4
DE VOLKSKRANT MAANDAG 22 JULI 2013
Leven REPORTAGE HUIS VAN OVERVLOED
Zonder geld een huis bouwen? Ja, dat kan. Idealist en ondernemer Juul Martin deed een beroep op alles en iedereen om hem heen en kreeg alles wat hij wilde.Op 14 september wordt het huis officieel geopend. Door Carlijn Vis Foto’s Lisa Klaverstijn
Weggeefhuis rienden van ondernemer Juul Martin (32) gingen drie jaar geleden bij wijze van experiment een aantal huizen langs en vroegen of mensen een stukje hout over hadden. Van de oogst bouwden ze een tafel. Martin, eerder initiatiefnemer van de Facebookgroep Ik geef weg, dacht meteen groots: als je in één dag een tafel kunt maken van overvloedig hout, dan moet een huis ook te doen zijn. Nu staat in Nijmegen het Huis van Overvloed, een compleet nieuw pand dat is gebouwd van overtollige spullen. Het ontwerp moest aan drie eisen voldoen: 1) te maken van restmateriaal, 2) iedereen moet kunnen meehelpen met klussen en 3) de hele zaak moet demontabel zijn, net als een IKEA-kast. Martin wist zelf niets van bouwen en vroeg daarom architect Ralf van Tongeren (37) om een tekening te maken. Van Tongeren zag bij bouwprojecten vooral pallets en stoeptegels liggen, dus gebruikte hij die als basismateriaal. In zijn 3D-tekening kopieerde en plakte hij net zo lang pallets totdat er een huis stond. Op internet zette Martin een verlanglijstje, zodat iedereen kon zien wat hij nodig had voor het pand. In totaal hebben er zeker honderd items op ge-
V
staan. Verder werd Martin vaak gebeld met de vraag: Ik heb iets over, heb jij er wat aan? ‘Maar ik kijk een gegeven paard wel degelijk in de bek. We willen geen troep, het is hier geen kringloopwinkel.’ Als iemand geen spullen te doneren had en toch wilde helpen, kon hij tijd schenken door bijvoorbeeld een muurtje te schilderen. Ten minste 170 mensen werkten vrijwillig mee, niet alleen amateurs en hobbyklussers maar ook professionals die over de veiligheid van het pand nadachten. Van Tongeren: ‘In het bouwteam zaten constructeurs en aannemers, alles is doorgemeten en de bouwplannen zijn net zoals bij ieder ander huis goedgekeurd door de gemeente.’ Een slapeloze nacht had hij maar één keer, toen er op een middag dwars over hun bouwlocatie piketpaaltjes stonden, schuin over de ophoging die ze net hadden aangelegd. Martin: ‘Een man in een oranje jas en met een bouwhelm op zei heel koel: ‘Hier komt een weg’. Blinde paniek bij ons, de terp verplaatsen zou duizenden euro’s kosten en daarbij had ik geen vrijwilliger kunnen charteren om al zijn eigen werk af te breken en het vervolgens vijf meter verderop weer op te bouwen. Dus vroeg ik de aannemer of hij de weg kon verleggen. Brutaal? Misschien, maar hij deed het wel.’
De grond kreeg Martin in bruikleen van de gemeente Nijmegen, het Huis van Overvloed mag hier drie jaar staan. ‘Tijdens mijn eerste afspraak met de wethouder zei ik: ‘Wij gaan een huis bouwen zonder geld. Als het hier niet kan, regelen we ergens anders een stukje grond.’ De wethouder pakte direct de kaart erbij en zo stonden we als veldmaarschalken een geschikte plek in Nijmegen uit te zoeken.’ Na een jaar bouwen wordt het pand op 14 september officieel geopend. Het gaat dienst doen als werk- en ontmoetingsplek voor mensen uit de duurzaamheid of sociale innovatie, waarin Martin zich heeft gespecialiseerd. En over drie jaar? ‘Dan zet ik het complete huis zo op Funda: Geheel pand, gratis af te halen.’
FOUTJE Door een rekenfoutje waren ze over, de 8.000 stoeptegels die onder en om het huis liggen. De gemeente Nijmegen had per ongeluk teveel stenen besteld voor een nieuwe parkeerplaats.
DE TRAP VAN MODEST De trap aan de zijkant heet ‘Trap van Modest’, naar de postbode die hem in twintig weken maakte. Zijn werkdag begon met brieven en pakketjes bezorgen, maar als hij vroeg klaar was, kwam hij steevast een middagje bouwen.
MUSEUMPLATEN
19DE EEUWSE PALEN
Martin wrijft met zijn hand over de witte wand en glimt van trots: ‘Hier hing afgelopen herfst nog pop-artkunst aan. De wanden van de tijdelijke expositie afbreken en vervoeren zou Museum Het Valkhof 2.000 euro kosten, dus als wij dat wilden doen, mochten we de alles meenemen.’
Tweehonderd jaar oude bomen stutten het gebouw. Een aannemer schonk ze. Dit soort geschaafde stammen waren in de 19de eeuw de typische kapconstructie van boerderijen. De palen, evenals alle pallets en gipsplaten, zijn geschroefd; het hele huis is met een boormachine en een hamer in elkaar te zetten.
