KindVak Magazine juli 2019 by KindVak Magazine

NR. 21 | 4e JAARGANG | JULI 2019

Welkom in de kinderopvang! Wat Nederland kan leren van Denemarken

Systeemwenkers vs. Systeemdenkers Ad PEP-opleidingen Curriculumherziening: Hoog tijd en hard nodig KINDVAK | 16-17-18 januari 2020 | Brabanthallen, â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch

Voorwoord Primair onderwijs, Jeugdzorg, Kinderopvang… Er gaat geen dag voorbij of er is weer nieuws te melden over de veelzijdigheid van het vak, de vraag naar professionals, de behoeften van professionals, de groei van wachtlijsten en de aangepaste mogelijkheden die opleidingen bieden. Geen probleem dus om deze editie van KindVak Magazine weer te voorzien van interessante items over het vakgebied dat ons allen zo bezighoudt. Zo levert Lize Vandenberghe een mooie bijdrage over werken in de jeugdzorg en haar visie op de organisatie ervan. Mireille David brengt een item over ‘starters’ binnen de kinderopvang en Aart Verschuur meldt in zijn bijdrage over nieuwe opleidingsmogelijkheden voor PM-ers om door te kunnen groeien naar andere funkties binnen de opvangorganisaties. Jon en Thom Roozenbeek brengen een interessante bijdrage over curriculumherziening binnen het onderwijs. Deze en andere items maken van deze editie weer een waardevolle kennis-toevoeging voor alle professionals binnen het KindVak. Ik wens je veel leesplezier toe met deze editie. Ook wens ik alle lezers een mooie vakantie toe die wat het zomerweer betreft niet persé ver weg hoeft te zijn. De KindVak-organisatie is inmiddels volop aan het draaien om van de KindVak editie 2020 weer een fantastisch event te maken. Noteer de data vast in je agenda: 16, 17 en 18 januari 2020. Nóg beter: meld je vast aan als bezoeker via onze website www.kindvak.nl. Wij zullen je dan tijdig inseinen zodra de registratie-module weer in werking wordt gezet.

Wim Koemans Directeur ConExpo bv /

Colofon KindVak Magazine verschijnt 4x per jaar en wordt digitaal verspreid onder 25.000 KindVak professionals in Nederland én België. KindVak Magazine is een uitgave van Context Media i.o.v. ConExpo bv Postbus 97 5150 AB Drunen 0416 - 53 27 51 kindvakmagazine@conexpo.nl

Uitgever Context Media Eindredactie Wim Koemans Hoofdredactie Thom Roozenbeek Redacteuren Jon Roozenbeek Aart Verschuur Vormgeving Studio Krul Adverteren? Bel Wim! 0416 - 53 27 51 Door in te schrijven voor de KindVak-nieuwsbrief of een bezoek te brengen aan KindVak word je opgenomen in het Magazine bestand. De redactie van KINDVAK Magazine stelt met zorg de inhoud samen voor iedere editie. De inhoudelijke verantwoording voor ingebrachte teksten ligt bij de auteurs van deze teksten.

organisator KindVak ConExpo info@ConExpo.nl

2 | KINDVAK Magazine

JULI 2019

4 8 10 14 16

Systeemwenkers vs. Systeemdenkers Lize Vandenberghe

Welkom in de kinderopvang Mireille David

Ad PEP-opleidingen Aart Verschuur

Wat Nederland kan leren van Denemarken Kim Hendriks e.a.

Curriculumherziening: Hoog tijd en hard nodig Jon en Thom Roozenbeek

KINDVAK Magazine | 3

Door: Lize Vandenberghe

Systeemwenkers vs. Systeemdenkers Ik zie ongelooflijk veel mensen vol passie, energie, warme en oprechte intenties werken in het sociale domein. Toch gaat het op veel vlakken nog niet goed genoeg. Als ik kijk naar 10 jaar terug, vind ik niet dat er veel veranderd is in de inhoud van de klachten van jeugdzorgjongeren; ik hoor hen nu dezelfde dingen roepen als wij deden (in een tijd zonder sociale media). Dat zette mij aan het denken, waar zit hem dat nu ondanks al die warme en oprechte intenties in? De decentralisatie zou eigenlijk moeten leiden naar minder hulp op afstand, hulp dichter bij huis en de mensen. In onze tijd werd je redelijk snel uit huis geplaatst of overgeplaatst: dat is nu nog steeds zo.

waarom ik zoveel afstand voelde. Als professional zie ik nu dat die afstand wordt gecreëerd door een systeem, terwijl wij als mens zijnde allemaal aanvoelen waar het om zou moeten gaan: verbinding, vertrouwen, menselijke maat. We willen wel, maar krijgen het niet voor elkaar. Toch was er zowel in mijn tijd een bepaalde hoop waardoor ik me wel gehoord voelde door bepaalde professionals, en door andere niet. Die hoop en verbinding hoor ik van de jongeren van nu terug, in wat hen helpt.

