HİDROKARBONLAR ORGANİK KİMYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER ORGANİK MADDELER HAYATIN GÜCÜ MÜ? 1* Organik maddeler, canlı organizmada bulundukları ve karmaşık yapıda oldukları için eskiden bunlara “hayatın gücü” denilmişti. 2* İnsanlar bu gerçeği uzun yıllar anlayamamışlardı. Organik bileşiklerin sadece canlılarda bulunduğunu ve bu bileşiklerin canlılığa sebep olduğunu zannediyorlardı. 3* 1828 yılında ilk olarak inorganik maddeden elde edilen organik maddenin hayatlı olmadığı görüldü. Böylece organik maddelerin cansızlarda da olduğu ve “hayatın gücü” tabirinin yanlış verildiği açıkça anlaşıldı.
CANLILIK VE HAYATTA MADDİ SEBEP VAR MIDIR? (BİYOLOJİK SİSTEMLER İLE HAYAT, CANLILIK, KİMYASAL MADDE İLİŞKİSİ) 4* Biyolojik sistemlerdeki bütün atom, iyon ve moleküller kendilerine düşen görevi hiç aksatmadan yerine getirmektedirler. Bu görev, biyolojik sistemin yapısına, genel 1
düzenine uygun bir uyum ve mükemmellik içinde sürdürülmektedir. Bu uyum ve mükemmellik, milyonlarca seneden beri müthiş bir yardımlaşma zinciri içerisinde devam etmektedir. 5* Biyoloji, ”hayat bilimi” manasına gelir. Biyolojik sistem, hayatlı sistemlerdir. İlköğretim, ortaöğretim, üniversite ve lisansüstü seviyesinde biyoloji kitapları incelendiğinde, hayatı açıklamadığı görülecektir. Kısacası biyoloji, canlılık ve ruhun devreye girdiği hayatı açıklamakta aciz kalır. Günümüzde “Canlılık ve hayat nedir?” sorusuna verilen cevapların, canlılık ve hayatı açıklamaktan daha çok canlılık ve hayata görünüşte sebep olan perdeleri tarif etmeye yönelik olduğu görülür. 6* Havayı teneffüs etmemiz, su içmemiz veyahut beslenmemiz aldığımız gıdalardaki atom, molekül ve iyonların sebep olmasıyla cereyan eder. Böyle olması, canlılığın ve ruhla irtibatlı biyolojik hayatın, perdelere bağlı olarak devam etmesi içindir. 7* Sözgelimi, bir bakteri veya virüsün maddi yapısını oluşturan yapı taşları en ileri laboratuvarda bir araya getirilse bile, bu bir araya getirilen maddelerin canlı ve hayat sahibi olabilmesi; sebeplerin, hatta en büyük sebep olan insanın başarabileceği bir husus değildir. Bu durumda ölü bakteri veya ölü virüs elde etmiş olacağız. 8* Koparılan bir çiçeğin, koparmakla hiçbir maddesi eksilmediği hâlde, çiçek ölmüş, canlılık ve hayatı kalmamıştır. 9* Canlılık ve hayatta, maddi hiçbir sebep yoktur. 10* Hormonlu bir salatalığın bazen koparıldıktan sonra da büyümeye devam etmesi, ölen bir insanın sakalının kısa bir süre daha uzaması canlılığın kısmen devam ettiği anlamına gelebilir; ancak her iki durumda da hayat son bulmuştur. 11* Aslında canlılık ve hayatta var gibi görünen sebepler, perde olması için zahirde sebeptir. Biraz düşünülse bunların sebep olmadığı anlaşılacaktır. 12* Hayat denilen sırlı durum, bir anda belirtileriyle ortaya 2
çıkmaktadır. Bu hâl, hayatın hakikatinin açıklamasını, fenlerin ve felsefenin dışında aramaya, bizi mecbur bırakmaktadır. 13* Hayat en büyük nimettir ve bütün nimetlerden üstündür. 14* Evrenin en yüksek hakikati hayattır. 15* Kâinatın ruhu, mayası, esası, neticesi, özü hayattır. 16* Hayatın ne derece ince olduğu günümüzde anlaşılmıştır. 17* Hayat ve hayata ait fonksiyonlar acaba maddenin özelliğinden mi kaynaklanmaktadır? Hayat ve hayata ait bütün fonksiyonlar, maddenin özelliklerinden başka bir şeydir; çünkü madde, sürekli olarak insan bedeninde değişmesine rağmen, hayatımız ve benliğimiz hiçbir değişikliğe uğramadan devam eder. Bu, maddenin canlı bünyelerdeki ağırlığının derecesinin düşüklüğünün göstergesidir. 18* Madde, doğrudan doğruya kendini idare edemeyen ve kendi kendine hareket edemeyen âciz, kör, şuursuz ve ölü bir şeydir. Onu meydana getiren parça ve parçacıkların da kendi kendilerine bu harika işleri yapmalarına imkân yoktur. Varlığa erme yolunda, atomlar toplanmakta, zerreler hareket ettirilmektedir. İlim, kudret ve iradeyle her şey var edilmektedir. Evrendeki en küçük parça ve parçacıktan en büyük sistemlere kadar her şey bir uyum içindedir ve birbiriyle ilişkilidir. Bu düzenlilik, maddenin temel özelliğinden kaynaklanamaz.
“Dünyanın en mükemmel kimya laboratuvarlarında dahi elementlerden canlı hücre yapmak mümkün değildir.” Oparin*
*Rusya'da mükemmel bir kimya laboratuvarında canlı hücre 3
meydana getirmek için 20 yıl süreyle çalışma yapan ve sonunda yukarıdaki sözü söyleyen Rus bilim insanı.
SU HESABA KATILMAMAK KAYDIYLA CANLILARDA EN ÇOK BULUNAN ELEMENTİN KARBON OLMASI, KARBONUN HANGİ ÖZELLİĞİNDEN KAYNAKLANIR? 19* Hibritleşmenin her türünü yapar. Tekli, ikili, üçlü bağ ile sigma ve pi bağı yapabilir. 20* Kovalensi en yüksek elementtir; dört bağ yapar. Her bağa farklı gruplar bağlanabilir. 21* Art arda bağlanabilme özelliği vardır. 22* Organik kimyaya karbon kimyası denir.
