tmien edizzjoniKBIRA ta’ Ħonbiex intejbu l-qagħda ta’ ċertiMA NTUŻAX issib ħafna materjal li tużah darba doq KBIRA by Night, waħda mill-akbar speċi jekk MA fl-aħħar mill-aħħar ATTIVITÀ F’PAJJIŻNA FEJN NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT u tarmih; attivitajiet li jsiru f’Għawdex. ma nkunux qegħdin nindirizzaw KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWE Camilleri ħabbar li din se tkun b’mod dirett wieħed mill-elementi F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BYGħażla NIGHT ATTIV li tghid-leL-EWWEL għal straw l-ewwel attività kbira f’pajjiżna li qed jeqred il-baħar u l-ħut. tal-plastik, fejn NTUŻAX ma jintużax plastik. Fil-fatt SfortunatamentBY ta’ sikwit ikunu - L-EWWEL FEJN MA PLASTIK ĦONDOQ NIGHT ATTIVITÀ KBIRA F is-Segretarju Parlamentari qal li s-sajjieda illi f’nofs ta’ baħar NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻN Għażla li jekk sejjer fuq id“mhux biss mhuwiex se jintuża jiltaqgħu ma’ fkieren u ħut ieħor PLASTIK ĦONDOQ BYlanqas NIGHT illi- jitħabbel L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN M dgħajsa jew fuq xi bajja tara li single use plastic imma ma’ materjal mormi ma tieħu xejn li huwa single use se jitqassmu fliexken tal-ilma b’modATTIVITÀ abbużiv. Ċerti fkieren ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻA plastic, fil-plastik, u minflok se jintużaw jibilgħu biċċiet jew partijiet ta’ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK tazzi tal-kartun. Dan juri li dak boroż tal-plastik u ħafna drabi L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN PLASTIK Għażla li żgħira kemm hi ĦONDOQ li nedejna ftit ilu diġà beda jiġi jitilfu ħajjithom għax ħadd maMA NTUŻAX żgħira tista’ĦONDOQ tagħmel differenza. implimentat.” ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA jsibhom FEJNfil-ħin. MA NTUŻAX PLASTIK BY NIGHT KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWE Clint Camilleri stqarr li dan MA NTUŻAX Is-Segretarju Parlamentari L-Onor. Clint Camilleri esprima il-Gvern ħa pass ieħor pożittiv F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT -Sajd L-EWWEL ATTIV għall-Agrikoltura, u li huwa pożittiv illi nnaddfu meta nieda l-Marine Litter Drittijiet tal-Annimali qal li huwa KBIRA F qiegħ il-baħar uBY l-bajjiet tagħna - L-EWWEL FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ NIGHT ATTIVITÀ Scheme, politika ħolistika dwar importanti li nagħmlu enfasi li u li dan isir anka permezz ta’ NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻN is-Single Use Plastic. Huwa wieħed jagħżel li jiekol ħut frisk u ħidma kordinata mill-eNGOs u spjega li s-sajd u l-baħar PLASTIK ĦONDOQ BYb’mod NIGHT nies - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN M ħut maqbud b’mod sostenibbli, oħra. Però qal li aħna rridu ġenerali huwa wieħed milliżda huwa importanti li aħna MA ma nkunuATTIVITÀ parti mis-soluzzjoni u ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN NTUŻA elementi l-aktar milquta minn dak neqirdux dan l-istess ħut jew mhux mill-problema. Is-Segretarju BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNAnikkontaminaw FEJN MAdanNTUŻAX PLASTIK imsejjaħ Marine Litter. Camilleri l-istess speċi. Parlamentari elenka għadd ta’ qal li hu ċar li meta wieħed jara L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ Huwa għalhekk li anki permezz għażliet sabiex wieħed ikun parti l-istatistika jifhem kif 49% ta’ dak ta’ din l-attività ta’ divertiment ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA mis-soluzzjoni FEJN MAfosthom: NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT imsejjaħ marine litter huwa ġej Ħondoq by Night il-poplu KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWE minn single use plastic mormi MA NTUŻAX kien imħeġġeġ inaqqas l-użu Għażla bejn li tarmi flixkun b’mod abbużiv. F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK BY NIGHT - L-EWWEL ATTIV tal-plastik. f’kontenitur appostaĦONDOQ jew titfgħu FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻN PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN M ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻA BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWE F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIV FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻN PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN M ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻA BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT KBIRA F’PAJJIŻNAIs-Segretarju FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWE Parlamentari Clint Camilleri waqt it-tnedija tal-attività Ħondoq by Night 2019 F’PAJJIŻNA FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIV FEJN MA NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F NTUŻAX PLASTIK ĦONDOQ BY NIGHT - L-EWWEL ATTIVITÀ KBIRA F’PAJJIŻN

Għal aktar informazzjoni dwar dawn l-apps wieħed jista’ jikkonsulta s-sit elettroniku talAġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali (https://agriculture.gov.mt/en/arpa/Pages/ mobileAppsMan.aspx) fejn jistgħu jiġu mniżżla l-manwali tal-użu rilevanti, kemm bl-Ingliż kif ukoll bil-Malti. Barra minn hekk, wieħed jista’ wkoll iżur jew iċempel il-Front Office fuq 22 92 61 48 (Malta) jew 22 15 69 74 (Għawdex), jew jibgħat email lill-Aġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali fuq arpa.mesdc@gov.mt

8. NISĠET ARTNA

ABA’ MATUL IŻ-ŻMINIJIET UĊUĦ TAR-RABA’ MATUL IŻ-ŻMINIJIET

l-frażi wċuħ tar-raba’ hija nom kollettiv għall-ħxejjex agrikoli, il-ħxejjex li nieklu jew li nużaw, li meta jikbru, jgħattu wiċċ il-ħamrija tal-għelieqi li jkunu qegħdin jokkupaw. Skont l-istaġun jitkabbru ħxejjex differenti minħabba l-fatt li kull tip ta’ speċi ta’ xitla hija ġenetikament addattata biex tiflaħ għat-temperaturi u għallkundizzjonijiet klimatiċi differenti. Bis-saħħa t’hekk ġew żviluppati mijiet ta’ varjetajiet, għexieren għal kull speċi. Eżempju, jeżistu diversi varjetajiet tal-istess speċi ta’ patata minħabba l-fatt li ilha titkabbar f’diversi inħawi fid-dinja għal għexieren ta’ snin. Il-persistenza ta’ kemm dawk it-tipi t’uċuħ tar-raba’ jibqgħu jiġu kkultivati jiddependi minn xi ftit fatturi: 1) il-konsistenza tal-klima li qegħdin jikbru fiha jekk tinbidel il-klima, se jinbidlu l-isfidi għal dik l-ispeċi biex tkun tista’ tikber kif suppost; 2) iddaqs tal-art, minħabba l-iżvilupp urban u l-frammentazzjoni, l-art agrikola tiċkien allura ċerti speċi ta’ ħxejjex ma jkunux qegħdin jikbru bi kwantitajiet biżżejjed biex isostnu l-ispejjeż tal-bidwi biex jkun jista’ jkabbarhom u biex ikun jista’ jbigħhom bi prezz tajjeb, 3) l-użu tagħhom ma jibqax utli jew popolari, minħabba li ż-żminjiet inbidlu, id-domanda għalihom tinbidel ukoll. Minħabba dawn il-fatturi, l-uċuħ tar-raba’ wkoll inbidlu matul iż-żminijiet fil-Gżejjer Maltin. Saħansitra, dawn il-fatturi, hekk kif inbidlu l-uċuħ tar-raba’, affettwaw it-trobbija tal-bhejjem tar-raħħala, b’mod dirett li l-bhejjem jiddependu fuq il-ħxejjex,

Fjura tal-Kittien

kif ukoll b’mod indirett mit-tliet fatturi li ssemmew qabel.

