TIME-OUT BIJ HET PASSION EVEN OP ADEM KOMEN COLUMN JETSKE VAN DEN ELSEN: AANDACHT GEVEN ARMOEDE IN NEDERLAND EIGEN SCHULD, DIKKE BULT?
mede [-] herfst 2019
kwartaalblad van Kansfonds [1]
mede [-] h e r f s t
Inhoud
2 0 1 9
LEVEN MET SCHULDEN
[dossier] 3 Mensen met financiële problemen vragen
door schaamte niet makkelijk om hulp. Maatjesprojecten SchuldHulpMaatje en Schilderswijk Moeders weten ze te vinden, en helpen ze op weg.
De maand is amper begonnen en je hebt nu al bijna geen geld meer op je rekening staan. Wat nu? Hoe ga je de rest van de maand overleven? En de vaste lasten blijven maar stijgen. Je ligt er nachten wakker van. Hoe heeft het zover kunnen komen?
[dossier] 12 Armoede en stress vormen samen een
Maar liefst een half miljoen Nederlanders kampt met risicovolle schulden. Tien procent heeft zelfs ernstige betalingsproblemen. Onder hen óók mensen met een middeninkomen. Uit schaamte wordt er ook vaak over gezwegen. Het is erg lastig om er op eigen kracht uit te komen. Onze maatschappij is complex, het leven duur en steeds meer mensen missen een vangnet. De oplossing lijkt dan zo ver weg. Gelukkig is er een grote groep vrijwilligers die mensen in financiële nood bijstaan. Ze bieden hun een luisterend oor, helpen financieel overzicht te krijgen, weten de weg naar instanties, verwijzen door. In deze editie van Mede laten we zien wat zij met hun inspanningen bereiken. Vanaf pagina 3 leest u in ‘Eigen schuld, dikke bult?’ hoe de problemen zo groot konden worden en hoe maatjesprojecten SchuldHulpMaatje en Schilderswijk Moeders mensen weer op weg helpen. De verhalen over ‘Moederliefde’ en ‘Tigers op Recept’ vanaf pagina 12 laten zien hoe belangrijk weerbaarheid is en hoe deze projecten die vergroten. En de fotoreportage op pagina 10 en 11 brengt het BAAS-spel in beeld. Deze online game laat kinderen nadenken over armoede en mogelijke oplossingen. Hopelijk blijft hun dankzij dit project een leven vol financiële zorgen, schaamte en stress bespaard.
vicieuze cirkel. Met sport en theater proberen de projecten ‘Moederliefde’ en ‘Tigers op Recept’ deze cirkel te doorbreken.
8 9 10 16 17 18 19
[en verder] Wij geven De vrijwilliger: VoorleesExpress Deurne Fotoreportage: het BAAS-spel Column Jetske van den Elsen Kans Mededelingen Tijdens een time-out bij Het Passion kunnen daklozen rustig nadenken over hun toekomst.
Volg ons op: Tekst en concept Schrijf-Schrijf, Utrecht Basisontwerp Abel Derks Zetwerk en lay-out Ontwerpstudio Spanjaard Fotografie Martijn van de Griendt, Timon Jacob, Christiane Bahr, Mohammed Amin
Henriëtte Hulsebosch, directeur Kansfonds
mede | zes d e j aargang | nu m m e r 2 2 | h e r fs t 2 0 1 9 mede is het kwartaalblad van Kansfonds. Kansfonds werkt aan een samenleving waarin mensen omzien naar elkaar, zodat kwetsbare mensen niet buitengesloten raken. Jaarlijks steunt het fonds zo'n 500 projecten van betrokken mensen die zich daarvoor inzetten. Het werk van Kansfonds wordt mede mogelijk gemaakt door de bijdragen van particulieren, organisaties, de Nederlandse Loterij en de Nationale Postcode Loterij. Gratis abonnee van mede worden? Of wilt u zich juist uitschrijven? Stuur een e-mail met uw naam en adres naar mede@kansfonds.nl.
Drukwerk Altijddrukwerk
DOSSIER
Hatice is Schilderswijk Moeder bij buurtcentrum De Mussen.
Dossier armoede
Eigen schuld, dikke bult? Armoede is van alle tijden, maar steeds meer mensen kampen met financiĂŤle problemen. Wat zijn de oorzaken? Hoe ontstaan schulden? Welke hulp hebben mensen nodig om uit de problemen te komen? En: is preventie het antwoord? kwartaalblad van Kansfonds [3]
DOSSIER
‘Stress maakt het lastig om verstandige financiële keuzes te maken’ Ruim een half miljoen huishoudens heeft risicovolle schulden. Ze staan rood en kunnen rekeningen niet betalen. Tien procent heeft ernstige betalingsproblemen. Geld sparen? Vijf miljoen Nederlanders kunnen het zich niet veroorloven. En een half miljoen mensen met problematische schulden krijgt het niet voor elkaar om dit op eigen kracht op te lossen (bron: SchuldHulpMaatje).
