Biuletyn konferencji ekologicznej 2013 by Tomasz Kipka

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

Prawa i obowiązki mieszkańców związane z segregacją odpadów u źródła

Pierwszego lipca bieżącego roku zmienią się zasady postępowania z odpadami wytworzonymi w naszych gospodarstwach domowych. System oparty na przekazywaniu „wyprodukowanych” przez nas śmieci firmom komunalnym, a więc innymi słowy polegający na odpłatnym przekazaniu obowiązku właściwego gospodarowania odpadami wyspecjalizowanym przedsiębiorstwom, z wielu względów odchodzi do lamusa. Od połowy tego roku to gminy staną się właścicielami odpadów komunalnych i na nie spadnie obowiązek odbierania ich od mieszkańców oraz zagospodarowania zgodnie ze standardami cywilizowanego świata. Zmiany te, wprowadzone przez parlament RP w drodze nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ktoś słusznie określił mianem „rewolucji śmieciowej”, gdyż radykalnie wpłyną zarówno na sposób postępowania z odpadami przez wszystkich mieszkańców naszego kraju, jak i nałożą nowe obowiązki na wszystkie urzędy gmin i miast w Polsce.

śród przyczyn owej rewolucji na pierwszy plan wysuwa się fakt niewłaściwego zagospodarowania odpadów komunalnych – ponad 90% z nich obecnie trafia na składowiska, a jest to najbardziej uciążliwy dla środowiska sposób pozbywania się śmieci. Ciągle rosnąca ilość odpadów produkowanych przez gospodarstwa domowe wymusza przeznaczanie nowych gruntów pod składowiska, co z kolei uniemożliwia wykorzystanie atrakcyjnie nieraz położonych nieruchomości pod inwestycje. W celu dostosowania systemu gospodarowania odpadami w Polsce do standardów europejskich, nasz kraj winien zwiększyć ilość przekazywanych do recyklingu odpadów komunalnych. I tak przykładowo w Polsce do roku 2020 50% opakowaniowych odpadów komunalnych winno zostać przetworzonych w celu powtórnego ich wykorzystania jako surowce wtórne. Jeżeli nie osiągniemy odpowiednich poziomów odzysku odpadów, nasz kraj, czyli my – podatnicy, płacić będzie ogromne kary finansowe. Skoro więc obecnie obowiązujący system gospodarowania odpadami w istocie stanowi zagrożenie dla natury, a co za tym idzie dla życia, zdrowia i jakości życia ludzi funkcjonujących w określonym środowisku, konieczne było wprowadzenie w życie „rewolucji śmieciowej”. Wiąże się to z przypisaniem nowych praw i obowiązków, zarówno mieszkańcom jak i urzędom gmin.

Jakie więc prawa przysługiwać będą mieszkańcom Radzionkowa od 1 lipca br.? Przede wszystkim będą mieli prawo żądać od urzędu miasta, aby ten odebrał od nich, w ramach przyjętego na terenie gminy systemu, wszelkie odpady komunalne, w tym odpady zebrane w sposób selektywny, które wytworzą w gospodarstwach domowych. To prawo mieszkańców wiąże się z obowiązkiem nałożonym na urząd miasta, który jest z kolei zobligowany najpierw do stworzenia sprawnego systemu postępowania z odpadami komunalnymi pochodzącymi z terenu gminy, a następnie do zapewnienia sprawnego funkcjonowania tegoż systemu. Oczywiście zagospodarowanie odpadów pochodzących od mieszkańców pociąga za sobą niemałe koszty, które zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach winni ponosić wytwórcy odpadów, a więc mieszkańcy. Zgodne jest to także z zasadą zawartą w ustawie Prawo ochrony środowiska, którą można sprowadzić do stwierdzenia „zanieczyszczający płaci”. Co do konieczności ponoszenia opłat za wywóz i zagospodarowanie śmieci raczej nikt nie ma wątpliwości, dopiero przyjęta przez Radę Miasta Radzionków miesięczna stawka opłaty w wysokości 15 zł za osobę u niektórych wzbudza kontrowersje. W wielu przypadkach (choć nie wszystkich) koszty zagospodarowania odpadów pono-

szone przez gospodarstwa domowe wzrosną. Nie wynika to jednak z chęci „wciągnięcia” dodatkowych pieniędzy od mieszkańców do miejskiego budżetu, gdyż ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jednoznacznie stwierdza, że urząd nie może „zarabiać” na rewolucji śmieciowej, a opłaty ponoszone przez mieszkańców w całości winny być przeznaczanie na stworzenie i funkcjonowanie nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Jednakże system ten nie zawęża się do cyklicznego opróżnienia określonej pojemności pojemnika na odpady zmieszanie i wywiezienia ich na składowisko, tak jak ma to miejsce w dotychczasowo obowiązującym systemie, ale obejmuje również odbiór dowolnej ilości odpadów różnego rodzaju zgromadzonych w sposób selektywny, budowę i funkcjonowanie gminnego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych, informowanie i edukowanie w zakresie systemu oraz jego obsługę administracyjną. Innymi słowy – dotychczas mieszkańcy płacili firmie komunalnej za wywóz np. 120 czy 240 litrów śmieci miesięcznie, a w nowym systemie, za określoną opłatę, mieszkańcy będą mieli możliwość oddania wszelkiej ilości wytworzonych w swoich gospodarstwach domowych odpadów. Dotychczas comiesięczna zbiórka odpadów opakowaniowych w workach, zbiórka odpadów wielkogabarytowach czy zużytego sprzętu

elektrycznego i elektronicznego finansowana była ze środków budżetu miasta, natomiast zgodnie ze wspominaną już ustawą za odbiór i zagospodarowanie tego typu odpadów zapłacić będzie musiał ich wytwórca, czyli mieszkaniec. Stąd też koszty funkcjonowania nowego systemu dla domowych budżetów są wyższe, a środki z budżetu miasta przeznaczane dotychczas na umożliwienie mieszkańcom bezpłatnego pozbywania się odpadów, zostaną przeznaczone na realizację innych zadań stojących przed lokalnym samorządem, a służących zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców naszej gminy. Jest jednak sposób na obniżenie opłaty ponoszonej za gospodarowanie odpadami – Rada Miasta przyjęła niższą miesięczną stawkę w przypadku zadeklarowania selektywnego zbierania odpadów komunalnych, która wynosi 9,80 zł za osobę. Prowadzenie segregacji odpadów przez gospodarstwa domowe, czyli „u źródła” jest bowiem jedną z idei, na których opiera sie rewolucja śmieciowa. Skoro jej wprowadzenie skutkować ma zdecydowanym zwiększeniem ilości odpadów trafiających do recyklingu, to do powadzenia selektywnej zbiórki zachęca niższa stawka opłaty. Jest to niejako prawo mieszkańca, który angażując się w zorganizowanie swojego „domowego” systemu segregacji odpadów, premiowany jest niższą stawką. Z drugiej strony selektywna zbiórka jest niejako obowiązkiem nas wszystkich, gdyż bez segregacji odpadów „u źródła”, cele stawiane przed nowym systemem gospodarowania odpadami, a dotyczące osiągnięcia odpowiedniego poziomu recyklingu, nigdy nie zostaną osiągnięte. Kończąc, nasuwa się jeszcze jedna dygresja – szkoda, że sejm i senat zamiast zafundowania nam „rewolucji śmieciowej” nie przygotowały i nie pozwoliły samorządom wprowadzać „ewolucji śmieciowej”. Wtedy zapewne obyło by się bez ofiar... dr Gabriel Tobor mgr Michał Gwóźdź

CZY WIESZ, ŻE?... W województwie śląskim funkcjonuje 28 składowisk odpadów innych niż niebezpieczne. Jest na nich miejsce jeszcze na 16,0 mln m3 odpadów.

Zbieranie odpadów komunalnych w gminie Bytom. System trójpojemnikowy

mat. inf. gminy Bytom

owy system gospodarowania odpadami komunalnymi w gminie opiera się w głównej mierze na potrzebie wprowadzenia zintensyfikowanej selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, prowadzonej u źródła ich wytwarzania czyli na nieru-

chomościach zamieszkałych. Obowiązkiem jest selektywne zbieranie wytworzonych przez mieszkańców frakcji odpadów tj. papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła i opakowań wielomateriałowych, odpadów biodegradowalnych.

Dla sprostania wymogom ustawowym w Bytomiu ustalono, że zbieranie odpadów prowadzone będzie w trzech pojemnikach: – zielony – służy do zbiernia łącznego odpadów z grupy surowcowych: papier, szkło, tworzywa sztuczne, metale, opakowania wielomateriałowe, – brązowy – odpady biodegradowalne, – czarny – odpady zmieszane. Ilość pojemników do selektywnej zbiórki została ograniczona do minimum. Taki wybór ma zachęcić mieszkańców do pokonywania barier w świadomości, dotyczących potrzeby segregacji odpadów, jest najmniej uciążliwy, a jednocześnie technicznie możliwy do zastosowania jeżeli chodzi o późniejsze zagospodarowanie odpadów. Taki wariant wybrano dla mieszkańców miasta również z uwagi na rodzaj zabudowy i trudności w posadowieniu na posesjach wielu pojemników do zbierania odpadów. System zbierania pojemnikowego uzupełnia się o system workowy.

Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach umożliwia prezydentowi miasta przejęcie od właścicieli nieruchomości obowiązku wyposażania nieruchomości w pojemniki na zbieranie odpadów, również utrzymania ich w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym. Tego zadania gmina podejmuje się biorąc pod uwagę oczekiwane efekty intensyfikacji selektywnej zbiórki, odciążenia mieszkańców od decyzji o wyborze właściwych pojemników, możliwość uzyskania zysku ekonomicznego przy łączonym zakupie usług. W ramach stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, świadczona będzie usługa dostarczenia pojemników na nieruchomości. Usługa ta wskazana zostanie w zamówieniu złożonym firmie odbierającej odpady i świadczona będzie po rozstrzygnięciu przetargu na wykonanie tych usług dla miasta. Andrzej Panek, Wiceprezydent Miasta Bytom

One nie gryzą (projekt billboardu, kampania społeczna, 2009), Magdalena Strączyńska, studentka Instytutu Sztuki w Cieszynie (Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego).

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

Zmiany dotyczące systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce Uwarunkowania prawne gospodarowania odpadami w Polsce

stępując do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku Polska przyjęła zobowiązania dotyczące poprawy gospodarki odpadami. Zobowiązania te wynikają zarówno z Traktatu o Przystąpieniu do Unii Europejskiej Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier Malty Polski, Słowenii i Słowacji (Dz.U. Nr 90, poz. 864 z 2004 r.) a także z aktów szczegółowych, między innymi: • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/ WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz. Urz. L 312 z 22.11.2008, str. 3) • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/76/WE z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów (Dz. Urz. L 332 z 28.12.2000, str. 91) • dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1 z późn. zm.) • dyrektywy Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. Urz. L 168 z 2.07.1994, str. 28 z późn. zm.) • dyrektywy Rady 96/59/WE z dnia 16 września 1996 r. w sprawie unieszkodliwiania polichlorowanych bifenyli i polichlorowanych tri fenyli PCB/PCT (Dz.Urz. UE L 243 z 24.09.1996, str. 31) • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. Urz. WE L 365 z 31.12.1994, str. 10 z późn. zm.) • dyrektywy Rady 75/439/EWG z dnia 16 czerwca 1975 r. w sprawie unieszkodliwiania olejów odpadowych (Dz.

Urz. WE L 194 z 25.07.1975, str. 23 z późn. zm.) • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/96/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (Dz.Urz. UE L 37 z 13.02.2003, str. 24 z późn. zm.) • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/ WE z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG (Dz.Urz. WE L 266 z 26.09.2006, str. 1) • dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/53/WE z dnia 18 września 2000 r. w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.Urz. WE L 269 z 21.10.2000, str. 34 z późn. zm.) • dyrektywy Rady 78/176/EWG z dnia 20 lutego 1978r. w sprawie odpadów pochodzących z przemysłu dwutlenku tytanu (Dz. Urz. WE L 54 z 25.02.1978, str. 19 z późn. zm.) • dyrektywy Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby w przypadku wykorzystania osadów ściekowych w rolnictwie (Dz. Urz. L 181 z 4.07.1986, str. 6). Będąc członkiem Unii Europejskiej, Polska na mocy art. 2 Traktatu Akcesyjnego, powinna wykonywać postanowienia prawa wspólnotowego. W szczególności związana jest postanowieniami zawartymi w załączniku nr XII do Traktatu Akcesyjnego (Obszar 13 – Ochrona Środowiska), gdzie przyznano Polsce trzy okresy przejściowe dotyczące transgranicznego przemieszczania odpadów, gospodarki odpadami opakowaniowymi oraz dostosowania składowisk odpadów komunalnych do określonych wymagań. Szczegółowe zobowiązania dotyczące gospodarowania po-

szczególnymi rodzajami odpadów zawarte są w wymienionych wcześniej aktach szczegółowych Unii Europejskiej, które wydane zostały na podstawie Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Do aktów tych, ważnych dla Polski z punktu widzenia gospodarowania odpadami komunalnymi, należy między innymi dyrektywa Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów. Zobowiązuje ona (art. 5 ust. 2 dyrektywy) do zmniejszania ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, w taki sposób aby w kolejnych latach nie było składowanych więcej niż podana procentowa masa tych odpadów w stosunku do odpadów wytworzonych w 1995 r.: • 2010 rok – nie więcej niż 75%; • 2013 rok – nie więcej niż 50%; • 2020 rok – nie więcej niż 35%. W przypadku odpadów opakowaniowych, zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/20/WE zmieniającą dyrektywę w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych Polska ma osiągnąć do roku 2014: • ogólny poziom odzysku – min. 60%, • ogólny poziom recyklingu – 55-80%, • poziom recyklingu dla szkła - min. 60%, • poziom recyklingu dla papieru i tektury – min. 60%, • poziom recyklingu dla metali – min. 50%, • poziom recyklingu dla tworzyw sztucznych – min. 22,5% (licząc wyłącznie materiał, który jest z powrotem przetwarzany w tworzywo sztuczne), • poziom recyklingu dla drewna – min. 15%. Przedstawione tu przykładowo, jak i wszystkie pozostałe wymagania Unii Europejskiej dotyczące gospodarki odpadami zawarte w wymienionych

aktach prawnych Unii Europejskiej zostały transponowane do prawa polskiego i zawarte są w następujących ustawach: 1. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2007r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.), 2. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.), 3. ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm.), 4. ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.), 5. ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1495, z późn. zm.), 6. ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. z 2005 r. Nr 25, poz. 202, z późn. zm.), 7. ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 63, poz. 638, z późn. zm.), 8. ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i połacie depozytowej (Dz.U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607), 9. ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.), 10. ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 859, z późn. zm.). Ponadto przepisy dotyczące gospodarowania odpadami zawarte są w rozporządzeniach wydanych na podstawie upoważnień zawartych w wymienionych ustawach.

CZY WIESZ, ŻE?... Na Śląsku powstaje ok. 40% wszystkich odpadów w Polsce.

Wybrane zmiany w gospodarowaniu odpadami komunalnymi w Polsce

stawa o odpadach ustala hierarchię postępowania z odpadami, w następujący sposób: w pierwszej kolejności należy zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość i negatywne oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich użytkowania. Jeżeli jest to niemożliwe należy zapewnić, zgodny z zasadami ochrony środowiska, odzysk odpadów, a w ostateczności należy je unieszkodliwić. Krajowy plan gospodarki odpadami 2010 (Kpgo 2010) uchwalony w 2006 roku został zaktualizowany w 2010 roku i przyjęty 24 grudnia 2010 r. uchwałą Rady Ministrów nr 217 (M.P. Nr 101, poz. 1183) Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 (Kpgo 2014). Opisuje on aktualny stan, prognozowane zmiany oraz wyznacza cele i kierunki zmian w zakresie gospodarowania odpadami. Między innymi przewiduje on, że zagospodarowaniem odpadów komunalnych będą zajmować się zakłady zagospodarowania odpadów (zzo) obejmujące regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych o przepustowości wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez minimum 150 tys. mieszkańców. Instalacje te muszą spełniać w zakresie technicznym kryteria najlepszej dostępnej techniki. W zakresie usług świadczonych przez zakłady zagospodarowania odpadów powinny znaleźć się: • termiczne lub mechaniczno-biologiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowni, • kompostowanie odpadów, • składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych. W aglomeracjach lub regionach zamieszkałych przez więcej niż 300 tys. mieszkańców preferowaną metodą zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych jest ich termiczne przekształcenie z odzyskiem energii (spalenie). Rozwiązanie to wynika z dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów, która przewiduje podjęcie działań w celu uporządkowania problemów związanych ze składowaniem odpadów. Uchwalona 1 lipca 2011 roku usta-

wa o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr 152, poz. 897) wprowadziła zasadnicze zmiany w systemie gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce. Zaczęła ona obowiązywać od 1 stycznia 2012 roku i na mocy jej przepisów gminy mają 18 miesięcy na wprowadzenie w życie nowych rozwiązań. W związku z tym 1 lipca 2013 roku system powinien działać na nowych zasadach. Jedną z najbardziej zasadniczych zmian wprowadzonych tą ustawą jest przejęcie przez gminy obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych oraz objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi. Właściciele nieruchomości są natomiast zobowiązani ponosić na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, wysokość i sposób jej naliczania określą rady gmin zgodnie z przepisami ustawy. Ponieważ opłata za gospodarowanie odpadami nie jest zależna od ilości odpadów powstałych w danej nieruchomości, więc zakłada się, że właściciele nieruchomości nie będą próbowali usuwać odpadów w sposób nielegalny (np., dzikie wysypiska, lasy) lub palić nimi w domowych paleniskach. Powinno to pozytywnie wpłynąć na stan środowiska, w szczególności stan gleby i powierzchni ziemi oraz jakość powietrza. Władze gmin dokonują corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji możliwości technicznych i organizacyjnych gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Gminy stają się zatem w pełni odpowiedzialne za prawidłowe, zgodne z ustawą gospodarowanie odpadami komunalnymi. W związku z tym należy mieć nadzieję, że wprowadzany system spowoduje poprawę jakości środowiska w Polsce i sprawi, że będziemy żyli w czystych gminach. Literatura: 1. Beata Kłopotek, Materiały seminarium dotyczącego implementacji nowej dyrektywy ramowej o odpadach (2008/98/WE), Ministerstwo Środowiska, Warszawa 18 lutego 2011 r., (http://www.mos.gov.pl/ g2/big/2011_03/e2cd3799a2d7bbc8f878beb62056f447.ppt),

