kwartaalblad van Skanfonds | herfst 2014 | nummer 2
DE BUURTCAMPING ‘In campingoutfit zijn we allemaal gelijk’
SOCIALE FIRMA’S ‘We richten ons op wat mensen wél kunnen’
MENSENHANDEL ‘Ze worden bedreigd, mishandeld en gechanteerd’
dossier
kwartaalblad van Skanfonds | herfst 2014 | nummer 2
Inhoud [dossier]
3
‘Als je tien euro hebt, kun je er geen vijftien uitgeven.’
Mensenhandel [column]
8
Marieke van Schijndel [bezieling]
9
Virgil Tevreden [fotoreportage]
10
De buur tcamping [dossier]
12
‘Hoe heeft het in hemelsnaam zo ver kunnen komen?’
Arbeidsmatige dagbesteding [missie]
16
StreetPro Amsterdam [vrijwilliger]
17
Els van der Putten
18
Mededelingen [coververhaal]
19
‘You win some, you lose some’
MEDE | Eerst e jaarg ang | nummer 2 | herf s t 2014 MEDE is een uitgave van Skanfonds en verschijnt vier keer per jaar. Skanfonds maakt zich sterk voor kwetsbare mensen. Wij vinden dat ieder mens telt en geloven in een samenleving waarin men omziet naar elkaar. Daarom ondersteunen wij al meer dan een halve eeuw initiatieven die dicht bij huis kwetsbare mensen helpen. MEDE niet meer ontvangen? Stuur een e-mail met uw naam en adres naar mede@skanfonds.nl Volg Skanfonds op Facebook
Te k s t & c onc e p t O nt w e r p & v or m ge v i ng Fot ogr a fi e
S c h r ijf -S c h r ijf , Utre c h t A be l De r k s M a r tijn va n de Gr ie n dt,
mens ‘Ik voel me weer
’
Later wil ze graag met kinderen werken. Of kleding maken. Maar jarenlang had Precious (23) niets te vertellen over haar toekomst. Ze was slaaf. Of zoals dat nu heet: slachtoffer van mensenhandel. Vaak zijn deze moderne slaven onder valse voorwendselen naar Nederland gehaald. Ze werken bijvoorbeeld in de land- en tuinbouw. Of ze worden seksueel uitgebuit. Ontsnappen is moeilijk. Sommigen lukt het zich te ontworstelen aan de greep van hun uitbuiter. Zoals Precious. Zij kon terecht bij Fier, een behandel- en expertisecentrum op het gebied van onder meer mensenhandel.
T im on J a c ob D r uk w e r k
A ltijddr u k we r k
kw artaal b l ad van S kan fond s
[3]
de expert
het slachtoffer
Bedreigd, gechanteerd,
mishandeld Wat moet je weten over mensenhandel? Vier vragen aan Jerrol Marten van het landelijk Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha). 1. Wat zijn de oorzaken van mensenhandel? ‘De vraag naar goedkope arbeidskrachten, producten en diensten jaagt mensenhandel aan. Een belangrijke voedingsbodem is bovendien armoede, onderdrukking en werkloosheid. Mensen die onder slechte economische of politieke omstandigheden moeten leven, trekken naar een welvarender land. Hopend op een beter leven. Maar het ontbreekt hun vaak aan de kennis en middelen om daar een succesvol bestaan op te bouwen. Handelaren maken gebruik van die kwetsbaarheid. Ze smokkelen de slachtoffers een land binnen en helpen hen aan werk. Voor deze bemiddeling vragen ze veel geld. Om die schuld af te betalen moeten mensen keihard werken, vaak onder erbarmelijke omstandigheden. Dan is er al gauw sprake van uitbuiting, een van de belangrijkste kenmerken van mensenhandel.’ 2. Waarom stappen mensen in zo’n situatie niet naar de politie? ‘Ze krijgen amper bewegingsvrijheid, weten niet precies waar ze zich bevinden en spreken de taal niet. Maar meestal zijn ze veel te bang om aangifte te doen. Ze worden bedreigd, mishandeld en gechanteerd. Vaak kunnen ze geen kant op, omdat hun paspoort is afgenomen. Hoeveel slachtoffers van mensenhandel er in Nederland zijn, is niet precies bekend. Cijfers geven alleen een schatting. We vermoeden dat minstens de helft van de slachtoffers van mensenhandel géén aangifte doet.’