De cijfers liegen er niet om: veel Nederlanders kampen met of lopen risico op financiële problemen. Volgens Carla van der Vlist, directeur SchuldHulpMaatje, zijn dat lang niet allemaal mensen met een laag inkomen. ‘Sinds de financiële crisis van 2008 is het leven veel duurder geworden. De vaste lasten stijgen en dus neemt de financiële buffer van mensen af. Dan hoeft er maar íéts mis te gaan om in de schulden te raken. Een impactvolle gebeurtenis, zoals een scheiding of ontslag. Vooral vijftigplussers en eenoudergezinnen met een baan zijn kwetsbaar.’ Onder de radar Middeninkomens met schulden blijven vaak lang buiten beeld, weet Carla. ‘Mensen schamen zich en vragen daardoor laat om hulp. Mensen met een laag inkomen zijn vaak al op de radar van hulporganisaties, middeninkomens niet. Bij SchuldHulpMaatje gaan we zelf op zoek naar deze doelgroep. We weten
Een grote groep huishoudens met een modaal inkomen geeft in 2019 aan moeilijk rond te kunnen komen. Bron: RTL Nieuws
[4] kwartaalblad van Kansfonds
38%
van de Nederlanders verdient een modaal inkomen: € 2.774 bruto per maand. Dat is netto rond de € 2.150 per maand. Het CBS, UWV en gemeenten hanteren verschillende definities voor een modaal inkomen. Bron: CPB
dat we hen online kunnen vinden, daar zoeken ze naar tips en oplossingen. Dankzij dataanalyses met incasso’s weten we in welke wijken relatief veel mensen met schulden wonen. In dat postcodegebied brengen we met online advertenties en flyers onze websites onder de aandacht. Dat is het hoogst haalbare in verband met privacywetgeving.’ Zelf doen De aanpak van SchuldHulpMaatje is mensen met schulden zo goed mogelijk op weg te helpen. Dat doen ze niet door de problemen van deze mensen op te lossen, maar door ze te leren hoe ze dat zelf kunnen doen. Daarvoor maakt de vereniging gebruik van vrijwilligers: maatschappelijk werkers, mensen die bij een bank werken, politieagenten en wethouders. ‘De eerste stap is overzicht creëren, zodat de
DOSSIER
In 2019 steeg het aantal mensen met een modaal inkomen met een zeer hoog risico op problematische schulden sterk. Deze mate van schulden kan leiden tot stress, sociaal isolement, depressie, ziekteverzuim, relatieproblemen, echtscheiding, fraudegevoeligheid en zelfs zelfmoord. Bron: SchuldHulpMaatje
stress afneemt. Pas dan kunnen mensen verstandige financiële keuzes maken. Die keuzes kunnen ingrijpend zijn, zoals verhuizen. Anderen komen een heel eind als ze abonnementen opzeggen en regelingen aanvragen.’ Samen Sinds de groep schuldenaren in Nederland steeds groter wordt, groeit ook het besef dat er wat moet gebeuren. De sleutel tot een oplossing, vindt Carla, is samenwerken. ‘Maatschappelijke organisaties, fondsen, kerken, grootbanken, verzekeraars en ook de overheid – die vijftig procent schuldeiser is – kunnen samen veel betekenen. Je ziet dat grote partijen pas in beweging komen als het om grote aantallen gaat. Dán kunnen er dingen veranderen. Een mooi voorbeeld vind ik ons project Geldfit, waarbij we samen met banken klanten door middel van een stoplicht preventief waarschuwen in actie te komen voordat hun financiële problemen uit de hand lopen. De bank mag alleen signaleren, de klant moet zelf doorklikken. Het leidt in elk geval tot meer bewustwording.’ Nazorg Het leven wordt er niet goedkoper op en de samenleving niet makkelijker. ‘Dat baart me wel zorgen, een snelle oplossing is niet in zicht’, zegt Carla. ‘Wat het extra complex maakt, is het onoverzichtelijke veld van professionele hulpinstanties. En het feit dat er bij mensen met schulden uiteenlopende problemen spelen, van eenzaamheid tot relatieproblemen.’ Toch blijft ze graag positief: ‘Er komt steeds meer kennis over schulden en
armoede, en wat dat met mensen doet. Dankzij Amerikaans onderzoek weten we dat mensen onder stress verkeerde keuzes maken. Ze richten zich te veel op de korte termijn. Het bevestigt wat we al wisten: het is geen kwestie van eigen schuld, dikke bult.’ SchuldHulpMaatje richt haar pijlen vooral op preventie en nazorg. ‘Wij zetten sinds 2016 in op preventie en zien dat het werkt. Met onze vijf sites, waaronder Moneyfit.nl en Uitdeschulden.nu, hebben we 350.000 mensen bereikt en daarvan zetten 70.000 de stap naar (zelf)hulp. Nazorg is er al wel, maar nog gefragmenteerd. Daar valt nog veel te winnen. En laten we ook de inzet van vrijwilligers niet vergeten. In 2018 gaven onze SchuldHulpMaatjes zo’n 8.000 mensen persoonlijke ondersteuning. Elk jaar staan er nieuwe mensen op om hun naasten te helpen.’ Meer informatie? Ga naar schuldhulpmaatje.nl.
