CARD
BRUTO FORMAAT
[netto formaat + 2 mm afloop rondom.
....als kinderen je vak zijn!
minimum 2 mm binnen het netto formaat]
Recensie ‘Meester Mark vraagt door’
‘Hier kan ik mijn ei kwijt’, dacht Mark aanvankelijk. Viel dat even tegen.’ ‘Moeilijk’ gedrag in de klas: aan de bel trekken of een stapje terug nemen?
‘Zorg er vooral voor dat je zelf rustig en relaxed blijft.’ Intergrale opvang is een oplossing voor wie?
Doelstelling voor 2016 gerealiseerd! Met het verschijnen van deze vijfde editie van KindVak Magazine hebben we de doelstelling voor 2016 gerealiseerd! Met een jong en enthousiast redactieteam is een gratis digitaal vakblad in de markt gezet dat zich in de breedte richt op alle professionals die werken met kinderen tussen 0 en 13 jaar. Volop informatie uit het veld, gekwalificeerde inhoud per segment en eigen ervaringen van kindpro’s uit zowel PO, KO als Jeugdzorg en -welzijn. Kwaliteit qua inhoud en uitstraling en met 24.000 adressen een fantastisch bereik. De komende januari-editie zal in het teken komen te staan van het
Colofon KindVak Magazine verschijnt 6x per jaar
KindVak Magazine is een uitgave van Context Media i.o.v. ConExpo bv Postbus 97, 5150 AB Drunen T. 0416 53 27 51 E. Kindvakmagazine@ conexpo.nl
KindVak-event dat we op 28, 29 en 30 januari organiseren in Brabanthallen ’s-Hertogenbosch. We kijken daarin terug naar 20 jaar
Redactie
KindVak en de rol die dit event invulde voor de KO-branche. Ook
Hoofdredactie
geven we daarin aandacht aan de geleidelijke transformatie naar
Jon Roozenbeek
een ‘kindpro’s are us’-event waarin we –geleid door maatschappelijke
Redacteuren
behoeften en politieke beleidskeuzes- een verbreding van inhoud en
Thom Roozenbeek Emma Verweij
programma creëren. Ik wens je met deze 5e editie veel leesplezier toe en nodig je uit om je bezoek aan KindVak 2016 te concretiseren middels registratie. We hebben leuke innovaties en met meerdere congressen en met – tenminste- 50 workshop-titels veel interessants voor je in petto!
Eindredactie
Wim Koemans Uitgever
Context Media Ontwerp / opmaak
KODW.NL KindVak Magazine wordt digitaal verspreid onder ca. 24.500 KindVak-professionals in Nederland en België Door in te schrijven voor de KindVak-nieuwsbrief of een bezoek te brengen aan KindVak word je opgenomen in het Magazine bestand
Wim Koemans Directeur ConExpo bv / organisator KindVak ConExpo info@ConExpo.nl
2
| KindVak Magazine - Algemeen
Adverteren? Bel:
0416 53 27 51
De redactie van KindVak Magazine stelt met zorg de inhoud samen voor iedere editie. De inhoudelijke verantwoording voor ingebrachte teksten ligt bij de auteurs van deze teksten.
november / december
In gesprek me Annette van Valkengoed
4
4/5
In gesprek met Annette van Valkengoed
6/8
‘Moeilijk’ gedrag in de klas: aan de bel trekken of een stapje terug nemen?
10/11 Landelijk expertisepunt Kindcentra
‘Moeilijk’ gedrag in de klas: aan de bel trekken of een stapje terug?
6
14/15 Recensie ‘Meester Mark vraagt door’ 16/17 Integrale opvang is een oplossing voor wie? 18/19 In gesprek met Helma Blaauw, schoolleider bij AZC Oranje. 20/21 Betrek kinderen bij hun eigen opvang
Recensie ‘Meester Mark vraagt door’
12
22/23 Green Deal Scholen voor duurzame, gezonde en betaalbare scholen 24/25 Is jouw speelplek een samenspeelplek?
Integrale opvang is een oplossing voor wie?
14 november / december
Algemeen - KindVak Magazine |
3
In gesprek met Annette van Valk directeur Laterna Magica, Amste Annette van Valkengoed is directeur van het Integraal Kindcentrum Laterna Magica in Amsterdam. Laterna Magica staat landelijk bekend als één van de eerste daadwerkelijke IKC’s van Nederland, en oogst lof en succes met zijn geïntegreerde curriculum en sluitende dagprogramma. KindVak Magazine reisde naar Amsterdam en sprak met de directeur over haar ervaringen met de transitie naar een IKC. Door: Jon en Thom Roozenbeek Hoe bent u tot het besluit gekomen om een IKC te starten? Voor ons is het kind het allerbelangrijkste. We hebben diep nagedacht over de bedoeling van onderwijs en opvang. Daarbij staan voor ons een aantal waarden centraal zoals verantwoordelijkheid, autonomie, integriteit, liefde en vertrouwen. We wilden de brede ontwikkeling van ieder kind, de doorgaande ontwikkellingslijnen echt centraal stellen, en hebben een model gebouwd dat daar het beste bij aansluit. Dat was voor ons het IKC, zonder dat die term destijds bestond. Praktische overwegingen waren hierbij minder belangrijk. De praktische situatie varieert van plek tot plek: sommige gemeenten hebben te maken met bevolkingskrimp, anderen
Wij blijven dan ook leren, onszelf vragen stellen en verbeteren.