Ċerti speċi t’uċuħ tar-raba’ ppersistew, fosthom il-basal, il-bħajra (qarabagħli, qaratwila, qaraħamra, dulliegħ, bettieħ, ħjar), il-qamħ, is-silla, il-kaboċċi, il-ġdur, il-pastard, il-qaqoċċ, it-tadam u l-patata, kif ukoll id-diversi siġar tal-frott bħall-frott irqiq (talgħadma), tin, ir-rummien, il-bajtar tax-xewk, it-tut u ċ-ċawsli, iċ-ċitru, iż-żebbuġ u d-dwieli. Iż-żebbuġ u d-dwieli donnhom żdiedu dan l-aħħar, oħrajn baqgħu bejn wieħed u ieħor l-istess, bħall-frott irqiq, il-bajtar tax-xewk, ir-rummien u ċ-ċitru, oħrajn naqsu, speċjalment it-tut u ċ-ċawsli. Xi wħud qatt ma kienu komuni, bħaż-żinżel. F’dan l-artiklu se niffukaw fuq dawk li m’għadhomx jiġu kkultivati b’mod kummerċjali, bħall-għosfor, il-qoton, il-ħabbażiez, il-kittien, il-kemmun, il-widna, iċ-ċikkarda u ż-żosfa. Bħall-widna, li kienet kemm salvaġġa u kkultivata, xitel slavaġ oħra kienu jintużaw, bħallħaxixa tal-irmied. L-għosfor (Carthamus tinctorius) hija xitla tixbah l-ispeċi tax-xewk, partikolarment ix-xewk ta’ Kristu (Carthamus lanatus) imma ftit li xejn għandha xewk ikkumparata max-xewk salvaġġ. Għandu fjuri oranġjo jew sofor skuri bil-weraq wisgħin. Iżżerriegħa hija l-prodott mistenni fi żmien il-ħsad. L-użu prinċipali taż-żerriegħa f’Malta kien bħala għalf għall-għasafar, imma f’pajjiżi fejn għadhom jikkultivawh b’mod

Fjura tal-Qoton

fil-Gżejjer Maltin bħala wċuħ tar-raba’.

kummerċjali bħall-Asja u l-Amerka, jintuża għaż-żejt, bħala mediċina, kulur fid-drappijiet u bħala ħwawar mal-ikel. L-għosfor huwa wieħed mill-eqdem uċuħ tar-raba’ fid-dinja. Illum rari sew fil-Gżejjer Maltin u l-iktar li jinstab huwa f’Għawdex. Il-qoton hija xitla fil-familja tal-ħobbejż. Diversi speċi ta Gossypium jeżistu, imma l-iktar li tintuża fid-dinja hija Gossypium hirsutum. Il-qoton jintuża għaddrappijiet, partikolarment għallħwejjeġ. F’Malta ġie introdott millGħarab imma sar popolari ħafna fi żmien il-Kavallieri, saħansitra dak iż-żmien Malta kienet tesportah. Erba’ speċi ta’ qoton kienu jitkabbru li huma l-Gossypium religiosa, li għandha pil kanella, ilGossypium hirsutum, li hu abjad, ilGossypium herbaceum, li għandu pil iktar aħrax, u l-Gossypium barbadense, li kienet tiflaħ għannixfa, peress li l-qoton irid ħafna ilma biex jipproduċi ġmielu, allura ideali għal pajjiżna. Illum il-qoton kollu sar rari f’Malta, jiġi kkultivat għal skop ornamentali biss. Il-kemmun (Cuminum cyminum) hija xitla mill-familja taz-zunnarija. X’aktarx f’Malta kienet ikkultivata l-iktar fuq il-gżira ta’ Kemmuna. Il-gżira ħadet l-isem minn din il-pjanta aromatika. Kienet ukoll tiġi esportata minn Malta, probabbli kienet tintuża mill-inqas fi gżiritna, u żżejjed kien jinbiegħ barra xtutna. Iż-żerriegħa tal-kemmun tintuża bħala ħwawar fil-Mediterran, u bħala mediċina flAsja. Illum m’għadhiex tiġi mħawla

Fjura taċ-Ċikkarda

Fjuri tal-Widnet il-Fenek

Il-ħabbażież (Cyperus esculentus) hija speċi fil-famillja tal-Papyrus, bl-Inġliż magħruf ħafna bħala Tiger Nut. Il-ħabbażież hija xitla rqiqa bil-weraq irqaq u bittuberi fl-għeruq b’forma ta’ boċċi kannella. Hija pjanta salvaġġa, imma hija diġà morfoloġikament tajba biex titkabbar bħala wċuħ tar-raba’. Filwaqt li titkabbar sew fi Spanja, fl-Afrika, f’Madagascar u fl-Indja, Malta kien ġie kkultivat ftit li xejn, jew ħafna f’diversi inħawi imma f’perjodu qasir. Madankollu, kien hemm perjodu fil-bidu tasseklu 20, sa l-erbgħinijiet, fejn it-tuberi kienu jinbiegħu fit-toroq Maltin, bħal karawett, ċiċri u żrieragħ oħrajn. Illum il-ġurnata il-ħabbażież qed jerġa’ jieħu l-fama tiegħu għas-saħħa tal-bniedem minn prodotti impurtati, imma s’issa mhux ikkultivat b’mod kummerċjali f’pajjiżna. Il-widna jew widnet il-fenek (Scorpurius muricatus, u S. villosus) hija pjanta salvaġġa filfamilja tal-ful li fil-qedem kienet tiġi kkultivata fit-toqob tal-ħamrija tax-xagħri bħala għalf għal bejjem, imma llum hija pjanta frekwenti fissalvaġġ, u m’għadhiex tintuża. Iċ-ċikkarda (Lathyrus ocrus) u ż-żosfa (Vicia ervilia) huma wkoll pjanti tal-familja tal-ful.

Bħall-widna, kienu jiġu kkultivati għall-użu tal-għalf għall-bhejjem, bħas-silla, imma dawn fl-għelieqi u mhux fix-xagħri. Filwaqt li ċ-ċikkarda tixbah il-piżelli bilweraq sempliċi, iż-żosfa tixbah iktar il-ġilbiena komuni, li għandha weraq maqsumin. Il-piżelli u l-ġilbiena huma wkoll ikkultivati f’Malta. Dawn l-ispeċi kienu ferm iktar komuni fil-qedem, imma llum rari, speċjalment iż-żosfa. Konsum eċċessiv ta’ dawn il-legumi jqabbdu l-latiriżmu, apparti l-fatt li għandhom toma morra.

Il-ħaxixet tal-irmied (Salsoda soda) u x-xebb (Darniela melitensis) huma pjanti slavaġ, waħda annwali li tikber fis-sajf biss u l-oħra arbuxell endemiku għall-Gżejjer Maltin. M’hemmx għarfien jekk dawn l-ispeċi kinux jiġu kkultivati jew le, imma kellhom skop partikolari. Qabel ma ġie vvintat il-baking soda, dawn ix-xitel kienu jinħarqu fis-sajf, ilfdalijiet maħruqin kienu jintużaw għal-Lissija. Din il-Lissija kienet tintuża biex taħsel il-ħwejjeġ. Il-kittien (Linum usitatissimum) hija xitla irqiqa b’weraq żgħar għall-ponta bi fjuri koħol fit-tond. Il-kittien qatt ma kien ikkultivat b’mod kummerċjali, imma kien ferm iktar komuni fl-għelieqi żgħar fl-imgħoddi. Illum il-ġurnata hija rari ħafna bħala wiċċ ta’ raba’, pjanta maħruba fis-salvaġġ.

ĦARIFA

Dan l-artiklu nkiteb minn Jeffrey u Arnold Sciberras _____________________

L-użu prinċipali tal-kittien millgħelieqi Maltin huwa bħala għalf għall-bhejjem u għall-għasafar, kif ukoll għall-bniedem, speċjalment iż-żerriegħa. Fi kwantitajiet kbar, iż-żerriegħa tista’ tintuża għaż-żejt, li jintuża mal-ħitan tad-djar antiki biex il-ħitan ma jibqgħux jfarfru l-ġebla. Minkejja n-nuqqas ta’ dawn ix-xitel fl-argikoltura Maltija, l-agrikoltura f’Malta kompliet tevolvi. Saħansitra ddaħħlu speċi ġodda fil-klassi tal-uċuħ tar-raba’ lokali, bħall-patata ħelwa, (sweet potato) (Ipomoea batatas) u l-pastinaka, (Parsnip), (Pastinaca sativa). Madankollu, importanti wkoll il-għarfien tal-uċuħ tar-raba’ antiki, li possibilment kellhom varjetajiet lokali u uniċi, biex ikunu jistgħu jiġu kkonservati, imħarsa, u jerġa’ jsir użu tagħhom.

Referenzi https://vassallohistory.wordpress.com/thecotton-textile-industry-in-malta/ http://www.ilmiklem.com/xoghol-il-bidwiflulju-tal-1849/

Fjuri taż-Żosfa

Frotta tal-Widnet il-Fenek

Miżwed taċ-Ċikkarda

Weraq tal-Widnet il-Fenek

Xebb ħdejn il-baħar

Xebb

Xitla tal-Qoton

Ħaxixa tal-Irmied

XOGĦLIJIET FI ĠNIEN L-GĦARUSA TAL-MOSTA – AMBJENT MALTA

l-Ġnien l-Għarusa tal-Mosta kien oriġinarjament inawgurat fl-1975. Matul dawn l-aħħar snin dan il-ġnien kien tħalla fi stat ta’ abbandun u telqa. Ambjent Malta (qabel Direttorat PARKS) ingħata r-responsabblità biex jerġa’ jagħti ħajja lil dan il-ġnien sabiex ikun jista’ jerġa’ jitgawda minn kulħadd. Il-ħidma ta’ Ambjent Malta bdiet bittindif u l-ġbir ta’ skart li akkumula matul is-snin. Sadanittant, beda l-proċess bi tħejjija għall-permessi neċessarji għarrestawr u tisbiħ tal-Ġnien.