Het jeugdhulp systeem is nog steeds zo ingericht dat er met harde deadlines bepaalde resultaat moet zijn met, terwijl juist de belangrijke dingen onbetaalbaar en bijna onmeetbaar zijn: warmte, ondersteuning, een klik met elkaar hebben, en vertrouwen. Het lijkt alsof we met de decentralisatie naar alleen maar meer controle, regels en protocollen zijn gegaan, alsof we nog meer van de essentie af komen te staan. Als jongere vroeg ik me altijd al af

“Jouw knipoog doet zoveel meer dan jouw vinkje binnen dit systeem”

4 | KINDVAK Magazine

SYSTEEMWENKERS Een eenduidig antwoord zal er niet zijn, maar waar hulpverleners voor mij 10 jaar terug en anno 2019 het verschil voor anderen nu in maken is ook niks veranderd; de mensen die het systeem van het sociale domein vóór zich laten werken om aan de menselijke maat en

JULI 2019

behoeften tegemoet te komen (warmte, stabiliteit, vertrouwen, iemand echt zien en horen etc.). Dit zijn de mensen die soms naar protocollen en regels met een knipoog kijken (waarbij ze binnen de kaders blijven) om een persoon echt tot zijn of haar recht te laten komen wanneer hij/zij dit nodig heeft. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de film Intouchables, wanneer Driss Philippe ‘s nachts mee naar buiten neemt om een spontane wandeling te gaan maken na fantoompijn. Of mijn eigen voorbeeld; de hulpverlener die mij achterna kwam nadat ik een gezinsgesprek uit was gestormd als minderjarige om mij te zeggen; Hé, dit is ook zwaar. Ga lekker een sigaret roken en dan gaan we straks samen een potje janken om deze klotesituatie, ik vertel ze wel dat ik je niet meer kon vinden als ik zo terug loop. Dit zijn de systeemwenkers; we werken en leven nu eenmaal in een systeem, maar deze mensen laten het systeem vóór zich werken.

Jeugdzorg

Daardoor voelen mensen die hulp krijgen zich alsnog gezien, gehoord en serieus genomen, ondanks een situatie die vaak verre van ideaal is.

“Het jeugdhulp-systeem is nog steeds zo ingericht dat er met harde deadlines bepaald resultaat moet zijn, terwijl juist de belangrijke dingen onbetaalbaar en bijna onmeetbaar zijn: warmte, ondersteuning, een klik met elkaar hebben, en vertrouwen”. SYSTEEMDENKERS Dan heb je de systeemdenkers. Zij staan er met dezelfde intenties in en willen niets liever dan het beste voor mensen. Er is echter één verschil met de vorige soort hulpverlener; door hen voelde ik mij niet gezien, gehoord of gesteund en dat hoor ik bij velen nu ook nog terug. Dit zijn de mensen die werken volgens het systeem en daarbij de logica, wens/ behoefte achter gedrag e.d. (nog) niet kun-

KINDVAK Magazine | 5

nen zien. Ik kan mij nog boos maken om het voorbeeld een jongere van 19 in nood waarbij ik een organisatie aan de telefoon kreeg die aangaf dat we na het weekend maar terug moesten komen. Of de organisatie die mij volgens protocol als jeugdzorgjongere in een isoleercel stopte, in plaats van eens aan mij te vragen en het gesprek aan te gaan over de vraag waarom ik een ‘gevaar’ voor mijzelf was op dat moment. Systeemdenkers handelen naar het gedrag dat ze zien, in plaats van naar wat daarachter zit. Zo ook handelen volgens het systeem, in plaats van naar de behoeften en menselijke maat in dit systeem. Ze kunnen dit vaak (nog) niet.

“Systeemwenkers; we werken en leven nu eenmaal in een systeem, maar deze mensen laten het systeem vóór zich werken. Systeemdenkers handelen naar het gedrag dat ze zien, in plaats van naar wat daarachter zit”. Ik verbaas mij erover dat ik het er veel met mensen over heb gehad en eigenlijk iedereen dit wel in zijn/haar leven herkend; we worden allemaal wel eens niet serieus genomen, voelen ons niet gehoord of worden volgens een systeem behandeld dat niet handelt naar wat we op dat moment nodig hebben van de ander. VERSCHILLEN Systeemdenkers waren voor mij mensen, als jongere, maar ook nu als professional, de mensen die in eerste instantie ook de beste intenties voor hebben met de mensen met wie we in het werk te maken krijgen: ze lijken ons echter niet meer als mens te zien, maar als cliënt, of patiënt. Dat voel je als jongere ook heel erg aan. Net als we in het onderwijs

6 | KINDVAK Magazine

allemaal docenten hebben gehad waarvan we wisten: die voelde het feilloos aan, een ander niet. Zo lijkt dat in de zorg ook te zijn. We leren in de opleidingen veel over welke competenties en vaardigheden we moeten hebben om een geschikte professional in het sociale domein te zijn, maar mensen op het gemak stellen, met onderbuikgevoelens omgaan. Wat dingen als warmte, veiligheid geborgenheid inhouden leren we eigenlijk niet. Juist de zaken die ons verder helpen in het leven worden maar weinig meegenomen. Ik vraag mij ook wel eens af of we dit wel kunnen leren, of dat we juist moeten leren dat het systeem waarin we (mee) werken ondergeschikt is aan de menselijke maat van ons werk. Zo gaf een collega aan die als gedragswetenschapper werkt, dat mensen wel eens vergeten dat ons werk geen wiskunde is: we kunnen amper vastleggen hoe of wat er precies aan de hand is, laat staan meten hoe en wat wij in moeten zetten.

