Θερμοπύλαι: Υδάτινες Γραφές Εν-σώματης Ευεξίας | Διπλωματική Εργασία by Kyriakos Chavakis

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜ ΗΜ Α ΑΡΧΙ ΤΕ ΚΤΟΝΩ Ν ΜΗΧ ΑΝΙΚΩ Ν ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2021

Θερμοπύλαι Υδάτινες Γραφές Εν-σώματης Ευεξίας

Thermopylae Fluvial Writings of In-body Wellness

Διπλωματική Εργασία Βαϊόπουλος Ιωάννης Χαβάκης Κυριάκος

Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Βοζάνη Αριάδνη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περί ληψη

.........................................................................................................................................................9

Α ΜΕΡΟΣ - ΑΝΑΛΥΣΗ Εισαγωγή ....................................................................................................................................................................13 Γεωγραφικός προσδιορισμός....................................................................................................................................17 Φθιώτιδα........................................................................................................................................................21 Ανθρωπογενή δίκτυα................................................................................................................................................23 Υδρολογικά δίκτυα....................................................................................................................................................25 Το ευρύτερο περιβάλλον..........................................................................................................................................27 Ο τόπος......................................................................................................................................................................33 Το τοπίο......................................................................................................................................................................41 Το υδάτινο στοιχείο............. ......................................................................................................................................47 Β ΜΕΡΟΣ - Η ΠΡΟΤΑΣΗ Η σύλληψη................................................................................................................................................................63 Η συντακτική γλώσσα.............................................................................................................................................75 Ο σχεδιασμένος χώρος.............................................................................................................................................91 Διαγράμματα δομικής ανάλυσης.............................................................................................................................97 Λειτουργικό πρόγραμμα ευεξίας...........................................................................................................................105 Η τομή ως εργαλείο ένταξης...............................................................................................................................119 Δομές εφήμερης κατοίκησης................................................................................................................................131 Ο υλικοτεχνημένος χώρος........................................................................................................................................137 Ο βιωμένος χώρος...................................................................................................................................................145 Αποτυπώματα μνήμης.............................................................................................................................................163

Ευχαριστούμε θερμά τις οικογένειές μας, τους φίλους και τους συμφοιητητές μας, που μας στήριξαν σ’αυτήν την δημιουργική προσπάθεια. Ιδιαίτερα θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κ. Αριάδνη Βοζάνη για την πολύτιμη συμβολή της στην διπλωματική μας εργασία.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στον ιστορικό τόπο των Θερμοπυλών, αναζητούμε τις συνθήκες γένεσης ενός νέου αρχιτεκτονικού εγχειρήματος. Ο υφιστάμενος ιαματικός πόρος, το ιδιαίτερο φυσικό τοπίο, η τοπογραφική διάπλαση και η γνώριμη γεωμορφολογική μνήμη του τόπου, συνθέτουν το υπόβαθρο της συλλογιστικής μας πορείας. Έτσι, αναδύεται μία ιδιωματική, τοπιακή εγκατάσταση ιαματικού χαρακτήρα, που στόχο έχει να προσδώσει ζωτικό νόημα στην υπάρχουσα υδάτινη ιαματική ροή των Θερμοπυλών, που παραμένει αναξιοποίητη. Το νερό, αναλαμβάνει το ρόλο του κεντρικού αρθρωτή και ρυθμιστή του έργου, καθορίζοντας αποφασιστικά το σχεδιαστικό, αισθητικό και λειτουργικό περιεχόμενό του. Κατά το δυναμικό του πέρασμα εμπλέκεται χωρικά με το έδαφος, τον ορεινό όγκο, τα στοιχεία φύτευσης, δημιουργώντας ένα έντονα χωρικό και αισθητηριακό περιβάλλον. Το λειτουργικό πρόγραμμα αναπτύσσεται πάνω σε επιμήκεις ‘πέτρινες’ ζώνες κυρίως λουτρικών αλλά και συμπληρωματικών χρήσεων. Δομές φιλοξενίας εφήμερης κατοίκησης, αναδύονται παρακείμενα του ιαματικού κέντρου σε ένα κατάφυτο φυσικό περιβάλλον. Το χωρικό αποτύπωμα του υλοποιημένου έργου δείχνει ανατρεπτικό. Ρέον νερό, τοπογραφία, φύτευση, κτισμένο περιβάλλον και χρήστης παντρεύονται και συν-τελούν σε ένα εναρμονισμένο σύνολο. Υπαίθριες πισίνες, λουτρά μέσα στον ορεινό όγκο, υπόσκαφοι χώροι, αποτελούν ορισμένες μόνο περιπτώσεις. Επιπλέον, τα στενά περάσματα κίνησης που δημιουργούνται, αναγνωρίζονται ως ‘πύλες’ σωματικής μνήμης σε χωρική συσχέτιση με την άλλοτε γνώριμη γεωμορφολογική μνήμη των ‘στενών’ του τόπου. Εν κατακλείδι, η χωρική εμπειρία, η ίαση και ευεξία, ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας και το αισθητηριακό περιεχόμενο που αντανακλά ο υλοποιημένος χώρος, συνθέτουν τα βασικά συστατικά του βιώματος της ανθρώπινης παρουσίας.

ABSTRACT In the historic site of Thermopylae, we are looking for the conditions of the birth of a new architectural project. The existing thermal resource, the special natural landscape, the topographic physique and the knowledge of the geomorphological memory of the place, compose the background of our reasoning process. Thus, a site-specific landscape installation of therapeutic character emerges, which aims to give vital meaning to the existing thermal water flow of Thermopylae, which remains unexploited. Water takes on the role of the central modulator and regulator of the project, decisively determining its design, aesthetic and functional content. During its dynamic passage, it is spatially involved with the ground, the mountain volume, the planting elements, creating a strong spatial and sensory environment. The functional program is developed on elongated “stony” zones of main bath - but also complementary uses. Housing structures of temporary residence, emerge adjacent to the thermal center in a verdant natural environment. The spatial footprint of the implemented project looks subversive. Flowing water, topography, planting, built environment and user converse with each other and contribute to a harmonized whole. Outdoor swimming pools, baths inside the mountain, cave spaces, are just a few cases. In addition, the narrow traffic passages that are created, are recognized as "gates" of body memory in spatial correlation with the historic geomorphological memory of the "narrows" of the place. In conclusion, the spatial experience, the healing and wellness, the entertaining character and the sensory content reflected by the realized space, compose the basic components of the experience of human presence.

'Α ΜΕΡΟΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Εισαγόμενοι στην εργασίας μας, πρωταρική μας επιθυμία είναι να μοιραστούμε με τον αναγνώστη τα κίνητρα εκείνα που μας έδωσαν ώθηση ώστε να ορίσουμε ή ορθότερα να 'κατασκευάσουμε΄ το θέμα ενδιαφέροντός μας. Έτσι, κατά την εκκίνηση της έρευνάς μας θέσαμε ορισμένα ισχυρά και σταθερά αξιακά φίλτρα που θεωρούμε ότι συνοψίζουν όλο το νοηματικό περιεχόμενο του θέματός μας. Τα φίλτρα αυτά, αφορούν τις έννοιες-κλειδιά: νερό - τοπίο - τόπος - άνθρωπος, όπως αποτυπώνονται γραφιστικά στο διπλανό διάγραμμα. Νερό: Στο εγχείρημά μας, το υδάτινο στοιχείο συνιστά το βασικό μας κίνητρο. Από την πρώτη κιόλας στιγμή, η σκέψη μας περιτριγύριζε συνεχώς γύρω από το νερό. Κοινή μας επιθυμία είναι η ενασχόληση μας με μία αρχιτεκτονική πρόταση όπου το υγρό στοιχείο θα πρωταγωνηστήσει. Στην επιθυμία μας αυτή, συνδράμει φυσικά και το γεγονός ότι δεν έχουμε καταπιαστεί ξανά με το υδάτινο στοιχείο τόσο έντονα σε παλαιότερες προτάσεις μας. Συνεπώς, βαδίζουμε στα χνάρια μίας έκδηλης για εμάς 'υδάτινης' πρόκλησης. Τοπίο: Κοινός μας παρονομαστής σε ακολουθία με τη σκέψη του υγρού στοιχείου, είναι η ενασχόλησή μας με μία θεματολογία τοπιακού ενδιαφέροντος, έναντι ενός θέματος αστικής φύσεως. Κανουμε εικόνα στο νου μας μία σύγχρονη πρόταση που θα βρίσκεται σε φυσικό περιβάλλοντα χώρο, υϊοθετόντας και αξιοποιώντας τις αξίες του. Αποβλέπουμε στη δημιουργία μίας τοπιακής εγκατάστασης που θα εναρμονίζεται με το φυσικό περιβάλλον, σεβούμενη τις αξίες και τα χαρακτηριστικά του. Τόπος: Η τοποθεσία που επιλέγουμε, συνιστά το αντίκρυσμα των αναφερόμενων επιθυμιών και κινήτρων. Τόσο το υλικό όσο και το άϋλο περιεχόμενο των Θερμοπυλών, μας προσελκύουν ώστε να σχεδιάσουμε σ'αυτόν τον τόπο. Η άφθονία τρεχούμενου ιαματικού νερού, η τοπογραφία, το εμβληματικό φυσικό τοπίο καθώς και το ιστορικό φορτίο της περιοχής, τραβούν θετικά το ενδιαφέρον μας. Άνθρωπος: Η αρχιτεκτονική αποτελεί τη μήτρα του κτισμένου χώρου που υποδέχεται τον άνθρωπο. Η ανθρώπινη ύπαρξη και παρουσία , είναι εν τέλει αυτή που δίνει νόημα στον αρχιτεκτονημένο χώρο. Απώτερος στόχος της πρότασής μας λοιπόν, είναι φυσικά η ενεργή συμμετοχή του ανθρώπου με κίνητρο το βίωμα την εμπειρία του χώρου και την ιαματική θεραπεία. "Βλέπω το έργο της αρχιτεκτονικής ως υπερασπιστή της αυθεντικότητας της ανθρώπινης εμπειρίας" , Juhani Pallasmaa

ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Θέτοντας λοιπόν τα παραπάνω κριτήρα ως φίλτρα για το θέμα μας, προκύπτουν ορισμένα πρωταρχικά ερωτήματα... Πώς το υδάτινο στοιχείο μπορεί να αξιοποιηθεί από τον αρχιτέκτονα ώστε να κατέχει τον πρώτο λόγο στην άρθρωση ενός χώρου; Πώς μέσα από τη δημιουργική συνθετική διαδικασία μπορεί να παραχθεί ή ακόμα καλύτερα να 'γεννηθεί' ένας νέος χώρος στα πλαίσια του αόριστου φυσκικού περιβάλλοντος; Με ποιούς τρόπους το φυσικό τοπίο και τα χαρακτηριστικά του (τοπογραφία, βλάστηση, θεάσεις κλπ.) δύνανται να αξιοποιηθούν στον σχεδιασμό; Πώς ο συγκεκριμένος τόπος μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο εγχείρημα αυτό; Με ποιο τρόπο οι υλικές και άϋλες αναφορές του μπορούν να παράγουν συνθήκες νέου σχεδιασμού;

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Η τοποθεσία την οποία επιλέγουμε για μελέτη και υλοποίηση της πρότασής μας, αφορά τις Θερμοπύλες. Γεωγραφικά, η περιοχή των Θερμοπυλών βρίσκεται στην Κεντρική Ελλάδα και ανήκει στο Γεωγραφικό Διαμέρισμα της Στερεάς Ελλάδας. Από το 2011, με το πρόγραμμα 'Καλλικράτης', οι Θερμοπύλες υπάγονται χωροταξικά και διοικητικά στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας, στο Δήμο Λαμιέων, με πρωτεύουσα του νομού και μεγαλύτερη πόλη τη Λαμία. Στο χάρτη, φαίνεται η ακριβής θέση των Θερμοπυλών σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Οι Θερμοπύλες, απέχουν από τη Λαμία 15 λεπτά. Από την Λάρισα και το Βόλο απέχουν κατά μέσο όρο 1,5 ώρα, από την Πάτρα και την Αθήνα περίπου 2,5 ώρες, ενώ από τη Θεσσαλονίκη, κάτι παραπάνω από 3 ώρες. Παρά τη μεγάλη απόσταση των Θερμοπυλών από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας μας, στο χάρτη παρατηρούμε πόσο κεντρικά βρίσκονται σε σχέση με αυτές τις πόλεις. Άρα, μιλάμε για ένα κομβικό σημείο-πέρασμα της Κεντρικής Ελλάδας μεταξύ Νότιας και Βόρειας Ελλάδας. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την σχετική πύκνωση του οδικού και του σιδηροδρομικού δικτύου κοντά στις Θερμοπύλες, καθώς εντοπίζονται πολύ κοντά στο κυρίως οδικό δίκτυο της Στερεάς Ελλάδας. Η πρόσβαση στην περιοχή των Θερμοπυλών, επιτυγχάνεται κατα κύριο λόγο με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, όπως αυτοκίνητο, λεωφορείο ή τραίνο. Ως πεζοί, μπορούν να φτάσουν εκεί κυρίως οι κάτοικοι των εγγύτερων οικιστικών περιοχών οι οποίες αναφέρονται στη συνέχεια. 19 ΙΑΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Η χώρα μας, λόγω του ηφαιστειογενούς εδάφους της σε πολλές περιοχές της, παρά το μικρό της μέγεθος, διαθέτει πληθώρα μεταλλικών και ιαματικών πηγών. Σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), στην Ελλάδα έχουν καταμετρηθεί συνολικά 822 πηγές θερμομεταλλικών νερών, από τις οποίες οι 752 δύναται να αξιοποιηθούν. Σήμερα, από τις αξιοποιήσιμες πηγές, χρησιμοποιούνται λιγότερο ή περισσότεροι οι 348, ενώ επίσημα ανακυρρηγμένες είναι μόλις 77 από αυτές. Στο διπλανό χάρτη, φαίνονται τα καταγεγραμμένα σημεία των πιο σημαντικών ιαματικών πηγών στη χώρα μας και η διασπορά τους στην Ελλαδική Χερσαία Έκταση. Όπως φαίνεται, οι περισσότεροι νομοί της Ελλάδας διαθέτουν ιαματικές πηγές και αρκετοί από αυτούς οργανωμένα ιαματικά λουτρά. Ο μεγαλύτερος αριθμός πηγών της χώρας μας βρίσκεται στο σύμπλεγμα των νησιών. Ακολουθεί η Στερεά Ελλάδα, με μόλις 156 καταγεγραμμένες ιαματικές πηγές. Τα πιο φημισμένα και οργανωμένα ιαματικά λουτρά τουριστικής σημασίας στη χώρα μας, είναι τα λουτρά του Λουτρακίου Κορίνθου, τα λουτρά Πόζαρ στο Λουτράκι Αριδαίας, τα λουτρά Αιδηψού στη βόρεια Έυβοια, τα λουτρά των Καμμένων Βούρλων Φθιώτιδας, τα λουτρά των Μεθάνων της Πελοπονήσσου, τα λουτρά της Ικαρίας, τα λουτρά Λαγκαδά κόντά στη Θεσσαλονίκη, τα λουτρά της Κυλλήνης στην Πελοπόνησσο, τα λουτρά Αγκίστρου Σερρών κ.α. Ανάμεσα στις πολυάριθμες πηγές της χώρας μας, βρίσκεται και η χαρισματική Ιαματική Πηγή των Θερμοπυλών. Η Ελλάδα με ένα από κορυφαία κλίματα παγκοσμίως και μία μοναδική σε ποικιλία φυσική πλάση, καθίσταται ιδανική πρόταση ιαματικού τουρισμού με στόχο την σωματική και ψυχική υγεία και την αναζήτηση της ευεξίας.

ΦΘΙΩΤΙΔΑ

Στους χάρτες που ακολουθοούν, πραγματοποιούμε μία μεγαλύτερη εστίαση με 'κέντρο βάρους' την Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας, ώστε να αναγνώσουμε πιο εστιασμένα περεταίρω γεωγραφικά και γεωφυσικά χαρακτηριστικά.

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΗ ΔΙΚΤΥΑ Με σκούρο καφέ χρώμα σημειώνεται η γεωγραφική κατανομή της Φθιώτιδας εντός της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας (ανοικτό καφέ) και σε σχέση με τον άμεσο ελληνικό χώρο. Διακρίνουμε επίσης και τις όμορες Περιφερειακές Ενότητες που συνορεύουν με την Φθιώτιδα. Στα ανατολικά, η Φθιώτιδα βρέχεται από το Βόρειο Ευβοϊκό και το Μαλιακό Κόλπο 'συνορεύοντας' οπτικά με την Π.Ε. Εύβοιας. Στα νότια, συνορεύει με τις Π.Ε. Βοιωτίας και Φωκίδας, στα δυτικά συνορεύει με την Π.Ε. Ευρυτανίας, ενώ στα βόρεια, με τις Π.Ε. Καρδίτσας, Λάρισας και Μαγνησίας. Στο χάρτη των ανθρωπογενών δικτύων, με το πορτοκαλί χρώμα, αποτυπώνεται το κυρίως οδικό δίκτυο που συνδέει τη Φθιώτιδα με τις όμορρες Περιφερειακές Ενότητες και την υπόλιπη Ελλάδα. Με τις σκουρόχρωμες βούλες, φαίνονται τα πιο σημαντικά οικιστικά κέντρα της Φθιώτιδας με μεγαλύτερη και σημαντικότερη πόλη τη Λαμία. Ακολουθούν ο Μώλος, τα Καμμένα Βούρλα, ο Άγιος Κωνσταντίνος, η Αρκίτσα, η Αταλάντη, η Ελάτεια, η Λάρυμνα, η Αμφίκλεια, η Τιθορέα, η Στυλίδα, η Υπάτη, η Μαρακώμη, η Σπερχειάδα, το Πλατύστομο και η Δομοκός. Από το χάρτη, μπορούμε με μεγαλύτερη αυτή τη φορά σαφήνεια, να διακρίνουμε την κεντρική γεωγραφική θέση των Θερμοπυλών (κόκκινη βούλα) σε σχέση με τη χωροταξική ανάπτυξη της Φθιώτιδας, καθώς και σε σχέση με το διερχόμενο οδικό δίκτυο της ευρύτερης περιοχής. Ο νομός Φθιώτιδας είναι ιδαίτερα γνωστός στον ελληνικό χώρο για το γεωθερμικό του πεδίο και τις ιαματικές πηγές του, καθώς και την ιστορικότητά του, με σημαντικά πολιτιστικά και θρησκευτικά αξιοθέατα. Γενικότερα, ο νομός αποτελεί μία γεωγραφική ενότητα όπου προσφέρονται ευκαιρείες εναλλακτικού τουρισμού με αυξημένο ενδιαφέρον. Θερμές πηγές, λουτροπόλεις, αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία, κάστρα, γέφυρες, παραδοσιακοί οικισμοί, μοναστήρια και ιδιαίτερες ορεινές διαδρομές αποτελεούν ορισμένα παραδείγματα εναλλακτικής δράσης.

ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ Στον χάρτη των υδρολογικών δικτύων, αποτυπώνεται η γεωγραφική κατανομή του νερού στην ευρύτερη περιοχή της Φθιώτιδας. Ο κεντρικός ρόλος του νερού στην ανάπτυξη του θέματός μας, μας υποδεικνύει τον έλεγχο του υγρού στοιχείου και στην μακροκλίμακα. Μέσα από τον υδρογραφικό χάρτη, βλέπουμε τη γεωγραφική ανάπτυξη του νερού στους βασικούς του σχηματισμούς , οι οποίοι συνδέονται μέσω του υδρολογικού κύκλου. Oι γραμμικές επιφανειακές ροές αφορούν κατά βάση σε επιφανειακούς γραμμικούς σχηματικούς του νερού όπως ποτάμια, παραπόταμοι και ρέματα. Τα στάσιμα ύδατα αφορούν κυρίως τους σχηματισμούς λιμνών. Τα θαλάσσια ύδατα αφορούν τις αχανείς υδάτινες μάζες των θαλασσών και των ωκεανών. Τα υπόγεια ύδατα ή εδαφικά νερά αφορούν το νερό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους σε κορεσμένους υπόγειους γεωλογικούς σχηματισμούς από όπου προέρχεται συνήθως το ιαματικό νερό των πηγών. Στο χάρτη, με τις μπλε βούλες σημειώνονται τα οικιστικά κέντρα της Φθιώτιδας που διαθέτουν ιαματικές πηγές και δύναται να χαρακτηριστούν ως 'λουτροπόλεις'. Στο ανατολικό παραλιακό μέτωπο, συναντάμε τη λουτρόπολη των Καμμένων Βούρλων. Δυτικά, συναντάμε τα φημισμένα Λουτρά Υπάτης, τα Λουτρά Πλατυστόμου στη Μαρακώμης Φθιώτιδας, καθώς και την ιαματική πηγή της Παλαιοβράχας κοντά στη Μαρακώμη. Βόρεια, στην περιοχή της Δομοκού Φθιώτιδας συναντάμε τα Λουτρά Δρανίστας - Καϊτσας καθώς και τα Λουτρά Εκκάρας. Στο πιο κεντρικό σημείο της Φθιώτιδας ωστόσο, συναντάμε την Ιαματική Πηγή των Θερμοπυλών (μεγάλη κουκκίδα) που θα μας αποσχολήσει στη συνέχεια. Συνολικά, καταλήγουμε στις εξής διαπιστώσεις: α) την έντονη συγκέντρωση γραμμικών επιφανειακών υδάτων σε μορφή ποταμών και παραποτάμων με χαρακτηριστικό για εμάς το ρήγμα του Σπερχειού Ποταμού, β) την αυξημένη συγκέντρωση υπόγειων υδάτων στη Φθιώτιδα και επί του σημείου μελέτης μας και γ)τον παραλιακό χαρακτήρα του νομού από την ανατολική πλευρά με το Μαλιακό Κόλπο να έχει επίσης σημασία για το θέμα μας. Aξίζει να τονίσουμε ότι η Φθιώτιδα καθίσταται μία από τις πιο προικισμένες περιοχές σε γεωθερμικά φαινόμενα και ιαματικές πηγές στην Ελλάδα.

ΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Οι Θερμοπύλες στα αρχαία χρόνια, ήταν ένα παραθαλάσσιο πέρασμα της Κεντρικής Ελλάδας και μάλιστα το μοναδικό βατό χερσαίο πέρασμα που ένωνε την Νότια με την Βόρεια Ελλάδα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής ήταν η γεωγραφική της θέση σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη γεωμοργολογία της που την καθιστούσαν ένα από τα σημαντικότερα πεδία στρατηγικής σημασίας, τόπο ιστορικό και αναγνωρισμένο σε όλο τον κόσμο με αποκορύφωμα τη Μάχη των Θερμοπυλών του 480 π.Χ. Το ιστορικό παλίμψηστο της περιοχής, καθιστά μάλλον τις Θερμοπύλες στο μυαλό μας μία περιοχή βαθιά γνώριμη μέχρι και σήμερα. Από τη γνώση του μακραίωνου παρελθόντος και των γεγονότων των Θερμοπυλών, αναμένει κανείς σήμερα, επισκεπτόμενος την περιοχή, να αντικρύσει ένα 'γνώριμο σκηνικό'. Από την αρχαιότητα ήδη, γνωρίζουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή η ακτή της θάλασσας ήταν πολύ κοντά στους ορεινούς πρόποδες , ενώ υπήρχαν γεωμορφολογικοί σχηματισμοί στενωπών. Ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι στην ευρύτερη περιοχή Φωκίδας-Λοκρίδας υπήρχαν 3 στενά περάσματα - το ανατολικό στενό (east gate), το μεσαίο στενό (middle gate) και το δυτικό στενό (west gate)- που αναπτύσσονταν διαδοχικά σε μήκος 9 χιλιομέτρων. Τα γεωμορφολογικά αυτά περάσματα, οι αρχαίοι τα αποκαλούσαν συχνά ως 'Πύλαι' (Πύλες). Εξ αυτών, το μεσαίο στενό (middle gate) στην περιοχή των Θερμοπυλών, ήταν το πιο σημαντικό και ξακουστό διαχρονικά, κυρίως για την καθοριστική συμβολή του ως στρατηγικό πεδίο άμυνας με αποκορύφωμα την γνωστή Μάχη. Στις μέρες μας, επιχειρώντας κανείς να επισκεφτεί την περιοχή, θα διαπιστώσει ότι η γεωμορφολογία και γενικότερα η εικόνα του τόπου έχει μεταβληθεί σημαντικά καθώς δεν θυμίζει το άλλοτε γνώριμο σκηνικό του παρελθόντος. Το ενεργό ρήγμα του Σπερχειού Ποταμού και οι συνεχείς προσχώσεις και αποθέσεις των παραποτάμων του (Μαυρονέρι, Γοργοπόταμος, Ασωπός), έχουν αλλοιώσει το σκηνικό σε μεγάλο βαθμό. Το όριο της θάλασσας έχει μετατεθεί 5 χιλιόμετρα βόρεια της ιστορικής ακτής, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πλέον τα στενά περάσματα που θα περιμέναμε να αντικρύσουμε. Συνάμα, η έντονη γεωλογική δραστηριότητα του Σπερχειού σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες, έχει προκαλέσει την ανύψωση της στάθμης του ευρύτερου πεδίου το οποίο σήμερα βρίσκεται περίπου 10-12 μ. πάνω από την αρχική του στάθμη. Μπορεί τα άλλοτε γνώριμα στενά περάσματα να εκλείπουν, όμως εντοπίζεται ακόμη στην περιοχή ακλόνητη, η περίφημη ιαματική πηγή των Θερμοπυλών, επίσης γνώριμη από την αρχαιότητα. Η πηγή βρίσκεται σε απόσταση μόλις 700μ. από το μεσαίο στενό και ρέει ακατάπαυστα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το ιαματικό νερό αναβλύζει μέσα από το βουνό σχηματίζοντας ένα υδάτινο ρέμα , το οποίο μετά από κάποια χιλιόμετρα χύνεται στο Μαλιακό Κόλπό. Στην αρχαιότητα, το νερό της πηγής εκχυνόταν απ' ευθείας στη θάλασσα, η οποία τότε βρισκόταν πολύ κοντά στο βουνό. Η λέξη 'Θερμο-πύλαι', η ίδια η ονομασία της περιοχής, προέρχεται από δύο συνθετικά που πηγάζουν από τα δύο ιδιαίτερα τοπιακά χαρακτηριστικά της περιοχής που μόλις αναφέραμε. Το πρώτο συνθετικό (Θερμο) αναφέρεται στην ύπαρξη θερμών ιαματικών πηγών, ενώ το δεύτερο (Πύλαι) πηγάζει από τις πύλες, τα χαρακτηριστικά στενά γεωμορφολογικά περάσματα. Σήμερα, όπως διαπιστώνουμε, το όνομα της περιοχής διακαιολογείται κατά το ήμισυ καθώς υπάρχει ακόμα η ιαματική πηγή , αλλά απουσιάζουν οι περίφημες πύλες. Η ενθύμηση των στενών περασμάτων μας παραπέμπουν στην γεωμορφολογική μνήμη του τόπου.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΥΡΥΤΕΡΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΕΓΓΡΑΦΗΣ Πράγματι, αναρωτιέται κανείς πως διαμορφώνεται σήμερα η ευρύτερη περιοχή, γύρω από τον τόπο επιλογής μας. Σε μία πιο εστιασμένη αποτύπωση και ανάλυση, στον χάρτη που ακολουθεί, αναλύονται τα χαρακτηριστικά του ευρύτερου πεδίου εγγραφής μας όπου φαίνονται φυσικά και χωροταξικά χαρακτηριστικά όπως τα συναντάμε στις μέρες μας. Με μία πρώτη ματιά στο χάρτη, παρατηρούμε τη γενική διαβάθμιση της τοπογραφίας σε τρεις διακριτές καταστάσεις. Από το νότο προς το βορρά αναπτύσσονται κατά σειρά το βουνό, η πεδιάδα και η ακτή. Στη συμβολή μεταξύ του Καλλιδρόμου Όρους και της πεδινής έκτασης, βρίσκεται και το πεδίο μελέτης μας όπως σημειώνεται με τον κόκκινο κύκλο. Διακρίνουμε επίσης του δύο βασικούς άξονες πρόσβασης στις Θερμοπύλες. Με πορτοκαλί χρώμα σημειώνεται η Παλιά Εθνική Οδός Αθηνών-Λαμίας (ΠΕΟ) που αποτελεί την παλαιότερη περιφερειακή οδό πρόσβασης, ενώ με το κόκκινο χρώμα αποτυπώνεται τμήμα του νεότερου δίκτυου αυτοκινητοδρόμων της Νέας Εθνικής Οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης (ΠΑΘΕ). Εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η ΠΕΟ, έφθανε περίπου στην αρχαιότητα το όριο της θάλασσας. Σήμερα όπως βλέπουμε από το χάρτη, το παράκτιο αυτό όριο βρίσκεται χιλιόμετρα βορειότερα και συνιστά την τωρινή ακτή του Μαλιακού Κόλπου. Στα νότια, φαίνεται η ορεινή ανάπτυξη του Καλλιδρόμου Όρους που συνδέεται νοτιότερα με το βουνό της Οίτης. Το Καλλίδρομο έχει πλούσια φυσική ομορφιά με πυκνή καταπράσινη βλάστηση, ενώ διαθέτει και πολυάριθμες ορεινές διαδρομές απόδρασης στη φύση. Η έντονη υδροφορία της περιοχής γίνεται εμφανής μέσα από τις πλείστες υδάτινες ροές που διέρχονται από τα νότια και τα δυτικά και όλες εκχύνονται στις εκβολές του Μαλιακού Κόλοπου. Ποτάμια, παραπόταμοι, κανάλια, ρέματα κλπ. διασχίζουν το χώρο. Οι προσχώσεις και οι κατακρημνήσεις που έχουν προκαλέσει οι παραπόταμοι του Σπερχειού ποταμού που προαναφέραμε , έχουν δημιουργήσει με το πέρασμα των χρόνων την πεδινή έκταση που διακρίνουμε με τον γκρι χρωματισμό. Βλέπουμε λοιπόν από το χάρτη, την απότομη αλλαγή της γεωμορφολογίας από ορεινή σε πεδινή έκταση, μία σχέση που θα μας απασχολήσει στην πορεία του θέματός μας. Με κίτρινο χρωματισμό, αποτυπώνονται οι οικισμοί που βρίσκονται εγγύτερα στην περιοχή μας. Στα ανατολικά και απόσταση περίπου 1,8 χλμ. βρίσκεται η Τοπική Κοινότητα των Θερμοπυλών, δηλαδή το χωριό Θερμοπυλών Φθιώτιδας που έχει δανειστεί το νεότερο όνομά της από την περιοχή. Στα 6,2 χλμ. ανατολικότερα βρίσκεται η Αγία Τριάδα με σημαντικό παραθαλάσσιο υγρότοπο και σημαντική παρυδάτια ορνιθοπανίδα για τη χώρα μας. Από την άλλη πλευρά, στα δυτικά βρίσκονται εγγύτερα οι οικιστικές ενότητες της Άνω και της Κάτω Δαμάστας σε απόσταση περίπου 6 χλμ. , ενώ στο μέσο αυτής της απόστασης, στα 3χλμ. περίπου υπάρχουν τα Ιαματικά Λουτρά Δαμάστας ή Καλλιδρόμου (Ψωρονέρια). Από τους βασικούς οδικούς άξονες, προς τα νότια διακλαδίζονται δευτερεύουσες επαχιαρκές οδοί, όπως η ΕΟ Λιβαδειάς-Λαμίας στα δυτικά και η ΕΟ Αταλάντης-Έξαχρου στα ανατολικά που οδηγούν σε νοτιότερες οικιστικές ενότητες. Το κλίμα της ευρύτερης περιοχής είναι μεταβατικό, μεταξύ ηπειρωτικού και μεσογειακού κλίματος. Κοντά στο βουνό, νοτιότερα, ο χειμώνας είναι πιο ψυχρός και το καλοκαίρι πιο δροσερό και ξηρό. Ενώ βορειότερα, προς την πεδιάδα, ο χειμώνας είναι πιο ήπιος με αρκετές βροχές και τα καλοκαίρια πολύ ζεστά με υψηλά ποσοστά υγρασίας. Το πεδίο μελέτης μας βρίσκεται πάνω σε αυτή τη μεταβατική κλιματική ζώνη.

Ο ΤΟΠΟΣ

"Το να σέβεσαι το πνεύμα του τόπου δε σημαίνει να αντιγράφεις παλιά πρότυπα. Σημαίνει να προσδιορίζεις την ταυτότητα του τόπου και να την ερμηνεύεις με νέους κάθε φορά τρόπους. Μόνο τότε θα μπορούμε να μιλήσουμε για μία ζωντανή παράδοση που δίνει νόημα στις αλλαγές" , Genius Loci, C.N.Shulz

Έχοντας εξετάσει τη σύνθεση του ευρύτερου πεδίου εγγραφής μας, επιδιώκουμε εν συνεχεία να αποσαφηνίσουμε το περιεχόμενο του συγκεκριμένου τόπου όπου χωροθετούμε την πρότασή μας. Ποιο είναι λοιπόν το πνεύμα του τόπου των Θερμοπυλών σήμερα; Πως βιώνεται σήμερα εμπειρικά και λειτουργικά ο τόπος αυτός και τί είδους περιεχόμενο ευκαιρειών και δράσεων εμπεριέχει; Με τί ασχολούνται οι κάτοικοι της περιοχής; Τί μπορεί να κάνει ένας επισκέπτης στις Θερμοπύλες σήμερα; Προκειμένου να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά, χρειάστηκε φυσικά να επισκεφτούμε τον τόπο κατ'επανάψηψη, ώστε να μπορέσουμε να αποσαφηνίσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε με σαφήνεια και τρόπο πειθαρχημένο το λειτουργικό του περιεχόμενο. Έτσι, αποκτήσαμε μία οικειότητα με την περιοχή και εν τέλει αντιληφθήκαμε ότι δύναται να περιγράψουμε τη λειτουργία του ως ένα σύνολο που απαρτίζεται από 5 διακριτές ενότητες, οι οποίες αναλύονται στη συνέχεια...

ΙΣΤΟΡΙΚΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Η πολιτιστική ενότητα, εμπεριέχει το ευρέως γνωστό ιστορικό πλαίσιο των Θερμοπυλών, με αποκορύφωμα την περίφημη Μάχη των Θερμοπυλών του 480 π.Χ. Το πολιτιστικό κομμάτι, συνιστά συνήθως τον κύριο λόγο επίσκεψης της περιοχής, ακόμα και για μία απλή στάση, διερχόμενος κανείς σήμερα από τις Θερμοπύλες. Ο επισκέπτης αναπτύσσει γνωριμία με τον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο που περιλαμβάνει το πεδίο διεξαγωγής της μάχης, τα τιμητικά μνημεία, τα αρχαιολογικά ίχνη-ευρύματα και την επίσκεψη στο μουσείο. Παράλληλα με το δρόμο, δεσπόζουν το Μνημείο του Λεωνίδα και το Μνημείο των 700 Θεσπιέων που κατασκευάστηκαν το 1955. Απέναντι από τα μνημεία, υπάρχει φυσικό ύψωμα λοφίσκου που έχει ταυτιστεί με τον Λόφο Κολωνό, όπου διεξήχθη η τελική φάση της μάχης. Το 1955, στο κέντρο του λόφου, ανεγέρθη ένα κυκλικό πέτρινο ασβεστολιθικό βάθρο, με χαραγμένο πάνω του το επίγραμμα του Σιμωνίδη. " Ὦ ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι. ". Πάνω στο βουνό, εντοπίζονται ίχνη του αρχαίου τείχους των Φωκαίων, οχυρωματικό τείχος που είχαν κτίσει οι Φωκείς τον 6ο αι. π.Χ. για την αναχαίτιση των Θεσσαλών σε παλαιότερη εκστρατεία. Το Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών (Κ.Ι.Ε.Θ.) που εγκαινιάστηκε το 2010, αποτελεί ένα σύγχρονο καινοτομικό μουσείο που χρησιμοποιεί καινοτομικά μέσα ψηφιακής τεχνολογίας για την προβολή και την αναπαράσταση των ιστορικών γεγονότων των Περσικών Πολέμων, όπως διαδραστικά τραπέζια και εικονική πραγματικότητα. Το κτίριο του ΚΙΕΘ, επμνέεται μορφολογικά από την αιχμή του δόρατος, ενώ η υλικότητα της εξωτερικής επένδυσης του κτιρίου παραπέμπει στη μυική αδρότητα και την ιδέα της μυικής διπάπλασης των Λακεδαιμόνιων.

ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΚΗ-ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Η οικιστική ενότητα αφορά τον κυρίως δομημένο χώρο της περιοχής. Η τοπική κοινότητα των Θερμοπυλών ή κοινώς ο οικισμός 'Θερμοπύλες' Φθιώτιδας, βρίσκεται σε απόσταση 800μ. περίπου ανατολικά από τα γνωστά μνημεία και απλώνεται χωρικά και στις δύο πλευρές της ΠΕΟ. Το χωριό έχει ασπαστεί το όνομά του από το ομώνυμο ιστορικό πέρασμα των Θερμοπυλών και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να συγχέονται. Το συγκεκριμένο χωριό, βρισκόταν πάνω στο βουνό και διατηρούσε την παλαιότερη ονομασία ΄Δρακοσπηλιά'. Μετά την γερμανική κατοχή, ο οικισμός εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του και αναδομήθηκε χαμηλά στους πρόποδες του βουνού, λαμβάνοντας τιμητικά το 1955, το όνομα 'Θερμοπύλες'. Αποτελεί ένα μικρό οικιστικό σύνολο, 300 περίπου μόνιμων κατοίκων μεγάλης μέση ηλικίας, που δραστηριόποιείται κατά βάση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η οικονομική δραστηριότητα του χωριού, είναι συνυφασμένη με τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις που απλώνονται γύρω του. Χωρικά, αυτό αποτυπώνεται από τις απέραντες πεδιάδες που αναπτύσονται σχεδόν σε όλο το βόρειο τμήμα που φαίνεται στο χάρτη και είναι άμεσα συνυφασμένες με την τοπική κοινότητα των Θερμοπυλών και φυσικά την οικονομία της περιοχής και του Δήμου. Κύρια γεωργικά προϊόντα της περιοχής και του νομού γενικότερα είναι τα αμπέλια, τα δημητριακά, τα όσπρια, οι πατάτες, τα λαχανικά κλπ. Από δενδροκαλλιέρεγειες κυριαρχούν οι ελαιώνες, οι αμυγδαλιές, οι μηλιές, οι καρυδιές, οι καστανιές ενώ ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η παραγωγή κελυφωτού φιστικιού στην περιοχή. Σε άλλα τμήματα εντοπίζονται φάρμες και κτηνοτροφία με κρεατικά και τυροκομικά προϊόντα.

ΙΑΜΑΤΙΚΗ-ΘΕΡΜΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

ΟΡΕΙΝΗ/ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Η ιαματική-θερμαλιστική ενότητα σχετίζεται με την άφθονη παρουσία ιαματικού νερού στην περιοχή, την υφιστάμενη οργάνωση λουτρικού συγκροτήματος γύρω από αυτό και την χρήση του ιαματικού νερού από τον επισκέπτη της περιοχής με σκοπό την θεραπευτική του αποκατάσταση.

Η ορειβατική ενότητα, αφορά γενικά την ορεινή ανάπτυξη της περιοχής των Θερμοπυλών στο νότιο τμήμα της, με τον ορεινό όγκο του Καλλιδρόμου να δεσπόζει και την ορεινή δραστηριότητα που συναντάμε πάνω στο βουνό.

Η ιαματική πηγή, ο καταρράκτης και οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις ως σύνολο, βρίσκονται περίπου 700μ. δυτικά του μεσαίου στενού, 1 χλμ. από τα μνημεία και 1,8 χλμ. δυτικά της τοπικής κοινότητας. Το θερμό νερό, εξέρχεται μέσα από τα έγκατα του βουνού, συγκεντρώνεται στην ιαματική πηγή και από εκεί διαγράφει ελεύθερη γραμμική πορεία ορισμένων χιλιομέτρων μέχρις ότου εκβληθεί στη θάλασσα. Στην αρχική φάση ανάπτυξής του, διατηρεί εφαπτομενική σχέση με το όριο του βουνού, ενώ αργότερα εκτρέπεται από την πορεία του κατευθυνόμενο προς τον Μαλιακό Κόλπο. Κοντά στην ιαματική πηγή, στα πρώτα 100μ. περίπου βόρεια της υδάτινης πορείας βρίσκεται και το οργανωμένο λουτρικό συγκρότημα του υφιστάμενου υδροθεραπευτηρίου που αποτελείται από 5 κτίσματα υποστήριξης. Ωστόσο, στις μέρες μας, το λουτρικό συγκρότημα δεν διατηρεί την κανονική του χρήση, αλλά προσφερεται ως κέντρο φιλοξενίας προσφύγων έχοντας μετατραπεί σε χοτ σποτ. Ο σημερινός επισκέπτης της περιοχής, μπορεί να έρθει σε επαφή με το ιαματικό νερό σε κάθε σημείο της υδάτινης πορείας του, με πιο χαρακτηριστικά και δημοφιλέστερα, τα σημεία της ιαματικής πηγής και ιδιαιτέρως του τρεχούμενου υδάτινου καταρράκτη.

Το Καλλίδρομο, αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο του τόπου και βουνό με πλούσια ιστορία. Κατά την αρχαιότητα, στους πρόποδές του ιδρύθηκαν το Τιθερώνιο, η Δυρμαία και οι Θερμοπύλες ενώ η περιοχή του ορεινού όγκου ήταν χωρισμένη μεταξύ δύο ελληνικών φύλων, των Φωκέων στα δυτικά και των Λοκρών στα ανατολικά. Πέραν της ιδιαίτερης φυσικής και αισθητικής αξίας του βουνού, ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλους, το Καλλίδρομο διατρέχεται από ένα πλούσιο οδικό και πεζοπορικό δίκτυο αξιόλογων οργανωμένων και αυτοσχέδιων ορεινών διαδρομών και μονοπατιών με αρκετές εγκάρσιες συνδέσεις. Ιδιαίτερα δημοφιλές καθίσταται το μονοπάτι του Εφιάλτη ή "Ανοπαία Ατραπός" από τα γνωστά γεγονότα του 480 π.Χ. Για τους λάτρεις του ορειβατικού τουρισμού και της ορεινής άθλησης, το Καλλίδρομο συνίσταται ως ιδανικός προορισμός. Ορεινές δραστηριότητες όπως πεζοπορία μεταξύ αξιόλογων διαδρομών, οργανωμένοι ορεινοί αγώνες δρόμου, ορεινή ποδηλασία σε φυσικούς δρόμους ή μέσα σε δάση από έλατα, ορεινή ιππασία κ.α. Έμπειροι καθώς και αρχάριοι αναβάτες μπορούν να βιώσουν αυτή την φυσιολατρική εμπειρία. Δύο ορεινά καταφύγια διατίθενται πάνω στο βουνό για τη δυνατότητα διαμονής των ορειβατικών ομάδων, ενώ βρίσκονται και υπαίθριοι χώροι ιδανικοί για camping.

ΤΟ ΤΟΠΙΟ

ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ - ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Έπειτα από την ανάλυση των δραστηριοτήτων και των ευκαιριών του συγκεκριμένου τόπου, ανακαλύπτουμε τα ειδικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος φυσικού τοπιακού χώρου, εγγύτερα στο σημείο επιλογής μας. Προκειμένου να κατανοήσουμε σαφέστερα το φυσικό τοπίο που μας αφορά άμεσα, επιχειρούμε να το αποδομήσουμε και να το αναλύσουμε στα συστατικά του μέρη, που το απαρτίζουν δομικά, μορφολογικά και υλικά, εξάγοντας σημαντικές παρατηρήσεις, όπως διακρίνονται στην παρακείμενη διαφάνεια. Η πρώτη αίσθηση και αντίληψη που εκλαμβάνει ο επισκέπτης-παρατηρητής του τοπίου της περιοχής, αποτυπώνεται στην έντονη και χαρακτηριστική διαστρωμάτωση των ορεινών υψωμάτων του Καλλιδρόμου και της Οίτης, που ορθώνονται προς το νότο το ένα πίσω από το άλλο . Αυτός ο γεωμορφολογικός σχηματισμός που υψώνεται κατακόρυφα, μαγνητίζει το βλέμμα του παρατηρητή. Η επιβλητική παρουσία του βουνού στο συγκεκριμένο τόπο τον χαρακτηρίζει τετελεσμένα και του δίνει χαρακτήρα. Ακόλουθη αίσθηση που σχηματίζεται στο οπτικό πεδίο αλλά και το νοητικό επίπεδο του παρατηρητή, συνοψίζεται στην αξονική αντίθεση που σχηματίζεται μεταξύ του ορεινού όγκου (κατακόρυφη ανάπτυξη) και της πεδινής έκτασης (οριζόντια ανάπτυξη) στους πρόποδές του. Μία αντίθεση που διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της κεντρικής ιδέας του θέματός μας που ακολουθεί. Σε μία άλλη ανάγνωση και αντίληψη, διακρίνονται δύο ισχυρά γραμμικά όρια που τεμαχίζουν το φυσικό χώρο σε 3 μέρη. Το μεν αφορά την αξονική και ογκοπλαστική διαφοροποίηση μεταξύ βουνού και πεδιάδας, ενώ το δε, αφορά το ανθρωπογενές όριο του οδικού άξονα της ΠΕΟ που τεμαχίζει σε δύο χωρικά και ταυτόχρονα λειτουργικά μέρη την πεδινή έκταση. Έτσι, το άμεσο περιβάλλον μας τεμαχίζεται σε 3 χωρικές και ταυτόχρονα λειτουργικές ενότητες : τον ορεινό όγκο με τις ορεινές δραστηριότητες, το πεδινό τμήμα μέχρι το δρόμο με τον αρχαιολογικό χώρο και τα υφιστάμενα λουτρά και το πεδινό τμήμα μετά το δρόμο όπου αναπτύσσονται κυρίως καλλιέργειες. Σε όλες τις παραπάνω αναγνώσεις, το υδάτινο στοιχείο και συγκεκριμένα η υφιστάμενη υδάτινη ιαματική ροή, αναγιγνώσκεται ως μία ελεύθερη γραμμική μονοκονδυλιά στο χώρο που ενοποιεί τις συγκρουόμενες ή διαχωριζόμενες χωρικές αυτές καταστάσεις. ΥΛΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Στο επίπεδο της υλικότητας, το οπτικό πλάνο του παρατηρητή συμπληρώνεται από μία πλούσια παλαίτα υφών και χρωματισμών. Τη στέψη καταλαμβάνει το βαθύ γαλάζιο του απροσπέλαστου ουρανού. Ακολουθεί ο κατάφυτος ορεινός όγκος που υπερκαλύπτεται από τονικές εναλλαγές πράσινων αποχρώσεων. Χαμηλότερα, συναντάει κανείς το γκριζοκαφετί χρώμα του εδάφους με τις διάφορες τονικές του διαβαθμίσεις. Σε διάσπαρτα σημεία, το έδαφος καλύπτεται από θειούχες αποθεσεις υπόλευκης άμμου και τα ιζηματογενή ή μη πετρώματα που συναντάει κανείς εκεί. Τέλος, το υδάτινο στοιχείο που αναπτύσσεται πάνω στο έδαφος, αποτελεί για εμάς το κυρίαρχο χαρακτηριστικό υλικό στοιχείο της περιοχής , χάριν της δυναμικής και ζωτικής συμπεριφοράς του.

ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ ΟΡΟΣ Το Καλλίδρομο Όρος, απλώνεται πάνω από τις Θερμοπύλες , στην τοποθεσία της μελέτης μας. Αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βουνα της Στερεάς Ελλάδας με ιδιαίτερες αισθητικές αξίες, φυσικό κάλλος και οικολογικά ευαίσθητες περιοχές. Τμήμα της βόρειας πλευράς του, έχει μάλιστα χαρακτηριστεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλους (ΤΙΦΚ), ενώ το δυτικό του τμήμα και όλες οι ψηλές κορυφές του, ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000. Το Καλλίδρομο είναι ένα σχετικά χαμηλό βουνό με μέγιστο ύψος τα 1399 μ. όπου δεσπόζει η κορυφή 'Γκιόζα'. Το μητρικό πέτρωμα του μεγαλύτερου μέρους του βουνού είναι ο ασβεστόλιθος, ενώ εντοπίζονται και μεγάλες εκτάσεις φλύσχη. Από το βουνό, διέρχονται και αναπτύσσονται πολλά υδατορέματα παραποτάμων του Σπερχειού. Σε μεγάλο υψόμετρο όπου η τοπογραφία επιπεδοποιείται, αποκαλύπτονται 2 χαρακτηριστικές ρηχές εποχικές λίμνες. Το Καλλίδρομο, φιλοξενεί πάνω από 600 είδη βλάστησης. Στις χαμηλότερες πλαγιές του αναπτύσσεται κατά κύριο λόγο μεσογειακή σκληρόφυλλη βλάστηση, φρύγανα και υψηλή μακία βλάστηση. Στα φρύγανα, που αναπτύσσονται έως και τα 300μ. υψόμετρο, κυριαρχούν οι λαδανιές, το αγριοθύμαρο καθώς και η ελληνική φασκομηλιά. Τη μακία βλάστηση έως τα 600μ. χαρακτηρίζουν οι αριές, τα πουρνάρια, οι κουμαριές, τα σχίνα. Ο υπόροφος χαρακτηρίζεται από χρυσόξυλα, κοκκορεβυθιές και σφενδάμια, ενώ η χνοώδης δρύς σχηματίζει αμιγείς συστάδες ανά τόπους. Σε χαμηλό και μέσο υψόμετρο (500-1000μ.), συναντάμε κυρίως φυσικά δάση χαλεπίου πεύκης, καθώς και βελανιδιές σε διάφορα σημεία. Η βόρεια πλευρά του βουνού (άνω των 1000μ.), καλύπτεται κυρίως από αμιγή δάση κωνοφόρων, με κυρίαρχα τα είδη της μαύρης πεύκης και της κεφαληνιακής ελάτης. Χαρακτηριστικά είδη στα ελατοδάση είναι το αγριόκεδρο και το σπάνιο αρκουδοπούναρο. Στο υψόμετρο των 1.000-1.100 μ. αποκαλύπτονται δύο φυσικές εποχιακές λίνες στις θέσεις 'Σουβάλα' και 'Νευρόπολη'. Γύρω από αυτές, στις παρόχθιες περιοχές, συναντάει κανείς υδρόβια εποχιακή βλάστηση όπως την μικροσποπική μους, πολυκόμπι, βιασύνος φρύνο, φλώρα, γναφάλιο, ελάφια μέντα κ.α. Σε διάφορα υδροφόρα σημεία συναντώνται φυσικά και παρόχθιες συστάδες πλατάνων, όπως στις χαράδρες πάνω από τη Μενδενίτσα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής ως προς τη βλάστηση στους πρόποδες του βουνού αλλά και στην πεδινή έκταση, είναι οι συστάδες - ομάδες κυπαρισσιών που συναντάμε σε συγκεκριμένα σημεία. Άλλα μοιάζουν αυτοφυή και άλλα έχουν φυτευτεί από τον άνθρωπο λόγω του ιστορικού χαρακτήρα της περιοχής. Το κυπαρίσσι είναι ένα δέντρο που χαρακτηρίζει απόλυτα τον συγκεκριμένο τόπο. Από το σύνολο αυτής της ανάλυσης, για την παρέμβασή μας, συγκρατάμε δύο βασικά πράγματα. Τα είδη της βλάστησης του τόπου, καθώς και τη δυναμική τους όσον αφορά το φύλλωμά τους (αειθαλή-φυλλοβόλα), όπως επίσης και το δομικό χαρακτήρα που παρουσιάζουν τα είδη αυτά. Έτσι, συγκρατάμε 3 βασικές αφαιρετικές δομές : α) την ημισφαιροειδή δομή του χαμηλού θάμνου, β) την δομή του τυπικού δέντρου σφαιροειδούς δομής με κορμό, καθώς και γ) την υψίκορμη κωνοδειδή δομή του τυπικού κωνοφόρου, όπως το κυπαρίσσι ή το έλατο. Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πολυχρωμία της πυκνής βλάστησης που υπερκαλύπτει σχεδόν τις πλαγιές του Καλλιδρόμου. Αντικρύζουμε μία γκάμα χρωματισμών του πράσινου καθώς και πιο καστανωπά ή κοκκινωπά φυτά.

ΤΟ ΥΔΑΤΙΝΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ

ΤΟ ΥΔΑΤΙΝΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ [ νηρόν ὕδωρ > νεαρόν ύδωρ > νε(α)ρό > νερό ] Το νερό, αποτελεί προϋπόθεση της ζωής στον φυσικό κόσμο. Ο πρώτος σοφός της αρχαίας εποχής, ο Θαλής ο Μιλήσιος, υποστήριξε ότι "το νερό είναι η ουσία των πάντων". Στοιχείο απαραίτητο για όλους τους έμβιους οργανισμούς, τον άνθρωπο, τα ζώα , τα φυτά ,τους μικροοργανισμούς κλπ. Άλλωστε, το 71% της γης αποτελείται από νερό. Από τους πρώτους καιρούς της ύπαρξής του στον κόσμο, ο αρχέγονος άνθρωπος αντιλήφθηκε την τεράστια σημασία που έχει το υδάτινο στοιχείο για την ζωή του και την ζωή των υπόλοιπων οργανισμών. Έτσι, από πολύ νωρίς, το νερό έγινε αντικείμενο θαυμασμού και και λατρείας. Πολλοί μύθοι και παραδόσεις δημιουργήθηκαν για να εξυμνήσουν το θείο αυτό στοιχείο. Στη μυθολογία, το νερό έλαβε 'θεϊκές ιδιότητες'. Ο Ποσειδώνας προσωποποιήθηκε τον θεό της θάλασσας και των ωκεανών και γενικότερα τη θεότητα όλων των υπαρκτών μορφών νερού. Η Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της ομορφιάς, αναδύθηκε μέσα από το νερό. Ο μυθικός ήρωας Αχιλλέας έγινε άτρωτος- αθάνατος, όταν η Θέτις τον βύθισε στα αθάνατα νερά της Στύγας. Στις νεότερες θρησκείες, το νερό αποτέλεσε το σύμβολο της ζωής, της αναγέννησης της σωματικής και ψυχικής καθαρότητας και υγείας. Το πέρασμα μέσα από το νερό συμβολίζει την αναγέννηση και την κάθαρση της ψυχής. Στον Χριστιανισμό, ή βάπτιση των πιστών αποβλέπει στην κάθαρση του σώματος, την ψυχής και τη συνείδησης. Στον ισλαμισμό και τον ιουδαϊσμό, το νερό θεωρείται το σημαντικότερο αγαθό, γι΄αυτό πριν προσευχηθούν οι μουσουλμάνοι πλένονται σχολαστικά και εξαγνοίζονται. Στο Ιερό Κοράνι , το νερό χαρακτηρίζεται ως η ουσία των πάντων, η πηγή της δημιουργίας και της ζωής στον κόσμο. Οι ινδουιστές θεωρούν τα νερά του Γάγγη ιερά και μπαίνουν σε αυτά για να θεραπευτούν. Στις όχθες του μάλιστα, υπάρχουν ιερές πόλεις όπου οι πιστοί καταφθάνουν για προσκύνημα. Η σημασία του νερού είναι απαραίτητη για τη ζωή του ανθρώπου και γενικότερα για την ανάπτυξη όλων των πολιτισμών. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν δίπλα στο νερό. Γενικότερα, όλες οι φυσικές αλλά και πνευματικές διαστάσεις του νερού: η κοσμογονική, η πολιτιστική, η βιολογική, η θεραπευτική, η εξαγνοιστική σωματικά και ψυχικά, έχουν καταλυτική σημασία για τον άνθρωπο. Το νερό αποτελεί διαχρονικά την εικόνα της αέναης κίνησης. Ρέει διαρκώς και ακατάπαυστα, παράλληλα και αρμονικά με την ανθρώπινη ζωή και δημιουργία. Παράλληλα με την σημασία του νερού ως ροϊκό, δυναμικό και δυναμικό στοιχείο , στην εργασία μας, μας απασχολεί το νερό για δύο ακόμη λόγους. Ο μεν αφορά την χωρική διάσταση σε συνδυασμό με τη μηχανική συμπεριφορά του, ο δε αφορά τον θεραπευτικόιαματικό χαρακτήρα του εφόσον η πρότασή μας αφορά σε ιαματική εγκατάσταση. Άλλωστε, μία από τις αναζητήσεις του αρχέγονου ανθρώπου από την μακραίωνη ιστορία του, αφορούσε τρόπους με τους οποίους, η φύση θα ήταν ικανή να προσφέρει πόρους για να θεραπεύσει και να ευεργετήσει σωματικά πάθη του ανθρώπου. Από πολύ νωρίς ο άνθρωπος είχε αντιληφθεί την δύναμη και τη σημασία που είχε το νερό ως φυσικός πόρος, ο οποίος το χρησιμοποίησε αρχικά από ένστικτο, προκειμένου να απαλύνει τους πόνους του από τις πληγές του. Εν συνεχεία λοιπόν, εξετάζουμε πιο αναλυτικά την θεραπευτική σημασία του ιαματικού νερού για τον άνθρωπο και το σώμα του, ως βασικού συστατικού στοιχείου της εργασίας μας.