Architect & Civil Engineer Operations Ambjent Malta

_____________________ mid-Direttorat tar-Restawr (Ministeru għall-Ġustizzja, Kultura u Gvern Lokali). Ġie livellat ukoll il-passaġġ tul il-Victoria Lines fl-inħawi tal-ġnien.

Wieħed mill-għanijiet ewlenin kien li jiġi rranġat b’tali mod li jkun aċċessibbli għal kulħadd. B’hekk, apparti r-restawr tal-ħitan inbnew ukoll ħitan ġodda biex jakkomodaw rampa u l-pedamenti għallformazzjoni tar-rampa. L-art tal-ġnien kienet kollha mħarbta. B’hekk sar ukoll it-tħammil biex il-passaġġ ewlieni talġnien ikun iżjed livellat u jsir tqegħqid ta’ materjal ġdid. Sar tħaffir ta’ trinek matul il-medda tal-ġnien kollu u tpoġġew katusi bi tħejjija għas-servizzi tad-dawl, irrigazzjoni u CCTV. Ġie mwassal ukoll servizz tal-elettriku sal-ġnien.

Min-naħa tal-afforestazzjoni ta’ Ambjent Malta sar ix-xogħol kollu li għandu x’jaqsam ma’ qtugħ ta’ ħaxix ħażin, preparazzjoni tal-art, taħwil u l-installazzjoni tal-irrigazzjoni biex is-siġar u l-arbuxelli li ġew imħawla jkunu jistgħu jiġu msaqqija b’mod sostenibbli u effiċjenti. L-ammont ta’ siġar u arbuxelli indiġieni Maltin li ġew imħawla f’dan il-ġnien jammontaw għal madwar 2,500 siġra u arbuxella.

Il-passaġġi tal-ġnien li jammontaw għal madwar 4300m2 ingħataw millġdid bil-concrete imprint. Il-ġnien se jkollu bankijiet ġodda, dwal, bins, gazebo, gradi tal-injam u tal-ħadid. Ġiet preparata wkoll żona biex tkun allokata għallogħob tat-tfal aktar tard din is-sena.

Permezz ta’ dawn ix-xogħlijiet imsemmija, investiment li jlaħħaq madwar €540,000, il-Ġnien l-Għarusa tal-Mosta se jkun jista’ jitgawda minn persuni ta’ kull età kif ukoll jiġu apprezzati l-ambjent u l-veduti tal-madwar.

Sadanittant, sar ix-xogħol tar-restawr tal-Victoria Lines. Dan ix-xogħol sar Ritratt - DOI - Jeremy Wonnacott

Il-maġġoranza tal-ħitan ġewwa dan il-ġnien ġew irranġati minħabba li xi wħud kienu nieqsa, oħrajn imwaqqgħin u oħrajn deterjorati. Filwaqt li ntuża ġebel ġdid, ġie utilizzat ħafna millġebel oriġinali. Il-ħitan tas-sejjieħ ġew irrestawrati u xi wħud inbnew mill-ġdid mill-pedamenti. Ġiet iffurmata wkoll funtana tal-ilma bil-ġebel tas-sejjieħ bilġiebja minn taħt.

Dan l-artiklu nkiteb minn Charmaine Debono Fenech

Ritratt - DOI - Jeremy Wonnacott

Inawgurazzjoni ta' Ġnien l-Għarusa tal-Mosta

Mumenti waqt l-inawgurazzjoni ta' Ġnien l-Għarusa tal-Mosta

Ritratt - MESDC - JOSEPH MERCIECA

10. NISĠET ARTNA

ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL ĦARIFA 11. CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH ROYAL CANIN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM MALTA CHARITY CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN aqt attività organizzata millIs-Segretarju Parlamentari Borg Cardona &MALTA għall-Agrikoltura, Sajd u Drittijiet CAMPAIGNkumpanija ROYAL CANIN CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH Co. Ltd f’Ta’ Qali, tqassmu prodotti tal-Annimali tenna kif il-Gvern se ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM b’valur li jlaħħaq ’il fuq minn jkompli jaħdem qatigħ biex aktar CANIN MALTA CHARITY ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN €15,300 lis-santwarji lokali tal- CAMPAIGN annimali jkunu trattati b’mod annimali. Dan wara li matul l-aħħar xieraq u għaldaqstant MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANINf’dawn MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL xhur il-kumpanija Borg Cardona & l-aħħar snin il-Gvern ħadem mhux CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN Co. Ltd kienet għaddejja bir-Royal biss billi żied l-allokazzjonijiet CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH Canin Malta Charity Campaign. tal-fondiCHARITY lis-santwarji tal-annimali imma wkoll introduċa skemi ġodda CANIN MALTA CHARITY CAM ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL Is-Segretarju Parlamentari Clint bħal dik tat-trattament xieraq talCANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN Camilleri wera l-apprezzament annimali fil-komunitajiet kif ukoll MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL tal-għotja li qiegħda tagħmel din ġew introdotti diversi liġijiet biex il-kumpanija u tal-ġest nobbli isaħħu l-ġlieda kontra l-moħqrija CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN li wettqet hekk kif qal li jinsab tal-annimali. CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH ċert li l-inizjattiva li ħadet din ilROYAL CANIN CAMPAIGN CANIN MALTA CHARITY CAM kumpanija seMALTA tkun qiegħdaCHARITY tgħin Filwaqt li ħeġġeġ biexROYAL aktar b’mod dirett CHARITY lil dawn is-santwarji. kumpaniji jimxu fuq dan il-pass, CANIN MALTA CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN Camilleri saħaq kif il-bżonnijiet Camilleri tenna li bħala Gvern se MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL ta’ dawn is-santwarji huma kbar nkomplu naħdmu mal-imsieħba CHARITY CANIN u kifCAMPAIGN kull għajnuna b’modROYAL diretta kollha f’dan MALTA il-qasam biexCHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN tgħin biex klieb u qtates, li ħafna MALTA verament ix-xogħol tas-santwarji, CAMPAIGN ROYAL CANIN CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH mid-drabi jew kienu abbandunati għaqdiet volontarji, l-Animal ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM jew saħansitra maħqura, jingħataw Welfare u intrapriżi privati jkun CANIN MALTA CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN l-attenzjoni uCHARITY l-imħabba meħtiega. aktar apprezzat. MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CH Is-Segretarju Parlamentari Clint Camilleri fil-ftuħ tal-attività organizzata minn Borg Cardona & Co. Ltd. ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAM CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL CANIN MALTA CHARITY CAMPAIGN ROYAL

12. NISĠET ARTNA

TAL-INBEJJED DOK U IĠT IĊ-ĊERTIFIKAZZJONI TAL-INBEJJED DOK U IĠT

l-produzzjoni tal-inbejjed DOK u IĠT f’Malta ilha għaddejja għal iktar minn 10 snin. Id-DOK (Denominazzjoni ta’ Oriġini Kontrollata) u l-IĠT (Indikazzjoni Ġeografika Tipika) huma mhux biss rikonoxxuti lokalment iżda wkoll reġistrati u rikonoxxuti malUnjoni Ewropea. Fir-reġistru talinbejjed ta’ kwalità tal-UE, Malta għandna tliet inbejjed reġistarti: DOK Malta u DOK Gozo, fillivell ta’ PDO (Denominazzjoni ta’ Oriġini Protetta) u IĠT Maltese Islands fil-livell ta’ IĠP (Indikazzjoni Ġeografika Protetta).

Sabiex pajjiż jirnexxilu jirreġistra l-inbejjed ta’ kwalità tiegħu mal-UE jrid jiddeskrivi b’mod dettaljat il-produzzjoni ta’ dan l-inbid li jinkludu t-tkabbir tal-għeneb fil-vinja, il-varjetajiet permessibbli, il-metodi li jistgħu jintużaw għall-produzzjoni tat-tali

nbid u l-ittikkettjar tiegħu. Tajjeb li ngħidu li sabiex tiġi garantita kwalità u traċċabilità, it-tkabbir tal-għeneb u l-produzzjoni tal-inbejjed IĠT tmur oltre mirrekwiżiti bażiċi li titlob l-UE fuq ilproduzzjoni tal-inbejjed tal-mejda u fil-każ tad-DOK ir-rekwiżiti huma ħafna iktar ristretti sabiex tiġi garantita l-ogħla kwalità.