“Laten we onszelf bij hulpvragen constant de vraag stellen: ‘Hoe kan ik handelen naar de beste oplossing voor deze persoon en denken in mogelijkheden binnen de invloed die ik heb in dit systeem?” Gelukkig zijn er veel systeemwenkers in ons mooie werkveld. Zo heb ik het onwijs fijne voorbeeld van de professionals in het onderwijs die ervoor kozen mij zonder startkwalificatie alsnog te laten starten op niveau 4 van het MBO: ik mocht me na mijn jeugdzorgtijd bewijzen: als ik het eerste jaar zou halen, mocht ik blijven. Door die keuze van de onderwijsprofessionals van enkele jaren terug, heb ik door kunnen stromen naar het HBO. Was dit me ook gelukt als ik niet, of op ni-

JULI 2019

veau 1 had moeten starten? Ik betwijfel het. Zo heb ik talloze voorbeelden van toen en nu, waarbij mensen er voor kiezen te kijken naar de menselijke maat en deze zo in te passen dat iemand alsnog kan mee doen in de maatschappij, zich gehoord en serieus genomen voelt en wat ik zelf vooral heb ervaren: de warmte en de gunfactor die deze mensen hebben waarin zij zich dusdanig inspannen en meedenken om de ‘wat kan wel’ in plaats van ‘wat staat op de lijst’ te kunnen maken. MIJN PLEIDOOI Ik pleit er daarom ook oprecht voor om hier meer oog voor te hebben in het sociale domein; laten we onszelf bij hulpvragen constant de vraag stellen: ‘Hoe kan ik handelen naar de beste oplossing voor deze persoon en denken in mogelijkheden binnen de invloed die ik heb in dit systeem?’ We zien misschien niet direct resultaat van ons handelen. We zullen stuiten op verzet of bedenkelijke blikken als we af en toe buiten de lijntjes kleuren. Maar wat dit oplevert is onschatbaar, onbetaalbaar, onmeetbaar: een start, een kans, een herinnering waar een jongere vele jaren later nog aan terug kan denken. We weten en voelen allemaal heel erg goed wat men soms nodig heeft. En soms, heel verdrietig, kunnen we mensen niet bieden wat ze op dat moment nodig hebben. Maar we kunnen wel allemaal systeemwénkers zijn, in plaats van systeemdenkers. Jouw knipoog doet zoveel meer dan jouw vinkje binnen dit systeem. Een bescheiden mening van een oud-jeugdzorgjongere die jullie nu als professional vergezeld in dit complexe maar o zo mooie werkveld.

Jeugdzorg

OVER DE AUTEUR Lize Vandenberghe is pedagoog en werkt op drie verschillende gebieden aan haar passie: het verbeteren van de jeugdzorg. Lize groeide zelf gedeeltelijk op in opvanghuizen van de jeugdhulp. Die kennis en ervaring zet ze nu in om gemeenten, instellingen, ouders en professionals te adviseren. Het feit dat we zo systemisch werken en daardoor soms het gezonde boerenverstand en onze intuïtie niet meer altijd kunnen inzetten drijft mij om het systeem juist weer zo mee in te kunnen richten dat we elkaar vooruit kunnen helpen.

KINDVAK Magazine | 7

Door: Mireille David

Welkom in de kinderopvang! Voor veel organisaties is het een hele kluif om over voldoende personeel te beschikken. Maar dat zorgt er aan de andere kant voor dat juist belangstellenden de stoute schoenen aantrekken en de sprong in het diepe wagen. Zij maken een carrière switch, zeggen hun huidige baan op en starten in de kinderopvang. VOOROORDEEL HERZIEN Ellen van Ruiven, werkzaam bij SK Nissewaard, is één van hen. Zij werkte 15 jaar bij een administratiekantoor en toen het bedrijf failliet ging kwam zij thuis te zitten. Na een aantal jaar ging ze schoonmaken, onder andere bij een kinderdagverblijf. “Ik raakte zo enthousiast over wat ik daar zag en kwam ook terug op mijn vooroordeel om je kind niet naar een kinderdagverblijf te brengen.” Zij startte aan de BBL-opleiding, waarbij je werk en leren combineert.

“Je ziet nu dat er meer ruimte is om te starten in de kinderopvang, mits een leidinggevende hen die kans ook geeft”. Wat vooral naar voren komt bij medewerkers die de overstap gemaakt hebben, is dat zij vaak al langer met het idee speelden om iets met kinderen te gaan doen. De mogelijkheid deed zich echter niet voor. Er was geen werk of ze hadden bijvoorbeeld geen geschikte

8 | KINDVAK Magazine

opleiding. Je ziet nu dat er meer ruimte is om te starten in de kinderopvang, mits een leidinggevende hen die kans ook geeft. ONTWIKKELING VAN HET KIND Ook Evelien Hellental is nog iedere dag blij dat zij gestart is in de kinderopvang. Hiervoor werkte zij in de gehandicaptenzorg en ging het er vooral om het niveau van de cliënten te behouden: “Nu richt ik me juist op de ontwikkeling van kinderen en bied ik steeds nieuwe impulsen aan”. Het contact met ouders en collega’s wordt erg gewaardeerd en ook de genegenheid die ze van de kinderen krijgen, zorgt ervoor dat deze nieuwe pedagogisch medewerkers niet meer terug willen naar hun vorige functie. GROTE SPONZEN Juist omdat deze carrière switch zo bewust gemaakt wordt, zijn ze tijdens de opleiding ook erg leergierig. Zowel bij de BBL-opleiding als tijdens specifieke scholing, zoals een

JULI 2019

VVE-training. Dit ervaart Mireille David, als trainer bij de CED-Groep, zeker: ”Ze stappen binnen en weten nog vrij weinig over bijvoorbeeld het werken met Startblokken. Maar ze zijn zo gedreven deze kans met beide handen aan te grijpen, dat het net grote sponzen lijken!