Mensen met een middeninkomen moeten voortdurend alert en bereid zijn om zich aan te passen. Zij hebben een grotere kans om in de schulden te komen als er iets verandert in hun omstandigheden, zoals een scheiding, geboorte of werkloosheid. Bron: WRR-rapport ‘De val van de middenklasse’
kwartaalblad van Kansfonds [5]
DOSSIER
Schilderswijk Moeder Hatice:
‘We blijven afspreken tot het probleem is opgelost’ In sommige wijken is armoede bijna een gegeven, de Haagse Schilderswijk is er een van. De meeste bewoners zijn laagopgeleid en werkloos, en hebben schulden. In de wijk spannen veel maatschappelijke organisaties en vrijwilligers zich in om de wijk leefbaarder te maken. Die vrijwilligers komen vaak uit de buurt. Zo ook de Schilderswijk Moeders van buurtcentrum De Mussen, een project dat gesteund wordt door Kansfonds. Schilderswijk Moeder Hatice (39) woont 21 jaar in de Schilderswijk. Zes jaar geleden kwam ze naar buurtcentrum De Mussen om te praten over overlast op een speelplaats en werd ze als Schilderswijk Moeder gevraagd. ‘Het leek me leuk en interessant, en een mooie manier om mijn netwerk te vergroten. Sindsdien begeleid ik vrouwen in de wijk met hun problemen. Ik luister naar ze, los problemen op en verwijs ze door. Wij Schilderswijk Moeders blijven deze vrouwen bijstaan tot hun problemen zijn opgelost.’ Inmiddels is Hatice vrijwilliger af. Ze heeft een betaalde baan bij De Mussen en is zo een rolmodel voor haar kinderen, vrienden en cliënten. De Schilderswijk Moeders houden twee keer per week spreekuur. ‘Het zijn financiële problemen die vrouwen hier brengen, maar op de achtergrond speelt meer’, legt Hatice uit. ‘Ze zijn analfabeet, dakloos, lijden onder huiselijk geweld. De meeste vrouwen hebben mijn privénummer, ze kunnen me 24 uur per dag bellen. Cliënt Suna, die analfabeet is, belde me bijvoorbeeld ’s nachts toen ze een miskraam had. Ik heb voor haar het ziekenhuis gebeld. Die bereikbaarheid is weleens zwaar, maar het team van Moeders is groot. We zijn met zijn twintigen en helpen elkaar. De laatste tijd verlenen we ook steeds vaker hulp aan
[6] kwartaalblad van Kansfonds
zzp’ers. Dan kunnen de mannen de aanslag van de Belastingdienst niet betalen. Maar het zijn de vrouwen die bij ons aankloppen. Zo gaat dat in de Schilderswijk: de vrouwen zorgen voor hun gezinnen.’
Suna: ‘Ze regelde alles voor me’ ‘Ik woonde in Turkije totdat ik drie jaar geleden naar de Schilderswijk verhuisde. Ik ontmoette Hatice toen mijn man mij op straat had gezet. Ik was zwanger en mijn zoon van zeven maanden, die nog borstvoeding kreeg, was nog binnen. Samen met twee wijkagenten hebben we hem opgehaald. Daarna regelde Hatice opvang voor me, een uitkering, toeslagen en een Ooievaarspas voor mensen met een laag inkomen. Ze meldde me aan bij het sociale wijkteam – ze deed echt álles voor me. Toen ze ontdekte dat ik recht had op het huis, regelde ze ook daarvoor alles. Inmiddels ben ik best blij met mijn leven. Eén keer per week helpt een Schilderswijk Moeder mij met mijn administratie, en ik ga starten met taalles. Op een dag zou ik graag werken en onafhankelijk zijn.’ Suna (34)
[ kans ]
Ook een naaste in financiële nood helpen? Word dan vrijwilliger bij SchuldHulpMaatje. Meld je aan via schuldhulpmaatje.nl/ samen-lukt-t/vrijwilliger-worden. Door het hele land zijn maatjes nodig.
DOSSIER
Cliënt Abide en Schilderswijk Moeder Hatice bij buurtcentrum De Mussen in Den Haag.
Abide:
‘Ik kan weer rustig slapen’ ‘Ik kwam in 2010 vanuit Turkije naar Nederland, in 2014 ging ik in de Schilderswijk wonen. Ik ging bij mijn broer inwonen en kreeg bericht dat ik geen recht meer had op een uitkering. Gelukkig kwam ik op de school van mijn kinderen in contact met een Schilderswijk Moeder. Ik vroeg of ik met mijn post kon langskomen. Zij ontdekte dat ik toch recht had op een uitkering. Sinds ik financiële hulp van Schilderswijk Moeders krijg, leid ik een veel rustiger leven. Eerder lag ik wakker van de zorgen, nu slaap ik weer ’s nachts. Het gaat goed met me; ik krijg een eigen woning, volg taal- en computerles. Ik zet alles op alles om mijn droom te bereiken: een baan als doktersof apothekersassistent.’ Abide (37)
Versneller Opgroeien in armoede Niet elke dag warm eten, geen fiets om mee naar school te gaan, schaamte en minder kansen dan leeftijdsgenoten. Bijna een half miljoen kinderen in Nederland leeft onder de armoedegrens, en de gevolgen zijn groot. Voor hen startte Kansfonds in 2013 de Versneller Opgroeien in armoede. In totaal kregen 54 projecten verdeeld over drie jaar maximaal € 50.000 per organisatie om hun project te versterken. De focus van projecten, waaronder The Mon€y School, Kinderen in armoede en Opvoeden en opgroeien in armoede in Lombardijen, was meer veerkracht voor ouders en kinderen, minder stress en meer zelfregie.