Wat zijn de belangrijkste uitgangspunten van het IKC Laterna Magica? Wij willen kinderen zo goed mogelijk voorbereiden op een toekomst die we nog niet kennen. We kunnen niet voorspellen hoe de toekomst er precies uit gaat zien, maar we kunnen kinderen wel de vaardigheden en kennis meegeven die hen juist goed met zulke onzekerheden leert omgaan. We willen kinderen leren om zichzelf te sturen. De kinderen zijn bij ons mede-eigenaar van hun eigen ontwikkeling. Hetzelfde zien we in onze medewerkers. Medewerkers zijn van begin af aan mede-eigenaar van Laterna Magica. Ze zijn geen uitvoerders van opdrachten, ‘Wij willen kinderen zo goed mogelijk voorbereiden maar in plaats op een toekomst die we nog niet kennen.’ daarvan ontwerpen we een krachtige leerjuist met groei. En de economische en omgeving en adequate begeleiding van demografische situatie verschilt ook van kinderen. Ieder kind is bij ons welkom, buurt tot buurt. Van kind tot kind. Als IKC maatwerk is het handelsmerk van ons Namoet je je organisatie en curriculum op de tuurlijk Leren. Dat is niet altijd makkelijk, kinderen kunnen en durven aanpassen. we vallen hierbij altijd terug op onze denk-
4
| KindVak Magazine - Algemeen
november / december
kengoed, erdam
Annette van Valkengoed
wijze: wat heeft het kind nodig, wat heeft een leerkracht of pedagoog nodig om dat te kunnen we dat bieden? Overigens staat daarbij niet het kind centraal, maar de ontwikkeling en vorming van een kind. De persoonlijke ontwikkeling verbonden aan de sociale gemeenschap van het kind. Ie-
ders en vooral kinderen zijn uiteindelijk nu echt onze ambassadeurs. Kinderen kunnen ouders een heus portfolio laten zien met wat zij geleerd ‘Bij alles denken we aan wat dit betekent voor het en ontdekt hebben en wat een volgende kind en de wereld waar het kind in leeft.’ stap is. We nemen echt de tijd voor kinderen en ouders. We prader kind werkt dan ook met een persoonten tijdens portfoliogesprekken een half lijk ontwikkelplan en portfolio. uur met ouder én kind over de ontwikkeling. Wat waren voor u de belangrijkste worstelingen? Toen we met Laterna Magica begonnen in 2007 was ‘natuurlijk leren’ ofwel sociaal-constructivisme een minder voor de hand liggend onderwijskundig en pedagogisch kader. Toendertijd was veel gericht op taal, rekenen en de toetsing hiervan. Ons kader lag politiek en maatschappelijk gezien moeilijk; dankzij de Asscher-norm moesten Amsterdamse scholen aan hoge eisen voldoen. Scholen werd dringend verzocht om de taal- en rekenvaardigheden te trainen, maar we wilden veel meer dan dat. Ook viel het niet mee om de eerste ouders te verleiden voor ons concept. Deze ouders die voor Laterna Magica kozen waren heel moedig, want stapten zelf in een concept wat ze niet zelf hadden ervaren in hun eigen schooltijd. Maar ou-
november / december
Wat zou u mensen die een IKC willen starten vooral willen meegeven? Ik kan niet voorspellen welke struikelblokken iemand onderweg zal tegenkomen. Je kan nooit alles tegelijk overzien, maar dat is ook niet erg. Belangrijk is om je visie in het oog te houden: wat drijft ons en wat willen we bereiken met de kinderen? Bij alles denken we aan wat dit betekent voor het kind en de wereld waar het kind in leeft. Draagt dit bij zodat het kind de wereld een beetje mooier kan maken? Over de auteurs: Jon en Thom Roozenbeek zijn auteurs van het boek ‘Pleidooi voor het kind’ en redacteuren van KindVak Magazine.
Algemeen - KindVak Magazine |
5
‘Moeilijk’ gedrag in de klas: aan de bel trekken of een stapje terug nemen?
De klas is, zeker met de invoering van het passend onderwijs, een samenraapsel van temperamenten en sociaal-emotionele behoeften. Ongewenst gedrag in de klas kan leerkrachten een hoop stress bezorgen, maar lang niet altijd houdt probleemgedrag verband met een stoornis. KindVak Magazine sprak drie deskundigen over op wat voor manieren je naar lastig gedrag kunt kijken. Door: Emma Verweij 6
| KindVak Magazine - Jeugdzorg
november / december
Het Nederlands Jeugdinstituut onderzocht dat, als het gaat om preventie van probleemgedrag in de klas, gemiddeld 85%
beste wat het kind op dat moment in zich heeft om iets duidelijk te maken.’ Als leerkracht kun je emoties daarom onmogelijk ontkennen, vindt ‘Zorg er vooral voor dat je zelf rustig en relaxed Horeweg. ‘Het is niet aan mij om te bepalen of blijft, dan kun je namelijk meer aan.’ een kind boos mag zijn of van de kinderen voldoende heeft aan een niet, maar wel om erover te praten en het centrale aanpak, waarbij gewenst gedrag gedrag te begrenzen’. Per kind bekijkt Howordt benoemd, geoefend en beloond reweg waar hij de grens stelt. ‘Een leerling door de leerkracht. De consequenties van mij die af en toe een rode waas voor bij ongewenst gedrag zijn hierbij helder. zijn ogen krijgt, moet ik leren dat schelden Dertien procent van de kinderen heeft niet acceptabel is. Maar daar zijn we nog daarnaast lichte begeleiding nodig, evenniet, dus laat ik hem eerst uitrazen, terwijl tueel met ondersteuning van een in- of ik dat bij een ander kind misschien niet externe expert. Twee procent heeft intenzou doen. Ik zie zijn gedrag niet direct als sieve ondersteuning en bijsturing nodig, een potentiële stoornis, maar als speciale in samenwerking met ouders en professibehoeften.’ onals. Hieruit kan geconcludeerd worden dat je als leerkracht het grootste gedeelte Weten wat je wilt van je klas sociaal-emotioneel voldoende Sommige leraren slaan te snel door van kunt sturen door gebruik te maken van pedagogiek naar orthopedagogiek, vindt een aanpak gericht op álle kinderen, met orthopedagoog Mirella van Minderhout, daarnaast aandacht voor andere, intentevens onderwijsadviseur bij CED-groep. sievere ondersteuningsbehoeften. Wat is ‘Een kind voldoet nogal snel aan kenmernou eigenlijk ‘probleemgedrag’ en hoe ga ken van een gedragsstoornis, maar dat is je ermee om? het pas als het kind wordt beperkt in zijn functioneren. In plaats van reactief te reaNiet ontkennen geren op moeilijk gedrag, kun je bij jezelf ‘Ik noem het een werkdefinitie’, zegt Anton nagaan wát je eigenlijk van een kind wilt Horeweg, leerkracht, gedragsspecialist zien, hoe je het gewenste gedrag aanleert en auteur van het handboek Gedragsproen hoe je het vervolgens reguleert. Minder blemen in de klas in het basisonderwijs op gevoel handelen en meer op kennis.’ (2013). ‘Probleemgedrag is hetgeen wat Daarin valt volgens Van Minderhout nog een wereld ‘Het is niet aan de leerkracht om te bepalen of een kind te winnen. ‘Trek een boos mag zijn of niet, maar wel om erover te praten.’ doorgaande lijn door de school je als leerkracht op zo’n moment niet wilt in welk gedrag je wilt zien en hoe je dit zien en dus is het jouw probleem. Niet zo aanbiedt. Ofwel: wat heeft 85% van de altijd dat van het kind: bij hen is het vaak leerlingen nodig aan aanbod en handelen een gebrek aan vaardigheden. Het is het van de leerkracht om het gewenste gedrag
november / december
Jeugdzorg - KindVak Magazine |
7
te kunnen laten zien?’ Daarbij vindt Van Minderhout dat je het ontbreken van gedragsvaardigheden niet moet bestraffen, maar
een afstand observeert, merkt ze dat leerkrachten niet altijd doorhebben wat er in hun klas gebeurt. ‘Ik besef dat leerkrachten
‘Bij gedrag wordt verwacht dat een kind het meteen goed doet.’ moet aanleren. ‘Bij het leren vinden we het heel normaal dat kinderen zich ontwikkelen. Bij gedrag wordt verwacht dat een kind het meteen goed doet. Zie een kind als ontwikkelend.’ Goede aanleiding Juist op de basisschool is aandacht voor emotie belangrijk, meent kinder- en jeugdpsychologe en initiatiefnemer van Kijkopontwikkeling.nl Suzanne van Grasstek. ‘Waar peuters nog bang zijn voor heksen en monsters, krijgen oudere kinderen besef van realiteit. Ze gaan nadenken over zichzelf en de wereld en krijgen hun emoties beter onder controle.’ De rol van de leerkracht is niet om meteen naar oplossingen te gaan zoeken bij storend gedrag, zegt zij. ‘Ga de oorzaak na, erken de gevoelens en benoem een alternatief.’ Tijdens haar klassenbezoeken als psycholoog, waarbij Van Grasstek situaties van
door hun takenpakket de luxe niet hebben om alles rustig van een afstandje te bekijken, maar kinderen hebben vaak een goede aanleiding voor hun gedrag. Steek energie in alle kinderen het gevoel geven dat je ze ziet en begrijpt. Non-verbale communicatie als oogcontact of een schouderklopje kan kinderen namelijk al geruststellen. Ze hebben dan minder behoefte om aandacht te vragen.’ Volgens Van Grasstek staan leraren in de klas op een voetstuk. Het gedrag dat hij of zij wilt zien, moet diegene in beginsel zelf uitstralen. ‘Je hebt als leerkracht alleen controle over jezelf, over de rest van je omgeving niet. Zorg er vooral voor dat je zelf rustig en relaxed blijft, dan kun je namelijk meer aan.’ Over de auteur: Emma Verweij is journalist en onder andere werkzaam als redacteur bij KindVak Magazine.
‘Gedrag van een kind. Wat ervaart u ? Ga naar onze Facebook of Twitter en praat mee! Advertentie
8
| KindVak Magazine - Jeugdzorg
november / december
Advertentie
CARD
BRUTO FORMAAT
[netto formaat + 2 mm afloop rondom.
....als kinderen je vak zijn!
minimum 2 mm binnen het netto formaat]
KindVak 2016 Vraag en aanbod op één plaats bijeen Op 28, 29 en 30 januari 2016 vindt de 20e editie van KindVak plaats in Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch. Hét vakevent voor professionals uit het primair onderwijs, de kinderopvang en de jeugdhulp/zorg en bestaat uit een beursgedeelte waar aanbieders van producten en diensten direct in contact kunnen komen met bestaande en nieuwe relaties. Daarnaast biedt Kindvak een stevig en breed gevarieerd inhoudelijk programma voor docenten, pedagogisch medewerkers, bestuurders, managers, directeuren en beleidsambtenaren.
Deelnemen aan Kindvak? Schrijf nú in voor de mooiste plaats! Meld je dan aan via info@kindvak.nl. Eén van onze beursadviseurs neemt dan contact op om je vraag te beantwoorden en om samen te bekijken wat de beste mogelijkheden zijn.