[4]
k w a r t aalblad van S k a nfond s
3. Wie worden er zoal slachtoffer? ‘Vrouwen, mannen, kinderen. Het zijn echt niet alleen maar OostEuropese vrouwen. Bovendien speelt mensenhandel zich niet alleen af in de seksindustrie. De laatste jaren zien we zelfs een stijging in andere sectoren, zoals de bouw, horeca of landbouw. Een andere misvatting is dat slachtoffers vooral uit het buitenland komen. Een kwart van de geregistreerde slachtoffers heeft de Nederlandse nationaliteit. Dat zijn vooral jonge meisjes die in handen van loverboys zijn gevallen.’ 4. Wat doet de Nederlandse overheid tegen mensenhandel? ‘Nederland is op de goede weg en pikt signalen van mensenhandel veel sneller op dan enkele jaren geleden. Bovendien heeft de overheid naast opsporing en vervolging van daders meer aandacht voor de opvang van slachtoffers. Die opvang is ontzettend belangrijk. Slachtoffers zijn voor hun leven getekend en hebben baat bij rust en professionele verwerking van hun trauma. Ze vertellen niet zomaar wat ze hebben meegemaakt. Het duurt even voordat het ware verhaal eruit komt. En dat verhaal hebben we nodig om daders op te sporen en te vervolgen. De slachtoffers kennen immers hun gezichten en soms ook de namen.’ CoMensha registreert alle meldingen van mensenhandel in Nederland, coördineert de landelijke opvang van slachtoffers en adviseert de overheid over dit onderwerp. www.comensha.nl
‘Ik ben hier een sterke vrouw geworden’ ‘Toen ik nog in Nigeria woonde, was ik eigendom van een madam. Ik paste op haar zoon en deed het huishouden. Zij had me gekocht van een ‘oom’, die me op zijn beurt uit een weeshuis had gehaald. Ze was niet goed voor me. Ik deed alles wat ze me opdroeg, en nog deed ze me pijn en vernederde ze me. Ik was altijd bang. In haar ogen was ik geen mens. Ik was een slaaf.’ ‘In 2012 zei ze: ik neem je mee naar een vriendin en daar moet je hetzelfde werk doen. Samen stapten we op het vliegtuig. Ze droeg me over aan die andere vrouw en vertrok. Ik had geen idee waar ik was. Wat ik daar heb moeten doen, daar wil ik liever niet op ingaan. Anderhalf jaar geleden wist ik te ontkomen. Iemand vond me en bracht me naar de politie. Ik was er erg slecht aan toe en moest direct naar de dokter. Via de politie kwam ik bij Fier terecht. Ik heb hier lieve mentors en goede vrienden. Het is mijn familie, de enige die ik ooit gekend heb. Op mijn eerste verjaardag hier
organiseerde mijn mentor, de lieve mama Joan, een feestje. Voor het eerst in mijn leven. Met cadeautjes, taart en lekker eten.’ ‘Ik leer hier elke dag meer. Over mijn lichaam, over voedsel, over sterk worden en hoe ik nee kan zeggen. Een psycholoog leert me omgaan met stress en angst. Onder elkaar spreken we niet veel over onze ervaringen. We vragen wel altijd of alles goed gaat. Als het niet goed gaat, moedigen we elkaar aan om sterk te zijn. Dat is belangrijk: sterk zijn. Mijn droom is om iets met kinderen te doen. Ik ben dol op kinderen. Een keer per week mag ik hier op de crèche werken. Een andere droom is kleding maken. Dat is iets wat ik leuk vind en waar ik goed in ben. Door de mensen hier voel ik me voor het eerst in mijn leven een mens. Een persoon, die er mag zijn. Ik ben hier een sterke vrouw geworden.’ Precious (23) werd jarenlang uitgebuit en woont nu tijdelijk bij Fier. kw artaal b l ad van S kan fond s
[5]
de hulpverlener
‘Ik probeer ze een te bieden’
thuis
‘Mensenhandel is er in allerlei gedaantes’, vertelt Joan Hempel, allround hulpverlener bij Fier. ‘In de meeste gevallen spelen uitbuiting en prostitutie een grote rol.’ ‘Fier is vooral gericht op vrouwelijke slachtoffers. Maar we vangen − ambulant − ook mannen op. Sommige slachtoffers zijn als kind door hun ouders verkocht. Moeilijk voor te stellen, maar die ouders hebben geld nodig en ze trappen in het verhaal dat de koper het kind een betere toekomst kan bieden dan zij. Andere slachtoffers werken al in de prostitutie en laten zich door beloftes van gouden bergen overhalen om in het buitenland te gaan werken, waar ze volgens de handelaar veel meer kunnen verdienen. In sommige landen van herkomst heeft het vak van prostituee meer aanzien dan hier, daar hebben de vrouwen veel zeggenschap over hun eigen leven. Eenmaal hier is het dan gedaan met de zelfstandigheid en hebben ze te doen wat hun eigenaar wil.’ Moeder ‘De beschadiging die slachtoffers van mensenhandel oplopen is enorm. Een flink deel van hun leven zijn ze als handelswaar behandeld. Gevoel van eigenwaarde hebben ze niet of nauwelijks. Sociale vaardigheden ontbreken ook vaak. Ze zijn gevormd door angst en bijzonder getraumatiseerd. Ik ben blij dat er met Fier een plek is waar ze de specifieke ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Compleet herstel zit er niet in, daar is de schade te groot voor. Stabiliseren is vaak het hoogst haalbare. Ik probeer ze hier een thuis te bieden, want dat hebben ze nooit gekend. Met de meesten heb ik een sterke band. De jonge vrouwen zien mij als de moeder van de afdeling en weten dat ze altijd bij me terechtkunnen.’
[6]
k w a r t aalblad van S k a nfond s
Nieuw leven ‘Precious heeft een voorlopige verblijfsvergunning voor vijf jaar. Ze kan waarschijnlijk in Nederland blijven. Daarmee is ze een uitzondering. In principe gaan we ervan uit dat de meeste vrouwen die we hier opvangen terug moeten naar het land van herkomst. Soms pakt dat goed uit. Zo is een tijd geleden een door ons opgevangen vrouw terug naar Oeganda gegaan. Van de Internationale Organisatie voor Migratie had ze wat geld meegekregen om haar leven daar weer op de rit te zetten. Daar is ze een taxibedrijfje mee gestart en dat loopt heel goed. Anderen zijn gaan studeren. Veel vrouwen houden contact. Voor velen is dit toch de plek waar hun nieuwe leven begon.’