DE VOLKSKRANT MAANDAG 22 JULI 2013
5
Zelf je schuur verbouwen zonder geld? Juul Martin geef tips voor een Huis van Overvloed op kleine schaal: v Maak je verlanglijstje openbaar op Facebook, site of buurtkrantje. v Houd de Ikgeefweg-groep op Facebook in de gaten. Een dagje opletten en de buit is binnen. v Op Marktplaats is ook genoeg
gratis af te halen, vaak op voorwaarde dat je zelf arbeid verricht, bijvoorbeeld de vloerbedekking van de trap trekt of de wc-pot komt verwijderen. v Haal kistjes op bij productiebedrijfjes in de buurt. v Een aannemer in je kennissenkring? Goud waard! Restmateri-
aal wordt vaak vernietigd, want opslaan is duurder dan weggooien. v Vraag buren en vrienden of ze een emmertje verf over hebben. Of wat schuurpapier. v Als je zelf niet kunt klussen, vraag vrienden en familie. Zorg voor een krat bier en een barbecue.
RAAMKOZIJN
LOGOVRIJE ZONE
De buitendeur in de grote pui is van ‘Cindy en Tim’, die gingen verbouwen. Martin: ‘Zo hebben wij een hele pui gemaakt, gemozaïekt van verschillende raamkozijnen, verzameld van mensen die gingen renoveren. Alle deuren en kozijnen zijn geschilderd tijdens het teamuitje van veertig werknemers van de GGZ in Nijmegen. Ze wilden iets goeds doen in plaats van gaan bowlen of fietsen met z’n allen.’
Martin: ‘Het liefst regelen we het internet ook gratis. Daarover sprak ik met verschillende internetbedrijven en sommige willen wel sponsoren, maar dan moet hun logo zichtbaar zijn. Maar ik wil hier geen logo’s. Dit huis is tot stand gekomen doordat mensen helpen zonder dat ze iets terugwillen. In het Huis van Overvloed zijn 32 werkplekken ingericht. De mensen die hier na de opening gebruik van komen maken, betalen geen huur, maar hebben een andere opdracht: maak het mooier, beter of gaver. Doneer een bureaulamp, vul de koffiecupjes aan of maak een keer schoon.’
HOUTEN MEUBELS De hangbank is gemaakt van een oude ladenkast waarvan de helft is afgezaagd en die daarna is bekleed met leer. Martin: ‘Alle stoelen, barkrukken en houten tafels die hier straks staan zijn gemaakt door vrijwilligers van gesprokkeld hout, leer en stof.’
GRAAFMACHINE VERSUS SCHEP Het bouwproject begon met het graven van een gat voor de fundering. Met een schep, totdat een van de vrijwilligers zei dat zijn buurman een graafmachientje in zijn achtertuin had. Martin: ‘Het bleek een bulldozer. Graven in het weiland achter zijn huis was zijn hobby. Met de schep zouden we er dagen over hebben gedaan, maar met de megamachine was het werk in twee uur klaar.’
VEEWATER
SPIJKERBROEKEN
De gemeente vond het prima dat Martin en Van Tongeren hier dit huis wilden bouwen, maar dan moesten ze wel zelf voor water zorgen. Martin: ‘Deze waterput hebben we in vier uur gegraven, met behulp van sloper Wilbert die hiernaast aan het werk was. Officieel is het geen drinkwater, maar voldoet het aan de norm voor vee. Voor het officiële keurmerk zouden we het water elke dag moeten testen, maar dat gaan we niet doen, het smaakt prima.’
De buitenwand is twee pallets dik. De isolatie ertussen is gemaakt van folie met daarbinnen uit elkaar getrokken spijkerbroeken, 10 centimeter dik, ‘dat isoleert als een malle’. De leverancier raakte het gerecyclede textiel aan de straatstenen niet kwijt, de bouw gebruikt vooral het goedkopere glaswol. De blauwe folie om de jeans heen is gloednieuw. De lokale bouwmarkt wilde het kwijt om plaats te maken voor de nieuwe collectie.
PALLETS UIT AMERIKA
ZONNEPANELEN
Het huis is gebouwd van zeshonderd eikenhouten pallets, gekregen van een fabriek uit Emmerik in Duitsland. Normaal worden laadplaten eindeloos hergebruikt, maar deze komen uit Amerika waar ze met een ander formaat werken dan in Europa. Martin: ‘Deze stapel lag al vijf jaar werkloos buiten. De directeur kwam ze zelf brengen. Met zes man hebben we de hele dag pallets van de dijk af gesjouwd.’
Op het dak staan de duurste onderdelen van het huis. De zonnepanelen waren volgens Martin schrikbarend makkelijk om te regelen. ‘We hadden nog niet eens een locatie toen de manager van een fabriek in Venlo mij belde dat hij zonnepanelen overhad. Er zat kleurverschil in waardoor hij ze niet meer kon verkopen.’ Bij elkaar zijn de vijftien panelen 9.000 euro waard.
STIEKEM TOCH GELD UITGEVEN Het bleek onmogelijk om gratis geschikt hout te vinden voor een vloer, want daarvoor moeten alle planken precies even dik zijn. Toevallig zeiden een paar mensen: ‘Ik kan niks en ik heb niks over, behalve wat geld. Mag dat ook?’ Daar is de vloer van gekocht, honderd vierkante meter hout voor een paar honderd euro, de lokale bouwmarkt leverde het voor de inkoopprijs. Martin: ‘O ja, de deurmat hebben we ook gekocht, die was 6 euro.’