European Report II: Voices of Participants by ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ

! !

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΙΙ Η Φωνή της Κοινότητας Εµπλεκόµενοι φορείς στις επιτυχηµένες εκπαιδευτικές εµπειρίες για την προώθηση της ένταξης των Ροµά στην εκπαίδευση και µέσω αυτής

ROM UP!

2012 2013

Συντονιστής: •

Drom Kotar Mestipen (Οργάνωση Γυναικών Ρομά) (ΙΣΠΑΝΙΑ)

Εταίροι: •

CIEDT Amalipe, Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance (Κέντρο Διαπολιτισμικού Διαλόγου και Ανεκτικότητας) (ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ)

•

ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κοινωφελής Επιχείρηση Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης-Δημοτικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης, Δήμου Βόλου (ΕΛΛΑΔΑ)

•

CREA UB, Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities of the University of Barcelona (Κέντρο Έρευνας Θεωριών και Πρακτικών για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης) (ΙΣΠΑΝΙΑ)

•

Generalitat de Catalunya, Department of Social Welfare and Family (Αυτόνομη Κυβέρνηση της Καταλονίας, Τμήμα Κοινωνικής Ευημερίας και Οικογένειας) (ΙΣΠΑΝΙΑ)

•

Romani CRISS, Roma Center for Social Intervention and Studies (Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης και Μελετών για τους Ρομά) (ΡΟΥΜΑΝΙΑ)

•

Pavee Point Travellers Centre (ΙΡΛΑΝΔΙΑ)

•

ERIO. European Roma Information Office (Ευρωπαϊκό Γραφείο Πληροφόρησης για τους Ρομά) (ΒΕΛΓΙΟ)

ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΕΡΓΟΥ: 357568-LLP-1-2011-1-ES-KA1-KA1NWR ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ:

ROM-UP! Η ένταξη των Ρομά μέσω ποιοτικών επιτυχημένων εκπαιδευτικών εμπειριών (The inclusion of Roma through quality successful educational experiences)

Ευρωπαϊκή Έκθεση II Οι ‘φωνές’ της κοινότητας

Άτοµα που εµπλέκονται στις επιτυχηµένες εκπαιδευτικές εµπειρίες για την προώθηση της ενσωµάτωσης των Ροµά µέσω της εκπαίδευσης

Η έκθεση αυτή στοχεύει να διευρύνει τις πληροφορίες σχετικά µε τις επιλεγµένες εµπειρίες της «Ευρωπαϊκής Έκθεσης 1: Επιτυχηµένες Εκπαιδευτικές Εµπειρίες για την προώθηση της ενσωµάτωσης των Ροµά µέσα & µέσω της εκπαίδευσης» καθώς και να διαδώσει τις εµπειρίες των βασικών εταίρων του. Οι 11 εµπειρίες όπως αναφέρει η προηγούµενη Ευρωπαϊκή έκθεση έχουν επικυρωθεί από την Οµάδα Αξιολόγησης της Ποιότητας (Quality Evaluation Group-QEG) και το Ευρωπαϊκό Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (European Advisory Council-EAC) Οι συνεισφορές της QEG και της EAC έχουν συµπεριληφθεί σε αυτή τη δεύτερη έκθεση όπου έχουµε συγκεντρώσει τις ‘φωνές’ των βασικών ενδιαφεροµένων µερών.

Το σχέδιο αυτό χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δηµοσίευση δεσµεύει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν

Οι ‘φωνές’ της κοινότητας. Εµπλεκόµενα µέρη στις επιτυχηµένες εκπαιδευτικές εµπειρίες για την προώθηση της ενσωµάτωσης των Ροµά µέσα και µέσω της εκπαίδευσης Το εταιρικό σχήµα του σχεδίου ROM-UP!, παρήγαγε αυτή την Ευρωπαϊκή έκθεση συγκεντρώνοντας τα αισθήµατα, τις εντυπώσεις και τις απόψεις των εµπλεκοµένων µερών που συµµετέχουν στις επιλεγµένες επιτυχηµένες εµπειρίες. Η έκθεση θα µεταφραστεί στις εθνικές γλώσσες των εταίρων και στη Ροµανί γλώσσα, διασφαλίζοντας έτσι ότι οι οµάδες-στόχοι κατανοούν σωστά την έκθεση, τα εµπλεκόµενα και τα ενδιαφερόµενα µέρη που σχετίζονται µε την εκπαιδευτική ενσωµάτωση της κοινότητας των Ροµά

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οι φωνές των συµµετεχόντων στη δράση για τη συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων (Ισπανία).........................................................................................................................7!

Επιλεγµένη εµπειρία ......................................................................................................................... 7! Οι φωνές των συµµετεχόντων........................................................................................................ 7! Αναφορές....................................................................................................................................... 16! Οι φωνές των συµµετεχόντων στη δράση για τις συναντήσεις των µαθητών Ροµά (Ισπανία)...........17!

Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 17! Οι φωνές των συµµετεχόντων...................................................................................................... 17! Αναφορές....................................................................................................................................... 22! Οι φωνές των συµµετεχόντων στη δράση για την εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας (Ισπανία) .......................................................................................................................................................23!

Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 23! Οι φωνές των συµµετεχόντων...................................................................................................... 23! Οι φωνές των συµµετεχόντων στη δράση για τη µείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των µαθητών Ροµά (Βουλγαρία) .......................................................................................................................32!

Οι φωνές των συµµετεχόντων...................................................................................................... 32! Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 32! Οι φωνές των συµµετεχόντων στη δράση για την εθνική λαογραφία και τη λαογραφία των Ροµά (Βουλγαρία) ..................................................................................................................................................41!

Οι φωνές των συµµετεχόντων...................................................................................................... 41! Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 41! Αναφορές....................................................................................................................................... 47! Οι φωνές των γυναικών από το Στέκι Γυναικών στο Αλιβέρι (Ελλάδα)..................................................50!

Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 50! Οι Φωνές των Συµµετεχόντων ...................................................................................................... 50! Οι Φωνές στις Διαδραστικές Οµάδες (Ισπανία) .......................................................................................58!

Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 58! Οι Φωνές των Συµµετεχόντων ...................................................................................................... 59! Οι Φωνές στις Διαλογικές Λογοτεχνικές Συγκεντρώσεις (Ισπανία) .......................................................66!

Επιλεγµένη εµπειρία ....................................................................................................................... 66!

Οι Φωνές των Συµµετεχόντων ...................................................................................................... 66! Αναφορές....................................................................................................................................... 74! Οι Φωνές στη Μάθηση των Οικογενειών Ροµά (Ιρλανδία) .....................................................................76!

Οι Φωνές των Συµµετεχόντων ...................................................................................................... 76! Οι Φωνές στο Ένα Καλό Ξεκίνηµα (Ρουµανία) .........................................................................................80!

Οι φωνές των συµµετεχόντων...................................................................................................... 80! Ευρετήριο ......................................................................................................................................................88!

ROM-UP! Επιτυχημένες εκπαιδευτικές εμπειρίες για την προώθηση της ενσωμάτωσης των Ρομά μέσα και μέσω της Εκπαίδευσης

Οι φωνές των συµµετεχόντων στη

δράση για τη συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων (Ισπανία) !

Επιλεγµένη εµπειρία Οι δράσεις για τη συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων είναι µια Επιτυχηµένη Εκπαιδευτική Δράση που υλοποιείται στο έργο «τα Σχολεία ως Μαθησιακές Κοινότητες/ Schools as Learning Communities» στην Ισπανία. Οι δράσεις για τη συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων εµπλέκουν περισσότερους εκπροσώπους διαφόρων οµάδων λήψης αποφάσεων, υλοποιώντας έτσι µια µορφή δηµοκρατικής οργάνωσης. Στις δράσεις για τη συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων, οικογένειες και άλλα µέλη της κοινότητας συµµετέχουν ενεργά σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Σε συνεργασία µε τους δασκάλους, αποφασίζουν για θέµατα που σχετίζονται µε τη µάθηση, την οργάνωση ή το σχολείο, ή/και τους τρόπους επίλυσης και πρόληψης των συγκρούσεων και οργάνωσης των δραστηριοτήτων του σχολείου

Οι φωνές των συµµετεχόντων Παρουσιάζεται ένα παράδειγµα συµµετοχικής διαδικασίας. Οι οικογένειες συµµετείχαν στη διαµόρφωση των κανόνων στο σχολείο. (…) Πέρυσι όταν συντάχθηκε ο κανονισµός του σχολείου, (...) ζήτησαν εθελοντές, οργανώσεις, κοινωνικές υπηρεσίες, οικογένειες, εµάς, δηλαδή, όλους, όλη την κοινότητα. Επίσης, εκτός από αυτό, ο τρόπος µε τον οποίο είχε συνταχθεί, οι αφίσες, τα τηλεφωνήµατα σε άτοµα για να έρθουν στο σχολείο, να συµµετάσχουν, να δώσουν τις ιδέες τους, τα όνειρά τους, τα .... (λοιπόν, σχετικά µε τα όνειρα, αυτό είναι ένα άλλο θέµα), τους κανόνες που πρέπει να υπάρξουν, τις ποινές, τα.... δεν ξέρω .... σε σόκαρε επίσης αρκετά να βλέπεις πως τα παιδιά ήταν υπερβολικά αυστηρά όταν ένας κανόνας δεν τηρούνταν ... (...) ο τρόπος µε τον οποίο οι οικογένειες ερχόντουσαν σε επαφή µε το ρόλο τους, και το τι είχαν συνεισφέρει οι οικογένειες. Και στις οικογένειες, που δεν συµµετείχαν, πηγαίναµε εµείς στα σπίτια τους1. (Δάσκαλος, Δηµοτικό Σχολείο La Paz)

1"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 60." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Η κοινοτική συµµετοχή στις µεικτές επιτροπές προωθεί τη βελτίωση της συνύπαρξης: Στην αρχή υπήρχαν πολύ σοβαρά προβλήµατα συµπεριφοράς (...) [και] η επιτροπή συνύπαρξης, η οποία είναι επιφορτισµένη µε την ενασχόληση µε όλα αυτά τα ζητήµατα, (...) καλέσαµε µέλη της οικογένειας, ώστε να µπορέσουν να έρθουν και επίσης να συνεργαστούν, και έτσι γνώριζαν του τι έχει συµβεί και ήταν σε θέση να συνεργαστούν (...) [και] έτσι µπορούσαν να συνεισφέρουν (Δάσκαλος, Δηµοτικό Σχολείο La Paz).2 Οι δράσεις για τη συµµετοχή σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων διασφαλίζουν έναν χώρο όπου οι οικογένειες αισθάνονται πιο άνετα να συµµετάσχουν σε διαδικασίες λήψης-αποφάσεων και σε σχολικές δράσεις

Τι έχεις κάνει, που θα ήθελες να τονίσεις, για την προώθηση αυτής της συµµετοχής; Αισθάνονται αρκετή εµπιστοσύνη που έρχονται στο σχολείο σαν να είναι το σπίτι τους. Αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι οι µητέρες ερχόντουσαν, δρούσαν σαν εθελόντριες, προετοίµαζαν τις εκδηλώσεις, έπαιρναν αποφάσεις, ακουγόταν ο λόγος τους στο τέλος της µέρας. Ακούγονται όσα λένε και µπορούν να αποφασίζουν

(Δάσκαλος, Δηµοτικό Σχολείο

La Paz) Η κοινότητα συµµετέχει επίσης µέσω των Μεικτών Επιτροπών. Μια γυναίκα Ροµά, διαµεσολαβητής από µια οργάνωση Ροµά στο δηµοτικό σχολείο La Paz περιγράφει τη συµµετοχή ολόκληρης της κοινότητας στην λήψη αποφάσεων για την επίλυση συγκρούσεων µέσω των επιτροπών, µε τον ακόλουθο τρόπο: Έχουµε µια επιτροπή συνύπαρξης όπου οι οργανώσεις, σαν τη δικιά µου, συµµετέχουν, καθώς και εκπρόσωποι άλλων οργανώσεων, και επίσης άτοµα που εκπροσωπούν το δηµοτικό συµβούλιο, καθώς και τους δασκάλους, και αυτή η επιτροπή αξιολογεί τον τρόπο επίλυσης, σε περίπτωση που υπάρχει κάποια σύγκρουση (γυναίκα Ροµά, Ενδιάµεσος)4

2"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(Report(9.(Contributions(of(local(communities(to(social(cohesion.(Page"59."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion" in"Europe"from"education,"2006H2011."6th"Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral"for"Research,"European"Commission" 3"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 61." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 4"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(2nd(Round<(Spain."Page"43."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and" social"cohesion"in"Europe"from"education,"2006H2011."6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission."

Κάποιος άλλος άντρας-ενδιάµεσος προσθέτει: Ναι, υπάρχει ενός εκπρόσωπος για καθέναν στην επιτροπή συνύπαρξης, όπου οτιδήποτε συµβαίνει συζητιέται, αν υπάρχουν ιδέες, τα σχολικά προγράµµατα φτιάχνονται αργότερα, ως µέρος του σταδίου του ονείρου (άντρας, ενδιάµεσος)5 Η συµµετοχή της οικογένειας/ της κοινότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων περιλαµβάνει έναν αριθµό δράσεων, από τη συµµετοχή στις σχολικές διαδικασίες αποφάσεων, ως τον εθελοντισµό σε σχολικές δραστηριότητες και τη βοήθεια των µαθητών µε τις σχολικές εργασίες ή µε την άθληση, όπως εξηγείται από τον Miguel, έναν γονιό που είναι εθελοντής στο σχολείο La Paz: Στο σχολείο κάνουµε διάφορες δράσεις όπως διαδραστικές οµάδες και διαλογική ανάγνωση λογοτεχνίας, και επίσης 15 µητέρες εθελόντριες παρακολούθησαν και πέρασαν το εκπαιδευτικό µάθηµα και καθώς οι µητέρες φορούσαν λευκό πανωφόρι, τα παιδιά τους τις φώναζαν «γυναίκες µε τα λευκά παλτό». Οι δάσκαλοι στηρίζονταν σε µας, µαζί µε τους γονείς γιορτάζαµε τις συναντήσεις και κάναµε συζητήσεις που ποτέ, µα ποτέ πριν δεν είχαµε ξανακάνει, ναι, χαιρετούσαµε ο ένας τον άλλο χωρίς να έχουµε καµιά σχέση πριν, και από τη στιγµή που ήµασταν εθελοντές στο σχολείο είχαµε µια σχέση µεταξύ µας. Λειτουργήσαµε επίσης έναν εργατικό συνεταιρισµό για εκείνους που δεν έχουν την ευκαιρία να εργαστούν, και ξεκινούν τώρα. Είµαι επίσης προπονητής στην οµάδα µπάσκετ, µέσω του συνεταιρισµού, και την επόµενη βδοµάδα θα δουλέψω σαν συντηρητής στο Πανεπιστήµιο Albacete ... έχουµε επίσης

5"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working"Papers:"Case"Studies"of"local"projects"in"Europe."" " Project" 6." 2nd" RoundH" Spain." Page" 43." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission.""

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

ένα ταµείο για τις οικογένειες που δεν µπορούν να πληρώσουν το νοίκι, ή έχουν άλλες ανάγκες, και αυτό το ταµείο το φτιάξαµε για να µην χρειαστεί να τις πετάξουν έξω από το σπίτι τους (...) Πηγαίνουµε επίσης τα παιδιά σε κατασκήνωση, και τα παιδιά κινητοποιούνται ολοένα και περισσότερο κάθε µέρα. Τα δικά µου παιδιά, όταν έχουν εργασίες του σχολείου στο σπίτι δεν µπορούν να µου ζητήσουν να τα βοηθήσω, και καθώς είµαι εθελοντής, τα παιδιά µου µε ρωτούν «Μπαµπά, πως µπορείς να το κάνεις αυτό;» (Miguel, εθελοντής στο σχολείο La Paz) 6 Οι οικογένειες τελικά αισθάνονται ότι συµµετέχουν. Μια µητέρα περιγράφει το κίνητρό της, την ποικιλία των µελών και το γεγονός ότι η φωνή όλων λαµβάνεται υπόψη, µε τον εξής τρόπο:

Γίνονται συναντήσεις, πρώτα για να πάρουµε αποφάσεις και κατόπιν γίνεται µια συνάντηση για να πληροφορήσουµε τα άτοµα για το τι αποφασίστηκε, δεν είναι απλά µια περίπτωση για να γίνονται συναντήσεις, και τα άτοµα λένε τι θέλουν και τι όχι. Στη συνέχεια οι γονείς πληροφορούνται για το τι αποφασίστηκε και για τα αποτελέσµατα της προηγούµενης συνάντησης (...) Όλοι συµµετέχουν σε όλες τις συναντήσεις εδώ (µέλος οικογένειας, Σχολείο Mare de Déu de Montserrat) 7 Ορισµένα στοιχεία έχουν αποδειχτεί ότι προωθούν τη συµµετοχή σε δράσεις όπως οι οικογενειακές συνελεύσεις και οι µεικτές επιτροπές: η ευελιξία στις διαδικασίες συµµετοχής παρέχει ένα µεγαλύτερο ποσοστό συµµετοχής της κοινότητας. Κατά συνέπεια, οι οικογένειες µπορούν να αισθάνονται ότι το σχολείο λαµβάνει υπόψη τις ανάγκες και τα προβλήµατά τους. Η Teresa, µια δασκάλα για 3η χρονιά που έχει εργαστεί στο CEIP Mare de Déu de Montserrat (Σχολείο Mare de Déu de Montserrat ) στην Terrassa, στην Ισπανία, εδώ και 17 χρόνια, µιλάει παρακάτω. Έχει βιώσει τις βελτιώσεις που έγιναν εξαιτίας της συµµετοχής των οικογενειών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Στη συνέχεια τα παιδιά βλέπουν ότι συµµετέχουν στις αποφάσεις, µπορεί να πει κανείς, και αυτό βελτιώνει τη συνύπαρξη, την κατανόηση.... (Teresa, γυναίκα, δασκάλα) 8

6"Aprendiendo"contigo"(Learning"with"you)."Sandra"Racionero,"Sara"Ortega,"Rocío"García"y"Ramón"Flecha."Hipatia"Editorial,"2012."Free"translation," page"67." 7""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(Report(9.(Contributions(of(local(communities(to(social(cohesion.(Page"57."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion" th in"Europe"from"education,"2006H2011."6 "Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral"for"Research,"European"Commission." 8"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 2nd( Round<( Spain." Page" 44." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission."

Λαµβάνοντας υπόψη τις γνώµες τους στις διαδικασίες λήψης-αποφάσεων εδραιώνει και προωθεί τη συµµετοχή. Η Laura, διευθύντρια στο Σχολείο Montserrat, επιβεβαιώνει ότι:

Λοιπόν, πιστεύω ότι τα άτοµα συµµετέχουν, κυρίως όταν πιστεύουν ότι η συµµετοχή τους είναι πραγµατική, σωστά; Η ενεργός συµµετοχή, η συµµετοχή που σηµαίνει ότι µπορεί κάποιος να ακούγεται και να λαµβάνεται υπόψη (...) ότι οι προτάσεις λαµβάνονται υπόψη, συζητιούνται, δίνονται επιχειρήµατα για αυτές και ότι η γνώµη της κοινότητας είναι εκείνη που κάνει τα πράγµατα να προχωρούν (Laura, γυναίκα, διευθύντρια δασκάλα) 9 Όταν ο χώρος της αλληλεπίδρασης βασίζεται στον ισότιµο διάλογο και επικρατεί η εγκυρότητα των αιτηµάτων, τότε η συµµετοχή αυξάνεται. Τα άτοµα συµµετέχουν όταν αισθάνονται ότι η συµµετοχή τους θεωρείται σηµαντική και ότι έχει πραγµατικό αντίκτυπο. Το σχολείο καταλήγει να είναι ένας σηµαντικός χώρος στη γειτονιά, καθώς όλοι συµµετέχουν σε αυτό. Ο Aleix, ένα µέλος της Οµάδας Αξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας που συνδέεται µε το Σχολείο CEIP Mare de Deu de Montserrat, παρατήρησε στα παιδιά τα εξής: Αλλά για τα παιδιά, το γεγονός ότι πολλές από τις αποφάσεις λαµβάνονται επίσης µε τη συµµετοχή των γονιών είναι ένας τρόπος κατανόησης του σχολείου και ότι δεν είναι κάτι έξω από αυτά, ότι όλοι συµµετέχουν σε αυτό, ότι υπάρχει µια έντονη εµπλοκή από τις οικογένειές τους και, είτε το θέλει κανείς είτε όχι, δίνουν µεγάλη σηµασία στην εκπαίδευση, που αλλιώς δεν θα είχαν (Aleix, άντρας, σύµβουλος εκπαίδευσης) Η Patricia, µια µητέρα από το σχολείο La Paz, περιγράφει πως εµπλουτίζεται η εκπαιδευτική προσφορά στο σχολείο Montserrat όταν οι οικογένειες και άλλα άτοµα από την κοινότητα συµµετέχουν στη λήψη-αποφάσεων. Ναι, ναι, φυσικά. Όπως λένε και όλοι οι γονείς και οι απόψεις που έχουν, τα συµπεράσµατα βγαίνουν από όλο αυτό και κατόπιν αργότερα οι δράσεις ή ότι έχουν προτείνει πραγµατοποιείται (...) οτιδήποτε µπορεί να είναι ωφέλιµο γίνεται πάντα (Patricia, γυναίκα, µητέρα).10

9"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working"Papers:"Case"Studies"of"local"projects"in"Europe."" th Project" 6." 2nd" RoundH" Spain." Page" 47." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 10"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 2nd( Round<( Spain." Page" 45." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 "

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Η συµµετοχή έχει επιτρέψει την αύξηση και τη βελτίωση επίσης των σχέσεων µεταξύ των µελών της κοινότητας. Αυτή η συµµετοχή επηρεάζει επίσης θετικά τους πόρους που διαθέτει το σχολείο για να βελτιώσει τα µαθησιακά επίπεδα και τις συνθήκες διαβίωσης όλης της κοινότητας Φυσικά, έχουµε αλλάξει, κάποια σπίτια, κάποια τετράγωνα στις γειτονιές µας, κάποιες οικογένειες που εργάζονται ήδη σε εθελοντικές οργανώσεις...Πιστεύω ότι δεν έχουµε ξαναδεί πριν κάτι τέτοιο σε αυτή τη γειτονιά, σωστά; Έχουµε φτιάξει µια οµάδα φίλων. Πάντα το έλεγα. Αυτές δεν είναι πια εθελόντριες µητέρες (...) Είναι µητέρες που περνούν περισσότερες ώρες εδώ από ότι οι δάσκαλοι. Έτσι, όχι ... πιστεύω ότι η κατάσταση έχει βελτιωθεί κατά πολύ (µέλος οικογένειας, Σχολείο La Paz) 11 Μια βελτίωση στη συµπεριφορά των παιδιών γίνεται αισθητή στην τάξη, ως αποτέλεσµα αυτής της δηµοκρατικής συµµετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η συµµετοχή των οικογενειών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχει έτσι µια άµεση επίπτωση στα παιδιά, για παράδειγµα, µειώνοντας τις απουσίες. Τα παιδιά των ατόµων που συµµετέχουν είναι εκείνα που σπάνια λείπουν από το σχολείο, δηλαδή, είναι σαφές, εξαιτίας της συµµετοχής της µητέρας ή του πατέρα (...) µπορεί να δει κανείς ότι αυτά τα παιδιά είναι περισσότερο κινητοποιηµένα, υπάρχει ένα µεγαλύτερο κίνητρο, έρχονται περισσότερες φορές στο σχολείο (Δάσκαλος, Σχολείο Mare de Déu de Montserrat)

Μια βελτίωση στη συµπεριφορά των παιδιών γίνεται επίσης αισθητή στην τάξη του σχολείου La Paz. Αν οι δάσκαλοι και τα µέλη της οικογένειας παίρνουν κοινές αποφάσεις, τότε δίνεται µεγαλύτερη προσοχή στη συµπεριφορά των µαθητών, και αυτό κάνει τους µαθητές να συµπεριφέρονται καλύτερα. Η Adriana, ένα κορίτσι, εκφράζει τις συνέπειες της συµµετοχής των οικογενειών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων: Με τους δασκάλους και τις οικογένειες, τα πράγµατα θα µπορούσαν να αλλάξουν. (...) Για παράδειγµα, από τη στιγµή που υπάρχουν πολλές οικογένειες και πολλοί δάσκαλοι επίσης, θα µπορούσαν να συνεργαστούν, θα µπορούσαµε να έχουµε ένα δάσκαλο σε κάθε τάξη, και θα

Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 11""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(Report(9.(Contributions(of(local(communities(to(social(cohesion.(Page"59."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion" th in"Europe"from"education,"2006H2011."6 "Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral"for"Research,"European"Commission."" 12""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(Report(9.(Contributions(of(local(communities(to(social(cohesion.(Page"60."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion" th in"Europe"from"education,"2006H2011."6 "Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral"for"Research,"European"Commission.""

µπορούσαµε να είµαστε σε θέση να αρχίσουµε να συµπεριφερόµαστε καλύτερα και να µην µαλώνουµε τόσο πολύ, γιατί ήδη θα µας προσέχουν (Adriana, 9 ετών, κορίτσι). 13 Βλέπουµε την περίπτωση ενός παιδιού που, µέσω της συµµετοχής της µητέρας του στο σχολείο, βελτιώθηκε σηµαντικά: Η συµµετοχή επηρεάζει σε πολύ µεγάλο βαθµό. Για παράδειγµα, υπάρχουν παιδιά που πριν η µητέρα τους να έρθει στο κέντρο, θα παρατούσαν την τάξη, θα κοιµόντουσαν µέσα στην τάξη .... και τώρα δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται επειδή υπάρχει εδώ η παρουσία της ή επειδή η µητέρα του ενδιαφέρεται και εκείνη για την εκπαίδευση, είναι σαν να λέει «κοίτα µαµά ...» (...) «κοίτα µαµά έχω κάνει αυτό!» «είδες πόσο καλή συµπεριφορά έχω;» «ρώτα τον Conchi πόσο καλός ήµουν» (...), τότε αυτό έχει αλλάξει πραγµατικά14 (PTSC- Τεχνικό προσωπικό των υπηρεσιών της κοινότητας. Σχολείο La Paz) Η συµµετοχή των µελών της κοινότητας έχει οφέλη, τα οποία είναι διπλά. Από τη µία πλευρά, όπως αναφέρθηκε από έναν δάσκαλο, τα διάφορα είδη της αλληλεπίδρασης των µαθητών έχουν συµβάλλει στην επιτάχυνση της µάθησή τους. Αλλά, από την άλλη πλευρά, δηµιουργεί επίσης σηµαντικά οφέλη για τον εθελοντή καθώς µπορεί να είναι η κινητήρια δύναµη πίσω από την προσωπική αυτονοµία. Έτσι, µε αυτή την µητέρα που συµµετείχε σε αυτό, για παράδειγµα, όλα τα παιδιά που παρακολουθούσαν τις ενισχυτικές τάξεις µαζί της τα απογεύµατα έχουν προχωρήσει σε µεγάλο βαθµό, έχουν µάθει πολλά. Συγκεκριµένα για µια από αυτές, για παράδειγµα, το παιδί δεν είναι γιος της, αλλά δεν πειράζει. Ένα παιδί που ήταν εδώ ... όταν ξεκίνησε το σχολείο πριν από ένα χρόνο δεν ήξερε να διαβάζει ή να γράφει. Λοιπόν, πολλές πρόσθετες τάξεις και ούτω καθεξής, έτσι δεν είναι; Και ήµουν αρκετά απελπισµένος γιατί δεν µπορούσα να το χειριστώ. Ούτε και η τάξη υποδοχής µπορούσε (...). Από τη στιγµή που άρχισε να συµµετέχει στις ενισχυτικές τάξεις, από εκείνη τη στιγµή έµαθε να διαβάζει και να γράφει. Και µάλιστα, κάνει όλες τις εργασίες του και τα πάντα. Η στάση του ήταν πάντα ότι είχε θέληση. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά νοµίζω ότι το γεγονός ότι µια µητέρα ήρθε, από τη δική του κουλτούρα, που δεν την έβλεπε ως δασκάλα, αυτό ήταν πολύ σηµαντικό. Και αν τον ρωτήσετε και του πείτε: - Πώς έγινε και τώρα έχεις µάθει; (...) θα σας πει: - γιατί ήµουν µαζί µε την Naima. Και, µάλιστα, θα ήθελα

13""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working"Papers:"Case"Studies"of"local"projects"in"Europe."" Project" 6." 2nd" RoundH" Spain." Page" 44." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 14"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Preliminary(Report(Project(6.(4th(Round<(Spain."Page"74."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education," 2006H2011." 6th" Framework" Programme." " Citizens" and" Governance" in" a" KnowledgeHbased" Society." CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral" for" Research,"European"Commission"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

επίσης να του πω – εσύ και οι άλλοι έκαναν επίσης κάτι (για να βοηθήσουν15) (Δάσκαλος, Σχολείο Mare de Déu Montserrat)

Η συµµετοχή σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων οδηγεί σε µια αίσθηση του ανήκειν και σε ένα σεβασµό για αυτές τις διαδικασίες. Η Araceli, µια δασκάλα από το σχολείο La Paz, το περιγράφει αυτό ως εξής:

Λοιπόν, ναι, καθώς όλοι το γνωρίζουν αυτό και έχουν συµµετάσχει σε αυτό, το κάνουν δικό τους. Έτσι, το σέβονται πολύ περισσότερο επειδή το έχουν οι ίδιοι κάνει, το έχουµε κάνει όλοι µαζί16 (Δασκάλα, Σχολείο La Paz) Σύµφωνα µε την Sandra, µια άλλη δασκάλα από το σχολείο La Paz: αυτό βελτιώνει τη συµπληρωµατικότητα µεταξύ του σχολείου και των οικογενειών που δουλεύουν µαζί στην εκπαίδευση των αγοριών και των κοριτσιών: Στη γενική λειτουργία, στους κανόνες, την καθηµερινότητα, κ.λπ., στις συνήθειες που πρέπει να υπάρχουν στην τάξη, συµµετείχαν και τα γνώριζαν και στις συνελεύσεις προσπαθούµε να τους µιλήσουµε για κάθε τι που γίνεται, γιατί αυτό είναι καλό για αυτούς, να γνωρίζουν τι γίνεται εδώ και στη συνέχεια να είναι σε θέση να τα εφαρµόζουν στο σπίτι17 (Δασκάλα, Σχολείο La Paz) Εξαιτίας όλου αυτού του αποτελέσµατος, στο σχολείο La Paz υπήρξε µια βαθιά µεταµόρφωση για έναν πληθυσµό από τον οποίο υπήρχαν πολύ χαµηλές προσδοκίες ακαδηµαϊκής επιτυχίας. Με αυτή την έννοια, ο διαµεσολαβητής του σχολείου επισηµαίνει ότι όταν ένα σχολείο προσφέρει εκπαίδευση ποιότητας έχει την υποστήριξη της κοινότητας (Sordé, 2006). Η έννοια της εκπαίδευσης στη γειτονιά έχει αλλάξει (...). Πριν, για παράδειγµα, οι δάσκαλοι ερχόντουσαν µε συνοδεία στο σχολείο και τώρα οι ίδιες οι οικογένειες τους συνοδεύουν, και κανείς δεν σκέφτε-

15"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Preliminary(Report(Project(6.(4th(Round<(Spain."Page"74."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education," 2006H2011." 6th" Framework" Programme." " Citizens" and" Governance" in" a" KnowledgeHbased" Society." CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral" for" Research,"European"Commission" 16""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 58." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 17"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 57." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission"

ται να προσβάλλει έναν δάσκαλο µπροστά στην κοινότητα των γειτόνων. Έτσι στην πραγµατικότητα είναι εκείνοι που τώρα µας φροντίζουν18 (Μέλος Διαπολιτισµικής Οργάνωσης, Σχολείο, La Paz School)

Ένα µέλος της διοίκησης προσθέτει, σε σχέση µε την ποιότητα της εκπαίδευσης:

Το γεγονός ότι φέρνουν τα παιδιά στο σχολείο και έρχονται ως εθελοντές στο σχολείο και στην συνάντηση γονέων, όλα αυτά δεν µπορούµε να πούµε ότι είναι έµµεσα. Είναι άµεσα. Πριν από πέντε χρόνια αυτό δεν υπήρχε, τώρα υπάρχει και είναι µια θεµελιώδης αλλαγή, πάνω απ 'όλα η τακτική παρουσία στο κέντρο. Το γεγονός ότι βρίσκονται ήδη εδώ ... και ότι πριν θα µπορούσαν να είχαν προχωρήσει στο επόµενο µάθηµα χωρίς να έχουν µάθει τίποτα. Τώρα είναι εδώ, και µαθαίνουν19 (Μέλος της Διοίκησης) Οι οικογένειες και οι µαθητές επισηµαίνουν το γεγονός ότι υπάρχει ένα µεγαλύτερο κίνητρο για την εκπαίδευση καθώς έχουν την αίσθηση ότι µαθαίνουν, ότι τους είναι χρήσιµη. Η συµµετοχή έχει προκαλέσει µεγάλη βελτίωση. Υπάρχουν µητέρες που συµµετέχουν στις τάξεις των παιδιών τους, και αυτά είναι πολύ χαρούµενα που οι µητέρες τους συµµετέχουν στο σχολείο. Επιπλέον, υπήρχε ένα µικρό αγόρι που συµπεριφέρθηκε απαίσια εδώ στο σχολείο και από τότε που η µητέρα του έρχεται εδώ ως εθελόντρια, το αγόρι έχει βελτιωθεί πολύ20 (Ροµά γυναίκα και εθελόντρια στο Σχολείο La Paz)

18"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Preliminary(Report(Project(6.(4th(Round<(Spain."Page"74."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education," 2006H2011." 6th" Framework" Programme." " Citizens" and" Governance" in" a" KnowledgeHbased" Society." CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral" for" Research,"European"Commission" 19"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Preliminary(Report(Project(6.(4th(Round<(Spain."Page"75."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education," 2006H2011." 6th" Framework" Programme." " Citizens" and" Governance" in" a" KnowledgeHbased" Society." CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral" for" Research,"European"Commission" 20"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Preliminary(Report(Project(6.(4th(Round<(Spain."Page"74."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education," 2006H2011." 6th" Framework" Programme." " Citizens" and" Governance" in" a" KnowledgeHbased" Society." CIT4HCTH2006H028603." DirectorateHGeneral" for" Research,"European"Commission"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Αναφορές

Βίντεο 1

Βλέπε: http://creaub.info/included/2012/01/11/rafael/

Θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen info@dromkotar.org

Οι φωνές των συµµετεχόντων στη δράση για τις συναντήσεις των µαθητών Ροµά (Ισπανία) !