2. Rosik-Dulewska C., Podstawy gospodarki odpadami, PWN, Warszawa 2008, 3. Misiołek A. (red.) Nowoczesne gospodarowanie odpadami, aspekty edukacyjne, naukowe i praktyczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy, Katowice 2009. Dr hab. Andrzej Misiołek, Wydział Nauk Technicznych, Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach Dr hab. Andrzej Misiołek pracuje na stanowisku profesora w dwóch górnośląskich uczelniach: na Wydziale Nauk Technicznych Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach oraz na Wydziale Zarządzania w Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej im. Wojciecha Korfantego w Katowicach. Prowadzi tam wykłady i seminaria z chemii, chemii środowiska, ekologii oraz zagrożeń środowiskowych i cy-

wilizacyjnych. Zainteresowania naukowo badawcze i dydaktyczne mieszczą się w obszarach chemii środowiska i ekologii oraz filozofii w nauce i filozofii przyrody. Jest autorem trzech książek, redaktorem lub współredaktorem siedmiu i autorem lub współautorem kilkudziesięciu publikacji naukowych. Ma wieloletnie doświadczenie zawodowe w tworzeniu, rozwijaniu i zarządzaniu niepublicznymi uczelniami wyższymi, pełniąc w ciągu ostatnich kilkunastu lat funkcje prodziekana, prorektora (1998–2001) oraz rektora (2001–2005). Od 1983 roku jest członkiem Polskiego Towarzystwa Chemicznego a od 1992 roku członkiem Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 2011 r. powołany przez Prezydenta RP na kolejną kadencję w skład Narodowej Rady Ekologicznej. Senator RP VII i VIII kadencji, przewodniczący senackiej Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich oraz członek Komisji Nauki, Edukacji i Sportu Senatu RP.

Góra śmieci, plakat (100x70), Łukasz Kliś, adiunkt w Katedrze Projektowania Graficznego Instytutu Sztuki w Cieszynie (Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego).

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

Przez portfel do świadomości. Edukacyjne aspekty rewolucji śmieciowej Świadomość ekologiczna zawsze odgrywała istotną rolę w kształtowaniu się naszych zachowań względem środowiska. Nie inaczej jest oczywiście w przypadku śmieci. Odpady komunalne stanowią poważny problem ekologiczny. Problemem jest ich ilość oraz w nierzadkich przypadkach toksyczność (odpady niebezpieczne). Ciągle zastanawiamy się co z nimi robić, jak je przetworzyć, zutylizować, zagospodarować. Rozwiązania proponowane w naszym kraju w ramach polityki odnośnie śmieci komunalnych obejmują w zasadzie dwa kierunki działań: powtórne ich wykorzystanie oraz ograniczenie wytwarzania. Te z kolei, sprowadzają się do jednego – ograniczenie składowania śmieci na wysypiskach, których jest coraz więcej, nie ma już powoli na nie miejsca i są uciążliwe.

egregacja śmieci wymaga oczywiście całego zaplecza logistycznego – pojemników, środków transportu, zakładów przetwórczych itp., ale kluczową rolę będzie odgrywał jednak zawsze zwykły obywatel i jego dobra wola lub jej brak. Segregacja u źródła przez wytwórców śmieci, czyli przez nas samych jest jak do tej pory najlepszym i najtańszym rozwiązaniem. W Polsce jednak pod tym względem nadal nie jest najlepiej. Pomimo wielu lat edukacji i prób podnoszenia świadomości ekologicznej procent segregowanych śmieci jest w naszym kraju ciągle bardzo niski – około kilka procent. Reszta – ponad 70 proc. trafia na wysypiska, jest przetwarzana, wyrzucana do okolicznych lasów czy rzek lub spalana, w tym nielegalnie. Bardzo poważnym problemem są dzikie wysypiska śmieci. Nie tylko psują estetykę krajobrazu, ale przede wszystkim powodują zanieczyszczenie wód, gleb, stwarzają zagrożenie pożarowe, są niebezpieczne dla zwierząt. W 2010 roku ich liczbę szacowano na około 4000 (są to dane szacunkowe, ponieważ nie ma dokładnej definicji dzikiego wysypiska). Bezpośrednią przyczyną nielegalnego składowania śmieci są wysokie stawki za wywóz odpadów komunalnych. Aspekt ekonomiczny wygrywa tutaj ze świadomością ekologiczną. Pod tym względem bardzo podobnie wygląda sprawa ze spalaniem śmieci w gospodarstwach domowych.

Paradoksalnie, wszelkie propozycje budowy spalarni odpadów komunalnych w pobliżu jakiejś miejscowości budzą zwykle sprzeciw jej mieszkańców. Wielu z nas jednak nie ma oporów przed spalaniem śmieci we własnych piecach, choć przecież przyczynia się to do bardzo poważnego skażenia atmosfery. Podobnie, jak w przypadku dzikich wysypisk, przeważa tutaj aspekt finansowy – chęć uniknięcia wysokich opłat za wywóz śmieci i zminimalizowania rosnących kosztów ogrzewania. Czy wprowadzana obecnie „rewolucja śmieciowa” może w jakiś sposób przyczynić się do zmiany tej sytuacji? Wydaje się, że tak. Nowa ustawa za pomocą mechanizmów finansowych może wymusić na obywatelach pewne zachowania. Segregowanie śmieci spowoduje, że będziemy płacić mniej za ich odbiór, a zatem chętniej będziemy to robić. Z kolei nie opłaci się wywożenie śmieci do lasu lub nielegalne spalanie ich we własnych piecach bo i tak nie obniży to kosztów wywozu, a ponadto grożą za to odpowiednie kary. Wprowadzany system nie zachęca jednak do zmniejszania ilości wytwarzanych odpadów w gospodarstwie domowym. Opłata za wywóz śmieci będzie stała, niezależna od ich ilości, zależna natomiast od liczby mieszkańców lub powierzchni lokalu mieszkaniowego, ilości zużytej wody, albo też będzie to kwota ryczałtowa. Tak więc w tym przypadku tylko od naszej świadomo-

ści będzie zależało czy wytworzymy śmieci mniej czy więcej. Pozostaje jeszcze pytanie, czy zachowania wymuszone na obywatelach w ten sposób prze-

infografika: Tomasz Kipka

łożą się na wzrost świadomości ekologicznej i zostaną utrwalone na tyle, że staną się naszymi naturalnymi nawykami. Myślę, że jest to możliwe, jednak stanie się to nie od razu, że trzeba będzie na to dłuższego czasu. Pomijając wiele kontrowersyjnych aspektów proponowanych przepisów, można stwierdzić, że pod względem wpływu na zmianę naszych zachowań idą one w dobrym kierunku i poprzez stosowanie odpowiednich bodźców spowodują, że bardziej racjonalnie będziemy podchodzić do problemu naszych „śmieci powszednich”. Dr Marcin Howaniec, Stowarzyszenie Zielona Ziemia

CZY WIESZ, ŻE?... Ocenia się, że zorganizowanym systemem odbioru odpadów w 2009 r. objęto ok. 80% gospodarstw domowych.

Związek między gospodarką odpadami a jakością powietrza Różne rodzaje odpadów i sposób ich zagospodarowania ma wpływ na środowisko, w tym na jakość powietrza. Dość powszechne w Polsce spalanie odpadów komunalnych w domowych piecach ma bardzo negatywny wpływ na środowisko. Procesy, jakie zachodzą w starego typu piecach rusztowych, w jakich mieszkańcy spalają śmieci, odbywają się w stosunkowo niskiej temperaturze przy ograniczonym dostępie powietrza. Jest to więc raczej proces podobny do suchej destylacji lub pirolizy niskotemperaturowej. Powstają w nim zanieczyszczenia lotne, które są adsorbowane na powierzchni cząstek sadzy i tworzą pył zawieszony, wdychany przez mieszkańców miast. Odpady te nie są segregowane przed spaleniem, więc oprócz stosunkowo niegroźnych produktów spalania papieru, drewna czy polietylenu emitowane są bardzo szkodliwe związki, pochodzące ze spalania PCW, gumy czy różnych tworzyw, wrzucanych do pieców zupełnie losowo, bez wiedzy o skutkach ich spalenia. Spowodowane to jest bardzo słabo działającym systemem segregacji odpadów u źródła, niewielkiej wiedzy mieszkańców o charakterze tych odpadów i ich możliwym zastosowaniu i niskiej świadomości zagrożeń, wynikających z wdychania zanieczyszczeń powstających przy spalaniu odpadów.

e same odpady można spalić w odpowiedniej instalacji zakładu termicznej utylizacji odpadów, zasilającej mieszkańców miast w ciepło i ciepłą wodę użytkową. Ta ostatnia jest o tyle ważna, że spalarnia śmieci musi pracować w miarę równomiernie przez cały rok, co ponadto poprawia jej rentowność. Spalarnie śmieci są wyposażone w urządzenia oczyszczania spalin, których domowe piece nie posiadają. Prawidłowa gospodarka odpadami polega więc na skierowaniu odpadów palnych tam, gdzie mogą być spalone w bezpiecznych dla ludzi i środowiska warunkach, przynosząc dodatkowe korzyści w postaci odzysku energii elektrycznej i ciepła. Do tej pory było to niemożliwe, w Polsce istniała tylko jedna spalarnia odpadów, nie pracująca z wystarczającym obciążeniem. Polski system gospodarki odpadami komunalnymi został uznany za jeden z najgorszych w Europie i do dziś grożą nam kary za niewdrożenie regulacji unijnych w tym zakresie. Bez spalarni odpadów komunalnych realizacja obowiązujących w Unii standardów zarówno w gospodarce odpadami jak i w zakresie jakości powietrza może się okazać niemożliwe. Budząca obecnie wielkie emocje „rewolucja śmieciowa”, upodabniająca system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce do istniejących w większości krajów Unii Europejskiej ma szanse to zmienić, jest to jednak proces długotrwały a efekty będą widoczne dopiero po latach.