Appena daħlu fis-seħħ l-ewwel regoli dwar l-inbejjed DOK u IĠT, l-għassara bdew jagħżlu li jikkonvertu l-produzzjoni tal-inbid tagħhom għal dawn l-inbejjed ta’ kwalità, u llum il-ġurnata nistgħu ngħidu li ’l fuq minn 96% tal-produzzjoni lokali tal-inbid tikkonsisti f’inbejjed DOK u IĠT. Dan ifisser li l-konsumatur talinbid Malti qiegħed dejjem ifittex inbid ta’ kwalità u jfisser ferm iktar dedikazzjoni min-naħa ta’ dawk li jkabbru l-għeneb kif ukoll tal-għassara. Ifisser ukoll ħafna

Dielja Chardonnay b’rimi ġdid fir-rebbiegħa

kontrolli ta’ verifikazzjoni minnaħa tad-Direttorat tal-Agrikoltura sabiex ikun jista’ jiggarantixxi l-kwalità u jmantni r-rikonoxximent tad-DOK u l-IĠT mogħti mill-UE.

Ir-rwol tad-Direttorat talAgrikoltura jinstab tul il-katina kollha tal-produzzjoni tal-inbid DOK u IĠT. Dan jibda billi jaċċerta li kull kultivatur tad-dwieli għal dawn l-inbejjed jirreġistra l-għelieqi kollha bid-dwieli mad-Direttorat. Id-dettalji tal-vinja jinkludu fost l-oħrajn il-varjetà, il-kobor, l-ammont ta’ dwieli u l-metodu ta’ kultivazzjoni. Bis-saħħa ta’ dan, id-Direttorat ikun jista’ jistabbilixxi kwoti ta’ produzzjoni minn kull vinja sabiex tiġi aċċertata l-kwalità tal-għeneb. Apparti minn hekk, il-kwalità tal-għeneb terġa’ tiġi ċċekkjata matul il-qtugħ talgħeneb billi jsiru spezzjonijiet waqt il-ħatt tal-għeneb fejn jittieħdu kampjuni fuq il-post.

Kampjun tal-inbid DOK qed jiġi issiġillat qabel jmur għall-analiżi

Meta l-inbid DOK jew IĠT ikun lest sabiex jitpoġġa fis-suq, l-għassar jagħmel talba madDirettorat għaċ-Ċertifikazzjoni ta’ dan l-inbid. Għaldaqstant, għal kull lott inbid lest, id-Direttorat imur jiġbor kampjun minn fuq il-post u jibagħtu barra minn Malta, f’laboratorju speċjalizzat u akkreditat. F’każ ta’ inbid IĠT, il-kampjun issirlu analiżi fiżjokimika skont il-protokoll ta’ produzzjoni, u f’każ ta’ inbid DOK, il-kampjun ikun sottopost ukoll għal test sensorjali minn grupp ta’ esperti li jduqu l-inbid sabiex jesprimu ġudizzju jekk l-inbid ħaqqux verament it-titlu ta’ DOK. Dikjarazzjonijiet oħra li jkunu se jintużaw fuq it-tikketta mill-għassar li jirrigwardaw ilproduzzjoni ta’ dan l-inbid bħal Riżerva, Sparkling, u Barrel aged jiġu verifikati wkoll permezz ta’ dawn l-analiżi. Meta r-riżultat ta’ din l-analiżi jkun pożittiv, l-għassar jiġi

ĦARIFA

13.

Dan l-artiklu nkiteb minn Darren Borg Principal Agricultural Officer

_____________________

infurmat sabiex jimla l-inbid u jittikkettah DOK jew IĠT, kif applikabbli. Waqt l-ittikkettjar, l-għassar ipoġġi banderol, li hija tikketta maħruġa mid-Direttorat bħala garanzija ta’ kwalità. Ilbanderol tad-DOK hija ta’ lewn isfar filwaqt li dik tal-IĠT hija ta’ lewn aħdar ċar. Kull banderol għandha numru individwali li permezz tiegħu d-Direttorat ikun jista’ jittraċċa l-proċess kollu lura sal-għalqa li minnha nqata’ l-għeneb.

Finalment, sabiex jissalvagwardja r-reputazzjoni tal-inbid Malti li dejjem qiegħda tikber, u jaċċerta kompetizzjoni ġusta, id-Direttorat talAgrikoltura jwettaq ukoll monitoraġġ fuq is-suq sabiex jaċċerta li ħadd ma jkun qed jabbuża u juża DOK Malta, DOK Gozo jew IĠT Maltese Islands jew li b’xi mod qed jipprova jagħti impressjoni li hu DOK jew IĠT meta l-inbid mhuwiex.

Dielja Girgentina mkabbra tradizzjonalment

Tazza inbid Girgentina fil-vinja f’Jannar

EMFF 1.16.1 - STUDJU XJENTIFIKU DWAR IS-SELETTIVITÀ TAXXBIEKI TAT-TKARKIR

d-Dipartiment tas-Sajd u l-Akkwakultura implimenta l-proġett parzjalment iffinanzjat mill-Unjoni Ewropea taħt il-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (2014-2020) li jġib l-isem ta’ EMFF 1.16.1 - Studju xjentifiku dwar is-selettività tax-xbieki tattkarkir. L-għajxien tas-sajjied jiddependi direttament fuq il-preżenza tal-ħut fil-baħar u b’hekk għandna nassiguraw li l-qabdiet tal-ħut jibqgħu l-istess jew saħansitra jitjiebu. Fil-fatt fattur li jaffettwa direttament is-settur tas-sajd huwa l-istat tal-istokkijiet tal-ħut li għandna fl-ibħra tagħna. Biex wieħed jassigura li l-istokkijiet tal-ħut jibqgħu jeżistu u għaddejjin b’saħħithom, wieħed għandu jipproteġi ħut żgħir u ħut li jkun qed jirriproduċi; dan jistà jsir bi tliet modi:

Dan l-artiklu nkiteb minn Reno Micallef Research Analyst fi ħdan id-Dipartiment tasSajd u Akkwakultura

_____________________

• Jillimita s-sajd fuq żoni

fejn hu magħruf li hemm abbundanza kbira ta’ ħut zgħir u ħut li qed jirriproduċi;

• Jillimita s-sajd f’ċertu perjodi/ staġuni fejn il-ħut ikun qed jirriproduċi;

• Juża rkapti li jnaqqsu

l-probabbiltà li jinqabdu l-ħut iż-żgħar.

Dan l-istudju ffoka fuq l-aħħar fattur, speċifikament fuq l-irkaptu tat-tkaxkir. L-irkaptu tat-tkarkir jikkonsisti minn xibka kbira forma ta’ lembut li titkaxkar ftit ċentimetri ’l fuq mill-qiegħ tal-baħar. L-aktar parti importanti mix-xibka hija l-aħħar biċċa, magħrufa bħala l-codend. Il-codend huwa l-post fejn jinġabar il-ħut. Parti mir-restrizzjonijiet Ewropej u nazjonali li jillimitaw l-isforz ta’

dan is-settur huma liġijiet fuq l-għamla u d-dimensjoni tal-malja tal-codend. Infatti, huwa stipulat bil-liġi li l-malja tal-codend trid tkun 40mm kwadra. L-iskop ta’ dan l-istudju kien li:

• Itejjeb is-selettività tal-

irkaptu tat-tkarkir li jintuża biex jaqbad l-gambli bojod u l-merluzz;

• Inaqqas il-qabdiet ta’ taħt il-qies ta’ gambli bojod u merluzz.

Bħala rkapti ntużaw diversi modi li kienu jikkonsisti f’użu ta’ malji diversi fil-codend u kif ukoll użu ta’ sistema ġdida fiż-żaqq tax-xibka. Din is-sistema l-ġdida, magħrufa bħala side escape panels tippermetti ħut żgħir biex joħroġ mill-ġenb tax-xibka, filwaqt li l-ħut kbir jinqabad (deskritta fl-istampa t’hawn taħt).

L-istudju wera li l-aħjar riżultati nkisbu minn xibka li kellha malja kwadra ta’ 40mm fil-codend u kellha s-sistema ġdida fin-nofs b’malja ta’ 50mm. Dan il-mod ġdid jippermetti li ħut ta’ qies żgħir ma jinqabadx. Għaldaqstant importanti nsemmu li dan kien studju preliminarju u hemm bżonn t’aktar studji biex intejbu l-għarfien tagħna f’dan irrigward.