OVER DE AUTEUR Mireille David, is ruim 18 jaar werkzaam als innovatie- en organisatieadviseur bij de CEDGroep en verzorgt trainingen voor pedagogisch medewerkers en leerkrachten. Steeds vaker sluiten ‘starters’ in de kinderopvang aan bij haar trainingen.

“Zij-instromers in de kinderopvang zijn zo gedreven deze kans met beide handen aan te grijpen, dat het net grote sponzen lijken!” Wie weet zorgen deze enthousiaste nieuwe pedagogisch medewerkers er ook voor dat het personeelstekort snel opgelost wordt.

Kinderopvang

KINDVAK Magazine | 9

Door: Aart Verschuur

Ad PEP-opleidingen Doorgroeien in je vak! Veertien hogescholen hebben de handen ineen geslagen en bieden vanaf dit jaar onder één noemer de interessante hbo-deeltijdopleiding Ad PEP aan: de opleiding Associate degree Pedagogisch Educatief Professional. Hiermee kun je als mbo’er doorgroeien naar functies als pedagogisch coach, kindmentor, leraarondersteuner of pedagogisch specialist.

nals van jeugdhulporganisaties, onderwijs en kinderopvang, over het opzetten van integrale kindcentra, over het professionele netwerk rondom het kind en je eigen kinderopvangorganisatie of school. En je leert anderen – zowel kinderen als collega’s – pedagogisch of educatief te ondersteunen.

Door de wet IKK zijn er strengere regels gekomen in de kinderopvang. Niet alleen wat betreft vaste gezichten voor kinderen, ook moet elke kinderopvangorganisatie een pedagogisch coach hebben die collega’s kan ondersteunen en coachen. Een afgeronde tweejarige hbo-opleiding (Ad) is ideaal als basis voor deze functie.

TIKJE ANDERS Dat is ongeveer het verhaal, want de veertien Ad Pep-opleidingen zijn net allemaal een tikje anders. Dit komt omdat ze in de afgelopen tien jaar her en der uit de grond zijn geschoten en elk zijn eigen specialisatie had. De één was meer gericht op pedagogiek, de ander meer op educatie. De één richt zich op kinderen van nul tot zeven jaar, de ander op nul tot zestien jaar.

In de opleiding bouw je voort op je jarenlange praktijk in de kinderopvang of andere werksoort, je krijgt verdieping en een bredere blik. Je leert over samenwerken tussen professio-

Het zijn accentverschillen. Afhankelijk van de behoefte van het veld zal de ene hogeschool bijvoorbeeld kiezen voor een deeltijdopleiding en de andere voor de fulltime opleiding.

10 | KINDVAK Magazine

JULI 2019

Ook kiezen de hogescholen hun eigen didactisch uitgangspunt, zoals de keuze voor kennisoverdracht en toetsing of juist voor het werken met competenties, reflecties en integrale toetsing. T-SHAPED Maar in de komende jaren moeten deze verschillen zo veel mogelijk verdwijnen en zullen alle hogescholen zich richten op: • specialisatie in het pedagogisch ondersteunen van kinderen (en hun ouders) in hun ontwikkeling • ondersteuning en coaching van collega’s • specialisatie in de zorg voor kinderen die extra zorg nodig hebben • specialisatie in educatieve ondersteuning Deze specialisaties zijn ontwikkeld met het oog op het functioneren binnen een integraal kindcentrum als ‘T-shaped professional’, als iemand die over de grenzen van de eigen specialisatie kan heen kijken en kan samenwerken met andere professionals uit andere werkvelden. ‘Als echte Ad’er PEP zorg je voor verbinding tussen kinderopvang en onderwijs’, vertelt docent Marieke Wildeman. Zij geeft pedagogiek aan de Fontys Hogeschool en geeft ook les aan de Ad PEP-opleiding, die bij Fontys een samenwerking is van de afdelingen Pedagogiek en Kind en educatie (met onder andere pabo en pmk). Wildeman vertelt dat jeugdzorg iets minder centraal staat in de deeltijdopleiding, daar is vooral de hbo-studie Pedagogiek voor. ‘Wel moet je op individueel kindniveau de verbinding kunnen maken met professionals en organisaties binnen de jeugdzorg.’