Επιλεγµένη εµπειρία Οι Συναντήσεις Μαθητών Ροµά απευθύνονται στις γυναίκες Ροµά (Ροµά κορίτσια, νέες γυναίκες, µητέρες, γιαγιάδες), ιδιαίτερα εκείνες που δεν έχουν ακαδηµαϊκά πτυχία. Διάφορα σηµαντικά θέµατα για την κοινότητα των Ροµά συζητιούνται στο πλαίσιο αυτών των συναντήσεων. Πραγµατοποιήθηκαν δεκατρείς συναντήσεις µέχρι σήµερα µε πάνω από 200 συµµετέχοντες από διάφορα µέρη της Καταλονίας.

Οι φωνές των συµµετεχόντων Στις συναντήσεις των µαθητών Ροµά, οι γυναίκες από τις κοινότητες όπου η συνάντηση γίνεται συµµετέχουν άµεσα στην προετοιµασία του περιεχοµένου της συνάντησης, καθώς και για τη διάδοση του. Η Loli Santiago, γυναίκα Ροµά που συµµετείχε σε δώδεκα Συναντήσεις Μαθητών Ροµά, εξηγεί την εµπειρία της για την προετοιµασία µιας από αυτές τις συναντήσεις Συµµετείχα

στην

οργάνωση

της

δωδέκατης

Συνάντησης

Μαθητών

Ροµά

που

πραγµατοποιήθηκε στη Reus, στη γειτονιά του Sant Josep Obrer όπου ζω. Αποφάσισα να συµµετάσχω ενεργά στη συνάντηση και στη οργάνωσή της, περισσότερο για τους νέους, ώστε να σταµατήσουν να περιφέρονται άσκοπα όλη τη µέρα χωρίς να κάνουν κάτι για τη ζωή τους. Ασχολήθηκα µε την οργάνωση, την προετοιµασία, τον συντονισµό των τραπεζιών εργασίας,

την

λεπτοµερειών,

οργάνωση την

όλων

ενηµέρωση

των των

γυναικών Ροµά της γειτονιάς, κ.λπ. (Loli Santiago, γυναίκα Ροµά, που συµµετείχε στην XII Συνάντηση Μαθητών Ροµά )

Βίντεο 2 Βλέπε: http://creaub.info/included/2012/01/11/rosamaria/

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Η Rosa Maria Cisneros, γυναίκα Ροµά και µέλος του Συλλόγου Γυναικών Ροµά Drom Kotar Mestipen, έκανε την ακόλουθη παρουσίαση των Συναντήσεων Μαθητών Ροµά στο τελικό συνέδριο του προγράµµατος Includ-ed στις Βρυξέλλες: Το παραδοσιακό στερεότυπο που αφορά την αντίληψη των αντρών Ροµά για την ενδυνάµωση των γυναικών Ροµά ξεπεράστηκε µέσα στις "συναντήσεις Ροµά». Πολλοί από αυτούς τους άντρες Ροµά στηρίζουν αυτές τις συναντήσεις και ενθαρρύνουν τις κόρες τους, τις συζύγους τους, και τις αδελφές και ξαδέλφες τους να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να προσπαθήσουν να βρουν άλλες θέσεις εργασίας από τις παραδοσιακές. Για παράδειγµα, ο παρακάτω πατέρας στηρίζει την κόρη του για να βρει µια άλλη δουλειά από αυτή που κάνει στη λαϊκή αγορά: "Δεν είναι αλήθεια ότι η κοινότητα των Ροµά µπορεί να εργαστεί µόνο στη λαϊκή αγορά, µπορούν να κάνουν ότι θέλουν και ότι επιλέγουν, και οι γυναίκες Ροµά µπορούν να εργαστούν σε οποιαδήποτε εργασία θέλουν" (πατέρας ενός µαθητή Ροµά που συµµετείχε στις Συναντήσεις Μαθητών Ροµά) Ένας διαµεσολαβητής Ροµά προωθούσε τη συµµετοχή των γυναικών και των κοριτσιών από την οικογένειά του σε µία από τις Συναντήσεις Μαθητών Ροµά. Και είπε το εξής: «Οι Συναντήσεις Μαθητών Ροµά είναι τόσο δυνατές, που θα ήταν απαραίτητο να οργανώνεται µία κάθε µήνα! Είναι πολύ σηµαντικό οι γυναίκες, οι µητέρες, να εργάζονται για αυτό, και φυσικά µε τα κορίτσια να προωθούν την εκπαίδευσή τους" Από την άλλη πλευρά, ο πατέρας των δύο κοριτσιών που συµµετείχαν στη Συνάντηση των Ροµά είπε: "Αυτός ο χώρος διαλόγου των γυναικών Ροµά είναι πολύ καλός, είµαι πατέρας δύο κοριτσιών και επιθυµώ το καλύτερο για αυτές, πρέπει να εκπαιδευτούν και να είναι έτοιµες, και αν είναι δυνατόν να προχωρήσουν στην τριτοβάθµια εκπαίδευση. Το όνειρο µου είναι τα κορίτσια µου να υψώσουν τη φωνή τους και να µην πρέπει να σιωπούν" Ένας άλλος πατέρας είπε ότι πολλοί άντρες (όχι µόνο οι νέοι) έχουν στηρίξει την εκπαίδευση για όλες τις γυναίκες: "Η οικογένειά µου ήταν πάντα σε αυτή τη θέση. Πρέπει να είµαστε σε σχέση µε την κοινωνία των µη-Ροµά, να εργαζόµαστε και να σπουδάζουµε. Θα πρέπει να ενταχθούµε στην κοινωνία, χωρίς να αφήσουµε την ταυτότητά µας. Στηρίζω πάντα τις κόρες µου, πρέπει να σπουδάσουν, και συµφωνώ ότι είναι απαραίτητη η ύπαρξη χώρων διαλόγου µόνο για τις γυναίκες" Και η τελευταία πρόταση έρχεται από έναν δάσκαλο-ερευνητή Ροµά, που συµµετέχει ως εθελοντής στη Συνάντηση Μαθητών Ροµά για τη φροντίδα των παιδιών, ενώ οι µητέρες τους συµµετέχουν στη συνεδρίαση. "Συµµετείχα στις Συνεδριάσεις των Ροµά, όπου ήταν πολύ σηµαντικό να γίνει ορατή η πραγµατικότητα των Ροµά. Πολλές φορές έπρεπε να ακούω ότι οι Ροµά άντρες είναι σεξιστές και ότι οι γυναίκες ζουν στο παρασκήνιο. Όταν πήγα ως εθελοντής στις συναντήσεις των

Ροµά, και ως άντρας, είδα αυτό που ήδη ήξερα. Μπορούσα να δω ότι πολλές γυναίκες Ροµά ενδιαφέρονταν για το µέλλον τους µέσω της εκπαίδευσης. Μπορούσα να δω ότι οι σύζυγοί τους, τα παιδιά τους, οι γονείς τους, ήταν εκεί, φροντίζοντας τα παιδιά, ή απλά στηρίζοντάς τα. Είδα ότι οι γυναίκες Ροµά ενδιαφέρονταν για την αλλαγή της κατάστασης των Ροµά και διεκδικούσαν το ρόλο τους ως γυναίκες Ροµά. Είδα πάρα πολλούς άντρες να στηρίζουν τις γυναίκες και έκαναν δυνατή αυτή την αλλαγή. Ήµουν ένας από αυτούς τους άντρες" Οι Ροµά, και περισσότερο οι µη-ακαδηµαϊκές γυναίκες, συµµετέχουν ενεργά στην οργάνωση και την ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας που έχει γίνει ένα εργαλείο ενδυνάµωσης που οδηγεί στην περαιτέρω κοινωνική εµπλοκή τους στην κοινότητα των Ροµά, στη γειτονιά και τα σχολεία τους. Οι συναντήσεις γίνονται ένας χώρος διαλόγου, ειδικά για την εκπαίδευση των γυναικών Ροµά. Συµβάλλουν στην ενίσχυση της εκπαιδευτικής ένταξης των Ροµά µε πολλούς διαφορετικούς τρόπους (...), και έχουν µεγάλο αντίκτυπο σε σχέση µε τη δικτύωση. Η Antonia Contreras, γυναίκα Ροµά που συµµετείχε στην IX Συνέλευση Μαθητών Ροµά, εκφράζει όλα αυτά τα γεγονότα µε τον ακόλουθο τρόπο: Συµµετείχα στη Συνάντηση Μαθητών Ροµά που γιορτάστηκε το 2008 στη γειτονιά του Sant Cosme στο Prat del Llobregat. Ο φορέας, που την οργάνωσε, ο Σύλλογος Γυναικών Ροµά Drom Kotar Mestipen µέσω της Σχολής Ενηλίκων όπου συµµετείχα εκείνη τη χρονιά και παρακολούθησα την προετοιµασία της πρόσβασης για τις εξετάσεις στο πανεπιστήµιο για ενήλικες 25 ετών. Συµµετείχα στο στρογγυλό τραπέζι ως πρότυπο ρόλου, εξηγώντας την εκπαιδευτική µου πορεία, την εµπειρία µου από την διαδικασία εισόδου στο πανεπιστήµιο ως ενήλικας και τι σήµαινε για µένα και τι εξακολουθεί να σηµαίνει για µένα το γεγονός ότι πέτυχα σε ένα από τα όνειρά µου. Στην ίδια συνάντηση, συνειδητοποίησα πόσο σηµαντικό είναι για πολλά κορίτσια και γυναίκες Ροµά να µάθουν για αυτές τις εµπειρίες ζωής από άλλες γυναίκες Ροµά για να αποκτήσουν φτερά και να ακολουθήσουν αυτό το µονοπάτι, και να ενθαρρυνθούν να πετύχουν µια καλύτερη εκπαίδευση µέσω της ανώτερης εκπαίδευσης. Γνώριζα επίσης το γεγονός ότι δεν ήµουν µόνη και ότι ήµασταν πολλές που ήθελαν να σπουδάσουν και ότι µαζί µπορούµε να πετύχουµε θετικές αλλαγές για την κοινότητά µας. Μου άρεσε όλη η συνάντηση. Εντυπωσιάστηκα από πολλά νεαρά κορίτσια Ροµά που ανέφεραν ότι δεν αισθάνονται άνετα στο σχολείο, γιατί νιώθουν πολλές φορές έξω από τα νερά τους ή δυσάρεστα, αφού ο πολιτισµός µας ποτέ δεν λαµβάνεται υπόψη ή γιατί τα σχόλια που γίνονται για αυτόν τον πολιτισµό είναι προκατειληµµένα. Μου άρεσε πολύ όταν µετά από αυτά τα σχόλια, τα ίδια τα κορίτσια δήλωναν έτοιµα να βελτιώσουν τη συµµετοχή τους στο σχολείο και ήταν πρόθυµα να συνεχίσουν τις σπουδές τους, και να γίνουν επαγγελµατίες ενός χώρου από τον οποίο θα µπορούσαν να καταπολεµήσουν το ρατσισµό και τις διακρίσεις από τα οποία εµείς οι Ροµά υποφέρουµε (νόµοι, δηµοσιογραφία, κ.λπ.)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Θα ήθελα να ενθαρρύνω άτοµα από άλλες περιοχές και χώρες να ζήσουν µια τέτοια εµπειρία, γιατί έχει πολύ καλά αποτελέσµατα και οι επιπτώσεις της είναι άµεσες. Τα ίδια τα κορίτσια που κατά την έναρξη της συνάντησης δεν ήθελαν να πάνε στο σχολείο ούτε σκέφτονταν τις σπουδές αργότερα, µετά από την κοινή δουλειά και τους διαλόγους σε όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης και βλέποντας πώς γυναίκες, όπως εγώ, ανατραφήκαµε µε τον ίδιο τρόπο µε εκείνες, ενδυναµώνονταν και εξηγούσαν, τη στιγµή των συµπερασµάτων, τα εκπαιδευτικά πεδία που θα ήθελαν να ακολουθήσουν για να βελτιώσουν τη ζωή τους και τη ζωή των Ροµά (Antonia Contreras, γυναίκα Ροµά που συµµετείχε στην 9η Συνάντηση Μαθητών Ροµά) Η Loli Santiago, συµµετέχουσα στη XII Συνάντηση Μαθητών Ροµά προσθέτει: Ήταν χάρη στη συγκέντρωση που αντιλήφθηκα ότι πολλά πράγµατα µπορούν να γίνουν, µπορούµε να σπουδάσουµε, ή να συνεχίσουµε και πάλι τις σπουδές µας, και να συνεχίσουµε να είµαστε Ροµά, όπως είµαστε. Ένα από τα πράγµατα που µου προκάλεσε περισσότερη εντύπωση ήταν που έβλεπα τόσες πολλές συγκεντρωµένες γυναίκες και κορίτσια να µιλάνε για την εκπαίδευση, να αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, να κάνουν προτάσεις για ένα καλύτερο µέλλον. Αυτό µε εντυπωσίασε περισσότερο και αυτό είναι που µου αρέσει περισσότερο. Πιστεύω ότι αυτό πρέπει να γίνει και σε άλλες περιοχές και χώρες, γιατί εµψυχώνει τα άτοµα. Εξαιτίας αυτής της συµµετοχής στη συνάντηση, βλέπεις τα πράγµατα διαφορετικά, το µυαλό σου ανοίγει περισσότερο, γιατί βλέπεις άλλα πράγµατα και βλέπεις άλλες γυναίκες σαν εσένα να αγωνίζονται για ένα καλύτερο µέλλον. Προσωπικά συνειδητοποίησα ότι, αν και έχω µια κόρη και είµαι παντρεµένη, µπορώ να συνεχίσω τις σπουδές µου, ότι αυτό δεν είναι εµπόδιο, ότι µπορώ να το κάνω γιατί και άλλες γυναίκες το έχουν ήδη κάνει (Loli Santiago, γυναίκα Ροµά που συµµετείχε στην 12η Συνάντηση Μαθητών Ροµά) Οι συναντήσεις βοήθησαν στην έκφραση και τη µορφοποίηση των αναγκών και των ιδεών για πολλές περαιτέρω δράσεις συνέχισης της κοινής εργασίας για την ένταξη των Ροµά, όπως είπαν οι συµµετέχοντες. Μια γυναίκα Ροµά που συµµετείχε σε αυτές τις συναντήσεις, είπε:

Mestipen σηµαίνει "µονοπάτι ελευθερίας" στη Ροµανί και αυτός είναι ο στόχος µας για όλες τις γυναίκες Ροµά. Αλλά αυτός το µονοπάτι είναι µακρύ και δύσκολο, και για το λόγο αυτό θα πρέπει να το περπατήσουµε µαζί, οι µεγαλύτερες και οι νεότερες γυναίκες Ροµά. Οι µεγαλύτερες γυναίκες Ροµά συµβολίζουν τους στύλους που πρέπει να είναι η βάση πάνω στους οποίους θα βασιστούν οι νεότερες γενιές. Το µέλλον δεν πρέπει να µας φύγει από τα χέρια µας. Πρέπει να στρώσουµε το µονοπάτι, ώστε να αναγνωριστεί το έργο µας ως Ροµά και ως γυναίκες. Θα αλλάξουµε την κοινωνία µε τη βοήθεια του λόγου µας. Γι’ αυτό υψώνουµε τη φωνή µας, που τόσες πολλές φορές έχει φιµωθεί. Ένα κορίτσι Ροµά, 14 ετών, συµµετέχουσα στην IV Συνάντηση Μαθητών Ροµά, αναφέρει:

‘’Νοµίζω ότι όλοι έχουµε τα ίδια δικαιώµατα να µην υποβαλλόµαστε σε διακρίσεις επειδή ανήκουµε σε µια διαφορετική κουλτούρα. Το όνειρό µου είναι να πάω στο Πανεπιστήµιο και να έχω µια εκπαίδευση, όσο το δυνατόν καλύτερη (...). Νοµίζω ότι θα είναι πολύ σηµαντικό για µένα να µπορέσω να έχω πρόσβαση στην αγορά εργασίας και να αισθάνοµαι πλήρης ως γυναίκα. Εξαιτίας του γεγονότος ότι είµαι Ροµά, πιστεύω ότι οι συνθήκες για µένα δεν είναι οι ίδιες µε εκείνες για ένα κορίτσι που δεν είναι Ροµά (...). Σήµερα το απόγευµα, το ότι βλέπουµε γυναίκες από διαφορετικές ηλικίες, είναι ένα παράδειγµα προς µίµηση, ώστε, εµείς οι νεότεροι, να µπορέσουµε να προχωρήσουµε’’

Ως µια από τις πιο βασικές επιπτώσεις των Συναντήσεων Μαθητών Ροµά, είναι σηµαντικό να αναφερθεί το 1ο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών Ροµά, µε τίτλο: Οι Άλλες Γυναίκες (The Other Women)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Αναφορές

Βίντεο 3 Βλέπε: http://www.btv.cat/btvnoticies/2010/10/09/les-donesgitanes-debaten-el-seu-present-i-futur/

Οι φωνές των συµµετεχόντων

στη δράση για την εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας (Ισπανία) Επιλεγµένη εµπειρία Η εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας αφορά τη συµµετοχή των γονέων και των µελών της κοινότητας σε µαθησιακές δραστηριότητες που προσφέρονται στο σχολείο και απευθύνονται σε αυτούς. Οι δραστηριότητες της εκπαίδευσης της οικογένειας και της κοινότητας ανταποκρίνονται στα αιτήµατα των οικογενειών και των µελών της κοινότητας (γραφή και ανάγνωση, αριθµητική, νέες τεχνολογίες, κ.λπ.)

Οι φωνές των συµµετεχόντων Όπως αναφέρει η Laura, διευθύντρια για 8 χρόνια στο CEIP Mare de Déu de Montserrat (Terrassa, κοντά στη Βαρκελώνη της Ισπανίας): Η εκπαίδευση της οικογένειας στο σχολείο είναι ... "a la carte", µε άλλα λόγια, στο όνειρό τους, οι γονείς αποφάσισαν, όπως είπαν, εξέφρασαν τι ... ήθελαν, και ποια αντικείµενα ήθελαν να µάθουν και προσπαθούµε να δώσουµε µια απάντηση σε αυτό (...) προσπαθούµε να διασφαλίσουµε ότι οι εκπαιδευτικοί κατανοούν ότι πρόκειται για ένα "a la carte" µάθηµα και ότι το κύριο κίνητρο πρέπει να είναι η δική τους µάθηση, βασισµένη στις δικές τους ανάγκες (τις ανάγκες των γονιών) (Laura, γυναίκα, διευθύντρια) 21 Η Marta, µια διοικητική υπάλληλος, περιγράφει την εµπειρία στο σχολείο CEIP La Paz22 (Albacete, Ισπανία), ως εξής: Πράγµατι, οι µητέρες Ροµά που παρακολούθησαν τις τάξεις συµµετείχαν στο σχεδιασµό της δράσης:

21"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 2nd( Round<( Spain." Page" 38." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 22"http://www.ceiplapaz.es/""

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι µητέρες πραγµατοποίησαν µια δράση γραφής και ανάγνωσης αυτό το έτος και σχεδίασαν, επίσης, περισσότερο ή λιγότερο, πώς ήθελαν να γίνει. Ωστόσο, υπήρχαν και προσπάθειες που έκανε το σχολείο για να µπει σε εφαρµογή αυτή η δράση (Marta, γυναίκα, εκπαιδευτική διοικητική υπάλληλος) 23 Το άνοιγµα χώρων για άτοµα ώστε να γίνουν οι πρωταγωνιστές στις ζωές τους, να αποφασίζουν για το τι θέλουν να µάθουν, για το πώς να το κάνουν αυτό, και να ζητούν νέο υλικό, είναι αυτό που η María, η σχολική συντονίστρια, τονίζει σε σχέση µε τις στρατηγικές για την προώθηση αυτού του είδους της συµµετοχής: Αυτό που γίνεται, ώστε τα άτοµα να έρχονται και να συµµετέχουν, είναι είτε, από τη µια µεριά, µέσω των µαθηµάτων γραφής και ανάγνωσης για να έχουν την ευκαιρία να έρθουν και να µάθουν, να έχουν µια θέση όπου να µπορούν να συναντιούνται και να µιλούν για τα ζητήµατα τους, όπου µπορούν να αποφασίζουν, να υποβάλλουν αιτήµατα, να ζητούν ή να σκέφτονται για ζητήµατα που θα ήθελαν να εργαστούν, είτε, από τη άλλη πλευρά, να προσκαλούνται οι γονείς να έρθουν στις συναντήσεις το βράδυ24 (Σχολική συντονίστρια, Σχολείο Mare de Déu de Montserrat) Οι δράσεις προσαρµόζονται πάντα στις ανάγκες εκπαίδευσης των οικογενειών. Επίσης, προσαρµόζονται στα προγράµµατά τους. Για παράδειγµα, το σχολείο CEIP Mare de Deu de Montserrat έχει διαφορετικά προγράµµατα ανάλογα µε τις ανάγκες των συµµετεχόντων. Επίσης, δεν υπάρχουν προθεσµίες για τις εγγραφές. Έτσι, είναι πάντα ανοιχτά για συµµετοχή. Αυτό διευκολύνει την συµµετοχή και των ανδρών, και όχι µόνο των γυναικών. Η Patricia, µια µητέρα, υπογραµµίζει το γεγονός ότι τα µαθήµατα Καταλανικής Γραφής και Ανάγνωσης για τους άνδρες γίνονται το βράδυ, και έτσι µπορούν να τα παρακολουθήσουν, µετά το τέλος της δουλειάς τους, και οι γυναίκες τους µπορούν να φροντίζουν τα παιδιά: Αν και υπάρχει µια δραστηριότητα εδώ για τους άνδρες το βράδυ, ναι, κάνουν µαθήµατα της Καταλανικής γλώσσας ή κάτι τέτοιο, αλλά υπάρχει κάτι εδώ για τους άνδρες το βράδυ, µια ώρα που µπορούν να έρθουν25 (Μητέρα εθελόντρια από την Κολοµβία, Σχολείο Mare de Déu de Montserrat)

23""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 2nd( Round<( Spain." Page" 39." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 24"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(2nd(Round<(Spain."Page"39."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education,"2006H2011."6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 25"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 54." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission"

Το πρόγραµµα για τις γυναίκες που παρακολουθούν τις τάξεις της Καταλανικής και της Ισπανικής γλώσσας συµπίπτει µε το πρόγραµµα των παιδιών τους. Η στρατηγική αυτή κάνει ευκολότερο για τις γυναίκες να µπορούν να παρακολουθούν συχνά τις τάξεις. Οι τάξεις αυτές είναι ανοιχτές σε όλους και οι γυναίκες µπορούν να φέρουν µαζί τους τα µωρά τους που δεν είναι ακόµα σε σχολική ηλικία, και αυτό τις βοηθά να παρακολουθούν τις τάξεις. Αυτό περιγράφεται από την Antonia, την νοσοκόµα από το κρατικό κέντρο υγείας που συνεργάζεται µε το σχολείο Montserrat: Στη σχολική εκπαίδευση ενηλίκων υπάρχουν στιγµές που πρέπει αυτές τις γυναίκες να τις διευκολύνουµε για οτιδήποτε απαιτείται, ενώ τα παιδιά είναι στο σχολείο, αυτές παρακολουθούν τις τάξεις στο ίδιο σχολείο, και αυτό διευκολύνει τα πράγµατα (Antonia, γυναίκα, νοσηλεύτρια από το Κέντρο Υγείας της γειτονιάς) 26 Οι γυναίκες µπορούν είτε να φέρουν τα µωρά τους µαζί, ή είναι διαθέσιµος δωρεάν ένας παιδικός σταθµός για τα µικρά παιδιά. Η Laura, διευθύντρια στο σχολείο La Montserrat, εξηγεί πώς τα προγράµµατα των οικογενειακών µαθηµάτων σχεδιάστηκαν βασισµένα στα αιτήµατα που γίνονται από τις οικογένειες, και ένας παιδικός σταθµός οργανώθηκε µέσα στο ίδιο το σχολείο, κατά τη διάρκεια λειτουργίας των οι τάξεων, έτσι ώστε η µητέρα να µπορεί να παρακολουθεί. Αυτή η υπηρεσία είχε έναν πολύ θετικό αντίκτυπο, διευκολύνοντας και παγιώνοντας τη συµµετοχή των µητέρων στις τάξεις. Είναι επίσης πολύ σηµαντικό να έχουµε την ευκαιρία, δεδοµένου ότι είναι όλες µητέρες και έχουν µικρά παιδιά, να έχουν ένα χώρο όπου µπορούν να παρακολουθούν τα µικρά παιδιά τους. Έτσι, είναι πολύ καλό το γεγονός ότι αυτός ο χώρος για τα µικρά παιδιά συνδέεται µε τις τάξεις για τις γυναίκες (Laura, γυναίκα, διευθύντρια) 27 Ήταν ένα µεγάλο ... ένα πολύ µεγάλο βήµα, που πήγε πολύ καλά, το γεγονός ότι είχαν κάποιο (...) που πρόσεχε τον παιδικό σταθµό, ενώ οι µητέρες έκαναν µάθηµα, εργάζονταν ... ήταν ... [...] µελετούσαν και ήταν επίσης πολύ θετικό, γιατί οι ίδιες οι µητέρες το ζήτησαν, έτσι δεν είναι; Και θέλουν να συνεχίσουν και το επόµενο έτος (Maria, γυναίκα, διευθύντρια σπουδών) 28

26""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 54." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 27""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(2nd(Round<(Spain."Page"39."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education,"2006H2011."6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission." 28""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(2nd(Round<(Spain."Page"39."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education,"2006H2011."6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission."

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Η εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας έχει θετικές επιπτώσεις και για τα παιδιά και τους γονείς. Από τη µια µεριά, η εκπαίδευση της οικογένειας βοηθά να έρθουν οι εκπαιδευτικές πρακτικές του σχολείου πιο κοντά στις µαθησιακές πρακτικές στο σπίτι. Δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να συµµετάσχουν πιο ενεργά στις σπουδές των παιδιών τους, βοηθώντας τα µε τις εργασίες τους και παροτρύνοντάς τα να σπουδάσουν. Η Patricia, µια µητέρα που είναι η πρόεδρος του συλλόγου γονέων στο σχολείο CEIP Mare de Deu de Montserrat, εξηγεί τη σηµασία αυτών των τάξεων που βοηθούν τα παιδιά µε τα µαθήµατά τους και παρακινούνται να βελτιώσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες: Αν το παιδί αντιµετωπίζει δυσκολίες, για παράδειγµα στην Καταλανική γλώσσα, και από τη στιγµή που η µητέρα του µπορεί πια να γράφει και να διαβάζει, και το παιδί το γνωρίζει αυτό, τότε υπάρχει βοήθεια στο σπίτι. Και τα παιδιά µε αυτό τον τρόπο ενθαρρύνονται, καθώς από τη στιγµή που κάποιος άλλος στο σπίτι έχει γνώσεις, τότε µπορεί να βοηθήσει τα παιδιά, και έτσι τους αρέσει να µελετούν ακόµη περισσότερο29 (Μητέρα εθελόντρια από την Κολοµβία, Σχολείο Mare de Déu de Montserrat) Στην πραγµατικότητα, οι περισσότεροι από τους δασκάλους στο σχολείο ανέφεραν ότι από τη στιγµή που ξεκίνησαν τα µαθήµατα της κοινότητας, τα παιδιά αρχίσαν να µελετούν τις σχολικές τους εργασίες στο σπίτι. Η Manuela, µια δασκάλα, εξηγεί: Στις συναντήσεις του προσωπικού, έχουµε συζητήσει µερικές φορές το γεγονός ότι τα παιδιά συγκεκριµένων οικογενειών που παρακολουθούν τις τάξεις και που δεν µελετούσαν τις σχολικές τους εργασίες στο σπίτι, τώρα το κάνουν30 (Δασκάλα αγγλικών, Σχολείο Mare de Déu de Montserrat) Η εκπαίδευση της οικογένειας βοηθά επίσης τις οικογένειες να µεταδώσουν µια θετική στάση για τη µάθηση, κάτι που στη συνέχεια έχει αντανάκλαση στην περισσότερη και καλύτερη µάθηση και δίνει περισσότερα κίνητρα για µάθηση. Η Araceli, µια δασκάλα από το σχολείο La Paz, δίνει τη δική της εξήγηση για αυτό: Το γεγονός ότι βλέπουν τη µητέρα τους, καθώς µερικές από τις µητέρες έρχονται στις τάξεις για να µάθουν να διαβάζουν ή να γράφουν, που έρχονται και είναι παρούσες στις τάξεις, αυτό τους κινητοποιεί [τους µαθητές] (Araceli, γυναίκα, διευθύντρια) 31

29""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working"Papers:"Case"Studies"of"local"projects"in"Europe."" Project"6."3rd"RoundH"Spain" 30"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 46." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 31""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 46." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission."

Η Carmen, µια διαµεσολαβήτρια Ροµά που συµµετέχει στο σχολείο La Paz, κατανοεί επίσης ότι αυτές οι τάξεις είναι σηµαντικές για τις οικογένειες, καθώς µπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους και τα παρακινούν να µελετούν περισσότερο: Οι γονείς µαθαίνουν, και στη συνέχεια µπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους, και αυτό σηµαίνει επίσης ότι [τα παιδιά] εµπλουτίζονται και είναι πιο πρόθυµα να συνεχίσουν τις σπουδές τους32 (Ενδιάµεσος Ροµά, Σχολείο La Paz) Η εκπαίδευση της οικογένειας προκαλεί επίσης την αύξηση των προσδοκιών των οικογενειών για τα παιδιά τους. Η Manuela, καθηγήτρια αγγλικών στο Σχολείο Mare de Déu de Montserrat , τονίζει: Από τη στιγµή που υπάρχουν τάξεις, αυτό σηµαίνει ότι οι γονείς αυξάνουν λίγο περισσότερο τις προσδοκίες τους για τα παιδιά τους. Αν και πριν, οι γονείς ίσως συνήθιζαν να λένε ότι τα παιδιά τους θα µπορούσαν να φτάσουν το πολύ ως την τέταρτη ή έκτη τάξη της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, τώρα µιλούν και για Πανεπιστήµιο (...) Συνήθως ξαφνιαζόµουν όταν έβλεπα ότι τα παιδιά που ήταν 14 ετών, µιλούσαν ήδη από εκείνη την ηλικία για το γεγονός ότι όταν φτάσουν στα 15 ή στα 16 θα ξεκινήσουν να εργάζονται. Αλλά τώρα λένε: ‘θέλω να γίνω κτηνίατρος’, ‘θέλω να πάω στο Πανεπιστήµιο33’ (Δασκάλα Αγγλικών, Σχολείο Mare de Déu) Επιπλέον, η εκπαίδευση της οικογένειας δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους στη διαδικασία της εκπαίδευσής τους. Η Naima είναι µια από τις καλύτερες µαθήτριες στην 4η τάξη. Εκτιµά ιδιαίτερα το γεγονός ότι η µητέρα της πηγαίνει στο σχολείο δύο ηµέρες την εβδοµάδα για να µάθουν Ισπανικά και Καταλανικά. Η Naima εξηγεί: Η µητέρα µου έρχεται στο σχολείο για να παρακολουθήσει από τις 3 ως τις 5 το απόγευµα. Μαθαίνουν Καταλανικά και Ισπανικά και ... θα ήθελα να έχω ... έτσι ώστε να µπορεί να έρχεται και να βοηθά τα παιδιά … (Naima, 9 ετών, γυναίκα) 34

32"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(2nd(Round<(Spain."Page"38."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education,"2006H2011."6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 33""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 47." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 34""Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( th Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 47." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6 " Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission."