Z pewnych frakcji segregowanych odpadów komunalnych a także z odpadów przemysłowych można otrzymywać paliwa zarówno stałe jak ciekłe. Niektóre rodzaje tworzyw sztucznych można przerabiać w procesach krakingu na olej opałowy lub napędowy. Jest to jednak ekonomicznie uzasadnione tylko przy wysokich cenach ropy naftowej. Instalacje wytwarzające tego typu paliwa są więc uzależnione od światowej koniunktury, co powoduje, że trudno przewidzieć ich rentowność. Innym rodzajem odpadów, mającym wpływ na jakość powietrza są odpady wydobywcze. W procesie oczyszczania węgla powstają odpady takie jak muły czy floty. Nie są one jednak uznawane za odpady w świetle ustawy o odpadach, tylko za paliwa. Są sprzedawane na równi z dobrymi gatunkami węgla, są jednak od nich dużo tańsze. Kupują je więc ludzie niezamożni, mieszkający często w starych, energochłonnych domach mający jednocześnie stare piece o niskiej sprawności, co powoduje duże zużycie złej jakości paliwa na ogrzanie mniejszej powierzchni mieszkalnej. Jednocześnie paliwa te powodują wysoką emisję zanieczyszczeń do powietrza, ponieważ spalane są , podobnie jak odpady komunalne (najczęściej jedne i drugie w tych samych piecach) w warunkach niewystarczającej temperatury i dostępu powietrza dla efektywnego spalenia. Dzieje się to zazwyczaj na obszarach zwartej zabudowy miejskiej w centrach miast, bądź na osiedlach starych

domów jednorodzinnych na przedmieściach. Z kominów tych domów zanieczyszczenia emitowane na niewielkiej wysokości trafiają bezpośrednio do okien sąsiednich domów i są wdychane przez mieszkańców miast. Stężenia zanieczyszczeń są największe w obszarach gęsto zamieszkanych, co powoduje duże straty społeczne i ekonomiczne z powodu dużej liczby (i kosztów) zachorowań spowodowanych wdychaniem zanieczyszczeń. Te same odpady i gorsze gatunki węgla można spalać w elektrowniach i elektrociepłowniach, w nowoczesnych kotłach fluidalnych o wysokiej sprawności, posiadających instalacje do odpylania i odsiarczania spalin. Wówczas emisja pyłów z najgorszych gatunków węgla i mułów byłaby niewielka a emisja z wysokich kominów (zwykle powyżej 100m) jest rozpraszana na znacznym obszarze i nie powoduje tak wielkich stężeń zanieczyszczeń w obszarach gęsto zamieszkanych. Ciepło sieciowe, uzyskiwane ze spalania gorszych gatunków węgla w elektrociepłowniach, dostarczane do mieszkańców centrów miast eliminuje konieczność spalania paliw w obszarach gęsto zamieszkanych a zanieczyszczenie powietrza jest tam o wiele mniejsze. Aby jednak ceny ciepła sieciowego nie zniechęcały mieszkańców do korzystania z tego wygodnego i korzystnego dla środowiska sposobu ogrzewania, konieczne jest, żeby jak największa liczba mieszkańców korzystała zarówno

z centralnego ogrzewania jak i z ciepłej wody użytkowej. Tymczasem w budynkach wielorodzinnych bardzo często mieszkania z centralnym ogrzewaniem korzystają z pieców gazowych do produkcji ciepłej wody. Jest to rozwiązanie niekorzystne, ponieważ elektrociepłownia czy elektrownia, nie mająca poza sezonem grzewczym zapotrzebowania na ciepło, musi pozbywać się go przez systemy chłodzenia, co jest czystą stratą energii i paliwa. Powoduje to jednocześnie wyższe ceny ciepła sieciowego, ponieważ koszty zmarnowanej energii elektrociepłownia musi przerzucić na tych odbiorców, którzy korzystają z ogrzewania w sezonie grzewczym. Powoduje to też odpowiednio wyższe ceny energii elektrycznej. Elektrownia wytwarzająca samą energię elektryczną wykorzystuje około 40% energii ze spalanego paliwa. Wykorzystując ciepło z kogeneracji osiąga sprawność dwukrotnie wyższą. Jeśli odpady z produkcji węgla i jego gorsze gatunki byłyby spalane w elektrociepłowniach to w domowych piecach spalany byłby węgiel dobrej jakości, który spala się w nich z wyższą sprawnością. Wpłynęłoby to na polepszenie jakości powietrza tam, gdzie straty spowodowane jego zanieczyszczeniem są największe. Wojciech Główkowski

Nie pal śmieci, plakat (100x70), Małgorzata Tajnert, studentka Instytutu Sztuki w Cieszynie (Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego).

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA Ĺ&#x161;MIECIOWA // 11.04.2013

Organizacja systemu gospodarowania odpadami w gminie Radzionków prezentacja: Bernard Skibiński

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

Kilka spostrzeżeń dotyczących nowej ustawy o odpadach Ustawa o odpadach weszła w życie 23 stycznia 2013 roku. W porównaniu do wcześniej obowiązującej zawiera 253 artykuły (poprzednia tylko 80 artykułów). Nasuwa to proste wrażenie, że obecna ustawa doprecyzowała wiele spraw poprzednio pobieżnie potraktowanych.

godnie z art. 1, ustawa określa środki służące ochronie środowiska, życia i zdrowia ludzi, zapobiegające i zmniejszające negatywny wpływ na środowisko oraz zdrowie ludzi (wynikający z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi) oraz ograniczające ogólne skutki użytkowania zasobów i poprawiające efektywność takiego użytkownika. Jak wspomniano, taki zakres regulacji predestynuje ją do pełnienia funkcji ustawy ramowej (podstawowej) w zakresie gospodarki odpadami. Rodzi to pytanie o wzajemną relacje licznych aktów prawnych, dotyczących tej problematyki. Dla przedsiębiorców ważnym jest dział IV dotyczący „Uprawnienia wymagane do gospodarowania odpadami oraz prowadzenie rejestru” (art. 41-65), który obejmuje dwa rozdziały. Pierwszy mówi o „Zezwoleniu na zbieranie odpadów i zezwoleniu na przechowywanie odpadów”, jest on rozbudowany i zmieniony w stosunku do części postanowień zawartych w rozdziale 4 ustawy z 2001 r. Drugi rozdział dotyczy rejestru. Nowością w tym kontekście należy uznać: • zmianę nazw decyzji administracyjnych (zezwolenie na zbieranie odpadów i zezwolenie na przetwarzanie odpadów) i częściowo ich treści, co również dotyczy zawartości wniosku. Pewne modyfikacje są również w przesłankach odmowy wydania oraz cofnięcia zezwolenia, • konieczność dołączenia do wniosku decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – o ile jest ona wymagana, co ocenia się na podstawie przepisów Ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227 ze zm.), • zmianę zasad ustalania kompetencji organów – nowy element: wypełnienie wyrobisk oraz prowadzenie RIPOK-ów (Regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych),

• nowy zakres uzgodnień – wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów, polegającego na unieszkodliwianiu zakaźnych odpadów medycznych i zakaźnych odpadów weterynaryjnych, wymaga zgody Głównego Inspektora Sanitarnego, • określenie nowych zasad wygaśnięcia zezwolenia, • klauzulę, że do zezwolenia na zbieranie odpadów i zezwolenia na przetwarzanie odpadów nie stosuje się art. 11 ust. 9 Ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 220, poz.1447), • utrzymanie tzw. decyzji łącznych związanych z pozwoleniami emisyjnymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (pozwolenie na wytworzenie odpadów oraz pozwolenie zintegrowane), • rezygnację z decyzji odnoszących się do etapu wytwarzania odpadów (poza pozwoleniami emisyjnymi z ustawy Prawo ochrony środowiska) oraz z wymogu składania informacji o wytwarzanych odpadach i z zezwolenia na transport, • rezygnację z możliwości ustanawiania zabezpieczenia roszczeń. Należy również podkreślić, iż pewnym problemem praktycznym jest brak odpowiednika art. 17 ust. 5 ustawy z 2001 r. W zasadzie dotyczy to regulacji ustawy Prawo ochrony środowiska, a konkretnie jej nowego art. 180a. Dotychczasowy przepis zwalniał z obowiązku uzyskiwania decyzji i składania informacji dotyczących wytwarzania odpadów szereg podmiotów – w tym wytwórców odpadów komunalnych. Jak się wydaje, obecnie wynika to z interpretacji art. 180 Prawa ochrony środowiska, który wiąże pozwolenie na wytwarzanie odpadów oraz pozwolenie zintegrowane z eksploatacją instalacji. Z uwagi na fakt, iż są to jedyne przepisy, dotyczące możliwości określania w decyzji administracyjnej warunków wytwarzania odpadów, siłą rzeczy nie będą one miały zastosowania do odpadów czy osób wskazanych w art. 17 ust. 5 ustawy z 2001 r. Odnośnie zaś odpadów z wypadków można natomiast