ΤΟ ΙΑΜΑΤΙΚΟ ΝΕΡΟ Οι αρχαίοι Έλληνες, συγγραφείς και φιλόσοφοι, εξυμνούσαν το νερό των ιαματικών πηγών όπου οι Νύμφες, προσέφεραν τα θεϊκά δώρα της υγείας, της ευημερίας, της ευεξίας και της πνευματικής ανάτασης. Οι Νύμφες ήταν κατ'εξοχήν πνεύματα του γλυκού νερού που βρίσκονταν δίπλα στις πηγές και τα ποτάμια ή σε βουνά από όπου πήγαζαν ποτάμια. Συνόδευαν πάντα το νερό τονίζοντας τη ζωογόνα δύναμή του για την ύπαρξη της ζωής. Ως ιαματικές ή μεταλλικές πηγές, εκφέρονται ως οι φυσικές πηγές των οποίων τα ύδατα έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. Αυτό, οφείλεται στο γεγονός ότι τα ιαματικά νερά πηγάζουν μέσα από πετρώματα. Κατά τη διαδρομή της πορείας τους από τα εσώτερα στρώματα της γης στην επιφάνειά τους, συλλέγουν και μεταφέρουν στη σύστασή τους μεταλλικά συστατικά, όπου οφείλεται και η θεραπευτική τους δράση. Σύνηθη διαλυμένα συστατικά που μπορεί να περιέχονται στα ιαματικά νερά, είναι για παράδειγμα μέταλλα, όπως το νάτριο, το κάλιο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το ράδιο, το σίδηρο, το ιώδιο, το φώσφορο ή το θείο ή και αέρια όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το υδρόθειο, το άζωτο, το οξυγόνο ή το υδρογόνο. Τα νερά αυτά, ανάλογα με τα συστατικά τους, εντοπίζονται σε διάφορους βαθμούς οξύτητας και μπορούν να χαρακτηριστούν βασικώς ως όξινα, αλκαλικά ή ουδέτερα. Ανάλογα με τη σύνθεση των μεταλλικών νερών τους, οι ιαματικές πηγές μπορούν να χαρακτηριστούν ως αλκαλικές, σιδηρούχες, θειούχες, ραδιενεργές κλπ. Η ιαματική δράση του νερού γενικότερα, είναι τριπλής φύσεως και έχει να κάνει με την μηχανική, τη θερμική και την χημική του δράση σε σχέση με το ανθρώπινο σώμα. Εξ αυτών, η μηχανική δράση οφείλεται κυρίως στην άνωση και την υδροστατική πίεση. Η θερμική δράση οφείλεται στη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του ιαματικού νερού και του ανθρώπινου σώματος. Η χημική δράση οφείλεται στην επαφή του δέρματος με τα μεταλλικά στοιχεία του νερού και η διείσδυσή τους σε αυτό. α) Το Θερμικό Ερέθισμα, οφείλεται στην διαφορά θερμοκρασίας που μπορεί να έχει το ιαματικό νερό, με την θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος. Όταν η θερμοκρασία του νερού είναι κοντά σε αυτή του ανθρώποινου σώματος (π.χ. 34-36 °C), τότε χαρακτηρίζεται ως 'ουδέτερο' ή 'αδιάφορο'. Όταν είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτό, χαρακτηρίζεται ως δροσερό, ενώ όταν ξεπερνάει σημαντικά την θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος, (π.χ. 38-42 °C) χαρακτηρίζεται ως 'υπέρθερμο'. β) Το Χημικό Ερέθισμα προκαλείται από την επαφή του δέρματος με τα μεταλλικά συστατικά του ιαματικού νερού που βρίσκονται υπό τη μορφή ιόντων. Κατά τη διάρκεια του λουτρού, προσκολλώνται στο δέρμα, ερεθίζουν τις νευρικές ίνες και δια μέσου της νευρικής οδού, το ερέθισμα μεταφέρεται σε ολόκληρο τον οργανισμό. Τα αέρια αντιθέτως, προσκολλώνται για λίγο στο δέρμα, απορρωφόνται από αυτό και διεισδύουν βαθύτερα στο δέρμα, μεταφερόμενα δια μέσου της κυκλοφορίας σε όλα τα όργανα και τους ιστούς του οργανισμού. γ) Το Μηχανικό Ερέθισμα προκαλείται από την πίεση που ασκεί το νερό στο ανθρώπινο σώμα, κοινώς της υδροστατική πίεση. Η δράση του νερού στηρίζεται στους νόμους του Αρχιμήδη που αναφέρονται στην άνωση και την υδροστατική πίεση. Μέσα στο νερό, το ανθρώπινο σώμα γίνεται ελαφρύτερο, οι κινήσεις ευκολότερες, ενώ επέρχεται μυϊκή χαλάρωση και απορρόφηση των οιδημάτων.

Η ΥΔΑΤΙΝΗ ΙΑΜΑΤΙΚΗ ΡΟΗ ΩΣ ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ Βασική πηγή έμπνευσης για την ιδέα του θέματός μας, αποτέλεί η υπάρχουσα υδάτινη ιαματική ροή που ανακαλύψαμε στον τόπο των Θερμοπυλών, περίπου 1χλμ. δυτικά των γνωστών μνημείων, εγγύτερα στο μεσαίο στενό. Όπως διακρίνεται με έντονο γαλάζιο χρώμα στο χάρτη, πρόκειται για μία γραμμική υδάτινη ροή (ρέμα) μέσου πλάτους 1,5 μ., η οποία ξεκινάει από την Ιαματική Πηγή των Θερμοπυλών ,διανύει μία απόσταση 5,5 περίπου χιλιομέτρων μέσα από πεδινές εκτάσεις, έως ότου εκχυθεί μαζί με άλλα υδάτινα ρέματα, στο Μαλιακό Κόλπο. Η ζωτικότητα, η ατμόσφαιρα και γενικότερα η δυναμική που δημιουργεί η υδάτινη αυτή ροή στο συγκεκριμένο τόπο μας κέντρισε έκδηλα το ενδιαφέρον, ώστε να θέλουμε να την κάνουμε κτήμα μας στο σχεδιασμό μας. Την ίδια στιγμή, προβληματιστήκαμε με την ποσότητα του ιαματικού νερού που πηγάζει από το βουνό, που επί της ουσίας δεν έχει κάποια χρηστική λειτουργία. Στις εικόνες, φαίνονται ορισμένες φάσεις της ιαματικής ροής κατά την πορεία της, από διάφορα σημεία λήψης . Παρατηρώντας προσεκτικά τις φάσεις αυτές της ροής του νερού, κατανοήσαμε καλύτερα τη μηχανική του συμπεριφορά σε σχέση με τα άμεσα στοιχεία του περιβάλλοντός του, το έδαφος, το βάρος του, την κίνησή του, το περιβάλλον του, το φως κλπ. Έτσι, εξάγουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις: α) Το νερό σε μορφή ρέματος, έχει την τάση λόγω του βάρους του και της κίνησής του, να δημιουργεί κοίτη (αυλάκι) και να φωλιάζεται ομαλά στο έδαφος, κατά την έννοια του πλάτους. Ανάλογα το πλάτος στο οποίο αναπτύσσεται, την ταχύτητα κίνησής του, αλλά και την ποιότητα του εδάφους, η κοίτη αυτή είναι ρηχότερη ή βαθύτερη. β) Το νερό αποτελεί ένα ρευστό φυσικό στοιχείο που μπορεί να λαμβάνει τη μορφή οποιασδήποτε γεωμετρίας το φέρει ή το ορίζει. Είτε ρέει σε ομαλό έδαφος, είτε χύνεται σε ακανόνιστο έδαφος, είτε ορίζεται από τοίχο, πάντα προσαρμόζεται στις γεωμετρικές και μορφολογικές συνθήκες των στοιχείων που το διαμορφώνουν. Το νερό λοιπόν ετερο-μορφώνεται καθώς αυτό καθ' αυτό είναι ένα στοιχείο άμορφο. γ) Η ταχύτητα του κινούμενου νερού διαμορφώνεται ανάλογα με την κλίση του εδάφους (υποβάθρου) που το φέρει. Σε ένα επίπεδο έδαφος αναιπαίσθητης κλίσης, το νερό κινείται ήρεμα, καθώς η συνισταμένη του βάρους του απορροφάται από το έδαφος. Αντίθετα, όταν η γωνία κλίσης αυξάνεται, αυξάνεται και η ταχύτητα του νερού, εφόσον μεγαλύτερο μέρος της βαρυτικής του ενέργειας μετατρέπεται σε κινητική ενέργεια. δ) Σε πολλές περιπτώσεις, το νερό λόγω της ιδιαίτερης μηχανικής του συμπεριφοράς (βάρος,κίνηση,όγκος κλπ.), έχει την ικανότητα να διαμορφώνει με το χρόνο το υπέδαφός του, δημιουργώντας οριζόντια επίπεδα αυλακώσεων στο έδαφος. ε)Η χρωματική παλαίτα του νερού επιδέχεται ποικιλλία, καθώς ως άχρωμη υλικότητα επηρεάζεται άμεσα από τα στοιχεία του περιβάλλοντός του, τον ουρανό, το φως, την ατμόσφαιρα, τις υλικότητες του εδάφους (χώμα, πέτρες κλπ.) ακόμη και τα φυτά που αναπτύσσονται μέσα ή γύρω από το νερό.

ΙΑΜΑΤΙΚΗ ΠΗΓΗ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ Η περίφημη ιαματική πηγή των Θερμοπυλών απ' όπου πηγάζει η υδάτινη ροή την οποία αναλύσαμε νωρίτερα, βρίσκεται στους πρόποδες του Καλλιδρόμου όρους και η παρουσία της είναι γνωστή, ήδη από τα αρχαία χρόνια. Αν τα μνημεία και οι ιστορικοί αγώνες των Θερμοπυλών μας παραπέμπουν στην ιστορική προέκταση του τόπου, η ιαματική πηγή των Θερμοπυλών έχει ακόμη παλαιότερες ρίζες και συνδέεται με τη μυθολογική προέκτασή του. Σύμφωνα με τη μυθολογία, τις ιαματικές πηγές των Θερμοπυλών, τις δημιούργησε ο Θεός Ήφαιστος ύστερα από παράκληση της Θεάς Αθηνάς, για να λούζεται και να ανακτά τις δυνάμεις του ο Ηρακλής, μετά τους σωματικούς κόπους και άθλους του. Μάλιστα, κοντά στην πηγή κατά την αρχαιότητα, υπήρχε ιερό και βωμός αφιαίρωμένα στον μυθικό ήρωα. Η ιερότητα του τόπου και των συγκεκριμένων θυματουργών ιαματικών υδάτων γίνεται επίσης γνωστή μέσα από τις αναφορές μεγάλων προσωπικοτήτων της αρχαιότητας, όπως τον μεγάλο ιστορικό Ηρόδοτο, τον ιστορικό Στράβων και τον Παυσανία. Το θερμό ιαματικό νερό, αναβλύζει μέσα από τα έγκατα του βουνού ενώ ξεπροβαίνει μέσα από ένα φυσικό βράχο με ένα μαγικό και εντυπωσιακό τρόπο. Μοιάζει σαν ένα μαγικό δώρο που χαρίζει η φύση απλόχερα στον άνθρωπο με ένα τόσο απλοϊκό τρόπο. Στη συνέχεια δημιουργείται το υδάτινο ρέμα που καταλήγει χιλιόμετρα μακριά στο Μαλιακό Κόλπο όπως περιγράψαμε νωρίτερα. Η συγκεκριμένη πηγή, οφείλει τη γένεσή της σε μεγάλα τεκτονικά ρήγματα, τα οποία προκάλεσαν το βύθισμα του Ευβοϊκού Μαλιακού Κόλπου στο Ηφαιστειακό Κέντρο των Λιχάδων, του οποίου η μετα-ηφαιστειακή δράση συντέλεσε στον εμπλουτισμό των υδάτων σε αέρια και εν μέρει στην άνοδο της θερμοκρασίας του. Το νερό είναι πανέμορφο, διαυγές, καταπράσινο, σε μία γαλαζοπράσινη απόχρωση ρεόντας αδιάκοπα μέσα από το βράχο. Η θερμοκρασία του νερού που καταλήγει στην επιφάνεια της πεδιάδας είναι 40 - 42 °C, ενώ όσο το νερό διατρέχει το υδάτινο ρέμα, η θερμοκρασία του μειώνεται συνεχώς, συναρτήσει του κλίματος της περιοχής την αντίστοιχη εποχή-περίοδο του χρόνου. Το ιαματικό νερό, χαρακτηρίζεται ως υδροχλωρονατριούχο, υπέρθερμο, όξινο, μεταλλικό, υποτονικό, ασθενώς ραδιενεργό. Τα βασικά χημικά-μεταλλικά στοιχεία που περιλαμβάνει είναι το χλώριο, το νάτριο και το θείο. Το θερμό νερό , είναι κατάλληλο για την θεραπεία ποικίλλων ασθενειών, όπως ρευματικών, αρθριτικών, γυναικολογικών, νευρολογικών παθήσεων, παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος, ασθματικών καταστάσεων, βρογχίτιδες, πνευμονικό εμφύσημα κ.α. Για το λόγο αυτό, κάθε χρόνο στο σημείο της πηγής καταφθάνει πλήθος κόσμου ώστε να ευεργετηθεί σωματικά και ψυχικά από τα νερ΄΄α αυτά. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν, μέσα απο την ανάλυση αυτή, πόσο σημαντική είναι η Ιαματική πηγή και το νερό της για τον τόπο των Θερμοπυλών και γενικότερα για τη θεραπεία των επισκεπτών του. Στη συνέχεια μας ενδιαφέρει άμεσα να εξετάζουμε την υφιστάμενη συνθήκη ανάπτυξης της περιοχής στον εγγύτερο χώρο της πηγής...

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟΥ Στο διπλανό χάρτη, αποτυπώνεται η υφιστάμενη κατάσταση του χώρου ενδιαφέροντός μας, όπου φαίνεται και αναλυτικά η δομή του υπάρχοντος υδροθεραπευτηρίου. Η οργάνωση του χώρου γύρω κοντά στην ιαματική πηγή, ξενίκησε τη δεκαετία του 1935, όταν κτίστηκε λουτρικό συγκρότημα υδροθεραπευτηρίου 5 κτισμάτων, εκ των οποίων: 1 κτίριο υδροθεραπευτηρίου με 18 λουτήρες ρωμαϊκού τύπου και εξωτερική δεξαμενή, 2 κτίρια ξενοδοχείων δυναμικότητας 80 κλινών έκαστο, 1 κτίριο διοίκησης και 1 κτίριο όπου στεγαζόταν το εστιατόριο του συγκροτήματος. Το συγκρότημα συνοδεύεται από υποστηρικτηκές εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού του νερού και ηλεκτρομηχαναλογική υποστήριξη. Αν βρεθεί κανείς σήμερα στην περιοχή, θα βιώσει ανάμεικτα συναισθήματα. Από τη μία το μαγευτικό τοπίο και η θετική αίσθηση που εκπέμπει και από την άλλη μία εγκατάσταση που μοιάζει να αψηφά τις αξίες του συγκεκριμένου τόπου κατά την αντίληψή μας. Τα εν λόγω κτίσματα που είχαν αναγερθεί 90 χρόνια παλαιότερα, δεν ανταποκρίνονται ούτε στον χαρακτήρα ούτε στις ανάγκες της περιοχής. Στις μέρες μας, το κτιριακό συγκρότημα προσφέρεται ως δομή φιλοξενίας (hot spot) προσφύγων με τον χαρακτήρα του να έχει αλλοιωθεί σημαντικά. Έτσι: Χρήση: Το υφιστάμενο συγκρότημα δεν έχει πλέον τη χρήση υδροθεραπευτηρίου. Από το 2009 έχει σταματήσει η λουτρική λειτουργία του, ενώ από το 2016 οι κτιριακές εγκαταστάσεις φιλοξενούν πρόσφυγες. Εγκατάλλειψη: Αρκετές υποδομές έχουν αφεθεί στη μοίρα της τυχαιότητας του χρόνου. Το κυρίως κτίριο του υδροθεραπευτηρίου είναι εγκαταλελλειμένο και ετοιμόρροπο. Μαζί με τα προβλήματα της λειτουργίας και της συντήρησης του δομημένου αυτού περιβάλλοντος, δεν θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε φυσικά ως αριτέκτονες και τα αισθητικά κριτήρια. Αστικός Σχεδιασμός: Ο υφιστάμενος σχεδιασμός κατά τη γνώμη μας δεν πληρεί τα ορθά χαρακτηριστικά κριτίρια για το περιβάλλον του. Το συγκρότημα μοιάζει με αστική παρέμβαση μέσα σε ένα αμιγώς τοπιακό περιβάλλον. Οι απόλυτες και μνημειακές χαράξεις του , θυμίζουν σχεδιασμό με στοιχεία μπαρόκ. Τα κτίρια βρίσκονται διασπασμένα σε μονάδες και σε απόσταση μεταξύ τους σαν να τοποθετήθηκαν τυχαία. Μεγάλα Κτιριακά Ύψη: Τα υφιστάμενα κτίσματα που υπάρχουν εκεί, ιδιαίτερα τα κτίρια των δύο ξενοδοχείων είναι υπέρογκα και μνημειώδη με μεγάλο ύψος. Η συνθήκη αυτή, επίσης έρχεται σε διαφωνία με τον τόπο καθώς δεν αρμόζουν στην ηρεμία που εκπέμπει η περιοχή, αλλά αντιθέτως προκαλούν στον επισκέπτη ένα απρόσμενο δέος. Παλιός Σχεδιασμός: Ίσως τα δύο παραπάνω κριτίρια να δικαιολογούνται με βάση την παλαιότητα του σχεδιασμού που σήμερα συμπληρώνει 90 χρόνια. Με βάση τα σύγχρονα αριτκεκτονικά δεδομένα, ο σχεδιασμός αυτός μοιάζει να έχει 'γεράσει'. Αυτοσχέδιες Κατασκευές: Μαζί με τα κτίρια που αναφέρονται, έχουν δημιουργηθεί με τον καιρό και διάφορες άτυπες αυτοσχέδιες κατασκευές που αλλοιώνουν σημαντικά το χαρακτήρα του περιβάλλοντος και δείχνουν ακόμη περισσότερο την έλλειψη οργανωμένου σχεδιασμού.

ΓΕΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΡΑΣΗΣ Δεδομένης όλης της ανάλυσης που προηγήθηκε, αντιλαμβανόμαστε πλέον ότι ο τόπος των Θερμοπυλών φιλοξενεί ένα σύνολο δράσεων εναλλακτικού χαρακτήρα και με βεβαιότητα μπορούμε πλέον να αναφερόμαστε σε ένα τόπο εναλλακτικής δράσης για τον εκάστοτε επισκέπτη του, ξένο ή ντόπιο. Από τις 5 διακριτές ενότητες που προναφέρθηκαν, εμείς επιλέγουμε να ασχοληθούμε ενεργά με την ιαματική-θερμαλιστική ενότητα που αποβλέπει στην θεραπεία, την ευεξία και την αναζωογόνηση του ανθρώπινου σώματος και της ψυχικής υγείας. Η ενασχόλησή μας ωστόσο με το συγκεκριμένο κομμάτι, δεν περιορίζεται μόνο στην ίδια τη θεματολογική μας ενότητα, αλλά αποβλέπει ταυτόχρονα στην ενίσχυση του συνόλου του λειτουργικού χαρακτήρα του τόπου, δίνοντάς του πρόσθετο πάτημα, ώστε να είναι σε θέση να δεχθεί περισσότερους επισκέπτες κατά τη διάρκεια του χρόνου. Στόχος μας είναι να ενθαρρύνουμε και να ενεργοποιήσουμε τη συνολική εναλλακτική δραστηριότητα μέσω της ανάδειξης ενός θεματικού τμήματος που θεωρούμε ότι έχει τη δυνατότητα να τροφοδοτήσει και τις άλλες δραστηριότητες ( πολιτιστική, ορειβατική, περιηγητική κλπ.). Εν παραδείγματι, αν ένα άτομο ή μία ομάδα ατόμων βρεθεί και επισκεφτεί τις Θερμοπύλες με σκοπό να απολαύσει τα ιαματικά νερά, μπορεί στην ίδια αυτή απόδραση να επισκεφτεί τα μνημεία και το μουσείο της περιοχής ή να επιλέξει να ανακαλύψει το Καλλίδρομο όρος μέσω μιας απλής πεζοπορίας ή και ορειβασίας. Στην περιγραφή αυτή, εμείς ΄προετείνουμε την ιδέα, αλλά ο κάθε επισκέπτης ή κοινωνική ομάδα μπορεί να δημιουργήσει το δικό του προσωπικό σενάριο απόδρασης. Συγκεφαλαιωτικά, γενικός μας στόχος είναι να καταφέρουμε μέσω της παράμβασής μας να καταστήσουμε τις Θερμοπύλες ως ενεργό πόλο έλξης στις μέρες μας, προωθόντας έμμεσα την εναλλακτική δράση σε όλες τις εκφάνσεις της.

'Β ΜΕΡΟΣ

Η ΠΡΟΤΑΣΗ

Η ΣΥΛΛΗΨΗ

ΣΥΛΛΗΨΗ Η 'κατασκευή' του θέματός μας, θεμελιώνεται στο τρίπτυχο 'Νερό - Τοπίο - Άνθρωπος', με βασική ταυτόχρονα την επιλογή του συγκεκριμένου τόπου. Στην παρακείμενη διαφάνεια παρουσιάζεται αφαιρετικά μέσω ενός καλλιτεχνικού διαγράμματος η θεωρητική ιδέα της σύλληψης του θέματός μας. Όπως γίνεται εμφανές, το ιαματικό νερό βρίσκεται στον πυρήνα της σκέψης μας, καθώς κατέχει το ρόλο του πρωταγωνιστή και του κύριου αρθρωτή σε δομικό, σχεδιαστικό, αισθητικό και λειτουργικό επίπεδο. Ακολουθεί το τοπιακό περιβάλλον που αποτελεί το υπόβαρο πάνω στο οποίο επιδιώκουμε να σχεδιάσουμε και να εντάξουμε το έργο μας. Η τοπογραφία, η βλάστηση, οι υλικότητες κατέχουν ισχυρό ρόλο στη σκέψη μας. Άλλωστε και το ίδιο το νερό αποτελεί μέρος του φυσικού περιβάλλοντός μας. Ακολουθεί το κτισμένο περιβάλλον που έρχεται να παραλάβει τον άνθρωπο, τον χρήστη του αρχιτεκτονημένου χώρου και να τον εντάξει στο πρόγραμμα λειτουργίας του. Η σύλληψη πλαισιώνεται θεωρητικά από ορισμένους ειδικότερους στόχους που έχουμε στο μυαλό μας και επιθυμούμε να πετύχουμε κατά την διαδικασία της σύνθεσής μας, όπως: Φυσικό Περιβάλλον: Την πλήρη συναίσθηση του φυσικού περιβάλλοντος και των φυσικών χαρακτηριστικών του. Στόχος μας δεν είναι η διαστρέβλωση του φυσικού χώρου, αλλά αντιθέτως η καθοριστική συμμετοχή του στο σχεδιασμό. Ισορροπία - Ένταξη: Το σεβασμό και τη διατήρηση των φυσικών χαρακτηριστικών (τοπογραφία, βλάστηση, υλικότητες) του περιβάλλοντός μας και την ορθή διαχείρισή τους στο σχεδιασμό. Η εναρμονισμένη έν-ταξη, και η ισορροπημένη διαλεκτική σχέση μεταξύ φυσικού και κτισμένου περιβάλλοντος αποτελούν βασικό μας επίτευγμα. Χωρική Εμπειρία: Το βίωμα και η εμπειρία που μπορεί να προσφέρει ο αρχιτεκτονημένος χώρος στον χρήστη, κατέχει καθοριστική θέση στο μυαλό μας και αποτελεί επίσης βασικό μας μέλημα. Aισθητηριακότητα: Το οπτικό και απτικό ερέθισμα, ο ήχος, τα αρώματα καθώς και η γευστική εμπειρία υιοθετούνται ως επί μέρους βιωματικά συστατικά μας. Αντιθέσεις-Μεταβάσεις: Mε ποιοτικές εναλλαγές μπορεί να αφορούν το οπτικό και αισθητικό παιχνίδι, τις εναλλαγές του φωτός, τις εναλλαγές των υλικότήτων, των λειτουργιών κλπ. Ίαση - Ευεξία: Aφορούν φυσικά στο λειτουργικό στόχο του θέματός μας, επιθυμώντας να δημιουργήσουμε ένα λειτουργικό πρόγραμμα που θα μπορεί ταυτόχρονα να προσφέρει ιαματική-θεραπευτική, χαλαρωτική αλλά και ψυχαγωγική ποιότητα για το χρήστη. Μνήμη: Ο ίδιος ο τόπος μας δεσμεύει δημιουργικά να διατηρήσουμε μέρος της χαμένης του αξίας μέσα από το σχεδιασμό μας. Έτσι επιδιώκουμε με αρχιτεκτονικά μέσα και εργαλεία να επαναφέρουμε μέρος της μνήμης του τόπου μέσω της χωρικής σκέψης.

ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΝ - ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ - ΧΩΡΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ Αφού έχουμε αναλύσει και έχουμε κατανοήσει το θεωρητικό υπόβαθρο του θέματός μας και έπειτα από την σύλληψη της ιδέας μας, καταφεύγουμε στην αναζήτηση των μεθόδων σχεδιασμού μας. Με τη βοήθεια των πρωτόλειων αναλογικών μέσων του αρχιτέκτονα (σκίτσα, μακέτα, διαγράμματα κλπ.), στόχος μας είναι να αποτυπώσουμε στο χαρτί όλες εκείνες τις σκέψεις που γεννήθηκαν στο μυαλό μας κατά την εκκίνηση και τη διάρκεια ωρίμανσης του θέματός μας. Παρουσιάζουμε λοιπόν ορισμένα διακριτά στάδια διερεύνησης που αφορούν σε συλλογές αναγνώσεων, σχεδιαστικές προθέσεις, καθώς και αναζήτηση χωρικών εκφράσεων. Συλλογή αναγνώσεων τοπιακού ενδιαφέροντος (σ.66) : Μέσα από την ανάγνωση και την ανάλυση του τοπίου που προηγήθηκε, συγκρατήσαμε ως επί το πλείστον τις νοητικές αφαιρέσεις των κυριότερων χαρακτηριστικών του δηλαδή της τοπογραφίας , του νερού και των στοιχείων βλάστησης. Συγκρατάμε την αξονική αντίθεση που αναπτύσσει το βουνό με την πεδιάδα καθώς και την αναγνώριση του βουνού ως συμπαγή όγκου, ενώ της πεδιάδας ως επιφάνειας. Ταυτόχρονα, έχουμε στο μυαλό μας την δομή και τον τρόπο συμπεριφοράς του δυναμικού νερού στο χώρο και τι είδους χωρικές ποιότητες αυτό δημιουργεί. Τέλος, από την συνολική ανάλυση των δέντρων, συγκρατάμε τις βασικές δομές τους, όπως εμείς τις αναγνωρίσαμε. Διερεύνηση προθέσεων σχεδιασμού (σ.68): Σε επόμενη φάση με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά (τοπογραφία, νερό, βλάστηση), πειραματιζόμαστε με βάση τις προθέσεις που έχουμε καλλιεργήσει με σκοπό την εύρεση του σχεδιαστικού μας συστήματος. Μέσα από τα σκίτσα, βλέπουμε την πρόθεση εκτροπής της υδάτινης ροής, την πρόθεση διατήρησης της συνέχειας της υδάτινης ροής χωρίς να διακόπτεται, τη δημιουργία παράλληλων υδάτινων επιπέδων σε πτωτική συνέχεια μέσω γραμμικών οριοθετήσεων, καθώς και την εσκεμμένη γλυπτική μορφοποίηση της τοπογραφίας με σκοπό την παραγωγή ποικιλίας χώρου και κινησης. Αναζήτηση Χωρικών Εκφράσεων (σ.69): Σε επόμενο στάδιο, αναζητούμε τους τρόπους με τους οποίους δύναται να αναπτυχθεί χωρικά το κτισμένο μας περιβάλλον (λευκό χρώμα) σε σχέση με το νερό και τα τοπιακά στοιχεία. Με αφαιρετικές τομές, κατόψεις και αξονομετρικά σκίτσα, γίνεται ακόμη περισσότερο εμφανής η χωρική μας πρόθεση που αφορά το κτισμένο περιβάλλον και η εύρεση της χωρικής μας έκφρασης.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΥ ΧΩΡΟΥ Στο διπλανό αφαιρετικό διάγραμμα-σκίτσο, φαίνονται οι προθέσεις μας για τον τρόπο που αποφασίζουμε να οριοθετήσουμε το κτισμένο περιβάλλον σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Όπως είναι προφανές, έχουμε να διαχειριστούμε 4 πλευρικά όρια που αφορούν τους 4 προσανατολισμούς ( βορράς, νότος, ανατολή, δύση ) απόληξης του κτισμένου. Δύση: Το δυτικό τμήμα που αφορά την 'πλάτη' του σχεδιασμένου χώρου, παραλαμβάνει επαναλαμβανόμενα στοιχεία φύτευσης (κόκκινες κουκίδες) σε γραμμική συνέχεια κατά την διεύθυνση βορρά-νότου. Τα στοιχεία αυτά έχουν διπλό ρόλο. Αφ'ενός δημιουργούν ένα ισχυρό δυτικό όριο ΄πλάτης' και εφετέρου η επαναλαμβανόμενη παρουσία τους υποδεικνύει τον νοητό άξονα εισόδου στο συγκρότημα, καθώς τα στοιχεία αυτά φτάνουν μέχρι το δρόμο. Ανατολή: To ανατολικό όριο του σχεδιασμένου χώρου, είναι εκείνο που βρίσκεται στη νοητή ευθεία επαφής του σχεδιασμού μας με τον αρχαιολογικό χώρο. Έτσι, αποφασίζουμε να διακόψουμε αυτήν την πλευρά με μία 'μαχαιριά', μία απόλυτη, συνεχής, γραμμική οριοθέτηση. Με τη χειρονομία μας αυτή καταδεικνύουμε το σεβασμό μας για τον αρχαιολογικό χώρο που επιδιώκουμε να μην τον παραβιάσουμε. Την ίδια στιγμή, αυτό το απόλυτο κόψιμο προσφέρει καθαρή θέαση προς το αρχαιλογικό πεδίο από τον παρατηρητή εντός του σχεδιασμού μας. Η υδάτινη ροή παρασύρεται επίσης από το όριο αυτό, μέχρις ότου συναντήσει τη νοητή ακτογραμμή του 480 π.Χ. που δημιουργούμε ως ένδειξη μνήμης, απ' όπου και την ακολουθεί ως υπόδειξη της τοπογραφίας της εποχής των ιστορικών γεγονότων. Νότος: Στο νότιο τμήμα του σχεδιασμένου χώρου, βρίσκεται ο ορεινός όγκος του Καλλιδρόμου. Καθώς αυτός αναγνωρίζεται ως ένας τρισδιάστατος όγκος, αποφασίζουμε σε ορισμένα σημεία του να εισχωρήσουμε μέσα σε αυτόν και να παράξουμε χώρους. Διαχειριζόμαστε το βουνό ώς μία συμπαγή οντότητα που μπορεί να θρυμματιστεί εσωτερικά και να μας χαρίσει αυτόματα χώρους στο εσωτερικό του. Βορράς: Το βορινό τμήμα αντιμετωπίζεται με ένα πιο ρευστό και οργανικό τρόπο. Στην απόληξη αυτή, αναπτύσσονται παράλληλα δύο συνθήκες. Προς τη νότια κατεύθυνση, προτείνεται η αποφασιστική εισχώρηση των φυσικών στοιχείων (χώμα, δέντρα, θάμνοι κλπ.) στο σχεδιασμό, ενώ παράλληλα προς τη βορινή κατεύθυνση, το κτισμένο περιβάλλον που δημιουργούμε, φθίνει σε οργανικές απολήξεις. Με άλλα λογια, οι δύο έννοιες προσανατολισμού μας, αντιμετωπίζονται με τρόπο αντίθετο. Κατά την έννοια Ανατολής-Δυσης, η σύνθεση καταλήγει ή διακόπτεται από τα αντίστοιχα απόλυτα γραμμικά όρια, ενώ κατά την έννοια Βορρά-Νότου, τα όρια του σχεδιασμένου χώρου 'παρασύρονται' παράλληλα με την αξονική διεύθυνση, με τρόπο οργανικό, δημιουργώντας ομαλή διαβάθμιση.

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΛΛΗΨΗΣ - ΜΕΤΑΒΑΣΕΙΣ Ιδιαίτερα σημαντικό και ενισχυτικό ρόλο κατά την πορεία εξέλιξης της συνθετικής διαδικασίας του θέματός μας, κατέχουν τα ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά του αρχιτέκτονα, τα οποία θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ως θεωρητικά 'εργαλεία' σχεδιασμού. Θεωρούμε ότι στην εκάστοτε συνθετική διαδικασία, ο δημιουργός οφείλει να έχει επίγνωση των χαρακτηριστικών αυτών και να τα εξετάζει κατά την διαδικασία του συνθετικού και σχεδιαστικού του πλαισίου. Στόχος μας για τα εργαλεία αυτά, δεν είναι απλά να τα καταγράψουμε θεωρητικά ή νοητικά, αλλά να τα εντάξουμε πλέον βιωματικά και χωρικά στον υλοποιημένο χώρο που προτείνουμε. Δημιουργούμε έτσι σταδιακά μία 'εργαλειοθήκη', μία ευρεία συλλογή βασικών ποιοτικών χαρακτηριστικών που αναλύονται σε ποιοτικές κατηγορίες, με την κάθε μις κατηγορία να αναλύεται επί μέρους σε 3 εκάστοτε μεταβατικές καταστάσεις. Οι δύο ακραίες καταστάσεις σε κάθε ποιοτική κατηγορία, μπορούν να θεωρηθούν ως αντιθετικές , ενώ η μεσαία ως ενδιάμεση μεταβατική κατάσταση. Έτσι, έχουμε τις ακόλουθες ποιότητες: Οπτική Εμπειρία: Απορρέει από τη συνολική οπτική αίσθηση της μορφολογικής, ογκοπλαστικής και χωρικής διάρθρωσης του συνολικού δομημένου χώρου, την σχέση μεταξύ κτισμένου και φυσικού περιβάλλοντος, τις διάφορες οπτικές εικόνες, τις θεάσεις και την οπτική διαφοροποίηση των υλικών. Κιναισθητική Εμπειρία: Η εμπειρία της κίνησης του ανθρώπινου σώματος κατέχει βασικό ρόλο στην περιπλάνηση του χρήστη, στην δυναμική και ζωτική εμπειρία ανακάλυψης του χώρου, καθώς και στον προσανατολισμό και τη σύλληψη των διαφόρων οπτικών θεάσεων. Απτική Εμπειρία: Οι διάφορες θερμοκρασίες του νερού και των ξηρών χώρων, η υγρή, δροσερή ή ξηρή ατμόσφαιρα του εκάστοτε υπαίριου ή κλειστού χωρου, καθώς και οι διαφορετικές απτικές μεταβάσεις του σώματος από υλικότητα σε υλικότητα συνιστούν ποιοτικές καταστάσεις της απτικής εμπειρίας. Αρωματική Εμπειρία: Η αίσθηση της όσφρησης και του αρώματος οξύνουν την εμπειρία. Το ιαματικό νερό, τα αρωματικά φυτά και βότανα, τα αιθέρια έλαια και η μυρωδιά της ατμόσφαιρας, ενισχύουν την βιωματική αίσθηση του αρχιτεκτνοημένου χώρου. Ηχητική Εμπειρία: Συνάμα, οι ηχητικές ποιότητες και διακυμάνεις που αναπτύσσονται από χώρο σε χώρο, εντείνουν τη ζωτικότητα του έργου. Ο ήχος του κινούμενου νερού, ο ήχος των πουλιών, οι φωνές των ανθρώπων, ο αντίλαλος, οι εξωγενείς θόρυβοι κλπ. συνιστούν ενισχυτικά στοιχεία του βιώματος. Γευστική Εμπειρία: Μαζί με τις αναφερόμενες αισθήσεις, δεν θα μπορούσε να εκλείπει η βασική ανάγκη του ανθρώπου για γεύση. Κοινωνική Εμπειρία: Η δυνατότητα ατομικής, ομαδικής ή κοινωνικής χρήσης του χώρου, προσφέρει στην υποκειμενική επιλογή τν χρηστών του έργου να τελέσουν το δικό τους κοινωνικό σενάριο στο χώρο. Χωρική Εμπειρία: Όλες οι παραπάνω βιωματικές ποιότητες, συντελούν στην βιωματική τέλεση του χώρου, στην πολυπόθητη χωρική εμπειρία που συνιστά απώτερο στόχο του εκάστοτε αρχιτεκτονημένου χώρου.

Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

"Architecture is a language and I think you have to have a grammar in order to have a language. If you are good at that, you speak a wonderful prose, if you are really good, you can be a poet". Mies van der Rohe

ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ Έπειτα από την θεωρητική σύλληψη του θέματός μας, στόχος μας είναι να εφεύρουμε και να παράγουμε μέσα από τις σκέψεις μας, ένα νέο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο, μία προσωπική γραφή στο χώρο, όπως ακριβώς ένας συγγραφέας δημιουργεί τη δική του γλώσσα, με λεξιλόγιο, σύνταξη και γραφή. Στην παρακείμενη διαφάνεια, παρουσιάζονται λοιπόν, τα δομικά εκείνα στοιχεία που απαρτίζουν το λεξιλόγιο της συνθετικής γλώσσας που θα αναπτυχθεί εν συνεχεία. Έτσι: Το πρωτεύον δομικό σύστημα, απαρτίζεται από τα βασικά μορφολογικά στοιχεία που υλοποιούν τη 'ραχοκοκκαλιά' του παραγόμενου χώρου. Αυτά αφορούν : το νερό (ροϊκό ή στάσιμο στοιχείο), ο τοίχος (γραμμικό στοιχείο), η πλάκα (επιφανειακό στοιχείο), ο όγκος (ογκοπλαστικό στοιχείο), το κενό ('αρνητικό' ογκοπλαστικό στοιχείο), η κλίμακα (στοιχείο ανάβασης-κατάβασης) και η ράμπα (στοιχείο ομαλής ανάβασης-κατάβασης). Με αυτά τα αρχιτεκτονικά δομικά στοιχεία, διαμορφώνονται οι πρώτες φάσεις του χώρου που υλοποιούμε. Το δευτερεύον δομικό σύστημα, απαρτίζεται από τα επερχόμενα δομικά στοιχεία, που αφορούν στην περεταίρω εξέλιξη του πρωτεύοντος συστήματος και συμπλήρωσή του. Τέτοια στοιχεία, είναι εγκάρσια διαχωριστικά τοιχεία, δοκοί στέγασης, στοιχεία στάσης, κ.α. Στο σύστημα αυτό τοποθετούμε και τα στοιχεία φύτευσης, που εισχωρούν στο σχεδιασμό και εναρμονίζονται με αυτόν, όπως τα κυπαρίσσια (υφίκορμη κωνοειδής δομή), τις λεύκες (υψίκορμη κυλινδρική δομή), τα κοινά δέντρα (σφαιροειδής δομή) καθώς και τους θάμνους (ημισφαιροειδής δομή). Οι δομικές ποιότητες του υδάτινου στοιχείου, αναλύονται σε επόμενη φάση. Η υφιστάμενη κατάσταση του ιαματικού νερού, αφορά το κινούμενο ροϊκό νερό καθώς και την ατμοσφαιρική κατάσταση του υδρατμού που συναντάμε εκεί σήμερα, λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας του θερμού νερού. Πρόσθετες υδάτινες καταστάσεις που αποτυπώνονται, είναι το κατακόρυφα εκτοξευόμενο νερό (συντριβάνι), ο καταρράκτης που συναντάται σε κάθε αλλαγή/μετάβαση στάθμης του νερού από ζώνη σε ζώνη, το παλλόμενο νερό που δημιουργείται στα σημεία των υδρομασάζ που τοποθετούμε, το βρόχινο νερό που χρησιμοποιείται στα διάφορα σημεία που χρησιμοποιούνται ντους, καθώς και η κατακόρυφη πτώση νερού που συναντάται σε ένα τμημα της τελευταίας στάθμης, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

ΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ Εν συνεχεία, δεδομένου του αρχιτεκτονικού λεξιλογίου που αναλύθηκε προηγουμένως, αποτυπώνονται τα στάδια - οι φάσεις ανάπτυξης και υλοποίησης της αρχιτεκτονικής γραφής που προετείνουμε, στον πραγματικό χώρο. Η ανάλυση, η ανάγνωση και η επεξεργασία όλων των σκέψεων που προηγήθηκαν, μας βοήθησαν να παράγουμε μία καθαρά προσωπική γραφή, όπου τα μεμονωμένα στοιχεία θα εμπλέκονται σε ένα σύνολο, ενταγμένα σε ένα κοινό δομικό κανόνα. Ο τρόπος εμπλοκής των δομικών στοιχείων του λεξιλογίου ('λέξεις'), συνιστά το 'συντακτικό' της παραγόμενης γλώσσας. Η αρχιτεκτονική αυτή 'γλώσσα', λόγω του γραμμικού δομικού κανόνα ανάπτυξής της, δίνει την αίσθηση οριζόντων γραφών στο χώρο, φράση κλειδί, την οποία χρησιμοποιούμε στοχευμένα και στον τίτλο της εργασίας μας. Στο σύνολό της, η γραφή μας, μορφώνεται σε ένα κοινό δομικό σύστημα χάραξης, κατά τον προσανατολισμό βορρά-νότου. Έτσι, όλα τα δομικά και μορφολογικά στοιχεία του σχεδιασμού, το νερό, οι όγκοι, τα κενά, η φύτευση κ.α., συμμορφώνονται σε αυτόν τον κανόνα: Γιατί αυτό το σύστημα χάραξης; Χρησιμοποιούμε το συγκεκριμένο δομικό σύστημα χάραξης για τους εξής λόγους: α) Εκτρέπουμε το κινούμενο νερό καθώς αντιστεκόμαστε κάθετα στην ορμή του, ενώ αυτό έρχεται από την πηγή. Η συγκεκριμένη τακτική εμπνέεται από τη μηχανική λειτουργία του φράγματος που δημιουργεί στατικοποιήσεις του νερού στα επιθυμητά σημεία. β) Εντείνουμε το μήκος της ροής, δίνοντας στο νερό χώρο, ώστε να μπορέσει να απλωθεί και να αναπτυχθεί ομαλά. Άρα δίνουμε περισσότερο μήκος και χρόνο στο νερό ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει μηχανικά ορθά. γ) Ακολουθούμε την υφιστάμενη κλίση του εδάφους, καθώς βρισκόμαστε παράλληλα με τις υψομετρικές καμπύλες. δ) Διανοίγουμε την πανοραμική θέαση προς το 'πεδίο' του αρχαιολογικού χώρου. ε) ο συγκεκριμένος προσανατολισμός, αποδεικνύεται ως ο καταλληλότερος για το θέμα που αναπτύσσουμε, σε σχέση με την δράση του φυσικού φωτός στην αρχιτεκτονική μας, καθώς εκμεταλλευόμαστε τον επιθυμητό δυτικό προσανατολισμό στα περισσότερα ανοίγματά μας.

Γραμμικός - αξονικός κανόνας χάραξης

Ένταξη γραμμικών στοιχείων αντιστήριξης του νερού

Πρόθεση αναδίπλωσης του εδάφους

Ένταξη επιφανειακών στοιχείων σε συνέχεια του τοπίου

Πρόθεση δημιουργίας όγκων - θραυσμάτων

Ένταξη ογκοπλαστικών μονάδων σε συνέχεια του τοπίου

Πρόθεση εισχώρησης της δομικά αναλυμένης βλάστησης

Ένταξη εγκάρσιων επαναλαμβανόμενων στοιχείων

Ολοκλήρωση τελικού σχεδιαστικού αποτελέσματος

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ

Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ O σχεδιασμένος χώρος, συνιστά το τελικό χωρικό αποτέλεσμα που προκύπτει από το λεξιλόγιο και το συντακτικό της χωρικής άρθρωσης των δομικών στοιχείων που παρουσιάστηκαν νωρίτερα. Η αρχιτεκτονική γραφή που δημιουργούμε, αποσαφηνίζεται μέσα από την ανάγνωση της κάτοψης, που αποτελεί στην περίπτωσή μας το βασικό σχέδιο αναφοράς. Το τελικό σχεδιαστικό αποτέλεσμα, αφορά σε έναν αρχιτεκτονημένο χώρο, όπου το φυσικό και το κτισμένο περιβάλλον εμπλέκονται, παντρεύονται, εναρμονίζονται και παρουσιάζονται ως ένα όλον, με πρωταγωνιστή το ιαματικό νερό που αρθρώνει τη δομή του συνολικού χώρου και της λειτουργίας του. Σημειώνουμε, ότι ο αρχιτεκτονημένος χώρος που δημιουργούμε, δεν θυμζίζει ακριβώς ένα 'κτίριο', όπως άλλωστε προσφωνούμε συνήθως τα περισσότερα από τα έργα μας. Σύμφωνα με τη δική μας πεποίθηση, θα ισχυριζόμασταν ότι είναι ορθότερο να το αποκαλούμε ως 'συγκρότημα' κτισμένου χώρου ή σαφέστερα ως 'τοπιακή εγκατάσταση', καθώς αφορά κατά τη γνώμη μας μία ήπια εναρμονισμένη παρέμβαση στο τοπίο των Θερμοπυλών που μοιάζει να γεννιέται, να φύεται μαζί με αυτό. Ο σχεδιασμός , διατηρεί δέσμια σχέση με την τοπογραφία, τον ορεινό όγκο και τα φυσικά στοιχεία βλάστησης. Όπως είναι εμφανές από τα σχέδια των κατόψεων, η πρόταση αναπτύσσεται εντατικά στη διεύθυνση νότου-βορρά, σύμφωνα με τον αξονικό δομικό κανόνα χάραξης που αναφέρθηκε στο συντακτικό της γραφής. Στο κατακόρυφο επίπεδο της τομής, ο συνολικός δομημένος χώρος ανατύσσεται σε 2 στάθμες καθ' ύψος. Η ανώτερη στάθμη, αφορά την υπέργεια ανάπτυξη του χώρου, πάνω στο επίπεδο και την επιφάνεια του εδάφους, σύμφωνα με την υφιστάμενη τοπογραφία. Η κατώτερη στάθμη, αναπτύσσεται κάτω από την επιφάνεια του υφιστάμενου εδάφους, δηλαδή μέσα στο έδαφος ή σε υποβαθμισμένα εδαφικά επίπεδα και αφορά σε βυθισμένους, υπόσκαφούς και ημι-υπόσκαφους χώρους. Το θερμό ιαματικό νερό, ξεκινάει από την ιαματική πηγή και εισέρχεται στον κτισμένο χώρο με τη μορφή του υδάτινου ρέματος. Όπως φαίνεται και στα σχέδια, το συνολικό υδάτινο ίχνος, συνιστά δομικά μία συνεχής ροή υδάτινης μονοκονδυλιάς που εισέρχεται στο χώρο που δημιουργούμε, τον δομεί και τον μορφώνει, ενώ στη συνέχεια εξέρχεται από αυτόν και συνεχίζει την πορεία της. Κατά την είσοδό του στην εγκατάσταση από τα νοτιοδυτικά, καθαρίζεται από τα μεγαλύτερα αδρανή υλικά και την άμμο και ξεκινάει να 'γράφει', να χαράσσει την γραμμική του πορεία εντός της εγκατάστασης. Όπως επίσης διακρίνουμε από τα σχέδια, το νερό δημιουργεί μία καθαρή και συνεχής γραφή στο χώρο, που δημιουργεί μία εναλλασσόμενη γραμμική κίνηση μεταξύ της βόρειας και της νότιας κατεύθυνσης. Στα τμήματα όπου δημιουργούνται πισίνες, λουτρά και μπανιέρες, το νερό 'φουσκώνει', διαπλατύνεται παράγοντας στην ουσία στατικές 'λιμνάζουσες' φάσεις ή αλλιώς δεξαμενές, όπως άλλωστε γίνεται πολλές φορές και στη φύση με την συμπεριφορά των ποταμών. Το πέρασμα του νερού από ζώνη σε ζώνη, δηλαδή από στάθμη σε στάθμη, επιτυγχάνεται από μικρούς ρηχούς καταρράκτες που υπερχειλίζουν έως ότου καταλήξουν στην επόμενη κάθε φορά υδάτινη ζώνη. Από την κάτοψη της ανώτερης στάθμης, μπορούμε να διακρίνουμε σαφέστερα, τις χωρικές ποιότητες που δημιουργούνται μέσα στους λίθινους όγκους καθώς και εντός του ορεινού όγκου. Ενώ στην κάτοψη της κατώτερης στάθμης, φαίνονται οι πρόσθετοι κύριοι και βοηθητικοί χώροι που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Εν συνεχεία, μέσω ειδικών διαγραμμάτων ανάλυσης, καταφεύγουμε στην αποσαφήνιση ορισμένων βασικών δομών του σχεδιασμού μας. Έτσι, παρουσιάζουμε τις δομές για α)το κτισμένο περιβάλλον, β) την κίνηση, γ) την άρθρωση του νερού , καθώς και την σχέση αυτών των δομών μεταξύ τους. α) Η δομική άρθρωση του κτισμένου περιβάλλοντος είναι εμφανής στο πρώτο διάγραμμα. Συγκεκριμένα, βλέπουμε τη σχέση υπαίθριου χώρου (λευκό), βυθισμένου χώρου (gradient), ημι-υπαίριου χώρου (γκρι) και κλειστού χώρου (μαύρο). Το μεγαλύτερο μέρος του λουτρικού συγκροτήματος, αφορά σε ανοικτό υπαίρθριο χώρο, που εμπεριέχει τις μεγάλες υπαίθριες πισίνες, χώρους στάσης και χαλάρωσης, καθώς και το μεγαλύτερο αναλογικά μέρος της κίνησης του χρήστη. Με κλειστούς κατά κύριο λόγο χώρους , δομείται η δυτική και η νότια πλευρά της συνθεσης. Στα δυτικά, η ζώνη υποδοχής αποτελείται από δύο μεγάλους πέτρινους όγκους κλειστού χώρου, οι οποίοι διαχωρίζονται από τον ημι-υπαίθριο χώρο του κεντρικού πλατώματος. Στη νότια απόληξη της σύνθεσης, εκεί όπου η αρχιτεκτονική μας έρχεται να εισχωρήσει μέσα στο βουνό, δημιουργούνται κλειστοί χώροι διαφόρων λουτρικών χρήσεων και θεραπειών όπως διακρίνονται στο διάγραμμα. Ημι-υπαίθριοι χώροι, πέραν του κεντρικού πλατώματος, αναπτύσσονται και στους στεγασμένους ιδιωτικούς χώρους χαλάρωσης των κύριων ζωνών, στο βόρειο τμήμα της σύνθεσης. Τέλος, πάνω στην υπαίθρια κίνηση, συναντάει κανείς χώρους που βυθίζονται μέσα στο έδαφος και οδηγούν σε υπόσκαφους-υπόγειους κλειστούς χώρους όπως τα αποδυτήρια, η αρωματοθεραπεία και ο χώρος ψυχοσωματικής άσκησης. γ) Η δομική άρθρωση της κίνησης του χρήστη, φαίνεται στο δεύτερο διάγραμμα. Από το σχέδιο αυτό, μπορούμε να διακρίνουμε την κατανομή, καθώς και την ροή του συνόλου της κίνησης στην εγκατάσταση, η οποία αναπτύσσεται επί της ουσίας σε δύο αλληλοεμπλεκόμενες δομές. Η πρωτεύουσα κίνηση, αφορά την διαμήκη κίνηση κατά την διεύθυνση νότου-βορρά που είναι παράλληλη στο γραμμικό σύστημα σχεδιασμού της σύνθεσης. Η κίνηση αυτή στην ουσία 'απλώνει' τους χρήστες στο μήκος της και τους διαμοιράζει στις λειτουργίες της. Η δευτερεύουσα κίνηση αφορά τα περάσματα του χρήστη από ζώνη σε ζώνη, δηλαδή έχει να κάνει με τη μετάβαση ανάμεσα στις θεματικές μας ζώνες. Ο οπτικός και διαισθητικός διαχωρισμός μεταξύ των δύο αυτών κινήσεων, επιτυγχάνεται και μέσω αλλαγής της υλικότητας. Η πρωτεύσουσα κίνηση αποτελείται από πέτρα που είναι και το κύριο μας υλικό, ενώ η δευτερεύουσα κίνηση δομείται από ένα λίθινο διάτρητο δάπεδο. Ο συνδυασμός πρωτεύουσας και δευτερεύσουσας κίνησης, δημιουργεί συνολικά μία κυκλική κίνηση στον υπαίθριο χώρο για την ανακύκλωση των ροών επισκεπτών, δηλαδή την είσοδο, την περιήγηση και την έξοδό τους από το συγκρότημα. β) Το κινούμενο ιαματικό νερό, έρχεται να εισωρήσει στη σύνθεση, να συμπληρώσει τα κενά του κτισμένου περιβάλλοντος και στην ουσία να δώσει νόημα στον κτισμένο χώρο και την κίνηση που αναπτύσσονται γύρω του. Η δομική άρθρωση του νερού σε αφαίρεση, ακολουθεί μία ραχοκοκκαλιά μονοκονδυλιάς στο κέντρο της εγκατάστασης όπου βρίσκονται οι κύριες πισίνες, στη δομή μίας εναλλασσόμενης γραμμικής κίνησης μεταξύ βορρά και νότου. Στα ακραία τμήματα, βόρεια και νότια, η μονοκονδυλιά αυτή στέλνει μικρότερα γραμμικά υδάτινα 'παρακλάδια' που δημιουργούν στο πέρας τους μικρότερες πισίνες, λουτρά ή μπανιέρες για την εξυπηρέτηση των αντίστοιχων χρήσεων.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΥΕΞΙΑΣ

105

ΤΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το λειτουργικό πρόγραμμα του σχεδιασμένου χώρου, διαμορφώνεται με βάση α) την σχεδιασμένη πορεία που διαγράφει το ιαματικό νερό καθώς εισέρχεται μέσα στον κτισμένο χώρο, β) τον τρόπο που το νερό απλώνεται κατά κανόνα και συσχετίζεται με τις απολήξεις-όρια του σχεδιασμένου χώρου (πεδιάδα, βουνό, φύτευση κλπ.) και φυσικά γ) με τις ιαματικές ανάγκες του χρήστη της λουτρικής εγκατάστασης. Οι λειτουργίες, αναπτύσσονται επί της ουσίας πάνω σε 6 επιμήκεις 'πέτρινες' ζώνες, όπως άλλωστε υποδεικνύεται και με τα διαφορετικά χρώματα στο διάγραμμα που ακολουθεί. Η συνολική άρθρωση των λειτουργικών ζωνών, ακολουθεί μία συγκεκριμένη δομική λογική, σύμφωνα με την οποία, έχουμε: 1 ζώνη υποδοχής για τον επισκέπτη. 3 κύριες υδάτινες ζώνες τριών θερμοκρασιών που εμπεριέχουν τις βασικές λουτρικές χρήσεις. Αναφερόμαστε στις κύριες υδάτινες ζώνες του θερμού, του χλιαρού και του ψυχρού ύδατος σε αντιστοιχία κατά σειρά. Οι κύριες αυτές ζώνες, αναπτύσσονται λειτουργικά σε μία όμοια δομική λογική, με μεγάλες κοινόχρηστες πισίνες στο κέντρο τους, υπόσκαφα αποδυτήρια εγγύτερα στις πισίνες αυτές, ιδιωτικές μπανιέρες στα βόρεια και κλειστούς χώρους λουτρών και θεραπειών στα νότια. 2 'ενδιάμεσες' ζώνες ενισχυτικών χρήσεων που τοποθετούνται μεταξύ των κύριων υδάτινων ζωνών, ως πρόσθετες μεταβατικές ζώνες επί της ουσίας. Στις ζώνες αυτές επίσης, υπάρχει όμοια δομική λογική, με τις βόρειες απολήξεις τους να φιλοξενούν υπόγειους χώρους θεραπειών. Βασικές είναι οι χρήσεις της αρωματοθεραπείας και της φυσικοθεραπείας. 5 δομές εφήμερης κατοίκησης , συμπληρώνουν το ιαματικό κέντρο στο βόρειο τμήμα του. Οι ξενώνες γεννιούνται σε ένα κατάφυτο περιβάλλον ενώ ταυτόχρονα συμμορφώνονται στο σύστημα σχεδιασμού της παρακείμενης λουτρικής εγκατάστασης.