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Συνολικά, οι οικογένειες αυξάνουν τις ικανότητές τους για ανάγνωση και γραφή, και µιλάµε µε τα παιδιά τους για θέµατα του σχολείου, προωθώντας την αύξηση των ακαδηµαϊκών αλληλεπιδράσεων µεταξύ των παιδιών και των οικογενειών τους. Η Maria, σχολική συντονίστρια στο σχολείο CEIP Mare de Déu de Montserrat, δηλώνει την αύξηση των αλληλεπιδράσεων µε τον ακόλουθο τρόπο: Από τη στιγµή που τα µέλη της οικογένειας αρχίσουν να παρακολουθούν την εκπαίδευση, αρχίζει να υπάρχει ένα διαφορετικό ενδιαφέρον για να γνωρίζουν τη γλώσσα [...] αυτό οδηγεί επίσης να ενδιαφέρονται περισσότερο για αυτό που κάνουν, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο αυτό έχει θετικό αντίκτυπο, όταν τα παιδιά φέρνουν στο σπίτι τις σχολικές τους εργασίες ή µιλούν για ορισµένα θέµατα, τα υπόλοιπα µέλη της οικογένειας καταλαβαίνουν για τι µιλάνε καθώς µπορούν να βοηθούν περισσότερο στις σχολικές εργασίες των παιδιών τους. Μπορούν να συµµετέχουν και όχι απλά να είναι θεατές σε ό, τι κάνουν και αποφασίζουν τα παιδιά (...)35

(σχολική συντονίστρια, σχολείο Mare de Déu Montserrat)

Η εκπαίδευση της οικογένειας έχει θετικά αποτελέσµατα σε όλα τα µέλη της οικογένειας, παιδιά και γονείς. Αυξάνει τις δεξιότητες των γονιών, ιδιαίτερα των µητέρων, τις πιθανότητές τους για ένταξη στην εργασία και την αυτοπεποίθησή τους. Για παράδειγµα, τα µαθήµατα γραφής και ανάγνωσης επιτρέπουν στις γυναίκες Ροµά, που δεν έχουν καµία εκπαίδευση, να µάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. Η Ana, ένα κορίτσι Ροµά, εξηγεί τα οφέλη που όλα αυτά είχαν, στη µητέρα της και τις άλλες γυναίκες που συµµετέχουν σε αυτές τις τάξεις, σε σχέση µε τις µελλοντικές εργασιακές δραστηριότητές τους: Χρειάζεται να ξέρουν πώς να διαβάζουν και να γράφουν γιατί αν πάνε σε µια δουλειά και τους πούνε: "υπογράψτε εδώ», θα πρέπει να ξέρουν πώς να γράψει. Ή για να διαβάσουν θα πρέπει να ξέρουν τι γράφει ένα έγγραφο. Αν πρέπει να επιβάλουν πρόστιµα τότε πρέπει να είναι σε θέση να γράψουν, ή όταν εργάζονται ως σερβιτόρες…36 (γυναίκα µαθήτρια Ροµά, Σχολείο La Paz) Σύµφωνα µε τον Jorge, τον δάσκαλο θρησκευτικών στο σχολείο La Paz, από τη στιγµή που το σχολείο ξεκίνησε την εκπαίδευση της κοινότητας, έχουν παρατηρηθεί επίσης σηµαντικές βελτιώσεις όσον αφορά το µάθηµα µε αντικείµενο: ‘βοηθός σχολικού κυλικείου’. Ο Jorge αναφέρεται στην εµπιστοσύνη που αυτό το µάθηµα δίνει στις µητέρες και στον τρόπο µε τον οποίο αυτή η εµπιστοσύνη στον εαυτό τους τις κάνει να έχουν περισσότερες ευκαιρίες να βρουν εργασία, καθώς και στα οφέλη που

35"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project(6.(2nd(Round<(Spain."Page"34."INCLUDH"ED"Project."Strategies"for"inclusion"and"social"cohesion"in"Europe"from"education,"2006H2011."6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 36"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 45." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission"

αυτή η κατάσταση οδηγεί (µεγαλύτερη αυτοεκτίµηση, προκειµένου να είναι σε θέση να συµµετάσχουν στην εκπαίδευση των παιδιών τους, µεγαλύτερη συµµετοχή στο σχολείο, βελτίωση της οικονοµικής τους κατάστασης και κατά συνέπεια βελτίωση της οικογενειακής τους κατάστασης, κ.λπ.): (...) θα αισθάνονται πιο ασφαλείς, και αν κάποια αισθάνεται ασφάλεια, αν αυτά τα κορίτσια βρουν την ασφάλεια µιας εργασίας και υψώσουν το κεφάλι τους, αν πραγµατικά αναπτυχθούν ως άτοµα, ως µητέρες στην εκπαίδευση των παιδιών τους, γιατί είναι οι ίδιες τα µέλη της κοινότητας σε αυτή τη γειτονιά που βρίσκεται σε ένα δύσκολο περιβάλλον, αλλά ακούστε, αν υπάρξει ένταξη στην εργασία, και αυτές οι οικογένειες ενσωµατωθούν περισσότερο στην κοινωνία µας, αισθάνονται καλά στη γειτονιά γιατί τώρα έχουν µια πηγή εισοδήµατος και όλα βελτιώνονται, τα παιδιά βελτιώνονται, το σχολείο βελτιώνεται, η εργασία µας βελτιώνεται, το έργο εκείνων που έρχονται από έξω από την κοινότητα βελτιώνεται, οι οικογένειες βελτιώνονται, και το ίδιο και η σχέση µας µε τις οικογένειες. Είµαι πεπεισµένος για αυτό, τώρα πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία για αυτό και όχι µόνο να είναι ένα µάθηµα

(Δάσκαλος, Σχολείο La Paz) Η επιτυχία και ο αντίκτυπος που η εκπαίδευση της οικογένειας έχει στις οικογένειες, οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αυτά τα µαθήµατα οργανώνονται ανάλογα µε τις ανάγκες τους. Ο Andrés, ο σχολικός διαµεσολαβητής στο σχολείο La Paz, εξηγεί πώς αυτό το µάθηµα είχε επιτυχία καθώς κατέστησε τις γυναίκες που συµµετείχαν, τις πρωταγωνίστριες της δικής τους προόδου. Αυτό εξασφάλισε ότι κανείς δεν έφευγε από το µάθηµα πριν το τέλος του και ότι τα µαθήµατα ξεκινούσαν στην ώρα τους: Νοµίζω ότι αυτό είναι µια επιτυχία του σχολείου La Paz, ο τρόπος µε τον οποίο αισθάνονται µέρος της οµάδας. Πρέπει πραγµατικά να ευχαριστήσω πάρα πολύ την οµάδα (...) Το γεγονός ότι βλέπουν τους εαυτούς τους στις λευκές στολές τους και ότι τα παιδιά τις αποκαλούν ‘δασκάλα’, λοιπόν είναι σαν να βάζουµε ένα στέµµα στην Παρθένο [Μαρία], και αισθάνονται λίγο, το εγώ τους ενισχύεται, και νοµίζω ότι είναι εκείνες που είναι οι πιο θετικές για µάθηµα, να βλέπει κανείς ότι δύο εβδοµάδες πριν από την το τέλος της σχολικής περιόδου καµιά τους δεν έχει εγκαταλείψει το µάθηµα, η παρακολούθηση είναι πολύ τακτική, ότι το περισσότερο που θα µπορούσαν να χάσουν είναι µια ή δυο ώρες µαθήµατος για πρέπει να πάνε στο γιατρό. Όλα αυτά για εµάς είναι έκπληξη, ιδίως αν κοιτάξει κανείς τις εµπειρίες των άλλων µαθηµάτων

(σχολικός ενδιάµεσος, Σχολείο La Paz)

37"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 49." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission" 38"Centre"of"Research"in"Theories"and"Practices"that"Overcome"Inequalities"(CREA)."2008."Working(Papers:(Case(Studies(of(local(projects(in(Europe.(( Project( 6.( 3rd( Round<( Spain." Page" 49." INCLUDH" ED" Project." Strategies" for" inclusion" and" social" cohesion" in" Europe" from" education," 2006H2011." 6th" Framework"Programme.""Citizens"and"Governance"in"a"KnowledgeHbased"Society."CIT4HCTH2006H028603."DirectorateHGeneral"for"Research,"European" Commission"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι φωνές των συµµετεχόντων στη

δράση για τη µείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των µαθητών Ροµά (Βουλγαρία) Επιλεγµένη εµπειρία Το έργο µε τίτλο “Μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των µαθητών Ροµά» είναι ένα τριετές πρόγραµµα που υλοποιείται από το Κέντρο Amalipe στη Βουλγαρία µε επιχορήγηση από το Ίδρυµα «America for Bulgaria». Ο κύριος στόχος του είναι η µείωση της σχολικής διαρροής των µαθητών Ροµά από την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι δραστηριότητες του έργου στοχεύουν επίσης στη διαχείριση του θέµατος των σχολικών απουσιών, των µη-ικανοποιητικών σχολικών βαθµών, του σχετικά χαµηλού ποσοστού των Ροµά που συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση (Γυµνάσιο-Λύκειο), της αµέλειας των γονιών Ροµά για τη σχολική ζωή και τις δοµές σχολικής διαχείρισης. Το σχολείο είναι το καλύτερο περιβάλλον που συνεισφέρει στην επιτυχηµένη εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά.

Οι φωνές των συµµετεχόντων Με τη µεθοδολογική βοήθεια των περιφερειακών συντονιστών και χάρη στη συνεργασία µε το διδακτικό προσωπικό και τον Διευθυντή, τα πιο ευάλωτα παιδιά στο 1ο Δηµοτικό Σχολείο "Paisii Hilendarsky" στην Galabovo κρατήθηκαν και επέστρεψαν στο σχολείο: µερικά από αυτά µέσω εβδοµαδιαίων ατοµικών συναντήσεων και συζητήσεων µε τους γονείς, µέσω καθοδηγητών των συναντήσεων (συνοµηλίκων), µέσω της ένταξής τους στο σχολικό Κοινοβούλιο ή στις σχολικές παιδικές επιτροπές, και στις πιο ακραίες περιπτώσεις, µέσω της βοήθειας των κατάλληλων φορέων, όπως της Child Protection και της Local Commission for Combating Juvenile and Underage. Είµαι η Nelly. Ο ρόλος µου του περιφερειακού συντονιστή είναι µια εποικοδοµητική θέση γεµάτη µε έµπνευση. Κάνω ό, τι καλύτερο για να βοηθώ τα παιδιά Ροµά να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους µέσω της εκπαίδευσής τους! (Neli Nikolova – Συντονίστρια της ΒΑ Περιφέρειας στην οργάνωση Amalipe) Είµαι πολύ περήφανη να δουλεύω για την οργάνωση CIDT Amalipe γιατί η Amalipe για µένα δεν είναι µόνο µια δουλειά, είναι ένας σκοπός! (Plamena Stefkova – Συντονίστρια της ΒΑ Περιφέρειας στην οργάνωση Amalipe) Κάθε σχολείο καθοδήγησης έχει µια σειρά από πιλοτικά σχολεία, έως και τρία, µε τα οποία συνεργάζεται, και ο ρόλος του σε αυτά είναι επικουρικός για την υλοποίηση των προγραµµάτων τους πρό32

ληψης της σχολικής διαρροής. Η ανταλλαγή εµπειριών και η µεταφορά τεχνογνωσίας εξασφαλίζονται µέσω της συµµετοχής του προσωπικού των πιλοτικών σχολείων σε συναντήσεις και εργαστήρια µε τα σχολεία καθοδήγησης, µε επιτόπιες επισκέψεις των δασκάλων καθοδήγησης στα πιλοτικά σχολεία, µε την αµοιβαία διοργάνωση και συµµετοχή των µαθητών και από τα πιλοτικά σχολεία και από τα σχολεία καθοδήγησης σε εορταστικές εκδηλώσεις, διαγωνισµούς, εκθέσεις. Οι επισκέψεις από συµµαθητές από τα σχολεία καθοδήγησης και από τα πιλοτικά σχολεία φέρνουν ένα στοιχείο ανανέωσης στο σχολικό κλίµα. Οι επισκέψεις αυτές αποτελούν συστατικό στοιχείο του σχεδίου δράσης κάθε σχολικού προγράµµατος. Συµφωνώ µε τις θετικές τους επιπτώσεις: από τη µια µεριά, φέρνουν ενθουσιασµό και θετικά συναισθήµατα στους µαθητές και από τα σχολεία υποδοχής και από τα σχολεία αποστολής. Από την άλλη µεριά, συµβάλουν στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας. Στο σχολείο µας η δραστηριότητα αυτή οδήγησε στη βελτίωση του σχολικού περιβάλλοντος και σε µεγαλύτερα κίνητρα στους µαθητές (Δάσκαλος από το Δηµοτικό Σχολείο “Vasil Levski”, στο χωριό Vidrare, της περιοχής της Σόφιας) Αυτό που συνέβη στα περισσότερα από τα σχολεία ήταν η προσέλκυση νέων και η ενίσχυση της συµµετοχής τους στη σχολική ζωή. Αποδείχθηκε ότι η εφαρµογή µιας "peer to peer" προσέγγισης (άµεση συνεργασία) καθιστά εύκολη τη χρήση µιας «κοινής γλώσσας» µε µαθητές που βρίσκονται σε κίνδυνο να εγκαταλείψουν το σχολείο, ιδιαίτερα αν πρόκειται για ένα µαθητή τον οποίο εµπιστεύεστε. Μερικά από τα επιτυχηµένα παραδείγµατα σε αυτή την κατεύθυνση είναι το Δηµοτικό Σχολείο στο χωριό Prof. Ishirkovo, το Δηµοτικό Σχολείο στο χωριό Sredishte και εντός των γυµνασίων της περιοχής. Είναι ενδιαφέρον ότι το το µοντέλο έχει χρησιµοποιηθεί µε επιτυχία σε δηµοτικά σχολεία µέχρι την 4η τάξη, όπως αναφέρεται ως παράδειγµα από το 2ο Δηµοτικό Σχολείο της πόλης Omurtag. Η διαδικασία κατά τη διάρκεια των επισκέψεων συνεργασίας ήταν πολύ διασκεδαστική και ενδιαφέρουσα! Συναντήσαµε πολλά παιδιά σαν κι εµάς! Πήγαµε, επίσης, στο φεστιβάλ "Open Heart", που βρίσκεται στο Veliko Tarnovo. Δε θα ξεχάσω ποτέ αυτή την πόλη για όλη µου τη ζωή! (Nevin Shukrieva – ένας µαθητής στο Δηµοτικό Σχολείο “Hristo Botev”, στο χωριό Kaspichan, στην περιοχή Shumen) Ήταν η πρώτη φορά που τα παιδιά µου βγήκαν έξω από τα όρια του χωριού όπου ζούµε. Και δεν ήταν µόνο αυτό. Όταν ήρθαν πίσω στο σπίτι το βράδυ δεν µπορούσαν να σταµατήσουν να µας λένε τις εντυπώσεις τους. Το καλύτερο ήταν ότι ήθελαν τόσο πολύ να ξαναπάνε σε αυτό το άλλο σχολείο και έδειχναν στα παιδιά όσα εντωµεταξύ είχαν πετύχει ... Ήταν τόσο παράξενο ... Μέχρι σήµερα ήµουν εγώ εκείνη που τα πίεζε κάθε µέρα να πάνε στο σχολείο και να αποκτήσουν ένα δίπλωµα. Τώρα, τα πράγµατα εξελίχθηκαν εντελώς αντίθετα. Ήταν αυτά που ήθελαν να πάνε στο σχολείο για να µάθουν νέα πράγµατα και τα έδειχνα στα παιδιά από το άλλο σχολείο όταν συναντιόντουσαν και πάλι την επόµενη φορά! (Μητέρα κοριτσιού και αγοριού που συµµετείχαν στις επισκέψεις συνεργασίας – peer visits, Δηµοτικό Σχολείο, Βορειοδυτική Βουλγαρία)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι δάσκαλοι από νέα συµµετέχοντα πιλοτικά σχολεία είναι η οµάδα-στόχος µε σκοπό την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού, ικανού να εργάζεται σε ένα πολυεθνικό περιβάλλον. Στα περισσότερα σχολεία, οι δάσκαλοι έχουν αλλάξει και η εκπαιδευτική διαδικασία έχει βελτιωθεί φέρνοντας επίσης τα αποτελέσµατά της. Κατά τη διάρκεια των µαθηµάτων συνεργασίας (peer-trainings), καταφέραµε να πετύχουµε ένα καλύτερο πολυπολιτισµικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, στο σχολείο µας. Οι συνάδελφοι µου και εγώ κινητοποιηθήκαµε περισσότερο – ήµασταν σε θέση να κινητοποιήσουµε ένα µεγαλύτερο αριθµό µαθητών να επισκεφτούν το σχολείο, αποτρέποντας έτσι τις απουσίες και προσελκύοντας ένα µεγάλο αριθµό γονέων να συµµετάσχουν ενεργά στη ζωή του σχολείου. Και πραγµατικά έχει αποτέλεσµα! (Δάσκαλος από το Δηµοτικό Σχολείο “Hristo Botev”, στο χωριό Marchevo, στην περιοχή Montana) Στην αρχή ήµουν πολύ δύσπιστος για τα µαθήµατα συνεργασίας (peer-trainings), γιατί θεωρούσα ότι όλα τα σχολεία έχουν διάφορα προβλήµατα και δεν πίστευα ότι άλλοι δάσκαλοι είχαν τα ίδια προβλήµατα και κατάφεραν να τα ξεπεράσουν. Αυτή η µέθοδος είναι πολύ επιτυχηµένη. Τώρα µπορώ να δω τα αποτελέσµατα. Συστήνω αυτά τα µαθήµατα και σε άλλους δασκάλους. Μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια, αν τη χρειαστείτε ! (Δάσκαλος από το Δηµοτικό Σχολείο “Bacho Kiro”, στην πόλη Letnitsa, της περιοχής Lovech) Η ανταλλαγή εµπειριών και ιδεών κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης είναι πολύ χρήσιµη για εµάς. Πάντα πίστευα ότι ξέρω, αλλά εδώ πάντα µαθαίνουµε κάτι νέο και χρήσιµο! (Miroljub Yonkov – εκπρόσωπος του Δηµοτικού Σχολείου "Hristo Botev", Dolni Tsibar, στην περιοχή Montana) Οι πιλοτικές και καθοδηγητικές σχολικές συναντήσεις δεν είναι συναντήσεις δασκάλων που είναι ικανοί και δασκάλων που δεν είναι. Είναι συναντήσεις συναδέλφων που γνωρίζουν τα προβλήµατα του σχολείου όπου εργάζονται και ψάχνουν για νέους τρόπους ή ανακαλύπτουν και πάλι τρόπους αντιµετώπισης αυτών των προβληµάτων µαζί µε συναδέλφους που έχουν την εµπειρία, αλλά έχουν χάσει την πίστη τους και δεν έχουν βρει τρόπους να αντιµετωπίσουν τα προβλήµατά τους. Το πιο σηµαντικό πράγµα, ως ξεχωριστή φύση της δουλειάς µας, ήταν ότι κάναµε τα σχολεία πιο ελκυστικούς τόπους για τα παιδιά µας και η Mission "Amalipe" έγινε η αποστολή και το σύνθηµα της δουλειάς και των σχέσεών µας (Krasimira Blagoeva, Διευθύντρια του Δηµοτικού Σχολείου “V.Levski”, στο χωριό Karadzhovo, στην περιοχή Plovdiv)

Εξαιτίας αυτών των µαθηµάτων και των επισκέψεων, οι δάσκαλοι τελικά συνειδητοποίησαν ότι θέλουν να εργαστούν µε τα παιδιά (Διευθυντής, νότιο-κεντρική Βουλγαρία) Μια νέα πρωτοβουλία για την ενίσχυση της συµµετοχής των µαθητών, τη συνεργασία και το ενδιαφέρον των µαθητών στη σχολική ζωή ήταν η Έκθεση µε τίτλο: «Το όνειρο µου για τους Ροµά και τη Βουλγαρία» που ξεκίνησε το Σεπτέµβρη του 2011 και παρουσιάστηκε σε σχολεία σε όλη τη Βουλγαρία διευρυνόµενη ολοένα και περισσότερο σε κάθε σχολείο µε νέες εργασίες και ζωγραφιές των µαθητών. Η επιθυµία των παιδιών να συµµετάσχουν στις ζωγραφιές ή τις εργασίες ήταν πραγµατικά µεγάλη. Αυτό είναι που ανακαλύψαµε, όταν η έκθεση έφτασε στο Veliko Tarnovo: 30 χλµ. εργασίες και ζωγραφιές των υποψηφίων που επιθυµούν να κερδίσουν οι καλύτερες. Παρουσιάσαµε επιλεγµένα υλικά από την περιοδεύουσα έκθεση την ηµέρα πριν από το φεστιβάλ, µπροστά από το δηµοτικό κτίριο του Veliko Tarnovo, που χρησιµοποιήσαµε επίσης για την προώθηση του φεστιβάλ "Open Heart". Οι κάτοικοι της πόλης είχαν την ευκαιρία να αγγίξουν τα όνειρα των παιδιών, να µπουν για µια στιγµή στη θέση των παιδιών και να επιλέξουν τα αγαπηµένα τους (Teodora Krumova – Αντιπρόεδρος του Κέντρου AMALIPE) Στις 9 και στις 10 Ιούνη του 2012, η περιοδεύουσα έκθεση µε τίτλος: "Το όνειρό µου για τους Ροµά και τη Βουλγαρία» παρουσιάστηκε σε περισσότερα από 1300 παιδιά στο Φεστιβάλ για τα Παιδιά Ροµά.

Εικόνα 1: ‘ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΣ- ζωγραφιά του Luis Iliev, Σχολείο “Hr. Botev”, Pavolche, Vratza

Είδα

τις

ζωγραφιές

µου

στις

φωτογραφίες

στο

Facebook από την περιοδεύουσα έκθεση από το σχολείο στη Montana. Ήταν τόσο αστείο – η ζωγραφιά µου είχε ταξιδέψει σε όλη τη Βουλγαρία και την είχαν δει και άλλα παιδιά. Ελπίζω ότι όταν ονειρευόµαστε µαζί, τα όνειρά

µας

να

είναι

δυνατότερα

και

να

γίνουν

πραγµατικότητα µια µέρα! (Μαθητής, Σχολείο Nikola Kozlevo, στην περιοχή Shumen) «Κάθε ηλιοβασίλεµα, ηρεµεί το µυαλό µας, κάθε ανατολή φέρνει ελπίδα, και κάθε όνειρο φέρνει αληθινή πίστη και δύναµη να προχωρήσουµε. Όταν ονειρευόµαστε µόνοι, αυτό είναι µόνο ένα όνειρο. Όταν ονειρευόµαστε µαζί µε άλλους, αυτή είναι η αρχή µιας πραγµατικότητας" Με αυτά τα λόγια, ο Evgeni Angelov, διευθυντής του Δηµοτικού Σχολείου "Hr.Smirnenski", στην πόλη Byala Slatina, της περιοχής Vratza, εγκαινίασε την περιοδεύουσα έκθεση στο σχολείο του.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Εικόνα 2: Μαθητές-συµµετέχοντες στην περιοδεύουσα έκθεση

Είµαι ένα µικρό κορίτσι Ροµά, που ζω σε ένα µικρό χωριό ανάµεσα σε Ροµά και Βουλγάρους. Οι άνθρωποι είναι πολύ καλοί και όλοι είναι φιλικοί µε εµένα. Το καλύτερο πράγµα είναι ότι έχω µια οικογένεια, καθώς υπάρχουν πολλά ορφανά που ζουν φτωχικά ... Θέλω να σπουδάσω και οι γονείς µου το θέλουν επίσης. Αυτό είναι το όνειρό µου. Κάθε παιδί, ανεξάρτητα από την προέλευσή του, αν είναι Βούλγαρος, Ροµά ή Τούρκος, έχει όνειρα για το µέλλον. Το όνειρό µου είναι να γίνω κοµµώτρια, να είµαι καλή στο επάγγελµά µου και να έχω πολλούς πελάτες. Νοµίζω ότι ο καθένας που θέλει να πετύχει το όνειρό του µπορεί να το κάνει στη Βουλγαρία, απο τη στιγµή που το επιθυµεί και έχει µια ισχυρή θέληση να το κάνει!! (Απόσπασµα µιας εργασίας µε θέµα: ‘Το όνειρό µου για τους Ροµά και τη Βουλγαρία’, γραµµένη από την Nabaet Sally της 6ης τάξης του Δηµοτικού Σχολείου ”Bratya Miladinovi”, στο χωριό Cherna, της περιοχής Dobrich) Λέσχες Γονέων (parents clubs). Λίγο πιο δύσκολη ήταν η συµµετοχή των γονέων και η εµπλοκή τους στη σχολική ζωή. Ωστόσο, σχεδόν σε όλα τα σχολεία έχουν δηµιουργηθεί λέσχες γονέων όπου οι γονείς ασχολούνται µε την επίλυση των προβληµάτων του σχολείου ως σύνολο και µε τα προβλήµατα που σχετίζονται µε τα παιδιά που είναι σε κίνδυνο να εγκαταλείψουν το σχολείο. Ένας άλλος στόχος είναι να δηµιουργηθεί µια ενεργή σύνδεση µεταξύ του σχολείου και της Εικόνα 3: “ΡΟΜΑ ΚΑΡΔΙΑ”- ζωγραφιά η

του Dastyan Temenugkov, 7 τάξη, Δη-

κοινότητας των γονέων. Οι γονείς συµµετέχουν ενεργά σε οργανωµένες διαλέξεις και συζητήσεις. Οι πιο ενεργοί ήταν οι γο-

µοτικό σχολείο “Hr. Smirnenski”, Banica,

νείς από τις περιοχές Kitanchevo, Yasenovets, Kaspichan,

Vratza

Izgrev, T.Ikonomovo, N.Kozlevo, Βάρνα, Sredishte, Omurtag,

Belomortsi, Smolnitsa, Bozveliysko και άλλοι. Ορισµένες λέσχες γονέων οργάνωσαν τη δική τους κοινότητα και ανέλαβαν αρκετές πρωτοβουλίες. Οργανώσαµε µια Χριστουγεννιάτικη φιλανθρωπική έκθεση/παζάρι µε το σύνθηµα «Let's open our hearts and do good!». Τα ποσά δόθηκαν σε παιδιά που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας στην κοινότητά µας! Πιστεύουµε τώρα ότι µαζί µε τους δασκάλους, θα καταφέρουµε να δώσουµε στα παιδιά µας µια καλύτερη εκπαίδευση και µια καλύτερη ζωή! (Μέλος Λέσχης Γονέων στο Γυµνάσιο Varbitza της περιοχής Shumen) Στην αρχή, ήταν πολύ δύσκολο για εµάς να προσελκύσουµε την προσοχή των γονέων. Η καλή αλληλεπίδραση µεταξύ του σχολείου και της οικογένειας εµφανίστηκε µετά την υλοποίηση µιας από τις δραστηριότητες του έργου, µιας αθλητικής κατάρτισης µε τίτλο: «Η µητέρα, ο πατέρας και εγώ». Η αθλητική κατάρτιση περιέχει µόνο αγωνιστικά παιχνίδια µε παιδιά. Αγωνιστικά παιχνίδια για τις οµάδες οικογενειών µόνο και ψυχαγωγικός – χαλαρωτικό µέρος - χορός µεταξύ γονέων και παιδιών. Οι γονείς επέστρεψαν στην παιδική τους ηλικία και γέµισαν µε την επιθυµία να κερδίσουν ακόµη περισσότερο από ό, τι τα παιδιά τους. Όλοι τους συµµετέχουν στη Λέσχη Γονέων και στηρίζουν το σχολείο σε συγκεκριµένες δραστηριότητες (Διευθυντής του Δηµοτικού “Jordan Jovkov”, στην πόλη Yambol) Μου αρέσει να πηγαίνω εκεί. Έχουµε συναντήσεις κάθε δεύτερη εβδοµάδα. Ξέρω ότι είµαι σηµαντική. Ξέρω ότι µπορώ να βοηθήσω. Τώρα κατάλαβα ότι µπορούµε να πούµε πολλά πράγµατα για το πώς µπορεί να είναι το σχολείο. Είναι το σχολείο µας. Πρέπει να δείτε πόσα πολλά πράγµατα έχουµε κάνει µαζί µε τους καθηγητές και τους µαθητές (Γονέας από τη Λέσχη Γονέων Pestera, περιοχή Pazardzik)

Εικόνα 4: Συνάντηση της Λέσχης Γονέων στο Δηµοτικό Σχολείο

Εικόνα 5: Συνάντηση της Λέσχης Γονέων στο Δηµο-

Kaspichan

τικό Σχολείο Bozvelijsko

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι καθοδηγητές (µέντορες) των µαθητών είναι νέοι που έχουν καλούς βαθµούς στο σχολείο και έχουν εκφράσει την επιθυµία να συµµετέχουν βοηθώντας τους συµµαθητές τους. Η υλοποίηση της «εκπαίδευσης από συµµαθητές» (peer education) θα κάνει πιο εύκολη την εύρεση ενός «κοινού εδάφους» µε τους µαθητές που κινδυνεύουν να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο. Ένας συµµαθητής είναι «προσκολληµένος» σε κάθε έναν µαθητή που είναι σε κίνδυνο να εγκαταλείψει το σχολείο, που έχει χαµηλές αποδόσεις ή προβλήµατα συµπεριφοράς. Με τη βοήθεια του δασκάλου της τάξης ή/και του σύµβουλου καθοδήγησης/διευθυντή, ο µέντορας προετοιµάζει ένα σχέδιο για την αντιµετώπιση του ευάλωτου µαθητή (το σχέδιο αποτελεί µέρος του προφίλ του ευάλωτου µαθητή). Το σχέδιο περιλαµβάνει τη συνεργασία µε το µαθητή µέσα και έξω από το σχολείο και, επίσης, τα µέτρα που προτείνονται από τον µέντορα. Θα σας πω µια ιστορία από το προηγούµενο έτος που µας άλλαξε πολύ και φαίνεται ότι µεγαλώσαµε και µάθαµε τι είναι αληθινή φιλία. Πέρυσι έγινα φίλος µε ένα κορίτσι στην τάξη µας. Ήταν Ροµά και το όνοµά της ήταν Ati. Ταιριάζαµε πολύ µαζί, µελετούσαµε τα µαθήµατα µαζί, κάναµε τις εργασίες µας µαζί. Τα Χριστούγεννα την προσκάλεσα στο σπίτι µου και γιόρτασε µαζί µας. Κατά τη δική τους γιορτή, τη Vasilitsa, µε προσκάλεσε στο σπίτι της και πάλι γιορτάσαµε µαζί. Κατάλαβα ότι γιόρταζαν ακριβώς όπως και εµείς, ότι είναι πολύ χαρούµενοι και καλοί άνθρωποι. Στα άλλα κορίτσια στην τάξη, παρόλα αυτά, δεν άρεσε ότι ήµουν φίλος µε Ati. Συνεχώς µε κορόιδευαν και µου έλεγαν ότι δεν αξίζω τίποτα αν είναι να συναναστρέφοµαι µε τους Ροµά. Δεν έδινα σηµασία, αλλά η Ati ήταν πάντα λυπηµένη και µου έλεγε ότι αν ήθελα θα µπορούσα να σταµατήσω να είµαι πια φίλος της. Ήταν έτοιµη να εγκαταλείψει το σχολείο και νοµίζω ότι το γεγονός ότι ήµουν φίλος της, την βοήθησε να µην αφήσει το σχολείο. Τελικά, κανείς δεν µας µιλούσε. Και εµείς κάναµε ότι δεν τους δίνουµε σηµασία. Μια µέρα ο δάσκαλός µας, µας είπε ότι οι δύο τάξεις της 5ης στο σχολείο µας θα διαγωνίζονταν

στη

Βουλγαρική

γλώσσα

µε

τη

µορφή

ενός

διαγωνίσµατος.