Wat kun je doen tegen mensenhandel? • Als je vermoedens hebt van mensenhandel, meld dit dan bij de politie of bij Meld Misdaad Anoniem (tel: 0800-7000). • Let op het Fair Produce-keurmerk bij het kopen van champignons of asperges. Dan weet je zeker dat er geen arbeidskrachten zijn uitgebuit. • De Keuringsdienst van Waarde maakte in 2012 een tweedelige documentaire over de misstanden in de Nederlandse kwekerijen. Zoek op www.keuringsdienstvanwaarde.kro.nl op ‘schimmige schimmels’.
Wat is Fier? Fier is een expertise- en behandelcentrum op het gebied van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Rena, waar Precious tijdelijk woont, is de opvanglocatie voor buitenlandse slachtoffers van mensenhandel (en hun kinderen) die te kwetsbaar zijn voor de Beschermde Opvang, de AMA-campus, het AZC of de maatschappelijke en de vrouwenopvang. Fier is tevens een expertisecentrum op het gebied van: • Huiselijk geweld • Kindermishandeling • Eergerelateerd geweld • Loverboyproblematiek • (Vroegkinderlijke) traumatisering Skanfonds wil slachtoffers van mensenhandel een kans op een beter leven te geven. Met een bijdrage van 200.000 maakt Skanfonds het werk van Fier mede mogelijk. Daarnaast ondersteunt Skanfonds de volgende organisaties en projecten die slachtoffers van mensenhandel ondersteunen: • Not for Sale • Fairwork • Het project ‘Maatjes slachtoffers van mensenhandel’ van STEK Den Haag en Vluchtelingenwerk
kw artaal b l ad van S kan fond s
[7]
Column
Het luikje openen [
leven
]
Van aalmoes tot ziekenbezoek Het ‘katholiek sociaal denken’ is de bril waarmee Skanfonds naar de samenleving kijkt. Het is een manier van denken maar vooral van doen - om problemen in de maatschappij vanuit menselijk perspectief op te lossen. Respectvol, van onderaf, en uitgaande van mogelijkheden in plaats van beperkingen. Op deze pagina vertellen mensen hoe zij dit gedachtengoed in de praktijk brengen.
Meer lezen over katholiek sociaal denken? Bestel dan bij Skanfonds het boek ‘Proeven van goed samenleven’ van Thijs Caspers. Stuur een e-mail o.v.v. ‘Proeven van goed samenleven’ naar mede@skanfonds.nl en vermeld daarin uw naam, adresgegevens en IBANbankrekeningnummer. Prijs: € 19,50 inclusief verzending.
[8]
k w a r t aalblad van S k a nfond s
Mijn oma is 102 en is nog altijd een fanatiek kaartspeler. Inmiddels moeten we de kaarten wel voor haar vasthouden, maar ze wint bijna altijd. In haar verzorgingstehuis is het aantal ‘handen aan het bed’ de laatste jaren flink gedaald. Als familie willen we wel graag dat oma het fijn heeft. Dus zorgen we ervoor dat er elke ochtend iemand van ons is om haar extra te verzorgen en om buiten een rondje met haar te lopen. Ook is er ’s avonds iemand om haar gezelschap te houden. En om te kaarten, natuurlijk. Omzien naar anderen is iets wat ik heb meegekregen in mijn katholieke opvoeding. Mijn ouders zijn altijd erg actief geweest met vrijwilligerswerk en in het verenigingsleven. Door een drukke baan − en omdat ik moeder van twee kinderen ben − heb ik zelf helaas minder tijd dan ik zou willen om dat voorbeeld te volgen. Maar naastenliefde zit ’m ook in de kleine dingen. En daar heeft iedereen tijd voor. Ik vind het bijvoorbeeld belangrijk dat je mensen niet met de nek aankijkt. Zo probeer ik regelmatig een praatje te maken met de dak- en thuislozen in de buurt. Ook kijk ik elke dag of de gordijnen open zijn bij onze bejaarde buurman. Zo niet, dan bellen we aan met een smoesje, om te zien of alles nog goed met hem gaat. Ik probeer positief-naïef in het leven te staan. Ieder mens heeft iets goeds in zich en wil iets moois van zijn leven wil maken, denk ik. Soms moet daarvoor wel even een luikje opengezet worden. En daar kan ik als museumdirecteur misschien een rol in spelen. In september openen we een tentoonstelling over naastenliefde door de eeuwen heen. Daarin zijn allerlei prachtige kunsthistorische voorwerpen te zien. Ook brengen we aangrijpende verhalen van mensen die zich sterk inzetten voor een ander. Vaak vinden zij hun toewijding heel vanzelfsprekend. Maar het zijn stuk voor stuk bijzondere verhalen waar je kippenvel van krijgt. We hopen dat onze bezoekers hierdoor geïnspireerd raken tot daden van naastenliefde − hoe klein ook. Marieke van Schijndel (39) directeur van Museum Catharijneconvent in Utrecht.