‘Ik voel me speciaal en mooi’ Eind dit jaar maakt Kansfonds de resultaten van de Versneller Opgroeien in armoede bekend. Alvast een voorproefje: de meeste projecten haalden de eindstreep. De acht die zijn gestopt, kregen het financieel niet rond of bereikten de doelgroep niet. In evaluaties zijn ouders en kinderen positief over de projecten in de Versneller. ‘Ik voel mij minder alleen en mijn kinderen kunnen nu meedoen’, zegt een ouder. ‘Ik voel me speciaal en mooi’, vertelt een van de kinderen. De grootste winst van de Versneller is volgens Eline Crins, hoofd projectadvies bij Kansfonds, dat er veel meer aandacht is gekomen voor deze doelgroep. ‘Dat was in 2013 nog amper het geval. Ook nu de Versneller is afgelopen, blijft Kansfonds projecten op het gebied van armoede steunen. Want het probleem zelf is de wereld natuurlijk nog niet uit.’ kwartaalblad van Kansfonds [7]
Wij geven Onze steun aan kansrijke projecten voor kwetsbare mensen is alleen mogelijk dankzij hulp van medestanders. Mensen die tijd, ideeën of geld geven om de wereld mooier te maken. Waarom geven zij aan Kansfonds? Deze keer: Marchel Snoei, accountmanager bij uitgeverij Bindinc.
‘De welvaart die we in Nederland hebben, vind ik niet vanzelfsprekend. Soms hoor ik mensen zeggen dat we hier geen problemen kennen. Natuurlijk, in Afrika heeft men het een stuk slechter. Maar dat betekent niet dat je je ogen hoeft te sluiten voor wat er in Nederland speelt.’ ‘Ik sta er vaak bij stil dat ik een goed leven heb. Er zijn mensen die ondanks hun inzet toch niet in staat zijn om kansen te pakken. Anderen krijgen in het leven helemaal geen kansen.’ ‘De projectmatige aanpak van Kansfonds spreekt me erg aan. De projecten zijn concreet en hebben een bepaalde tijdspanne met een kop, midden en staart. Dat geeft mij als donateur het gevoel dat projecten haalbaar zijn.’ ‘Ik draag Kansfonds een warm hart toe. Kleine initiatieven hebben veel minder mogelijkheden om te blijven bestaan als er geen organisaties met jarenlange ervaring een bijdrage zouden leveren. Kansfonds helpt om goede bedoelingen te vertalen naar goede resultaten.’ [8] kwartaalblad van Kansfonds
Ook donateur van Kansfonds worden? Kijk op www.kansfonds.nl/geven.
DE VRIJWILLIGER
NAAM: Yvonne van Bussel (53) PROJECT: de VoorleesExpress SINDS: 2017
NETWERK ‘Al tweeëntwintig jaar werk ik als vrijwilliger in en rond Deurne. Bij de peuterspeelzaal, de oudervereniging, het jeugdcarnaval. Ik combineer het met mijn werk als assistentbedrijfsleider bij een boekhandel. Daar hoorde ik positieve verhalen van vrijwilligers van de VoorleesExpress. Ik dacht meteen: dat initiatief hebben we in Deurne ook nodig. Al snel kwam ik in contact met de LEVgroep, die de VoorleesExpress al in Helmond organiseerde, en de bibliotheek. Ook zij waren enthousiast over het plan, dus ben ik scholen en kinderopvangcentra in Deurne gaan peilen. Ook zij bleken enthousiast, dus besloten we onze plannen door te zetten.’ BOUWSTEEN ‘Heel veel mensen dragen hun steentje bij aan de VoorleesExpress. Naast medewerkers van de LEVgroep en de bibliotheek, natuurlijk de vrijwilligers die voorlezen. Twintig weken lang gaan zij iedere week langs bij kinderen met een taalachterstand. Ze lezen voor, doen taalspelletjes en knutselen. Daarbij betrekken ze ook de ouders. Dat is belangrijk, want het is de bedoeling dat zij het ritueel na die twintig weken voortzetten. Ons streven is dat kinderen het zó leuk vinden om voorgelezen te worden, dat ze er zelf ook bij hun vader of moeder om gaan vragen. Taal geeft kinderen toegang tot de wereld. Ik zie dit project als een kleine bouwsteen voor hun toekomst.’ TROTS ‘Tot nu toe onderhield ik de contacten met scholen en kinderdagverblijven en had ik intakegesprekken met vrijwilligers. Dankzij mijn vrijwilligerswerk heb ik een groot netwerk, waarvan ik al een aantal mensen enthousiast heb gemaakt voor een rol als voorlezer. Op dit moment ben ik vooral bezig met de feestelijke opening van de VoorleesExpress op 26 september. Daarna word ik graag coördinator. Dan zou ik nauw contact onderhouden met de vijf voorlezers, de gezinnen en school. Bij de LEVgroep noemen ze me “het hart van de VoorleesExpress in Deurne”. Dat maakt me best trots. Voor mij is dit de ideale vrijwilligersfunctie: ik kan mijn liefde voor boeken combineren met de hulp aan gezinnen. Niets mooiers dan dat!’
‘Taal geeft kinderen toegang tot de wereld’ kwartaalblad van Kansfonds [9]
Lars (rechts van banner), Hidde (voor banner), Anouk en Mirthe
Merel, Eira en op de achtergrond Lean
[ kans ]
[10] kwartaalblad van Kansfonds
Elk kind heeft recht op een goede start. Gun babykleding, beddengoed, kruiken, hydrofiele doeken een tweede leven. Of meld je aan als vrijwilliger, bijvoorbeeld bij Stichting Babyspullen. Meer informatie via stichtingbabyspullen.nl.