CANLI VE CANSIZ VARLIKLARDA BULUNAN ATOMLAR 23* Organik elementlerden en çok bulunanları olan C, H, O ve N; canlılardaki elementlerin % 96’sını teşkil eder. Zaten eşyanın asıl kaynakları, bu dört maddedir. 24* Canlılarda; karbonhidrat, yağ ve protein olmak üzere başlıca üç grup madde vardır. 25* Karbonhidratlar ve yağlar; C, H, O atomlarından oluşur. 26* Proteinler; C, H, O ve N atomlarından oluşur. Enzim ve hormonlar da, proteindir. 27* Bunun dışındaki kısma mineral maddeler (madensel tuzlar) denir. Mineral madde olarak % 2 Ca, % 1 P vardır. Kalan diğer bütün maddeler % 1’i oluşturur. % 1’lik kısmın en önemlileri S, Na, K, Mg ve Fe’dir. Mineral maddeler, iyonik hâldedir. 28* Doğal 90 elementin hepsi insanda vardır. 4
29* C (karbon), organik bileşiklerin temel maddesidir. 30* C, H, O ve N elementlerine; dört temel unsur denir. 31* Dört temel unsur denince hava, toprak, su ve güneş de anlaşılır. Hava, toprak, su, güneş de başlıca C, H, O ve N atomlarından oluşmuştur. 32* Hava, toprak, su, güneş, insan, hayvan, bitki gibi tüm canlı ve cansız varlıklarda C, H, O ve N atomları ile beraber az veya eser miktardaki bütün elementler bulunur. 33* Canlılarda, cansızlara göre daha çok element vardır. İnsanda bütün atomların bulunduğu bilinmektedir.
ATOMUN MADDEYE İNKILABI 1* Ağaca giren çeşitli atomların yaprak, çiçek ve meyvelere eksiksiz bir şekilde ayırt edilip dağılmaları atomun maddeye inkılabıdır. 2* Mideye giren karışık gıdaların içindeki atomların çeşit çeşit uzuvlara ve hücrelere noksansız ayrılmaları atomun maddeye inkılabıdır. 3* Yer altında karışık vaziyette bulunan atomların, tohumun sümbül zamanında tohuma geçmesi ve kemaliimtiyazla tefrikleri atomun maddeye inkılabıdır.
İNSAN VÜCUDUNDAKİ ATOMLAR DEĞİŞİR Mİ? 34* Her senede iki defa, derece derece ve yavaş yavaş; insan vücudunun atomları tazelenmektedir. 35* Her bir ruh kaç yıl yaşamış ise; o kadar sene, insan bedenindeki atomlar komple yenilenmektedir. 36* 5–6 senede insanın bütün atomları değişmektedir.
ATOMLARIN YARIŞI (ATOMLAR CANLI MIDIR?) 5
37* Bitki, hayvan ve insan olmak üzere üç grup canlı varlık vardır. 38* Her bir cansız atom; canlı olan insan, hayvan, hatta bitki cismine girince, orada adeta canlılık kazanır. Bu canlı bünyeler, cansız atomlar için bir nevi misafirhane, kışla ve okul gibidir. Burada bir talim ve terbiye yarışındadırlar. Bu yarış; bütün atomların hayat sahibi olduğu bir yerde bulunabilmek içindir. 39* Bu dünyada madde olarak atom ve atom altı parçacıklardan var edildik. Ancak bütün atomların hayat sahibi olduğu öteki dünyadaki varlığımızın özellikleri hakkında kesin ve net konuşmaktan kaçınmalıyız. Orada insan, atom ve atom altı parçacıkların ötesinde bir maddeden veya atom ve atom altı parçacıklara esas teşkil edecek olan daha farklı bir maddeden var edilebilir. Sonraki hayatta insan varlığını oluşturan yapı taşlarına madde denilebileceği de aslında bizce meçhuldür. 40* Aslında atomlarda hayat yoktur. Atomlar hayata mazhar* olmak için benzersiz ve insanda hayret uyandıran tavırlardan geçerler. (mazhar*: Bir şeyin göründüğü, açığa çıktığı yer.) 41* Hayat çeşitlerinin en basiti bitki hayatıdır. Bitki hayatının başlangıcı, çekirdekte ve tohumda hayat düğümünün uyanıp açılmasıdır.