Όλοι

ανησυχούσαν για τα αποτελέσµατα και ονειρεύονταν να είναι οι νικητές. Υπήρξαν προσβολές απέναντι στη φίλη µου από µαθητές που της έλεγαν ότι αφού δεν είναι Βουλγάρα δεν θα τα κατάφερνε στο διαγώνισµα και θα έµενε στην τάξη. Τα µάτια της Ati γέµισαν µε δάκρυα και βγήκε τρέχοντας έξω από την τάξη. Όταν ήρθε η στιγµή του διαγωνίσµατος όλοι ήρθαν και ήταν ανήσυχοι και κάθισαν ήσυχα στις θέσεις τους και άρχισαν το τεστ. Λίγες µέρες αργότερα, συναντήσαµε την διευθύντρια η οποία ανακοίνωσε τα αποτελέσµατα του διαγωνίσµατος. Περιµέναµε µε ανυποµονησία να τα ακούσουµε. Μας είπε ότι και οι δύο τάξεις είχαν πάει καλά, αλλά υπήρχε µόνο ένα διαγώνισµα χωρίς κανένα λάθος και χάρη σε αυτό, η τάξη µας κέρδισε. Μετά από αυτά τα λόγια, όλοι πηδήξαµε φωνάζοντας «Ζήτω» και ήµασταν πάρα πολύ χαρούµενοι. Μόλις ησυχάσαµε, η διευθύντρια µας είπε ότι το διαγώνισµα, χάρη στο οποίο κέρδισε τάξη µας ήταν το διαγώνισµα

της Ati. Όλη η τάξη πάγωσε. Κοίταξα τη φίλη µου. Ήταν αµήχανη, σαν να φοβόταν ότι κάποιος θα συνέχιζε να την κατηγορεί για κάτι. Πήγα κοντά της συγχαίροντάς την για την εξαιρετική παρουσίαση. Με έκπληξη είδα τα χαµόγελα στα πρόσωπα όλων των συµµαθητών µου. Μετά από αυτό, όλοι συγκεντρώθηκαν στο θρανίο της και την συγχάρηκαν. Μετά από εκείνη την ηµέρα, όλα τα κορίτσια ήταν αχώριστα. Η Ati µας έδειξε ότι δεν πρέπει να είµαστε χωρισµένοι σε Βουλγάρους και Ροµά, και να είµαστε φίλοι και να ζούµε µαζί. Και σήµερα ακόµη θυµόµαστε αυτό το τεστ.. Lorita Kemal Kriastorats, 6η τάξη, Δηµοτικό Σχολείο Dobri Voinikov, Pobeda, περιοχή Dobrich Η δηµιουργία Μαθητικών Κοινοβουλίων (Student Parliaments) σε όλα σχεδόν τα σχολεία του προγράµµατος οδήγησε στην ενεργό συµµετοχή των µαθητών στη σχολική ζωή, την εµπλοκή και ενδυνάµωση των µαθητών για τη λήψη αποφάσεων σχετικά µε τη σχολική τους ζωή. Σηµαντική ήταν και η στήριξη των µαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, καθώς και ο αριθµός των οργανωτικών πρωτοβουλιών που σχετίζονται µε τη σχολική ζωή, ιδιαίτερα σε σχέση µε τον κίνδυνο σχολικής διαρροής. Μας παρουσιάστηκε η περίπτωση µιας οικογένειας µε 13 παιδιά από την πόλη Dalgopol. Οι γονείς – Berna και Emran – δεν είχαν την οικονοµική ευχέρεια να αγοράσουν ρούχα και παπούτσια για όλα τα παιδιά τους, και έτσι ώστε κάθε πρωί εκείνο το παιδί που ξυπνούσε νωρίτερα από τα υπόλοιπα, έβαζε τις µοναδικές µπότες που υπήρχαν και πήγαινε στο σχολείο. Τα σχολεία αποφασίσαµε να συµµετάσχουµε στο πρόγραµµα σε όλη την βορειοανατολική Βουλγαρία. (Μέλος του Μαθητικού Κοινοβουλίου στο Δηµοτικό Σχολείο “L.Karavelov”, πόλη της Varna) Κάθε χρόνο οργανώνουµε την Ηµέρα της Μαθητικής Διακυβέρνησης (Student Government Day) στο σχολείο. Οι µαθητές θα πρέπει να οργανώσουν από µόνοι τους τη σχολική διαδικασία και να αντιµετωπίσουν προβλήµατα σε εκπαιδευτικό και διοικητικό επίπεδο στο σχολείο. Στο τέλος της ηµέρας οι καλύτεροι "µαθητές-κυβερνήτες" λαµβάνουν πιστοποιητικά για την ενεργό συµµετοχή και την εξαιρετική παρουσίαση κατά τη διάρκεια της Ηµέρας Μαθητικής Διακυβέρνησης! Είναι µια πολύ ιδιαίτερη µέρα για τους µαθητές, επειδή αισθάνονται ότι είναι πραγµατικά υπεύθυνοι για το σχολείο και µαθαίνουν να είναι πιο υπεύθυνοι! Και είναι µια µεγάλη χαρά για εµάς, φυσικά! (Δασκάλα από το Σχολείο “Hr. Smirnenski”, στην πόλη Byala Slatina)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ AMALIPE-Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance amalipe.edu@gmail.com

Οι φωνές των συµµετεχόντων

στη δράση για την εθνική λαογραφία και τη λαογραφία των Ροµά (Βουλγαρία) Επιλεγµένη εµπειρία Το πρόγραµµα «Μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά» είναι ένα τριετές πρόγραµµα που υλοποιείται από το Κέντρο Amalipe στη Βουλγαρία µε την επιχορήγηση του Ιδρύµατος «America for Bulgaria». Κύριος στόχος του είναι η µείωση του ποσοστού εγκατάλειψης των παιδιών Ροµά της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οι δραστηριότητες του έργου στοχεύουν επίσης στην αντιµετώπιση του θέµατος των σχολικών απουσιών, των µη-ικανοποιητικών σχολικών βαθµών, του σχετικά χαµηλού ποσοστού των Ροµά που συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους σε σχολεία της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης (γυµνάσια), της αµέλειας των γονέων Ροµά για τη σχολική ζωή και τις δοµές διαχείρισης του σχολείου. Το σχολείο είναι το καλύτερο περιβάλλον που συνεισφέρει στην επιτυχηµένη εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά. Ένα καλά οργανωµένο σχολείο ξέρει πώς να επιτύχει τη συµµετοχή των γονιών. Έχει τους πόρους για να προσφέρει ένα ευρύτερο φάσµα εκπαιδευτικών ευκαιριών έξω από την τάξη µιας-βάρδιας και εφαρµόζει σύγχρονες µεθόδους διδασκαλίας (συµπεριλαµβανοµένης της διαπολιτισµικής διαδραστικής εκπαίδευσης). Η διαδραστική και διαπολιτισµική εκπαίδευση είναι η καλύτερη βάση για την αντιµετώπιση της σχολικής διαρροής: σχετικά παραδείγµατα είναι τα σχολεία που διδάσκουν το προαιρετικό µάθηµα «Εθνική Λαογραφία – Λαογραφία των Ροµά»

Οι φωνές των συµµετεχόντων Οι τάξεις πολιτισµού των Ροµά αποδείχτηκαν ότι είναι ένα επιτυχηµένο µοντέλο για την εισαγωγή του µειονοτικού (Ροµά) πολιτισµού και παραδόσεων στο πρόγραµµα σπουδών

των

σχολείων

µέσω

του

µαθήµατος

«Λαογραφία του έθνους στη Βουλγαρία – Λαογραφία των Ροµά". Είναι ένας µηχανισµός για την αύξηση του ενδιαφέροντος των παιδιών Ροµά και της δέσµευσής για τη σχολική παρακολούθηση, µέσω της ένταξης του θέµατος των παραδόσεών τους στη σχολική ύλη. Οι

µαθητές,

που

συµµετέχουν

στις

τάξεις

πολιτισµού των Ροµά ήθελαν να παρουσιάσουν δηµόσια τι έχουν µάθει και τι µπορούν να κάνουν.

Εικόνα 6: Μαθητές στη γιορτή της “Vasilitza” στο Δηµοτικό Σχολείο “Hristo Botev”, Banitza, Vratza

Κάνουµε παραστάσεις για διάφορες εορταστικές περιόδους, ειδικά για τα " Vasilica", το Νέο Έτος ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

των Ροµά, χορεύουµε σε στιλ Ροµά και έχουµε µάθει µερικά από τα πιο γνωστά τραγούδια των Ροµά! Στους µαθητές αρέσουν πραγµατικά αυτές οι τάξεις και είναι οι πιο πολυσύχναστες! Την ίδια στιγµή δεν τραγουδάµε και χορεύουµε µόνο, αλλά µιλάµε για την ιστορία και τον πολιτισµό, οι µαθητές κάνουν πολλή ερευνητική δουλειά, κ.λπ. Έτσι, πρακτικά, έχω επίσηµα 26 παιδιά που παρακολουθούν την τάξη, αλλά στην πραγµατικότητα όλο το σχολείο έρχεται σε αυτό το µάθηµα (Masha Viktorova, Δασκάλα στο µάθηµα Πολιτισµού των Ροµά στο Γυµνάσιο “Otec Paisiy”, στο χωριό Medkovetz, περιοχή Montana) Στην τάξη µου του πολιτισµού των Ροµά µου έχω µάθει να είµαι ένας καλός ακροατής, να έρχοµαι τακτικά στα µαθήµατα και να προσέχω συνέχεια στο µάθηµα. Δεν ήξερα σχεδόν τίποτα για τις παραδόσεις µας. Μαζί µε τους συµµαθητές µου στην τάξη φτιάξαµε ένα Ηµερολόγιο του Έθνους. Τα έθιµα είναι τόσο όµορφα και πάρα πολύ ίδια. Ήταν πολύ ενδιαφέρον για µένα να µαθαίνω ολοένα και περισσότερα για τις παραδόσεις των Ροµά, των Βουλγάρων και των Τούρκων και να τις συγκρίνω. Οι τάξεις µας ήταν πολύ διασκεδαστικές, γεµάτες από τραγούδια, ιστορίες και θρύλους! (Μαθητής Ροµά στο Δηµοτικό Σχολείο “Hristo Botev”, χωριό Kamburovo, περιοχή Targovishte) Οι µαθητές των τάξεων πολιτισµού των Ροµά στο Δηµοτικό Σχολείο «Hr. Smirnenski», στην πόλη της Byala Slatina κατασκευάζουν κάθε χρόνο διαφορετικά προϊόντα και συµµετέχει σε διάφορες εκθέσεις για τον εορτασµό διακοπών όπως η 1η του Μάρτη, το Πάσχα, η Ηµέρα του Αγίου Γεωργίου, τα Χριστούγεννα, η Vasilitza, κ.λπ. ... Μία από τις µεθόδους που χρησιµοποιούνται για να γίνουν αυτά τα µαθήµατα ενδιαφέροντα και να κινητοποιήσουν τα παιδιά, είναι η αλλαγή του σχολικού περιβάλλοντος, κάνοντάς το να είναι φιλικό στους µαθητές και να µοιάζει σαν το σπίτι τους. Αυτό µπορεί να γίνει µε διάφορους τρόπους: µέσω της µη-παραδοσιακής οργάνωσης της τάξης, φτιάχνοντας µια γωνιά ή ένα χώρο µε τις παραδόσεις όλων των εθνοτικών οµάδων, φέρνοντας πράγµατα από το σπίτι, κ.λπ.

Επιπλέον, πολλές διαδραστικές µέθοδοι και τεχνικές χρησιµοποιούνται κατά τη διάρκεια του µαθήµατος. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, µια από τις πολύ επιτυχηµένες πρωτοβουλίες είναι η δηµιουργία ενός «Μουσείου εθνικών οµάδων», που είναι επίσης ένας µηχανισµός προσέλκυσης των γονέων. Όταν η Μαρία µου είπε ότι έπρεπε να πάει µερικά αντικείµενα των Ροµά στο σχολείο, δεν την πίστεψα. Ποιος είχε ξανακάνει κάτι τέτοιο;... Στη συνέχεια έγινα καχύποπτη: γιατί οι δάσκαλοι θέλουν από την κόρη µου να µιλάει τη γλώσσα µας και να πηγαίνει πράγµατα των Ροµά στο σχολείο; Πήγα εκεί για να δω τι γίνεται. Δεν το πίστευα! Υπήρχαν τόσα αντικείµενα των Ροµά εκεί. Είχαν ένα ολόκληρο δωµάτιο – όλων των ειδών τα πράγµατα ήταν εκεί – Βουλγάρικα, Ροµά, Τούρκικα... Και τα δικά µας πράγµατα ήταν ισάξια µε εκείνα των Βουλγάρων...Ένιωσα τόση περηφάνια – ήµασταν στο ίδιο επίπεδο µε τους Βουλγάρους... Κάτι

Εικόνα 7: Μουσείο διαφορετικών εθνοτικών οµάδων σε σχολείο

τέτοιο δεν είχε ξαναγίνει.

στην Koinare, Pleven

Γονέας µαθητή στις τάξεις Πολιτισµού των Ροµά στο Δηµοτικό Σχολείο Lomtsi, Targoviste

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Εικόνα 8: Μαθητές στη γιορτή της “Vasilitza”, Δηµοτικό Σχολείο “Hristo Botev”, Banitza, Vratza

Οι τάξεις πολιτισµού των Ροµά είναι ένας µηχανισµός αφύπνισης της συµµετοχής των γονιών (της κοινότητας) στο σχολείο. Οι γονείς και οι παππούδες των µαθητών συµµετέχουν

στη

σχολική

διαδικασία

εξιστορώντας

αυθεντικές ιστορίες των Ροµά και παρακολουθώντας τις παραστάσεις των µαθητών. Είµαι πολύ περήφανη για την κόρη µου! Έγινε περισσότερο υπεύθυνη στο σχολείο και αυξήθηκε η αυτο-αξιοπρέπειά της.

Δεν

είναι

πια

τσιγγάνα.

Είναι

µια

Βουλγάρα

εκπρόσωπος του πολιτισµού και των παραδόσεων των Εικόνα 8: Τάξη Πολιτισµού Ροµά στο Δηµοτικό Σχολείο Hristo Smirnenski στη Vodoley, Veliko Turnovo

Ροµά! (Γονέας Ροµά στη σχολική παράσταση στο σχολείο Letnitza) Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2011/12, το µάθηµα “Εθνική Λαογραφία – Λαογραφία των Ροµά” (τάξεις Πολιτισµού των Ροµά) διδάχτηκε σε πάνω από 230 σχολεία σε όλη τη χώρα και σε περισσότερους από 5.000 µαθητές (Βουλγάρικης, Ροµά και Τούρκικης καταγωγής) Μια έρευνα σε βάθος διεξήχθη σε 924 µαθητές. Τα αποτελέσµατα που έδειξαν ότι αυτοί οι µαθητές πέτυχαν την ακαδηµαϊκή χρονιά 2011/12 απεικονίζουν µε σαφήνεια την ανάγκη

Εικόνα 8: Διαδραστικό παιχνίδι στις Τάξεις

ενσωµάτωσης του µαθήµατος «Εθνική Λαογραφία – Λαο-

Πολιτισµού Ροµά

γραφία των Ροµά» στο εθνικό σχολικό πρόγραµµα. Ο µέ-

σος όρος του αριθµού απουσιών ανά µαθητή στα µαθήµατα πολιτισµού των Ροµά έπεσε στις 22,55 (συµπεριλαµβανοµένων όλων των απουσιών, δικαιολογηµένων και µη, σε όλα τα µαθήµατα), σε σύγκριση µε τις 110 απουσίες, που είναι το όριο που ορίζει το Υπουργείο Παιδείας ως δείκτη των µαθητών που κινδυνεύουν να εγκαταλείψουν πρόωρα το σχολείο. Επιπλέον, το ποσοστό σχολικής διαρροής µεταξύ των µαθητών που συµµετέχουν στα µαθήµατα πολιτισµού των Ροµά ήταν 0,43%, σε σύγκριση µε το µέσο ποσοστό σχολικής διαρροής στη χώρα που είναι περίπου 2%. Η ποιότητα της πρωτοβουλίας αξιολογήθηκε αρκετές φορές µε ανώτατα στελέχη από το Υπουργείο Παιδείας: από τη µια µεριά από τον Υπουργό Παιδείας, την Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας κα. Milena Damianova, Εµπειρογνώµονες από την Περιφερειακή Επιθεώρηση Παιδείας, και από την άλλη, από άτοµα που συµµετέχουν στο πρόγραµµα: εκπαιδευτικοί, µαθητές και γονείς. Χάρη στις προσπάθειες του Κέντρου Amalipe έχουµε αυξήσει τη γνώση µας και τις πρακτικές δεξιότητες για εργασία σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον. Σας εµπιστευτήκαµε και ως αποτέλεσµα, τα παιδιά έχουν κερδίσει, οι γονείς έχουν κερδίσει και η κοινωνία στο σύνολό της έχει κερδίσει. Θα χαρούµε να µας δώσετε την ευκαιρία να συνεχίσουµε να εργαζόµαστε από κοινού ... (Διευθυντής, Σχολείο Δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης “Tsanko Tserkovski“, στο χωριό Nikola Kozlevo, περιοχή Shumen) Εκείνο που µε εντυπωσίασε στην εργασία ήταν ότι τα παιδιά αισθάνονταν ότι το ενδιαφέρον µου απέναντί τους, είχε αυξήσει το δικό τους ενδιαφέρον για το σχολείο (Δάσκαλος στον Πολιτισµό των Ροµά, Σχολείο “St.St.Cyril and Methodius”, χωριό Yasenovetz, περιοχή Razgrad) Ο αριθµός των απουσιών είναι κατά πολύ µικρότερος κατά τη διάρκεια υλοποίησης της τάξης για τη Λαογραφία των Ροµά. Σταδιακά, αυτό επηρέασε επίσης και τα υπόλοιπα µαθήµατα (Διευθυντής, Σχολείο “P.Hilendarski”, στο χωριό Harsovo, περιοχή Razgrad) Επιπλέον, τα παιδιά κινητοποιήθηκαν περισσότερο για να επιδιώξουν µεγαλύτερους στόχους στη ζωή τους: Το όνειρό µου τώρα είναι να γίνω δασκάλα. Μου αρέσει πολύ αυτό το επάγγελµα. Η δασκάλα είναι εκείνη που δείχνει το σωστό δρόµο στα παιδιά. Τους δίνει γνώσεις που όλοι χρειάζονται για να πετύχουν στη ζωή τους. Το επάγγελµα του δασκάλου είναι ένα πολύ υπεύθυνο και σοβαρό επάγγελµα – ο δάσκαλος είναι πάντα ένα παράδειγµα για να ακολουθήσει κανείς (µια µαθήτρια στην 4η τάξη του Δηµοτικού Σχολείου Hristo Botev, στο χωριό Tarnava, περιοχή Vratsa) Το όνοµά µου είναι Miroslava και είµαι στην 1η τάξη του Δηµοτικού Σχολείου Dobri Voinikov στο χωριό Pobeda της περιοχής Dobric. Δεν ξέρω ακόµη να γράφω, αλλά θα µάθω, το υπόσχοµαι. Έτσι, τώρα µαζί το δάσκαλό µου, θα σας γράψω αυτό το γράµµα.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

«Θέλω να σας πω πόσο όµορφα είναι στο σχολείο µας. Κάναµε µια µεγάλη έκθεση µε ζωγραφιές, παίξαµε σαν πραγµατικοί ηθοποιοί σε µια από τις ιστορίες. Ήµουν ο παππούς. Φορούσα ένα καπέλο. Επισκεφτήκαµε τη βιβλιοθήκη και είδαµε πόσα πολλά βιβλία υπήρχαν εκεί. Αν και ακόµη δεν µπορούµε να διαβάσουµε, κοιτάξαµε τις εικόνες και ήταν πάρα πολύ όµορφες...» (ένας µαθητής της 1ης τάξης στο Δηµοτικό Σχολείο Dobri Voinikov στο χωριό Pobeda της περιοχής Dobrich) Δεν θέλω να έρχοµαι στο σχολείο χωρίς να έχω προετοιµάσει τις σχολικές µου εργασίες, γιατί τότε θα σταµατούσαν να µε σέβονται. Είδα τι σηµαίνει να σε σέβονται! (Ένας µαθητής στο σχολείο “Hristo Smirnenski”, στο χωριό Vodoley, περιοχή Veliko Turnovo) Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωµοσύνη µου στην οµάδα του Κέντρου AMALIPE για τη συµβολή τους και τη στήριξη του Γυµνασίου «Ivan Vazov» στην πόλη της Varshetz. Για να είναι κανείς πρωτοπόρος σε τέτοιου είδους δράσεις είναι θέµα επιλογής. Και εσείς έχετε κάνει τη σωστή επιλογή – να εργάζεστε για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστηµα στη Βουλγαρία, µε τη συµπερίληψη όχι µόνο των Βουλγάρων µαθητών αλλά επίσης και των µαθητών Τουρκικής και Ρόµικης καταγωγής! Έχετε επιδείξει εξαίρετο επαγγελµατισµό, φιλοδοξία και υπευθυνότητα απέναντι στην κοινωνία! Θα βρισκόµαστε πάντα κοντά σας! (Απόσπασµα από το µήνυµα συγχαρητηρίων που γράφτηκε από τον Ivan Lazarov, Δήµαρχο του Δήµου Varshetz) Μια από τις προσεγγίσεις που χρησιµοποιήθηκαν στις τάξεις Πολιτισµού των Ροµά είναι ότι τα παιδιά άρχισαν να λειτουργούν σαν µια πραγµατική οµάδα.

Αναφορές Πολλά παιδιά στη Βουλγαρία υποχρεούται να παρακολουθήσουν

τα

µαθήµατα

σχολικής

διαρροής, αλλά πιο ιδιαίτερα είναι τα προβλήµατα της κοινότητας των Ροµά - ένα πρόωρο ποσοστό σχολικής διαρροής και µια έλλειψη κινήτρων για τη συνέχιση της εκπαίδευσή τους. Κάθε χρόνο, το Κέντρο

Amalipe

προσπαθώντας

υποστηρίζει να

τα

αντιµετωπίσει

σχολεία αυτά

τα

Βίντεο 4: Βλέπε:

προβλήµατα. Αυτή η ταινία αφορά αυτές τις

https://www.youtube.com/watch?v=dtZ1gPTJEwU&feat

προσπάθειες.

ure=plcp

παρουσιάζει ένα µοντέλο που δηµιουργήθηκε από

ταινία

"Mission

Amalipe"

το Κέντρο Amalipe και από δεκάδες σχολεία της χώρας για να αντιµετωπιστεί η σχολική διαρροή των παιδιών Ροµά, να γίνει κάθε µαθητή ένας νικητής, και για να παρουσιαστούν οι πλούσιες εµπειρίες από την εισαγωγή σε δεκάδες σχολεία (ακόµη και εκατοντάδες) σε όλη τη Βουλγαρία του µαθήµατος του Κέντρου Amalipe "Λαογραφία εθνοτήτων – Λαογραφία των Ροµά" (Folklore of ethnicities -- Roma Folklore). Η ταινία δηµιουργήθηκε µε την υποστήριξη του Ιδρύµατος «America for Bulgaria» και έχει αγγλικούς υπότιτλους.

Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2006). Two page presentation of the model once monthly from March to December 2006. Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2012). Every school with a strategy how to overcome the problem of the early school leavers. Issue No.4/2012 bTV (2011, Feb.22) Discussing the reducing of the drop-out rate among Roma children. http://www.btv.bg/news/bulgaria/obrazovanie/story/720860026Obsajdat_preventsiya_za_otpadaneto_na_detsa_ot_uchilishte.html Council of Ministers (2006). National Action Plan for the Decade of Roma Inclusion Deyan Kolev. (2007). Intercultural education and Roma culture classes: a Framework for successful education integration of Roma children. Bulgarian language and literature. Νο.5/2007. http://liternet.bg/publish22/d_kolev/interkulturnoto.htm EUMAP (2007). Equal Access of Roma to Quality Education, Τεύχος 1 Vol. 1 (Bulgaria, Hungary, Romania, Serbia) Kolev Deyan, Krumova Teodora, Zahariev Boyan (2006). Evaluation Report for the Implementation of Phare BG 0104.01: Roma Population Integration” Kolev, D. T. Krumova, M.Metodieva, B.Zahariev, G.Bogdanov (2007). Annual Report on the Roma integration Policies in Bulgaria in 2006 Kolev, Krasteva, Krumova (2003). Razkazani patista: pomagalo za uchenitzite ot 5-8 klas (Roads retold: a textbook for the students from the 5th to the 8th grade). Co-author. Veliko Turnovo: Astarta. Krasteva, Kolev, Krumova (2003). Istorii kray ognishteto: pomagalo za uchenitzite ot 2-4 klas (Stories by the Fireplace: a Textbook for the students from the 2nd to the 4th grade). Co-author. Veliko Turnovo: Astarta ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Krumova, Teodora (2009). Analytical assessment report of the needs, the introduction, monitoring and evaluation of new/ alternative forms of out-of-school and extra-curriculum activities for raising tolerance in school and prevention of dropping-out within Technical assistance for the implementation of the educational component under “Improvement of the situation and inclusion of the disadvantaged ethnic minorities with a special focus on Roma” project (Europeaid/122905/D/SER/BG) Krumova, Teodora (2011). Building an alternative: successful models for raising the quality of education in rural areas. Available at www.osf.bg (in Bulgarian) Ministry of Education and Science (2010). Strategy for educational integration of children and students from the ethnic minorities

More than 50 publications for the implementation of the model in various regional and national newspapers National Council for Cooperation on Ethnic and Integration Issues (2012). Έκθεση για τις δράσεις του NCCEII για το 2011. http://nccedi.government.bg/page.php?category=73&id=1706 Website of the initiative: http://romaeducation.com/index.php/bg/ Център за междуетнически диалог и толерантност “Амалипе” [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2012) Annual Report 2011. Център за междуетнически диалог и толерантност “Амалипе” [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2011) Decreasing the Drop-out rate among Roma Children: special issue (July 2011).

Θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή την πόλη σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ AMALIPE-Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance amalipe.edu@gmail.com

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι φωνές των γυναικών από το Στέκι Γυναικών στο Αλιβέρι (Ελλάδα) Επιλεγµένη εµπειρία Η Επιτυχηµένη Εκπαιδευτική εµπειρία: Ιατροκοινωνικά Κέντρα για τους Ροµά (Στέκι Γυναικών στο Αλιβέρι - Ελλάδα): Ένας τόπος συνάντησης για τις γυναίκες στο Αλιβέρι οργανώθηκε από τις ίδιες µε τη βοήθεια και την υποστήριξη του προσωπικού του κέντρου. Η αυτό-οργάνωση και αυτόδιαχείριση του στεκιού γυναικών όπως και τα οφέλη στην εκπαίδευση των γυναικών αυτών και των παιδιών τους, είναι ένα επιτυχηµένο παράδειγµα των καλών αποτελεσµάτων που εντοπίζονται στις διαδικασίες συµµετοχής της οικογένειας και της κοινότητας στη λήψη αποφάσεων και στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Για πρώτη φορά γυναίκες από υποβαθµισµένη κοινότητα αποφάσισαν να βγουν από τα σπίτια τους και να αρχίσουν να συναντιούνται.

Οι Φωνές των Συµµετεχόντων Ένα µέλος της οµάδας και η εκπαιδεύτρια εξηγούν πώς ξεκίνησε η δράση: Όπως λέει η Ειρήνη Ζαφειροπούλου (µέλος του Στεκιού Γυναικών) “Ήταν η πρώτη φορά που γυναίκες από το Αλιβέρι είχαν την ευκαιρία να συναντιούνται έξω από τα σπίτια τους και το καθηµερινό νοικοκυριό. Μόνο οι άντρες µπορούσαν να το κάνουν αυτό στην κοινότητά µας…” “Ως γυναίκα Ροµά ξέρω πως έχουµε δύναµη και δυνατότητες όµως ποτέ δεν τις εκµεταλλευτήκαµε … Κύριος στόχος µας πάντα υπήρξε να δώσουµε σε όλες αυτές τις γυναίκες τη δυνατότητα να πιστέψουν στον εαυτό τους και στις δυνατότητες που έχουν…Με την ενθάρρυνση και τα κατάλληλα ερεθίσµατα ήταν θέµα

χρόνου

για

τις

γυναίκες

να

πάρουν

πρωτοβουλίες για να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη …” (Ειρήνη Φραγκούλη – Ενδιάµεσος)

Εικόνα 9: Συµµετοχή σε τοπική εκδήλωση ενάντια στο ρατσισµό

Εικόνα 10: Οι γυναίκες ζήτησαν µαθήµατα για να µάθουν να γράφουν και να διαβάζουν

Η διεύθυνση της τότε δηµοτικής επιχείρησης πίστεψε πραγµατικά στις γυναίκες της κοινότητας

“Προσπαθούσαµε καιρό να εντάξουµε τα παιδιά στην εκπαίδευση. Τελικά συνειδητοποιήσαµε ότι θα έπρεπε να στρέψουµε το ενδιαφέρον µας στις γυναίκες, να τις ενδυναµώσουµε να καταλάβουν την αξία της εκπαίδευσης για να µπορέσουν να την περάσουν και στα παιδιά τους ...” Νίκος Αντωνάκης, προϊστάµενος τοµέα ευαίσθητων κοινωνικά οµάδων της δηµοτικής επι-

Εικόνα 11: Τέτοιου είδους µαθήµατα οργανώθηκαν µέσω σεµιναρίων µε εθελοντές δασκάλους ή

χείρησης ΔΟΚΠΥ (1996)

ιδιώτες

Για πρώτη φορά επίσης οι ίδιες οι γυναίκες αποφάσισαν για τα ενδιαφέροντά τους. Διαµόρφωσαν ένα πρόγραµµα ενδιαφερόντων, έβαλαν προτεραιότητες και κατόπιν το υλοποίησαν. Οι γυναίκες περιγράφουν πώς λειτούργησαν οι συναντήσεις. Με οµαδικότητα και συνεργασία «έδωσαν φωνή» στα ενδιαφέροντά τους και έθεσαν τους κανόνες της οµάδας.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

“Αναφέραµε συνεχώς πράγµατα που µας άρεσαν και η Ειρήνη τα κατέγραφε

στον

πίνακα…Μαθήµατα

Ελληνικών,

εκδροµές,

συζητήσεις για την οµορφιά και την υγεία, χειροτεχνία κτλ. Απόλαυσα

πραγµατικά

την

οµαδικότητα,

τα

γέλια

µας...”

Μαγδαληνή Σαµπάνη (µέλος του Στεκιού Γυναικών) “Η πρώτη µας προτεραιότητα ήταν να µάθουµε Ελληνικά για να µπορούµε να γράφουµε και να διαβάζουµε” Αθηνά Μπάφα (µέλος του Στεκιού Γυναικών)… Εικόνα 12: Τα άτυπα σεµινάρια τα ζήτησαν οι γυναίκες και διοργανώνονται από το Κέντρο Στήριξης Ροµά καθώς πολλές γυναίκες δεν πληρούν τα κριτήρια παρακολούθησης κέντρων τυπικής επαγγελµατικής κατάρτισης

“Ήθελα να µάθω Ελληνικά, να κάνω τη ζωή µου ευκολότερη ειδικά στις δηµόσιες υπηρεσίες, να µπορώ να επικοινωνώ µε τους υπόλοιπους Έλληνες…” Σταυρούλα Κολώνια (ιδρυτικό µέλος του Στεκιού Γυναικών)… “Θέσαµε τους κανόνες. Κάποιες από εµάς θα διαχειριζόµασταν το στέκι και κάθε γυναίκα θα µπορούσε να έρθει για να συµµετάσχει και να δει από κοντά τι κάναµε εκεί … Αποφασίσαµε επίσης να επιτρέψουµε σε κάποιους άντρες και σε νεαρά αγόρια να παρακολουθήσουν κάποια µαθήµατα…” Μαρία Τριανταφύλλου (ιδρυτικό µέλος του Στεκιού Γυναικών) Η ανάγκη που εκφράστηκε από όλες τις συµµετέχουσες ήταν η εκπαίδευση. Για το λόγο αυτό ξεκίνησαν µε την υποστήριξη του προσωπικού του κέντρου να οργανώνουν µαθήµατα ακόµη και επιδοτούµενα σεµινάρια...