Bellen kan natuurlijk ook: 0416 532751
november / december
Jeugdzorg - KindVak Magazine |
9
Landelijk Expertisepunt Kindcentra
Door: Monique de Vos Tweederde van de basisschooldirecteuren spreekt zich uit voor de ontwikkeling van een Integraal Kindcentrum (IKC), is er al mee bezig of onderzoekt het traject er naartoe. De regiegroep Kindcentra 2020, bestaande uit bestuurders uit de kinderopvang, het primair onderwijs en wethouders ondersteunt deze ontwikkeling. Deze regiegroep onderschrijft het belang om ook een wettelijk verankering te krijgen om vanuit één organisatie kinderopvang én primair onderwijs, welzijn en zorg aan te kunnen bieden. Een samenhang in de aanpak heeft positieve effecten op de ontwikkeling van kinderen. Een samenhang en sluitend dagarrangementen biedt
10 | KindVak Magazine - Algemeen
meer kansen voor een brede ontwikkeling en maakt het voor ouders makkelijker om opvoeding en werk te combineren. In een IKC wordt er gewerkt vanuit dat wat een kind nodig heeft, vanuit één team, één arrangement en partnerschap tussen ouders en professionals. Door deze integratie gaat het een stap verder dan een Brede school, waar de samenwerking tussen opvang en onderwijs de kern van de dienstverlening is. Een IKC kan als enige organisatie een integraal curriculum voor kinderen van 0 tot 13 in zowel de binnen- als buitenschoolse ontwikkeling aanbieden. Het biedt onderwijs, kinderopvang, welzijnswerk en voorzieningen
november / december
op het gebied van kunst, cultuur of sport. Door deze aanpak is het dienstenaanbod in samenhang en het kan beter afgestemd worden op de doelgroep. Het IKC heeft dankzij deze integraliteit meerwaarde voor kinderen en ouders. Het is een partner in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen. De IKC’s zijn onze ‘scholen’ van de toekomst, voorzieningen die een breed dienstenaanbod hebben. De ontwikkeling van een IKC vraagt om strategische beslissingen die bijdragen aan de kindontwikkeling met vaardigheden voor de 21e eeuw. Daarbij komt de omvorming van naast elkaar staande organisaties naar
één integraal centrum van diensten. Naast een doorvertaling van strategie naar tactisch beleid, vraagt dat om verandermanagement. Het zijn vraagstukken met veel uitdaging. Het Landelijke Expertisepunt Kindcentra kan daarbij helpen. Ons brede netwerk van onder andere experts uit de onderwijswereld, kinderopvang en het welzijnswerk hebben deskundigheid en ervaring met de inhoudelijke en procesmatige aanpak om tot een IKC te komen én met de doorontwikkeling van bestaande brede scholen of MFA tot een IKC. Wij bieden kwaliteit en maatwerk in de ondersteuning van scholen en kinderopvangorganisaties om te komen tot een IKC. Over de auteur: Monique Vos Directeur Landelijk Expertisepunt Kindcentra
november / december
Algemeen - KindVak Magazine | 11
CARD
BRUTO FORMAAT
[netto formaat + 2 mm afloop rondom.
....als kinderen je vak zijn!
minimum 2 mm binnen het netto formaat]
primair onderwijs | kinde
Let op: de registratie-fee bedraagt € 10,00. Middels de registratie kun je een keuze maken uit het uitgebreide workshopprogramma gratis garderobe, gratis koffie bij ontvangst mét een Bossche lekkernij en nog veel meer! Zonder registratie i
12 | KindVak Magazine - Algemeen
november / december
Op 28, 29 en 30 januari 2016 vindt de 20e editie van KindVak plaats in Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch. Àlles over voeding, bewegen, inrichten, opleiden, spelen en speelmaterialen, leren en middelen.
Àlles over IKC
Àlles voor professionals die het werken met kinderen tot hun specialisme hebben gemaakt.
JE KOMT TOCH OOK!
REGISTREER JE VIA KINDVAK.NL
EN VERZEKER JE VAN EEN GOEDE PLAATS BIJ ÉÉN VAN DE 60 GEPROGRAMMEERDE WORKSHOPS
eropvang | jeugdhulp/zorg
a (zie kindvak.nl) zolang daar ruimte is. Ook kun je gebruik maken van de buspendel van en naar het station, krijg je gratis parkeren, is toegang uitsluitend mogelijk door aankoop van een toegangsbewijs à € 20,00 bij de ingang van het event.
november / december
Algemeen - KindVak Magazine | 13
Recensie ‘Meester Mark vraagt door’
Een blauwe maandag stond hij voor de klas: journalist Mark van der Werf, oud-verslaggever politiek en economie van het Algemeen Dagblad. Enthousiast begon hij op zijn tweeëndertigste aan de pabo; toe aan een complete carrièreswitch, ver van het Binnenhof met bijbehorende hotemetoten. In 2011 begint hij in groep 3 van de Augustinusschool in hartje Rotterdam. Zijn collega Juf Karin zag in hem een ‘geboren leerkracht’ en Meester Mark promoveerde naar een eigen klas, groep 7. ‘Hier kan ik mijn ei kwijt’, dacht hij aanvankelijk. Viel dat even tegen. Door: Emma Verweij ‘Ik ben naïef geweest’, verzuchtte hij anderhalf jaar later in Trouw, dat hem interviewde voor een artikel genaamd ‘Hoe ik mislukte als leraar’. Zijn boek Meester Mark draait door (Scriptum Publishers, 2014) ligt op dat moment in de winkels: een bundeling van hoogte- en dieptepunten van Van der Werfs korte onderwijscarrière. Honderden reacties van leerkrachten stroomden binnen. Talloze betogen over vergadermanie, administratieve rompslomp en
door (Scriptum Publishers, 2015), waarin Van der Werf op zoek gaan naar het werkelijke ‘apengaap-gehalte’ van leerkrachten in Nederland. ‘Er moeten toch leraren bestaan die fluitend naar hun werk gaan?’, vraagt de auteur zich af. Natuurlijk. De hamvraag in dit boek luidt dan ook: ‘Hoe? In Godsnaam.’