stwierdzić, iż podlegają one odrębnym regułom, ustalonym w art. 101 nowej ustawy o odpadach. Znaczne zmiany zachodzą w rozdziale dotyczącym rejestru. Jest to jeden z najobszerniejszych rozdziałów ustawy (art. 49-65). Jego przepisy stanowią bardzo rozbudowany i zmieniony odpowiednik części postanowień zawartych w rozdziale 4 ustawy z 2001 r. oraz rozwiązań zastosowanych w ustawach o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz o bateriach i akumulatorach. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że nowy rejestr z założenia ma objąć wszystkie podmioty zawodowo uczestniczące w szeroko rozumianej gospodarce odpadami (łącznie z etapem poprzedzającym wytworzenie odpadów). Wyjątkiem są tu, oczywiście, podmioty objęte obowiązkiem uzyskania zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów. Jest to takie samo rozwiązanie, jakie zastosowano w przepisach dotyczących zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii i akumulatorów. Rejestr w ustawie o odpadach z 2001 r. pełni inne funkcje. Obejmował jedynie te podmioty, które przetwarzały, zbierały lub transportowały wskazane rodzaje odpadów. Dodatkowo warto odnotować, że rejestr podmiotów wprowadzających produkty i produkty w opakowaniach oraz gospodarujących odpadami prowadzi marszałek województwa, który dokonuje również wpisu do rejestru na wniosek lub z urzędu. Marszałek, dokonując wpisu do rejestru, nadaje podmiotowi indywidualny numer rejestrowy oraz tworzy jego indywidualne konto. Obowiązek złożenia wniosku o wpis do rejestru dotyczy szeregu podmiotów – posiadaczy odpadów, producentów, importerów, sprzedawców i pośredników. Natomiast wpis z urzędu dotyczy: • posiadacza odpadów obowiązanego do uzyskania pozwolenia zintegrowanego, • posiadacza odpadów obowiązanego do uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów,

• posiadacza odpadów obowiązanego do uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, • podmiotu obowiązanego do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarowania odpadami wydobywczymi lub zezwolenia na prowadzenie obiektu unieszkodliwienia odpadów wydobywczych, • podmiotu obowiązanego do uzyskania koncesji na podziemne składowanie odpadów, • podmiotu obowiązanego do uzyskania wpisu do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Odmowa wpisu następuje w drodze tzw. decyzji związanej – tylko w przypadkach wskazanych w ustawie (art. 62). Trzeba też wiedzieć, że rejestr stanowi integralną część tzw. BDO (Bazy danych o produktach i opakowaniach) oraz jest publicznie dostępny (z wyłączeniem niektórych informacji). Ponadto wpis do rejestru we wskazanych wypadkach jest obowiązkowy (brak podlega sankcjom karnym) – jest to równoznaczne z uzyskaniem uprawnień, a zatem działalność może prowadzić wyłącznie podmiot wpisany do rejestru. Wykreślenie z rejestru następuje również w drodze decyzji związanej (art. 64 ust. 1). Wpisowi do rejestru nie podlegają osoby fizyczne oraz jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami, wykorzystujące odpady na potrzeby własne, podmioty władające powierzchnią ziemi, na której są stosowane komunalne osady ściekowe w celach, o których mowa w art. 96 ust. 1 pkt. 1-3, zwolnione z obowiązku uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów, podmioty prowadzące tzw. nieprofesjonalną działalność w zakresie zbierania odpadów ani transportujący wytworzone przez siebie odpady. Ponadto wpis do rejestru podlega opłacie rejestrowej (z wyjątkiem) oraz opłacie rocznej dla tzw. wprowadzających (sprzęt, produkty itp.), zaś wpływy z tych opłat stanowią w 50% dochód

CZY WIESZ, ŻE?... Pierwsza wystawa z cyklu wystaw plakatu ekologicznego wykładowców i studentów Instytutu Sztuki w Cieszynie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach miała miejsce w 2006 roku w Radzionkowie.

budżetu województwa i w 50% dochód budżetu państwa. Uzyskujący zezwolenie na transport, objęty obowiązkiem złożenia wniosku o wpis do rejestru, o którym mowa w art. 49 ust. 1 ustawy o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21), jest zobowiązany do złożenia tego wniosku w terminie 6 miesięcy od dnia utworzenia rejestru. Obecnie wydawane zezwolenia na transport tracą moc z chwilą wpisania uzyskującego niniejsze zezwolenie do rejestru, o którym mowa w art. 49 ust. 1 ustawy o odpadach. Ustawa o odpadach wprowadziła również zmiany w innych ustawach. W szczególności należy zwróci uwagę na zmiany w Prawie ochrony środowiska zgodnie z art. 207. W ustawie Prawo ochrony środowiska po art. 180 dodano art. 180a mówiący kiedy trzeba uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów. Zgodnie z art. 180 ustawy Prawo ochrony środowiska eksploatacja instalacji powodująca wytwarzanie odpadów jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest wymagane. Pozwolenie na wytwarzanie odpadów jest wymagane do wytwarzania odpadów o masie powyżej 1 Mg rocznie – w przypadku odpadów niebezpiecznych lub o masie powyżej 5000 Mg rocznie – w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne. Kolejne art. 184, 188 wprowadzają dodatkowe informacje co winien zawierać wniosek na wytwarzanie odpadów oraz co dodatkowo zostaje określone w pozwolenie na wytwarzanie odpadów. Bibliografia: Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach Dz. U. z 2013 r. poz. 21. Jan Jerzmiański „Ustawa z 14 grudnia 2012 r. nowe zasady gospodarowania odpadami”. Irena Gatys

Śmieciowa rewolucja nas nie ominie Polska gospodarka odpadami komunalnymi oparta jest przede wszystkim na ich składowaniu. Ze względu na mający obowiązywać wkrótce zakaz deponowania odpadów ulegających biodegradacji, będzie ono musiało ulec radykalnemu ograniczeniu. Około 92,5 proc. masy z wytwarzanych rocznie 11,8 mln Mg odpadów komunalnych jest nadal składowanych na ok. 700 czynnych składowiskach, z których niemal połowa będzie musiała zostać wkrótce zamknięta.

iezbędna jest zatem szybka przebudowa krajowych systemów gospodarki odpadami komunalnymi, szczególnie dla dużych polskich miast, w których wytwarzane jest ponad 30 proc. masy odpadów, oraz budowa nowych o zasięgu regionalnym. Dominujące dotąd składowanie odpadów musi zostać zastąpione znacznie szerszym udziałem odzysku surowców wtórnych, przeróbką biologiczną oraz termicznym przekształcaniem odpadów, opartym na budowie ok. 12 dużych spalarni o koszcie inwestycyjnym rzędu 6 mld zł. Niezbędne dla przebudowy krajowej gospodarki odpadami środki finansowe szacowane są na kwotę ok. 18 mld zł. Inwestycje te ujęte są w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013.

Spalarnie to przyszłość Nie ma wątpliwości, że wymaganych prawnie w Polsce poziomów redukcji masy odpadów ulegających biodegradacji, które będą obowiązywały w latach: 2010 r. (25 proc. redukcji masy w stosunku do 1995 r.), 2013 r. (50

Montaż 6. Wystawy Plakatu Ekologicznego wykładowców i studentów Instytutu Sztuki UŚ „Czas na Ziemię” w sali ekspozycyjnej Zamku Cieszyn, 2012 (fot. arch.).

proc.) i 2020 r. (65 proc.) nie da się osiągnąć w dużych polskich miastach bez udziału zlokalizowanych na ich obszarze spalarni. Udowadniają to nie tylko plany gospodarki odpadami opracowane dla poszczególnych województw, ale także już przygotowane studia wykonalności dla konkretnych projektów budowy spalarni. Po pierwsze, muszą zagwarantować możliwość wypełnienia przyjętych przez Polskę zobowiązań w zakresie redukcji masy składowanych odpadów ulegających biodegradacji. Po drugie, powinny zapewnić liczące się w ogólnym bilansie strumienie energii elektrycznej i ciepła odzyskanych z poddanych termicznemu przekształcaniu odpadów. Po trzecie istotny jest odzysk surowców nadających się do wykorzystania materiałowego i organicznego, a które mimo to posiadają istotne walory energetyczne. Po czwarte ważne, aby wytworzone nośniki energii, pochodzące w określonej części także z odzysku energii biomasy zawartej w odpadach, posiadały wszelkie cechy źródeł odnawialnych.

Rzetelna informacja Okazuje się jednak, że to nie brak środków może stanąć na przeszkodzie w realizacji konkretnych inwestycji, m.in. w Rudzie Śląskiej, ale przede wszystkim brak społecznej akceptacji. Jak więc przekonać społeczeństwo, że obiekty tego typu są bezpieczne dla środowiska? - Przede wszystkim zorganizować dobrą kampanię informacyjną. Istotną rolę powinny odegrać w niej media. My też mieliśmy problemy z budową naszej spalarni. Różne ugrupowania występujące pod hasłami ekologicznymi starały się wmówić mieszkańcom miasta, że utrzymanie obiektu obciąży aż nadto budżet miasta, a emisja szkodliwych przekroczy wszelkie możliwe wskaźniki. Byliśmy nawet

kartą przetargową w wyborach do parlamentu i samorządów. Wszystko jednak dobrze się skończyło. Od sześciu lat nie zanotowaliśmy żadnego wystąpienia przeciwko funkcjonowaniu spalarni – wyjaśnia inż. Pavel Bernat, dyrektor zakładu utylizacji odpadów Termizo w czeskim Libercu. Zakład organizuje dwa, trzy razy w roku dni otwarte, które przyciągają setki, a nawet tysiące osób zainteresowanych funkcjonowaniem tego typu instalacji. Przyjeżdżają zakłady pracy, szkoły, przedszkola. Wszyscy chcą wiedzieć jak wygląda ostateczna rozprawa z nieczystościami.