ATOMLARIN HAREKETİ 42* Cesedimiz, atomlardan oluşur. 43* Cesedimiz, ruhumuzun evidir; elbisesi değildir. 44* İnsan vücudundaki atomların belli bir ömrü vardır. 45* Organizmadaki atomlar, sürekli değişmektedir. 46* Vücudun değiştirilmesi ve devamı için; yıkılan, atılan atomların yerini dolduracak, onlar gibi çalışacak yeni atomlar lazımdır. 6
47* Yeni atomların insan vücuduna gelmesi için çeşitli bileşiklere ihtiyaç vardır. Bu bileşikler, alınan gıdalarla sağlanır. 48* Gıdalarla alınan bileşiklerdeki atomlar, giden atomların yerine dağıtılır. 49* Örneğin; kalsiyum kemiklere, demir kana, flor dişe, kükürt saça, fosfor beyne gider. 50* Beyinde ölen bir fosfor atomunun yerine gelen fosfor atomu; topraktan bitkiye, bitkiden hayvana, hayvandan insana, yenilen gıdalar ile geçmiş ve sonunda da beyne sevk olunmuştur. 51* Fosfor atomu bu yolculuğunda hangi şeye girmiş ise; görüyormuşçasına, duyuyormuşçasına, biliyormuşçasına muntazam hareket edip ve sonuçta gerekli olduğu yerine ve hedefine giderek, örneğin; beyne girmiş, oturmuş ve çalışmasına başlamıştır. 52* Bu bize, başlangıçta, o fosfor elementinin; hangi kişinin beyni içinse, o kişi için planlı olduğunu gösterir. “Her adamın alnında rızkı yazılıdır.” bilimsel bir gerçektir. 53* Atomlar, vücudun her parçasının gereksinimlerine göre önceden belirlenmiş bir kanun ile pay edilir ve bedenin her tarafına apaçık bir nizam ile düzenli, sürekli ve düzgün bir biçimde dağıtılır. 54* Atom, hangi yere girerse, o yerin nizamına boyun eğer; hangi tavra geçtiyse, onun özel kanunuyla iş yapar ve hangi tabakaya misafir gitmiş ise, muntazam bir hareket ile sevk edilmiştir. 55* Tesadüf idam edilmiştir. Hiçbir şey rastlantı değildir. 56* Atomların hareketi boşu boşuna değildir. Kendilerine uygun bir yükselme içindedirler: Elementteki atomlar maden derecesine, madendeki atomlar bitki hayat tabakasına, bitkideki atomlar hayvanın otlanması sonucu hayvan mertebesine, hayvandaki atomlar insanın beslenmesiyle insan hayatı makamına, insanın vücudundaki atomlar da süzüle süzüle saflaşarak beynin ve kalbin en ince ve kritik 7
yerine çıkarlar. 57* Canlıların çekirdek ve tohumlarındaki atomlar, ağaca bir ruh hükmüne geçer. Ağacın bütün atomları içinde bir kısım atomların bu düzeye çıkmaları, o ağacın hayata sahip olması ve hayata hizmet etmesi gibi önemli görevleri yerine getirmesiyle anlaşılır. 58* Atomu aksiyona sevk eden yerinde duramamasıdır ve şevkidir.
ATOM BAŞIBOŞ DEĞİLDİR 1* “Bir tek atom bile başıboş değildir.” sözünde atomlar arasındaki sımsıkı ilişki ve çekimden, mükemmel ahenkten, belli gayelere yönelik, çok sayıda hikmet ve maslahatı içeren davranış ve hareketten söz edilmektedir ki bütün bu faaliyetlerde kimyasal bağ görev yapmaktadır. 2* Molekül ve molekülü teşkil eden atomlardaki bu faaliyetin gösterdiği işaret vardır. 3* Her bir insan da atom gibi olmalıdır. Zaten insanlığı tam yaşayan gerçek insanlar, atom parçası gibidir; başıboş değildirler. 4* Aile, bütün fertleriyle bir moleküldür. Akrabalık, milliyet vb. irtibatlar vardır. 5* Medeniyet, insan sevgisi doğurur. Rus ve Ermeni ile olan hürriyet tanıma bağımız bile hakiki dünya birliği şuurunun temelini oluşturmaktadır.
FULVİC ASİT (FULVİK ASİT) 59* Fulvik asit; bütün elementleri ihtiva eden ve molekül kütlesi 500 ile 2000 arasında olan bir organik moleküldür. 60* Fulvik asit; Türkiye’de Isparta’nın kazası Keçiborlu’da, dünyada ise Himalaya dağlarında ve ABD’nin Utah (Yuta) eyaletinde vb. bazı yerlerde yer altından çıkar. 8
61* Fulvik asit; magma tabakasından gelerek yeryüzüne ulaşan suların içinde bulunan kompleks bir bileşiktir. 62* Fulvik asit; bilinen canlı organik molekül olarak literatüre geçen tek organik maddedir. 63* Fulvik asidi 2005 yılı kasım ayında U.S. FDA [United States Food & Drug Administration] (Yunaytıd Steyts Fuud end Drog Edministreyşın) (ABD Gıda & İlaç İşletimi) ilaç olarak kabul etmiştir. 64* Fulvik asit organizmaya girdiğinde, acilen vücutta ihtiyaç olan maddeler sentezlenir. 65* Fulvik asit; lağım suyu, ağır metal iyonu, kimyasal kalıntı, kimyasal atık madde, kimyasal artık madde ve çeşitli zehirlerin karıştığı kirlenmiş suları 2 ay içerisinde berrak hâle getirir. 66* Fulvik asit öldüğünde humik aside dönüşür. Humik asit, siyah renktedir ve molekül kütlesi 1 000 000’dur. 67* Sülfato adıyla bilinen sülfonamitler, fulvik asit türevidir. Gelecekte birçok ilacın yerine geçeceği tahmin edilmektedir. 68* Fulvik asit, genetik bozukluğu birinci jenerasyonda kalıcı olarak düzeltir. 69* Fulvik asit, ölümcül olan en ağır gıda zehirlenmelerini, birkaç dakikada ortadan kaldırabilir. 70* Fulvik asidin bulunduğu sıvıda, 5 grup faydalı mikroorganizmaların tamamı bulunur. 71* 5 grup faydalı mikroorganizma; fotosentez bakterileri, laktik asit bakterileri, mayalar, küf mantarları ve aktinomiset adıyla bilinen toprak mikroorganizmalarıdır. 72* Bu faydalı mikroorganizmalar, yeryüzüne çıktığında ısı, ışık ve oksijenle aktif hâle gelerek eşeysiz ve eşeyli üreme ile probiyotikleri üretirler. 73* Probiyotikler; doğal amino asit, vitamin, nükleeik asit, enzim, hormon, esansiyel yağ asidi, antioksidan, antibiyotik, antifungal, nano gıda zerresi, keton, sterol, tanen, flavon, flavonoit vb. biyoaktif maddelerdir. 74* Fulvik asidin bulunduğu sıvıda bu bileşiklerin tamamı 9
doğaldır.