Algemeen

PRAKTIJK Marieke Wildeman vertelt ook dat de Ad PEP bij Fontys bewust een deeltijdopleiding is, ‘omdat we juist de praktijk op de werkvloer willen versterken. We vragen van de studenten daarom ook dat zij minimaal 16 uur werken in de praktijk.’ Volgens de pedagoge is de opleiding zo opgebouwd dat studenten in het eerste jaar een brede basis krijgen, gericht op de ontwikkeling van kinderen. Met basiskennis over de verschillende pedagogische stromingen. En je leert basistechnieken, zoals gespreks- en luistervaardigheden, reflecteren, observeren en rapporteren. In het tweede jaar kies je dan voor een specialisatie als pedagogisch professional in kinderopvang of jeugdzorg of educatief professional in het onderwijs. GROTE VARIATIE We spreken met een andere docente pedagogiek van de Ad PEP-opleiding van Fontys, Liesbeth Vonk. Ze vertelt dat de studenten uit het hele werkveld ‘kinderen’ komen. ‘In het begin zijn ze erg gericht op hun eigen achtergrond, de kinderopvang, het onderwijs of de jeugdzorg. Dat is natuurlijk niet vreemd. Ze kiezen er meestal ook voor om in hun eigen instelling te blijven werken en te leren op hun eigen werkplek.’ Het leuke aan die variatie aan studenten is dat iedereen veel kan leren van elkaar. ‘Het brengt veel dynamiek’, zegt Vonk. ‘De leeruitkomsten van de tweejarige hbo-opleiding zijn ook goed bruikbaar in zowel kinderopvang, onderwijs als jeugdzorg. De focus in het eerste jaar is vooral gericht op pedagogiek en ontwikkelingsgericht werken en dat is voor alle drie sectoren van groot belang.’

KINDVAK Magazine | 11

‘Wel is Ad PEP meer gericht op kinderopvang en onderwijs dan op jeugdzorg. Studenten uit de jeugdhulpverlening vonden het in het begin wat moeilijk om aansluiting te vinden bij medestudenten. Maar het bleek al snel te klikken met studenten die op de buitenschoolse opvang werken. Zij delen hun ervaringen met het werken met pre-pubers.’ ‘Daarnaast is er een leuke leeftijd-mix, we hebben deeltijdstudenten van 21 tot 50 jaar. Jongere studenten leren van de grote ervaring van de oudere deelnemers. En ouderen krijgen weer een frisse blik door de jongeren, want die komen veelal vers van de mbo-opleiding en kennen de nieuwste pedagogische theorieën en nieuwste werkwijzen.’ OVERGANG NAAR HBO Is de overgang van ‘mbo-minded’ naar hbo-niveau voor veel studenten geen drempel? Daar hikken veel studenten vooraf en in het begin van de studie wel tegenaan, beaamt Liesbeth Vonk. ‘Maar in de meeste gevallen onterecht. Deelnemers aan de deeltijdopleiding zijn allemaal gemotiveerd en willen graag nieuwe dingen leren. Je moet het vooral leuk vinden om inhoudelijk met de stof bezig te zijn.’ ‘Er wordt zeker zelfsturing van je verwacht op hbo-niveau, maar we gooien niemand in het diepe. Veel van onze studenten kiezen juist voor de tweejarige deeltijdopleiding hbo Ad om te ervaren of hbo-niveau echts iets voor ze is. Om daarna, via een schakelmodule, alsnog in maximaal 2,5 jaar het hbo-bachelor te behalen.’ Zo kan de nieuwe Ad-PEP-opleiding mogelijkheden bieden voor mensen die uiteindelijk

12 | KINDVAK Magazine

toch de PABO ook echt willen gaan doen. Dat levert dan ook nog nieuwe leraren op. ‘Dat lost voor de kinderopvang overigens het tekort aan pedagogisch medewerkers niet op’, zegt Vonk. ‘Wel biedt het mbo’ers meer perspectief op doorgroeimogelijkheden, waardoor het volgen van een opleiding tot pedagogisch medewerker op mbo-niveau toch extra aantrekkingskracht kan krijgen.’

Voor meer informatie over de verschillende Ad PEP-opleidingen, google op ‘Ad PEP’.

Of vraag gratis de opleidingenspecial aan van Kindcentrum BBMP. Mail, met vermelding van je postadres, naar: marketing@mailswp.com

OVER DE AUTEUR Aart Verschuur is redacteur van KindVak Magazine en hoofdredacteur van vakblad Kindcentrum BBMP.

JULI 2019

(Advertentie)

Samen sterk met PPINK PPINK vindt het ongelooflijk belangrijk dat het beroep van pedagogisch medewerker in de kinderopvang meer erkenning krijgt. Het is een vak waarvoor je vaardig en verstandig moet zijn. Lang niet iedereen is er geschikt voor, je moet uit het goede hout gesneden zijn. Als er één beroepsgroep is die het verdient om een eigen vereniging te hebben, is het wel de beroepsgroep van pedagogisch medewerkers! Een beroepsvereniging waar naar geluisterd wordt, die adviseert en die zelf meepraat over de inhoud van het werk van pedagogisch medewerkers, op het allerhoogste niveau. PPINK doet dat inmiddels ruim anderhalf jaar. WAT HEEFT PPINK LEDEN TE BIEDEN? Leden van PPINK krijgen toegang tot PPINK Insite. Hét platform waarop pedagogisch professionals vragen aan elkaar kunnen stellen en informatie kunnen delen over recente trends en ontwikkelingen. Op PPINK Insite staat ook informatie en tips van PPINK zelf, polls en vragen aan leden. Als we namelijk precies weten wat er onder onze leden speelt kunnen we een nog betere spreekbuis zijn. ANDERE VOORDELEN VAN HET PPINK-LIDMAATSCHAP: • gratis online abonnement op Kinderopvangtotaal en een stevige korting op vakblad Kinderopvang • invloed uitoefenen op onderwerpen en actiepunten naar politiek en andere beleidsmakers, om zo belangrijke verbeteringen voor elkaar te krijgen