Bezpieczne dla środowiska Warto przy tej okazji wspomnieć o jedynej w Polsce, zlokalizowanej w Warszawie spalarni odpadów komunalnych, która pracuje już od ok. ośmiu lat. Jej wydajność jest jednak tak mała (ok. 40 tys. Mg/ rok), że trudno nawet ująć ją w krajowej statystyce. Nie można przy tym zapomnieć, że jest to obiekt, który poprzez swoją bezpieczną dla środowiska eksploatację, zgodną z wymaganymi w krajach UE standardami emisyjnymi, w żadnym przypadku nie może przysporzyć argumentów przeciwnikom obecnych projektów spalarni odpadów. Wiadomo zresztą, że obiekty te nie stanowią zagrożenia dla dalszego rozwoju oraz podnoszenia efektów selektywnego zbierania i recyklingu odpadów. Fakt ten potwierdza praktyka systemów gospodarki odpadami komunalnymi stosowanych w miastach i regionach rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Wszędzie tam, gdzie udział metod termicznych jest duży, jednocześnie bardzo wysoki okazuje się również poziom recyklingu odpadów. Kajetan Berezowski, Trybuna Górnicza

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

Słabe strony ustawy śmieciowej i niedomagania gmin Od lipca bieżącego roku wchodzi w życie ustawa „śmieciowa”, która organizuje na nowo zasady utrzymania porządku i czystości w gminach. Nowe prawo zmusi samorządy do wzięcia odpowiedzialności za politykę odpadową na swoim terenie, i słusznie. Teoretycznie sprawa wygląda prosto — gminy zorganizują przetarg na wywóz odpadów, a zadaniem i obowiązkiem mieszkańców będzie jedynie zapełnianie śmieciami pojemników i płacenie za ich odbiór-wywóz, ale ustawa zawiera sporo mielizn oraz rozwiązań patowych, na których, może utknąć jej realizacja. Jednym z najsłabszych punktów jest pomijanie doświadczeń dobrze funkcjonujących rozwiązań, które z powodzeniem dotychczas stosowały gminy i dobrze funkcjonujące wspólnoty mieszkaniowe.

związku z trwającymi w Urzędach pracami nad Ustawą o utrzymaniu czystości w gminach w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, mieszkańcy wspólnot mieszkaniowych jak i domków jednorodzinnych wyrażają swoje zaniepokojenie ewentualnymi niekorzystnymi i co ważniejsze niesprawiedliwymi dla nich rozwiązaniami wykonawczymi do tej ustawy, które muszą zostać wprowadzone przez miasta i gminy. W porównaniu z mieszkańcami budownictwa jednorodzinnego mieszkańcy w blokach wielorodzinnych zgrupowani na małej powierzchni i zamieszkujący w zorganizowanych wspólnotach mieszkaniowych pragną zwrócić uwagę oraz sugerują na konieczność stosowania zróżnicowanej stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uwzględniające również gęstości zaludnienia. W myśl art. 65d ust. 2 Ustawy czytamy „W celu zorganizowania odbierania odpadów komunalnych (...) rada gminy liczącej ponad 10 000 mieszkańców może podjąć uchwałę o podziale gminy na sektory biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców i gęstość zaludnienia. Uważam, że czas potrzebny na zbiórkę (wywóz) odpadów z terenów wspólnot mieszkaniowych jest znacznie krótszy i co za tym idzie i koszt wywozu jako pochodna kosztów osobowych amortyzacji, również kosztów paliwa zużytego za wywóz śmieciotony/km przypadający na jednego mieszkańca jest zdecydowanie mniejszy. Zarządzających w imieniu mieszkańców budownictwa wspólnotowego niepokoi fakt, że wyłoniona w przetargu nowa firma nie będzie dysponowa-

ła samochodami dostosowanymi do obsługi obecnie posiadanych pojemników-kontenerów. W tym momencie powstanie problem zakupu nie tylko nowych, innych pojemników, ale także gdyby te po przetargu okazały się większe, zajdzie potrzeba rozbudowania gospodarczych placyków. Nie do pominięcia jest problem funduszy na ten cel, w większości przypadków z uwagi na brak miejsca w terenie rozbudowa jest niemożliwa. Z tych też powodów mieszkańcy wspólnot uważają, że gminy w specyfikacji przetargu powinny narzucić oferentom ograniczenia dotyczące wielkości i rodzaju pojemników. Podobne zastrzeżenia w porównaniu z mieszkańcami budownictwa wspólnotowego mają mieszkańcy budownictwa jednorodzinnego. Uważam, że mieszkańcy zorganizowani w budynkach wspólnot mieszkaniowych produkują najwięcej niesegregowanych odpadów i śmieci w Polsce, które trafiają na wysypiska. (Wszyscy wiedzą, że Warszawa na obrzeżach swojego miasta posiada największe wysypisko śmieci w Europie) Mieszkańcy wspólnot mieszkaniowych, domków jednorodzinnych i gospodarstw wiejskich uważają, że przyjęte przez radnych na podstawie Ustawy „śmieciowej” regulaminy o utrzymaniu czystości w gminach sprowadzają się jedynie do podwyższenia stawki/osobę za odbiór i wywóz odpadów i nie są odzwierciedleniem faktycznego celu i wymogów jakie nakłada na Polskę Dyrektywa Unii Europejskiej o ograniczeniu ilości składowania na wysypiskach odpadów o 50% do stanu całkowitej likwidacji wysypisk w 2014 r. Nie będzie ona możliwa do

wykonania przy niskiej motywacji mieszkańców do segregacji odpadów we własnym gospodarstwie. Niestety niemożliwości zwrotu opakowań lub na wymianę do sieci sprzedaży (z wyjątkiem Makro), tak jak jest to praktykowane w innych krajach UE, również wpłynie na większe niesegregowanie śmieci. Gminy nie przygotowały ofert dla mieszkańców którzy dokonują selektywnej zbiórki i nie przygotowały wystarczającej liczby punktów skupu odpadów użytecznych i bezużytecznego sprzętu AGD, papieru, szkła metalu i plastiku. Przygotowane regulaminy nie dopuszczają takiej możliwości Skoro nie ma wyłonionego w przetargu odbiorcy i nie przybyło odpadów, a stawki wzrosły o ponad 100% przewidują gminy obniżki za segregacje np. z 14zł/os na 10,5zł/ os, a więc całe 3,5zł/os o ile mieszkaniec zadeklaruje taką wolę i złoży ją do urzędu miasta, gminy. Uważam, że problem można rozwiązać prosto. Radni, każdej gminy powinni podejść indywidualnie z rozpoznaniem jak, to wszystko w terenie wygląda. Krótko mówiąc zrobienie analizy SWOT. Każda gmina jest inna i nie można generalizować w opracowaniach gospodarowaniem odpadami, tylko trzeba wykonać co jest dobre dla mieszkańców danego regionu. Obecnie sugeruję konieczność stosowania zróżnicowanej stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, która uwzględnia dotychczasowy wysoki stan selektywnej zbiórki w gospodarstwach domków jednorodzinnych. Również w tych działaniach należy uwzględnić obniżki dla rodziny wielodzietnych, które do tej pory ponoszą największe

obciążenia podatkowe i niestety nie ma obligatoryjnej polityki prorodzinnej. Tu można wyjść naprzeciw potrzebom zgodnie z obowiązującym prawem. Jest naprawdę wiele do zrobienia. Uważam, że wszystkie szczeble samorządów powinny wspólnie z ekspertami rozmawiać oraz pomagać w kalkulacjach opłat za śmieci, żeby uchwalane opłaty za wywóz były jak najniższe dla mieszkańców, a nie tak jak obserwuję całość finansowania włożyć na barki obywateli. To jest niedopuszczalne! Podsumowując moje przemyślenia, nigdzie nie wyczytałam jakie zyski będą mieć firmy z przetworzonych, odzyskanych, posegregowanych odpadów. To też jest bardzo ciekawy temat, którym się obecnie zajmuję. Barbara Dziuk, Radna Sejmiku Województwa Śląskiego

Kosz, plakat (100x70), Paulina Kosma, studentka Instytutu Sztuki w Cieszynie (Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego).

CZY WIESZ, ŻE?... „Zielona Ziemia” organizuje spotkania Akademii Edukacji Ekologicznej popularyzujące wiedzę z zakresu ekologii. W wykładach do tej pory uczestniczyło prawie 2000 osób. Nauczyciele i studenci otrzymują certyfikaty.