İNSANIN VAR EDİLİŞİ 75* İlk insanın meydana geldiği balçık, yeryüzünün her tarafındaki çeşitli elementlerden alınmış bir karışım olmalıdır. Başka bir deyişle, yeryüzü üzerinde farklı yerlerde bulunan elementler bir araya getirilmek suretiyle insan şekillendirilmiştir. 76* İnsanın yapısını oluşturan elementlerin farklı yerlerden alınmış olması nedeniyle de nesillerde farklı ırk, farklı renk, farklı karakter ve farklı tipler oluşur. 77* İlk insanın iskeleti, şimdi olduğu şekliyle yapılmıştır. Daha sonra da insan olarak canlandırılmıştır. İlk insan, derece derece ve yavaş yavaş var edilmemiştir. Bugünkü insanoğlunun şeklinde meydana getirilmiştir. Sonra da ona hayat verilmiştir. 78* Canlılık vesilesiyle, elementler birbirinden ayrılmazlar; böylece hayat devam eder. 79* Özetle ilk insanın meydana gelişi şöyledir: Balçık; önce hamur, sonra belli bir organik madde karışımı şekline gelmiş, sonra katılaştırılmış, en son da hayat verilmiştir. 80* Bu elementlerin hepsi apaçık birer hizmetkâr gibi, bizim ve bizden başka tüm canlı–cansız varlıkların ihtiyaçlarına koşmakta ve yaşamlarını sürdürmelerine yardım etmektedirler. 81* İnsanın yüksek kıymeti olmasaydı, her şey onun yararlanması için hazırlanmazdı. İnsan önemsiz olsaydı, tüm varlıklar onun sebebiyle var edilmezdi. İnsanın konumu çok büyük olduğundan dolayıdır ki âlemi kendisi için değil, insan için; insanı da yüksek görevler için var etmiştir. İnsan ve bazı canavarlardan başka, en büyük yaratıktan en küçük yaratığa kadar her şey görevlerini tam olarak yerine getirmektedir. 82* İnsan seçkindir, hayvanlar gibi değildir. Onun için insan 10
geldiği yere dönecektir. 83* Hayvan ve bitki türleri için birer âdem ve evvel baba lazımdır; çünkü türlerin teselsülü, yani sonsuz uzanıp gitmeleri batıldır. Bazı türlerin başka türlerden meydana gelmeleri tevehhümü de batıldır; çünkü iki türden doğan tür ekseriyetle ya akimdir veya nesli inkıtaa uğrar; çoğalma ile bir silsilenin başı olamaz. İnsan, hayvan ve bitkiler âleminin teşkil ettikleri silsilelerin başlangıcı, en başta bir babada kesildiği gibi, en nihayeti de son bir oğulda kesilip bitecektir. Her tür için evvel babanın gerekliliği, maddenin ve maddenin hareketinin ezelî olmadığını göstermektedir. 1* İnsanın esas atomlarından, asıl zerrelerinden söz edilir. İnsanın bu ilk zerreleri, insan vücuduna temel yapılmıştır. İnsan, bu temel zerreler üzerinde var edilmiştir. İkinci var edilişte de o zerreler üzerinde diriltileceği söylenmiştir. 2* İnsanın çekirdeği diyebileceğimiz bu zerreler acbüzzeneb adıyla bilinir. 3* Acbüzzeneb, kuyruk sokumu kemiğindeki atomlar olarak tahmin edilmektedir; ancak nerede olduğunu tam olarak belirtmek mümkün değildir. 4* İnsana ait özellikleri içeren acbüzzeneb adı verilen bu zerreler, genler de olabilir. 5* DNA, bir emir ve kumanda mekanizmasıdır. Genetik bir bilgi deposu ve kendi kendini bile kopya edebilecek şekilde var edilmiş mükemmel bir irade aynasıdır. 6* İnsanı yalnız maddeden, atomlardan terkip edilmiş gibi gördüğümüzden onun dışında düşünemiyoruz. Ancak bunların hakikat olduğunu bilmek gerekir. Yine de bu türlü hususlarda fikir beyan etmek, net konuşmak iddia gibi anlaşılabileceğinden iddiada bulunmamak lazımdır, dikkatli konuşmak gerekir. 7* 3 buutlu bir âlemde yaşamaktayız. 4. buut, itibari hat dediğimiz zamandır. İçine zamanı da alan 5. buut da vardır. Einstein, hem bu buutlardan hem de 6. buuttan söz etmiştir. Einstein’ın iddia ettiği bu 6. buut, seyr ü seyahat olarak bilinir. 11
Bu 6 buutla gözlem bu dünyadadır. Zaten maddenin dalga karakteriyle ilgili Einstein’ın keşfettiği süper sicim teorisine göre üç buut yeterli değildir, ek buutlar gerekmektedir. Ek buutlar, dürülmüş bir vaziyettedir ve bildiğimiz bu üç buut içinde gizlenmiştir. 8* Diğer âlemde insanın görmesi belki 100 buutlu olacaktır. İnsan öbür dünyada bir şeyi aynı anda 100 buutlu olarak görüp hissedecektir.
MADDİ YAPININ KÜÇÜKLÜĞÜ ORANINDA CANLILIK FAZLALAŞIR 9* İnsan, canlı kısımlardan oluşan bir topluluktur. İnsanın her bir hücresi, beş duyu kuvvetine sahiptir. Her birinin canlılık derecesi ve kuvvetleri cirminin küçüklüğü ile ters orantılı olarak yükselir.
ORGANİK KİMYA 1* Organik kimya, karbon (C) elementinin kimyasıdır. Organik bileşiklerin yapısında karbondan başka; hidrojen (H), oksijen (O), halojen (F, CI, Br, I), azot (N), kükürt (S) gibi elementler de bulunabilir. 2* Organik bileşikler hidrokarbonlar ve fonksiyonel gruplar olarak iki kısımda incelenebilir. 3* 1) HİDROKARBONLAR 4* 2) FONKSİYONEL GRUPLAR
12
HİDROKARBONLAR 5* Yapısında temel element olarak C ve H bulunan bileşiklere hidrokarbon denir. Alifatik hidrokarbonlar üçe ayrılır. Bunlar; alkan, alken ve alkinlerdir.
ALKANLAR (PARAFİNLER) (Doymuş Hidrokarbonlar) 6* Alkanların genel formülleri CnH2n+2’dir. 7* n=1, 2, 3, 4, 5, 6... gibi tam sayılardır.