DE vrijwilliger
‘Mensen bepalen zelf wat ze eten’
[
werker
]
Naam: Els van der Putten (65) Project: De VLA-supermarkt van Stichting Voedselloket Almere sinds: 5 jaar
KRIEBELEN ‘Mijn hele leven heb ik in de zorg gewerkt. Altijd druk, met veel nachtdiensten. Toen ik met pensioen ging, had ik dan ook tijd nodig om alles op orde te krijgen. Maar nadat de rust was weergekeerd, ging het kriebelen. Ik wilde weer wat doen voor mijn medemens. In de lokale krant zag ik een oproep van het Voedselloket. Ik meldde me meteen aan. Het kennismakingsgesprek eindigde op de werkvloer − ik kon direct beginnen met het vullen van de pakketten die bij de mensen afgeleverd werden. Later is dit de supermarkt geworden.’ BUDGET ‘In Almere zijn veel gezinnen die tijdelijk niet genoeg geld hebben om hun eigen boodschappen te doen. Daarom is daar twee jaar geleden de VLA-supermarkt geopend. Deze gezinnen krijgen een speciale betaalpas met een budget dat afgestemd is op de grootte van het gezin. Met deze pas kunnen ze gratis winkelen in de VLA-supermarkt, bij VLA-kleding en bij VLA-speelgoed en huishoudelijke artikelen. Mensen kunnen zelf bepalen wat ze in hun mandje doen. Daarnaast werken de cliënten samen met een professionele hulpverlener aan een langdurige verbetering van hun situatie.’ SINAASAPPELKIST ‘Als je tien euro in je portemonnee hebt, kun je er geen vijftien uitgeven. Goed omgaan met geld, dat heb ik van mijn ouders geleerd. Toen ik op kamers ging, zat ik niet op een bank, maar op een sinaasappelkistje. Dat is in deze tijd heel anders. Maar ik had geen idee dat zoveel mensen moeten leven van een bijstandsuitkering. Daar schrok ik echt van. Het tv-programma ‘Effe geen cent te makken’ opende mijn ogen. Het liet zien hoe René Froger met zijn gezin een maand lang moest rondkomen van een bijstandsuitkering.’ CHOCOLADE ‘Op woensdag controleer ik de pakbonnen van de groothandel en help ik de schappen te vullen. Op donderdag zit ik achter de kassa. De meeste bezoekers ken ik inmiddels wel. Ik maak vaak een praatje met ze. Ik hoor regelmatig dat ze het fijn vinden dat ze zelf kunnen bepalen wat ze eten. En dat er ruimte is om af en toe koekjes of chocolade mee te nemen. Soms willen mensen hun verhaal doen, dan kan ik een luisterend oor bieden. Het geeft me voldoening om op deze manier iets te betekenen voor anderen.’ www.voedselloketalemere.nl
De tentoonstelling ‘Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen’ is te bezichtigen van 13 september 2014 tot 1 maart 2015. [Zie pagina 18.]
kw artaal b l ad van S kan fond s
[9]
wat De Buurtcamping waar Noorderpark, Amsterdam wanneer 15, 16 en 17 augustus 2014
Verbroederen op de buurtcamping Luchtbedden, tentharingen, regenponcho’s en een kampvuur. Alle kampeerattributen waren vertegenwoordigd tijdens de buurtcampings in het Amsterdamse Ooster-, Noorder- en Rembrandtpark. Drie dagen lang waren de parken omgetoverd tot kleine, gemoedelijke dorpen, midden in de grote stad. De organisatie lag in handen van Stichting De Buurtcamping, die buurten wil versterken door samen met inwoners, ondernemers en organisaties tijdelijke campings te organiseren. ‘We wonen allemaal in dezelfde stad, maar leven vaak langs elkaar heen’, aldus Katusha Sol, coördinator programma en participatie bij Stichting de Buurtcamping. ‘Inkomensverschillen, culturele
[ 10 ]
k w a rt aalblad van S k a nf ond s
achtergronden, leeftijden, banen − er is veel wat ons gescheiden houdt. Op de camping vallen die verschillen minder op. In campingoutfit zijn we allemaal gelijk. Mensen knopen makkelijker een praatje aan. De buurtcamping draagt zo bij aan een hechtere buurt en een sterkere binding met mensen en organisaties om je heen. Bovendien biedt de buurtcamping een vakantie aan mensen die normaal gesproken niet op vakantie kunnen. We hebben afgelopen zomer een geweldige tijd gehad, ondanks de regen. Rijk, arm, oud, jong: iedereen zocht elkaar op.’
kw artaal b l ad van S kan fond s
[ 11 ]
dossier
Horsterpark:
Zinvol werk en héél veel waardering Appeltaart bakken, koffie serveren in het paviljoen, grasmaaien of dieren verzorgen in de kinderboerderij. Bij recreatiegebied Horsterpark in Duiven is genoeg te doen. Er werken zo’n 25 mensen met een psychiatrische of verstandelijke beperking. Directeur Chris van de Ven: ‘We richten ons hier op wat ze wél kunnen.’