107

1) Ζώνη Υποδοχής (σ.110): Η πρώτη ζώνη (γκρι χρώμα), αφορά την πλατφόρμα υποδοχής του επισκέπτη κατά την άφιξή του στο συγκρότημα. Επεκτεινόμενη μέχρι και το δρόμο της ΠΕΟ, αναλαμβάνει να παραλάβει τον επισκέπτη - οδηγό ή πεζό - οδηγώντας τον προς την είσοδο. Εγγύτερα στην είσοδο, δημιουργείται χώρος στάθμευσης οχημάτων 15-20 θέσεων. Ο πεζός επισκέπτης εισάγεται στη ζώνη μέσω δύο επιλογών, από τον χώρο εστίασης ή από την πλάτη της σύνθεσης παράλληλα με τα κυπαρίσσια έως ότου βρεθεί στο κεντρικό πλάτωμα. Από το κεντρικό ημιυπαίθριο πλάτωμα, διαμοιράζεται σε δύο υποενότητες κλειστών χώρων. Η νοτιότερη, διαθέτει χώρο αναμονής με βιβλιοστάσια, ιατρικό έλεγχο, υποστήριξη ΑΜΕΑ καθώς και τα γραφεία διοίκησης. Ενώ η βορειότερη, διαθέτει γραμματεία υποδοχής και πληροφοριών με ιματιοθήκη καθώς και χώρους εστίασης, μπαρ και εστιατορίου. 2) Κυρίως Ζώνη Θερμού Ύδατος (σ. 111): Η 2η ζώνη (κόκκινο χρώμα), αποτελεί την πρώτη κύρια υδάτινη ζώνη που φιλοξενεί κατά βάση λουτρικές χρήσεις θερμού ύδατος (42-39 °C). Η 'θερμή' ζώνη, είναι και η πρώτη ζώνη λουτρικών λειτουργιών που συναντάει ο χρήστης, μετά το πέρασμά του από τη ζώνη υποδοχής. Στο κέντρο της, διαθέτει υπαίθρια πισίνα θερμού ύδατος με ρηχό και βαθύ τμήμα, υπόσκαφα αποδυτήρια και υπαίθριο χώρο χαλάρωσης. Στη βόρεια πλευρά, συναντάμε 5 ημιυπαίθριους ιδιωτικούς χώρους χαλάρωσης με ιδιωτικές μπανιέρες . Στα νότια, συναντάμε θερμό ατμόλουτρο (χαμάμ), ιδιωτικά λουτρά θερμού νερού καθώς και χώρο θεραπείας μασάζ με ντους ψιλής βροχής. 3)Ζώνη Αρωμάτων και Ελαίων (σ.112): H 3η ζώνη (πράσινο χρώμα), αποτελεί την πρώτη 'ενδιάμεση' ζώνη χαλαρωτικών και θεραπευτικών χρήσεων. Στη ζώνη αυτή, κυριαρχούν τα αρώματα, τα έλαια και τα μασάζ, ενώ περιέχει και κάποιες υγρές χρήσεις. Κεντρικά της, υπάρχει ρηχό υδάτινο πέρασαμα καθώς και ένα αμμόλουτρο, ενώ μεταξύ αυτών έχουμε ελεύθερους χώρους στάσης. Στh βόρεια απόληξή της, η ζώνη καταλήγει στον υπόγειο χώρο της αρωματοθεραπείας που περιλαμβάνει γυάλινες βιτρίνες αρωματικών φυτών, χώρους δοκιμής βοτάνων, μικρό πωλητήριο καθώς και θεραπείες αιθέριων ελαίων και επάλειψης με αρωματικά λάδια. Στη νότια απόληξη αναπτύσσονται υγροί χώροι υδρομασάζ, ροδόλουτρο καθώς και μασάζ με ζεστές πέτρες.

4) Κυρίως Ζώνη Χλιαρού Ύδατος (σ. 113): Η 4η ζώνη (μωβ χρώμα), αποτελεί την δεύτερη κύρια υδάτινη ζώνη που φιλοξενεί κατά βάση χρήσεις χλιαρού ύδατος, θερμοκρασιακής διακύμανσης 35 - 37 °C. Η 'χλιαρή' ζώνη μπορεί να αποκαλεστεί και ως 'ζώνη ισορροπίας' καθώς το νερό βρίσκεται στη θερμοκρασία του ανρώπινου σώματος, ενώ θεραπευτικά, κατέχει το ρόλο της μεταβατικής ζώνης από θερμό σε ψυχρό νερό και αντίστροφα. Στο κέντρο της, υπάρχει υπαίθρια πισίνα χλιαρού ύδατος με ρηχό και βαθύ τμήμα, υπόσκαφα αποδυτήρια και υπαίρθριο χώρο χαλάρωσης. Στα βόρεια, συναντάμε ημιυπαίθριους ιδιωτικούς χώρους χαλάρωσης με μπανιέρες. Ενώ στη νότια πλευρά, συναντάμε κοινόχρηστο κλειστό χώρο ενδιάμεσης χαλάρωσης καθώς και ιδιωτικά λουτρά χλιαρού ύδατος. 5) Ζώνη Φυσικοθεραπείας και Άσκησης (σ.114): Η 5η ζώνη (πορτοκαλί χρώμα), αποτελεί την δεύτερη 'ενδιάμεση' ζώνη που φιλοξενεί χρήσεις φυσικοθεραπείας και άσκησης. Στο κέντρο διαθέτει γραμμική πισίνα υδροκινησιοθεραπείας, δηλαδή κινησιοθεραπείας εντός του νερού. Στα νότια διατίθεται ειδικός χώρος φυσικοθεραπευτικού ελέγχου και ιατρικού μασάζ όπου πραγματοποιούνται μαλάξεις. Στα βόρεια, η ζώνη καταλήγει σε υπόγειο χώρο ψυχοσωματικής άσκησης που περιλαμβάνει αίθουσες γιόγκα και πιλάτες, καθώς και αποδυτήρια. 6) Κυρίως Ζώνη Ψυχρού Ύδατος (σ.115): Η 6η ζώνη (γαλάζιο χρώμα) αποτελεί την τρίτη και τελευταία κύρια λουτρική ζώνη, που φιλοξενεί κατά βάση χρήσεις ψυχρού ύδατος θερμοκρασιακής διακύμανσης 24 - 31 °C. Η 'ψυχρή' ζώνη βρίσκεται σε υψομετρική πτώση 3μ. σε σχέση με τις υπόλοιπες. Στο κέντρο, διαθέτει υπαίθρια πισίνα ψυχρού ύδατος και ημιυπόσκαφο χώρο αποδυτηρίων , κοινά με αυτά του υπόσκαφου χώρου ψυχοσωματικής άσκησης. Στο βόρειο τμήμα τοποθετούνται 5 ημιυπαίθριοι ιδιωτικοί χώροι χαλάρωσης ψυχρούς ύδατος με ιδιωτικές μπανιέρες. Ενώ στο νότιο τμήμα, συναντάμε απόκρυφα ψυχρά λουτρά σε ημι-υπόσκαφο χώρο, καθώς και ένα κλειστό χώρο θεραπείας σάουνα. Δομές Φιλοξενίας (σ.116): Όπως διακρίνεται με το κίτρινο χρώμα, στη βορινή απόληξη των ζωνών χρήσης, εγκαθιδρύουμε 5 δομές εφήμερης κατοίκησης ο οποίες αναλύονται λαπτομερειακά σε επόμενη ενότητα στη συνέχεια.

109

Η ΤΟΜΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

119

Η ΤΟΜΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΝΤΑΞΗΣ Το πολύτιμο σχεδιαστικό εργαλείο της τομής, μας βοήθησε να ελέγξουμε περεταίρω τη σχέση μεταξύ κτισμένου και φυσικού περιβάλλοντος στην πρότασή μας. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι διαμήκεις και οι εγκάρσιες τομές του χώρου που σχεδιάζουμε - σε σχέση με τον κύριο άξονα σχεδιασμού - από τις οποίες εξάγονται αξιόλογα συμπεράσματα. Πράγματι, παρατηρώντας κανείς τα σχέδια των τομών, μπορεί να διαπιστώσει την διαλεκτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ της τοπογραφικής άρθρωσης του υφιστάμενου τοπίου και του δομημένου χώρου που σχεδιάζουμε εμείς. Η διαμήκης τομή, μας δείχνει καλύτερα την κλίμακα του σχεδιασμού μας κατά την εντεταμένη του διεύθυνση νότου-->βορρά, καθώς και τη σχέση της γραμμικής και 'απλωμένης' αυτής διεύθυνσης σε σχέση με τον άνθρωπο. Το μήκος της σύνθεσης κατά την έννοια αυτή, κυμαίνεται μεταξύ 100 - 130μ, ενώ ταυτόχρονα τα ύψη των όγκων και των χώρων μας διατηρούνται χαμηλά στα 2,7μ. Το βασικότερο που μας αποκαλύπτουν οι διαμήκεις τομές, είναι ίσως η πολυμορφία των ίδιων των γραμμών τομής που φαίνονται με το κόκκινο χρώμα , καθώς και το χωρικό παιχνίδι κίνησης και στάσης που δημιουργούν. Σε κάθε μία από αυτές, βλέπουμε ένα μοναδικό συνεχές χωρικό γράφημα οριζοντίωσης, καθόδου και ανόδου, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτονται οι 4 διαφορετικές χωρικές ποιότητες . Μπορούμε με σαφήνεια να διακρίνουμε τον υπαίθριο χώρο με τις πισίνες στο κέντρο, τους χώρους που εισχωρούν μέσα στον ορεινό όγκο, τους υπόγειους χώρους κάτω από το έδαφος καθώς και τους επιεδάφιους όγκους που φαίνονται σε πίσω προβολή. Ταυτόχρονα, φαίνεται φυσικά η συνολική αίσθηση του περιβάλλοντος των διαφόρων στοιχείων φύτευσης που μπλέκονται με το κτισμένο περιβάλλον. Στην εγκάρσια τομή, διακρίνουμε αντίστοιχα την κλίμακα του συνολικού πλάτους της σύνθεσης κατά τη δευτερεύουσα διεύθυνση δύσης-ανατολής. Επίσης, φαίνεται ευδιάκριτα η σταδιακή πτώση της σύνθεσης σύμφωνα με την ομαλή κλίση της υφιστάμενης τοπογραφίας. Κάθε ζώνη, διατηρεί από την επόμενη ζώνη διαφορά ύψους 30 εκ. Συνολικά, η ομαλή αυτή σταδιακή πτώση δημιουργεί ένα αμφιθεατρικό άνοιγμα που διανοίγει την ανατολική θέαση προς τον αρχαιολογικό χώρο, με την τελευταία ζώνη να δέχεται μεγαλη και απότομη πτώση. Ταυτόχρονα, βλέπουμε την σχέση που αναπτύσσουν οι ζώνες μεταξύ τους και τον τρόπο που επιτυγχάνεται η δευτερεύσουσα κίνηση, δηλαδή το πέρασμα του χρήστη από ζώνη σε ζώνη. Η πολυμορφία της γραμμής τομής , είναι εξίσου χαρακτηριστική, όπου δικρίνονται πάλι ενφιαφέρουσες χωρικές σχέσεις. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σε αυτή τη σχέση της εγκάρσιας τομής, είναι η διαλεκτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των στενών περασμάτων που δημιουργούνται και του ανθρώπινου σώματος, την σημασία των οποίων διευκρινίζουμε στη συνέχεια. Κατά βάσιν, στη μεν διαμήκη τομή οι αναβάσεις-καταβάσεις συμβαίνουν με πιο ομαλό τρόπο λόγω της αξόνικής διεύθυνσης της κίνησης, ενώ στην εγκάρσια, έχουμε πιο διακριτές βαθμιδωτές πτώσεις. Συν αυτού, ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα προκύπτει μέσα από τη συλλογή και τη σύγκριση των διαφόρων γραμμών τομής για κάθε διεύθυνση, διαμήκη και εγκάρσια. Κάθε γράφημα τομής αντικατοπτρίζει ένα διαφορετικό χαρακτήρα βιώματος στο χώρο. Όλα τα γραφήματα μαζί συνδράμουν για μία συνολική χωρική και αφηγηματική εμπειρία.

121

ΔΟΜΕΣ ΕΦΗΜΕΡΗΣ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗΣ

131

ΔΟΜΕΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ - ΞΕΝΩΝΕΣ Στο σενάριο λειτουργίας του συγκροτήματος που δημιουργούμε, συμπεριλαμβάνουμε και τη δυνατότητα εφήμερης κατοίκησης με σκοπό την δυνατότητα παραμονής του επισκέπτη στον τόπο, ανάλογα με το υποκειμενικό σενάριο που ο ίδιος δημιουργεί. Έτσι, το ιαματικό κέντρο, στην βόρεια οργανική απόληξή του συμπληρώνεται από 5 δομές εφήμερης κατοίκησης (μικροί ξενώνες) οι οποίοι, σύμφωνα με τη συντακτική ιδέα που παρουσιάστηκε παραπάνω, γεννιούνται σε ένα κατάφυτο περιβάλλον δέντρων παρέχοντας την αίσθηση ότι βρίκεσαι σε δάσος. Ταυτόχρονα, συμμορφώνονται στο γραμμικό σύστημα σχεδιασμού της παρακείμενης λουτρικής εγκατάστασης. Τα κριτήριά μας σχετικά με το πλήθος και την τυπολογία των ξενώνων που προτείνουμε, προκύπτουν από την υποκειμενική μας εκτίμηση σε σχέση με το πλήθος του κόσμου, αλλά και τα είδη των κοινωνικών ομάδων (ζευγάρια, οικογένειες, παρέες κλπ.) που θεωρούμε ότι θα ήταν σε θέση να διαμείνουν στις δομές φιλοξενίας μας. Οι ξενώνες που δημιουργούμε, εμφανίζονται επί της ουσίας στη λογική μίας κοινής δομικά τυπολογίας, η οποία αυξομειώνεται ανάλογα την επιδιωκόμενη χωρητικότητα των επισκεπτών ανά περίπτωση. Έτσι, στη γραμμική συνέχεια της 2ης ιαματικής ζώνης (θερμού ύδατος), τοποθετούνται 2 μεγαλύτεροι ξενώνες 45τ.μ. με δυνατότητα φιλοξενίας 4-5 ατόμων, ενώ στη γραμμική συνέχεια της 4ης ιαματικής ζώνης (χλιαρού ύδατος), τοποθετούνται 3 μικρότεροι ξενώνες 35τ.μ. με δυνατότητα φιλοξενίας 2-3 ατόμων. Το σύστημα των 5 ξενώνων που προτείνουμε αποτελεί ένα μικρό δείγμα δομικού συστήματος τυπολογιών που έχει σχεδιαστεί με τρόπο που θα έιναι σε θέση να επιδεχτεί επέκταση ανάλογης των λειτουργικών απαιτήσεων του συγκροτήματος. Έτσι, ανάλογα το φόρτο των επισκεπτών και την αυξημένη ζήτηση διαμονής, δύναται να κτίζονται περεταίρω δομές κατοικίας, με βάση το ίδιο σύστημα σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός της κίνησης και της διαδρομής που οδηγεί στους ξενώνες, επίσης συμμορφώνεται στο γραμμικό και ταυτόχρονα οργανικό σύστημα της κίνησης του λουτρικού συγκροτήματος. Μάλιστα, οι βασικές κινήσεις της 2ης και 4ης ζώνης επεκτείνονται και συνδέουν άμεσα το λουτρικό συγκρότημα με τους ξενώνες ή αντίστροφα. Στη λογική επέπτασης που αναφέρθηκε προηγουμένως, εμπλέκεται φυσικά και η δομή της κίνησης που έχει σχεδιαστεί. Η κοινή τυπολογία των ξενώνων προκύπτει δομικά και σχεδιαστικά από δύο τεμνόμενα ορθογώνια παραλληλόγραμμα και ένα παράλληλο τοίχο στη βορινή πλευρά. Το μεγαλύτερο ορθογώνιο ορίζει την εξωτερική αυλή , ενώ το μικρότερο περικλείει τον χώρο της κατοικίας. Μέρος της εξωτερικής αυλής στεγάζεται μεταξύ της κατοικίας και του εγκάρσιου τοίχου. Έτσι, το σύνολο της τυπολογικής διάρθρωσης του ξενώνα, περιλαμβάνει υπαίθριο (υπαίθρια αυλή), κλειστό (κατοικία) και ημιυπαίθριο (στεγασμένη αυλή) χώρο, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα.

133

Η είσοδος στις δομές κατοικίας βρίσκεται στη βορινή πλευρά. Στο εσωτερικό τους αντιμετωπίζονται ως ενιαίος χώρος (studio), πλην του wc. Ο ενιαίος χώρος ωστόσο αναπτύσσεται σε δύο στάθμες με υψομετρική διαφορά δύο σκαλοπατιών που διαχωρίζουν και ομαδοποιούν κοινόχρηστους και ιδιωτικούς χώρους. Στην ανατολική πλευρά τοποθετούνται το καθιστικό, η τραπεζαρία και η κουζίνα, ενώ στη δυτική πλευρά οι χώροι διανυκτέρευσης και το μπάνιο. Το μέσο ύψος του χώρου είναι 2,50μ. Το μεγαλύτερο άνοιγμα τοποθετείται στην ανατολική πλευρά του ξενώνα δίπλα στο καθιστικό, ενώ μικρότερα ανοίγματα τοποθετούνται στο νότο και στη δύση για καλύτερο φωτισμό και διαμπερή αερισμό. Η κατοικία κατασκευάζεται από φέροντα οργανισμό οπλισμένου σκυροδέματος, ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι πληρώνονται με rammed earth (πατημένο χώμα σε στρώσεις). Το οπλισμένο σκυρόδεμα βάφεται στον καστανοκόκκινο χρωματισμό του πατημένου χώματος, ενώ οι εξωτερικές επιφάνειες των χωμάτινων τοίχων εμποτίζονται με rammed earth sealer, μία ειδική βαφή στεγάνωσης τέτοιων επιφανειών για αντοχή στις καιρικές συνθήκες (υγρασία, βροχή, αέρα κλπ.). Το βάθρο της κατοικίας είναι υπερυψωμένο και κατασκευασμένο από μπετόν ώστε να μην έρχεται σε επαφή το rammed earth με το χώμα του εδάφους (τυπική κατασκευή rammed earth).

