Τα όρια του Εσωτερικού και Εξωτερικού χώρου: Κατοικίες στη Μεσόγειο

Θέμα της εργασίας είναι η σύνδεση των κτηρίων με το περιβάλλοντα χώρο τους, τόσο λειτουργικά όσο και δομικά. Η παρούσα θεωρητική εργασία έχει ως

αντικείμενο την μελέτη της σχέσης κατοικίας και εξωτερικού χώρου. Θα αναλυθεί

πως η κατοικία και ο εσωτερικός χώρος αλληλοεπιδρούν και επηρεάζονται από τον

εξωτερικό χώρο. Με σαφή προσανατολισμό στα χαρακτηριστικά που συναντώνται

στο μεσογειακό κλίμα, θα μελετηθεί πως μια κατοικία σχεδιάζεται παράλληλα με

τον εξωτερικό χώρο. Κατόπιν έρευνας στις αντίστοιχες βιβλιογραφικές αναφορές

αποφασίστηκε αρχικά να αναλυθεί η τοπογραφία και οι κλιματικές συνθήκες

που θα ξεκαθαρίσουν την επιρροή της κατοικίας από την γεωγραφική της θέση, καθώς και από τα βασικά χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος. Έπειτα θα

διερευνηθεί η σχέση κτηρίου και περιβάλλοντος όπου θα οριστούν έννοιες όπως το μέσα – έξω, το δημόσιο – ιδιωτικό και το ενδιάμεσο. Επίσης σημαντική είναι η διάκριση ανάμεσα στην απλή ανάδειξη του περιβάλλοντα χώρου και την αξιοποίησή

του οπού θα αναπτυχθούν θέματα ηλιασμού, αερισμού και διαχείρισης φυσικών φαινομένων – πόρων. Τέλος η ανάλυση άλλων υλοποιημένων παραδειγμάτων

κτηρίων θα επιβεβαιώσει τις παρατηρήσεις για το πώς αλληλοεπιδρά ο εσωτερικός

με τον εξωτερικό χώρο. Καταλήγοντας στα τελικά συμπεράσματα σχετικά με το θέμα

μελέτης. Στόχος της ερευνητικής αυτής εργασίας είναι η δημιουργία ενός κειμένου

με τους βασικούς άξονες γύρω από τους οποίους κινείται το ευρύτατο θέμα της

αλληλεπίδρασης εσωτερικού και εξωτερικού χώρου της κατοικίας, στο γεωγραφικό

μήκος που εμφανίζονται χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος.

01 ΕΙΣΑΓΩΓ Η

02 ΤΟΠΟΓΡΑΦ Ι Α ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚ Ε Σ ΣΥΝΘ Η ΚΕΣ

2.1 Τοποθεσία στον πλανήτη.

2.2 Χαρακτηριστικά Μεσογειακού κλίματος.

03 ΣΧ Ε ΣΗ ΚΤΗΡ Ι ΟΥ – ΠΕΡΙΒ Α ΛΛΟΝΤΟΣ

3.1 Μέσα και Έξω.

3.2 Δημόσιο και Ιδιωτικό.

3.3 Το Ενδιάμεσο.

04 ΑΞΙΟΠΟ Ι ΗΣΗ ΠΕΡΙΒ Α ΛΛΟΝΤΟΣ

4.1 Ανάδειξη – παρατήρηση περιβάλλοντος.

4.1.1 Η θέα.

4.2 Χρήση περιβάλλοντος.

4.2.2 Ηλιός και Ηλιασμός.

4.2.2 Άνεμος και Αερισμός.

4.2.3 Θερμοκρασία και Υγρασία.

4.2.4 Ακουστική Άνεση και Ηχορύπανση. 05

5.1 Κατοικία στην Costa Brava από τους Marià Castelló και José Antonio Molina.

5.2 Σπίτι των ανέμων στη Σαντορίνη.

5.3 Aloni house.

5.4 Casa ECS.

Η σύγχρονη αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται από κατασκευές μεγάλης κλίμακας. Επιβλητικά κτήρια υπερμεγέθη ως προς την κλίμακα του ανθρώπου κυριαρχούν στην εικόνα των πόλεων και όχι μόνο, δημιουργώντας ένα σύστημα που υπερισχύει του

φυσικού περιβάλλοντος αφήνοντας το τελευταίο παραγκωνισμένο. Έτσι κρίνετε ζωτικής

σημασίας η μελέτη του διαλόγου των κτηρίων και των κατοικιών με το περιβάλλον γύρω τους και την φύση. Η σχέση κτηρίου – περιβάλλοντος είναι σημαντικό να ενισχυθεί

διότι εκτός από λειτουργική σημασία προσδίδει και μια αισθητική αναβάθμιση, καθώς

τα κτήρια γίνονται ιδιαίτερα με χαρακτηριστική ταυτότητα. Η σχέση αυτή επικεντρώνει