Anouk, Hidde en Jildou (van KEaRN)
WAT: BAAS-spel van KEaRN Welzijn WAAR: gemeenten Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel
OP PAD MET STRAATHONDJE
BONNY
‘Ja, ik heb er een!’, roept Merel (11) op straat. Bedachtzaam kijkt ze naar de vraag die op haar iPad oppopt: ‘Waar zou jij minder geld aan uitgeven als je niet zo veel geld hebt? Aan groente en fruit, cadeautjes, sport- of muziekclubs, vakanties of kleding?’ Ze kiest voor het laatste. Merel doet mee aan BAAS, een digitaal spel dat maatschappelijke thema’s, zoals armoede, bespreekbaar maakt. BAAS is ontwikkeld voor en door kinderen van 8 tot 12 jaar. In het spel laten kinderen straathondje Bonny uit, terwijl ze ondertussen op zoek gaan naar virtueel verstopte vragen. Met hulp van augmented reality zien ze het digitale hondje op de tablet door hun eigen straat lopen.
‘Welvaart is niet voor elk kind vanzelfsprekend’, zegt Alie Klompmaker van welzijnsorganisatie KEaRN, medeontwikkelaar van BAAS. ‘Met dit spel maken we kinderen daarvan bewust. Ook heeft BAAS een signalerende functie en kunnen we ouders ondersteunen als dat nodig is.’ KEaRN onderzoekt in welke straten het BAAS spel nut kan hebben. Soms naar aanleiding van signalen van gebiedsteams, kerken of buurtverenigingen. Daarnaast informeert de welzijnsorganisatie de buurt en benadert ze gezinnen om mee te doen. In het vervolgtraject van BAAS kunnen kinderen hun ideeën tegen armoede verder uitwerken. Alie: ‘Zo helpen we kinderen en de buurt om hun eigen initiatief en de eigen regie te vergroten. De data uit het spel geven ons handvatten. Vooral ook door ze met andere wijken te vergelijken.’ kwartaalblad van Kansfonds [11]
DOSSIER
Taekwondo en theater tegen armoede
[12] kwartaalblad van Kansfonds
DOSSIER
Geldzorgen brengen vaak grote stress met zich mee. Het wordt daardoor nog moeilijker om verstandige keuzes te maken. Je raakt je zelfvertrouwen kwijt en zondert je het liefst helemaal af. Dat alles leidt dikwijls tot nog grotere problemen. Kansfonds steunt initiatieven die deze vicieuze cirkel doorbreken. ‘Moederliefde’ doet dat via theater, ‘Tigers op Recept’ via sport.
TIGERS OP RECEPT ‘We sporen aan tot ambitie’ Stel je voor: je hebt kinderen en je kampt voortdurend met geldproblemen. Het is om moedeloos van te worden. Door de geldzorgen is er weinig ruimte om aan andere dingen te denken. Laat staan dat je creatieve oplossingen voor problemen kunt bedenken. Of trots bent op jezelf. Dat is geen goed voorbeeld voor kinderen, vindt KISPORT Martial Academy. Via het programma Tigers op Recept geeft de taekwondoschool ouders en kinderen een duwtje in de rug.
HET IDEE ‘Tigers op Recept richt zich allereerst op peuters en kleuters’, vertelt Fred Dekkers, trainer voor KISPORT Martial Academy in Utrecht. ‘Bij ons kunnen ze – in klasjes van zes à tien kinderen – lekker spelen, rennen en springen. Kinderen uit arme gezinnen krijgen gemiddeld minder beweging, mede daardoor lijden ze vaker aan overgewicht.’ De jongens en meisjes krijgen onder meer de vraag om dieren na te doen, zoals Timmie of Tina de Tijger.
‘En soms leren we ze simpele taekwondobewegingen. Hoe ze een aanval kunnen afweren zonder de ander pijn te doen, bijvoorbeeld.’ Het programma loopt in veel wijken; in Nederland én daarbuiten. De steun van Kansfonds richt zich op de Utrechtse krachtwijk Kanaleneiland, waar 140 kinderen per jaar meedoen aan de Tigers. Ouders mogen voor die deelname hun U-pas gebruiken, de gratis kortingspas voor Utrechters met een laag inkomen. ‘Wij verzoeken hen om zelf ook mee te doen’, zegt Harry van Schaik, oprichter van de taekwondoschool. ‘Zo willen we laten zien hoe belangrijk het is het goede voorbeeld te geven. Want kinderen zijn net kopieerapparaten: ze doen na wat hun ouders doen.’