“Ήταν πραγµατικά σπουδαίο να βλέπεις την ανάγκη τους για εκπαίδευση. Μακριά από την επιρροή της κοινότητας όλες οι γυναίκες εξέφρασαν την ανάγκη τους για εκπαίδευση, να µπορούν να διαβάζουν τις πινακίδες στο νοσοκοµείο ή τις τιµές στο σουπερµάρκετ … Με τον καιρό οργάνωσαν οµάδες µαθηµάτων, οµάδες συµβουλευτικής, επιδοτούµενα σεµινάρια, κ.λπ. …” Τατιάνα Κούρτελη (παιδαγωγός – εµψυχώτρια) “Όταν αποφασίσαµε να οργανώσουµε επιδοτούµενα σεµινάρια στο Αλιβέρι, η διαδικασία έγινε πολύ πιο εύκολη µέσω του Στεκιού Γυναικών. Η οµάδα ήταν έτοιµη, µε µεγάλο ενδιαφέρον και πολύ καλά αποτελέσµατα...” Αποστόλης Νάρης, υπεύθυνος Κέντρου Επαγγελµατικής Κατάρτισης

Συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες Οι γυναίκες άρχισαν να παίρνουν σηµαντικές πρωτοβουλίες τόσο για την εκπαίδευσή τους όσο και για το µέλλον των παιδιών τους. Διαµόρφωσαν µε τον τρόπο αυτό ένα διαφορετικό καθεστώς για την εκπαίδευση από αυτό που επικρατούσε στην κοινότητα.

Οι γυναίκες µέσω της δικής τους συµµετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία κατανόησαν την αξία της εκπαίδευσης για τα παιδιά τους ‘Κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων µας η παιδαγωγός του Ιατροκοινωνικού Κέντρου απασχολούσε τα παιδιά µας µε δηµιουργική απασχόληση και Ελληνικό αλφάβητο. Όταν συνειδητοποιήσαµε πόσο πιο εύκολη έγινε η ζωή µας µέσα από την εκπαίδευση, ήταν θέµα χρόνου να το αποφασίσουµε και για τα παιδιά µας. Συµφωνήσαµε να τα εγγράψουµε στο σχολείο και σιγά-σιγά στο νηπιαγωγείο και το γυµνάσιο…Πήραµε την κατάσταση στα χέρια µας και τα πράγµατα είναι πολύ διαφορετικά τώρα…’ Φανή Μπάφα (Μέλος του Στεκιού Γυναικών) Μια άλλη συµµετέχουσα περιγράφει τις δραστηριότητες των παιδιών: “Είχαµε κοινές δραστηριότητες µε τα παιδιά µας στο στέκι ή αλλού …Ήταν υπέροχο να βλέπεις γυναίκες να βοηθούν το παιδί τους στα µαθήµατα ή αντίστροφα!. Προσφέραµε επίσης πολλά ερεθίσµατα στα παιδιά µας, πράγµατα που ποτέ δεν θα βλέπανε ή θα νιώθανε χωρίς τις δικές µας πρωτοβουλίες για π.χ. επισκέψεις σε µουσεία, επισκέψεις σε σχολεία στο Πήλιο για κοινές δραστηριότητες µε παιδιά µη Ροµά, οργάνωση εκδηλώσεων στην πόλη για τον εορτασµό της Παγκόσµιας ηµέρας Ροµά στις 8 Απριλίου, κ.λπ. )” Μαρία Τριανταφύλλου (ιδρυτικό µέλος του Στεκιού Γυναικών) Μια ενδιαφέρουσα άποψη ενός άνδρα που συµµετείχε σε επιδοτούµενο σεµινάριο Ελληνικών, παρουσιάζεται εδώ: “Πληροφορήθηκα από τη γυναίκα µου ότι θα δέχονταν κάποιους άντρες στα επιδοτούµενα µαθήµατα Ελληνικών κι έτσι αποφάσισα να πάρω µέρος… ήθελα επιπλέον να δω από κοντά το µέρος που η γυναίκα µου περνούσε το χρόνο της… Έµαθα Ελληνικά και πήρα και κάποια χρήµατα…Οι γυναίκες στην κοινότητα µας έκανα εξαιρετική δουλειά!” Βαγγέλης Κολώνιας (συµµετέχων στα επιδοτούµενα σεµινάρια που οργάνωσαν οι γυναίκες) Εικόνα 12: Οι γυναίκες αποτελούν ενεργά µέλη των δράσεών µας για τα παιδιά

Η γυµνάστρια και παιδαγωγός του κέντρου µιλά για τις αλλαγές που έφεραν οι γυναίκες στο θέµα της εκπαίδευσης:

“Δουλεύω πολύ καιρό τόσο µε τις γυναίκες όσο και µε τα παιδιά στο Αλιβέρι. Οι αλλαγές στην πρόοδο και στην αντίληψή τους είναι τεράστιες! Τα παιδιά άρχισαν να γράφο-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

νται στο σχολείο σε τέτοιο βαθµό που τώρα είναι πολύ περισσότερα από ότι προβλέπεται. Έµαθαν τις έννοιες της οµαδικότητας και της συνεργασίας, αναπτύχθηκαν οι δεξιότητές τους και τα Ελληνικά τους βελτιώθηκαν, έτσι όλα αυτά κάνουν την παραµονή των παιδιών στο σχολείο ευκολότερη... Ένα κορίτσι µάλιστα κέρδισε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισµό φωτογραφίας µε εικόνες από την κοινότητά της... Όταν είδα τις γυναίκες να κάνουν γυµναστική φορώντας τα παραδοσιακά τους φορέµατα ένιωσα πολύ περήφανη για τις ίδιες και τη θέλησή τους”… Αλεξία Πατσαρούχα (παιδαγωγός και γυµνάστρια) Τα παιδιά που συµµετείχαν στις οµάδες δηµιουργικής απασχόλησης συµµετείχαν επίσης και σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες εκτός από την εγγραφή στο σχολείο: “Παίζαµε παιχνίδια, µαθαίναµε Ελληνικά, κάναµε επισκέψεις σε µουσεία...Έµαθα να µιλάω Ελληνικά και η µητέρα µου µε βοηθά µε τα µαθήµατά µου...Στο σχολείο έκανα πολλούς φίλους… Χρήστος Μπάφας (µέλος της οµάδας δηµιουργικής απασχόλησης – η µητέρα του παρακολουθεί το Στέκι Γυναικών) “Κάναµε πασχαλινές λαµπάδες για όλα τα παιδιά και τις οικογένειές µας...Στις Απόκριες παρέλασα µε τη µητέρα µου στο κέντρο του Βόλου µε την αποκριάτικη στολή µου...Τα Χριστούγεννα είπαµε τα κάλαντα στους δρόµους...Ήταν φανταστικά!’ Γιάννης Καλέας (µέλος της οµάδας δηµιουργικής απασχόλησης – η µητέρα του παρακολουθεί το Στέκι Γυναικών) Αναπτύχθηκαν οι δεξιότητες των παιδιών και προωθήθηκαν η εξωστρέφεια και η συµµετοχή σε δραστηριότητες και εκδηλώσεις της πόλης. Μια νεαρή συµµετέχουσα αναφέρει: “Πήρα µέρος σε ένα θεατρικό µαζί µε άλλα παιδιά και οι γονείς µας ήρθαν να µας δουν...Η κυρία Αιµιλία είπε ότι ήµουν πολύ καλή !!!Πήγα µε τη µητέρα και τη θεία µου στην εκδήλωση για την Παγκόσµια Ηµέρα Ροµά (8 Απριλίου), η µαµά µου µάλιστα έκανε και µακέτα από ένα παραδοσιακό τσιγγάνικο τσαντίρι…” Μαρία Καλέα (µέλος της οµάδας δηµιουργικής απασχόλησης – η µητέρα της παρακολουθεί το Στέκι Γυναικών)

Εικόνα 13: Έκθεση for the International Roma day and street games at University

Η δράση είχε πολλαπλά αποτελέσµατα σε διαφορετικά επίπεδα: η εκπαίδευση σαν αξία εξαπλώθηκε ανάµεσα στους κατοίκους της

of Thessaly

κοινότητας, αυξήθηκαν οι εγγραφές στο δηµοτικό σχολείο, περιορίστηκε η σχολική διαρροή, κάποιες γυναίκες πήραν το απολυτήριο του δηµοτικού και εκπαιδεύτηκαν στη δηµιουργία επιχειρήσεων, αναπτύχθηκαν οι δεξιότητες και αυξήθηκε η αυτοεκτίµησή τους. Η βελτίωση των Ελληνικών και η απόκτηση του απολυτηρίου του δηµοτικού έκαναν τη ζωή και τη καθηµερινότητα των γυναικών ευκολότερη: ‘Έκανα µαθήµατα Ελληνικών και έγινε η ζωή µου ευκολότερη ειδικά στις δηµόσιες υπηρεσίες. Μπορώ να συµπληρώσω την αίτηση για το επίδοµα της Πρόνοιας...Μπορώ επίσης να βοηθήσω τα παιδιά µου στο σχολείο’ Μαρία Τριανταφύλλου (Στέκι Γυναικών – Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο στην Ελλάδα , Η Όλγα, ο Μάρκος, η Ειρήνη µιλάνε…, Αθήνα 2009, σελίδες 38- 43, 22 Μαΐου 2012, http://www.esfhellas.gr/english/bp_en/index.html) Η αξία της εκπαίδευσης καθιερώθηκε στο µυαλό των κατοίκων, αναφέρει η Σταυρούλα: ‘Αποφάσισα να δώσω εξετάσεις και να πάρω το απολυτήριο του δηµοτικού µαζί µε άλλες γυναίκες...Είναι πολύ πιο εύκολο τώρα να κάνω αίτηση για δουλειά στο δηµόσιο ή στον ιδιωτικό τοµέα...Η εκπαίδευση των παιδιών θεωρείται τώρα δεδοµένη, ελάχιστοι άνθρωποι δεν στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο…’ Σταυρούλα Κολώνια (ιδρυτικό µέλος του Στεκιού Γυναικών)… Παρατηρήθηκε επίσης αύξηση της αυτοεκτίµησης και του αυτοσεβασµού των γυναικών όταν αποτελέσµατα και δραστηριότητές τους υιοθετήθηκαν από άλλες οµάδες, όπως εξηγεί αυτή η γυναίκα: Ο ρόλος µου ήταν να ενηµερώνω περισσότερες γυναίκες για να συµµετέχουν και να ενσωµατώνονται τα ενδιαφέροντά τους στο πρόγραµµά µας. Πίστεψα περισσότερο στον εαυτό µου και στις ικανότητές µου, έµαθα µάλιστα να χρησιµοποιώ ηλεκτρονικό υπολογιστή…Θυµάµαι όταν καλέσαµε µια αισθητικό να µας µιλήσει για την προστασία του δέρµατος και έπειτα αρχίσαµε να φτιάχνουµε µάσκες προσώπου. Μαζευόµασταν όλες στο στέκι και δοκιµάζαµε τις µάσκες…Το στέκι γέµισε γυναίκες κάθε ηλικίας! Μετά από λίγο καιρό µάθαµε ότι η ιδέα µας έγινε γνωστή και σε άλλες πόλεις…Γυναίκες από τη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη έκαναν µάσκες στις συναντήσεις τους! Αντωνία Καρακώστα (µέλος του Στεκιού Γυναικών) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Ένα από τα σηµαντικότερα αποτελέσµατα ήταν η αύξηση των εγγραφών στο σχολείο: “Η σχολική διαρροή περιορίστηκε δραµατικά. Κάθε καλοκαίρι επισκεπτόµαστε τις οικογένειες στα σπίτια τους για να τους υπενθυµίσουµε για τις σχολικές εγγραφές και µετά συνεργαζόµαστε µε το σχολείο για να τους βοηθήσουµε στη διαδικασία. Τα παιδιά ζητούν να εγγραφούν ακόµη και µετά τη λήξη της περιόδου εγγραφών µε συνέπεια να προσπαθούµε να βρούµε κενές θέσεις” Αιµιλία Στάϊκου (παιδαγωγός - εµψυχώτρια) Επιπλέον, όπως µας εξηγεί δάσκαλος του δηµοτικού σχολείου που βρίσκεται κοντά στην κοινότητα του Αλιβερίου, ο δείκτης της σχολικής διαρροής για τα παιδιά που συµµετείχαν στο πρόγραµµα, µειώθηκε κατά πολύ: ‘Τα παιδιά που συµµετείχαν στις οµάδες δηµιουργικής απασχόλησης ήταν πολύ διαφορετικά από τα υπόλοιπα. Έρχονταν περισσότερο προετοιµασµένα για το σχολείο, συµπεριφέρονταν µε πειθαρχία και ακολουθούσαν τους κανόνες συνεργασίας και αµοιβαίου σεβασµού στην τάξη πολύ πιο εύκολα…Το πιο σηµαντικό ήταν ότι τα παιδιά αυτά σπάνια έλειπαν από το σχολείο…Οι µητέρες τους συµπεριφέρονταν επίσης διαφορετικά από τις υπόλοιπες…Όταν κατανοείς ο ίδιος τη σπουδαιότητα του σχολείου, εύκολα το περνάς στο παιδί σου άσχετα από την οικονοµική και κοινωνική σου κατάσταση…’ Βασίλης Ζαφείρογλου (δάσκαλος στο 10ο δηµοτικό σχολείο Νέας Ιωνίας)

θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κέντρο Στήριξης Ροµά, Αλιβέρι iak.ionia@gmail.com

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι Φωνές

στις Διαδραστικές Οµάδες (Ισπανία)

Ετερογενείς Σχολικές Τάξεις µε δυνατότητα αναδιοργάνωσης των πόρων Στοιχεία επαφής: crea@ub.edu

Επιλεγµένη εµπειρία Κείµενα Μελέτης: Μελέτες Περιπτώσεων των τοπικών έργων για την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη. 1ος Γύρος-Ισπανία. Πρόγραµµα INCLUDE-ED. Στρατηγικές για την ένταξη και την κοινωνική συνοχή στην Ευρώπη από την εκπαίδευση, 2006-2011. 6ο Πρόγραµµα Πλαίσιο. Πολίτες και Διακυβέρνηση σε µια κοινωνία της γνώσης. CIT4-CT-2006-028603. Γενική Διεύθυνση Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι Διαδραστικές Οµάδες είναι µια επιτυχής Εκπαιδευτική Δράση η οποία πραγµατοποιείται σε όλο και περισσότερα σχολεία. Η δράση αυτή έχει αναπτυχθεί στο Σχολείο σαν Κοινότητες Μάθησης. Οι Διαδραστικές οµάδες έχουν εκπαιδευτική επιτυχία µεταξύ όλων των παιδιών, συµπεριλαµβανοµένων και εκείνων από τις πιο ευάλωτες οµάδες όπως τα παιδιά των Ροµά. Οι Διαδραστικές οµάδες είναι µια µορφή οργάνωσης των τάξεων που προωθούν τόσο αυξηµένα ακαδηµαϊκά αποτελέσµατα όσο και καλύτερη κοινωνική συνοχή. Αποτελούνται από οµάδες µαθητών χωρισµένες σε µικρότερες ετερογενείς οµάδες (όσον αφορά το φύλο, την κουλτούρα, το ακαδηµαϊκό επίπεδο, ειδικές ανάγκες, κλπ.) και ενσωµατώνουν στις τάξεις ανθρώπινο δυναµικό που ήδη υπάρχει στο σχολείο και στην κοινότητα, αλλά που σε πολλές περιπτώσεις δεν χρησιµοποιείται σωστά. Οι πόροι αυτοί είναι οι οικογένειες, εθελοντές, εκπαιδευτικοί ενισχυτικής διδασκαλίας κλπ. Προτείνονται διάφορες δραστηριότητες από το δάσκαλο και κάθε µικρή οµάδα δουλεύει πάνω σε αυτές µε τη βοήθεια ενός µέλους της οικογένειας ή ενός εθελοντή που γίνονται µέρος της οµάδας. Αυτός ο επιπλέον ενήλικας σε κάθε οµάδα δίνει κίνητρα διαδραστικής µάθησης µεταξύ των µαθητών. Στις διαδραστικές οµάδες οργανώνεται η τάξη σε µικρότερες ετερογενείς οµάδες παιδιών (για παράδειγµα 4 οµάδες των 5 παιδιών) και περιλαµβάνουν διάφορους ενήλικες, έναν για κάθε οµάδα. Κάθε οµάδα εργάζεται πάνω σε µια δραστηριότητα που περιλαµβάνει λειτουργική µάθηση για ένα χρονικό διάστηµα (π.χ. 20 λεπτά). Στη συνέχεια, τα µέλη της οµάδας ανακατανέµονται µεταξύ τους για να εργαστούν σε µια διαφορετική δραστηριότητα µε διαφορετικό ενήλικα. Οι ενήλικες αυτοί είναι άλλοι δάσκαλοι, µέλη οικογενειών, εθελοντές από την κοινότητα, άλλοι εθελοντές. Τα άτοµα αυτά είναι υπεύθυνα για την ενίσχυση της αλληλεπίδρασης µεταξύ των µαθητών προκειµένου να

επιλύσουν τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί, ενώ παράλληλα τους εισάγουν σε ένα ευρύτερο και πλουσιότερο φάσµα µαθησιακών αλληλεπιδράσεων. Στις διαδραστικές οµάδες τα παιδιά µαθαίνουν να αλληλεπιδρούν µε τους συνοµηλίκους τους, οι οποίοι είναι σε διαφορετικά επίπεδα µάθησης, ενώ µερικά βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο επιδόσεων. Οι οµάδες προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες για αµοιβαία βοήθεια µεταξύ των παιδιών µε διαφορετικά επίπεδα µάθησης και ρυθµών, καθώς και από ένα ευρύ φάσµα διαφορετικών ενηλίκων

Οι Φωνές των Συµµετεχόντων Το σχολείο CEIP Mare de Déu de Montserrat άρχισε να διεξάγει Διαδραστικές Οµάδες όταν πήρε το πρόγραµµα Κοινότητες Μάθησης για το σχολικό έτος 2001-02. Από εκείνη τη στιγµή και έπειτα χρησιµοποιήθηκαν σε τάξεις µαθηµατικών και σε τάξεις Ισπανικών, Καταλανικών και Αγγλικών. Από το σχολικό έτος του 2005-06 άρχισαν επίσης να χρησιµοποιούνται και τάξεις φυσικής αγωγής. Οι µαθητές εκφράζουν την προτίµησή τους για τάξεις µε διαδραστικές οµάδες αντί για τις παραδοσιακές τάξεις όπου υπάρχουν µόνο οι δάσκαλοι και οι µαθητές, επειδή αισθάνονται ότι προχωρούν στην εκµάθηση και αυτό επιβεβαιώνεται από την αναγνώριση των άλλων ανθρώπων στην κοινότητα. Όταν ένα παιδί Ροµά ρωτήθηκε γιατί ήθελε περισσότερο Διαδραστικές Οµάδες απάντησε "Επειδή αυτός ο τρόπος σε βοηθά να µάθεις περισσότερα (NRMT2,2,73-76).39 Στο ίδιο πνεύµα, µια οµάδα40 µε µαθητές γυµνασίου που συµµετείχαν σε Διαδραστικές Οµάδες έγινε στη Βάσκικη γειτονιά Sansomendi, µια ιδιαίτερα υποβαθµισµένη συνοικία, µε ελάχιστους κοινωνικοοικονοµικούς πόρους, και µε σηµαντική παρουσία των Ροµά. Σε αυτή την οµάδα, οι µαθητές σκέφτονται για τις Δ.Ο. Σε κάποια στιγµή, ένας µη Ροµά µαθητής ρωτήθηκε αν πίστευε ότι σε άλλα σχολεία της περιοχής που το προσπάθησαν αυτό όλοι οι µαθητές, συµπεριλαµβανοµένων και των Ροµά µαθητών, µαθαίνουν το ίδιο. Ο µαθητής απάντησε ‘Το προσπαθούν και πετυχαίνουν περισσότερο. Οι Ροµά υποτίθεται ότι έχουν λιγότερη ικανότητα, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Βλέπουµε ότι αυτό δεν είναι αλήθεια σε αυτό το γυµνάσιο. Προοδεύουν, ακόµη και καλύτερα από µένα, και δεν είµαι Ροµά’.41 (GAI_SA). Στη δήλωση αυτή µπορούµε να παρατηρήσουµε πώς οι Διαδραστικές Οµάδες αποτελούν έναν τρόπο οργάνωσης της τάξης που προωθεί την ένταξη όλων των µαθητών και επιτρέπει σε όλους να µάθουν µε τον ίδιο τρόπο, βασίζοντας την εκπαίδευση στην µέγιστη κατάρτιση. Όσον αφορά τις οικογένειες, και στην ίδια γειτονιά (Sansomendi), χάρη σε µια καθηµερινή ιστορία ζωής µιας

39"Original"quote:"«Perquè"així"t’ajuden"més"i"aprens"més”" 40"MIXTRIN."Formas"de"agrupación"del"alumnado"y"su"relación"con"el"éxito"escolar:"“Mixture,"Streaming"e"Inclusion”."[Grouping"students"forms"and" their"relationship"to"school"success:""Mixture,"Streaming"and"Inclusion"]."RTD"National"Plan.""2008H2011."Ref."EDU2008H04098)" 41"Original"quote:"“En"este"se"intenta"y"se"logra"más."Supuestamente"los"gitanos"tienen"menos"capacidad,"pero"eso"no"es"cierto."En"este"instituto"se" está"viendo"que"no."Están"saliendo"adelante,"incluso"mejor"que"yo,"que"soy"payo.”"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

γυναίκας Ροµά που την µοιράστηκε µαζί µας, µπορούµε να επιβεβαιώσουµε πώς οι οικογένειες εµπλέκονται ως εθελοντές και ότι απολαµβάνουν να βρίσκονται µε τα παιδιά τους και τους υπόλοιπους µαθητές. «Άρχισα στο δεύτερο έτος (...). Φοβήθηκα πολύ, επειδή Κύριε, δεν ξέρω, ήµουν φοβισµένη µέχρι θανάτου, για να σας πω την αλήθεια, αλλά όµως κατά τη διάρκεια της άσκησης µου άρεσε, µου άρεσε πάρα πολύ»42 (RFI_PM1). Επιπλέον, η µητέρα αυτή µας λέει πώς χάρη στις Δ.Ο. έχει δει πως οι συγκρούσεις µεταξύ των µαθητών έχουν µειωθεί και έχουν προωθηθεί δίκτυα αλληλεγγύης µεταξύ τους, δηµιουργώντας ισχυρούς δεσµούς µεταξύ των µαθητών ‘τα παιδιά που είδα ήταν πολύ έξυπνα, και είπα, Θεέ µου, Κύριε, αυτά τα παιδιά προσπαθούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον, είναι σαν µια οικογένεια, βοηθούσε ο ένας τον άλλον, δικαιολογούσε ο ένας τον άλλον, το λάτρεψα!’

(RFI_PM1). Στην ίδια ιστορία, η µητέρα Ροµά µας λέει ότι χάρη στις Δ.Ο. και τα 5 παιδιά της (πηγαίνουν όλα στο ίδιο σχολείο) µαθαίνουν πολλά πράγµατα και η ίδια αισθάνεται πολύ περήφανη. «Μαθαίνουν τόσα πολλά πράγµατα. Για παράδειγµα η Vanesa που είναι µόλις τριών ετών, είναι η µικρότερη, ξέρει τους αριθµούς, τα χρώµατα, µετρά στα Αγγλικά,(…) και πραγµατικά εκπλήσσεσαι. Η Μαρία Αντωνία που είναι στο δεύτερο έτος, διαβάζει χρησιµοποιώντας τις τελείες, τα κόµµατα, τα ερωτηµατικά, αν και είναι 7 ετών και είναι πράγµατι εκπληκτικό. Ο Quico που είναι 9 ετών, δεν ήξερε να γράψει το Α και τώρα δες την αλλαγή. Ο Quico δεν ξέρει τίποτα, τίποτα, σας ορκίζοµαι ούτε καν το Α. Ήθελα να του αλλάξω σχολείο (πριν αρχίσουν µε τις Δ.Ο. και άλλες πετυχηµένες δραστηριότητες). Η Μαρία Αντωνία στα 7 της µπορεί να σου διαβάσει µια ιστορία και µετά της λες, Ας δούµε Μαρία Αντωνία, τι διάβασες και εκείνη σου απαντά «λοιπόν, ήταν για έναν πρίγκιπα που έτσι κι έτσι» και σου εξηγεί, το έχει καταλάβει και σταµατά στα κόµµατα, ή αν υπάρχει ερωτηµατικό σου το διαβάζει µε ερώτηση, λοιπόν, είµαι απλά πολύ χαρούµενη» 44 (RFI_PM1). Τέλος, µια οµάδα µητέρων Ροµά που συµµετέχουν σε µια οµάδα συζήτησης (επίσης στη Βάσκικη γειτονιά του Sansonmendi) µας λένε πως τα παιδιά τους βελτιώθηκαν κατά πολύ χάρη στις Δ.Ο, καθώς βελτίωσαν σηµαντικά το ακαδηµαϊκό τους επίπεδο «εδώ και 2 χρόνια έχουν προοδεύσει και φαίνεται πολύ η αλλαγή. Τα παιδιά πρώτα έπαιρναν µόνο χαρτιά, τώρα τους δίνουν βιβλία, τετράδια,

42"Original"quote:"“comencé"en"segundo"(...)"Yo"estaba"muerta"de"miedo"porque"decía"señor"si"no"sé,"y"estaba"muerta"de"miedo"la"verdad,"pero" nada"conforme"fue"la"marcha"me"encantó,"me"gusto"muchísimo”" 43"Original"quote:"“los"chiquillos"vi"que"eran"muy"listos,"y"decía"madre"mía"señor"que"chiquillos"que"tratan"de"ayudarse"que"son"como"una"piña."Los" chiquillos"son"como"una"piña,"que"veía"que"habían"antes"se"peleaban"más"entre"sí"y"cuando"yo"hice"lo"de"grupos"interactivos"vi"que"eran"como"una" piña,"que"ellos"mismos"se"ayudaban,"que"se"explicaban"ellos"mismos,"me"encantó.”" 44"Original"quote:"“Están"aprendiendo"mucho,"mucho,"mucho."Por"ejemplo"Vanesa"que"es"la"de"tres"añitos,"que"es"la"más"chica,"sabe"los"números," los" colores," los" números" en" ingles," (…)" y" te" quedas" sorprendida." La" María" Antonia" que" va" a" segundo," te" lee" con" sus" puntos," sus" comas," sus" interrogaciones,"con"siete"años"que"tiene"y"te"quedas"sorprendida."Quico"con"nueve"años"no"sabía"ni"hacer"una"A,"y"dices"mira"el"cambio."Quico"no" sabía" nada," nada," te" lo" prometo" ni" sabía" la" A." Yo" quería" cambiarlo" de" colegio" (antes" de" que" empezaron" con" los" Grupos" Interactivos" y" otras" actuaciones"de"éxito)."María"Antonia"con"siete"años"te"lee"un"cuento"y"luego"le"dices"vamos"a"ver"María"Antonia"que"has"leído,"y"te"lo"dice,"“pues"era" un" príncipe" qué" tal”," y" te" lo" explica," lo" ha" entendido," y" se" para" en" sus" comas," si" hay" interrogación" te" lo" dice" con" interrogación," bueno" yo" estoy" contentísima.”"

(…). Όταν ξεκίνησαν στο σχολείο αυτό, είχαν συνηθίσει να τους δίνουν µόνο χαρτιά για να κάνουν τις εργασίες τους στο σπίτι. Όχι πια. Υπάρχει πρόοδος, σε αυτό το σχολείο κάνουν πολλά πράγµατα. Διαδραστικές οµάδες, τις κάνουν στην 1η, 2η 3η και 4η τάξη. Συµµετέχουν µη γυναίκες Ροµά και γυναίκες Ροµά, πατεράδες µη Ροµά και Ροµά. Υπάρχουν επίσης Μαροκινοί, µερικοί µαύροι…όλοι έρχονται να κάνουν διαδραστικές οµάδες»45 (GFI_SM). Επιπλέον, οι µητέρες αυτές µας λένε ότι χάρη στην οργάνωση της τάξης σε Δ.Ο, πολλές µητέρες και πατεράδες, Ροµά και µη Ροµά, συµµετέχουν στο σχολείο, χάρη, µεταξύ άλλων, στην καλή διάθεση του κέντρου και της καλής σχέσης οικογένειαςσχολείου. «Πού συµµετέχετε; Στα Αγγλικά, τη γλώσσα, τα µαθηµατικά. Όπως και αν έχει, σε καλούν στο τηλέφωνο και σου λένε: ακούστε - µπορείτε να έρθετε να µας βοηθήσετε στις 3:00 στη γλώσσα για παράδειγµα;», ή τα µαθηµατικά, ή τη γλώσσα των Βάσκων…Λοιπόν, ναι, ερχόµαστε»

(GFI_SM).

Η Φωνή των εκπαιδευτικών και των άλλων εκπαιδευτικών παραγόντων Η µεγαλύτερη συµµετοχή αύξησε την αλληλεπίδραση και τους χώρους µάθησης για τα παιδιά. Παρέχονται µαθήµατα ενισχυτικής διδασκαλίας πέρα από το κανονικό ωράριο του σχολείου, υπάρχουν διαδραστικές οµάδες µέσα στην τάξη, συµπληρωµατικές εξωσχολικές τάξεις ανάγνωσης και επιτροπές για κάθε θέµα ή προγράµµατα υποδοχής για τους ξένους µαθητές, πέρα από τις άλλες δραστηριότητες. Όλα αυτά εποµένως έχουν αντανάκλαση και στην εκπαίδευση και την πραγµατική λειτουργία του σχολείου. Έτσι για παράδειγµα, αναφορικά µε το 1ο και 2ο έτος η καθηγήτρια αγγλικών αναφέρει τα ακόλουθα «η υποστηρικτική δουλειά στη τάξη έχει βοηθήσει τους µαθητές να µάθουν πολλά, πάνω από όλα έχει παράσχει θετική υποστήριξη για τους νεοεισερχόµενους µαθητές. (…) Το γεγονός ότι οι δάσκαλοι δουλεύουν µε υποστήριξη µέσα στην τάξη και πάνω από όλα λόγω των διαδραστικών οµάδων, η διαδικασία µάθησης των µαθητών είναι πολύ θετική. Καταφέραµε να προχωρήσουµε πολύ περισσότερο από ότι πέρυσι και να εµβαθύνουµε κατά πολύ σε κάποιους τοµείς. Οι µαθητές µπόρεσαν να δουλέψουν τόσο στην γραπτή έκφραση όσο και στην προφορική και µπόρεσαν να συµµετέχουν πολύ περισσότερο»47 (Annual Report 2005- 06: 25).