Algemeen

• gratis toegang tot inspirerende inhoudelijke ledenbijeenkomsten en Algemene Ledenvergaderingen (met interessante lezingen/workshops) • mogelijkheid om zelf een actieve rol te vervullen binnen PPINK LID WORDEN? Dat kan voor € 6,50 per maand. Wil je 10 keer per jaar het vakblad Kinderopvang thuis ontvangen? Dat is € 10,25 per maand (een los Kinderopvang-magazine-jaarabonnement kost € 175,-) Studenten betalen maandelijks slechts € 2,00 (exclusief vakblad). LET OP: werkgevers kunnen belastingvrij sponsoren (ppink.nl/vereniging/informatie-voor-werkgevers)

PPINK is ook mede-organisator van de Pedagogisch Professional van het Jaar verkiezing (winnares 2019 Carola + PPINK-bestuurslid Rick)

KINDVAK Magazine | 13

Door: Kim Hendricks, Lisa Spriensma, Anky Brood, Sanne Hofmans, Valerie Kluivers, Esther Lena en Angela Driessen

Wat Nederland kan leren van Denemarken Het onderwijs en de kinderopvang in Denemarken verschillen op een aantal punten sterk van het Nederlandse onderwijs en kinderopvang. Om die reden gaat Fontys Hogeschool Kind en Educatie ieder jaar met een groep studenten naar het Deense Odense om daar een aantal locaties te bezichtigen. Ook dit jaar gingen studenten van de bacheloropleidingen Pabo en Pedagogisch Management Kinderopvang (PMK) op studiereis. In dit artikel een aantal inspirerende voorbeelden die wij daar gezien hebben. ODENSE INTERNATIONAL SCHOOL Odense International School is een school voor kinderen van 6 tot en met 17 jaar oud. In Denemarken gaan kinderen namelijk vanaf 6 jaar naar klas 0 en verlaten de basisschool na klas 9 als ze 17 jaar oud zijn. Ze doen dan examens en ontvangen het ‘Certificaat verlaten van de Folkeskole’. Met dit certificaat hebben de leerlingen verschillende keuzemogelijkheden: ze kunnen gaan werken, naar

14 | KINDVAK Magazine

klas 10 gaan, een technische opleiding volgen of naar het gymnasium gaan. Het Deense gymnasium kan vergeleken worden met de bovenbouw van de Nederlandse middelbare school. Theoretisch gezien kunnen alle Deense leerlingen (met omwegen) op het gymnasium terechtkomen.

Opvallend was de leerkracht-kind ratio. Ondanks het grote aantal leerlingen (480) met verschillende nationaliteiten is de verhouding tussen leerlingen en leraren ongeveer één op twintig. Een groot verschil met sommige Nederlandse scholen.

JULI 2019

De Odense International school bevindt zich in een aantal historische panden, waarin ooit een badhuis was gevestigd. Wat opvalt in deze panden is dat de plafonds en muren behangen zijn met onder andere kunstvoorwerpen, posters, foto’s en platen, waarbij klassiek en modern elkaar afwisselen. Overal is iets te zien en te ontdekken en geen enkele ruimte binnen de school is hetzelfde, zowel qua grootte als qua inrichting.

Ook zijn er verschillende deuren, gangen en plekken in het gebouw die de nieuwsgierigheid van kinderen wekken en waar kinderen zich kunnen verstoppen, want volgens de directeur “moeten kinderen zich kunnen verstoppen, voor de leraar en voor andere kinderen”. Tegelijkertijd wordt juist ook expliciet de verbinding opgezocht door iedere ochtend met de hele school de dag te beginnen. Alle leerlingen en leraren zingen dan samen Deense liederen en luisteren naar verhalen of muziek.

Algemeen

BØRNEHUSET FJORDAGER Kinderdagverblijf Fjordager is een dagopvang voor kinderen vanaf circa 10 maanden tot en met 6 jaar. Kinderen komen hier vrijwel de gehele week. De opvang is dan ook een vast en essentieel onderdeel voor alle kinderen uit Denemarken, waarbij een hoge betrokkenheid van ouders wordt gevraagd. Opvallend bij Fjordager is de enorme buitenruimte met meerdere speeltoestellen en ontdekmogelijkheden, zoals bospaden, een kampvuurplaats, een moestuin, een racebaan en een basketbalveld met een basket op kind-hoogte.

Een ander opvallend punt was het spel van de kinderen. Waar de studenten hun hart vasthielden toen een kind probleemloos een hoog klimtoestel beklom via een klimwand met niets meer dan wat zand eronder om een mogelijke val te breken, vonden de Deense pedagogen dat heel normaal. In Nederland zou dit niet mogen door verschillende wetten en regels. De huidige populaire visies in Nederland omtrent risicovol spelen komen niet eens in de buurt van de praktijk in Denemarken. Deense kinderen spelen heel vaak buiten. Vanuit thuis krijgen alle kinderen namelijk met slecht weer een warm skipak mee naar het kinderdagverblijf en ook medewerkers beschikken over een weerbestendig pak, zodat slecht weer geen excuus is om niet naar buiten te gaan.