Technologie zagospodarowania odpadów wyzwaniem dla gmin roku wchodzi w życie podpisana w grudniu Od lipca bieżącego 2012 r. przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego ustawa „śmieciowa”, która organizuje na nowo zasady utrzymania porządku i czystości w gminach.

stawa już została znowelizowania, jednak nadal zawiera sporo mielizn i rozwiązań patowych, na których, może utknąć jej realizacja z restrykcyjnymi konsekwencjami niewdrożenia dyrektywy 2008R/98/WE. W obecnym kształcie po poprawkach ustawa już dopuszcza do stosowania przez Rady Gmin zróżnicowanej opłaty za wywóz zmieszanych odpadów na wysypiska. Sprawa jest prosta, ale czy dla wszystkich wystarczająco zrozumiała? W myśl art. 65d ust. 2 Ustawy czytamy „W celu zorganizowania odbierania odpadów komunalnych (...) rada gminy liczącej ponad 10000 mieszkańców może podjąć uchwałę o podziale gminy na sektory biorąc pod uwagę liczbę

mieszkańców i gęstość zaludnienia. Jest to rozwiązanie, które pozwala na zróżnicowanie stawek za odbiór odpadów zmieszanych. Jednak bez finansowej motywacji i bez dokonania analizy jakościowo ilościowej odpadów w poszczególnych sektorach objętych wywozem do skorelowanej z liczbą ludności nie jest możliwe osiągniecie podstawowego celu gospodarki odpadami, jakim jest zapobieganie powstawaniu odpadów komunalnych już u źródeł. – Twierdzi Bogumił Wrona członek zarządu Polskiej Geotermalnej Asocjacji im. Prof. Juliana Sokołowskiego przy AGH. W większości opracowane przez gminy nawet czterostronicowe „deklaracje” poza sposobem naliczania i uiszczania opłat za gospodarkę odpadami nie zawierają ważnych informacji innych np. o dostępności zorganizowanych punktach skupu surowców wtórnych. O możliwościach zagospodarowywania odpadów w technologiach produkcji nawozu, humusu i energii z korzyścią dla gminy i mieszkańców gminy będzie mówił w dniu 11 kwietnia 2013 r. Bogumił Wrona.

21 marca br. w Radzionkowie w cyklu Akademia Edukacji Ekologicznej z inicjatywy Stowarzyszenia Zielona Ziemia odbyło się spotkanie z udziałem Bernarda Błaszczyka, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach, który wygłosił wykład „Rewolucja śmieciowa w praktyce” (fot. arch.).

Program Moje Czyste Miasto Program Moje Czyste Miasto Stowarzyszenie Zielona Ziemia prowadzi już od siedmiu lat. Jego celem jest zwrócenie uwagi na to, jak wielki problem stanowią dziś śmieci oraz jak ważne jest kształtowanie nawyku ich segregowania wśród najmłodszych.

Programie dzieci i młodzież zbierają makulaturę, butelki PET, nakrętki plastikowe i baterie. Zebrane odpady trafiają do recyklingu za pomocą wyspecjalizowanych firm. Stowarzyszenie „Zielona Ziemia” współpracuje w tym zakresie z firmą PUK Van Gansewinkel z Rudy Śląskiej i firmą REBA Organizacja Odzysku SA z Warszawy. Operatorzy odbierają zebrane odpady bezpłatnie, a za zebrane butelki PET, nakrętki i makulaturę szkoły i przedszkola otrzymują wynagrodzenie. Uczestnicy programu mają także możliwość uczestniczenia w wykładach Akademii Edukacji Ekologicznej, warsztatach, konkursach i szkoleniach. Wyniki Programu Moje Czyste Miasto Czas trwania: wrzesień 2006 – kwiecień 2013 r. Ilość placówek: 89, w tym 40 z Bytomia, 30 z powiatu tarnogórskiego (Radzionków, Tarnowskie Góry, Orzech, Świerklaniec, Nakło Śląskie, Potempa, Kalety, Miotek, Wielowieś, Brynek), 18 z Piekar Śląskich i jedna z Katowic. Zorganizowano 21 wykładów Akademii Edukacji Ekologicznej, w których wzięło udział ok. 2000 osób, warsztaty ekologiczne dla 1020 dzieci oraz szkolenia zakończone wydaniem certyfikatu z podstawowej znajomości gospodarowania odpadami dla 141 nauczycieli. Kapituła honorowa Gabriel Tobor – Burmistrz Miasta Radzionków, Lucyna Ekkert – Starosta Tarnogórski, Damian Bartyla – Prezydent Miasta Bytom, Teresa Bryś-Szczygieł – Prezes Stowarzyszenia „Zielona Ziemia”

Zebrano do tej pory Makulatura Butelki PET Nakrętki Baterie

210 264,1 kg 22 900,4 kg 2 192,9 kg 8 683,9 kg

Wolontariusze VII edycji Marzena Michalska, Maria Bączkowicz, Ewa Kwiatkowska, Dorota Poloczek, Joanna Tobor LIDERZY SEGREGACJI ROKU 2013 Przedszkole Miejskie nr 51 w Bytomiu, koordynatorki Zofia Hryszkiewicz, Alina Czaja, Martyna Żurek Szkoła Podstawowa nr 3 z Zespołu Szkół Specjalnych w Radzionkowie, koordynator Agnieszka Nowak Gimnazjum nr 8 w Bytomiu koordynatorki Alicja Suchorab, Dorota Poloczek Szkół Chem.-Med. i Ogólnokształcących w Tarnowskich Górach koordynatorzy Anna Kucharczyk, Anna Golek, Daniel Kamiński NAGRODY ZA ZAANGAŻOWANIE W EDUKACJĘ EKOLOGICZNĄ 1. Nagroda Senatora RP Andrzeja Misiołka – Beata Kośla nauczycielka SP nr 45 z Bytomia 2. Nagroda Rektora GWSH w Katowicach Krzysztofa Szafarskiego – Krystyna Proć doradca metodyczny z Piekar Śląskich 3. Nagroda Prezesa Stowarzyszenia „Zielona Ziemia” Teresy Bryś-Szczygieł – Dorota Poloczek, nauczycielka Gimnazjum nr 8.

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

Iwona Cichy, 1 miejsce, The Fifth World Biennial of Student Poster Novi Sad, Serbia 2012

Józef Hołard, 1 miejsce, Second International Biennial of Posters of IW, sekcja zagraniczna, Teheran, Iran 2007

Marcin Urbańczyk, nagroda the Carpathian Wetland Initiative, 12th International Triennial EKOPLAGÁT, Žilina, Słowacja 2011

Projektowanie nie na sprzedaż O

czywistym jest fakt, że grafik-projektant utrzymuje się z projektów realizowanych dla klientów. Projektuje dla nich akcydensy, opakowania, identyfikację wizualną, książki, plakaty etc. Z tego się utrzymuje. Myśli i słowa, niekoniecznie swoje, musi ubrać w obraz. Bywa jednak też inaczej, bo przecież ma prawo mówić we własnym imieniu. Są sprawy, które go bolą i uwierają. Tak właśnie powstają plakaty o tematyce społecznej – często nie na zlecenie, a z potrzeby zamanifestowania własnych poglądów. Mówią o łamaniu praw człowieka, konsumpcjonizmie czy ekologii. Nagłaśniają istotne społecznie problemy, których ktoś, być może, nie dostrzega. Do pewnych zachowań zachęcają, potępiają inne. Mogą propagować postawy proekologiczne, a wpływając na postawy społeczne, przynoszą wymierne korzyści. Warto „czytać” takie plakaty, bo one uwrażliwiają. Tak właśnie rozumiany plakat leży u podstaw idei cyklicznej wystawy plakatu ekologicznego wykładowców, absolwentów i studentów Instytutu Sztuki (WyTomasz Kipka, Grand Prix, 11th International Triennial dział Artystyczny w Cieszynie Uniwersytetu Śląskiego EKOPLAGÁT, Žilina, Słowacja 2008 w Katowicach). Idea zrodziła się w 2006 roku we współpracy z „Zieloną Ziemią” i polega na prezentowaniu prac w różnych galeriach i miejscach przestrzeni publicznej śląskich miast, choć swoim zasię giem granice te już przekroczyła. Wystawy poruszające różne problemy z zakresu ekologii można było oglądać dotychczas w Bytomiu, Cieszynie, Czeladzi, Katowicach, Radzionkowie, Tarnowskich Górach oraz w Małopolsce – w Bochni, a także poza granicami kraju – w Wilnie i Ostrawie. Stanowiące kolekcję prace grafików-projektantów z Katedry Projektowania Graficznego oraz ich studentów i absolwentów żyją także poza wystawami realizowanymi w ramach projektu. Z powodzeniem kwalifikują się na ogólnopolskie i międzynarodowe przeglądy plakatów organizowane na całym świecie, gdzie nierzadko surowi jurorzy przyjmują 10-20 % spośród nadesłanych do konkursów prac. Z satysfakcją muszę przyznać, że o poziomie plakatów powstających w ramach projektu może świadczyć fakt, że są one zauważane i doceniane na tych imprezach. Stworzyć dobry plakat, który zatrzyma, choć na ułamek sekundy, uwagę odbiorcy to wyzwanie. Wiedzą o tym zarówno twórcy plakatów komercyjnych jak i tych społecznych, bo nierzadko to ci sami ludzie. Część pieniędzy zarobionych na komercyjnym projektowaniu wydają na druk plakatów zaangażowanych społecznie. I czasem to śmierdząca sprawa, bo temat musi być bardzo przyziemny. — Ja, na przykład, utopijnie wierzę, że może jutro (a śnieg już topnieje) po wyjściu z domu nie będę musiał, patrząc pod nogi, slalomem iść po chodniku.

dr Tomasz Kipka, kurator projektu www.facebook.com/tomasz.kipka www.instytutsztuki.us.edu.pl/kpg/tomasz-kipka

Marta Czuban, wyróżnienie, IV Międzynarodowe Biennale Plakatu Społeczno-Politycznego, Oświęcim 2012

Sebastian Kubica, wyróżnienie, III Międzynarodowe Biennale Plakatu Społeczno-Politycznego, Oświęcim 2010

CZY WIESZ, ŻE?... Biuletyn jest miejcem, gdzie autorzy wypowiadają się w temacie ekologii. Mogą oni reprezentować różne poglądy, a ich wypowiedzi nie muszą być zgodne z oficjalnym stanowiskiem Stowarzyszenia „Zielona Ziemia”.