Ο ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΗΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ

137

Το υφιστάμενο επιεδάφιο και υπεδάφιο χώμα του τόπου, συνιστά και το βασικό υλικό υπόβαθρο πλαστικότητας του έργου. Άλλωστε, η προτεινόμενη εγκατάσταση στηρίζεται θεωρητικά στην ιδέα ανάδυής της μέσα από το έδαφος. Το υφιστάμενο χώμα διατηρείται σε ισχυρό ποσοστό τόσο εκτός όσο και εντός του υλοποιημένου έργου.

Το θερμό ιαματικό νερό συνιστά την πρωταγωνιστική μας υλικότητα. Σε ακατάπαυστη δυναμική ροή, ξεκινώντας από την πηγή, διεισδύει στο κτισμένο περιβάλλον, γεμίζει τα κενά και δημιουργεί χρήσεις. Μεταξύ των άλλων, αποτελεί την πιο μεταλλασόμενη υλικότητα , καθώς ως άμορφο και άχρωμο, δημιουργεί ιδιαίτερα μορφολογικά και χρωματικά παιχνίδια.

Το φυσικό πέτρωμα που χρησιμοποιούμε στο μεγαλύτερο κτισμένο μέρος του έργου, αποτελεί επίσης υλικό του τόπου. Η πέτρα, χαρακτηρίζει το σύνολο του έργου μας, προσδίδοντάς του γλυπτικό και μονολιθικό χαρακτήρα. Κατασκευαστικά, χρησιμοποιείται σε πλάκες επένδυσης ως ένδυμα του συνολικού λίθινου σώματος της εγκατάστασης.

Η διαφάνεια συνιστά ανέκαθεν απαραίτητο στοιχείο του αρχιτεκτονικού έργου. Το διαφανές γυαλί, με τη μορφή υαλοστασίων, έρχεται να πληρώσει τα ανοίγματα των κλειστών μας χώρων. Η διαφάνεια του γυαλιού επιτρέπει την άμεση οπτική σχέση μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού. Συνάμα, επιτρέπει στο επιθυμητό φυσικό φως να διεισδύσει στους χώρους.

141 Το λίθινο διάτρητο δάπεδο, χρησιμοποιείται ως υλικό επίστρωσης των εγκάρσιων περασμάτων κίνησης από ζώνη σε ζώνη. Η δομική ιδέα του συγκεκριμένου υλικού, προκύπτει δια της ποσοστιαίας αφαίρεσης υλικού πέτρας, ώστε να δηλωθεί πιο έμμεσα η δευτερεύσουσα κίνηση σε σχέση με την κύρια. Ταυτόχρονα, ικανοποιείται το ισορροπημένο πάντρεμα μεταξύ της τεχνητής πέτρας και του φυσικού χώματος του εδάφους.

Η υπόλευκη άμμος, όπως και το χώμα, αποτελεί υφιστάμενο υλικό του πεδίου μας. Πρόκειται για μία ιζηματογενή άμμο που έχει προκύψει από τις αποθέσεις θείου στο έδαφος, κατά την εξάτμιση του ιαματικού νερού της περιοχής. Εντός της εγκατάστασης, χρησιμοποιείται κυρίως στη χρήση του αμμόλουτρου που προτείνεται στη δεύτερη ζώνη.

Το φυσικό μασίφ ξύλο, σε ελαφρώς σκουρόχρωμη απόχρωση, χρησιμοποιείται σε μικρότερα δομικά μέρη, ώστε να εντείνει την υλική φυσικότητα του έργου. Στον υπαίθριο χώρο, το συναντάμε στις δοκούς, στις θύρες των λίθινων όγκων και στα εξωτερικά στοιχεία στάσης, όπως τις ξαπλώστρες και τις καρέκλες ηλιοθεραπείας. Εσωτερικά, χρησιμοποιείται σε όλα σχεδόν τα εντοιχισμένα και κινητά έπιπλα, όπως ξύλινα βιβλιοστάσια, πάγκοι γραφεία, τραπέζια, καρέκλες κ.α.

Η πεπιεσμένη γη (rammed earth), χρησιμοποιείται στους τοίχους πλήρωσης των ξενώνων εφήμερης κατοίκησης που δημιουργούμε. Η ιδέα χρήσης του υλικού, προέρχεται από τη σκέψη ότι οι ξενώνες μας αναδύοται-γεννιούνται μέσα από το ίδιο το έδαφος και έτσι διατηρούν την ίδια την υλικότητά του. Για την αποφυγή της διάβρωσής του κατά τις βροχερές μέρες του χρόνου, το συγκεκριμένο υλικό επαλείφεται με ειδικό προστατευτικό βερνίκι.

Τα κυπαρίσσια, αποτελεούν τα πιο χαρακτηριστικά δέντρα του έργου μας καθώς διακρίνονται εύκολα ανάμεσα στα υπόλοιπα δέντρα λόγω της μορφής και του ύψους τους. Τοποθετούνται στο ανατολικό όριο του έργου, σε διαδοχική επανάληψη, προκειμένου να εξυπηρετήσουν οπτικά και λειτουργικά ορισμένους σκοπούς. Αφ' ενός, καθώς επεκτείνονται μέχρι τον κοντινότερο δρόμο, υποδεικνύουν την είσοδο στους καταφθάνοντες επισκέπτες. Λόγω της χαρακτηριστικής μορφής τους, μαγνητίζουν το βλέμμα των περαστικών, υποδεικνύοντας οπτικά την γραμμική κίνηση εισόδου στο συγκρότημα. Συνάμα, καθώς ορθώνονται, δημιουργούν μία σχεδόν απόλυτη οριοθέτηση στην ανατολική πλευρά της εγκατάστασης που αποτελεί μία σαφή, καθαρή 'πλάτη' για το έργο. Ως δέντρα ψηλά και υψίκορμα, με χαρακτηριστικό ανάστημα και απόληξη, συνιστούν δέντρα τιμής και σεβασμού καθώς εκπέμπουν έντονα τον μνημονικό χαρακτήρα του τόπου.

Κεντρικά του έργου μας, κοντά στις κύριες πισίνες, συναντάει κανείς χαμηλές λεύκες σε ζευγάρια. Οι λεύκες, χρησιμοποιούνται στα εγκάρσια περάσματα κίνησης, από ζώνη σε ζώνη μαζί με το διάτρητο λίθινο δάπεδο. Ο λόγος που τοποθετούνται κατ' αυτόν τον δομικό τρόπο, είναι για να σηματοδοτήσουν λειτουργικά τα περάασματα από ζώνη σε ζώνη κατά την εγκάρσια έννοια της δευτερεύουσας κίνησης. Χρησιμεύουν ως έμμεσες 'πύλες' μετάβασης από μία λειτουργική ενότητα σε μία άλλη. Επί της ουσίας, βοηθούν περεταίρω στην περιήγηση και τον προσανατολισμό του επισκέπτη μέσα στο συγκρότημα.

143 Οι θάμνοι συναντώνται σε πιο κεντρικά τμήματα του έργου, σε γραμμικές λωρίδες. Χρησιμοποιούνται σε σειρά ως ομάδες σε σημεία όπου επιδιώκεται η διάνοιξη του οπτικού πεδίου θέασης του χρήστη. Αυτό επιτυγχάνεται εφόσον δεν υπάρχει κορμός και ως φυτά οι θάμνοι, βρίσκονται χαμηλά στο έδαφος. Τέτοιες ομάδες, βρίσκονται μπροστά στις κύριες υδάτινες πισίνες, μπροστά στους ημιυπαίθριους χώρους χαλάρωσης καθώς και μπροστά στους ξενώνες. Προτείνονται αρωματικοί θάμνοι, ώστε να ενισχύεται και η οσφρητική εμπειρία του χρήστη κατά τη διάρκεια της περιπλάνησής του.

Τα κοινά δέντρα της σύνηθης μορφολογικής λογικής, συμπληρώνουν την εγκατάσταση σε όλα τα υπόλοιπα σημεία του υλοποιημένου χώρου, μεμονωμένα ή σε συστάδες. Τα δέντρα αυτά στην ουσία, έρχονται να συμπληρώσουν την παρουσία των υφιστάμενων δέντρων του πεδίου, προσδίδοντάς στην εγκατάσταση περεταίρω φυσικότροπο χαρακτήρα. Φυτεύονται λοιπόν επί πλέον πεύκα, βελανιδιές, σφενδάμια, αριές κλπ. σε όλη την έκταση της εγκατάστασης. Σε συνδυασμό με τα πολυάριθμα δέντρα που ξεχύνονται από το βουνό καθώς και τα στοιχεία φύτευσης που προαναφέρθηκαν, δημιουργούν ένα κατάφυτο, γεμάτο ζωή περιβάλλον.

Ο ΒΙΩΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ

145

ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ ΜΝΗΜΗΣ

163

Επαναφορά του ορίου της Ακτής Γεωμορφολογική Μνήμη - Ιστορικότητα του Τόπου

Φθορά της Υλικότητας

Στενά Περάσματα Κίνησης

Γήρανση + Χρόνος

Χωρική Συσχέτιση - Σωματική Μνήμη

Στοιχεία Φύτευσης Δραματικές Αντιθέσεις

Επαναληπτική Ενθύμιση

Αισθήσεις - Σωματική Μνήμη

Ζωή - Θάνατος

Κτίσματα και Στοές Ανθρωπομετρική Αρχιτεκτονική - αρχαϊκή προέκταση

ΙΧΝΗ ΜΝΗΜΗΣ Όπως γνωρίζουμε, οι Θερμοπύλες είναι ένας τόπος παγκόσμια αναγνωρισμένος με μεγάλο ιστορικό και μνημονικό φορτίο, για χιλιάδες χρόνια μέχρι και σήμερα. Όπως ωστόσο διαπιστώσαμε μέσα από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, στις αρχές της εργασίας μας, ο τόπος σήμερα, κατά βάση γεωμορφολογικά, έχει υποστεί σημαντική αλλοίωση. Χρέος μας, ώς αρχιτέκτονες, μέσω του έργου μας, είναι να επαναφέρουμε μέρος της χαμένης αυτής γεωμορφολογικής μνήμης, καθώς και να ενισχύσουμε περεταίρω την πνευματικότητα του τόπου. Έτσι, ακόμη περισσότερο, το έργο μας θα μοιάζει να έχει ριζώσει στον συγκεκριμένο τόπο, καθώς οικειοποιείται μέρος τόσο της υλικής όσο και την άϋλης ταυτότητάς του. Έχοντας πλέον 'βιώσει' τον αρχιτεκτονημένο χώρο που δημιουγήσαμε, μπορούμε έμμεσα να αντιληφθούμε διάφορες ποιότητες που διεγείρουν τη μνήμη μας για την γεωμορφολογικά και πνευματικά. Θεωρητικές και νοητικές σκέψεις επαναφοράς ή διατήρησης της μνήμης, υλοποιούνται άμεσα ή έμμεσα, στον πραγματικό χώρο μέσω της αρχιτκετονικής μας...

165

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΟΕΣ

Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας του υλοποιημένου έργου μας, λαμβάνει στο σύνολό του μία έκφραση καθαρή. Τα κτίσματα και γενικότερα το κτισμένο περιβάλλον που δημιουργούμε στοχεύουν στην συμφιλίωσή τους με τον φυσικό χώρο όπου εντασσόμαστε χωρίς να επιβάλλονται σε αυτόν. Η καθαρότητα των απλών λίθινων όγκων και των γραμμικών λίθινων κινήσεων, οι υπόσκαφοι και σπηλαιώδεις χώροι, η σχέση του κενού και του κτισμένου καθώς και η ειλικρίνια των τοπικών υλικών εκπέμπουν σε μία αίσθηση πρωτόγονης αρχιτεκτονικής. Το έργο, δείχνει να 'γεννιέται' στο συγκεκριμένο τόπο, παραπέμποντας νοητικά στον ανθρωπομετρικό χαρακτήρα και την λιτότητα του κλασικού πολιτισμού. Παράλληλα, οι στοές που έχουν δημιουργηθεί σε ορισμένα σημεία του έργου, εντείνουν το μνημονικό του χαρακτήρα. Η επανάληψη των κατακόρυφων στοιχείων της στοάς λειτουργεί επαναληπτικά ως ιστορική ενθύμιση της αρχαιοελληνικής της εκδοχής. Η χωρική και οπτική αίσθηση καθώς και η σχέση της στοάς με το εισερχόμενο φως χρωματίζουν την εμπειρία του χρήστη.

'ΠΥΛΕΣ' ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

167

Με το άκουσα στο όνομα 'Θερμοπύλες', προκύπτουν δύο συνθετικά παράγωγα: Οι 'Θερμές Πηγές' και οι 'Πύλες', με τις δύο έννοιες να κατέχουν εξίσου ενεργό ρόλο στο έργο μας. Τα ιστορικά στενά γεωμορφολογικά περάσματα του τόπου, που αποκαλούσαν οι αρχαίοι ως 'Πύλες' , στην περίπτωσή μας συσχετίζονται χωρικά με τα στενά περάσματα κίνησης που δημιουργούμε σε πολλαπλά σημεία του έργου μας. Ο χρήστης κινείται ανάμεσα σε δύο απόλυτα όρια με σχετικά περιορισμένο πλάτος, με αποτέλεσμα να νιώθει την οριοθέτηση και τον περιορισμό του σώματός του. Η σωματική αυτή επικοινωνία, μετατρέπεται αυτόματα σε σωματική μνήμη και εν συνεχεία διοχετεύεται στο νοητικό κέντρο του επισκέπτη με αποτέλεσμα να θυμάται. Άρα μεταξύ του στενού περάσματος (χώρος) και του σώματος (χρήστης), δημιουργείται παράλληλα μία σωματική και μνημονική εμπειρία που υπενθυμίζει στο χρήστη το γνήσιο 'χωρικό' χαρακτήρα του τόπου που στις μέρες μας έχει ξεθωριάσει σημαντικά.

ΜΟΝΟΛΙΘΙΚΟΤΗΤΑ

Το κτισμένο περιβάλλον που δημιουργούμε στο σύνολό του μοιάζει να προκύπτει μέσα από την καθολική χρήση του αρχέγονου τοπικού πετρώματος. Η αίσθηση που δίνεται για τον αρχιτεκτονημένο χώρο, είναι σαν να έχει γεννηθεί στο ιδίο περιβάλλον - σαν να έχει αναδυθεί μέσα από το συγκεκριμένο έδαφος. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το έργο μας θυμίζει ένα μεγάλο γλυπτό το οποίο μας παραπέμπει νοητικά στην πάγια μνήμη του τόπου. Η μνήμη αυτή ενισχύεται και από το είδος του φυσικού πετρώματος με το οποίο δομείται η σύνθεση στο μεγαλύτερό της μέρος. Η φυσική φθορά που υπόκειται η πέτρα με το πέρας του χρόνου προσδίδει στο έργο την αίσθηση ότι γερνάει ενώ μένει παγιωμένο στον φυσικό του τόπο.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΥΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ

Τα πολυάριθμα στοιχεία φύτευσης , πέραν του φυσικότροπου χαρακτήρα που προσδίδουν , εκφράζουν την ίδια στογμή τον ζωτικό χαρακτήρα του έργου. Η αίσθηση ότι βρίσκεσαι ανάμεσα στα δέντρα και δίπλα στο ενεργό νερό που ρέει αποτελεί αίσθηση ζωτικότητας. Η επανάληψη και το ανάστημα των δέντρων μας υπενθυμίζουν πολλαπλά την ζωή. Ιδιαίτερα τα κυπαρίσσια, δέντρα ψηλά, υψίκορμα και κωνοειδή στην απόληξή τους, στοχεύουν στον ουρανό και οδηγούν το βλέμμα πάνω, στην ένδειξη της ελπίδας. Το κυπαρίσσι υπήρξε ανέκαθεν δέντρο μνήμης που συνόδευε από τα αρχαία κιόλας χρόνια πλήθων σημαντικών μνημείων. Συνεπώς, τα στοιχεία φύτευσης, παράλληλα με τον τοπιακό χαρακτήρα που δίνουν στον σχεδιασμό μας, αποτελούν στοιχεία μνήμης για τον επισκέπτη.

ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΑΚΤΗΣ

Στην τοπογραφική κλίμακα του σχεδιασμού μας, κατά την έξοδο του νερού από το κτισμένο χώρο, μορφοποιούμε το υδάτινο ρέμα υποδεικνύοντας το όριο της θαλάσσιας ακτής το 480 π.Χ. Έτσι, ο αρχαιολογικός χώρος ανακτά το χαμένο υδάτινο όριο του παρελθόντος που βρισκόταν πολύ κοντά στον ορεινό όγκο του Καλλιδρόμου. Η σηματοδότηση της ακτής μπορεί να είναι το έναυσμα μίας ακόμα παρέμβασης στον αρχαιολογικό χώρο των Θερμοπυλών, καθώς σήμερα ένας τόσο ιστορικά φορτισμένος τόπος δεν έχει αναδειχθεί σημαντικά όσον αφορά το πολιτιστικό κομμάτι. Ένα πάρκο μνήμης στον αρχαιολογικό χώρο μαζί με το ιαματικό κέντρο που προτείνουμε εμείς, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα σύνολο κοινωνικού πυκνωτή και αναζωογονητή για τον ιστορικό μας τόπο.

H Διπλωματική Εργασία ήταν για εμάς η πιο ενδιαφέρουσα δοκιμασία στα πλαίσια φοίτησής μας στην Αρχιτεκτονική Σχολή. Μία απόπειρα εξερεύνησης, δημιουργίας, στοχασμών, πειραματισμών ακόμη και διενέξεων. Μέσα από την δύσκολη αυτή προσπάθεια,

συνειδητοποιήσαμε το πόσο ευχάριστο είναι να δημιουργείς ένα έργο από

το μηδέν και να το φέρνεις εις πέρας, μέχρι την υλοποίηση του. Η φοίτησή μας στην αρχιτεκτονική σχολή ήταν ένα πανέμορφο ταξίδι που μας εξόπλισε με τα απαραίτητα πνευματικά και πρακτικά εφόδια, τα εργαλεία και τις εμπειρίες ώστε να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σε ανερχόμενες προκλήσεις. Άλλωστε, η αρχιτεκτονική δημιουργία συνιστά μία παραγωγική και διαρκής αναζήτηση που δεν σταματάει ποτέ... Ευχαριστούμε!