Met hoofdstukken genaamd ‘Het houdt nooit op’, ‘Toetsterreur’ en ‘Inspectiestress’ oogt Goudeerlijk relaas met een positief staartje, van een het 163 journalist die leerkracht werd en weer héél snel journalist. pagina’s tellende te lange werkdagen, schetsten een beeld boek in eerste instantie nogal negatief alsof ‘alle leraren collectief op apegapen en deprimerend, maar laat dit nu tevens liggen’, concludeerde Van der Werf scepde kracht ervan zijn: Meester Mark windt tisch. Zoals het een journalist betaamt liet er geen doekjes om. In zijn Renault Clio hij het er niet bij zitten en zo ontstond dit tuft hij stad en (ei)land af om in gesprek jaar het vervolgboek Meester Mark vraagt te gaan met leerkrachten over alles wat
14 | KindVak Magazine - Primair onderwijs
november / december
het lesgeven kan omvatten. Van ‘s avonds overuren maken voor de tv tot het onnodig lang vergaderen over het traktatiebeleid. Daarbij schromen de geïnterviewden niet om een hilarisch, ontroerend of soms zelfs treurig boekje open te doen over hun leven voor de klas. Van der Werf gaat zelfs op de koffie bij staatssecretaris Sander Dekker, die deel één van zijn boek las en nog wel een tip heeft tegen administratiestress. Meester Mark vraag door is eigenlijk een opsomming van kritiekpunten, gevolgd door hoe het wél kan. Ieder hoofdstuk bestaat dan ook uit deze twee elementen, wat het geheel enigszins voorspelbaar maakt. Daarentegen biedt het boek precies wat de auteur belooft: ‘Meer dan honderd leraren vertelden me openhartig over Advertentie
Een exmplaar winnen? Doe mee met de winactie hun zorgen en frustraties. Maar ze legden vooral uit hoe zij wél plezier houden in hun prachtige werk en het hoofd - ondanks alles - boven water houden. Dáárover gaat dit boek’, sluit Van der Werf zijn voorwoord af. Voor de leek is Meester Mark vraagt door een opzienbarende introductie aan het werkelijke beroep van leerkracht, met onvoorstelbare situaties waarvan je niet weet of je erom moet lachen of huilen. Voor de leerkracht is het een feest der herkenning, dat uitnodigt tot bezinning. Benieuwd geworden? KindVak Magazine geeft deze maand een exemplaar weg van Meester Mark vraagt door en Meester Mark Draait Door (Scriptum, 2015). Laat op Facebook of Twitter weten wanneer jouw leukste, meest memorabele ‘hier doe ik het voor’-moment was als leerkracht en maak kans! Over de auteur: Emma Verweij is journalist en onder andere werkzaam als redacteur bij KindVak Magazine.
november / december
Primair onderwijs - KindVak Magazine | 15
Integrale opvang is een oplossing voor wie?
Ieder kind is uniek. Allemaal hebben ze andere verwachtingen en wensen, ook als het gaat om kinderopvang. Integrale opvang, in één lijn met het onderwijscurriculum, komt steeds meer op. Maakt integrale opvang kinderen daadwerkelijk gelukkiger? Door: Marianne de Valck Wat dankzij ons kan, zegt iets over ons Elk stuk speelgoed, elk voor kinderen ontworpen gebouw, en iedere visie op ontwikkeling zit boordevol pedagogiek. Hoe wij over pedagogiek denken is een afspiegeling van onze maatschappij, en daarmee gebaseerd op meningen en opvattingen. Deze opvattingen zijn onderhevig aan verandering. Het aanbod verandert op de golven van de vraag. Bijvoorbeeld de vraag hoe we nadenken over integrale opvang en onderwijs, en dit het beste kunnen vormgeven; het liefst met één visie, onder één dak, voor ieder kind van 0 tot 12 jaar. Net de brede school, maar meer Maar wie heeft hier precies baat bij? Samenwerking tussen opvang en onderwijs is goedkoper dan als beiden gescheiden zijn. Met grote verwachtingen ontstonden enorme gebouwen voor verschillende soorten
scholen, met gezamenlijke faciliteiten. Ongetwijfeld zijn er veel brede scholen waar samenwerken gelukt is. Maar je ziet vaker dat het samenwerken vooral bestaat uit het hebben van hetzelfde adres. Bij integrale kinderopvang moet dit anders. Kinderopvang en onderwijs denken anders over geld en over meetbare prestaties. Kinderopvang is voor ondernemers en onderwijs voor overheidsdienaren. Verschillen in geldstromen leiden ook tot verschillend beleid: leren versus spelen of spelen om te kunnen leren als je daar aan toe bent. Maar ook in het belang van kinderen moet er meer mogelijk worden. Integrale kinderopvang wil immers voorkomen dat kinderen een speelbal kunnen zijn van verschillende kwaliteiten, mogelijkheden en visies, tussen kinderopvang en school. Dit zijn sterke praktische en financiële argumenten voor
16 | KindVak Magazine - Kinderopvang
november / december
Advertentie
integrale opvang. De aarzeling of dit wel zo leuk is voor de kinderen zelf lijkt dan ook op emoties, en niet op feiten, gebaseerd. Een kindertijd onder één dak De grote veranderingen, van baby naar peuter, peuter naar kleuter, kleuter naar schoolkind, bestaan straks dus vooral uit het les krijgen in een ander lokaal. De kinderen om je heen, de juf of meester en de gemeenschappelijke activiteiten blijven gelijk. Een hele kindertijd vindt plaats onder één dak. Natuurlijk zal integrale kinderopvang kindvriendelijk zijn met alle denkbare voorzieningen. Toch doet het mij denken aan een attractiepark waar je niet zelf hoef te verzinnen wat leuk zou kunnen zijn om te gaan doen.
w w w. braspa.nl
T O TA A L L E V E R A N C I E R V O O R K I N D E R DAG V E R B L I J V E N
Verzorging Voeding & Maaltijden Speelgoed Veiligheid Hygiëne & Reiniging Huishoudelijk Kantoor
BRASPA BEZORGT P ROFESSIONEEL E N SNEL UW BESTELLING OP LOCATIE!
Advertentie
ROSA bestaat dit jaar 1 Complete software die wérkt voor KDV, BSO, TSO, PSP, GOB en zorgopvang. Maak gebruik van handige functies, zoals: • Plannen en factureren • Personeelslogin • Ouderlogin • Digitale presentielijsten • Handige app MyChapp voor ouders Kijk op muldata.nl of bel 023-5840970 voor een vrijblijvende demonstratie.
!