ALKANLARIN ADLANDIRILMALARI 8* n = 1 CH4 (Metan) 9* n = 2 C2H6 (Etan) 10* n = 3 C3H8 (Propan) 11* n = 4 C4H10 (Bütan) 12* n = 5 C5H12 (Pentan) 13* n = 6 C6H14 (Heksan) 14* n = 7 C7H16 (Heptan) 15* n = 8 C8H18 (Oktan) 16* n = 9 C9H20 (Nonan) 17* n = 10 C10H22 (Dekan)
ALKİL 18* Alkanlardan bir hidrojen çıkınca kalan gruba alkil denir. –R harfiyle gösterilir. 19* Alkillerin genel formülü –CnH2n+1’dir.
13
ALKİLLERİN ADLANDIRILMALARI 20*
Alkanlardan –an eki kaldırılarak yerine –il eki getirilir.
21* 22* 23* 24* 25* 26* 27* 28* 29* 30*
n = 1 –CH3 (Metil) n = 2 –C2H5 (Etil) n = 3 –C3H7 (Propil) n = 4 –C4H9 (Bütil) n = 5 –C5H11 (Pentil) n = 6 –C6H13 (Heksil) n = 7 –C7H15 (Heptil) n = 8 –C8H17 (Oktil) n = 9 –C9H19 (Nonil) n = 10 –C10H21 (Dekil)
IUPAC Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği The International Union of Pure and Applied Chemistry
ALKANLARIN ADLANDIRILMASI (IUPAC’a göre adlandırma) (Sistematik adlandırma) 31* 1) Hidrokarbondaki en uzun C zinciri bulunarak dallanmanın yakın olduğu uçtan itibaren C atomlarına numara verilir. 32* 2) En uzun karbon zincirine bağlanan alkil, atom ya da gruplar her iki uçtan eşit uzaklıkta ise alfabetik sıralamada adının ilk harfi önce gelen alkil, atom ya da grubun yakın olduğu uçtan numaralandırılır. 33* 3) En uzun karbon zincirine bağlanan alkil, atom ya da 14
grupların karbon numarası yazılarak kısa çizgi (tire) konulur. Sonra atom, grup ya da alkilin adı yazılır. 34* 4) Aynı cins alkil, atom ya da gruplar; aynı veya farklı C atomlarına bağlanmışsa ilgili C atomlarının numaraları (her bir bağlanan için olmak üzere), aralarına virgül konulup yan yana yazılarak belirtilir. Daha sonra tire konup birden fazla olanların sayısı Grekçe belirtilir (di, tri, tetra, penta vb.). 35* 5) Alkil, atom ya da gruplar baş harflerine göre alfabetik sırayla okunur. 36* 6) En son en uzun C zincirindeki alkanın adı okunur. 37* 7) Adlandırma tek bir kelime olarak yazılır. 38* 8) İlk üç alkandan sonraki izomeri olan alkanlar şayet dallanmamışlarsa, adının başına “normal” ön eki getirilerek okunur. “Normal”, n– kısaltmasıyla da yazılabilir.
ADLANDIRMADA KARIŞTIRILAN NOKTALAR • 1) En uzun karbon zincirine bağlanan alkil ile atom her iki uçtan eşit uzaklıkta ise alfabetik sıralamada adının ilk harfi önce gelenin yakın olduğu uçtan numaralandırılır. Bu durumda örneğin, alkil ile klor arasında öncelik sırası yoktur, alfabetik sıraya bakılır. • 2) Türkçe alfabe ve Türkçe okuma esastır. Cl atomu c harfi değil, k harfi kabul edilir. • 3) Adlandırmanın en uzun zincirdeki en küçük numara ile başlaması gerekir, “numaraların toplamı küçük olmalı” diye bir kural yoktur. • 4) Aynı C zincir sayısı birden fazlaysa (iki tane 7 C’lu zincir olsun) hem doğru zincir seçilmeli hem de doğru taraftan numaralamaya başlanmalıdır. Bununla da iş bitmez; devamında da 7 C’lu zincirlerden en fazla dallanmanın olduğu 7 C’lu zincir seçilmelidir. • 5) Adlandırılacak molekül farklı yazımlarla karşımıza çıkabilir. Yazılmayan atom C, eksik bağlar da H demektir. • 6) Adlandırmanın C sayısına ve alkanın adına göre olması 15
meselesi tüm bileşikler için geçerli olan bir kuraldır. • 7) Hem –R hem de –X içeren bileşiklerin adlandırılmasında doğrudan alfabetik sıralamaya bakılır; grup önceliğine bakılmaz. Diğer bölümlerdeki bileşiklerin adlandırılmasında ise; grupların öncelik sırasına bakılır, bu nedenle grupların öncelik sırasını ezberlemek gerekir.
ALKANLARIN ADLANDIRILMASI (Özel adlandırmaya göre) 39* İZO: En uzun zincirdeki ikinci karbona bir metil grubu bağlanmışsa izo ön eki kullanılır. 40* NEO: En uzun zincirdeki ikinci karbona iki metil grubu bağlanmışsa neo ön eki kullanılır.
İZOMERİ 41* Kapalı formülleri aynı açık formülleri farklı maddeler birbirinin izomeridir. İzomerlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirinden farklıdır. 42* Örneğin; C5H12 bileşiğinin (pentan) üç izomeri vardır.
