74 DMVAMOS
ZATERDAG 2 APRIL 2011 DE MORGEN
48 uur in ■ Het Castello Estense, weerspiegeld in de glazen bal van een straatartiest. In augustus overspoelen straatartiesten de stad tijdens het Buskerfestival.
FERRARA Nee, Ferrara is niet het meervoud van Ferrari. In Ferrara leren kinderen fietsen voor ze leren lopen. In deze città delle biciclette, de roze stad uit de Giro, zijn er 2,8 fietsen per inwoner. De fiets noemen ze hier biga. Bestel je een bicicletta op café, dan krijg je een mix van witte wijn en campari. Wie genoeg bicicletta’s opheeft, kan ’s avonds dwalen door de smalle steegjes en naar dezelfde sterren kijken die Copernicus zag terwijl hij bedacht dat de aarde om de zon draait. DOOR KATRIJN SERNEELS
Waarom nu gaan?
■ Ferrara is de eerste moderne stad van Europa: de middeleeuwse steegjes contrasteren met de brede renaissancelanen.
Ferrari, Ferrero, Ferrara. Het eerste is een vurige bolide, het tweede een praline met hazelnootjes, het derde een roze renaissancestad die – met bekende buren als Venetië en Bologna – vaak door toeristen over het hoofd gezien wordt. Al ligt de Ferrarifabriek met haar prachtige gebouwen ontworpen door Renzo Piano op minder dan een uurtje rijden, in Maranello, Ferrara is een stad op twee wielen. De fietshoofdstad van Italië staat ook op de Unesco-Werelderfgoedlijst. Ga er fietsen in de Podelta, waar je palingrisotto kunt eten in het vissershuis van kapitein Corsini. Of neem de auto en je staat in een uurtje aan het strand.
Hoe raak je er?
■ Wat Père-Lachaise is voor Parijs, is Certosa voor Ferrara. Parkeer je fiets en wandel door dit prachtige kerkhof.
De beste keuze is de Marconiluchthaven in Bologna, op 40 kilometer van Ferrara. Niet te verwarren met Bologna-Forlì, waar lowcostvluchten aankomen, en die op 120 kilometer van Ferrara ligt. Bij Brussels Airlines (www.brusselsairlines.com) loopt een promotie waardoor je vanaf 100 euro een retour Brussel-Bologna kunt boeken. In Marconi Bologna kun je een shuttle nemen die je in 20 minuten naar het station brengt voor 4,5 euro. Daar koop je een treinticket van 2,95 euro, en 33 minuten later stap je uit in Ferrara. De taxi is sneller (40 minuten), maar prijziger (70 euro).
Biga In de città delle biciclette hebben de burgemeester en schepenen geen bedrijfswagen, maar een dienstfiets. Het is een zeer platte stad, omringd door polderlandschappen die even vlak zijn. Van steegje tot brede lanen, je bent het vlugst met de biga, zoals de Ferrarezen de tweewieler noemen. De bicicletta, een mengeling van witte wijn en campari, die bestel je in de bar of enoteca. Geen wonder dat ze in Ferrara ook een eigen merk fietsen bouwen: al een halve eeuw lang steekt Ermanno Salmi in zijn atelier (Via Ragno 17, 0039 0532761311) (1) elke week een nieuwe Chisalfiets in elkaar. Een fiets huren kan op wel tien plekken in de stad. Bij Noleggio Cicli (2) (Via Kennedy 2, tel. 0039 0532 765123) kost het je tien euro per dag.
Leeuwen en diamanten Waar beter een eerste indruk van de stad opdoen dan op het terras van Leon d’Oro (Piazza della Cattedrale 8) (3), voor de kathedraal. Van studenten tot politie-
agenten, iedereen fietst hier voorbij terwijl de twee mythische stenen beesten voor de kathedraal je aanstaren. Deze fabeldieren, een kruising van een sfinx, leeuw en vogel, zijn het symbool van de stad. Naast de diamant natuurlijk, die het symbool is van de familie Este, die eeuwenlang heer en meester was in Ferrara. Biaggio Rossetti, de geniale architect van de Estes, kwam op het idee om een Palazzo dei Diamanti (Corso Ercole I D’Este 21) (4) te bouwen. Niet bekleed met echte edelstenen, maar met in marmer uitgehouwen diamantpunten, meer dan achtduizend in roze en witte steen.