την έρευνα κυρίως στο Μεσογειακό κλίμα και στα χαρακτηριστικά του, δίνοντας μας

την δυνατότητα να συγκεκριμενοποιήσουμε την έρευνα. Μελετώντας τα όρια του

εσωτερικού και εξωτερικού χώρου θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε πως αυτά θα μπορούν να αναμιχθούν και να οδηγήσουν σε ένα μικτό αποτέλεσμα χώρων μεταξύ

του μέσα και του έξω. Δημιουργώντας έναν διάλογο ανάμεσα στο δημόσιο – ιδιωτικό, στο μέσα – έξω και το ενδιάμεσο. Αυτή η ανάμιξη των εννοιών μπορεί να προκύψει μέσω μορφολογικών αποφάσεων στην διάταξη του κτηρίου, των όγκων του και των χώρων του. Δημιουργώντας ενδιαφέρουσες λειτουργικά κατόψεις.

Σε μια περίοδο που κυριαρχείτε από ακραία κλιματικά φαινόμενα και το περιβάλλον μας στέλνει συνεχώς μηνύματα είναι καθήκον της αρχιτεκτονικής να πάρει θέση στο πρόβλημα και να δώσει λύσεις. Οι κατοικίες θα πρέπει να εναρμονίζονται με το περιβάλλον και όχι να το καταπατούν βάναυσα. Στο ερώτημα πως θα χρησιμοποιήσουμε το περιβάλλον προς όφελος των κατοικιών, φυσικοί πόροι όπως ο άνεμος και ο ηλιασμός καθώς και η αξιοποίηση τους είναι η απάντηση. Η κατοικία

και το περιβάλλον θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν δύο πολύ καλοί φίλοι και όχι

ως ξεχωριστά κεφάλαια χωρίς σημείο επαφής.Ως προς αυτή την επαφή έχουν υπάρξει πολλά κτήρια που έχουν αναδείξει αυτή την σχέση. Μόνο βλέποντας τις ωφέλειες της σχέσης αυτής θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε ποσό σημαντική είναι, καθώς και το ποσό επηρεάζει την ζωή μας και την αρχιτεκτονική.

2.1 Τοποθεσία στον πλανήτη.

Η τοποθεσία της κατοικίας είναι κάτι πολύ σημαντικό για να ερευνήσουμε την σχέση του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου καθώς βάση της διαφορετικής τοποθεσίας

αλλάζουν και οι συνθήκες αλληλεπίδρασης αυτών των δύο. Για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου η ανάλυση τριών βασικών όρων του Μακροκλίματος, Μεσοκλίματος

και Μικροκλίματος κρίνετε απαραίτητη1. Το Μακροκλίμα είναι το αποτέλεσμα της γεωγραφικής θέσης μιας περιοχής. Αυτό τροποποιείτε ανάλογα με τα χαρακτηριστικά

του τόπου μελέτης δηλαδή με την θέση του πάνω στον πλανήτη, την σχέση της απόστασης από τους πόλους και τον ισημερινό. Η κατανόηση του μακροκλίματος

είναι απαραίτητη για τον σχεδιασμό πόλεων και κτηρίων. Τα μακροκλιματατικά

δεδομένα τα οποία συνήθως είναι χαρακτηριστικά και μας οδηγούν σε συμπεράσματα

για εκτάσεις περιοχών μεγάλης κλίμακας σε επίπεδο ηπείρων είναι η ηλιοφάνεια, η θερμοκρασία, ο άνεμος, η υγρασία, και η βροχόπτωση. Κατανοούμε με αυτόν τον τρόπο τις διαφορές ανάμεσα στην αλληλεπίδραση του εξωτερικού χώρου με τον

εσωτερικό όταν πρόκειτε για μια κατοικία στην Νορβηγία από μια άλλη στην Αίγυπτο, όπου όλα τα παραπάνω δεδομένα είναι τελείως αντίθετε ανάμεσα σε μια περιοχή με χαμηλές θερμοκρασίες συχνά υπό του μηδενός και μια άλλη με έντονα υψηλές θερμοκρασίες. Μικραίνοντας την κλίμακα παρατήρησης συναντάμε το Μεσοκλίμα. Προσεγγίζοντας μικρότερες εκτάσεις τα δεδομένα που μας επηρεάζουν είναι ο τρόπος ροής ανέμου καθώς και ο τρόπος δόμησης μεγάλων εκτάσεων γης. Χαρακτηριστικά όπως το ορεινό ή πεδινό υπόβαθρο της περιοχής, η απόσταση από την θάλασσα, καθώς επίσης και η ποιότητα της ατμόσφαιρας μας επηρεάζουν. Κάνοντας αισθήτες τις διαφορές ανάμεσα σε μια κατοικία που βρίσκετε στον Θεσσαλικό κάμπο από μια στα Χανιά της Κρητής, αντιλαμβανόμαστε ότι οι σχέσεις που διέπουν το μέσα και το έξω είναι διαφορετικές. Φτάνοντας στο Μικροκλίμα το οποίο αντιστοιχεί στις τοπικές

