LXXVIII Liceum Ogólnokształcące im. Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej Katarzyna Szustak
Warszawa 2013
1.1 Rozbiory - wprowadzenie Rozbiory Polski – okres w dziejach Polski w latach 1772–1795, kiedy Rzeczpospolita Obojga Narodów za sprawą Rosji, Prus i Austrii dokonała na ich rzecz cesji (odstąpienie przez państwo części swojego terytorium na rzecz drugiego, potwierdzone umową międzynarodową) części swojego terytorium jako wynik przegranej wojny bądź pod groźbą użycia siły. 1.1.1 Geneza Przyczyną rozbiorów była niezdolność kraju do reform, mogących wzmocnić siłę militarną Polski. Mimo znacznego potencjału gospodarczego nie zdołano przeprowadzić koniecznych reform podatkowych (np. stałego opodatkowania szlachty i duchowieństwa) i politycznych (m.in. zniesienie liberum veto). Przeciw reformom była zarówno większość szlachty, magnaterii, jak i duchowieństwa. Podejmowane próby reform w myśl idei oświeceniowych upadły. U zewnętrznych źródeł rozbiorów leży współdziałanie Rosji i Prus na sejmie konwokacyjnym w 1764. 11 kwietnia mocarstwa te podpisały tajny aneks do traktatu sojuszniczego, w którym zobowiązały się do wspólnego wystąpienia zbrojnego przeciwko Rzeczypospolitej, gdy strony uznają, że zagrożone są ich interesy w tym kraju.
1.2. I Rozbiór Polski Nastąpił w roku 1772, pierwszy z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII wieku. Dokonany drogą cesji terytorium I Rzeczypospolitej przez Prusy, Imperium Habsburgów i Imperium Rosyjskie. 1.2.1 Skutki I rozbiór Polski nie przewidywał dalszych podziałów Rzeczypospolitej, wręcz przeciwnie, w oczach Petersburga miał im zapobiec na przyszłość. Terytorium Polski i Litwy były jednak na tyle duże, że miały w przyszłości odegrać kolejny raz rolę rezerwuaru, na którym mocarstwa miały sobie powetować straty w innych konfliktach europejskich. 2
•
•
•
Austria otrzymała całą południową Polskę po Zbrucz ze Lwowem, ale bez Krakowa (83 tys. km² oraz 2,7 mln mieszkańców). Przy czym już w 1770 r. Austria samorzutnie przejęła Spisz i powiaty nowotarski, nowosądecki i czorsztyński. Prusy anektowały Warmię i Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie), lecz bez Gdańska i Torunia (36 tys. km² oraz 600 tys. mieszkańców). W ten sposób król Prus Fryderyk II Wielki zrealizował swe wieloletnie marzenia o państwie na jednolitym obszarze od Niemna do Łaby. Rosja zagarnęła Inflanty Polskie oraz wschodnie, peryferyjne krańce Rzeczypospolitej za Dnieprem, Drucią i Dźwiną (województwa: mścisławskie, witebskie i połockie oraz część mińskiego i inflanckiego – ogółem 92 tys. km² oraz 1,3 mln mieszkańców), utrzymując poza tym swój protektorat nad resztą okrojonego kraju.
Polska straciła 211 tys. km² i 4,5 miliona ludności.
1.3 II Rozbiór Polski Drugi z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII wieku.
1.3.1 Skutki Prusy otrzymały Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, brzeskokujawskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (57 tys. km²) Rosja zagarnęła ziemie ukraińskie, białoruskie, Polesie, Podole (aż po rzekę Zbrucz oddzielającą zabór rosyjski od I austriackiego) i część Wołynia (250 tys. km²) 3
1.4 III Rozbiór Polski Nastąpił w roku 1795, ostatni z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII w.
1.4.1 Skutki Rosji przypadły wszystkie ziemie na wschód od Niemna i Bugu (120 tys. km²). Na zabranych terenach utworzono gubernie: wołyńską ze stolicą w Izasławiu, grodzieńską, mińską oraz litewską z siedzibą w Wilnie. Otrzymała największy powierzchniowo obszar. Austria jako główny inicjator III rozbioru, a także w ramach rekompensaty za straty w wojnie z rewolucyjną Francją, zajęła Lubelszczyznę. Zaanektowała także resztę Małopolski z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza. Otrzymała tereny najliczniej zaludnione. Prusom przypadła najmniejsza zdobycz. Musiały zadowolić się częścią Mazowsza z Warszawą, Podlasia i Litwy. Ponadto Prusy zajęły ponad 23000 km² województwa krakowskiego (m.in. teren dawniejszego księstwa siewierskiego), zwanego odtąd w Prusach Nowym Śląskiem (Neu Schlesien). Otrzymały tereny najbardziej rozwinięte gospodarczo, ponadto zamieszkane w miażdżącej większości przez Polaków.].
Państwo polsko-litewskie przestało istnieć. 4
Spis treści 1.1Rozbiory – wprowadzenie...................................................................2 1.1.1.Geneza........................................................................................2 1.2 I Rozbiór Polski..................................................................................2 1.2.1. Skutki........................................................................................2 1.3 II Rozbiór Polski.................................................................................3 1.3.1 Skutki.....................................................................................3 1.4 III Rozbiór Polski...............................................................................4 1.4.1 Skutki.....................................................................................4
Spis ilustracji Rysunek 1 Rysunek 2 Rysunek 3 Rysunek 4
Terytorium Polski po I rozbiorze.........................................2 Udział państw w II rozbiorze...............................................3 Terytorium Polski po II rozbiorze.......................................3 Terytorium Polski po III rozbiorze......................................4
Bibliografia
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna
5