PENTANIN İZOMERLERİ 43* 44* 45*
n–pentan (normalpentan) 2–metilbütan (izopentan) 2,2–dimetilpropan (neopentan)
ALKİL GRUPLARININ İZOMERLERİ 46* Alkil gruplarının da izomerisi vardır. Örneğin; propil alkilinin iki izomeri vardır. 16
47* 48*
izopropil n–propil
ALKANLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ 1)Doymuş hidrokarbonların ilk dört üyesi gaz, 5–17 karbonlular sıvı, 18 ve daha çok karbonlular katıdır. 2)Alkanlar suda çözünmezler. Organik çözücülerde çözünürler. 3)Renksiz, tatsız ve kokusuz yapıdadırlar. 4)Homolog sıra oluştururlar. Hidrokarbonlar arasında CH2 kadar fark olmasına homologluk denir. 5)Molekülleri arasında Van der Waals bağları vardır. Moleküldeki karbon sayısı arttıkça molekülün kaynama noktası yükselir. Aynı sayıda karbon içeren alkanlarda dallanma arttıkça kaynama noktası düşer. 6)Hidrokarbonlar yakılırsa CO2 ve H2O oluşur. 7)Doymuş hidrokarbonlar katılma tepkimesi vermezler. Ancak güneş ışığında halojenlerle yer değiştirme (sübstitüsyon) tepkimesi verirler.
ALKANLARIN ELDE EDİLME YÖNTEMLERİ 49* 50* 51* 52* 53*
1) Würtz Sentezi Yoluyla 2) Grignard (Grinyar) Bileşiklerinin Hidrolizi Yoluyla 3) Karboksilli Asitlerin Dekarboksilasyonu Yoluyla 4) Doymamış Hidrokarbonlardan 5) Metan Gazının Özel Elde Metotları
SİKLOALKANLAR 54*
Siklo ön eki aromatik hidrokarbonlar dışındaki halkalı 17
hidrokarbonlar için kullanılır. 55* Karbon zinciri halka şeklinde olan alkanlar sikloalkanlardır. 56* Bu hidrokarbonların kapalı formülleri alkenlerin formüllerine benzer fakat kimyasal özellikleri doymuş hidrokarbonlarınkine benzer. 57* Sikloalkanların isimlendirilmesinde düz zincirli alkanların isimlendirilmesindeki kurallar geçerlidir, farklı olarak alkanın halkalı yapıda bulunduğunu ifade etmek için siklo ön eki kullanılır.
SİKLOALKANLAR KATILMA TEPKİMESİ VERİR Mİ? 58* Siklopropan en kararsız sikloalkandır, bu nedenle katılma tepkimesi verir. 59* Siklobütan zorla katılma tepkimesi verir. 60* Diğer sikloalkanlar katılma tepkimesi vermez. 61* En kararlı sikloalkanlar sikloheksandır.
ALKENLER 62* Alkenler doymamış hidrokarbonlardır. Karbonlar arasında bir tane çift bağ içerirler. İki tane çift bağ içerene alkadien, üç tane içerenlere alkatrien denir. Mono alkenlerin (alken) genel formülü CnH2n’dir. Çift bağın olduğu karbonlar sp2 hibritleşmesi, tek bağın olduğu karbonlar ise sp3 hibritleşmesi yapmıştır. Karbon atomları arasındaki çift bağlardan biri sigma, diğeri pi bağıdır.
ALKENLERİN ADLANDIRILMALARI 18
63* Aynı sayıda karbon atomu içeren alkanların sonundaki – an eki kaldırılarak yerine –en ya da –ilen eki getirilir. 64* C2H4 Eten (Etilen) 65* C3H6 Propen (Propilen) 66* C4H8 Büten (Bütilen) 67* C5H10 Penten (Pentilen) 68* C6H12 Heksen (Heksilen) 69* C7H14 Hepten (Heptilen) 70* C8H16 Okten (Oktilen) 71* C9H18 Nonen (Nonilen) 72* C10H20 Deken (Dekilen)
DALLANMIŞ ALKENLERİN ADLANDIRILMASI (IUPAC’a göre) (Sistematik adlandırma) 73* 1) Çift bağın yakın olduğu uçtan başlanarak ana zincirde bulunan karbonlar numaralandırılır. 74* 2) Ana zincire bağlı başka grupların ismi ve bağlı bulunduğu karbon belirtilir. 75* 3) Moleküldeki çift bağların başlangıç karbon atomunun numarası belirtilir. 76* 4) Molekülde bir çift bağ varsa –en, iki çift bağ varsa – dien, üç çift bağ varsa –trien eki getirilir. 77* 5) Çift bağ taşıyan en uzun karbon zincirine (ana zincir) karşılık gelen alkenin ismi yazılır.
SİKLOALKENLERİN ADLANDIRILMASI 78* Sikloalkenlerin (halkalı alkenler) genel formülleri CnH2n– 2’dir. 79* İsimlendirilmelerinde alkenin isminin önüne siklo ön eki getirilir. 19
ALKENLERDE İZOMERİ 80* Alkenlerde yapı ve geometrik olmak üzere 2 tür izomeri vardır. 81* Yapı izomeri çift bağın yerinin farklı olmasından kaynaklanan izomeridir. Örneğin: 1–penten, 2–penten. 82* Geometrik izomeri çift bağlı karbon atomuna bağlı atom veya atom gruplarının konumlarından kaynaklanan izomeridir. Bir alken molekülünde geometrik izomeri olabilmesi için çift bağlı karbon atomlarına bağlı olan atom veya atom gruplarının birbirinden farklı olması gerekir. Çift bağla bağlanmış karbonlarda belirlenen gruplar aynı taraftaysa cis farklı taraftaysa trans olarak isimlendirilir.
ALKENLERİN ELDE EDİLME YÖNTEMLERİ 1)Alkollerden su çekilmesi ile 2)Alkil halojenürlerden hidrojen halojenür çıkarmakla 3)Dihalojenürlerden halojen ayrılması ile (dehalojenasyon) 4)Alkanlardan H2 çekilmesi ile 5)Üçlü bağın kısmi doyurulması sureti ile (hidrojenasyon)
ALKENLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ 83* 1) Karbon sayısı arttıkça kaynama noktası artar. 84* 2) Homolog sıra oluştururlar. 85* 3) Cis izomerlerin kaynama noktası trans izomerlerinkinden büyüktür. 86* 4) Yanma ürünleri CO2 ve H2O’dur. 87* 5) Alkenler yükseltgenirler (Bayer deneyi) 88* 6) Katılma tepkimesi verirler. 20
Halojen katılması Hidrojen katılması Halojenür asidi katılması (Markovnikov kuralı) Su (H2O) katılması 89* 7) Polimerleşebilirler.