Vier seizoenen De Estes zorgen er niet alleen voor dat Ferrara een van de allereerste renaissancesteden van Italië wordt – aan het hof waren schrijvers als Petrarca, Ariosto en Tasso kind aan huis, hier kwam Rogier van der Weyden schilderen en speelde Adriaan Willaert muziek. De familie bouwde ook een slot, het Castello Estense (Largo Castello) (5). Terwijl Vivaldi De vier seizoenen schreef, werden de vier
In de fietshoofstad van Italië hoef je niet uit te kijken voor voorbijzoevende Vespa’s, maar voor snelle Chisals. Ga fietsen in de Podelta en hou halt bij kapitein Corsini voor palingrisotto
seizoenen als fresco’s geschilderd op de muren en plafonds van het Palazzo Schifanoia (Via Scandiana 23) (6), een pareltje van renaissancekunst. Wie wil logeren in een heus palazzo, hoeft in Ferrara niet ver te zoeken. Prisciani ArtSuite (Via Garibaldi 70, tel. 0039-0532201111, www.prisciani.com) (7) is een gerenoveerd palazzo met fresco’s en zes designsuites. Voor 160 euro heb je hier een tweepersoonskamer. Mag het wat minder zijn? In het Casa degli Artisti (8) (Via Vittoria 66, tel.0039-0532-761038) slaap je al voor 50 euro in een tweepersoonskamer in een rustig straatje. In de aangename B&b La Dolce Mela (Via Sacca 35, www.dolcemela.it) (9) slaap je voor 100 euro in een tweepersoonskamer.
Eerste moderne stad In Ferrara krijg je twee steden voor de prijs van één. Rossetti was na de bouw van het Palazzo dei Diamanti aan iets groters toe: de stad verdubbelen in omvang. Ferrara bestond toen uit een middeleeuws centrum met krappe, krioelende straatjes. Daarnaast bouwde Rossetti een renaissancedeel met ruim geometrisch stratenpatroon in het noorden, vol paleizen en statige villa’s. Door de aanleg van een nieuwe stad naast het middeleeuwse centrum werd Ferrara de eerste moderne stad van Europa. Als Ferrara vandaag niet uit de oude stadsmuren is gebarsten, is dat te danken aan de megalomanie van Rossetti. In het
DMVAMOS 75
DE MORGEN ZATERDAG 2 APRIL 2011
■ Flaneer op de levendige Piazza della Cattedrale. Een zijstraatje leidt je naar Al Brindisi, de oudste osteria van Italië.
13 ZUID-TIROL
TRENTINO
4
Gardameer LOMBARDIJE
VENETO
Milaan Verona Ferrara
Venetië
Parma EMILIA ROMAGNA
Bologna 50 km
■ Na een dagje fietsen lest weinig zo goed de dorst als een bicicletta, een mix van witte wijn en campari. 10
5 15
9
16 3
11 1
12
8
2
6
14 250m Grafiek De Morgen
begin was het renaissancedeel van de stad gedeeltelijk onbewoond, omdat er niet genoeg bewoners waren in de stad voor al die nieuwe huizen. Nu loopt er een groene fiets- en joggingroute langs de oude stadsmuren, die prachtig bewaard zijn. De fietsroute geeft aansluiting op de fietsroute door de Podelta, die je na 125 kilometer trappen tot aan het strand brengt.
Grancevola Je hoeft niet tot aan de zee om haar smaak te proeven. Bij Ristorante Max (Piazza della Repubblica, 16) (10), dat in de schaduw van het Castello van de Estes ligt, zien de vis en zeevruchten er allemaal even aanlokkelijk uit. Je kunt kiezen uit een lange lijst van Italiaanse wijnen om ze mee weg te spoelen. Proef er van de grancevola. Deze krab is een lokale delicatesse die alleen met wat citroen en olijfolie bereid wordt. Grote honger? Ga dan voor Il Fritto del Max, een plateau van gefrituurde vis met courgettes.