‘En ze kunnen van alles!’, vervolgt de parkdirecteur. ‘Onze medewerkers komen hier dan ook niet om hun dag uit te zitten, maar echt om te werken. We bieden zinvol werk, zodat deze mensen meer levensinhoud krijgen. Een groot deel van hen zou anders aangewezen zijn op andere arbeidsvormen die veel simpeler zijn. Daar daag je ze niet mee uit. En anderen zouden thuis achter gesloten gordijnen de hele dag in bed liggen.’ Rijbewijs ‘Wat deze aanpak oplevert? Zelfvertrouwen en waardering. En dat krijgen ze hier in overvloed. Het is een prachtig park en we maken hier heel lekkere appeltaarten. De waardering van bezoekers is dan ook erg groot. En als leiding doen we er alles aan om onze medewerkers zelfvertrouwen te geven. Zo hebben we hen speciale Horsterpark-rijbewijzen laten behalen voor het gebruik van de motormaaiers. Keurig op een roze papiertje, uitgereikt door de burgemeester. Ik had hen nog nooit zó trots gezien.’ Ballenbak Veel werknemers van het Horsterpark hebben een fysieke of verstandelijke beperking, anderen een psychiatrische achtergrond. ‘Zoals Martijn, die hier gewoon met de auto naartoe komt. Een heel zelfstandige kracht die nauwelijks begeleiding nodig heeft. Maar onlangs was de sleutel van de kast even kwijt en was Martijn vier weken boos en nauwelijks aanspreekbaar. Aan de andere kant is er Matilde, een dame van 63. Zij maakt bijvoorbeeld de ballen van de ballenbak schoon met een doek. Als je even niet oplet, kan ze zo tien minuten met dezelfde bal bezig zijn. Dan zeggen we: ‘Zo Matilde, nu weer even een nieuwe bal hè?’ Schaatsen ‘Skanfonds heeft met 20.000 euro bijgedragen aan de uitbreiding van ons paviljoen. Zulke steun is voor ons van groot belang. Niet alleen financieel, ook als bevestiging dat we goed bezig zijn. Ik hoop het voor elkaar te krijgen dat ik als werkgever de Wajong-uitkering ontvang en die vervolgens als een soort salaris kan uitbetalen. Zodat mensen zich niet gepamperd voelen, maar juist gewaardeerd. Twee jaar geleden kwam een cliënt hier schaatsen. Hij had mooie nieuwe noren om zijn nek hangen. “Zelf betaald met geld van het park”, verklaarde hij trots. Ja, toen smolt ik bijna door het ijs heen.’
[ 12 ]
k w a rt aalblad van S k a nf ond s
‘Als collega’s zijn we net een familie’ ‘Toen ik hier vier jaar geleden kwam werken, vond ik het best lastig. Al die nieuwe mensen. En dan ook nog ineens van negen tot vier aan het werk zijn. Maar al snel voelde ik me erg op mijn gemak. Ik heb het hier goed naar mijn zin. Veel mensen van toen werken er nog altijd. Het voelt heel vertrouwd; als collega’s zijn we net een familie. Wat ik hier allemaal doe? Klanten bedienen in het paviljoen. Meehelpen als er feestjes zijn. En appeltaarten bakken natuurlijk. De appeltaarten zijn belangrijk. Per week gaat er meer dan zestig kilo appels doorheen. Soms bakken we er twaalf op een dag. Mensen die een appeltaart kopen, krijgen er een doos bij die door ons is beschilderd. Als het rustig is, zitten we hier fijn kunstwerkjes op die dozen te zetten. In de zomer is het regelmatig druk, maar in de winter kan het heel rustig zijn.’
‘Ik woon al vijf jaar op mezelf. In een voormalige kinderboerderij in Duiven. Daarin zitten acht appartementen, met zeven bewoners en één begeleider. De laatste vijf jaar ben ik veel zelfstandiger geworden. Ook omdat ik hier allerlei verantwoordelijkheden heb gekregen. Vroeger werd ik veel betutteld. Door mijn moeder en mijn vader, bijvoorbeeld. Ik kon best wasjes draaien, maar dat mocht nooit. Toen ik het eens deed, kwam alles er gewoon goed uit. Met geld omgaan kan ik ook prima. Wel met bewindsvoering van pappa en mamma. Maar de rest doe ik zelf. Ik bepaal ook zelf wat ik in het weekend doe. Dan zit ik graag buiten en klets ik met mijn buurman. Die werkt ook hier, dat is Ron van de kinderboerderij. Ook vind ik het leuk om creatief te handwerken. Nu ben ik bijvoorbeeld bezig een vlinder te borduren.’ Jeanet Stevens (22)
kw artaal b l ad van S kan fond s
‘Als collega’s zijn we net een familie’
[ 13 ]
de expert
Gewoon
meedoen, zoals ieder ander Van toeristenwinkel True Blue Delft tot het Horsterpark: Nederland kent veel plaatsen waar mensen met een beperking aan de slag kunnen. Bij deze sociale bedrijven kunnen zij zinvol werk doen en worden hun talenten benut. ‘Gezien de komende decentralisaties in de zorg zullen juist deze bedrijven van groot belang worden.’ ‘Meedoen in de samenleving. Dat is de essentie van wat ‘arbeidsmatige dagbesteding’ heet’, zegt Marjet van Houten, senior adviseur Participatie bij kennisinstituut Movisie. ‘Of het nu gaat om mensen met een verstandelijke beperking, een lichamelijke handicap of een psychiatrische achtergrond − het liefst doen zij gewoon mee zoals ieder ander. Vroeger waren we gewend om deze mensen alleen maar bezig te houden. Nu is er veel meer aandacht voor hun vele mogelijkheden.’