DE IMPACT ‘Dit programma reikt ouders opvoedingsvaardigheden aan en kinderen life skills’, vertelt Fred. ‘Wat doen Timmie en Tina de Tijger bijvoorbeeld als er brand uitbreekt, als vreemden
kwartaalblad van Kansfonds [13]
DOSSIER
MOEDERLIEFDE ‘Bijstandsmoeders zijn zó sterk’ om hulp vragen of als ze gepest worden? Dat laten we kinderen uitspelen. Hierdoor leren zij voor zichzelf en anderen op te komen, voorzichtig te zijn en respect te tonen. Ook krijgen ze elke week een stempeltje en na elke drie maanden een badge, tijgerstreep of certificaat. Zo stimuleren we ambitie en doorzettingsvermogen.’ Kinderen krijgen daarnaast thuisopdrachten. ‘We vragen ze dingen te maken met hun ouders’, zegt Harry. ‘Een gezonde maaltijd bijvoorbeeld. We hebben veel aandacht voor gezond eten en bewegen. Niet voor niets noemt de Erkenningscommissie Interventies onze aanpak een goede methode tegen overgewicht. Maar wij streven méér na. We hopen via dit programma kampioenen af te leveren. Niet zozeer in taekwondo, maar in het leven. Goede mensen die dromen najagen, vooruitkomen in de maatschappij en anderen helpen datzelfde te doen.’ Meer weten? Zie kisport.nl en tigers-lse.nl.
[14] kwartaalblad van Kansfonds
‘Wat we willen met ons project Moederliefde? Dat bijstandsmoeders de regie over hun leven terugnemen – door samen een voorstelling te maken over hun leven. En dat meer mensen hen hierdoor begrijpen.’ Aan het woord is Eva Wortmann, artistiek directeur van theaterschool en productiehuis Loods13.
HET IDEE ‘Moederliefde draait om het maken en uitvoeren van een voorstelling. Dat maakproces ligt in de handen van minstens twintig vrouwen uit Zuidoost-Drenthe. Stuk voor stuk alleenstaande bijstandsmoeders. Zij gaan vanaf september dit jaar twee dagen per week samen aan de slag. Drie maanden lang bepalen ze in een lege boerderij de inhoud, vorm én aankleding van het theaterstuk. Ook de taakverdeling ligt in hun handen. Zo moeten ze zelf ontdekken en aangeven wat ze kunnen en willen. Sommigen zullen zich bijvoorbeeld prettiger voelen als actrice, anderen als decorbouwer. Loods13 zorgt ervoor dat ze voldoende materiaal hebben. Dat ze begeleiding krijgen van een team professionele makers. En dat er kinderopvang is tijdens de dagen dat zij aan de voorstelling werken.’
DOSSIER
DE EERSTE DEELNEMER
‘Het stigma moet weg’
DE IMPACT ‘De voorstelling wordt in december meermalen opgevoerd voor een breed publiek – inclusief medewerkers van gemeente Emmen. Deze stelt zich heel behulpzaam en enthousiast op. Zij weet dat we in 2016 een vergelijkbaar theaterproject hadden met Syrische statushouders. Dat was een groot succes: bezoekers begrepen deze statushouders beter, deelnemers kregen meer zelfvertrouwen. Bijstandsmoeders leven vaak in sociaal isolement, voelen zich niet creatief, cijferen zichzelf weg voor hun kinderen. De productie Moederliefde verbindt hen weer met anderen en zichzelf, zet hen in het zonnetje, werpt de schijnwerpers op wat ze kunnen en wie ze zijn. Het toont hun worsteling om rond te komen. Hun pijn als ze hun kinderen zonder ontbijt naar school moeten sturen. Hun schaamte. Maar ook de beperking en beklemming van regelgeving. En de vooroordelen waarmee ze te maken krijgen. Dat ze lui zouden zijn, of te dom om iets te kunnen. Niets is minder waar. Bijstandsmoeders zijn zó sterk – en dat zullen ze laten zien.’
‘Loods13 vroeg me mee te doen aan Moederliefde. Ik had al eens gespeeld in één van hun voorstellingen. Ze wisten dat ik kon acteren, dat ik was opgeleid als docent Dansexpressie én dat ik sinds 2015 in de bijstand zat. Ik ken de schaamte die daarbij komt kijken. Het gevoel dat je je vrijheid verliest zodra je in het web van regelgeving belandt. Binnen Moederliefde wil ik onder meer andere bijstandsmoeders aansporen hun beleving om te zetten in beweging. Veel emoties kun je goed uiten via dans: het gevoel in een hokje geplaatst te worden, van het kastje naar de muur gestuurd te worden, in een beklemmende situatie te zitten. Hopelijk maken mijn verhaal en vaardigheden de voorstelling beter. Als we er met z’n allen in slagen om het stigma op bijstandsmoeders weg te nemen, dan zou dat geweldig zijn.’ Marije Wanders
Meer weten? Zie loods13.nl/theaterwerkplaats-moederliefde.
[ kans ]
Geïnspireerd geraakt door deze initiatieven? Via de website NLvoorelkaar kun je jouw hulp aanbieden aan mensen die ook een steuntje kunnen gebruiken. Neem een kijkje op NLvoorelkaar.nl/hulpvragen en vind vrijwilligerswerk bij jou in de buurt.