Uiteraard zal de hoeveelheid fysieke ruimte die kinderen krijgen in de zin van vierkante meters en het aantal uren veelzijdig en inspirerend zijn, maar hoeveel ruimte krijgen ze nog voor het spelen met hun eigen speelgoed, zo lang als ze willen, op hun eigen manier, in hun eigen omgeving? Hoeveel ruimte - letterlijk en figuurlijk gunnen we kinderen in hun eigen kamer, huis of buurt? Wat gebeurt er met de o zo belangrijke ruimte om te dwalen, om de eigen aard te ontwikkelen? Het is de vraag voor wie integrale opvang het beste is: voor bestuurders, boekhouders, politici, projectontwikkelaars, of de kinderen zelf?
Over de auteur: Marianne de Valck is eigenaar van Adviesbureau Spelen en Speelgoed, dat informatie over spelen en speelgoed vanuit pedagogisch perspectief biedt aan ouders, vrijwilligers en professionals.
november / december
Kinderopvang - KindVak Magazine | 17
In gesprek met Helma Blaauw, schoolleider bij AZC Oranje De vluchtelingencrisis is de afgelopen tijd niet uit het nieuws weg te denken. Grote aantallen mensen zijn vanuit het Midden-Oosten en Oost-Afrika op de vlucht voor geweld, onveiligheid of een ingestorte economie. Onder hen zijn ook veel kinderen. Sommigen van deze kinderen komen na een lange reis terecht in het dorpje Oranje in de provincie Drenthe, waar Jade Zorggroep in samenwerking met het COA en het COG Drenthe basisonderwijs aanbiedt. In dit eerste deel van een tweedelige serie over het onderwijs aan vluchtelingen gaat KindVak Magazine in gesprek met Helma Blaauw, schoolleider op het AZC in Oranje. Door: Jon Roozenbeek Waar komen de kinderen op het AZC vandaan? Het grootste gedeelte komt uit Syrië. Daarnaast zijn er kinderen uit Somalië, Afghanistan en het Oostblok. De meesten van hen hebben inmiddels een verblijfsstatus: ze mogen dus een aantal jaren in Nederland blijven. Veel kinderen en hun ouders zijn in Oranje aan het wachten tot ze een woning toegewezen krijgen.
matiseerd zijn. De belangrijkste taak van onze school is een veilige plaats bieden. Dit doen we door duidelijke afspraken te maken, een goede structuur te hebben, en ervoor te zorgen dat er een eenduidig beleid is.
Vaak is het moeilijk om goed te bepalen waarom een kind het moeilijk heeft op school. Dit kan komen door een trauma, doordat het kind al ‘Vaak is het moeilijk om goed te bepalen waarom jaren niet naar school is geweest, of omdat een kind het moeilijk heeft op school.’ er andere ontwikkelingsproblemen zijn. Veel kinderen hebben een moeizaam Als kinderen bij ons komen doen we daarverleden. Hoe gaat de school om eerst een nulmeting, om te bepalen daarmee om? in welke klas ze worden geplaatst. Hierbij Wij merken op school dat kinderen echt plaatsen we kinderen zo veel mogelijk saweer kind zijn. Er wordt weinig gepraat men met leeftijdsgenootjes, maar er wordt over wat ze hebben meegemaakt. Daar ook veel klasoverstijgend gewerkt. vragen we ook niet naar, omdat het niet van belang is voor het lesgeven. Maar Om dit nog beter op te vangen gaan onze soms merk je wel dat kinderen getrauleerkrachten (die deze nog niet hebben)
18 | KindVak Magazine - Algemeen
november / december
een NT2-cursus volgen (Nederlands als tweede taal, red.). Ook hebben we gemeenschappelijk overleg met het COA (Centraal orgaan Opvang Asielzoekers), de GGD en het GC A (Gezondheidscentrum Asielzoekers) hier in Drenthe. Bij problemen of moeilijkheden kijken we dan gezamenlijk wat we het beste kunnen doen voor het kind. Hoe ziet jullie dagprogramma er uit? We hebben drie hoofdvakken: taal, rekenen en sociale vaardigheden. We vinden het belangrijk dat kinderen zo snel mogelijk Nederlands leren. Dit doen we door zo veel mogelijk Nederlands met ze te spreken en visueel te werk te gaan: we werken veel met plaatjes en het laten zien wat woorden betekenen. Soms spreken kin-
deren die niet goed Nederlands spreken is het moeilijk om een som die in verhaalvorm wordt uitgelegd op te lossen. Het ontwikkelen van sociale vaardigheden pakken we heel breed aan. Iedere dag zetten we een bepaalde afspraak centraal, zoals het iemand aanspreken bij zijn of haar naam, aardig zijn voor elkaar, netjes opruimen, enzovoort. Ook geven we dramalessen/expressievakken waarin kinderen hun gevoelens kunnen uitbeelden.
Besteedt de school ook aandacht aan inburgering? Jazeker, we besteden veel aandacht aan ‘onze’ cultuur. We vieren bijvoorbeeld samen Sint-Maarten en gaan met de kinderen lampionnetje lopen. Ook vieren we Sinterklaas en ‘We vieren met de kinderen samen Sint-Maarten en krijgen we kerstbomen op school. In gaan met de kinderen lampionnetje lopen.’ april volgend jaar doet deren een paar woordjes Engels. Gelukkig onze school mee aan de Koningsspelen. zien we ook dat kinderen die al wat langer Zo leren kinderen spelenderwijs over de bij ons zijn beter Nederlands kunnen en Nederlandse cultuur. dingen helpen vertalen voor hun leeftijdsgenootjes. Over de auteur: Jon Roozenbeek is auteur van het boek ‘Pleidooi voor het kind’ en redacteuren van KindVak Magazine.