Pożizzjoni tas-sistema ġdida mmarkata bil-kulur aħmar

Ritratt - DOI - James Galea

14. NISĠET ARTNA

ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR ĦARIFA 15. WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR ASSISTENZA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA FINANZJARJA LILLASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 BDIEWA WARA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ L-MALTEMPATA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR TA’ FRAR 2019 WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR ASSISTENZA FINANZJARJA WAR u t-15:30 ġewwaLILL-BDIEWA l-uffiċju tall-maltemp devastanti li laqat 2019 il-maltemp, flimkien ma’ stima u Front OfficeWARA tal-ARPA li L-MALTEMPA jinstab il-Gżejjer bejn it-23 u l-24 dikjarazzjoni ta’ Perit rikonoxxut, TA’ FRAR 2019Maltin ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA il-Pitkalija, Ta’ Qali. Wieħed jista’ ta’ Frar 2019 ħalla warajh ħsarat fost dokumentazzjoni oħra. ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 wkoll jissottometti l-applikazzjoni kbar fl-uċuħ u r-raba’ ġewwa Barra minn hekk, il-benefiċjarji FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA TA’l-Uffiċju FRAR 2019 ASSISTENZ ġewwa tal-ARPA li jinsab Malta u Għawdex li rriżulta f’telf eliġibbli taħtL-MALTEMPATA din l-iskema fil-Farm Sperimentali tax-Xewkija, kbir għas-settur agrikoluL-MALTEMPATA lokali. għandhom ikunu bdiewa jew 2019 LILL-BDIEWA WARA TA’ FRAR ASSISTENZA FINANZJAR Għawdex bejn is-7:30 u s-13:00. Għaldaqstant, il-Ministeru għallintrapriżi żgħar attivi fis-settur WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW Ambjent, Żvilupp Sostenibbli u tal-produzzjoni agrikola, u Jekk inti bidwi li kontLILL-BDIEWA affettwat millL-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA WAR Tibdil fil-Klima f’dawn l-aħħar rreġistrati fir-Reġistru tal-Bdiewa maltemp ta’ Frar 2019, u tixtieq tkun taf ġimgħat nieda skema li tipprovdi tad-Direttorat tal-Agrikoltura TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA aktar informazzjoni dwar din l-iskema, għajnuna finanzjarja minn fondi (jew fil-każ tar-raħħala, irreġistrati nistidnuk iżżur is-sit elettroniku talASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 nazzjonali sabiex jiġu koperti sa mad-Dipartiment dwar irAġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ (https://agriculture.gov.mt/en/arpa/Pages/ 45% tal-ispejjeż eliġibbli assoċjati Regolamentazzjoni Veterinarja u sdacemt.aspx) minn fejn wieħed jista’ mat-tiswijietWARA jew it-tibdilL-MALTEMPATA ta’ ċerti Fitosanitarja), TA’ qabel it-23 ta’ Frar LILL-BDIEWA FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR jniżżel il-linji gwida dettaljati u rilevanti, strutturi tal-bdiewa li ġarrbu 2019. mal-formula tal-applikazzjoni. WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZAflimkien FINANZJARJA LILL-BDIEW l-ħsarat. L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 Is-sejħa ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR għall-applikazzjonijiet Barra minn hekk, wieħed jista’ wkoll iżur Sabiex wieħed jibbenefika għall-għajnuna taħt din l-iskema jew iċempel il-Front Office fuq 22 92 61 48 TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA (Malta) jew 22 15 69 74 (Għawdex), jew mill-għajnuna mogħtija taħt din fetħet fit-3 ta’ Ġunju u se tagħlaq ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 jibgħat email lill-Aġenzija għall-Pagamenti l-iskema, jeħtieġ li jippreżenta fit-30 ta’ Settembru 2019. Agrikoli u Rurali fuq arpa.mesdc@gov.mt FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ evidenza fotografika tal-ħsara li L-applikazzjonijiet qed jintlaqgħu ġarrbu l-istrutturi minħabba dak mit-tnejn sal-ġimgħa bejn is-7:30 LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPA ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 20 FINANZJARJA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZ Is-Segretarju Parlamentari Clint Camilleri waqt żjara li għamel fl-Uffiċċju tal-ARPA LILL-BDIEWA WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJAR WARA L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEW L-MALTEMPATA TA’ FRAR 2019 ASSISTENZA FINANZJARJA LILL-BDIEWA WAR

IL-KAPPELLA TA’ SANT’ANNA FIL-PWALES

l-inħawi tal-Pwales li huma fil-lokalità ta’ San Pawl ilBaħar u li jiġu bejn ix-Xemxija u l-Miżieb, insibu l-Kappella ta’ Sant’Anna. Qabel din il-kappella, fl-istess post kien hemm oħra ddedikata lit-Twelid tal-Madonna. Il-kappella preżenti nbniet minn Dun Gio Vinċenz Galea. Matul iż-żmien din l-kappella kienet ġiet dekonsagrata u kien fl-1 ta’ Lulju 1672 li kienet reġgħet ġiet ikkonsagrata mill-ġdid mill-Isqof Lorenzo Astiria. Fiż-żmien qasir li Malta għamlet taħt il-ħakma Franċiża, suldati Franċiżi kienu attakkaw l-imsemmija kappella. Huma kienu

Dan l-artiklu nkiteb minn David Bartolo Riċerkatur tal-Istorja ta’ Malta

_____________________ sparaw bl-ixkubetti fuq il-bieb u t-twieqi u qattgħu l-pittura talMadonna bil-bajjunetti. Fl-1860 sar kwadru ġdid ta’ Sant’Anna bil-Madonna u San Ġwakkin, li dan kien tpitter minn Dun Ġużepp de Stefano. Matul iż-żmien saru diversi fażijiet ta’ restawr fuq din il-kappella, l-aħħar wieħed kien fl-2004. Din il-kappella kienet issemmiet fil-poeżija drammatika “Il-Fidwa tal-Bdiewa” ta’ Ninu Cremona. Fl-antik, fil-festa ta’ Sant’Anna f’Lulju, ir-raħħala talinħawi kienu jinżlu jaħslu s-suf tan-nagħaġ u dak tas-saqqijiet fix-xtajta tax-Xemxija.

LAQGĦA TALMEMBRI TALKOPERATTIVA TAT-TADAM GĦALLIPPROĊESSAR

atul ix-xahar ta’ Ġunju, uffiċjali tal-Aġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali (ARPA), fi ħdan il-Ministeru għall-Ambjent, Żvilupp Sostenibbli u Tibdil fil-Klima, ġew mistiedna sabiex jipparteċipaw f’żewġ laqgħat li seħħew nhar itTnejn 24 ta’ Ġunju ġewwa il-Magro Brothers Food Village, ix-Xewkija (Għawdex) u nhar il-Ġimgħa 28 ta’ Ġunju ġewwa Alleluia Hall, f’San Pawl il-Baħar. Matul dawn il-laqgħat, isSur Emanuel Azzopardi, Senior Manager tal-ARPA, għamel preżentazzjoni dwar l-użu u l-iskop tal-mobile apps li kienu reċentement imnedija millAġenzija b’kollaborazzjoni malbdiewa u li tkellimna dwarhom fil-ħarġa preċedenti ta’ Nisġet Artna, BiedjaINFO u BiedjaCAM. Il-preżentazzjoni ntlaqgħet b’mod tajjeb minn dawk preżenti, u l-Koperattiva tat-Tadam infurmat ukoll kif diġà ngħatat taħriġ millARPA dwar kif jintużaw dawn l-apps, u li se tkun lesta biex toffri assistenza teknika lil dawk il-bdiewa li jixtiequ jagħmlu użu minnhom. Għal aktar informazzjoni dwar dawn l-apps wieħed jista’ jikkonsulta s-sit elettroniku talAġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali (https://agriculture.gov.mt/en/arpa/Pages/ mobileAppsMan.aspx) fejn jistgħu jiġu mniżżla l-manwali tal-użu rilevanti, kemm bl-Ingliż kif ukoll bil-Malti. Barra minn hekk, wieħed jista’ wkoll iżur jew iċempel il-Front Office fuq 22 92 61 48 (Malta) jew 22 15 69 74 (Għawdex), jew jibgħat email lill-Aġenzija għall-Pagamenti Agrikoli u Rurali fuq arpa.mesdc@gov.mt