Teresa Bryś-Szczygieł

Stowarzyszenie Przyjaciół i Sympatyków Ekologii „Zielona Ziemia”

W Polsce obowiązuje nowa ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Obecnie wszystkie gminy przygotowują się do wdrożenia nowych przepisów, tak aby system mógł zacząć działać od 1 lipca br. Nowy system gospodarowania odpadami, w którym za odbieranie i właściwe zagospodarowanie wszystkich odpadów komunalnych odpowiadać będzie gmina nazywa się potocznie „rewolucją śmieciową”. Mieszkańcy będą wnosili do gminy opłaty zgodnie z wyznaczoną w drodze uchwały stawką, a w zamian za to gmina wybierze przedsiębiorcę, który opróżni śmietniki mieszkańców, a ich zawartość wywiezie. Wprowadzając nowe przepisy liczymy na ograniczenie dzikich wysypisk, bo po co wywozić odpady do lasu, kiedy i tak naliczą nam za nie opłatę oraz zmniejszymy tempo zapełniania legalnie działających składowisk odpadów komunalnych przez selekcję

God save the Queen, plakat (100x70), Martyna Sobolewska, studentka Instytutu Sztuki w Cieszynie (Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego).

wytwarzanych odpadów w miejscu ich wytwarzania. Za selektywnie zbierane odpady zapłacimy mniej, a dodatkowo zyskamy satysfakcję, że trafią one do wyspecjalizowanych firm gdzie zostaną przetworzone zdecydowanie częściej, niż to było jeszcze do niedawna. Znikną zmartwienia co zrobić ze starą pralką, zniszczoną szafą, przeterminowanymi lekami albo zużytymi bateriami. Gmina wskaże mieszkańcom punkt odbioru takich odpadów. Żeby wdrożyć nowe prawo w praktyce samorządy muszą zorganizować system gospodarowania odpadami umożliwiający selektywny odbiór odpadów. Nie ma w tym zakresie jednolitych rozwiązań, bo zawartość naszych koszy zależy od wielu czynników. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach a także kilka ośrodków naukowo-badawczych w kraju prowadziło w ostatnich latach wyrywkowe badania odpadów komunalnych, na podstawie których oszacowano wskaźnikowo zarówno ilość jak i jakość odpadów dla potrzeb realizacji Krajowego Planu Gospodarki Odpadami jak i planów niższego szczebla. Wykazały one, że wpływ na ilość i jakość odpadów wywiera standard życia mieszkańców, którzy wytwarzają te odpady, ich przyzwyczajenia i tradycje żywieniowe zmienne w różnych porach roku. W ostatnich latach wzrosła znacznie ilość opakowań trafiających do odpadów, co wpływa na wzrost ich objętości ale także na wzrost surowców wtórnych w odpadach. Inne odpady wytwarza mieszkaniec nowoczesnego bloku, inne właściciel domku jednorodzinnego z ogródkiem przydomowym (większa ilość odpadów organicznych). Mieszkańcy wsi i rejonów peryferyjnych miast, których mieszkania wyposażone są w indywidualne paleniska część odpadów spalają, przez co zwiększa się ilość frakcji mineral-

nych w odpadach. W dzielnicach miejskich, gdzie występuje duże nasycenie w obiekty handlowo-usługowe ilość i jakość odpadów może się znacznie różnić od tych, które powstają w rejonach spełniających funkcje mieszkalne. Nie ulega wątpliwości, że aktualny skład odpadów, zwłaszcza powstających na terenie miast, uzasadnia celowość zwiększenia odzysku surowców wtórnych poprzez rozwój selektywnego gromadzenia tych odpadów, takich jak: papier, szkło, metale, plastik (średnio 30–40%). Zawartość odpadów organicznych wynosząca średnio 30% wskazuje na uzasadnione potrzeby wydzielenia tych frakcji odpadów celem poddania ich procesom biologicznego przerobu poprzez kompostowanie lub fermentację beztlenową. Ważne jest więc, by przyjęte w gminach rozwiązania uwzględniały te uwarunkowania. Zaplanowanie i zaprojektowanie określonego rozwiązania technolo-

gicznego i organizacyjnego związanego z odzyskiem, recyklingiem bądź unieszkodliwianiem odpadów komunalnych musi być w każdym przypadku dostosowane do warunków lokalnych. W naszym biuletynie „Rewolucja śmieciowa” możemy poznać dwa przykładowe rozwiązania zastosowane w organizacji systemu odpadów w sąsiadujących, ale jakże różnych miastach – w Bytomiu i w Radzionkowie. Pierwsze to miasto niespełna dwustutysięczne, z przewagą zabudowy wielorodzinnej. Radzionków ma prawie dziesięć razy mniej mieszkańców, zabudowę jednorodzinną, a według danych z roku 2002 65% powierzchni miasta obejmują użytki rolne. Nie dziwi więc, że różne uwarunkowania spowodowały sięgnięcie po różne rozwiązania. Ich skuteczność zweryfikuje niedługo praktyka. W numerze przedstawiamy również szerzej nowe prawo w praktyce i jego uwarunkowania oraz kontrowersje wokół interpretacji przepisów.

Podziękowania

Polska, Państwu Małgorzata i Piotr Cholewa z firmy „Drzewa formowane”, Restauracji „Figaro”, C.K. Karolinka, Państwu Stefania i Piotr Mankiewicz z „Muzeum Chleba” oraz Radio Piekary,

Stowarzyszenie Zielona Ziemia składa serdeczne podziękowania: Firmie Van Gansewinkel „Górny Śląsk” Sp. z o.o. z Rudy Śląskiej za współpracę w zakresie edukacji ekologicznej i obsługę operatorską VIII edycji Programu Moje Czyste Miasto 2013,

Bernadecie Kowalskiej i jej Przyjaciołom za oprawę artystyczną VIII Przedszkolnego Festiwalu Ekologicznego.

Mecenasom VIII Przedszkolnego Festiwalu Ekologicznego: Urzędowi Miasta w Radzionkowie, Firmie „MIKOPOL” z Radzionkowa, Firmie TanQid

Naturalnie... z rzeki, z łąki, z lasu, seria trzech plakatów (100x70), Monika Pitas, studentka Instytutu Sztuki w Cieszynie (Wydział Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego). Do stworzenia plakatów zostały wykorzystane autentyczne śmieci, znalezione w rzece, na łące i w lesie na terenie Radzionkowa.

Biuletyn 8. Otwartej Konferencji Ekologicznej Szukamy Rady na Odpady REWOLUCJA ŚMIECIOWA // 11.04.2013

R ADZIONKÓW

Jeśli chcemy, aby nasze społeczeństwo rozumnie podchodziło do problematyki segregacji odpadów, edukację ekologiczną należy zacząć już w wieku przedszkolnym. Program taki realizuje od siedmiu lat Stowarzyszenie Przyjaciół i Sympatyków Ekologii Zielona Ziemia w Radzionkowie. Z wielu organizowanych akcji największe zainteresowanie towarzyszy Przedszkolnemu Festiwalowi Ekologicznemu oraz Akademii Edukacji Ekologicznej. Obie imprezy odbywają się w ramach cyklu „Szukamy rady na odpady”.

tym roku finał festiwalu przedszkolnego odbył się 21 marca w Domu Kultury Karolinka w Radzionkowie. Wśród artystów znalazły się grupy przedszkolne z Radzionkowa, Bytomia, Tarnowskich Gór, Piekar Śląskich, Wieszowy i Koszęcina, w sumie ponad 180 uczestników. Zespoły dziecięce zaprezentowały programy słowno-taneczne o tematyce związanej z ekologią i segragacją odpadów. Pierwsze miejsce w kategorii występ sceniczny przypadło Przedszkolu nr 17 z Tarnowskich Gór. Zwycięzcami w kategorii najlepsza praca plastyczna zostali wychowankowie Gminnego Przedszkola nr 2 z Wieszowy. Przedsięwzięcia Stowarzyszenia Przyjaciół i Sympatyków Ekologii Zielona Ziemia wspiera Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach oraz urzędy miast w Radzionkowie i Bytomiu. W ciągu minionych siedmiu lat w przedszkolnym festiwalu udział wzięło ponad 2000 dzieci. Dużym zainteresowaniem wciąż

cieszą się spotkania Akademii Edukacji Ekologicznej adresowane do młodzieży i dorosłych. 21 marca w DK Karolinka gościł Bernard Błaszczyk dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach. Tematem wykładu była wchodząca właśnie w życie „ustawa śmieciowa”. Warto również przypomnieć, że Teresa Bryś-Szczygieł - prezes Stowarzyszenia Przyjaciół i Sympatyków Ekologii „Zielona Ziemia” jest jedną z laureatek nagrody „Zielony Czek” 2010 za promocję postaw proekologicznych i popularyzowanie wiedzy z zakresu gospodarowania odpadami w celu poprawy świadomości ekologicznej społeczeństwa. „Zielony Czek” to jedyna w kraju nagroda przyznawana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach osobom fizycznym, pasjonatom i działaczom na rzecz ochrony środowiska naturalnego w województwie śląskim. Kajetan Berezowski, portal górniczy nettg.pl

fot. Jarosław Krawczyk

Przedszkolaków rady na odpady