Voor rekenen gebruiken we een reguliere rekenmethode, net als op andere basisscholen. Wel hebben we gekeken naar een methode die het minst ‘talig’ is: voor kin-
november / december
Algemeen - KindVak Magazine | 19
Betrek kinderen bij hun eigen opvang
Naar de buitenschoolse opvang (bso) gaan betekent meer dan alleen maar achter de computer hangen of deelnemen aan knutselactiviteiten die door anderen bedacht zijn. Medewerkers van de buitenschoolse opvang kunnen kinderen juist betrekken bij allerlei activiteiten zodat de kinderen met meer plezier naar de opvang gaan. Door: Mireille David Uiteenlopende activiteiten Medewerkers van de buitenschoolse opvang kunnen kinderen betrekken bij de invulling van het programma. Dit start al bij het selecteren van een thema waarmee een aantal weken gewerkt wordt. Het is belangrijk samen met de kinderen een thema te kiezen waar op dat moment veel belangstelling voor is, zoals voor het WK-voetbal. Nadat een thema bepaald is, bedenken de medewerkers samen met de kinderen welke activiteiten binnen het thema aan bod komen. Dit kan een voetbaltoernooi zijn, het maken van een voetbalkrant of het ontwerpen van een voetbaltenue of medaille. Van belang hierbij is dat er uiteenlopende activiteiten aan bod komen die de ontwikkeling op verschillen-
de gebieden stimuleert, zoals activiteiten om te bewegen, het omgaan met elkaar, of het werken met teksten en getallen. Een voorbeeld: op een bso toonden veel kinderen interesse in schaken. Samen met de oudste kinderen werd iemand benaderd om schaakles te geven en werd de organisatie van een schaaktoernooi uitgewerkt. Juist omdat dit vanuit de kinderen zelf kwam, hebben zij zich ingezet om er een succes van te maken. Inrichten van de groep Ook kunnen kinderen betrokken worden bij de inrichting van de ruimte. De kinderen mogen bijvoorbeeld een spelhoek inrichten met bijbehorende materialen,
20 | KindVak Magazine - Kinderopvang
november / december
voorlezen of samen lezen is een aantrekkelijke activiteit wanneer de kinderen zelf aangeven van welke boeken zij houden. De kinderen genieten ervan om na het voorlezen hun eigen ervaringen of gedachten te delen. Opbergen van materialen Het opruimen op de bso verloopt ook eenvoudiger als kinderen hierbij betrokken worden. Met de kinderen wordt eerst bekeken waar de materialen het beste opgeborgen kunnen worden. Vervolgens helpen zij mee om de kasten, planken of laden van een label of foto te voorzien. Op die manier zien alle kinderen duidelijk waar de materialen opgeborgen moeten worden en spreken ze elkaar erop aan als dit niet goed verloopt. zoals een winkelhoek. Het blijkt dat ook oudere kinderen het erg leuk vinden om na schooltijd in een spelhoek te spelen. Behalve het spelen in hoeken zijn er meer activiteiten die nu ingezet worden op het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal of basisschool, en die ook aantrekkelijk voor de bso zijn, mits ze op een hoger niveau worden aangeboden. Een voorbeeld hiervan is het werken met een verteltafel. Hierbij kunnen kinderen met materialen die bij het verhaal horen, een verhaal naspelen op een tafel. Wanneer de kinderen op een bso zelf een boek kiezen of een verhaal bedenken en de verteltafel inrichten, spelen ze hier enthousiast mee. Ook het
Meer plezier Het blijkt dus dat kinderen op de bso op veel manieren bij hun eigen opvang betrokken kunnen worden. Als medewerkers hier bewust mee omgaan, merken zij dat kinderen met meer plezier naar de bso gaan en daar plukt iedereen de vruchten van. Dit geldt voor de kinderen en medewerkers, maar ook de ouders zien niets liever dan dat hun kroost het naar de zin heeft. Over de auteur: Mireille David is ruim 15 jaar werkzaam als innovatie- en organisatieadviseur bij de CED-Groep en ondersteunt organisaties, basisscholen en gemeenten bij de professionalisering van pedagogisch medewerkers en leraren.
Hoe betrekt u de kinderen? Ga naar onze Facebook of Twitter en praat mee! november / december
Kinderopvang - KindVak Magazine | 21
Green Deal Scholen voor duurzame, gezonde en betaalbare scholen Op 10 november vond tijdens de kennisdag van Ruimte-OK de centrale start van het uitvoeringsprogramma van de Green Deal Scholen plaats. De partners in de Green Deal Scholen - de PO-Raad, VO-raad, VNG, Klimaatverbond Nederland, Ruimte-OK, RVO, Platform 31 (energiesprong) en GGD GHOR Nederland - geven hiermee invulling aan de Green Deal Scholen waar vorig jaar een akkoord over is bereikt met de ministeries van OCW, BZK, IenM en EZ. Met de activiteiten in het programma worden schoolbesturen ondersteund. Met de activiteiten in het programma worden schoolbesturen ondersteund bij het creëren van duurzame, gezonde en betaalbare scholen, wat moet leiden tot een gezonde leer- en werkomgeving voor leerlingen en leraren.. Door: Green Deal scholen Nederland telt ongeveer 9 duizend schoolgebouwen in het primair en voortgezet onderwijs. Hierin krijgen ruim 2,4 miljoen leerlingen onderwijs en werken ruim 200
Green Deal Scholen Vanuit de Green Deal worden schoolbesturen die voorop lopen met verduurzaming verder geholpen naar een energieneutraal
‘Vanuit de Green Deal worden schoolbesturen die voorop lopen met verduurzaming verder geholpen naar een energieneutraal gebouw.’ duizend onderwijsprofessionals. Dit doen zij veelal in gebouwen met een slecht binnenklimaat en van slechte energetische kwaliteit. Uit onderzoek blijkt dat dit slechte binnenklimaat leidt tot mindere prestaties van leerlingen en leerkrachten en hoger ziekteverzuim. Daarnaast brengt een slecht geïsoleerd gebouw onnodig hoge exploitatiekosten met zich mee.