Ritratt - DOI - Kevin Abela

16. NISĠET ARTNA

REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĦARIFA 17. ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA REGOLAMENTI KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R L-UŻU TALĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME s-Segretarju Parlamentari għall• Tal-istress taż-żiemel fil• Kull vjaġġ ma jistax idum Agrikoltura, Sajd u Drittijiet REGOLAMENTI ħidma tiegħuĠODDA b’mod repetutDWARaktar minn 45TAL-KAROZZINI minuta. L-UŻU TAL-KAROZZINI L-UŻU R tal-Annimali ħabbar deċiżjoni ĠODDAoħra DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI DWAR L-UŻU TA • Kif ukoll tat-tagħbija li jkun • KifĠODDA ukoll ma jistax jgħabbi favur it-trattament xieraq REGOLAMENTI DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINIaktar REGOLAMENTI minn ħames persuni ĠODDA tal-annimali, dinĠODDA id-darba marbuta qiegħed iġorr maż-żwiemel. L-Onor. Clint inkluż is-sewwieq. KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME Camilleri qal li din id-deċiżjoni L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWARIs-Segretarju L-UŻUParlamentari TAL-KAROZZINI R qiegħda toffri sens ta’ bilanċ Dan l-avviż legali introduċa dawn ĠODDAbejn DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA dak li huwa trattament għad-Drittijiet tal-Annimali il-provedimenti: xieraq għall-annimali u l-aspett Clint Camilleri stqarr li “din hija REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA ekonomiku. Fil-fatt saru numru ta’ leġiżlazzjoni oħra importanti • Karozzini ma jistgħux KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME diskussjonijiet ma’ stakeholders f’dak li jidħol trattament xieraq jiċċirkolaw f’xi triq matul ilL-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R differenti. tal-annimali. Dan wara li flperjodu bejn l-ewwel ta’ Lulju istess ĠODDA ġimgħa ġew approvati ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI DWAR L-UŻU TA u l-aħħar ta’ REGOLAMENTI Awwissu. Is-Segretarju Parlamentari mill-Parlament tibdil fl-att dwar REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA Camilleri spjega kif dan l-avviż il-ħarsien xieraq tal-annimali fejn • Bejn is-siegħa u l-erbgħa ta’ KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME legali huwa mibni fuq il-prijorità fuq kollox żidna l-minimu talwaranofsinhar (1pm-4pm). lejn is-saħħa tal-annimal u stqarr penali.” Kompla jgħid li dan sar L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R li f’dan il-każ mhux qed inħarsu wara li ddaħħlu liġijiet biex ġew • Qegħdin nagħtu setgħa ĠODDAbiss DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA lejn iż-żiemel bħala mezz projbiti l-użu ta’ ktajjen, ħbula sabiex jekk ikun hemm min REGOLAMENTI ĠODDA TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA ta’ trasport. Huwa elenka kif DWAR L-UŻU eċċ bħala ż-żamma prinċipali jabbuża l-uffiċjali jistgħu primarjament id-diskussjoni tal-klieb. Camilleri temm jgħid KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME jitolbu liDWAR dak iż-żiemel wasslet sabiex qegħdin indaħħlu li ġew introdotti wkoll sensiela jitneħħa minnĠODDA fuq it-triq. L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R fis-seħħ avviż legali li qiegħed jieħu ta’ inizjattivi biex is-santwarji ĠODDAkonoxxenza: DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI ĠODDA L-UŻU TA jingħataw l-għajnunaDWAR u jkun hemm • Żiemel jista’ REGOLAMENTI jintuża biss fi inizjattivi għall-Kunsilli Lokali biex ĠODDA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ġranet alternattivi. iwettqu programmi fl-irħula għat• Tal-aktar perjodi sħan fis-sajf KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME trattament xieraq tal-annimali. • Filwaqt li ma jistax jintuża L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA • Tal-aktar ħinijiet sħan tas-sajf għal vjaġġi f’aktar minn tlettDWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA ijiem f’ġimgħa waħda. REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAME L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI R ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TA REGOLAMENTI ĠODDA DWAR L-UŻU TAL-KAROZZINI REGOLAMENTI ĠODDA

18. NISĠET ARTNA

AJIET MALTIN TAL-QAMĦ STUDJU DWAR VARJETAJIET MALTIN TAL-QAMĦ

-iskop ta’ dan l-istudju huwa li jwettaq riċerka dwar ilvarjetajiet Maltin ta’ qamħ li huma preżenti fit-territorju lokali u jwettaq karatterizzazzjoni preliminari ta’ dawn il-varjetajiet.

F’Malta, il-qamħ jitkabbar għall-produzzjoni tal-għalf għallannimali tar-razzet. Iż-żrieragħ tal-qamħ użati għall-kultivazzjoni huma jew mixtrija minn barra jew prodotti f’Malta. Xi individwi jżommu żrieragħ li jipproduċu huma stess biex jiżirgħu kull sena, filwaqt li individwi oħra jipproduċu żrieragħ għall-iskop ta’ kummerċjalizzazzjoni fitterritorju lokali. Produtturi involuti fil-produzzjoni ta’ żrieragħ għall-kummerċjalizzazzjoni għandhom ikunu rreġistrati firReġistru Uffiċjali ta’ Malta (MOR) li huwa ġestit mid-Direttorat għall-Ħarsien tal-Pjanti. Dan ir-reġistru fih informazzjoni dwar kummerċjanti liċenzjati u produtturi ta’ pjanti u materjal tal-pjanti f’Malta. Il-produzzjoni u l-kummerċjalizzazzjoni ta’ żrieragħ f’Malta huma rregolati

mill-Avviż Legali 2 tal-2018 (L.S. 433.30) – “Seeds of Agricultural Plants and Vegetables Regulations, 2018”, skont l-Att dwar il-Kwarantina tal-Pjanti. L-iskop ta’ dawn ir-regolamenti huwa li jagħmel dispożizzjonijiet biex jassigura li kwalunkwe żerriegħa ta’ pjanti u ħxejjex agrikoli prodotti f’Malta jew imqiegħda fis-suq f’Malta jew maħsuba biex jitqiegħdu fis-suq fi Stat Membru ieħor tal-Unjoni Ewropea tissodisfa l-istandards ta’ kwalità speċifikati.

Ir-regolamenti jiddikjaraw li l-varjetajiet ta’ pjanti agrikoli u speċi ta’ ħxejjex li jistgħu jiġu kkummerċjalizzati fl-Unjoni Ewropea għandhom ikunu rreġistrati fil-Katalgu Komuni tal-Varjetajiet tal-Unjoni Ewropea. Dan il-katalgu huwa disponibbli fuq is-sit tal-Kummissjoni Ewropea bħala d-database dwar il-varjetajiet ta’ pjanti li hija disponibbli għall-pubbliku. Diversi varjetajiet ta’ qamħ jintużaw f’Malta u xi wħud minn dawn huma rreġistrati fil-Katalgu Komuni ta’ varjetajiet tal-Unjoni Ewropea, u xi varjetajiet mhumiex

magħrufa. Uħud minn dawk li mhumiex magħrufa jissejħu varjetajiet Maltin peress li dawn ġew prodotti f’Malta għal żmien twil ħafna.

Sabiex jiġi indirizzat l-użu tal-varjetajiet ta’ qamħ Malti, id-Direttorat għall-Ħarsien talPjanti ħa l-inizjattiva biex iwettaq riċerka dwar varjetajiet ta’ qamħ li huma msejħa Maltin. Inġabret l-informazzjoni minħabba l-importanza tagħhom bħala riżorsi ġenetiċi. Iż-żrieragħ ta’ dawn il-varjetajiet inġabru minn dan l-istess Direttorat, u xi wħud minn dawn iż-żrieragħ ġew ikkultivati fi bċejjeċ ta’ art ta’ prova fiċ-Ċentru talBijoteknoloġija tal-Pjanti f’Ħal Lija biex ikun jista’ jsir studju preliminari li jinkludi l-karatterizzazzjoni ta’ dawn ilvarjetajiet, bl-użu tal-protokolli rilevanti għall-karatterizzazzjoni. Dan ix-xogħol qed jitwettaq mill-unitajiet “Research and Policy” u Operations” fi ħdan dan id-Direttorat. Il-protokolli użati huma l-protokolli tal-Uffiċċju Komunitarju tal-Varjetajiet talPjanti (CPVO) għall-qamħ u

ĦARIFA

19.

Dan l-artiklu nkiteb minn Miktub minn Mario Cardona Uffiċjal Xjentifiku Direttorat għall-Ħarsien tal-Pjanti

_____________________

l-qamħ durum hekk kif ġej:

• Protokoll għal testijiet dwar il-karattru distintiv, l-uniformità u l-istabbiltà għall-Qamħ - Triticum aestivum L. • Protokoll għal testijiet dwar il-karattru distintiv, l-uniformità u l-istabbiltà għall-qamħ Durum - Triticum turgidum L. subsp. durum (Desf.) Husn. Dawn jiddeskrivu l-proċeduri tekniċi li għandhom jiġu segwiti sabiex jissodisfaw ir-rekwiżiti tarRegolament tal-Kunsill 2100/94 dwar id-Drittijiet tal-Komunità għall-Varjetajiet ta’ Pjanti. Ilproċeduri tekniċi ġew miftiehma mill-Kunsill Amministrattiv tal-Uffiċċju Komunitarju talVarjetajiet tal-Pjanti u huma bbażati fuq dokumenti miftiehma mill-Unjoni Internazzjonali għallProtezzjoni ta’ Varjetajiet Ġodda ta’ Pjanti (UPOV).