kwartaalblad van Kansfonds [15]
COLUMN
Aandacht geven Ik hou van reizen. Zo was ik in Syrië, voordat daar de oorlog uitbrak. En onlangs nog in Japan. Tijdens zulke reizen moet je weleens de weg vragen. Het is zó fijn als mensen dan echt hun best doen om je te helpen. Dat ze de tijd voor je nemen en soms zelfs met je meelopen om er zeker van te zijn dat je niet verdwaalt – ook al waren ze eigenlijk op weg naar hun werk of een afspraak. In Nederland zijn we nogal gehaast. Alles moet vlug, vlug, vlug. Daardoor nemen we vaak te weinig tijd om mensen te helpen die ons aanschieten. Of om zelfs maar naar hen te luisteren. Terwijl iedereen het prettig vindt om aandacht te krijgen. Gehoord en gezien te worden. We mogen elkaar die aandacht best wat meer geven. Ik probeer dat zelf zo veel mogelijk te doen. Zowel privé als in mijn werk. Als presentatrice van De Rijdende Rechter spreek ik met buren die een geschil met elkaar hebben. Over de plek van een schutting bijvoorbeeld. Of over verbouwingslawaai. Rechter John Reid pluist dit soort geschillen juridisch uit, terwijl ik de partijen hun verhaal laat vertellen. Mijn moeder zei vroeger: ‘Vráág het gewoon als je iets wilt weten.’ Dat advies volg ik nog altijd op. En ik probeer goed te luisteren. Want wat een oude NCRV-commercial stelt, is waar: als je écht naar elkaar luistert, hoor je zoveel meer. Vaak blijkt het werkelijke probleem tussen buren bijvoorbeeld niet zozeer die schutting of verbouwing, maar gebrek aan aandacht. Van beide kanten. Zo bleek een dame het eigenlijk vooral vervelend te vinden dat haar nieuwe buurvrouw zich nooit was komen voorstellen. Maar dat uitte ze pas in ons programma. Dit zijn leerzame situaties – ook voor mijzelf. Toen mijn vriend en ik een huis kochten, stelden we ons eerst voor aan onze buren. We bereidden hen voor op verbouwingslawaai. En we brachten hen af en toe wijn en taart, vanwege het ongemak. Prettig samenleven, wisten we, begint met aandacht. En die insteek pakt nog altijd heel goed uit.
[16] kwartaalblad van Kansfonds
Jetske van den Elsen (1972) maakt sinds 2000 programma’s bij de KRO-NCRV. Ze presenteert samen met mr. John Reid De Rijdende Rechter. Eerder maakte ze De BZT Show, Achter de voordeur en NL Test. Daarnaast was ze jarenlang kidsambassadeur voor War Child. Van aalmoes tot ziekenhuisbezoek Het ‘katholiek sociaal denken’ is de bril waarmee Kansfonds naar de samenleving kijkt. Het is een manier van denken – maar vooral van doen – om problemen in de maatschappij vanuit menselijk perspectief op te lossen. Respectvol, vanuit de gemeenschap, en uitgaande van mogelijkheden in plaats van beperkingen. In deze column komen mensen aan het woord die dit gedachtegoed in de praktijk brengen.
Kans
Debby, Gazal, Hanine en Khadya
65
Je hebt het recht ... om kinderen een leuke dag te bezorgen
Overal liggen kansen om kwetsbaren weer onderdeel te laten zijn van de samenleving. Je moet ze soms alleen even zien. Met de campagne ‘Je hebt het recht …’ maakt Kansfonds die kansen zichtbaar en concreet. In Mede en op de site. DE KANS
DE IMPACT
Provincie: Zuid-Holland Tijdsduur: 2,5 uur per week Type kans: doen
‘Ik voel me blij als ik mijn kinderen zo gelukkig zie spelen. Bij-1 heeft speelgoed en ruimte die wij thuis niet hebben. Bij Debby en de andere begeleiders zijn we welkom. De kinderen krijgen hier veel warmte en aandacht. Het is een mooie ontmoetingsplek voor zowel kinderen als ouders. Ik ben erg gesteld op begeleidster Debby. Als mijn jongste dochter Gazal aan het spelen is, oefent Debby ondertussen Nederlands met mij. Ook geven de begeleiders nieuwe manieren en tips mee aan ouders hoe je thuis met je kinderen kunt spelen. Zo gingen de kinderen laatst aan de slag met allerlei afgedankte materialen: lege melkpakken en allerlei doppen, daar kun je een hoop van knutselen. Vorige week had mijn oudste dochter een autootje van hout gemaakt en dit de volgende dag apetrots aan haar juf op school laten zien. Dat ontroerde me. Ik vind het erg belangrijk dat de meiden zich creatief ontwikkelen en ben blij dat de begeleiders hun fantasie zo stimuleren. Bij-1 voelt voor ons als een tweede thuis.’
In het Haagse Laakkwartier en Spoorwijk leven relatief veel gezinnen in armoede. Stichting Bij-1 van Debby Harting springt daarop in. Bij haar buurthuis kunnen kinderen zorgeloos spelen. Dat geeft moeders zoals Khadya de kans om even op adem te komen. En om meteen wat praktisch opvoedingsadvies in te winnen bij een vrijwilliger. Khadya komt wekelijks langs met haar twee dochters. Haar gezin heeft het niet breed. Bij Bij-1 vindt ze steun en een luisterend oor. Ook de kinderen zijn dol op Debby en de vrijwilligers. Net als Debby kan ook jij het verschil maken in het leven van een ander. Door vrijwilliger te worden bij Stichting Bij-1 en bijvoorbeeld leuke kinderactiviteiten te begeleiden.
Khadya Ook zin om een kans te pakken? Kijk dan op Kansfonds.nl/kansen. kwartaalblad van Kansfonds [17]
mede [ delingen ] [ delen]
[ doen ]
Verhalen over armoede
Armoedespel
Het Arnhemse Immerloo II is de armste buurt van Gelderland. Omroep Gelderland trok de wijk in om de verhalen van de buurtbewoners in beeld te brengen. Bekijk de serie verhalen op omroepgelderland.nl/armoede.