KINDVAK Magazine | 15

Naast de buitenruimte en het vele buiten spelen, is het opvallend dat de kinderen gebruik maken van het gehele Fjordager-gebouw. Fjordager heeft dan ook alleen een stamgroep voor de allerkleinsten. Alle andere kinderen spelen in de overige ruimtes, welke elk een eigen functie hebben gericht op een van de ontwikkelingsgebieden. Deze kinderen mogen zelfs zonder toezicht spelen in een van die ruimtes. NATURSKOLEN ÅLØKKESTEDET In Denemarken is veel aandacht voor natuur en natuuronderwijs. Natuurschool Åløkkestedet speelt hier op in, door basisscholen een plek te bieden waar zowel kinderen als leerkrachten leren over verschillende aspecten van de natuur. Basisscholen komen hier met enige regelmaat en sommige scholen komen hier zelfs één ochtend in de week. Het doel van deze natuurschool is enerzijds om kinderen mee te geven wat de natuur te bieden heeft, waarom de natuur zo belangrijk is en hoe de natuur beschermd kan worden. En anderzijds ook om leerkrachten te leren hoe zij deze lessen zelf zouden kunnen verzorgen. Het terrein is daarnaast altijd vrij toegankelijk voor leerkrachten om zelfstandig les te geven aan hun klas. De natuurschool bestaat uit een open vlakte met een aantal meren. Bij de me-

16 | KINDVAK Magazine

ren leren de leerlingen alles over padden en hoe de padden beschermd kunnen worden. Op de open vlakte krijgen de kinderen les over de vele soorten gesteente in Scandinavië. Verschillende werkvormen worden toegepast, waarbij leerlingen leren samenwerken, hun zintuigen gebruiken en motorische vaardigheden toepassen. Zo gaan kinderen hier bijvoorbeeld in groepjes naar stenen zoeken en vervolgens aan de hand van verschillende kenmerken de stenen groeperen, waarna ze uitleg krijgen over de specifieke kenmerken van de stenen en hun oorsprong.

BØRNEHUSET TORNBJERG Naast de aandacht voor natuur en buiten spelen, is er binnen Odense ook een project gestart rondom robotisering en technologisering. Zo willen ze ervoor zorgen dat kinderen hiermee opgroeien, zodat ze later aan de slag kunnen in de technologische sector. Bij kinderdagverblijf Tornbjerg zijn de kinderen daarom druk bezig met dit project. Kinderen kunnen hier bijvoorbeeld aan de slag met Bee-bots, waarbij ze een robot naar een vorm op het bord moeten brengen. Dit doen de kinderen door pijltjes in een bestu-

JULI 2019

ringsbord te stoppen, waarmee ze de robot als het ware programmeren. Heel bijzonder ook om te zien hoe geduldig de andere kinderen op hun beurt wachten.

Ook werken kinderen hier met Osmo. Osmo bestaat uit een element dat op een tablet geplaatst kan worden en losse elementen waar kinderen mee kunnen bouwen. Ook hier moeten de kinderen door middel van pijltjes een figuur op de tablet laten lopen. Ook dit is dus een speelde manier om de beginselen van programmeren te leren. Tornbjerg werkt daarnaast met een tablet die geprojecteerd kan worden op een tafel. Hierdoor is het een stuk groter dan op de tablet en kunnen alle kinderen meekijken met de activiteit. Met Cubeleto (Robot blocks) kunnen kinderen blokjes met ieder een eigen functie aan elkaar klikken door middel van magneten, waardoor je een machine of een voertuig kunt bouwen. Zo zijn er blokjes met een motor erin, met wieltjes, met een batterij, met een aan en uit knop of met lichtjes. HOLLUF PILE SKOLE Ook Holluf Pile Skole wordt gekenmerkt door een enorm schoolplein voorzien van verschillende spelen sportmogelijkheden. Zo zijn er

Algemeen

verschillende voetbal- en pannavelden, basketbalvelden, open ruimtes voor vrij spel en een tennisveld. Daarnaast is er een moestuin, die ook door andere scholen in de omgeving wordt gebruikt. Hier wordt de regel gehanteerd dat alle kinderen minimaal 1 uur per dag buiten spelen of sporten, omdat ze het belangrijk vinden dat zij voldoende bewegen op een dag. Opvallend tijdens de lessen is dat er veel vanuit het kind zelf komt en dat de kinderen veel zelf aan het werk zijn. Zo moesten kinderen bij de Engelse les verschillende conversaties met elkaar aangaan in spelvorm. En ook bij handvaardigheid waren kinderen zelf aan het werk met een zelf gekozen opdracht.

Opvallend in de handvaardigheid-ruimte was de hoeveelheid aan materiaal en materieel. Kinderen konden gebruik maken van hout, heel veel verschillende gereedschap en werktafels en er was zelfs een naaiatelier met meerdere naaimachines, waar zowel jongen als meisjes bezig waren om een tas te maken. Binnen het Deense onderwijs wordt veel aandacht besteed aan muziek en drama. Ook dit was op de Holluf Pile Skole zichtbaar, door het veelvuldig gebruik van het podium.