Żrieragħ tal-qamħ

Il-kultivazzjoni tal-varjetajiet tal-qamħ miġbura saret skont il-kundizzjonijiet kif elenkati fil-protokolli tal-Uffiċċju Komunitarju tal-Varjetajiet talPjanti biex jinkiseb in-numru meħtieġ ta’ pjanti biex titwettaq il-karatterizzazzjoni preliminari tal-varjetajiet. Ir-riżultati preliminari juru li hemm żewġ tipi ta’ varjetajiet simili filwaqt li l-oħrajn huma differenti ħafna minn dawn ittnejn. Huwa meħtieġ aktar studju fil-fond biex jiġi kkonfermat jekk dawn il-varjetajiet humiex tassew lokali jew jekk humiex l-istess bħal varjetajiet barranin oħra.

Provi fuq varjetajiet ta' qamħ

Provi fuq il-qamħ

atul l-aħħar ġimgħat il-ħarsien talannimali kien ukoll fuq l-aġenda Parlamentari. Dan meta fil-Parlament ġiet approvata liġi li tipprovdi għal aktar miżuri adegwati li jassiguraw it-trattament xieraq u l-ħarsien talannimali. Fl-aħħar seduta qabel il-waqfa tas-sajf, fil-Parlament, b’mod unanimu, kien hemm qbil li f’pajjiżna m’għandhomx jiġu introdotti tlielaq tal-klieb.

PARTEĊIPI WAQT ILFESTA TAL-IMNARJA FIL-BUSKETT Waħda mill-attivitajiet ewlenin li issa daħlet sew fil-kalendarju talattivitajiet li d-Direttorat għall-Ħarsien tal-Annimali jieħu sehem fihom hija dik li tiġi organizzata fil-Buskett fl-aħħar tmiem il-ġimgħa ta’ Ġunju. Fi stand armat apposta, uffiċjali tad-Direttorat kienu preżenti matul iljumejn li matulhom kienet organizzata din l-attività fejn iltaqgħu u tkellmu mal-pubbliku li attenda. Ingħatat informazzjoni dwar ħidmet idDirettorat kif ukoll dettalji oħra dwar x’wieħed għandu jagħmel sabiex ikunu jista’ jaddotta klieb u qtates millKumpless tal-Għammieri. Fl-istess attività, id-Direttorat offra wkoll servizz ta’ veterinarju u kien disponibbli li jwieġeb għaddiversi domandi li sarulu minn dawk preżenti u li kompla saħħaħ wieħed mill-għanijiet tal-ħidma tadDirettorat li nieħdu ħsieb u nagħtu l-aqwa attenzjoni lill-annimali firresponsabbiltà tagħna.

Dan l-artiklu nkiteb minn Robert Cutajar

MILL-ĠDID PREŻENTI WAQT SKOLASAJF Id-Direttorat għall-Ħarsien talAnnimali, għal darb’oħra, qiegħed jerġa’ jieħu sehem waqt l-inizjattiva ta’ SkolaSajf 2019. Ser inkunu qed inżuru mhux inqas minn 13-il ċentru, fejn, bejn Lulju u Settembru, uffiċjali mill-istess Direttorat ser jagħtu tagħrif informattiv u edukattiv dwar il-ħarsien tal-annimali. Wara li matul l-aħħar snin kienu ġew organizzati diversi kompetizzjonijiet għal dawk l-istudenti li attendew SkolaSajf, din is-sena ġiet varata kompetizzjoni differenti minn dawk imtellgħa fis-snin passati. Fil-fatt, din is-sena l-istudenti li qed jattendu SkolaSajf qed jiġu mħeġġa sabiex jippreparaw poeżiji li s-suġġett ewlieni tagħhom ikun ilħarsien tal-annimali. Il-poeżiji rebbieħa ser ikunu ppubblikati fi ktejjeb li sussegwentament jitqassam fliskejjel. Din l-inizjattiva innovattiva ġiet imnedija mis-Segretarju Parlamentari l-Onorevoli Clint Camilleri, fil-preżenza tad-Direttur Noel Montebello, nhar l-Erbgħa, 24 ta’ Lulju waqt żjara li saret fiċ-ċentru ta’ SkolaSajf fil-Mellieħa.

Prinċipal fi ħdan id-Direttorat għall-Ħarsien tal-Annimali

_____________________ bi proġetti varji u interessanti li żgur se jagħmel din l-inizjattiva suċċess. IlKunsilli tħallew fil-libertà sabiex jieħdu dawk l-inizjattivi li huma jidhrilhom, skont il-lokalità tagħhom, iżidu l-għarfien dwar il-ħarsien tal-annimali fost ir-residenti u l-komunitajiet rispettivi. Dan ser iwassal biex tingħata spinta lill-għarfien dwar ilkura u l-ħarsien tal-annimali madwar firxa wiesgħa ta’ lokalitajiet. Id-Direttorat jibqa’ dispost li jagħti l-appoġġ kollu possibbli, anke lillkunsilli lokali, sabiex tkompli tissaħħaħ dejjem f’pajjiżna l-kultura favur ilħarsien tal-annimali.

Is-Segretarju Parlamentari Clint Camilleri jattendi waħda mil-laqgħat waqt Skola Sajf 2019

SKEMA SUĊĊESS FOST IL-KUNSILLI LOKALI Matul l-aħħar ġimgħat idDirettorat għall-Ħarsien tal-Annimali stieden lill-Kunsilli Lokali f’pajjiżna sabiex jieħdu sehem fi skema li minnha l-istess kunsilli jistgħu jibbenefikaw minn għajnuna finanzjarja għal proġetti u inizjattivi relatati mal-ħarsien tal-annimali. Għal din l-iskema, li tlaħħaq l-ammont totali ta’ €120,000, applikaw numru sostanzjali u inkoraġġanti ta’ kunsilli

Mumenti waqt Skola Sajf 2019

Skola Sajf 2019 - Ċentru Mellieħa

Uffiċjal tal-Animal Welfare flimkien mat-tfal

Kitten bottle feeding mit-tfal

Ritratt - DOI - Jeremy Wonnacott

IL-ĦARSIEN TAL-ANNIMALI FUQ L-AĠENDA PARLAMENTARI

Ritratt - DOI - Jeremy Wonnacott

20. NISĠET ARTNA

HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HIS TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TA ĦARIFA 21. HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HIS TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTA TASTING HISTORY HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS l-President ta’ Malta George TASTINGVella HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TA u s-Segretarju Parlamentari Clint Camilleri nedew il-festi HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS tal-Imnarja 2019 b’ikla tradizzjonTASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TA ali u b’riċetti li jmorru lura saħanHISTORY HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HIS sitraTASTING għas-seklu 16 imħejjija minn Heritage Malta. TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TA HISTORY Il-President TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HIS ta’ Malta George Vella saħaq dwar il-bżonn li TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTA din il-festa tkun ċelebrazzjoni HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING nazzjonali tal-prodott agrikolu HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS Malti fejn it-tradizzjoni u l-aspett kulturali jkunu mżewqa TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TA minn prodotti bnini, frott idHISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS dedikazzjoni u l-ħidma tal-bdiewa TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TA u tar-raħħala Maltin u Għawdxin. Il-President qal li avveniment bħal HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HIS dan hu importanti għax iżomm TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TA ħajjin l-aspetti tradizzjonali li HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HIS huma parti mill-istess identità ta’ pajjiżna. TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTA HISTORY Is-Segretarju TASTING HISTORY TASTING HISTORY Is-Segretarju TASTING HISTORY TASTING Parlamentari Parlamentari Clint Camilleri HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY HIS jniedi l-festi tal-Imnarja fil-Palazz TASTING Verdala Clint Camilleri semma li minn sena għal sena qed naraw li TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TA l-festa tal-Imnarja nkomplu HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS nagħtuha l-importanza li jixirqilha TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TA u dejjem naraw kif nistgħu nsaħħuha. Fil-fatt, wara ħafna HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HIS snin, din is-sena reġgħet ġiet TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TA organizzata l-ikla tradizzjonali HISTORY TASTING TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HIS tal-Imnarja fil-PalazzHISTORY tal-Verdala taħt il-Patronċinju tal-President TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTA George Vella. “Bla dubju HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING l-Imnarja tibqa’ ċ-ċelebrazzjoni HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS ewlenija tal-bżulija tal-bdiewa, tar-raħħala u tal-produtturi TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TA Maltin u Għawdxin u bil-ħidma HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS tagħna matul is-sena kollha qed TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TA nassiguraw li l-bżulija mhux biss tiġi ċċelebrata iżda ppremjata kif HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HIS jixraq,” ikkonkluda s-Segretarju TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TA Parlamentari Clint Camilleri. HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HIS TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTA HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TA HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TA HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HIS TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TA HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HIS TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTA HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HIS TASTING HISTORYTASTING HISTORY TASTING HISTORY TASTING HISTORY TA

RTIKLU ĦAT-TFAL ARTIKLU GĦAT-TFAL

Dan l-artiklu nkiteb minn Maria Micallef Uffiċjal Agrikolu Anzjan

_____________________

Il-Pitirross

ĦARIFA

23.