22 | KindVak Magazine - Algemeen
gebouw met behulp van de Energiesprong van Platform 31. Op dit moment geven veel schoolbesturen aan weinig kennis te hebben van mogelijke maatregelen en financieringsmogelijkheden om de kwaliteit van het binnenmilieu in hun schoolgebouwen te verbeteren en om energiezuiniger te werk te gaan. Om deze reden haken schoolbesturen vaak af, terwijl zij wel ambities hebben om duurzamer te worden.
november / december
Op deze middengroep richt het uitvoeringsprogramma zich ook. In de drie jaar dat het ondersteuningsprogramma zal lopen, gaan de initiatiefnemers met behulp van kennisdeling en ondersteuning de bezwaren en obstakels voor het nemen van energiebesparende maatregelen bij schoolbesturen wegnemen. Dit willen zij bereiken door de beschikbare kennis en informatie te bundelen en centraal aan
gen deze scholen een cofinanciering in de vorm van een bijdrage in de advieskosten. De ambassadeurs zullen hun ervaringen delen met andere schoolbesturen tijdens regionale bijeenkomsten.
‘Uit onderzoek blijkt dat dit slechte binnenklimaat leidt tot mindere prestaties van leerlingen en leerkrachten en hoger ziekteverzuim.’ te bieden op een website, en door een helpdesk te openen waar schoolbesturen terecht kunnen met vragen. Daarnaast worden 150 scholen met advies ondersteund en is er ondersteuningsruimte voor het verduurzamen van 15 Integrale Huisvesting Plannen (IHP). Hiermee sluit het uitvoeringsprogramma aan bij lopende ondersteuningsprogramma’s van de VNG en GGD. Ambassadeurschap In de eerste maanden van 2016 kunnen scholen ambassadeur worden van hun regio op het gebied van het verbeteren van het binnenklimaat en het verlagen van het energieverbruik. Zowel het treffen van kleine als grote maatregelen kan geschikt zijn voor dit ambassadeurschap. Hiervoor krij-
november / december
Monumentale panden Omdat PO- en VO-scholen die zijn gehuisvest in rijks-, provinciale of gemeentelijke monumenten bij het zoeken naar mogelijkheden om de energiehuishouding te verbeteren tegen specifieke beperkingen aanlopen, is de verduurzaming van een monument vaak kostbaar. Deze besturen krijgen de mogelijkheid om een laagrentende lening af te sluiten uit het Duurzame Scholenfonds van het Restauratiefonds. Met deze lening kunnen zij investeren in fysieke maatregelen die leiden tot minder en duurzamer energiegebruik en/of verbetering van het binnenklimaat. Dit fonds heeft geen tijdslimiet. Over de auteur: U kunt meer informatie over de Green Deal Scholen vinden op www.greendealscholen.nl en op twitter via @GrDeal_Scholen.
Algemeen - KindVak Magazine | 23
Is jouw speelplek een samenspeelplek? Kinderen en volwassenen in rode shirtjes, zwaaiend met bordjes lopen en rollen door de speelplek. Lachende gezichten, serieuze gezichten, fotografen en journalisten. Wat is hier aan de hand? Je bent terecht gekomen bij een test van de NSGK Speeltuinbende! De Speeltuinbende test speelplekken op toegankelijkheid en samenspelen. Door: Ilse van der Put De Speeltuinbende is een community van kinderen met én zonder beperking en hun ouders/begeleiders; nu al meer dan 400 gezinnen! Samen met de bendeleider zijn ze actief door heel Nederland. Ze hebben maar één doel: zorgen dat iedere beheerder van een speelplek in Nederland (of dat nu een gemeente, een attractiepark, of een school is), weet wat samen spelen is. En daarna als de
wiedeweerga aan de slag gaat om de speelplek toegankelijk en bespeelbaar te maken voor álle kinderen, met of zonder handicap. Want ieder kind dat niet mee kan spelen is er één te veel. Sociale ontwikkeling De Speeltuinbende is een initiatief van
24 | KindVak Magazine - Algemeen
NSGK, de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte kind. Zes jaar geleden constateerde NSGK dat sociaal isolement bij kinderen met een beperking veel vaker voorkomt dan bij kinderen zonder beperking. Het netwerk van vrienden bleek bij deze kinderen veel kleiner en kwetsbaarder. In onze participatiemaatschappij is een goed en stevig netwerk voor iedereen belangrijk en zeker voor kinderen met een beperking. Wie dat jong leert opbouwen heeft een voorsprong. Hoe komt het dat het netwerk zo klein is? Een van de oorzaken is dat kinderen met een beperking vaak niet in de eigen buurt naar school of de opvang gaan. Ze gaan vaak vroeg met een taxi naar een school ver weg en komen ook weer laat thuis. Vriendjes van school wonen niet in de buurt en na school is er minder tijd om buiten te spelen. Speel je niet of weinig buiten in je eigen buurt, dan leer je de kinderen in de buurt ook niet kennen en zij jou niet, dus weinig kans op vriendschap. Daar komt nog bij dat veel speelplekken ook helemaal niet toegankelijk en bespeelbaar zijn voor alle kinderen. Een vicieuze
november / december
cirkel. Met de Speeltuinbende keert NSGK het tij. De Speeltuinbende helpt eigenaren en gemeentes hun speelplek te veranderen in een samenspeelplek en stimuleert kinderen met én zonder handicap om samen buiten te spelen. Buiten spel Hoe is het met de speelplek bij jouw school of speeltuin gesteld? Is het een speelplek waar iedereen welkom is en waar alle kin-
november / december
deren kunnen spelen? Of staan er kinderen buiten spel omdat ze er niet in mogen omdat het niet openbaar is? Of omdat ze er niet in kunnen omdat hun speelplek niet toegankelijk is? Of omdat ze zich er niet welkom en veilig voelen? Laat kinderen niet buiten spel staan. Maak van de speelplek bij uw organisatie een samenspeelplek. De Speeltuinbende helpt u graag! Over de auteur: Ilse van der Put is de bendeleider van de NSGK Speeltuinbende (www.speeltuinbende.nl).
Algemeen - KindVak Magazine | 25
Advertentie
26 | KindVak Magazine - Algemeen
november / december