Welke keuzes maak je als je weinig geld te besteden hebt? Ga je dan maar niet naar de tandarts? Of laat je het onderhoud aan de auto een keertje zitten? Om deze dilemma’s tastbaar te maken, bedacht RTL Nieuws een online spel. Het spel is te spelen via de website van RTL Nieuws. Zoek via Google op ‘armoede game’.
[ doen ] Omzien naar elkaar De winnaar van de Kans Inspiratieprijs van KRO-NCRV en Kansfonds is Kerken met Stip. Het maatjesproject ondersteunt (ex-)gedetineerden die met hulp van het geloof hun leven willen oppakken. De tweede prijs ging naar Hotspot Hutspot, Senior&Student werd derde. KRO-NCRV en Kansfonds willen met de Kans Inspiratieprijs het omzien naar elkaar stimuleren.
[ kijken ] Lopende band De 16-jarige Henny werkte in 1977 aan de lopende band in een koekjesfabriek. Een halve eeuw later is ze weduwe en kampt ze met schulden. In zeven boeken bracht fotograaf Michel Szulc-Krzyzanowski Henny’s leven vanaf de koekjesfabriek in beeld. In ‘Henny, ik ben nog niet klaar’ blikt Henny terug op dit leven. Het boek is online of in de boekhandel te bestellen.
[18] kwartaalblad van Kansfonds
mede [ mens ] RUIMTE IN MIJN HOOFD ‘Het begon ooit als lolletje: GHB tijdens de seks. Maar al na een paar dagen waren m’n vriendin en ik verslaafd. Wat de drang naar GHB groter maakte, waren mijn PTSS-klachten die voortkwamen uit een heftige jeugd. Die stress wilde ik ontvluchten. Algauw ging het van kwaad tot erger. Ik belandde in de bak voor rijden onder invloed en raakte mijn huis en vriendin kwijt. Bij Het Passion vind ik rust en heb ik een dagritme. De begeleiders leren me om rustig na te denken – om niet gelijk ja of nee te roepen. Geleidelijk aan krijg ik meer energie en ruimte om na te denken over mijn toekomst. Ik ben zelfs weer aan het houtbewerken, tijdens mijn verslaving kwam daar niks van. Over twee weken ga ik begeleid wonen. Een paar weken terug wilde ik dat absoluut nog niet, maar nu heb ik er eigenlijk wel zin in.’ Anton (36), te gast in Het Passion
V.l.n.r. Anton, Henk en Ramon
EVEN OP ADEM KOMEN Het is niet makkelijk om als dakloze van straat te komen. Zeker niet als je verslaafd bent. Bij Het Passion in Hummelo krijgen daklozen letterlijk een time-out, zodat ze zich in alle rust kunnen bezinnen op een ander leven. Dag en nacht staan vrijwilligers klaar om hen daarbij te helpen.
VEILIGE PLEK ‘Cocaïne, heroïne en drank – ik ontdekte drugs al op jonge leeftijd. Eerst op feestjes, maar al snel was ik verslaafd. Ik heb vaak een time-out gehad op Het Passion, maar thuis ging het steeds weer mis. Door de drank vergat ik de deur op slot te doen, waardoor mijn huis een open woning werd voor “vrienden” die ook gebruikten. Het dieptepunt was toen ik twee weken in coma lag in het ziekenhuis. Ik dank God nog elke dag dat ik daaruit wakker werd. Ik realiseerde me toen: als ik wil leven, móét ik een veilige plek zonder verleidingen zien te vinden. Uiteindelijk kreeg ik toestemming van de gemeente om permanent bij Het Passion te wonen. Nu gaat het goed met me. Ik ben clean en doe sinds kort vrijwilligerswerk in de ouderenzorg. Het Passion heeft me geholpen om te léven.’ Ramon (58), woont permanent op Het Passion
ONBEVOOROORDEELD ‘Elke week staan er bij Het Passion twee tot vier vakantievrijwilligers klaar om nieuwe gasten te begeleiden. Ik kom als groepsvrijwilliger een dagdeel langs om activiteiten met ze te doen. We fietsen, wandelen of poolen. Ik probeer mensen daarvoor te motiveren en af en toe een spiegel voor te houden, maar zij bepalen wat we doen. De ontmoetingen met onze gasten hebben mij als mens compleet veranderd. De wederkerigheid, het respect voor elkaar en het leren van elkaars leven; het blijft indruk op me maken. Voorheen kende ik niemand die verslaafd was of op straat leefde. Nu ik de mensen achter de verhalen ken, heb ik meer begrip en minder oordelen. Niemand bepaalt waar zijn of haar wieg staat.’ Henk Bouwmeester (72), groepsvrijwilliger bij Het Passion Meer informatie: hetpassion.nl. kwartaalblad van Kansfonds [19]
Anton en Henk
‘Nu gaat het goed met me. Ik ben clean en doe sinds kort vrijwilligerswerk in de ouderenzorg. Het Passion heeft me geholpen om te léven.’ [20] kwartaalblad van Kansfonds
Ramon (voorkant omslag), woont permanent op het terrein van time-outvoorziening Het Passion.