KATILMA TEPKİMESİNDE MARKOVNİKOV KURALI VE DAYANAĞI 90* Simetrik olmayan alkene polar molekül katılırken pozitif kısım, daha fazla sayıda H atomu taşıyan çift bağ karbon atomuna bağlanır. 91* Markovnikov kuralının dayanağı karbokatyon kararlılığı konusudur.
ALKENLERE BROM KATILMASI 92* Brom (Br2), sıvı bir maddedir. 93* Deneylerde saf bromdan kaçınmak lazımdır. 94* Deneylerde bromun karbon tetra klorürdeki çözeltisini kullanmak gerekir.
POLİMERLEŞME 95* Küçük moleküllü alkenler; kendi aralarında, ikili bağın açılması ve art arda dizilme sonucunda birleşerek büyük molekülleri oluşturur. Bu oluşan bileşiklere polimer bileşik, etkileşmeye de polimerleşme denir. Polimerin yapı taşına monomer denir. Polietilen, polipropilen, teflon ve sentetik kauçuk polimerlere örnek olarak gösterilebilir. 21
ALKİNLER 96* Genel formülleri CnH2n–2’dir. 97* Alkinler doymamış hidrokarbonlardır. Karbon zincirinde 1 tane üçlü bağ taşıyan alkinler mono alkin veya alkin olarak isimlendirilir ve CnH2n–2 genel formülüne uyarlar. Üçlü bağın olduğu karbonlar sp hibritleşmesi yapmışlardır. Üçlü bağdan bir tanesi sigma diğerleri pi bağlarıdır.
ALKİNLERİN ADLANDIRILMALARI 98* Aynı sayıda C taşıyan alkanların sonundaki –an eki kaldırılarak yerine –in eki getirilir. Alkinlerde karbonlar numaralanırken üçlü bağın yakın olduğu uçtan itibaren numaralamaya başlanır. 99* C2H2 Etin (Asetilen) 100* C3H4 Propin 101* C4H6 Bütin 102* C5H8 Pentin 103* C6H10 Heksin 104* C7H12 Heptin 105* C8H14 Oktin 106* C9H16 Nonin 107* C10H18 Dekin
HEM İKİLİ VE HEM DE ÜÇLÜ BAĞ İÇEREN BİLEŞİKLERDE ADLANDIRMA 84* Hem ikili hem de üçlü bağ içeren en uzun karbon zinciri seçilir. 22
85* Hangi bağ uca yakınsa o taraftan numaralamaya başlanır. 86* Bileşik her iki yönden de aynı numara ikili ve üçlü bağ içeriyorsa öncelik ikili bağındır.
ALKİNLERİN ELDE EDİLME YÖNTEMLERİ 108* 1) Birbirine bağlı karbon atomlarına ya da aynı karbon atomuna bağlı 2 halojen taşıyan alkanların derişik KOH çözeltisi ile tepkimesinden elde edilirler. 109* 2) Alkinlerin metal tuzlarının alkil halojenür ile tepkimesinden elde edilirler. 110* 3) Tetra halojenürlerin Zn ile tepkimesinden elde edilirler. 111* 4) Asetilen, belirtilen yollardan başka özel yolla da elde edilir.
ALKİNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ 112* 1) Homolog sıra oluştururlar. 113* 2) Yanma reaksiyonu verirler. Yanma ürünleri CO2 ve H2O’dur. 114* 3) Erime ve kaynama noktaları aynı sayıda karbon taşıyan alkan ve alkenlere göre genelde yüksektir. 115* 4) Katılma tepkimesi verirler. Br2 katılması: Bromlu suyun rengini giderirler. H2 katılması Su (H2O) katılması HBr katılması 116* 5) Üçlü bağ taşıyan karbonlardan biri veya ikisi de H atomu bulunduruyorsa alkin, NH3’lı ortamda AgNO3 ve Cu2Cl2 çözeltileri ile çökelek verir. (Bu tepkimeler alkinlerin ayıracıdır.) Alkinlerde üçlü bağ taşıyan C’lara bağlı hidrojenler asidik karakter gösterir. Asetilenürler patlayıcı 23
maddelerdir. 117* 6) Derişik KMnO4 çözeltisi, asetileni CO2 gazına kadar yükseltger. 118* 7) Polimerleşme tepkimesi verirler.
PETROL 87* Petrolün günümüzde önemi büyüktür. İnsanlığa faydası çok büyük olan ve siyah altın olarak da adlandırılan petrol, zaman zaman insanoğluna korkulu rüyalar yaşatmıştır. Dileğimiz onun, sorumluluğunu bilen, hırsını yenen ve insanlığı ön planda tutan kimselerin elinde olmasıdır.
RAZİ (864–925) 88* Petrolün ilk defa damıtılması ve günümüzdeki adı olan nafta ismiyle kullanılmaya başlanması Razi’nin buluşudur.
METAN GAZI PATLAMASI 89* İstanbul’da 28 Nisan 1993 tarihinde Ümraniye Hekimbaşı çöplüğünde meydana gelen metan gazı patlaması neticesinde çöp yığınları çığ gibi kayarak yakınındaki evlerin üstünü kaplamıştır. Yangın meydana gelmiştir. 39 kişi ölmüştür.