Riċetti TA’ ANTON B DOUGALL

ello kif intom tfal? Nispera li kellkom vaganzi tas-sajf mill-isbaħ! Forsi kellkom xi ċans ukoll tibnu xi dar għan-naħal jew għamiltulhom xi pots tal-pjanti minn fejn jieklu!

Il-pitirross iġib l-isem xjentifiku ta’ Erithacus rubecula u għandu sidru u rasu oranġjo flaħmar, munqar iswed u l-ġnub talparti ta’ fuq lewn iż-żebbuġa. Dan jiżen madwar 13-il milligramma u twil 14-il ċentimetru biss.

Il-Leġġenda talPitirross Il-leġġenda tgħid li l-pitirross ġab dak il-kulur ħamrani fuq sidru u wiċċu għaliex meta Ġesù kien fuq is-salib, ġietu għafsa ta’ qalb jarah ibati daqshekk. Sabiex itaffilu mill-uġigħ mar ineħħilu l-ikbar xewka li kellu fil-kuruna tax-xewk li kellu fuq rasu. Huwa u jneħħiha ċċappas bid-demm talMulej u baqa’ hekk.

(FILMAT)

HTTPS://WWW. YOUTUBE.COM/ WATCH?V=BXDXF-RNZGE TK-U&T=19S

Attività Tfal tajjeb tkunu tafu li dan l-għasfur huwa mans u ma jiddejjaq xejn jersaq lejn idejkom jekk ikunu mimlija bl-ikel! Hawn insibu filmat ta’ kif tistgħu tagħmlu sabiex tesperjenzaw dan il-kuntatt sabiħ man-natura.

Żewġ għajtiet differenti tal-Pitirross

e tt

t al- Ħ u t M ix

Għal din ir-riċetta tista’ tuża liema tip ta’ ħut trid. Jekk ma tafx kif tifflettja l-ħut jew issibha diffiċli biex tagħmel dan, itlob lill-bejjiegħ jifflettjahulek hu. Hekk żgur ikun tajjeb għas-sajran ta’ din ir-riċetta. Biex din ir-riċetta tiġi tajba, il-ħut irid jissajjar dak il-ħin li tkun se tieklu. Jekk issajru qabel ma jiġix tajjeb.

HTTPS://WWW. YOUTUBE.COM/ WATCH?V=MVD7DTXRDQO

HTTPS://WWW. YOUTUBE.COM/ WATCH?V=NRW9XPCFTYW

• • • • • • • •

flett tal-ħut għal kull persuna 2 mgħaref ħall

4. Saħħan tajjeb taġen kbir non-

stick jew grilja li tista’ tpoġġiha fuq in-nar.

5. Neħħi l-ħut mill-marinat u

poġġih fuq platt kbir u ċatt miksi bil-karti tal-kċina.

6. Xaqqaq għal xi drabi, bla ma

tinżel fil-fond, il-wiċċ ta’ kull biċċa ħuta b’sikkina bil-ponta rqiqa.

7. Idlek bi ftit żejt it-taġen jew

il-grilja ta’ fuq in-nar li se tuża u sajjar il-ħut għal madwar 6 minuti fuq kull naħa. Żomm nar baxx jekk qed tuża taġen.

mgħarfa għasel mgħarfa mustarda meraq tal-lumija flieli tal-lumi

F la xogħol minn filgħodu. Tajjeb ukoll jekk tagħmilha xi siegħa qabel issajjar il-ħut.

Ingredjenti

Ritratt - EMANUEL CAUCHI

Bħalma x-xahar ta’ Settembru jimmarka l-wasla tal-bidu ta’ sena skolastika, ix-xahar ta’ Ottubru jimmarka l-wasla tal-pitirross ġewwa l-Gżejjer Maltin. Kull sena jżomm l-appuntament magħna sabiex janimalna l-bidu tal-iskola bl-isbaħ għanjiet. Fil-filmati t’hawn taħt tistgħu ssibu wħud mill-għanjiet. Jekk toqogħdu attenti minbarra li tisimgħu z-zekzika tiegħu (l-ewwel filmat) li hija popolari ħafna, tistgħu wkoll tilmħuh għaliex insibuh kważi f’kull ġnien ta’ Malta! Ammont kbir ta’ pitirrossi jiġu jqattgħu x-xitwa ġewwa pajjiżna. Ħaġa affaxxinanti hi li dan l-għasfur ċkejken kull sena jmur jokkupa l-istess ġnien u forsi wkoll l-istess siġra! Il-pitirross huwa territorjali jiġifieri ma jħallix pitirrossi oħra jersqu lejn il-biċċa tal-ġnien tiegħu. Fir-rebbiegħa, bejn Marzu u April, ħafna minnhom ipassu lejn postijiet iktar kiesħa bħar-Russja fost oħrajn. Iddieta tagħhom tikkonsisti f’insetti, dud, brimb, żrieragħ u tut.

8. Servi mill-ewwel bil-flieli tal-lumi u b’insalata tal-gosti tiegħek.

nagħniegħ żejt taż-żebbuġa

• bżar mitħun frisk u melħ

Metodu

Ingredjenti

1. Qiegħed il-ħall, l-għasel, il-

• • • • • •

mustarda u l-meraq tal-lumija ġo kontenitur. Ħawwad u roxx ftit bżar u melħ. Erġa’ ħawwad tajjeb l-ingredjenti kollha flimkien.

2. Qiegħed il-ħut f’dan il-marinat u

dawru għal bosta drabi. Agħmel hekk b’attenzjoni għax il-ħut ma jridx ikun mgħarraq f’dan il-marinat.

3. Qiegħed il-kontenitur b’kollox

fil-friġġ u erġa’ dawwar il-ħut kull tant ħin. Jekk se ssajjar il-ħut filgħaxija, tista’ tħejji din il-biċċa

800g għaġina ħelwa krema pastiċċiera għeneb iswed frawli ħawħ kiwi

• glaze

Metodu 1. Ixgħel fil-forn 1800C, gass numru 4-5.

2. Lesti l-għaġina ħelwa. 3. Idlek dixx tal-flan b’dijametru

n t al- Fr o tt ta’ 25ċm bi ftit marġerina u roxx ftit dqiq fuqu. Importanti ħafna li l-qiegħ tad-dixx ikun jinqala’. Tista’ tiksih b’karta talforn umda biex l-għaġina ma teħilx. Iksi d-dixx bl-għaġina u rranġa x-xfar.

4. Sajjar fuq l-ixkaffa tan-nofs tal-

forn għal madwar 30-35 minuta. Neħħi l-għaġina lesta mill-forn u ħalliha fuq xibka tal-ħadid biex tiksaħ sew.

5. Ipprepara l-krema. Jekk trid tista’ żżid xi xorb li tiggosta magħha.

6. Aħsel u qaxxar il-frott sew. Dak

il-frott li se tħallih bil-qoxra jeħtieġ li taħslu għal iżjed minn darba taħt l-ilma ġieri. Meta jkun fl-istaġun, tista’ tuża ħawħ frisk billi tgħallih bil-qoxra b’kollox għal ftit ħin fi ftit ilma u zokkor. Wara qaxxru u aqsmu min-nofs. Tista’ tuża ħawħ tal-bott meta ma tkunx se tuża ħafna ħawħ.

7. Imla l-forma tal-għaġina msajra

bil-krema. Ħalli l-krema tiksaħ għalkollox qabel tqiegħed il-frott fil-wiċċ.

8. Żejjen skont ir-ritratt mogħti jew skont gostik. Tista’ saħansitra tuża frott differenti minn dak li hemm imniżżel fl-ingredjenti.

9. Ipprepara glaze tal-berquq.

Inkella ara tixtrix glaze trasparenti billi din toffri dehra ferm isbaħ. Jekk se tuża din il-glaze kemm timxi malistruzzjonijiet mogħtijin fuq il-pakkett.