‘Ik kan de dieren goed kalmeren’ ‘Drie halve en twee hele dagen per week werk ik op het park. Al sinds 2007. ’s Morgens drinken we eerst koffie en kletsen we wat. Om halftien gaan we aan de slag. Waterbakken schoonmaken, dieren voeren, hokken uitmesten. Ik had al ervaring met het verzorgen van dieren, want eerder heb ik in een manege gewerkt. Daar verzorgde ik alle paarden. Door de jaren heen heb ik bij Horsterpark steeds meer verantwoordelijkheden gekregen. Zo help ik met het vasthouden van geiten en schapen. Onderhand weet ik alles van die dieren. Ik kan ze ook goed kalmeren, bijvoorbeeld als de dierenarts ze moet behandelen. Volgens mij ben ik hier op de kinderboerderij inmiddels de motor die alles draaiend houdt. En ik ben overal inzetbaar. Theo hoeft maar één ding te zeggen en ik ga aan de slag.’
[ 14 ]
k w a rt aalblad van S k a nf ond s
‘Ik vind het leuk om met mensen om te gaan. En om de kinderen te helpen bij het vasthouden en knuffelen van de dieren. Van de bezoekers krijg ik veel vragen. Soms te veel. Dan zeg ik: ga maar naar Theo of Renate. Het wordt me dan wat te gortig. Maar het gaat beter dan vroeger. Toen nam ik nog wel eens te veel op mijn vork. Dan barstte de bom. Werd ik ineens heel kwaad. Je moet me dan echt even met rust laten. Het gebeurt soms nog wel eens dat ik zo boos word. Als jonge gastjes zich hier niet weten te gedragen, bijvoorbeeld. Op zo’n moment ga ik maar even naar huis. Ze weten daar goed mee om te gaan hier. Ook als ik slecht geslapen heb, geef ik dat’s ochtends meteen aan. Dan weten ze dat ik die dag even niet lekker in mijn vel zit. Maar meestal gaat het goed hoor. We hebben hier veel lol.’ Ron Berensen (38)
Tot bloei komen ‘In alle hoeken van het land zijn projecten ontstaan die dat meedoen als uitgangspunt hebben. Zo werd voldaan aan een behoefte aan nuttige daginvulling waarbij mensen zich kunnen ontwikkelen, uitgedaagd worden en waardering krijgen voor hun werk. Veel van die projecten zijn uitgegroeid tot sociale ondernemingen. Denk aan de lunchrooms, winkeltjes, kunstprojecten en kaarsenmakerijen. Ook grote bedrijven als Philips en Albert Heijn bieden zulke arbeidsplaatsen aan. Op al deze plekken worden mensen met een beperking veel meer op waarde geschat dan vroeger. Ik vind het ongelooflijk belangrijk dat die mogelijkheden er zijn. Deze ondernemingen en projecten verdienen alle steun.’ Verschuiving naar gemeenten ‘Zo’n 50 tot 80 duizend mensen hebben een arbeidsmatige dagbesteding. Hun begeleiding wordt gefinancierd vanuit de AWBZ. Maar op dit vlak gaat volgend jaar veel veranderen. Gemeentes krijgen dan de verantwoordelijkheid voor deze groep. De overheid heeft de ambitie dat kwetsbare mensen dankzij deze vernieuwingen meer kunnen meedoen en aangesproken worden op hun eigen kracht. Maar die verschuiving kan niet in enkele jaren
plaatsvinden. Intussen moeten gemeentes creatief zijn in hoe ze de sociale firma’s stimuleren en steunen in hun ondernemerschap. Want dáár is waar het moet gebeuren voor deze doelgroep.’ Sociale werkplaatsen ‘Bij arbeidsmatige dagbesteding gaat het niet om de sociale werkplaatsen’, verduidelijkt Marjet van Houten. ‘Dit zijn gemeentelijke beschutte werkplaatsen voor mensen met een arbeidshandicap of langdurig werklozen. Zij hebben een arbeidscontract bij de gemeente en krijgen een salaris uitgekeerd. De ontwikkeling van talenten is geen eerste prioriteit. De invoering van de Participatiewet zal betekenen dat veel gemeenten de sociale werkplaatsen zullen afbouwen of omvormen. De sociale firma’s worden daarom extra belangrijk.’
Sociale firma’s steunen
Ondernemingen zoals Horsterpark zijn gebaat bij alle mogelijke steun. Oók van u als consument. Komt u wel eens in de buurt van Duiven? Koop dan eens zo’n heerlijke appeltaart bij Horsterpark. Skanfonds vindt het belangrijk dat mensen met een beperking hun talenten kunnen benutten. Met een financiële bijdrage maakt Skanfonds het werk mogelijk van verschillende sociale ondernemingen. www.truebluedelft.nl www.deprael.nl www.jobfactory.nu www.talentfabriek010.nl
kw artaal b l ad van S kan fond s
[ 15 ]
missie
bezieling
“
Jongeren met problemen een kans geven om te slagen in de maatschappij. StreetPro Amsterdam
”
‘Schooluitval, schulden, verslaving, persoonlijke problemen, dakloosheid of zelfs een dreigende gevangenisstraf. De jongeren die wij helpen, kampen met allerlei problemen. De motivatie om naar school te gaan is dan ver te zoeken’, zegt Marieke van Meerten, projectleider van StreetPro. ‘Wij helpen jongeren een herstart te maken op een passende mbo-opleiding. Door ze te stimuleren hun persoonlijke talenten te ontdekken en te ontwikkelen. En door hen te begeleiden in het oplossen van hun problemen.’ De jongeren doen vrijwillig mee aan het programma. Op basis van hun eigen interesses en behoeftes kunnen zij kiezen uit workshops op allerlei gebieden, waaronder politiek, economie, kunst, sport en cultuur. Daarnaast krijgen de jongeren persoonlijke begeleiding door een coach.