45"Original"quote:"“desde"hace"2"años"van"avanzando"y"se"nota"que"ha"cambiado"mucho."Antes"a"los"niños"le"daban"hojas"y"ahora"le"dan"cuadernos," libros"(...)"Es"que"cuando"empezaron"en"esta"escuela"daban"sólo"hojas"para"hacer"los"deberes."Ahora,"no."Están"avanzando;"en"esta"escuela"se"están" haciendo" muchas" cosas." Grupos" interactivos," se" están" haciendo" en" 1º," 2º," 3º" y" 4º." Van" madres" payas," madres" gitanas;" padres" payos" y" padres" gitanos."También"vienen"marroquíes,"algún"negro...vienen"todos"a"hacer"grupos"interactivo.”" 46"Original"quote:"‘Dónde"participáis’,"En"inglés,"en"lenguaje"o"matemáticas."Lo"que"sea,"te"llaman"por"teléfono"y"te"dicen:"Hoye,"¿os"podéis"venir"a" las"tres"a"dar,"a"lo"mejor,"lenguaje?"O"matemáticas"o"euskera..."Pues"sí,"que"vamos.”" 47"Original"version:"el"fet"de"treballar"amb"un"reforç"a"l’aula"ha"afavorit"molt"l’aprenentatge"dels"alumnes,"sobretot"ha"estat"un"reforç"molt"positiu" pels"alumnes"nouvinguts.[…]"el"fet"de"treballar"amb"un"reforç"a"l’aula"i"sobretot"gràcies"als"grups"interactius"l’aprenentatge"dels"alumnes"ha"estat" molt"positiu."Hem"pogut"avançar"molt"més"que"el"curs"anterior"i"aprofundir"molt"en"alguns"aspectes."Els"alumnes"han"pogut"treballar"tant"l’expressió" i"escrita"com"l’oral"i"han"pogut"participar"molt"més"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Εδώ είναι ακριβώς τα ίδια παιδιά που βοηθούν τα υπόλοιπα να µάθουν κατά τη διάρκεια των διαδραστικών οµάδων και αυτό είναι πολύ διαφορετικό από ότι συµβαίνει σε άλλα σχολεία τα οποία µοιράζουν την τάξη ανάλογα µε τις διαφορές στους ρυθµούς µάθησης (CEHT1, 4, 58) 48

Διαπροσωπική Μάθηση Είναι σηµαντικό να τονίσουµε το γεγονός ότι οι µαθητές απολαµβάνουν το µάθηµα όταν το καταλαβαίνουν. Αυτό σηµαίνει βελτίωση του περιβάλλοντος στο σχολείο και πρέπει να τονιστεί κατά πολύ το γεγονός ότι επιδρά στην εκπαιδευτική επιτυχία των µαθητών και της κοινότητας. Πάντα λέω το παράδειγµα ότι όταν ο δάσκαλος είναι µόνος, επειδή είµαι στο γραφείο και βλέπω παιδιά να βολτάρουν στο διάδροµο για να πάνε στην τουαλέτα αλλά πηγαίνουν στην τουαλέτα βασικά από την ανία που νιώθουν µέσα στις τάξεις, δεν είναι ότι δεν συµπεριφέρονται καλά απλά βαριούνται και προσπαθούν να βγουν λίγο έξω και έτσι δηµιουργείται αυτή η φυσική ανάγκη, όταν όµως κάνουν διαδραστικές οµάδες, όταν υπάρχει εθελοντής µέσα στην τάξη που τα βοηθά να κάνουν µια δραστηριότητα ανάγνωσης

για

παράδειγµα, οι διάδροµοι είναι άδειοι από παιδιά που πηγαίνουν στην τουαλέτα, και αυτό είναι σηµαντικό, τα παιδιά δεν δηµιουργούν την ανάγκη αυτή πια επειδή βρίσκονται στις τάξεις, αισθάνονται καλά, αισθάνονται άνετα και µαθαίνουν και εκµεταλλεύονται το χρόνο που έχουν (PEMT6, 2, 4)49

Αρχή της αλληλεγγύης Όπως εξηγούν οι εκπαιδευτικοί, η διαλογική οργάνωση των δραστηριοτήτων της τάξης, πέρα από το ότι έχει θετικό αντίκτυπο στα ακαδηµαϊκά αποτελέσµατα (βαθµούς), επιδρά επιπλέον και στην απόκτηση και εδραίωση συγκεκριµένων αξιών για τους µαθητές. Στις διαδραστικές Οµάδες έχει καταδειχθεί ότι η ακαδηµαϊκή επιτυχία δεν οδηγεί σε µεγαλύτερο ανταγωνισµό ανάµεσα στους µαθητές αλλά αντίθετα, δηµιουργεί περισσότερη αλληλεγγύη. Η δυναµική που δηµιουργείται µέσα από τη συνεργασία εθελοντών είναι να προωθείται συνεχώς η αλληλεπίδραση µεταξύ των διαφορετικών παιδιών µέσα στην οµάδα, καθώς και η ιδέα να βοηθά το ένα το άλλο. Επιτυχία είναι όταν ο καθένας την κατακτά και όχι όταν κατακτιέται ατοµικά. Εποµένως, η Αλληλεγγύη είναι ένα από τα στοιχεία που πρέπει

48"Original"quote:"“Aquí"justament"els"mateixos"nanos"ajuden"als"altres"nanos"a"aprendre"moltes"vegades"en"els"grups"interactius"i"això"és"una"gran" diferència"amb"altres"escoles"que"van"segmentant"el"grup"classe"amb"diferents"ritmes"amb"diferents"aprenentatges.”" 49"Original"quote:"“Jo"sempre"poso"un"exemple"quan"el"mestre"està"sol,"jo"que"estic"al"despatx"veig"molt"sovint"nanos"que"passegen"que"passegen" pel"passadís"per"anar"al"lavabo"però"van"al"lavabo"moltes"vegades"per"la"desdiria"que"tenen"dins"de"les"classes,"no"es"perquè"es"portin"malament"si" no" que" estan" avorrits" mirant" de" sortir" una" mica" i" els" gènera" aquella" necessitat" fisiològica," però" quan" estan" fent" grups" interactius," quan" hi" ha" un" voluntari"dins"de"la"classe"que"els"ajuda"a"fer"una"mecànica"de"lectura"per"exemple,"aquests"passadissos"desapareixen"de"gent"anant"al"lavabo,"es" important,"el"nano"ja"no"autogenera"aquesta"necessitat"perquè"està"a"classes,"està"bé,"s’hi"troba"a"gust"i"està"aprenent,"i"aprofita"el"temps.”"

να εξεταστούν βαθύτερα, και το γεγονός ότι οι µαθητές είναι πρόθυµοι να βοηθήσουν τους συµµαθητές τους. Όταν δουλεύουν προσπαθείς να εξασφαλίσεις ότι αυτός που βοηθά, η ιδέα δηλαδή

των

διαδραστικών οµάδων, δεν χρησιµοποιείται µόνο στις οµάδες αυτές, αλλά η ιδέα ότι όταν κάποιος τελειώνει µια άσκηση βοηθά τον άλλο, προσπαθεί να βοηθήσει, τα παιδιά προσφέρονται όταν τελειώνουν, έχουν συνηθίσει ήδη να σκέφτονται «Έχω ήδη τελειώσει έτσι µπορώ να βοηθήσω τον άλλον εκεί πέρα» λοιπόν αυτό είναι προφανές, η βοήθεια του ενός στον άλλον κτλ (PEHT3, 4, 23-24).50

Ένταξη όλων των πόρων µέσα στην τάξη Η εγκατάλειψη πρακτικών διαχωρισµού και η διατήρηση όλης της οµάδας µέσα στην τάξη προϋποθέτει τη συγκέντρωση όλων των προσπαθειών µέσα στην τάξη. Εισάγοντας όλους τους πόρους που µπορεί να χρειαστούν, αυτούς που προορίζονται για ενισχυτική διδασκαλία και αυτούς για υποστήριξη των νεοεισερχόµενων ξένων µαθητών, ή ειδικής εκπαίδευσης, σηµαίνει θετικές αλλαγές που σηµαίνει κοινή δυναµική µέσα στην τάξη µε τους συµµαθητές σου ανεξάρτητα από το εάν είσαι περισσότερο προχωρηµένος ή έχεις µείνει πιο πίσω. Το αίσθηµα της αλληλεγγύης αναπτύσσεται ανάµεσα στα παιδιά και οδηγεί σε σηµαντική αύξηση της αυτοεκτίµησης και εποµένως σε κίνητρο για να µάθουν.

Τα κίνητρα των µαθητών και τα καλύτερα ακαδηµαϊκά αποτελέσµατα Ως µέρος της διαδικασίας µετασχηµατισµού των σχολείων σε Κοινότητες Μάθησης, απορρίπτεται σταδιακά η έννοια του streaming εάν χρησιµοποιούνταν παλιότερα, και αντικαθίσταται από ενέργειες ένταξης όπως αυτές που πραγµατοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στο σχολείο CEIP Mare de Déu de Montserrat. Σαν συνέπεια της εφαρµογής περισσότερων πρακτικών ένταξης οι εκπαιδευτικοί που έδωσαν συνέντευξη καταθέτουν ότι υπάρχει αύξηση στα κίνητρα που έχουν οι µαθητές για να µάθουν. Επιπρόσθετα, επιβεβαιώνουν ότι η επιτάχυνση στη µάθηση συνοδεύεται από έναν µεγαλύτερο βαθµό ενσωµάτωσης για τους µαθητές που έχουν ίσες ευκαιρίες να συµµετέχουν στην ίδια µάθηση. Για το λόγο αυτό παρατηρείται αλλαγή στη συµπεριφορά και στα αποτελέσµατα των µαθητών, καταδεικνύοντας τα υψηλότερα επίπεδα ενδιαφέροντος που έχουν τα παιδιά στη µάθηση. Ναι, παρατηρώ µεγάλη βελτίωση. Τα παιδιά είναι πιο κινητοποιηµένα, ενδιαφέρονται περισσότερο. Συγκεντρώνονται στη δουλειά τους περισσότερο και µαθαίνουν περισσότερο.

50"Original"quote:"“A"la"hora"de"trabajar"intentas"que"el"que"ayuda,"la"idea"del"grupo"interactivo,"no"se"hace"sólo"cuando"hay"grupos"interactivos," cuando"uno"acaba"una"faena"pues"bueno"te"pones"a"ayudar""aquel,"inténtalo"ayudar,"se"ofrecen"los"niños"cuando"acaban"ya"han"cogido"el"hábito:" “Oye"ya"he"acabado"puedo"ayudar"a"aquel”,"bueno"eso"se"palpa,"la"ayuda"entre"ellos"y"tal.”"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Και δεν είναι µόνο αυτοί που πάντα τα καταφέρνουν που µαθαίνουν περισσότερο επειδή είναι εύκολο για αυτούς να µάθουν, αλλά και εκείνοι που το βρίσκουν πιο δύσκολο και αυτοί που δεν θα συνέχιζαν σε ένα σχολείο που, για παράδειγµα, δεν συµπεριλαµβάνονταν σε ένα πρόγραµµα σαν το δικό µας. Θα έµεναν πίσω και θα ήταν σε διαφορετικό επίπεδο. Είδα µεγάλη πρόοδο. Υπάρχουν παιδιά για παράδειγµα που µόλις ήρθαν και µετά από ενάµιση χρόνο βλέπεις ότι µιλούν ήδη, βλέπεις ότι εντάχθηκαν στη τάξη, ακολουθούν τους υπόλοιπους όταν πριν τα παιδιά αυτά ήταν έξω από την τάξη, ήταν λίγο διαχωρισµένα και όταν ήταν στην τάξη ήταν παθητικά παιδιά τα οποία δεν…δεν είχαν την ευκαιρία να µάθουν όπως οι υπόλοιποι. Αντιθέτως, τώρα µπορούν. Τώρα µπορούν επειδή εντάχθηκαν στην τάξη και µπορούν να την ακολουθήσουν (PEMT2, 2, 2).51

Η ένταξη όλων των µαθητών µέσα στην τάξη Στο κείµενο αυτό οι εκπαιδευτικοί που δουλεύουν στις Κοινότητες Μάθησης και κάνουν Διαδραστικές οµάδες παρατήρησαν ότι µε βάση τις καθηµερινές τους πρακτικές, το να βγάζεις παιδιά µε δυσκολίες µάθησης έξω από την τάξη για να τους παρέχεις µαθησιακή στήριξη όχι µόνο δεν καταφέρνεις να αυξήσεις τη µάθησή τους, αλλά µάλλον όταν η ενισχυτική εισάγεται µέσα στην τάξη είναι που αυξάνεται η µάθηση για όλα τα παιδιά. Για ακόµη µια φορά, οι εκπαιδευτικοί επιβεβαιώνουν τη βελτίωση που σηµαίνει η σταδιακή απόρριψη των πρακτικών διαχωρισµού όπως είναι το streaming, και η εφαρµογή άλλων ενταξιακών πρακτικών. Αυτές οι πρακτικές ένταξης συνοδεύονται επιπρόσθετα από την αύξηση των χώρων που παρέχονται για υποστήριξη στο σχολείο (βιβλιοθήκη, περισσότερες ώρες που το σχολείο θα είναι ανοιχτό, κ.λπ.) εστιάζοντας στην επιτάχυνση της µάθησης για όλα τα παιδιά. Στους χώρους αυτούς που είναι ανοιχτοί για όλα τα παιδιά, εκείνα που χρειάζονται περισσότερη δουλειά για το υλικό που θα δουλέψουν την επόµενη µέρα επιταχύνουν το ρυθµό της µάθησή τους χωρίς να µένουν πίσω. Ο συνδυασµός και των δύο πρακτικών έχει θετικό αντίκτυπο στα ακαδηµαϊκά αποτελέσµατα, δεδοµένου ότι επιπρόσθετα µε το γεγονός ότι η αναγκαία υποστήριξη παρέχεται µέσα στην τάξη, οι εκτός σχολικού προγράµµατος µαθησιακές δραστηριότητες προσανατολίζονται όχι µόνο προς τη µαθησιακή στήριξη αλλά και στην πρόβλεψη της δουλειάς που θα γίνει στην τάξη, έτσι ώστε ο καθένας να µπορεί να την ακολουθήσει. Αυτό που κάνουµε είναι η ενσωµάτωση των ανθρώπων µέσα στην τάξη, αλλά το να βγάζουµε έξω παιδιά να τα διαχωρίζουµε, όχι! Το κάναµε αυτό για πολλά χρόνια όµως φέτος δεν το κάναµε, τα προγράµµατα είναι έτσι διαµορφωµένα που κανένας δάσκαλος δεν είχε χώρο να

51"Original"quote:"“Sí,"yo"noto"mucha"mejora."Los"niños"están"más"motivados,"los"niños"tienen"más"interés."Trabajan"más"concentrados"y"aprenden" más." Y" aprenden" más" no" sólo" los" que" van" bien" siempre" porque" son" niños" que" tienen" más" facilidad," sino" los" que" les" cuesta" mucho" y" los" que" no" seguirían"en"una"escuela"que"digamos"no"estuviera"en"un"proyecto"como"el"nuestro."Se"quedarían"atrás"y"estarían"en"un"nivel"bastante"diferente."Yo" he"encontrado"muchos"avances."Hay"niños"por"ejemplo"que"acaban"de"llegar"y"en"1"año"y"medio"ves"que"pueden"hablar,"ves"que"se"han"integrado"en" la"clase,"pueden"seguir"con"los"demás"cuando"antes"se"cogía"a"los"niños,"se"les"sacaba"de"la"clase,"se"les"tenía"como"apartados"y"cuando"estaban" dentro"del"aula"eran"niños"pasivos"que"no…"que"no"tenían"posibilidades"de"aprender"lo"mismo"que"los"demás."En"cambio"ahora"sí."Sí"porque"están" integrados"dentro"de"la"clase"y"van"siguiendo.”"

πάρει 3 παιδιά ξεχωριστά να τα βοηθήσει να βελτιωθούν επειδή είδαµε ότι δεν βελτιώνονται περισσότερο όταν τα βγάζεις έξω αλλά µάλλον βελτιώνονται όταν κάποιος έρχεται στην τάξη να βοηθήσει λίγο-λίγο, και αυτό που προωθούµε είναι η βοήθεια στα παιδιά µε συγκεκριµένες δυσκολίες και µπορούν να µείνουν στη βιβλιοθήκη επειδή εκεί κάποιες φορές παρέχουµε βοήθεια να κάνουν τις εργασίες τους και να προχωρήσουν (PEMT6, 2, 81)52

Μέγιστη µάθηση για όλους τους µαθητές Αναφορικά µε τη µαθησιακή υποστήριξη, η Κοινότητα Μάθησης CEIP Mare de Déu del Montserrat προτεραιοποιεί την υποστήριξη αυτή κατά τη διάρκεια του σχολείου και διασφαλίζει ότι γίνεται µέσα στην τάξη και µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις οι µαθητές θα µεταφέρονται εκτός τάξης. Εκπρόσωπος των αρχών αναφέρει ότι υπάρχουν µεγάλα οφέλη στη πρακτική διατήρησης της οµάδας σαν σύνολο και στην εξάλειψη των εµποδίων που εµποδίζουν ένα παιδί να µάθει σε µια κανονική τάξη. Μερικές καλοκαιρινές δραστηριότητες που φυσικά περιλαµβάνουν δραστηριότητες µαθησιακής υποστήριξης ή ό,τι άλλο, απευθύνονται είτε σε συγκεκριµένους ανθρώπους σε µια συνηθισµένη τάξη δεν υπάρχει διαδικασία διαχωρισµού ή κατηγοριοποίησης στο κείµενο αυτό είναι εµφανές ότι τα µαθήµατα αυτά που αποκαλούν επιτάχυνση που εµείς κάνουµε για 3 εβδοµάδες όλο τον Ιούλιο απευθύνονται σε συγκεκριµένη οµάδα ανθρώπων που είναι πίσω, τώρα δεν θα το κατηγοριοποιούσα σαν διαχωρισµό, αντίθετα τους σπρώχνουµε λίγο προς την ένταξη στο επόµενο σχολικό έτος (AEHT3, 2 54).

Θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities of the University of Barcelona crea@ub.edu

52"Original"quote:"“El"que"fem"és"incorporar"persones"dins"de"l’aula"però"treure"nens"per"fer"divisions"no!."Això"ho"hem"fet"molts"anys"i"justament" aquest"any"no,"ja"ven"consolidar"els"horaris"de"manera"que"cap"mestre"tenia"espai"per"agafar"tres"nens"per"ajudarHlos"a"millorar"perquè"hem"vist"que" no"milloren"més"per"treure’ls"si"no"que"quan"milloren"és"quan"entra"algú"a"la"classe"per"ajudar"de"mica"en"mica,"i"el"que"sí"que"fem"és"potenciar"els" nens"que"sí"que"tenen"certes"dificultats"es"puguin"quedar"a"la"biblioteca"tutoritzada"perquè"és"allà"on"de"vegades"fem"ajudes"per"poder"fer"els"deures" i"una"acceleració"d’aprenentatges.”"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι Φωνές στις Διαλογικές

Λογοτεχνικές Συγκεντρώσεις (Ισπανία) Επιλεγµένη εµπειρία Οι Διαλογικές Λογοτεχνικές συγκεντρώσεις απευθύνονται σε ενήλικες που δεν έχουν πανεπιστηµιακή µόρφωση. Οποιοσδήποτε που ενδιαφέρεται µπορεί να τις παρακολουθήσει. Δεν αποτελούν µόνο έναν τρόπο µάθησης, αλλά επίσης και ανοίγµατος του σχολείου στην κοινότητα. Οι συγκεντρώσεις αυτές γίνονται επίσης και µε παιδιά, εκτός ωραρίου σχολείου, ή σαν µέρος του κανονικού σχολικού προγράµµατος. Οι συµµετέχοντας επιλέγουν τα κλασικά έργα που θέλουν να διαβάσουν και πόσες σελίδες πρόκειται να διαβάσουν σε κάθε συνεδρία. Οι συµµετέχοντες διαβάζουν τις συµφωνηθείσες σελίδες στο σπίτι και διαλέγουν µια παράγραφο που θέλουν να µοιραστούν µε τους υπόλοιπους. Μόλις συγκεντρωθούν, αυτοί που έχουν επιλέξει παράγραφο ζητούν να πάρουν το λόγο από το συντονιστή. Ο συντονιστής είναι αυτός που δίνει το λόγο. Έπειτα το άτοµο διαβάζει την παράγραφό του και εξηγεί γιατί την επέλεξε. Μετά, ο λόγος δίνεται σε όποιον θέλει να πει τη γνώµη του για την ίδια παράγραφο, και η διαδικασία αυτή συνεχίζεται µέχρι το τέλος των παραγράφων

Οι Φωνές των Συµµετεχόντων Στοιχεία (Valls, Soler, και Flecha, 2008; Pulido and Zepa, 2010; Ramis, and Krastina, 2010; Serrano, Mirceva, και Larena, 2010; INCLUD-ED, 2011) δείχνουν ότι οι « Διαλογικές Λογοτεχνικές Συγκεντρώσεις» (ΔΛΣ) έχουν µεγάλο αντίκτυπο στην αντιµετώπιση του αναλφαβητισµού και στις γνωστικές δεξιότητες παιδιών και ενηλίκων, σε πολλά διαφορετικά πλαίσια. Με βάση τα γνωστικά χαρακτηριστικά που υποστηρίζονται από προηγούµενη επιστηµονική έρευνα, όπως είναι η επίδραση των αλληλεπιδράσεων στην προώθηση της µάθησης (Vygotsky, 1979; Bakhtin, 1981; Bruner, 1988, 2012; Wells, 2001; κ.ά.), ή ο «διάλογος» σαν µέσο ενθάρρυνσης και κατάκτησης της µάθησης (Freire, 1998; Flecha, 2000; Wells, 2001; Aubert κ.ά. 2008), οι ΔΛΣ παρέχουν ένα στέρεο περιβάλλον όπου οι συµµετέχοντες κερδίζουν από τις αλληλεπιδράσεις αυτές. Αυτό είναι κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις ΔΛΣ, και αυτές που γίνονται µε Ροµά δεν αποτελούν εξαίρεση. Μαρτυρίες των µαθητών Ροµά που εµπλέκονται στις ΔΛΣ δείχνουν πώς η εµπειρία αυτή επιδρά τόσο πολύ στις δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης. Οι ΔΛΣ ενσωµατώνουν πολλές επιτυχηµένες δράσεις αναγνωρισµένες από το ολοκληρωµένο πρόγραµµα INCLUD-ED (2006-2011). Η περίπτωση του CEIP Mare de Déu de Montserrat δείχνει πώς οι ΔΛΣ επιδρούν θετικά στη µάθηση των συµµετεχόντων. Το CEIP Mare de Déu de Montserrat είναι ένα

δηµοτικό σχολείο µε µεγάλο ποσοστό µαθητών Ροµά και µεταναστών. Το CEIP Mare de Déu de Montserrat άρχισε να κάνει ΔΛΣ το 2001-2002, όταν το σχολείο αυτό έγινε «Κοινότητα Μάθησης»53. Από τότε µέχρι σήµερα, ο µέσος όρος των βαθµών των µαθητών σε δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης βελτιώθηκε σηµαντικά. Το παρακάτω απόσπασµα είναι ένα παράδειγµα του είδους των αλληλεπιδράσεων και των σχολίων µεταξύ των µαθητών Ροµά αναφορικά µε τη χρησιµοποίηση των ΔΛΣ για να αυξηθούν οι αναγνωστικές τους δεξιότητες. Ο διάλογος αυτός είναι από συνέντευξη που πάρθηκε µε βίντεο: Χωρίς ήχο: Αλλάξαµε σχολείο για να παρακολουθήσουµε τις λογοτεχνικές συγκεντρώσεις, πάντα µε κλασικά έργα, όπως η Οδύσσεια ή ο Δον Κιχώτης. Το καινούργιο σχολείο βρίσκεται σε ένα σύνθετο περιβάλλον: στην περιοχή Montserrat το 70% των µαθητών είναι µετανάστες. Γίνονται κοπάνες όµως οι µαθητές ποτέ δεν χάνουν τις συγκεντρώσεις. Μαθητής Ροµά, 9 ετών: Διαβάζω πολύ. Διαβάζω πολλές σελίδες κάθε βράδυ. Μου αρέσουν οι συγκεντρώσεις επειδή αν δεν καταλάβω κάτι στο σπίτι µπορώ να ρωτήσω τους συµµαθητές µου και µου το εξηγούν. Μαθήτρια, 9 ετών: «Συµφορές» (Calamities). Δεν την ήξερα αυτή τη λέξη. Όταν πήγα στην τάξη (συµµετέχει στις συγκεντρώσεις) ρώτησα και τώρα την ξέρω Εκπαιδευτικός 4ης τάξης: Υπάρχουν µαθητές που έµαθαν να διαβάζουν πέρυσι (στην Τρίτη τάξη) µε την Οδύσσεια. Αυτό οφείλεται στο κίνητρο που είχαν να µάθουν, να σχολιάσουν. Τα παιδιά βοηθιούνται µεταξύ τους και µε τις οικογένειές τους στο σπίτι (TV3, 2011) 54 Βλέπουµε πώς µέσα από τη µελέτη κλασικών έργων τα παιδιά Ροµά έχουν πρόσβαση σε πιο πλούσιο λεξιλόγιο που διευρύνει τις γνώσεις τους. Η χρησιµοποίηση της µελέτης κλασικών έργων, που είναι χαρακτηριστικό των ΔΛΣ, επιτρέπει στους συµµετέχοντες να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό το είδος του εµπλουτισµένου λεξιλογίου, του «εµπλουτισµένου κώδικα» (Bernstein, 1993). Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό για τους µαθητές που δεν θα είχαν ίσως ποτέ την ευκαιρία να χρησιµοποιήσουν τέτοιες λέξεις στην καθηµερινότητά τους για πολλούς λόγους. Οι ΔΛΣ δίνουν (στα παιδιά Ροµά) την

53"Learning"communities”"is"a"project"of"transformation"of"an"educative"center"lead"to"ovecome"the"school"failure"and"eliminate"the"conflicts."(FleH cha,"and"Puigvert,"Las"comunidades"de"aprendizaje."Una"apuesta"por"la"igualdad"educativa."Retrieved"from:"" http://www.cprceuta.es/comun_aprendizaje/archivos/flecha_introducc_CCAA.pdf" 54" Original" quote:" Veu$ en$ off:" Canviem" de" centre" per" assistir" a" una" tertúlia" literària," sempre" sobre" clàssics," com" L’Odissea" o" el" Quitxot." Aquesta" escola"està"situada"en"un"entorn"complex"al"barri"de"Montserrat"de"Terrassa."Un"70%"de"l’alumnat"és"immigrant."Hi"ha"diversos"casos"d’absentisme." Els"alumnes"però"no"es"perden"la"tertúlia."Alumne$gitano$de$9$anys:$Yo"leo"mucho.$Todas"las"noches"leo"muchas"páginas"de"un"libro."Me"gusta"hacer" la"tertulia"porque"si"yo"no"he"entendido"algo"en"casa"y"un"compañero"sí"lo"ha"entendido"le"pregunto"y"el"compañero"me"lo"dice.""Alumna$de$9$años:$ “Calamidades”." Aquesta" paraula" jo" no" la" sabía." I" ara" quan" he" vingut" a" la" classe" (estan" fent" tertúlia" literària)" i" ho" he" preguntat," ja" me" la" sé." Professora$tutora$de$4rt:"Hi"ha"nens"que"van"aprendre"l’any"passat"(quan"feien"3er"de"primària)"a"llegir"amb"el"llibre"de"l’Odissea."Això"es"provoca" perquè"hi"ha"una"motivació"molt"gran,"per"saber,"per"comentar,"entre"ells"s’ajuden"molt"a"llegir"i"amb"els"familiars"de"casa."

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

ευκαιρία να επεκτείνουν το λεξιλόγιό τους αποκτώντας πρόσβαση στο είδος του κώδικα που έχει καθιερωθεί από το σχολείο. Το να έχουν πρόσβαση στη µελέτη κλασικών έργων στα πλαίσια των ΔΛΣ µεταµορφώνει επιπλέον τη στάση των µαθητών απέναντι στο διάβασµα. Στο απόσπασµα αυτό, ο µαθητής Ροµά αναφέρει: «Μου αρέσουν οι συγκεντρώσεις επειδή αν δεν καταλάβω κάτι στο σπίτι µπορώ να ρωτήσω τους συµµαθητές µου και µου το εξηγούν). Όπως ήδη ξέρουµε από προηγούµενη επιστηµονική µελέτη, η αλληλεπίδραση είναι ένας κρίσιµος παράγοντας για τη µάθηση. Μαθαίνουµε µιλώντας µε άλλους ανθρώπους, όταν διαπραγµατευόµαστε νοήµατα, όταν ξεκαθαρίζουµε αµφιβολίες όλοι µαζί, όταν µοιραζόµαστε αυτό που κατανοήσαµε µε βάση το υπόβαθρο και τις προηγούµενες εµπειρίες του καθένα. Ο µαθητής αυτός τονίζει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ΔΛΣ: η εµπειρία αυτή διευκολύνει το διάλογο και την επικοινωνία ανάµεσα στους συµµετέχοντες, κι έτσι το διάβασµα γίνεται µια κοινωνική δραστηριότητα όπου όλοι οι συµµετέχοντες συνεργάζονται για να κατανοήσουν το νόηµα του κειµένου. Όπως αναφέρεται από τον Vygotsky (1979), η µάθηση είναι µια κοινωνική διαδικασία στην οποία τα άτοµα αναπτύσσουν τις δυνατότητές τους χάρη στη συνεργασία µε άλλους «πιο ικανούς» συνοµήλικους. Με αυτή την έννοια, η «ετερογένεια» (η οποία είναι µια από τις πιο πετυχηµένες εκπαιδευτικές ενέργειες που πιστοποιείται από το INCLUD-ED) φαίνεται να αποτελεί ένα κρίσιµο χαρακτηριστικό των ΔΛΣ στην προώθηση του διαλόγου που κτίζει και επεξηγεί το νόηµα δύσκολων λέξεων για όλους τους συµµετέχοντες. Σαν συνέπεια, βελτιώνονται οι αναγνωστικές δεξιότητες όλων των συµµετεχόντων. Από την άλλη, έχει και συναισθηµατική επίδραση: αυτός/ή ο/η µαθητής/τρια Ροµά υποστηρίζει ότι του/της αρέσει να διαβάζει κλασικά βιβλία. Η εµπλοκή της ανάγνωσης µέσα από τα κλασικά έργα ένα στοιχείο κλειδί των ΔΛΣ. Επιπρόσθετα, σε αυτό το απόσπασµα εξηγεί πώς έµαθε την καινούργια λέξη «συµφορές» [calamidad] χάρη στο διάλογο µε τους συµµαθητές του/της στις ΔΛΣ. Σύµφωνα µε προηγούµενη έρευνα, ο διάλογος είναι ένας σηµαντικός τρόπος µάθησης (Bakhtin, 1981; Flecha, 2000; Wells, 2001; Aubert et al., 2008). Οι ΔΛΣ φαίνεται να είναι µια καλή εµπειρία επειδή έχουµε αποδείξεις ότι η εµπειρία αυτή βελτιώνει την απόδοση των µαθητών αναφορικά µε τις αναγνωστικές και γραπτές δεξιότητές τους, χρησιµοποιώντας έναν τέτοιο διάλογο. Όπως ισχυρίζεται από τον Soler (2001), οι ΔΛΣ αναπτύσσουν ακαδηµαϊκές δεξιότητες µέσω της επικοινωνιακής λογικής που είναι ενσωµατωµένη στους διαλόγους αυτούς. «Ο προσανατολισµός της διαλογικής µάθησης του λογοτεχνικού κύκλου κάνει τους µαθητές πιο περίεργους και οδηγεί πολλούς συµµετέχοντες να ερευνήσουν τις λέξεις, τις προτάσεις ή τα θέµατα που δεν καταλαβαίνουν. Στην πραγµατικότητα, οι συµµετέχοντες σπάνια ρωτούν το νόηµα µιας λέξης επειδή συχνά την κοιτούν στο λεξικό στο σπίτι. Συνήθως κοιτούν στο λεξικό άγνωστο λεξιλόγιο, ψάχνουν για άγνωστες πληροφορίες στην εγκυκλοπαίδεια ή το διαδίκτυο, ή ρωτούν άλλους ανθρώπους (συµµαθητές ή συγγενείς) σχετικά µε τις ερωτήσεις τους, χρησιµοποιώντας έτσι τις επικοινωνιακές τους ικανότητες. Η διαλογική µάθηση ενδυναµώνει τη λειτουργική διάσταση της µάθησης και την ανειληµµένη ευθύνη των µαθητών να κατανοήσουν σε βάθος αυτό που διαβάζουν και να συνεισφέρουν στο διάλογο» (Soler, 2001, σελ. 200)

Με τον τρόπο αυτό λειτουργούν οι ΔΛΣ προωθώντας/ενθαρρύνοντας τη µάθηση. Η διαλογική µελέτη οδηγεί στην αύξηση της λειτουργικής διάστασης της µαθησιακής διαδικασίας. Τα άτοµα (οι µαθητές) µαθαίνουν περισσότερο. Περισσότερο. Η µάθηση βασίζεται στην αριστεία. Τα περιεχόµενα του σχολικού προγράµµατος πηγάζουν από µάθηση κλασικών έργων, κάτι που επεκτείνει το σχολικό πρόγραµµα σε αυτό που οι ακαδηµαϊκοί θεωρούν «εξαιρετική µελέτη». Οι µελέτες αυτού του είδους οδηγούν τους µαθητές να αποκτήσουν νέο λεξιλόγιο, να επεκτείνουν την κατανόηση των νοηµάτων, και να αναπτύξουν το υπόβαθρο τους βασιζόµενο σε

θέµατα αρκετά σηµαντικά για να γίνουν

«κλασικές µελέτες». Το απόσπασµα της Ania δείχνει µε τον καλύτερο τρόπο αυτό το γεγονός. Η Ania είναι ένα 10χρονο κορίτσι. Είναι µαθήτρια σε µια Κοινότητα Μάθησης, στην Ισπανία. Η Κοινότητα Μάθησης αυτή έχει µεγάλο ποσοστό µαθητών Ροµά. Συµµετείχε στο τελικό συνέδριο του INCLUD-ED σαν οµιλήτρια σε στρογγυλό τραπέζι, µπροστά σε µέλη ευρωπαϊκού κοινοβουλίου διαφορετικών κρατών, που πραγµατοποιήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 6 Δεκεµβρίου 2011. Στο απόσπασµα αυτό, η Ania απευθύνεται στους συνοµηλίκους της και µιλά για έναν µαθητή Ροµά: Μας αρέσουν οι συγκεντρώσεις πάρα πολύ επειδή (µε αυτές) µαθαίνουµε περισσότερο. Βελτιώνουµε το λεξιλόγιό µας, την έκφραση και τις γνωστικές µας δεξιότητες. Για παράδειγµα, 2 παιδιά από την τάξη µου. Το ένα το λένε Mohamed και το άλλο Simon, και χάρη στις λογοτεχνικές συγκεντρώσεις έµαθαν να διαβάζουν. Ήθελαν να µάθουν τι γινόταν στις συγκεντρώσεις, να µάθουν µαζί µε µας. Μιας και δεν µπορούσαν, προσπάθησαν πραγµατικά, προσπάθησαν να διαβάσουν και να ξαναδιαβάσουν, και µε τόση προσπάθεια κατέληξαν να διαβάζουν. Επιπλέον, στη µελέτη πριν τις συγκεντρώσεις βοηθιούνταν από τις οικογένειές τους και µερικούς φίλους. Κάτι άλλο που θέλω να πω είναι ότι οι λογοτεχνικές συγκεντρώσεις σε κάνουν να θέλεις να διαβάσεις περισσότερο. Για παράδειγµα, ένα κορίτσι στην τάξη µου που το λένε Kaoutaur, που άρχισε να διαβάζει βιβλία (…). Στις συγκεντρώσεις, µαθαίνω από τους συµµαθητές µου. Διαβάζω µια παράγραφο και την καταλαβαίνω µε τον δικό µου τρόπο. Όταν ένας άλλος µαθητής την εξηγεί µε το δικό του τρόπο, είναι σαν να αλλάζεις τη σκέψη σου επειδή καταλαβαίνεις τι σκέφτεται εκείνος.55 Όπως αναφέρεται από τον Soler (2001), σε µια ΔΛΣ οι συµµετέχοντες χρησιµοποιούν επικοινωνιακές ικανότητες για να καταλάβουν το διάβασµα καλύτερα. Οι µαθητές µαθαίνουν ο ένας από τον άλλο, βασιζόµενοι σε επιχειρηµατολογίες (µε βάση έγκυρους ισχυρισµούς, όχι σχέσεις εξουσίας). Οι χώροι αυτοί επίσης προωθούν αυτό που ο Flecha (2000) αποκαλεί “πολιτισµική νοηµοσύνη”, µια έννοια που περιλαµβάνει πρακτικές, ακαδηµαϊκές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Το να καταλαβαίνεις, να κα-

55" Original" quote:" Nos" gustan" las" tertulias" literarias" porque" aprendemos" más." Aprendemos" más" vocabulario," expresión" y" también" aprendemos" a" leer."Un"ejemplo"son"dos"niños"de"mi"clase."Uno"que"se"llama"Mohamed"y"uno"que"se"llama"Simón"que"gracias"a"las"tertulias"literarias"aprendemos"a" leer."Ellos"querían"saber"lo"que"pasaban"en"las"tertulias"literarias,"querían"aprender"con"nosotros."Y"como"no"sabían,"se"esforzaban,"y"se"esforzaban," y"lo"leían"otra"vez"hasta"que"al"final"tanto"esforzarse"aprendieron"a"leer."También"porque"para"leer"para"las"tertulias"literarias"en"su"casa"tenían" compañía,"familiares"o"amigos"que"venían"a"visitarles."Una"cosa"que"hace"también"las"tertulias"literarias"es"que"te"dan"más"ganas"de"leer"más"libros." Un"ejemplo"es"una"niña"de"mi"clase"que"se"llama"Kaoutaur"que"gracias"a"las"tertulias"literarias"comenzó"a"leer"libros."(...)"En"las"tertulias"literarias" aprendo" también" de" lo" que" dicen" mis" compañeros." Por" ejemplo," yo" me" he" leído" un" trozo" del" párrafo" y" tengo" una" manera" de" ver." Cuando" el" compañero"explica"su"manera"de"ver"es"como"si"cambiaras"tu"manera"de"ver"porque"entiendes"lo"que"está"pensando"el"otro."