METAN GAZI HANGİ GAZLARDA BULUNUR? 90* Aşağıdaki gaz karışımlarının hepsi doğaldır ve % 90 ila % 99 arasında metan gazı içerirler: 91* Doğal gaz 92* Çöplük gazı 24
93* 94*
Bataklık gazı Biyogaz
BERMUDA ŞEYTAN ÜÇGENİ 95* Deniz dibinde biriken fosiller ve çeşitli atıklardan zamanla çıkan metan gazı, deniz suyunun kimyasal karışımını etkileyerek deniz suyunun yoğunluğunu düşürmektedir. Yoğunluğu sıfıra yaklaşan suda gemi, yüzebilme özelliğini yitirmektedir. Bunun sonucunda da gemi metan gazının bulunduğu ve metan kuyusu adı verilen bölgeye doğru çekilmektedir. Kuyuya girer girmez de batmaktadır. 96* Bermuda Şeytan Üçgeni gibi gaz akımlarının şiddetli olduğu bölgelerde seyreden uçaklar da büyük tehlike sınırı içinde bulunmaktadır; çünkü su yüzeyine ulaşan metan gazı kabarcıkları atmosfere karışarak yukarıya doğru şiddetli bir metan gazı tüneli oluşturmaktadır. Bu tünele giren uçak da kontrolden çıkarak denize çakılmaktadır.
KÖMÜRÜN OLUŞUMU 97* Ağaçların yapısında bulunan selüloz ve lignin başta olmak üzere protein, reçine, terpen, flavonoit, alkaloit, sterol, tanin gibi maddeler milyonlarca senede kömür hâline gelir.
PETROLÜN OLUŞUMUNDA İKİ KURAM 98* Geçmiş jeolojik çağlarda deniz olan yerlerdeki bitkilerden ve hayvanlardan oluşur. Bu petrol, günümüzde karalardan çıkarılan petroldür. 99* Geçmiş jeolojik çağlarda da günümüzde de deniz olan yerlerdeki canlılardan oluşan petrol ise denizden çıkarılan 25
petroldür.
ASFALTİT 100* Petrolün katısıdır. Petrol ile kömür arası bir maddedir. Halk arasında katı petrol olarak bilinir. Şırnak’ta bulunur. Senelerce kömür diye satılmıştır.
ASFALT (Hem sıvı hem de katı asfalta, asfalt denir.) 101* SIVI ASFALT: Ham petrolün ağır ürününün (dip ürün) viskozitesi daha yoğun hâle getirilmişidir. Rafinerilerde asfalt üniteleri vardır. Bu ünitelerde dip ürün prosesten geçerek farklı asfaltlar elde edilir. 102* KATI ASFALT: Sıvı asfalta kum, çakıl ilavesiyle elde edilen yollara serilen asfalt olarak bilinen üründür.
ZİFT ve KATRAN (Her ikisi de petrol kaynaklı değildir, kömür kaynaklıdır.) 103*
KATRAN: Kömürün damıtma ürünüdür.
104* ZİFT: Katranın damıtılması esnasında damıtılmayan çökelektir.
ANTRASEN ve NAFTALİN 105* Antrasen: Maden kömürü katranının son damıtma ürünüdür. 26
106* Naftalin: Katranın fraksiyonlu destilasyonu ile elde edilir.
PETROL RAFİNERİLERİNİN BULUNDUĞU YERLER 107* 108* 109* 110*
BATMAN KIRIKKALE İZMİR ALİAĞA İZMİT
PETROLÜN GELMESİNDE İKİ YOL 111* 112*
PETROL BORU HATTIYLA GEMİLERLE
PETROL BORU HATLARI 113* KERKÜK–BATMAN–DİYARBAKIR–ADIYAMAN– YUMURTALIK BORU HATTI 114* BAKÜ–TİFLİS–CEYHAN BORU HATTI (2006 YILINDA AÇILDI.) 115* 2008 YILINDA İHALESİNİN YAPILMASI PLANLANAN SAMSUN–BAFRA–KAYSERİ–YUMURTALIK BORU HATTI: Samsun’a Rusya’dan gemilerle getirilecek olan petrol bu hatta verilecek.
DOĞAL GAZ BORU HATLARI 116* Rusya’dan Karadeniz’den Samsun’a gelen boru hattı 117* Rusya’dan Trakya üzerinden Marmara denizinden Bursa’ya gelen boru hattı 27
118*
İran’dan gelen boru hattı
GEMİLERLE ALINAN PETROL VE DOĞAL GAZ 119* Petrol gemilerle İskenderun, İzmir ve İzmit’e gelir. Brezilya, Venezuela vb. petrol çıkan her ülkeden alınabilir. 120* Boru hattı ile gelen doğal gaz mevcudun % 95’idir. Doğal gazın % 5’i ise gemilerle Cezayir, Tunus vb. ülkelerden spot piyasadan boş gemi varsa alınır.
BAZI POLİMER ve DOĞAL ÜRÜNLERİN KISALTMALARI 121* 122* 123* 124* 125* 126* 127* 128* 129* 130*
PL polyester (polyester) PA poliamit (naylon) PE polietilen SE silk (ipek) WO wool (yün) WM moher WP keçi yünü WS kaşmir Lİ linen (keten) LY likra
MONOMER KANSER RİSKİ TAŞIR 131* Teflon tavalar çizilirse sıcaklığın etkisiyle polimerden monomer ayrılır. 132* PVC fabrikalarında PVC tozunda monomer bulunur. 133* Plastik bardaklar içine konan 70 derece santigradın üzerindeki içecekler, içinde bulunduğu plastik malzemeyi ısı etkisiyle çözüp monomerine ayırır. 28
134* Köpük bardakların ısıya dayanıklılığı daha yüksektir. Ancak daha yüksek sıcaklıktaki sıvılar bu materyali de monomerine ayırır. 135* Plastik ve köpükten imal edilen bardaklardan uzun süre sıcak sıvı içenler kanser tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir. 136* Monomerler tehlikeli kanserojen maddelerdir. 137* Plastik bardak yerine kâğıt bardak önerilebilir.
KAÇAK PETROL 138* Ülkemizde en büyük kaçakçılık ham petrol kaçakçılığıdır. 139* Akdeniz’in açıklarına, sınırımız dışına, kontrol edemediğimiz açık sulara, 60 milyon tonluk gemilerle kaçak ham petrol getirilmektedir. 140* Açık sularda büyük gemilerden küçük gemilere ham petrol aktarılmaktadır. 141* Küçük gemilerle sahile getirilen kaçak ham petrol buradan gideceği yere çeşitli yollarla götürülmektedir.
29