Klein Venetië Comacchio (11) met zijn drie bruggen wordt wel eens klein
Venetië genoemd. Je kunt er ook met een bootje varen, voor een fractie van de prijs van wat in het Venetië kost, maar wees dan ook niet verbaasd als de boottocht amper tien minuten duurt. Klein Venetië, zeg dat wel. Het hoogtepunt van Comacchio is Trepponti, een driebenige brug die drie kanalen verbindt. In de restaurants is het al paling wat de klok slaat, de palingvissers van Comacchio zijn bekend. Van risotto all’anguilla tot anguilla in umido, de mamma’s van Comacchio weten er wel raad mee. Een van de beste, en mooiste, adressen om paling te proeven ligt niet in het stadje, maar midden in de Podelta zelf. Met kapitein Corsini kun je over de Podelta varen, een tocht die meer de moeite loont dan de bootjes in Comacchio. Aan het einde van de tocht kun je genieten van de zonsondergang over de Podelta in een opgeknapt vissershuis, Il Bettolino di Foce (12) (Località Foce 4, 44022 Comacchio) waar de paling koning is van het menu.
De rivier van Sophia Parijs heeft Père-Lachaise, Ferrara heeft Certosa (13). Parkeer je fiets even op dit prachtige kerkhof, ver-
stopt in het noordoosten van de stad rusten Ferrara’s grote zonen als Borso d’Este, Giovanni Boldini en Filippo de Pisis. Rond de door Rossetti ontworpen kerk ligt Certosa met praalgraven, galerijen en graven met volmaakte beeldhouwwerken. Ook het Joodse kerkhof is schilderachtig. Hier ligt het graf van schrijver Giorgio Bassani, die zo treffend de sfeer van Ferrara weet te beschrijven dat de stad verkennen terwijl je een van zijn boeken leest een feest van herkenning wordt. Zijn boek De tuin van de Finzi-Contini’s werd verfilmd door Vittorio de Sica. Een andere film die zich afspeelt in de Podelta, is La donna del fiume (De vrouw van de rivier) van Mario Soldati. De rivier is de Po, de vrouw is Sophia Loren, die met deze film haar carrière lanceert. Regisseur Michelangelo Antonioni, bekend van Blow-Up, werd ook in Ferrara geboren.
Straatartiesten Vermaard is Ferrara ook voor zijn jaarlijkse straatmuzikantenfestival in augustus, het Buskerfestival (www.ferrarabuskers.com). Exjournalist Stefano Bottoni begon ermee in 1988 en sindsdien is het elk jaar van dat: honderden straat-
artiesten overspoelen de stad en geven van katoen. Bottoni heeft nog een ander geesteskind: hij verzamelt riooldeksels. In zijn Museo delle ghise (14) (Via 20 Settembre 124) vind je riooldeksels uit heel Europa.
Krullend brood Beroemd in heel Italië en erbuiten: de keuken van EmiliaRomagna. Met klinkende namen als balsamico, mortadella, parmaham en parmezaan is dat niet gek. In Ferrara houdt men vast aan de favoriete gerechten van de Estes. Zoals salama da sugo, een worst van varkensvlees met wijn en specerijen die een jaar rijpt en acht uur moet koken. Lucrezia Borgia, die wel eens bij de Estes op bezoek kwam, was er verzot op. Proef hem zelf bij Osteria Savonarola (15) (Piazza Savonarola 14, tel. 00390532-208681). De aanwezigheid van Lucrezia Borgia, met haar lange blonde krullen, inspireerde bakkers in die mate dat ze een krullend brood maakten, de coppia ferrarese. Je kunt het nog steeds bij de bakkers van Ferrara kopen.
■ San Guido gaf namen aan de noten, van re tot mi en sol.
■ Brood geïnspireerd door de krullen van Lucrezia Borgia.
Osteria van Copernicus Vergeet bij Al Brindisi (16) (Via degli Adelardi 11, tel. 0039-0532209142) ook niet van andere specialiteiten te proeven, zoals de cappellacci, pasta in de vorm van de strooien hoed die de vissers uit de Podelta droegen, gevuld met pompoen, nootmuskaat en parmezaan. Drink er een glaasje van Ferrara’s huiswijn, de Vino di Bosco, bij. Al Brindisi is niet alleen de oudste osteria van de wereld – sinds 1453 –, het ziet er ook zo uit, met een houten interieur en stoffige flessen. Bedenk, terwijl je van je glas bosco nipt, dat boven je hoofd ooit de jonge Copernicus logeerde, die in Ferrara studeerde. Als je bij Al Brindisi buitenstapt, zie je dezelfde sterren waar Copernicus eeuwen geleden naar zat te staren terwijl hij bedacht dat de aarde om de zon moest draaien. Info: www.ferraraterraeacqua.it
FOTO’S RV
7
■ Op de boot van kapitein Corsini kun je door de Podelta varen.