[ 16 ]
k w a rt aalblad van S k a nf ond s
‘Belangrijk is dat we de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de jongeren aanspreken’, zegt Marieke. ‘Daardoor groeit hun motivatie. Successen worden gevierd, en dat werkt stimulerend voor hun zelfvertrouwen. Het doel van ons programma is dat de jongeren aan het einde van de rit in staat zijn op eigen benen te staan.’ StreetPro is mogelijk dankzij diverse partners. Zoals Skanfonds, die financiële steun biedt. Maar ook bedrijven die de jongeren bijvoorbeeld bijbaantjes aanbieden.’
Regelmatig worden we bij Skanfonds geraakt door de bevlogenheid en betrokkenheid van de mensen achter de projecten die wij steunen. Die bezieling inspireert ons. In deze rubriek stellen we zulke mensen dan ook graag aan u voor. Deze keer: Virgil Tevreden, oprichter van stichting Jongeren Die Het Kunnen.
‘Delerio kreeg steeds meer zelfvertrouwen’ ‘De inzet van Virgil voor de jongeren waarmee hij werkt is oprecht en onvoorwaardelijk. Dat bewonder ik. Hij neemt geen genoegen met de etiketjes die deze jongeren opgeplakt krijgen vanwege hun lage IQ of hun gedrag. En terecht: ieder mens heeft een talent. Virgil groeide zelf op in de Bijlmer en kent de cultuur daar als geen ander. Hij is echt een rolmodel. Dankzij de IMC Weekendschool heeft Virgil zich kunnen ontwikkelen. Daar kreeg hij extra onderwijs deed er nieuwe interesses en vaardigheden op. Dat leidde zelfs tot een universitaire studie pedagogiek. De begeleiding die hij zelf kreeg, inspireert Virgil nu om zich ook onvermoeibaar in te zetten voor jongeren in Amsterdam Zuidoost. Hij is heel zelfverzekerd en gedreven. Zijn stichting Jongeren Die Het Kunnen organiseert naschoolse sportactiviteiten voor jongeren met een beperkte intelligentie of gedragsproblemen. Virgil geeft hen het gevoel dat ze ertoe doen, dat er mensen voor hen zijn die om hen geven. En omdat hij tegelijkertijd rust én energie uitstraalt, raakt hij precies de juiste snaar.’
‘Als interne begeleider op een school in de Bijlmer was ik vaak brandjes aan het blussen ná schooltijd. Dan hingen de meeste jongeren maar wat op straat en ontstonden de vechtpartijtjes. Op straat zijn overal negatieve verleidingen. Ontsporen is makkelijk. Ook Delerio was agressief en onhandelbaar toen ik hem leerde kennen. Ik had wel meteen een klik met hem en besloot hem na schooltijd te begeleiden, als een soort broer. Elke dag gingen we samen sporten. Dat deed hem goed. Delerio werd rustiger en kreeg meer zelfvertrouwen. Zo kwam ik op het idee om Jongeren Die Het Kunnen op te richten. Wij bieden jongeren in Amsterdam Zuidoost na schooltijd een compleet sportprogramma aan, inclusief vervoer en lunch. We richten ons op jongeren met gedragsproblemen of een licht verstandelijke beperking. We gaan met ze voetballen, kickboksen en fitnessen. In elke sport leren ze iets anders: samenwerken, discipline of je eigen grenzen verleggen. Zo ontdekken ze dat ze veel meer kunnen dan ze zelf dachten. Ik geloof in deze positieve benadering. Dagelijks zie ik hoe het gedrag van deze jongeren erdoor verandert. Met Delerio gaat het hartstikke goed. Hij loopt stage en is fanatiek aan het kickboksen. Dat raakt me. Zelf ben ik ontzettend dankbaar voor de begeleiding die ik ooit heb gekregen. Dat is mijn grootste motivatie om iets terug te doen voor de samenleving.’
Janneke Hazelhoff, projectadviseur Skanfonds
Virgil Tevreden, oprichter Jongeren Die Het Kunnen kw artaal b l ad van S kan fond s
[ 17 ]
[
delingen
]
[
Tweede kaartje gratis bij Catharijneconvent
Skanfonds maakt zich sterk voor een samenleving waarin iedereen ertoe doet en mensen zich om elkaar bekommeren. Naastenliefde is tevens het onderwerp van de tentoonstelling ‘Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen’ die de komende maanden te zien is in Museum Catharijneconvent in Utrecht. Als belangrijkste financier van de educatie en de publieksbegeleiding nodigt Skanfonds MEDE-lezers graag uit om deze expositie met korting te bezoeken. Op www.skanfonds.nl/MEDE kunt u een bon downloaden en uitprinten. Op vertoon hiervan krijgt u aan de kassa twee kaartjes voor de prijs van één.
