Voorwoord

Op 11 februari 2019, de ‘Internationale dag voor vrouwen en meisjes in de wetenschap’, lanceerde de Jonge Academie de campagne ‘Wetenschap = M + V + X’ om de genderkloof in de academische wereld onder de aandacht te brengen. De focus lag op de onbewuste vooroordelen rond gender en de gevolgen ervan aan onze universiteiten. De campagne van de Jonge Academie vond veel weerklank in de media. Het genderdebat is dan ook alomtegenwoordig en actueel. Uit een greep krantenuittreksels van twee Vlaamse kwaliteitskranten van de voorbije twee jaar blijkt dat de roep om meer genderdiversiteit op de meest diverse fronten klinkt: ‘in academia’, de politiek, het bedrijfsleven, de modewereld, de politie, op festivalpodia, bij dirigenten, kunsttentoonstellingen ... ja, zelfs straatnamen kreunen onder een genderonevenwicht. Doorgaans is het de vrouw of, meer in het algemeen, de ‘andere’ die de ondervertegenwoordigde groep uitmaakt. Hoog tijd dus voor de Jonge Academie om het belang van gender en diversiteit nog eens onder de aandacht te brengen, niet alleen met een campagne, maar ook met dit magazine, dat we exact een jaar na de lancering van de campagne aan u presenteren. Maja #6 wil in de verf zetten dat de participatiegraad van vrouwen en de ‘andere’ aan de meest uiteenlopende aspecten van het maatschappelijk leven moet worden opgetrokken, uiteraard niet als doel op zich, maar vanuit de overtuiging dat zij een eigen, positieve bijdrage kunnen leveren aan wetenschap, kunst en de verdere ontwikkeling van de samenleving. En nee, het dichten van de diversiteitskloof gaat niet vanzelf. Implicit gender bias zit diep in ons állen – mannen en vrouwen/de andere – ingeworteld. Zoals blijkt uit het interview ‘Ik was 35 in ...’ hebben we al een hele weg afgelegd, maar desondanks blijven bewustwordingscampagnes zoals die van de JA broodnodig. In Maja #6 vindt u tools om implicit gender bias tegen te gaan, leest u dat deze implicit gender bias al van in de baarmoeder begint en dat zelfs ons taalgebruik een essentiële rol speelt. In onze eerder vermelde reeks krantenknipsels wijzen bedrijfspsychologen erop dat onze voorkeur voor zelfverzekerde en charismatische leiders – eigenschappen die als ‘mannelijk’ worden bestempeld – er niet steeds toe leiden dat de beste kandidaten de leidinggevende posities krijgen. Diezelfde implicit gender bias leidt tot ongelijkheden in de pensioenhervorming, ongelijke verloning in het bedrijfsleven, in de sport-, kunst- en filmwereld ... Zelfs uw huisarts is bij zijn/haar diagnose niet veilig voor onbewuste vooroordelen omtrent uw geslacht. Bepaalde overtuigingen zitten diep ingeworteld. Zo diep, dat toen National Geographic naar aanleiding van het verschijnen van de nieuwe filmversie van The Lion King, schreef dat leeuwinnen de leider van de troep zijn – een biologisch vaststaand gegeven – lezers boos werden om ‘die subjectieve, vrouwelijke opinie’. Ondervertegenwoordiging van – meestal – vrouwen is echter slechts één kant van het genderverhaal. Aandacht hebben voor de diversiteitskloof in de academische wereld betekent immers niet alleen aandacht hebben voor wie wetenschappelijk onderzoek doet of kunst creëert, maar ook voor het voorwerp van dat onderzoek of de creatie zelf. Wetenschap blijkt immers steeds vaker gestoeld te zijn op een exclusief mannelijke leest: van de keuze van het onderzoeksonderwerp, over de op maat van de gemiddelde man gemaakte crashtestdummies in de autoindustrie tot ‘seksistische’ temperatuurinstellingen in kantoorgebouwen. Die gender data bias en gender data gap moeten ook gedicht worden. Daartoe is het belangrijk dat meisjes worden aangespoord om voor STEM-richtingen te kiezen, zodat zij meer worden betrokken bij het verzamelen van data en het schrijven van algoritmes. Slagen we daar niet in, dan dreigt de gender bias door de moderne technologie enkel te vergroten, met name door de werking van zelflerende algoritmes. De Vlaamse universiteiten zijn alvast op de goede weg om implicit gender bias aan te pakken, getuige daarvan een heel nieuw gendercharter dat tot stand kwam op initiatief van de Jonge Academie en door alle rectoren van de Vlaamse universiteiten en door de VLIR werd ondertekend op het slotevent van de JA-campagne. U leest er alles over in dit Maja-nummer. Implicit gender bias vraagt om blijvende aandacht. We zullen er met ons allen alleen maar beter van worden. Want wetenschap = M + V + X.

Namens de redactie, Joke Goris en Katrien Verveckken