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

τανοείς και να µαθαίνεις πηγάζει από τις αλληλεπιδράσεις µεταξύ των συµµετεχόντων συνεισφέροντας σε µια βάση “πολιτισµικής νοηµοσύνης”. Αυτό πραγµατικά προωθεί τη µάθηση, όπως και την ενθαρρύνει, όπως τονίζει η Aina στο απόσπασµά της όταν µιλάει για τους συµµαθητές της (Mohame, Simon, και Kaoutaur). Οι µαθητές που εµπλέκονται στις ΔΛΣ φωτίζουν επίσης µια ακόµη πλευρά που σχετίζεται µε τις ΔΛΣ (παρουσιάζεται στην Έκθεση 1 αυτού του προγράµµατος): Η εκ νέου δηµιουργία µιας επικοινωνίας της πραγµατικής ζωής στον κύκλο (Soler, 2001). Οι συµµετέχοντες στις ΔΛΣ συνδέουν το διάβασµα µε τις καθηµερινές εµπειρίες τους. Οι ΔΛΣ γίνονται ένα µέσο για αυτούς να ξαναδούν την “πραγµατικότητά τους” (Schütz και Luckmann, 1978) και να δηµιουργήσουν νέα νοήµατα. Η Ania λέει: Όταν ένας άλλος µαθητής εξηγεί το δικό του τρόπο, είναι σαν να αλλάζεις άποψη επειδή καταλαβαίνεις τί σκέφτεται”. Μέσω αυτής της διαδικασίας της αλληλεπίδρασης, τα άτοµα µπορούν να έχουν νέες προσεγγίσεις πάνω σε ένα συγκεκριµένο θέµα, και να µάθουν από τη διαφορετικότητα αυτή Ποια είναι η άποψη των δασκάλων και των άλλων εκπαιδευτικών παραγόντων για τις ΔΛΣ; Στο απόσπασµα αυτό αναπαράγουµε άρθρο που δηµοσιεύτηκε σε µια από τις πιο δηµοφιλείς εκπαιδευτικές εφηµερίδες της Ισπανίας (ονοµάζεται Escuela). Χιλιάδες εκπαιδευτικοί παίρνουν την εφηµερίδα αυτή καθηµερινά στο σχολείο, σε όλη τη χώρα. Στην εφηµερίδα αυτή, ο Ortega (2012) παρουσιάζει την περίπτωση του Μανουέλ, έναν µαθητή Ροµά που ενεπλάκη σε µια ΔΛΣ. Η δασκάλα του, στην αρχή της σχολικής χρονιάς, του πρότεινε να αφήσει το βιβλίο του στο σχολείο, και προσφέρθηκε να τον βοηθήσει στο διάβασµα κατά τη διάρκεια του πρωινού διαλείµµατος, στο σχολείο. Υπέθεσε ότι ο Μανουέλ δεν ήταν συνηθισµένος να έχει βοήθεια στο σπίτι στο διάβασµα των βιβλίων. Όµως ο Μανουέλ της είπε ότι η αδερφή του συνήθιζε να διαβάζει µαζί του. Η αλληλεπίδραση αυτή άλλαξε τη κοινωνική αναπαράσταση της δασκάλας για «τους µαθητές Ροµά στο σπίτι» και τις «οικογένειες Ροµά». Οι ΔΛΣ προωθούν τη προσωπική αλλαγή και την αλλαγή στο περιβάλλον (Soler, 2001). Ο Manuel είναι ένας ακόµη οπαδός των λογοτεχνικών συγκεντρώσεων. Κάθε εβδοµάδα, παίρνει το βιβλίο του στο σπίτι και ζητά από την αδερφή του να διαβάσει µαζί του και συζητούν για σχόλια για την επόµενη συνάντηση. Όταν ξεκίνησε την 3η τάξη, δεν µπορούσε να διαβάσει, συνήθιζε όµως να ακούει τους συµµαθητές του. Ενδιαφέρονταν πραγµατικά για τα θέµατα που συζητιούνταν, ειδικά για αυτά που σχετίζονταν µε την κουλτούρα και τον πολιτισµό των Ροµά. Πολύ σύντοµα, άρχισε να συµµετέχει, συνεισφέροντας µε τις απόψεις του και αισθάνονταν περήφανος για την ταυτότητα και τις παρεµβάσεις του. Η δασκάλα του τον επαινούσε κάθε φορά που έρχονταν µε ιδέες γραµµένες στο χαρτί του και χαιρόταν για την πρόοδο του Manuel στο διάβασµα. Βλέποντας την προσοχή που έδειχνε και τις παρεµβάσεις του, σκέφτεται την απάντηση του Manuel όταν του πρότεινε να µην παίρνει το βιβλίο στο σπίτι, υποθέτοντας ότι δεν θα τον βοηθούσε κανείς στο σπίτι. «Manuel, µην παίρνεις το βιβλίο στο σπίτι εάν δεν θέλεις. Μπορώ να σε βοηθήσω αύριο στο διάλειµµα, για να µπορέσεις να συµµετέχεις στη συγκέντρωση.. Όχι κυρία! Θα πάρω το βιβλίο στο σπίτι, διαβάζω µε την αδερφή µου.»

Ο ενθουσιασµός των µαθητών για την δραστηριότητα αυτή δηµιουργεί αλληλεπιδράσεις που τους βοηθούν να συµµετέχουν και να µαθαίνουν. (…) Ο Manuel και η αδερφή του, και πολλοί άλλοι, όταν µοιράζονται το σκοπό του διαβάσµατος, αλλάζουν τις προσωπικές τους σχέσεις πέρα από το σχολείο56 (Ortega, 2012) Μέσα από τη συµµετοχή τους στις ΔΛΣ, οι µαθητές Ροµά δείχνουν ότι µπορούν να διαβάσουν κλασικά βιβλία και να τα κατανοήσουν. Το στοιχείο αυτό ξεπερνά τη µοιρολατρική υπόθεση ότι (οι µαθητές Ροµά) δεν µπορούν να διαβάσουν κλασικά έργα. Στην πραγµατικότητα, η δασκάλα που αναφέρθηκε από τον Ortega αναπολεί τις µνήµες της για το διάβασµα του Manuel και το πόσο έµαθε µε τους συµµαθητές του, χρησιµοποιώντας τη δική του ιστορία και τις καθηµερινές του εµπειρίες για να εµβαθύνει στο διάλογο, να επεκτείνει την κατανόηση των λέξεων. Αυτό αποδεικνύει επίσης ότι οι άνθρωποι που δεν βρίσκονται στην ελίτ έχουν γνώση που πηγάζει από τις ζωές τους, και αυτό µπορεί να γίνει η βάση για µια καινούργια κατανόηση. Οι µαθητές µαθαίνουν περισσότερο µε τις ΔΛΣ, σύµφωνα µε τις εµπειρίες των δασκάλων. Επίσης, η συµµετοχή στις ΔΛΣ αλλάζει τη γειτονιά. Το επόµενο απόσπασµα έρχεται από ένα άρθρο που δηµοσιεύτηκε σε µια Ισπανική εφηµερίδα που λέγεται El Correo de Andalucía. Στην εφηµερίδα αυτή, ο Cela (2007) περιγράφει την περίπτωση «Las Tres Mil», η οποία είναι µια γειτονιά στην πόλη της Σεβίλλης (Νότια Ισπανία). Αυτή είναι µια από τις πιο φτωχές γειτονιές της Ισπανίας. Ο κύριος πληθυσµός είναι Ροµά. Το άρθρο αυτό περιγράφει πώς οι οικογένειες Ροµά προχώρησαν στο διάβασµα κλασικών βιβλίων µέσα από τις ΔΛΣ. Η µεταµόρφωση του Poligono Sur άρχισε µε την κατανόηση του Κάφκα. Πέντε σχολεία που βρίσκονται σε φτωχές αστικές περιοχές της Σεβίλλης εµπλέκονται σε ένα Πρόγραµµα το οποίο στοχεύει να διδάξει τους γονείς µέσα από κλασική λογοτεχνία. Πιστεύουν ότι αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά. «Εδώ υπάρχουν µεγάλες γυναίκες που µπορούν να τραγουδήσουν Lorca’s Romancero Gitano, όµως δεν µπορούν να τον διαβάσουν», εξηγεί ο Víctor González, ένας από τους εθελοντές της περιοχής Tres Mi areal- πώς γίνεται αυτό; Είναι πιθανό, όπως εξηγούν οι συντονιστές αυτού του Προγράµµατος, παραθέτοντας Touraine, µερικές φορές, η γνώση έρχεται από κάτω προς τα πάνω: όταν µη

56"Original"quote:"Manuel"también"es"un"entusiasta"de"la"tertulia"literaria."Cada"semana"se"lleva"su"libro"a"casa"y"allí"le"pide"a"su"hermana"que"se" siente" con" él" para" ayudarle" a" leer" y" a" pensar" una" intervención" para" la" tertulia." Cuando" empezó" 3º" de" Primaria" no" sabía" leer," pero" escuchaba" atentamente" a" sus" compañeros" y" compañeras" de" clase." Le" interesaban" mucho" todos" los" temas" que" se" planteaban," especialmente" cuando" los" relacionaban"con"la"cultura"gitana."Pronto"empezó"a"participar"muy"activamente"aportando"sus"reflexiones"y"sintiéndose"orgulloso"de"su"identidad"y" de"sus"intervenciones."Su"maestra"le"felicitaba"cada"vez"que"traía"“ideas”"apuntadas"en"un"papel"y"le"satisfacía"comprobar"la"evolución"de"Manuel"en" relación"al"aprendizaje"de"la"lectura."Cuando"lo"ve"tan"atento"escuchando"a"los"demás"y"argumentando"sus"opiniones,"se"acuerda"de"la"respuesta"que" Manuel"le"dio"al"sugerirle"ella"que"no"se"llevara"el"libro"a"casa"dando"por"supuesto"que"nadie"le"podría"ayudar"a"leer."“Manuel,"si"quieres"no"te"lleves" el"libro"a"casa."Mañana"en"la"hora"del"recreo"yo"te"ayudo"a"leerlo."Así"podrás"participar"en"la"tertulia."“¡Que"va"profe,!"Yo"me"llevo"el"libro"a"casa"que" lo"leo"con"mi"hermana.”"El"entusiasmo"del"alumnado"en"relación"a"esta"actividad"genera"que"busquen"interacciones"que"les"ayuden"a"participar"en" ella"y"a"aprender"más."(...)"Manuel"en"su"hermana"y"tantos"otros"que,"compartiendo"el"objetivo"de"aprender"transforman"sus"relaciones"personales" más"allá"del"centro"escolar"

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

ακαδηµαϊκοί άνθρωποι παράγουν και δηµιουργούν πολιτισµική ανάλυση βασιζόµενη στις προσωπικές τους εµπειρίες» Η αρχή αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα των σκοπών αυτού του Προγράµµατος – το οποίο συντονίζεται από ένα ερευνητικό κέντρο του Πανεπιστηµίου της Βαρκελώνης (CREA) και το κέντρο πόρων των εκπαιδευτικών στη Σεβίλλη – δεν εξηγεί όµως γιατί επέλεξαν Κάφκα, ή Τζόυς ή Σαίξπηρ για να µάθουν γράµµατα στους γονείς των µαθητών. Γιατί όχι κάτι πιο εύκολο; «Η επιλογή του Τζόυς, ή του Τολστόι ή του Θερβάντες δεν είναι συµπτωµατική, διαβεβαιώνει η Adriana Aubert, µέλος του CREA, «διαβάζοντας το Δον Κιχότη ένα µη ακαδηµαϊκό άτοµο βρίσκει περισσότερο κίνητρο και προσωπικές αναφορές από το να διαβάσει τον «El Pirata Garrapata». Στη La Plata, το πρόγραµµα των κοινοτήτων µάθησης λειτουργεί σε δυο δηµοτικά σχολεία και σε ένα γυµνάσιο. Και στη περιοχή Las Tres Mil, σε ένα σχολείο, σε ένα γυµνάσιο και σε ένα σχολείο ενηλίκων. Όλοι εµπλέκονται σε διαλογικές λογοτεχνικές συγκεντρώσεις, που αυτή τη στιγµή µελετώνται και στο Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ. Όµως στο Χάρβαρντ έχουν σπουδάσει επτά πρόεδροι των ΗΠΑ και στην περιοχή Polígono Sur τέσσερις από τους δέκα γονείς δεν γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν. Ο σκοπός που έχουν θέσει για τους εαυτούς τους είναι να επιτύχουν δευτερογενείς επιδράσεις από τις τάξεις: να επαναφέρουν τα παιδιά που εγκατέλειψαν το σχολείο µέσα από τις µητέρες και τους πατεράδες τους οι οποίοι, όταν ήταν νέοι, δεν µπόρεσαν να παρακολουθήσουν το σχολείο. «Το να παρέχουν εκπαίδευση στα µέλη της οικογένειας που ζουν µε τους µαθητές προωθεί µια πιο πλούσια µάθηση από αυτή που µπορεί να πάρουν από τους δασκάλους, εξηγεί ο Aubert. Στην Ισπανία, οι κοινότητες µάθησης γίνονται σε 41 εκπαιδευτικά κέντρα 57. Η οµάδα του CREA παρακολουθεί από τη Βαρκελώνη τη βελτίωση των σχολείων της Σεβίλλης. Αυτό από την περιοχή Polígono Sur ξεκινά από µια µπλοκαρισµένη κατάσταση: η εγκατάλειψη του σχολείου αφορά τέσσερα από τα δέκα παιδιά. « Δεν είχα δει ποτέ 10χρονα αγόρια να ξεκινούν το σχολείο για πρώτη φορά στα 9 τους», αναφέρει η Ρόζα, µια εθελόντρια από την περιοχή Tres Mil. Η κατάσταση στο Adriano del Valle, στη La Plata, είναι περίπλοκη για άλλους λόγους: στην τάξη έχουν µαθητές που είναι Κινέζοι, Ρουµάνοι, Πολωνοί, Μαροκινοί, Αιθίοπες, µαθητές από το Εκουαδόρ, τη Βολιβία, τη Χιλή και την Κολοµβία. Το κοινό στοιχείο που ενώνει τα πέντε σχολεία είναι η ετερογένεια.(…) «Έχουµε δει πώς µια αγράµµατη γυναίκα έµαθε να διαβάζει απέξω, συλλαβή-συλλαβή, και κατέληξε να διαβάζει πέντε φορές τον Οδυσσέα του Τζόυς”, λέει ο Aubert.

57"In"2012,"there"are"now"more"than"120"Learning"Communities"and"many"schools"are"waiting"to"receive"the"proper"training"to"start"to"implemante" the"educational"project"of"“School"as"a"Leraning"Comunnities”."

Στη Σεβίλλη, το κέντρο ενηλίκων του Polígono Sur πρωτοπορεί. Πέρυσι ξεκίνησε η πρώτη λογοτεχνική συγκέντρωση µε 30 άτοµα από τη γειτονιά, κυρίως γυναίκες µεταξύ 50-55 ετών. Μια από αυτές είπε στα µέλη της οµάδας για τη µέρα που ένας άντρας αποφάσισε να αυτοκτονήσει, καίγοντας ένα κύλινδρο βουτανίου και ανατίναξε το κτίριο, στη Las Letanías, ενώ αυτή κοιµόταν. Τέσσερις γείτονες πέθαναν. «Γιατί να µη µπορέσει να καταλάβει τον Κάφκα;», αναρωτιέται ο Víctor.58 Το άρθρο αυτό δείχνει πώς η εφαρµογή αυτής της εκπαιδευτικής εµπειρίας σε µια γειτονιά της πόλης της Σεβίλλης, µε υψηλό ποσοστό πληθυσµού Ροµά και ανθρώπων µε χαµηλό κοινωνικο-εκπαιδευτικό στάτους, έχει µεγάλη επίδραση στο να ξεπεραστούν τα εµπόδια για τους ανθρώπους Ροµά. Με τη ΔΛΓ, πολλοί Ροµά είναι στη διαδικασία αλφαβητισµού. Το γεγονός αυτό βελτιώνει το µέσο όρο του εκπαιδευτικού επιπέδου του πληθυσµού που ζει στη γειτονιά αυτή (Las Tres Mil). Επιπρόσθετα, οι εκπαιδευτικοί παράγοντες στο άρθρο αυτό ισχυρίζονται ότι πολλοί από αυτούς που παρακολουθούν τις ΔΛΣ είναι γονείς, παππούδες, θείοι, θείες, κτλ παιδιών που συνήθως χάνουν µαθήµατα. Τα παιδιά αυτά βλέπουν πώς οι συγγενείς τους βελτιώνουν το εκπαιδευτικό τους επίπεδο. Το γεγονός αυτό τους ενθαρρύνει (τα παιδιά Ροµά) να ξαναπάνε στο σχολείο, µε αποτέλεσµα να µειώνεται ο δείκτης απουσιών. Επιπρόσθετα, οι οικογένειες που εµπλέκονται στις ΔΛΣ συµµετέχουν επιπλέον και σε άλλες σχολικές δραστηριότητες. Οι οικογένειες αυτές ενθαρρύνουν τα παιδιά τους, τα ανίψια τους και τα εγγόνια τους µα συνεχίσουν το σχολείο και να µην το εγκαταλείψουν.

58" Original" quote:" " La" metamorfosis" del" Polígono" Sur" empezará" por" entender" a" Kafka." Cinco" colegios" de" barrios" periféricos" de" Sevilla" se" han" enfrascado"en"un"proyecto"que"trata"de"enseñar"a"los"padres"de"sus"alumnos"a"leer"a"los"clásicos"de"la"literatura."Esperan"que"educar"a"las"familias" termine" beneficiando" a" los" hijos." “Aquí" hay" señoras" mayores" que" saben" cantar" el" Romancero" gitano" de" Lorca," y" no" saben" leerlo”," explica" Víctor" González," uno" de" los" voluntarios" de" las" Tres" MilH" ¿cómo" puede" ocurrir" tal" cosa?" Es" posible" que," cómo" explican" las" coordinadoras" del" plan" parafraseando"al"filósofo"Alain"Touraine,"“a"veces"el"conocimiento"va"de"abajo"arriba:"cuando"los"individuos"sin"títulos"producen"e"inventan"análisis" culturales" basados" en" su" propia" experiencia”." Este" principio" dice" cuál" es" el" objetivo" de" este" proyecto" educativo," coordinado" por" un" grupo" de" investigación"de"la"Universidad"de"Barcelona"(CREA)"y"por"el"Centro"de"Profesores"de"Sevilla,"pero"no"explica"por"qué"han"elegido"a"Kafka,"a"Joyce"o"a" Shakespeare"para"sacar"del"analfabetismo"a""los"padres"de"sus"alumnos."¿Por"qué"no"algo"más"sencillo?"“Elegir"a"Joyce,"Tolstoy"o"Cervantes"no"es" opcional." Son" los" que" garantizan" el" éxito" del" proyecto”," replica" Adriana" Aubert," miembro" de" CREA," “leyendo" el" Quijote" un" adulto" analfabeto" encuentra"más"motivación"y"referencias"de"su"propia"vida"que"si"le"damos"“El"Pirata"Garrapata”.En"el"barrio"de"La"Plata,"las"llamadas"comunidades" de" aprendizaje" han" empezado" en" dos" colegios" y" un" instituto," y" en" las" Tres" Mil," en" una" escuela," un" instituto" y" un" centro" de" adultos." Todos" están" inmersos"en"este"programa"que"actualmente"se"enseña"en"la"Universidad"de"Harvard"(el"de"las"tertulias"literarias"dialógicas)."Pero"en"Harvard"han" estudiado"siete"presidentes"de"Estados"Unidos"y"en"el"Polígono"Sur"cuatro"de"cada"diez"padres"no"saben"leer"y"escribir."El"propósito"que"se"han"fijado" es"lograr"un"efecto"carambola"desde"las"aulas:"recuperar"a"los"niños"que"abandonaron"la"escuela"a"través"de"sus"madres"y"padres"que,"en"su"día,"no" pudieron"ir."“Formar"a"los"familiares"que"conviven"con"los"alumnos"fomenta"un"aprendizaje"mucho"más"que"la"formación"que"reciben"del"profesor," explica"Aubert."En"España,"las"comunidades"de"aprendizaje"se"están"ensayando"en"41"centros"escolares."El"equipo"de"CREA"vigila"desde"Barcelona"el" avance"de"los"colegio"sevillanos."Los"del"Polígono"Sur"parten"de"una"situación"atrancada:"el"abandono"escolar"atrapa"a"cuatro"de"cada"diez"chavales." “Nunca"había"visto"a"chicos"de"10"años"que"entran"en"un"colegio"por"primera"vez"a"los"9”,"dice"Rosa,"voluntaria"en"las"Tres"Mil."La"situación"del" Adriano" del" Valle," en" La" Plata," es" compleja" por" otras" razones:" en" los" pupitres" tienen" alumnos" chinos," rumanos," polacos," marroquíes," etíopes," ecuatorianos,"bolivianos,"chilenos"y"colombianos."Es"la"adversidad"lo"que"une"a"esos"cinco"colegios."(…)"“Hemos"visto"como"una"mujer"analfabeta" aprendía"a"leer"en"voz"alta,"silabeando,"y"terminó"leyendo"cinco"veces"el"Ulises"de"Joyce”,"dice"Aubert."En"Sevilla,"el"centro"de"adultos"del"Polígono" Sur"lleva"delantera."Hace"un"año"estrenó"la"primera"tertulia"con"30"personas"del"barrio,"la"mayoría"mujeres""de"50"–"55"años."Una"de"ellas"les"narró"a" sus"compañeras"el"día"en"que"un"hombre,"decidido"a"suicidarse,"prendió"fuego"a"una"bombona"de"butano"e"hizo"explotar"su"edificio,"en"Las"Letanías," mientras"ella"estaba"durmiendo."Murieron"cuatro"de"sus"vecinos."“¿Por"qué"no"van"a"entender"a"Kafka?,"se"pregunta"Víctor.""

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Τα γεγονότα που τονίζονται από εκπαιδευτικούς παράγοντες στο άρθρο αυτό συµπίπτουν µε τα συµπεράσµατα της επιστηµονικής κοινότητας αναφορικά µε την επίδραση των ΔΛΣ. Η εµπειρία αυτή οδηγεί στη βελτίωση της ακαδηµαϊκής επιτυχίας των µαθητών, όπως και στην εµπλοκή τους σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, και στο κίνητρο για το σχολείο.

Αναφορές Aubert, A., Flecha, A., García, C., Flecha, R., y Racionero, S. (2008). Aprendizaje dialógico en la sociedad de la información. Barcelona: Hipatia. Bakhtin, M. (1981). The dialogic imagination: Four essays. Austin: University of Texas Press. Bernstein, B. (1993). Clases, códigos y control. La estructura del discurso pedagógico. Madrid: Morata. Bruner, J. (1988). Desarrollo cognitivo y educación. Madrid: Morata. Bruner, J. (2012). What Psychology Should Study. International Journal of Educational Psychology, 1(1), 5-13. Cela, D. Kafka en las Tres Mil. El Correo de Andalucía. Sunday January 21st 2007. Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA). 2007. Working Papers: Case Studies of local projects working towards social cohesion in Europe. 1st Round- Spain. INCLUD-ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, 20062011. 6th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4CT-2006-028603. Directorate-General for Research, European Commission. Flecha, R. (2000). Sharing words: theory and practice of dialogic learning. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. Freire, P. (1998). A la sombra de este árbol. Barcelona: El Roure. INCLUD-ED Consortium. (2011). Actuaciones de éxito en las escuelas europeas (Colección Estudios CREADE, nº 9. ed.). Madrid: Secretaría general técnica. Ministerio de Educación. INCLUD-ED project (2011) INCLUD-ED Final Conference -Video Gallery-. Ms Ania Ballesteros Video. Retrieved from http://creaub.info/included/2012/01/11/ania/ MIXTRIN. Formas de agrupación del alumnado y su relación con el éxito escolar: “Mixture, Streaming e Inclusion”. [Grouping students forms and their relationship to school success: "Mixture, Streaming and Inclusion"]. RTD National Plan. 2008-2011. Ref. EDU2008-04098) Ortega, S (2012). Leyendo juntos. Monográfico Comunidades de Aprendizaje. Nº2. Escuela. Pulido, C., y Zepa, B. (2010). La interpretación interactiva de los textos a través de las tertulias literarias dialógicas. Signos, 43(2), 295-309. Ramis, M., Krastina, L. (2010). Cultural intelligence in the school. Journal of Psychodidactics, 15(2), 239-252. Serrano, M.A., Mirceva, J., Larena, R. (2010). Dialogic imagination in literacy development. Journal of Psychodidactics, 15(2), 191-205. Soler, M. (2001). Dialogic reading. A new understanding of the reading event. MA, USA: Harvard University. TV3. Televisió de Catalunya (2010) Exemples d'escoles que prioritzen la lectura. Telenoticies 7 de Diciembre. Video issued by Catalan Television and retrieved from: http://www.tv3.cat/videos/3255010/Exemples-descoles-que-prioritzen-la-lectura Valls, R., Soler, M., y Flecha, R. (2008). Lectura dialógica: Interacciones que mejoran y aceleran la lectura. Revista Iberoamericana De Educación, 47, 71-87; 71. Vygostky, L. (1979). El desarrollo de los procesos psicológicos superiores. Barcelona: Crítica. Wells, G. (2001). Indagación dialógica. Barcelona: Paidós.

Η Μάθηση στις Οικογένειες Ροµά Η Σηµασία της Συµµετοχής των Γονέων στην Εκπαίδευση των Παιδιών

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι Φωνές

στη Μάθηση των Οικογενειών Ροµά

(Ιρλανδία) Η Σηµασία της Συµµετοχής της Οικογένειας στην Εκπαίδευση των Παιδιών. Οι Φωνές των γονιών µε το τέλος του Προγράµµατος Comenius Regio

Επιλεγµένη εµπειρία Το πρόγραµµα RoFal είναι ένα Comenius Regio πρόγραµµα που χρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρόγραµµα είχε σαν σκοπό την ενθάρρυνση της γονικής συµµετοχής στην εκπαίδευση των παιδιών µέσα από την υποστήριξη των οικογενειών να βοηθήσουν τα παιδιά τους να µάθουν, αυξάνοντας τον χρόνο αλληλεπίδρασης γονιού παιδιού σε δραστηριότητες που βασίζονται στον αλφαβητισµό και υποστηρίζοντας τις αριθµητικές και αλφαβητικές ανάγκες των ίδιων των γονιών. Στη διάρκεια των δύο χρόνων το πρόγραµµα υποστήριξε περισσότερους από 55 γονείς να συµµετέχουν σε Τάξεις Μάθησης για την Οικογένεια. Το πρόγραµµα αφορούσε την κοινότητα των Ροµά στο Ennis, Co. Clare. Η κοινότητα των Ροµά στο Ennis υπολογίζεται περίπου στους 300 ανθρώπους συµπεριλαµβανοµένων των παιδιών. Το Πρόγραµµα Clare Family Learning δούλεψε σε συνεργασία µε πολλές υπηρεσίες για να µεγιστοποιήσει τη χρήση των πόρων και την δυνατότητα να έρθουν σε επαφή µε γονείς της περιοχής Clare. Αρκετοί θεσµικοί και µη φορείς συνεργάστηκαν στενά µε το πρόγραµµα: Η Εθνική Σχολή Εκπαίδευση από Κοινού του Ennis (Ennis Educate Together National School), Ο Σύνδεσµος Εκπαιδευτικών του Σχολείου της Κοινότητας (the Home School Community Liaison teacher), το πρόγραµµα Ολοκληρώνω το Σχολείο του Κολεγίου της κοινότητας του Ένις (the School Completion Project in Ennis Community College) και το κέντρο Υποστήριξης Μεταναστών του Clare (Clare Immigrant Support Centre) όλα αυτά εργάστηκαν στενά µε την Κοινότητα των Ροµά της περιοχής. Η διαχείριση και υλοποίηση του έργου έγινε µέσω του Προγράµµατος Η Μάθηση στην Οικογένεια στο Clare, όπου γίνονταν οι µηνιαίες συνεδριάσεις του έργου στο Ένις. Ο διεθνής οργανισµός – εταίρος τους ήταν ο Aydin Il Milli Egitim Mudurlugu στην Επαρχία Aydin , στην Τουρκία

Οι Φωνές των Συµµετεχόντων •

Ένας µεταφραστής της κοινότητας συγκέντρωσε τις πληροφορίες για τους γονείς στην γλώσσα τους

•

Ακολούθησε διάλογος και καταγράφηκαν τα σχόλια.

•

Αριθµός µαθητών που έδωσαν ανατροφοδότηση: 21

Οι γονείς παρακολούθησαν τάξεις µουσικής τα Σάββατα µε αποκορύφωµα την επίδειξη του πολιτισµού τους σε 3 εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2012. Τελική έκθεση του Προγράµµατος RoFaL , Καλοκαιρινή Έκθεση στην Εθνική Σχολή Εκπαίδευση από Κοινού στο Ένις και Έναρξη εκδήλωσης ‘Πες το Απλά’.