KINDVAK Magazine | 17

Door: Jon en Thom Roozenbeek

Curriculumherziening: Hoog tijd en hard nodig â&#x20AC;&#x153;De kennis en vaardigheden die leerlingen moeten opdoen in het onderwijs zijn specifieker uitgewerkt, waarmee leerkrachten betere handvatten krijgen om hun lessen in te richten.â&#x20AC;? Op 14 mei publiceerde curriculum.nu een groot aantal voorstellen voor het hervormen van het curriculum voor primair en voortgezet onderwijs. Landelijke kerndoelen en eindtermen zijn herzien, waarmee er een nieuwe basis is gelegd voor de inhoud van het onderwijs in Nederland. KindVak Magazine bekeek de voorstellen. Wat is er nieuw? De voorstellen voor de curriculumherziening zijn sinds begin 2018 in ontwikkeling. Ongeveer 150 leerkrachten en schoolleiders hebben er in negen ontwikkelteams aan gewerkt. In het nieuwe curriculum zijn de volgende speerpunten benoemd: Digitale geletterdheid, Engels / MVT, Nederlands, Rekenen & Wiskunde, Burgerschap, Bewegen & Sport, Kunst & Cultuur, Mens & Natuur, Mens & Maatschappij.

18 | KINDVAK Magazine

WAT IS NIEUW? Dit is de eerste keer dat curriculumhervorming in dergelijke mate gericht is op de doorgaande leerlijn. De ontwikkelaars hebben zich ingezet om ervoor te zorgen dat de kerndoelen door de jaren heen op elkaar aan blijven sluiten. Zoals wij eerder in onze publicaties en ook in KindVak Magazine meermaals hebben betoogd, is een doorgaande leerlijn een cruciaal element van een toekomstbestendig curriculum. Ook de nieuwe toevoegingen die te maken hebben met digitale geletterdheid zijn hard nodig. Hoe ga je om met privacy op het internet? Hoe herken je betrouwbare informatie? Wat is een internettrol en wat doe je ertegen? Dit zijn allemaal vragen waar in veel huidige curricula weliswaar aandacht aan wordt besteed, maar die doorgaans (er zijn ook uitzonderingen!) niet in het middelpunt van de belangstelling staan. Door digitale geletterdheid in de kerndoelen op te nemen ontstaat

JULI 2019

er ruimte voor leerkrachten om dit soort vragen de aandacht te geven die ze verdienen. Daarnaast is het speerpunt burgerschap aan de kerndoelen toegevoegd. Tot voorheen moesten scholen ‘iets’ doen met burgerschap, maar was niet gespecificeerd aan welke doelen precies gewerkt moest worden. In het nieuwe curriculum is vastgelegd dat thema’s als Vrijheid & Gelijkheid, macht en inspraak, solidariteit, diversiteit en duurzaamheid aan de orde moeten komen in het onderwijs.

“Ongeveer 150 leerkrachten en schoolleiders hebben in negen ontwikkelteams aan een nieuw curriculum gewerkt.”

Maar het is erg lastig, zo niet onmogelijk, om deze drie processen van elkaar te scheiden. Bovendien: mocht Curriculum.nu ervoor gekozen hebben om deze scheiding aan te houden zou het naar alle waarschijnlijkheid met precies tegenovergestelde kritiek te maken krijgen, namelijk dat het zich te veel richt op één aspect van curriculumhervorming. Wij zijn dan ook blij met de nieuwe voorstellen. Door leerkrachten en schoolleiders de leiding te geven in het vormingsproces wordt er door mensen uit de praktijk bepaald wat de doelen van ons onderwijs zijn. Een herziening van het curriculum was naar onze mening al geruime tijd nodig, en wij zijn daarom blij met deze stap. Nu wordt het de uitdaging om het nieuwe curriculum concreet te vertalen naar de dagelijkse praktijk van de leraar.

De kennis en vaardigheden die leerlingen moeten opdoen in het onderwijs zijn specifieker uitgewerkt, waarmee leerkrachten betere handvatten krijgen om hun lessen in te richten. Daarnaast is het curriculum zo ingericht dat de overstap tussen primair en voortgezet onderwijs zo soepel mogelijk kan verlopen, waarbij er nadrukkelijk aandacht is voor de doorgaande leerlijn. KRITIEK Toch is er ook kritiek op de voorstellen van Curriculum.nu. De Onderwijsraad vindt bijvoorbeeld dat Curriculum.nu te veel bezig is met zowel het toewerken naar kerndoelen en eindtermen (het leveren van bouwstenen voor de actualisatie van kerndoelen en eindtermen), curriculumontwikkeling (nadenken over doelen en inhoud) als onderwijsontwikkeling (deze bouwstenen tot concrete lesvoorbeelden doorontwikkelen). Dit zou een gebrek aan scherpte in de voorstellen tot gevolg hebben.

Primair onderwijs

OVER DE AUTEURS Thom Roozenbeek (L) en Jon Roozenbeek (R) zijn auteurs van verschillende boeken over het onderwijs, kinderopvang, jeugdhulp en het sociale domein, en zijn werkzaam als redacteur bij KindVak Magazine.

KINDVAK Magazine | 19

maak kennis met alles wat het vak zo boeiend maakt. …in een gezellige overzichtelijke ambiance!

HÉT VAKEVENT VOOR PROFESSIONALS IN PRIMAIR ONDERWIJS, KINDEROPVANG & JEUGDZORG