Lieke van Pruijssen en Bieke Versloot, documentairemakers.
De eenarmige verteller
De verhalenmachine is de komende maanden op verschillende plekken in Rotterdam te zien. En te horen. Kijk voor locaties en data op www.rotterdamsgeluk.nl
YOU WIN SOME, YOU LOSE SOME
Stille honger
Anorexia nervosa, boulimia, oncontroleerbare eetbuien. Eetstoornissen grijpen diep in op de levens van patiënten en hun naasten. Dat is treffend te zien in ‘Stillen’, een beeldende voorstelling met getekende figuren. Vanaf dit najaar speelt theatermaakster en ervaringsdeskundige Maartje Wikkerink (24) op uitnodiging van Human Concern de voorstelling op vijf verschillende locaties door Nederland. ‘Stillen’ is een initiatief van Stichting Theater, Zorg en Welzijn/Kracht van Beleving. Zij zijn gespecialiseerd in voorstellingen die het publiek laten zien en ervaren hoe beperkingen een mensenleven beïnvloeden. Deze voorstelling kwam mede tot stand dankzij de financiering van Skanfonds. Kijk op www.stillen.nl voor de speellijst.
Hangt geluk samen met succes? En wanneer ben je precies gelukkig? Zulke vragen stelden documentairemakers Lieke van Pruijssen (l) en Bieke Versloot (r) aan Rotterdammers die buiten de boot zijn gevallen. Het resultaat: een weelde aan wonderlijke verhalen en inspirerende inzichten. Maar ook: een fruitautomaat die deze verhalen aan voorbijgangers vertelt. Tenminste, als je geluk hebt…
[ 18 ]
k w a rt aalblad van S k a nf ond s
]
‘Soms win je, soms verlies je. Daar ligt iets berustends in, vinden wij. Die berusting zien we ook terug in de mensen die we hebben gesproken voor ons verhalenproject ‘You win some, you lose some’. Daklozen, ongedocumenteerden, (ex-)verslaafden − zij hebben vaak een bijzonder verhaal. Het resultaat van deze gesprekken is een rondreizende verhalenmachine die fragmenten laat horen. Het was mooi om te zien hoe de deelnemers aan dit project opleefden doordat er eens goed naar hen geluisterd werd. Ze lieten steeds meer van zichzelf zien. En ze kregen het gevoel er te mogen zijn. Zo bleek: gehoord worden is echt essentieel in het leven.’
‘Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen’ is tot 1 maart 2015 te zien in Museum Catharijneconvent, Lange Nieuwstraat 38 in Utrecht.
Een muntje in de sleuf, een ruk aan de hendel en afwachten. Maar in plaats van geld wint de speler een klein, maar aangrijpend verhaaltje. ‘You win some, you lose some’ is een verhalenproject van Stichting Shoot ’n Share, waarin Rotterdammers een jaar lang op zoek gingen naar ‘de maakbaarheid van het geluk’. De opbrengst: allerlei verhalen en unieke inzichten over geluk, toeval en overleven [Lees ook het artikel op de pagina hiernaast].
mens
‘Hoe heeft het in hemelsnaam zo ver kunnen komen? Dat vroeg ik me af toen ik in een Boedelbak de ijskoude nachten doorbracht. Vijftien jaar lang werkte ik als fotograaf voor onder meer het AD. Ik ben mede-eigenaar geweest van een restaurant en van een succesvol café. En jarenlang werkte ik als ICT-expert, onder meer op een school in Delft. Ja, hoe kwam het eigenlijk zo ver? Ik had op een verkeerd moment ontslag genomen en kon geen nieuwe baan vinden. De recessie sloeg toe. Mijn paspoort verliep. Ik dronk steeds meer wijn. Een knokploeg knuppelde me uit mijn huis nadat ik een huurbaas had aangeklaagd. Ik slaagde er niet in om een uitkering te krijgen. Uiteindelijk kwam er een moment dat ik blut en dakloos was en nergens meer terechtkon. Maandenlang bivakkeerde ik in die aanhangwagens. Ik werd eens wakker terwijl ik achter een auto hing. Moest ik van GilzeRijen weer terug naar Delft, zonder een cent op zak. Weet je wat grappig is? Toen ik eenmaal in Delft weer in een aanhanger kroop, met iets lekkers op zak, was ik ineens even gelukkig. Inmiddels gaat het beter. Ik woon in het huis van een vriend en werk als afwasser. Een nieuw paspoort heb ik nog niet. Maar ik spaar om mijn zaakjes weer op orde te brengen. Gelukkig ben ik optimistisch aangelegd. Maar als ik geen leuke en lieve mensen zoals Lieke en Bieke had ontmoet, was ik allang van de Euromast gesprongen. Dan had ik niet de kracht gehad om door te blijven gaan.’ Eric Blom, deelnemer aan het verhalenproject. Het verhalenproject is een initiatief van de Stichting Shoot-n-Share, in samenwerking met onder meer Pauluskerk Rotterdam. kw artaal b l ad van S kan fond s
[ 19 ]
‘Maandenlang bivakkeerde ik in aanhangwagens.’ Eric Blom, deelnemer aan het project ‘You win some, you lose some’.
zie pa gin a
[19]