Οι γονείς είχαν την ευκαιρία να περάσουν χρόνο µε τα παιδιά τους σε κάτι σηµαντικό για αυτούς, µουσική και χορό από τον δικό τους πολιτισµό. Αυτή η πλευρά της διαφορετικής γενιάς του προγράµµατος εκτιµήθηκε πολύ από όλους τους συµµετέχοντες. Όλοι οι γονείς παίρνουν επιδόµατα Κοινωνικής Προστασίας. Οι οικογένειες είναι ο πυρήνας των αξιών και παραδόσεων της κοινότητας των Ροµά έτσι το πρόγραµµα αυτό επέτρεψε στους τοπικούς εταίρους να συνεργαστούν µεταξύ τους και να ακούσουν τους γονείς και να παρέχουν ένα µέρος όπου θα µπορούσαν να νιώσουν ελεύθεροι, να είναι οι εαυτοί τους ενώ µαθαίνουν παράλληλα τι µπορεί να προσφέρει το κέντρο. Η πρόοδος των γονιών ήταν µεγάλη και σε άλλες τάξεις, για παράδειγµα τάξεις Αγγλικών, ευεξίας και διατροφής, φαγητού και µαγειρικής, υγεία στην οικογένεια. Οι γονείς από τη Τσεχία και τη Σλοβακία που παρακολούθησαν το πρόγραµµα µιλούσαν ελάχιστα Αγγλικά. Οι αξιολογήσεις συµπληρώθηκαν µέσα από τον διερµηνέα της κοινότητας ο οποίος είναι Τσέχος και Ροµά ο ίδιος. Τα Αγγλικά τους δεν ήταν αρκετά καλά για να δώσουν επαρκείς απαντήσεις.

Εικόνα 14: Έναρξη του προγράµµατος RoFal στην Ennis το Σεπτέµβρη του 2011, µε συµµετέχοντες από το Ennis Educate Together National School, το Clare Family Learning Project, το School Completion Project, την Home School Community Liaison Service, και το Clare Immigrant Support Centre.

Εικόνα 15: Συνάντηση της Ιρλανδικής οµάδας στο Acarlar Primary School στην επαρχία Aydin στην Τουρκία, το Δεκέµβρη του 2010.

Ακόµη κι όταν χρησιµοποιούσαν τη δική τους γλώσσα οι απαντήσεις ήταν σύντοµες. Οι γονείς επικεντρώνουν στα οφέλη για τα παιδιά τους περισσότερο από τη δική τους µάθηση, κάτι που είναι χαρακτηριστικό των προγραµµάτων µάθησης στην οικογένεια. Το παρακάτω είναι ένα στιγµιότυπο λέξεων και φράσεων των απαντήσεών τους:

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Πώς επέδρασαν οι ‘τάξεις µάθησης της οικογένειας’ στη δική µου οικογένεια; 1. ‘Μου αρέσει η τάξη µιας και τα παιδιά κάνουν κάτι ενδιαφέρον και επίσης συναντούν άλλα παιδιά. Αυτό φέρνει ευτυχία’ 2. ‘Ναι, µου άρεσε η τάξη, βοηθά τα παιδιά. Τα παιδιά µας συναντούν τους φίλους τους µια φορά την εβδοµάδα’ 3. ‘Είναι πολύ βοηθητικό’ 4. ‘Η ζωγραφική για τα παιδιά είναι καλή. Πολλά ευχαριστώ’ 5. ‘Τώρα είναι καλύτερα, βοήθησε την οικογένειά µου’ 6. ‘Τα παιδιά διασκεδάζουν. Οι τάξεις βοηθούν τα παιδιά και τα υποστηρίζουν’ 7. ‘Είµαστε πολύ ευτυχισµένοι’ 8. ‘Αυτό ήταν καλό για τα παιδιά. Θα ήθελα περισσότερες πληροφορίες για την Ιρλανδία’ 9. ‘Ναι,

ήµαστε

πολύ

ευχαριστηµένοι,

είναι

καλό

να

συναναστρέφονται τους φίλους τους’ 10.‘Μου άρεσε που παίζαµε παιχνίδια µε τα παιδιά. Αισθάνοµαι καλύτερα µετά την τάξη’ 11.‘Είναι καλύτερα να γίνεται δύο φορές την εβδοµάδα. Ναι, µου Εικόνα 16: Γονείς και παιδιά απολαµβάνουν µια

άρεσε, µας βοήθησε πολύ. Ναι, µου άρεσε πολύ το

εκπαιδευτική εκδροµή στο Fota Wildlife Park τον

πρόγραµµα’

Ιούνη του 2012.

12.‘Ναι, ευχαριστώ, είναι καλό για τα παιδιά µας. Γεµίζει χρώµα τις ζωές µας εδώ την Ιρλανδία’ 13.‘Θέλουµε περισσότερο, µας αρέσει πολύ’ 14.‘Τα παιδιά βρίσκουν τους φίλους τους. Ναι, βοηθάει’ 15.‘Βοηθάει τα παιδιά’ 16.‘Τα παιδιά µαθαίνουν να παίζουν όργανα’ 17.‘Πολλά ευχαριστώ’ 18.‘Μου αρέσει να παίζω µουσική στην τάξη. Ναί, βοηθά τα παιδιά στις µικρές τάξεις’

Θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ PAVEE POINT TRAVELLERS CENTRE fran.keyes@pavee.ie

19.‘Θα ήθελα περισσότερο χρόνο, κάθε µέρα, περισσότερα παιχνίδια για τις οικογένειες. Ευχαριστούµε πολύ’ 20.‘Ναι, πολλά οφέλη για την οικογένειά µου’ 21.‘Είµαστε

µε

φίλους

τώρα,

µιλάµε

περισσότερο

στην

κοινότητα’

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Οι Φωνές στο Ένα Καλό Ξεκίνηµα

(Ρουµανία)

Επιλεγµένη εµπειρία Η Craiova βρίσκεται στη νότια Ρουµανία και έχει ένα σηµαντικό ποσοστό κατοίκων Ροµά. Το ΕΚΞ υλοποιήθηκε στο νοτιοδυτικό µέρος της Craiova που ονοµάζεται Mofleni µε 1,745 κατοίκους, οι 800 από τους οποίους είναι Ροµά. Το πρόγραµµα µπορεί να επηρεάσει τις τοπικές πολιτικές εµπλέκοντας τις τοπικές αρχές στο πρόγραµµα και επηρεάζοντας τους να υιοθετήσουν µεθόδους και τεχνικές που χρησιµοποιήθηκαν στο δικό µας πρόγραµµα και να το εισάγουν στα έργα/δραστηριότητες που οργανώνουν µέσα στα δικά τους προγράµµατα. Σε κεντρικό επίπεδο, το πρόγραµµα µπορεί να βοηθήσει στο να επηρεάσει πολιτικές στο πεδίο µε το να στείλει στις αρχές προτάσεις και εναλλακτικές που µπορούν να χρησιµοποιήσουν στη διαδικασία ανάπτυξης πολιτικών, σχολικών προγραµµάτων ή υλικών που απαιτούνται στην εφαρµογή των σχολικών προγραµµάτων. Αυτό µπορεί να διασφαλιστεί µε την αποστολή σειράς προτάσεων και των αποτελεσµάτων του προγράµµατος, στις αρχές, µαζί µε την εξωτερική αξιολόγηση που έχουµε σχεδιάσει να κάνουµε στο τέλος του προγράµµατος.

Οι φωνές των συµµετεχόντων ‘Το πρόγραµµα ήταν πολύ καλό επειδή µε άλλαξε, µε έκανε να συνειδητοποιήσω ότι θα πρέπει να δίνω περισσότερη προσοχή στην εκπαίδευση των παιδιών µου, όσο περισσότερο µπορώ. Φυσικά, εξαιτίας της δουλειάς µου και επειδή δεν ξέρω να διαβάζω και να γράφω δεν µπορώ να βοηθήσω τα παιδιά µου τόσο πολύ, όµως τώρα ξέρω ότι χρειάζονται περισσότερη προσοχή από την πλευρά µου’ Enciu Maria, µητέρα που συµµετείχε στο πρόγραµµα Ένα Καλό Ξεκίνηµα ‘Έµαθαν να µιλούν Ρουµάνικα από το κέντρο, επειδή στο σπίτι µας δεν µιλούµε Ρουµάνικα, µιλούµε µόνο Ροµανί’ Daniela Udrilescu, µητέρα που συµµετείχε στο πρόγραµµα Ένα Καλό Ξεκίνηµα ‘Κάθε µέρα έρχοµαι στο κέντρο, µετά το νηπιαγωγείο. Παίζω µε τα παιχνίδια, µε τους φίλους µου, γράφω, ζωγραφίζω. Μάθαµε για την Χιονάτη’ Iasmina, παιδί από το πρόγραµµα Ένα Καλό Ξεκίνηµα 80

‘Οι γονείς µου ξέρουν ότι έρχοµαι στο κέντρο. Της λέω κάθε µέρα: “Μαµά, µπορώ να πάω στο κέντρο;” Και αυτή λέει “Ναι, όµως µην αργήσεις!” “ΟΚ, δεν θα αργήσω!’ ‘ Μάθαµε πολλά. Υπάρχουν πολλά να πω(…) Έκανα πολλούς φίλους εδώ…έναν, δύο, τρεις, τέσσερις, πέντε…Νοµίζω περίπου έξι φίλους’ ‘(...)Από 1 και 8 Μαρτίου ετοιµάζαµε δώρα για τις µαµάδες µας και τα φέραµε στο σπίτι. Χάρηκαν πολύ!’ Roberto, παιδιά από το πρόγραµµα Ένα Καλό Ξεκίνηµα Η Catalina Vasile, δασκάλα Ροµά στο εκπαιδευτικό κέντρο που άνοιξε στα πλαίσια του προγράµµατος: ‘Παρατήρησα ότι τους άρεσαν πολύ οι ιστορίες, έτσι προσπάθησα να εστιάσω σε αυτές όσο γινόταν και πάντα τους έφερνα νέες ιστορίες. Οι εικόνες πάντα τους τραβούσαν την προσοχή. Όταν ρωτούσα για µια συγκεκριµένη εικόνα, θα µου έλεγαν για αυτή, για φρούτα και λαχανικά, όµως στη Ροµανί. Και έπειτα τους ζητούσα να µου τα πουν στη Ροµανί, αλλά και στα Ρουµάνικα’ Catalina Vasile, δασκάλα Ροµά στο εκπαιδευτικό κέντρο που άνοιξε στα πλαίσια του προγράµµατος ‘Όταν µαθαίναµε για τα φρούτα συνήθιζα να τους δείχνω µια εικόνα και να τους ρωτάω τι βλέπουν. Απαντούσαν στη Ροµανί και εγώ απαντούσα στα Ρουµάνικα: έτσι, αρχίσαµε να µαθαίνουµε τη Ρουµάνικη γλώσσα, επαναλαµβάνοντας τις λέξεις στα Ρουµάνικα και τη Ροµανί’ ‘Η Gabi (τοπική συντονίστρια) έφερε δύο ανίψια της, που είναι Ροµά, και οι οποίοι πηγαίνουν στο καλλιτεχνικό λύκειο. Έπαιξαν κιθάρα και ντραµς. Σαν αυτό προσπαθήσαµε να τους δώσουµε πρότυπα, να τους δείξουµε ότι εάν συνεχίσουν να πηγαίνουν στο σχολείο, στο νηπιαγωγείο, µπορούν κάπου να πάνε και να κάνουν κάτι, να ξεπεράσουν το κοινωνικό τους στάτους’ ‘Είναι αλήθεια, υπάρχουν πολλές οικονοµικές δυσκολίες και αυτό δεν µπορεί εύκολα να ξεπεραστεί. Τουλάχιστον, σταµάτησαν να σκέφτονται “Ωχ! και τι θα κάνουν αν πάνε σχολείο;” Δεν χρησιµεύει πουθενά, επειδή πολλοί που αποφοιτούν από µια σχολή δεν κάνουν τίποτα’ ‘Δεν ήξεραν να µιλήσουν Ρουµάνικα, δεν ήξεραν να µετρήσουν, δεν ήξεραν τί είναι ένα παιχνίδι ή πως το λένε, όµως τώρα ξέρουν’ Florea Cristina, µητέρα που συµµετείχε στο πρόγραµµα Ένα Καλό Ξεκίνηµα ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

‘Πριν έρθουν στο κέντρο, τα παιδιά δεν ήξεραν πώς να µιλήσουν σε µια δασκάλα, σε έναν εκπαιδευτή. Στην κοινότητα, οι γονείς δεν τα πρόσεχαν επειδή έπρεπε να δουλέψουν. Δεν έχουν χρόνο να τα εκπαιδεύσουν’ Mara Teotoase, σχολική ενδιάµεσος στο πρόγραµµα ‘Στην αρχή φοβόταν, δεν ήξεραν τί είναι το πρόγραµµα και το κέντρο, τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς. Οι γονείς τρόµαζαν στην ιδέα να αφήσουν τα παιδιά τους σε ένα µέρος που δεν το γνώριζαν. Ήταν αναγκαίο για µας να πάµε στην κοινότητα, να επισκεφτούµε τα σπίτια τους για να τους πείσουµε να αφήσουν τα παιδιά να έρθουν στο κέντρο’ ‘Κατά τη γνώµη µου, η µεγαλύτερη επιτυχία του προγράµµατος είναι ότι η κοινότητα άνοιξε προς τα εµάς, που πήραµε µέρος στο πρόγραµµα, σαν εκπαιδευτικοί παράγοντες. Ο διαµεσολαβητής υγείας έγινε αποδεκτός και όλοι τον άκουγαν’ ‘Στην αρχή δεν ήθελαν να ακούσουν για γιατρούς, νοσοκοµεία, δεν δέχονταν συµβουλές. Μας ρωτούσαν τι δώρα θα πάρουν. Για αυτούς, αυτό ήταν ένα συν στην αυτοεκτίµησή τους, επειδή ένιωθαν πολύτιµοι. Το ότι κάποιος έρχεται, εµπλέκεται και κάνει δραστηριότητες από τις οποίες ωφελούνται τα παιδιά τους ακόµη κι αν είναι διαφορετικά από τα άλλα παιδιά που πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο και τώρα έχουν το προβάδισµα’ ‘Το θεωρώ (το πρόγραµµα) ένα συν επειδή τους προσφέρθηκε υποστήριξη για να πάνε στο νηπιαγωγείο και στο σχολείο θα είναι στο ίδιο επίπεδο µε τα υπόλοιπα παιδιά και δεν θα έχουν µειονέκτηµα από την αρχή’ Denisa Padeanu, λογοθεραπεύτρια

‘Πριν υπήρχαν γονείς που έλεγαν ότι δεν το θέλουν, δεν το χρειάζονται και θα ήταν καλύτερα να κρατήσουν τα παιδιά στο σπίτι, να µεγαλώσουν τα µικρότερα. Ή ότι θα τα κρατούσαν σπίτι να το προσέχουν όσο αυτοί θα λείπουν έτσι ώστε να µην µπει κανείς. Κάθε είδους λόγους…’ ‘Μάθαµε µαθηµατικά, αριθµούς από το 1 µέχρι το 10, προσθέσεις και αφαιρέσεις µε έναν και δύο αριθµούς’ ‘Καθώς µιλούσαµε για τα παιδιά Ροµά και επειδή στις οικογένειές τους µιλούσαν Ροµανί, έπρεπε να εστιάσουµε στην Ρουµάνικη γλώσσα.(…) Υπήρχαν παιδιά που δεν ήξεραν να κρατήσουν το ψαλίδι, ή τί είναι ο πηλός, ή ένα χρώµα. Δεν ήξεραν πώς να κρατήσουν το µολύβι. 82

Να είσαι στην πρώτη τάξη και να µην ξέρεις να γυρίσεις τις σελίδες ενός σηµειωµατάριου ή µα µην ξέρεις πώς µοιάζει ένα βιβλίο’ Magda Troponete, νηπιαγωγός που δουλεύει στο πρόγραµµα στο νηπιαγωγείο στην κοινότητα Mofleni, Craiova ‘Δεν είχα το θάρρος να τα στείλω εδώ, δεν ήµουν συνηθισµένη. Όµως τώρα έρχονται και τα πηγαίνουν µε το αυτοκίνητο’ Eugenia Lucan, µητέρα στην κοινότητα ‘Είµαστε φτωχοί και δεν έχουµε τη δυνατότητα να …επειδή βλέπεις την απόσταση από την κοινότητα µέχρι εδώ, και για τα παιδιά να έρθουν στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο…υπάρχουν αυτοκίνητα, όλα αυτά τα πράγµατα. Τα παιδιά είναι µικρά και φοβόµαστε’ ‘Τώρα έχουν µάθει να πλένουν τα χέρια τους, να έχουν…να είναι καθαρά. Δεν τριγυρίζουν πια όπως παλιότερα’ Enciu Maria, µητέρα ‘Η άποψή µου είναι ότι είχε θετικό αντίκτυπο ειδικά στην εκπαιδευτική συµπεριφορά των παιδιών. Άρχισε να τους αρέσει το διάβασµα, να τους ελκύουν τα βιβλία. Τους αρέσει να χρωµατίζουν, να ακούνε ιστορίες, να διαβάζουν µόνοι τους ιστορίες, ποιήµατα και γρίφους’ Dana Podaru, διαµεσολαβήτρια υγείας ‘Το πρόγραµµα αυτό µας έφερε κάτι που δεν θα µπορούσαµε να κάνουµε για τα παιδιά µας από µόνοι µας, πιστεύω. Δεν µπορούσαµε να τα εκπαιδεύσουµε όπως έκανε το πρόγραµµα’ Carmeluta Taniu, µητέρα ‘Λόγω του ότι τα παιδιά ήρθαν στο κέντρο και είδαν το είδος των δραστηριοτήτων που κάναµε εκεί, οι γονείς συνειδητοποίησαν ότι η εκπαίδευση είναι σηµαντική και κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι είναι εντάξει να τα αφήσουν να έρθουν στο σχολείο και το νηπιαγωγείο’ ‘Ο δεσµός έγινε πιο ισχυρός, επικοινωνούµε περισσότερο. Τα παιδιά λένε στους γονείς τους όλη την ώρα “Θέλω να πάω στο κέντρο, θέλω να πάω στο νηπιαγωγείο, στο σχολείο’ Gabriela Cicea, τοπική συντονίστρια

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Συνέντευξη 1 – Udrilescu Daniela, Μητέρα Ροµά Συνεντευκτής: Πόσα παιδιά έχεις; Μητέρα: Έχω τέσσερα Συνεντευκτής: Έρχονται και τα τέσσερα εδώ, στο Κέντρο; Μητέρα: Ναι Συνεντευκτής: Κάθε µέρα; Μητέρα: Ένα από αυτά δεν έρχεται κάθε µέρα. Αλλά, συνήθως, τα τρία µου παιδιά έρχονται κάθε µέρα Συνεντευκτής: Σου λένε στο σπίτι τι κάνουν εδώ; Μητέρα: Ναι. Τραγουδούν, παίζουν, τρώνε γλυκά, µπανάνες, πράγµατα που τους δίνουν εδώ

Συνέντευξη 2 – Eugenia Lucan, Μητέρα Ροµά Συνεντευκτής: Έγραψες κανένα από τα παιδιά σου στο Νηπιαγωγείο τον τελευταίο χρόνο; Μητέρα: Ναι και τα δύο που έχω Συνεντευκτής: Είναι γραµµένα στο Νηπιαγωγείο; Μητέρα: Εδώ στο Κέντρο Συνεντευκτής: Και στο Νηπιαγωγείο επίσης; Μητέρα: Ναι, και στο Νηπιαγωγείο Συνεντευκτής: Πώς αισθάνονται τα παιδιά εδώ, στο Κέντρο; Μητέρα: Πολύ καλά Συνεντευκτής: Τι κάνουν εδώ; Μητέρα: Παίζουν, µαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν, να φέρονται πολιτισµένα, να πλένουν τα χέρια τους, τα δόντια τους Μητέρα: Άλλαξα και απέναντί τους επίσης. Επειδή πρέπει να τα φροντίζω επίσης. Δεν µπορούν να το κάνουν πάντα µόνα τους, καταλαβαίνεις; Και πρέπει να τα φροντίζω όσο περισσότερο µπορώ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Συνέντευξη 3 – Μητέρες Συνεντευκτής: Για τι πράγµατα µιλάτε µε την Dana, την διαµεσολαβήτρια υγείας; Μητέρα 1 – Florea Cristina: Μας µιλά, µας διδάσκει, για παράδειγµα, εµείς, οι γυναίκες, πώς να χρησιµοποιούµε προφύλαξη και πώς να φροντίζουµε τα παιδιά για να µην αρρωσταίνουν. Να επισκεπτόµαστε το γιατρό Μητέρα 2 – Enciu Maria: Πολλές φορές όταν µαζευόµαστε µπροστά στην πόρτα, είναι ωραία, µας καταλαβαίνει, παίρνει τα παιδιά µας, τα φέρνει στο σπίτι. Αυτή είναι µεγάλη χαρά για µένα και για όλες τις γειτόνισσές µου Μητέρα 3 – Eugenia Lucan: Μας έδειξε πώς να τα µεγαλώνουµε, να τα πάµε στο νηπιαγωγείο, να τα έχουµε καθαρά, να τα φροντίζουµε, να τα γράψουµε στο σχολείο και το νηπιαγωγείο για αυτά να µάθουν, έτσι ώστε όταν µεγαλώσουν να µπορέσουν να φύγουν για να δουλέψουν αλλού, να είναι πολιτισµένα, να µην είναι αγράµµατα. Εγώ δεν ξέρω να διαβάσω!

θα ήθελες να εφαρµόσεις αυτή την εµπειρία στο σχολείο ή τη χώρα σου; ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΜΕ Romani CRISS - Roma Centre for Social Intervention and Studies office@romanicriss.org

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ II: Οι Φωνές της Κοινότητας

Ευρετήριο ΒΙΝΤΕΟ!1!!!!ΒΛΕΠΕ:!HTTP://CREAUB.INFO/INCLUDED/2012/01/11/RAFAEL/ ..................................................................................... 16! ΒΙΝΤΕΟ!2!ΒΛΕΠΕ:!HTTP://CREAUB.INFO/INCLUDED/2012/01/11/ROSAMARIA/................................................................................. 17! ΒΙΝΤΕΟ!3!ΒΛΕΠΕ:!HTTP://WWW.BTV.CAT/BTVNOTICIES/2010/10/09/LESGDONESGGITANESGDEBATENGELGSEUGPRESENTGIG FUTUR/ ............................................................................................................................................................................................................ 22! ΕΙΚΟΝΑ!1:!‘ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΣG!ΖΩΓΡΑΦΙΑ!ΤΟΥ!LUIS!ILIEV,!ΣΧΟΛΕΙΟ!“HR.!BOTEV”,!PAVOLCHE,!VRATZA ............................................... 35! ΕΙΚΟΝΑ!2:!ΜΑΘΗΤΕΣGΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ!ΣΤΗΝ!ΠΕΡΙΟΔΕΥΟΥΣΑ!ΕΚΘΕΣΗ....................................................................................................... 36! ΕΙΚΟΝΑ!3:!“ΡΟΜΑ!ΚΑΡΔΙΑ”G!ΖΩΓΡΑΦΙΑ!ΤΟΥ!DASTYAN!TEMENUGKOV,!7Η!ΤΑΞΗ,!ΔΗΜΟΤΙΚΟ!ΣΧΟΛΕΙΟ!“HR.!SMIRNENSKI”,!BANICA,! VRATZA ............................................................................................................................................................................................................ 36! ΕΙΚΟΝΑ!4:!ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ!ΤΗΣ!ΛΕΣΧΗΣ!ΓΟΝΕΩΝ!ΣΤΟ!ΔΗΜΟΤΙΚΟ!ΣΧΟΛΕΙΟ!KASPICHAN ............................................................................... 37! ΕΙΚΟΝΑ!5:!ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ!ΤΗΣ!ΛΕΣΧΗΣ!ΓΟΝΕΩΝ!ΣΤΟ!ΔΗΜΟΤΙΚΟ!ΣΧΟΛΕΙΟ!BOZVELIJSKO ............................................................................ 37! ΕΙΚΟΝΑ!6:!ΜΑΘΗΤΕΣ!ΣΤΗ!ΓΙΟΡΤΗ!ΤΗΣ!“VASILITZA”!ΣΤΟ!ΔΗΜΟΤΙΚΟ!ΣΧΟΛΕΙΟ!“HRISTO!BOTEV”,!BANITZA,!VRATZA ......................... 41! ΕΙΚΟΝΑ!7:!ΜΟΥΣΕΙΟ!ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ!ΕΘΝΟΤΙΚΩΝ!ΟΜΑΔΩΝ!ΣΕ!ΣΧΟΛΕΙΟ!ΣΤΗΝ!KOINARE,!PLEVEN .......................................................... 43! ΕΙΚΟΝΑ!8:!ΜΑΘΗΤΕΣ!ΣΤΗ!ΓΙΟΡΤΗ!ΤΗΣ!“VASILITZA”,!ΔΗΜΟΤΙΚΟ!ΣΧΟΛΕΙΟ!“HRISTO!BOTEV”,!BANITZA,!VRATZA ................................ 44! ΕΙΚΟΝΑ!7:!ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ!ΠΑΙΧΝΙΔΙ!ΣΤΙΣ!ΤΑΞΕΙΣ!ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ!ΡΟΜΑ ............................................................................................................ 44! ΕΙΚΟΝΑ!8:!ΤΑΞΗ!ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ!ΡΟΜΑ!ΣΤΟ!ΔΗΜΟΤΙΚΟ!ΣΧΟΛΕΙΟ!HRISTO!SMIRNENSKI!ΣΤΗ!VODOLEY,!VELIKO!TURNOVO................... 44! ΒΙΝΤΕΟ!4:!ΒΛΕΠΕ:!HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=DTZ1GPTJEWU&FEATURE=PLCP ........................................................ 47! ΕΙΚΟΝΑ!9:!ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ!ΣΕ!ΤΟΠΙΚΗ!ΕΚΔΗΛΩΣΗ!ΕΝΑΝΤΙΑ!ΣΤΟ!ΡΑΤΣΙΣΜΟ ..................................................................................................... 50! ΕΙΚΟΝΑ!10:!ΟΙ!ΓΥΝΑΙΚΕΣ!ΖΗΤΗΣΑΝ!ΜΑΘΗΜΑΤΑ!ΓΙΑ!ΝΑ!ΜΑΘΟΥΝ!ΝΑ!ΓΡΑΦΟΥΝ!ΚΑΙ!ΝΑ!ΔΙΑΒΑΖΟΥΝ ....................................................... 51! ΕΙΚΟΝΑ!11:!ΤΕΤΟΙΟΥ!ΕΙΔΟΥΣ!ΜΑΘΗΜΑΤΑ!ΟΡΓΑΝΩΘΗΚΑΝ!ΜΕΣΩ!ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ!ΜΕ!ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ!ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ!Η!ΙΔΙΩΤΕΣ ...................... 51! ΕΙΚΟΝΑ!12:!ΤΑ!ΑΤΥΠΑ!ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ!ΤΑ!ΖΗΤΗΣΑΝ!ΟΙ!ΓΥΝΑΙΚΕΣ!ΚΑΙ!ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΟΝΤΑΙ!ΑΠΟ!ΤΟ!ΚΕΝΤΡΟ!ΣΤΗΡΙΞΗΣ!ΡΟΜΑ!ΚΑΘΩΣ! ΠΟΛΛΕΣ!ΓΥΝΑΙΚΕΣ!ΔΕΝ!ΠΛΗΡΟΥΝ!ΤΑ!ΚΡΙΤΗΡΙΑ!ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ!ΚΕΝΤΡΩΝ!ΤΥΠΙΚΗΣ!ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ!ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ.......... 52! ΕΙΚΟΝΑ!10:!ΟΙ!ΓΥΝΑΙΚΕΣ!ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ!ΕΝΕΡΓΑ!ΜΕΛΗ!ΤΩΝ!ΔΡΑΣΕΩΝ!ΜΑΣ!ΓΙΑ!ΤΑ!ΠΑΙΔΙΑ.......................................................................... 53! ΕΙΚΟΝΑ!13:!ΕΚΘΕΣΗ!!FOR!THE!INTERNATIONAL!ROMA!DAY!AND!STREET!GAMES!AT!UNIVERSITY!OF!THESSALY .................................. 55! ΕΙΚΟΝΑ!14:!ΕΝΑΡΞΗ'ΤΟΥ'ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ'ROFAL'ΣΤΗΝ'ENNIS'ΤΟ'ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ'ΤΟΥ'2011,'ΜΕ'ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ'ΑΠΟ'ΤΟ'ENNIS' EDUCATE'TOGETHER'NATIONAL'SCHOOL,'ΤΟ'CLARE'FAMILY'LEARNING'PROJECT,'ΤΟ'SCHOOL'COMPLETION'PROJECT,'ΤΗΝ'HOME' SCHOOL'COMMUNITY'LIAISON'SERVICE,'ΚΑΙ'ΤΟ'CLARE'IMMIGRANT'SUPPORT'CENTRE........................................................................ 77! ΕΙΚΟΝΑ!15:!ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ'ΤΗΣ'ΙΡΛΑΝΔΙΚΗΣ'ΟΜΑΔΑΣ'ΣΤΟ'ACARLAR'PRIMARY'SCHOOL'ΣΤΗΝ'ΕΠΑΡΧΙΑ'AYDIN'ΣΤΗΝ'ΤΟΥΡΚΙΑ,'ΤΟ' ΔΕΚΕΜΒΡΗ'ΤΟΥ'2010.................................................................................................................................................................................... 77! ΕΙΚΟΝΑ!16:!ΓΟΝΕΙΣ!ΚΑΙ!ΠΑΙΔΙΑ!ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΝ!ΜΙΑ!ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ!ΕΚΔΡΟΜΗ!ΣΤΟ!FOTA!WILDLIFE!PARK!ΤΟΝ!ΙΟΥΝΗ!ΤΟΥ!2012. .......................................................................................................................................................................................................................... 78!

Το ROM-UP! χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για διάστημα ενός έτους, από τον Απρίλη του 2012 έως τον Μάρτη του 2013. Στο έργο συνεργάζονται οκτώ Ευρωπαίοι εταίροι. Ο κύριος στόχος του ROM-UP! είναι η δημιουργία ενός Διεθνούςς Δικτύου των Ρομά για την ευαισθητοποίηση των επιτυχημένων εκπαιδευτικών εμπειρίών που έχουν αποδειχθεί επιστημονικά ότι είναι αποτελεσματικές στην προαγωγή της κοινωνικής ένταξης των παιδιών των Ρομά αλλά και σε γενικές γραμμές όλων των μαθητών, όσον αφορά τη βιώσιμη εκπαιδευτική επιτυχία. Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος είναι: Η Διάδοση των επιτυχών εκπαιδευτικών εμπειριών που προωθούν την εκπαίδευση των Ρομά Η Ανάπτυξη στρατηγικών για τη διεξαγωγή επιτυχών δράσεων στις συμμετέχουσες χώρες Η Συμμετοχή των Ρομά στην επιλογή των καλών εκπαιδευτικών πρακτικών που πραγματοποιούνται στις κοινότητές τους Η Δημιουργία δικτύων συντονισμού μεταξύ των συντονιστών, των κοινοτήτων των Ρομά και των φορέων της εκπαίδευσης, προκειμένου να ξεπεραστούν αποκλεισμοί στην εκπαίδευση των Ρομά. Το ROM-UP! θα συμβάλει στην επίτευξη των κύριων στόχων του νέου πλαισίου της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ρομά μέχρι το 2020, προσφέροντας σαφείς, λεπτομερείς και συγκεκριμένες επιτυχημένα εκπαιδευτικά παραδείγματα που μπορούν να μεταφερθούν και να εφαρμοστούν από χώρα σε χώρα. Η παρούσα Έκθεση διανέμεται στις εξής γλώσσες: Αγγλικά, Ισπανικά, Ελληνικά, Βουλγάρικα, Ρουμάνικα και στη Ρομανί

Εταίροι του έργου Roma Center for Social Intervention and Studies Website: www.romanicriss.org Επαφή: Margareta Matache mail: magda@romanicriss.org

ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κοινωφελής Δηµοτική Επιχείρηση του Δήµου Βόλου Website: www.kekpa.org Επαφή: Nikolaos Antonakis Email: antonakis.nikos@gmail.com

Pavee Point Travellers Centre Website: www.pavee.ie Contact: Frances Keyes Email: fran.keyes@pavee.ie

Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities of the University of Barcelona Website: www.creaub.info Επαφή: Adriana Aubert Email: crea@ub.edu Generalitat de Catalunya, Department of Social Welfare and Family Website: www20.gencat.cat/portal/ site/bsf/?newLang=en_GB Επαφή: Violant Cervera Godia Email: vcervera@gencat.cat

European Roma Information Office Website: www.erionet.eu Επαφή: Marta Pinto Email: marta.pinto@erionet.eu

Συντονιστής Εταίρος Ένωση Γυναικών Ροµά (ΙΣΠΑΝΙΑ) Drom Kotar Mestipen Website: www.dromkotar.org

Επαφή: Ana Contreras Fernandez

Email: info@dromkotar.org

! !

Το σχέδιο αυτό χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η παρούσα δηµοσίευση δεσµεύει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθυύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.

Design etc Nikos Antonakis

AMALIPE Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance Website: www.amalipe.com Επαφή: Teodora Krumova Email: t_krumova@yahoo.com