συνθήκες το πεδίο παρατηρήσεων έχει μικρύνει στο ευρύτερο γεωγραφικό πλάτος μιας πόλης. Δεδομένα ενδιαφέροντος είναι οτιδήποτε ξεχωριστό εμφανίζει σε τοπικό επίπεδο κάθε περιοχή. Κατά τους χειμερινούς μήνες το μικρόκλιμα μιας πόλης είναι θερμότερο από αυτό τον προαστίων της, εξαιτίας της πυκνής δόμησης στο κέντρο της πόλης. Αντίστοιχα το καλοκαίρι παρατηρείτε το αντίθετο κάνοντας το μικροκλίμα

των προαστίων δροσερότερο. Άρα δημιουργούνται ειδοποιείς διάφορες στον διάλογο εσωτερικού και εξωτερικού χώρου ανάμεσα σε μια κατοικία στο κέντρο μιας πόλης

από μια κατοικία στα προάστιά της

Μακροκλίμα Μεσοκλίμα Μικροκλίμα

2.2 Χαρακτηριστικά Μεσογειακού κλίματος.

Μελετώντας τους όρους του Μακροκλίματος, Μεσοκλίματος και Μικροκλίματος

κατανοούμε ότι οι περιοχές που κυριαρχεί το Μεσογειακό κλίμα αποτελούν ιδανική

τοποθεσία για την ανάπτυξη δυναμικών σχέσεων ανάμεσα στον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο. Ως Μεσογειακό κλίμα ορίζουμε εκείνες τις συνθήκες που επικρατούν

στην περιοχή των ακτών της Μεσογείου ωστόσο αυτό το κλίμα συναντάτε και έξω

από αυτά τα γεωγραφικά όρια βρίσκοντάς το και σε περιοχές που εξομοιώνουν τις

συνθήκες αυτού του τύπου κλίματος, όπως η Καλιφόρνια, περιοχές του Μεξικού, Αυστραλίας, Νότιας Αφρικής, Χιλής, Αργεντινής. Το Μεσογειακό κλίμα χαρακτηρίζεται

από ζεστά, ξηρά καλοκαίρια και δροσερούς, ήπιους, υγρούς χειμώνες. Ο τρόπος που ζουν οι μεσογειακοί άνθρωποι έχει συνέπεια στην ανάπτυξη των κατοικιών και των

πόλεων τους, το κλίμα αυτό χαρακτηρίζεται ήπιο στο μεγαλύτερο μέρος του έτους, έτσι η έντονη παρουσία ηλιοφάνειας σε συνδυασμό με τις ήπιες θερμοκρασίες μπορούν να ενισχύουν την κίνηση στους δημόσιους χώρους. Αυτή η παρουσία στο ανοιχτό περιβάλλον είναι παρατηρήσιμη από τους αρχιτέκτονες που σχεδιάζουν για να αξιοποιήσουν αυτή την χρήση του περιβάλλοντος καθόλη την διάρκεια της ημέρας.

Περιοχές εμφάνισης

Μεσογειακού Κλίματος

Παρατηρώντας την σχέση του Μεσογειακού κλίματος με την αρχιτεκτονική

μπορούμε να δούμε σημεία επιρροής του κλίματος που δίνουν ιδιαίτερη ταυτότητα

στην αρχιτεκτονική αυτών των περιοχών2. Η έντονη ύπαρξη άπλετου ηλιακού φωτός στο Μεσογειακό κλίμα καλεί τους αρχιτέκτονες να σχεδιάσουν έχοντας σαν αντικείμενο σκέψης τον ήλιο, πως θα επωφεληθούν από αυτόν, αλλά και πως θα καταφέρουν να προφυλαχτούν από αυτόν. Στην μεσόγειο τα βουνά φτάνουν στην θάλασσα, ο αστικός ιστός ακολουθεί την μορφή της γης αρνούμενος μια οριζόντια ανάπτυξη,

προσαρμόζετε στην τοπογραφία, το σχήμα του εδάφους κυριαρχεί και όχι τα κτήρια. Η επιθετική γεωγραφική χροιά και η ευχαρίστηση του μεσογειακού κλίματος ωθούν τον

σχεδιασμό προς την δημιουργία υπαίθριων χώρων ικανών να αναπτυχθούν προς κάθε

κατεύθυνση αξιοποιώντας την τοπογραφία και όχι στην λογική μιας άκαμπτης μορφής.

Η μεσογειακή αρχιτεκτονική θεωρείτε φτιαγμένη από μάζες - όγκους και ορθολογισμό.

Βασίζετε σε δύο στοιχεία την πρόσθεση και την αφαίρεση, όπου αυτές οι δύο πράξεις

προέρχονται από λειτουργικές ανάγκες δημιουργώντας βεράντες και αίθρια που εξυπηρετούν το κτήριο. Συνοψίζοντας όλα όσα προαναφέραμε καταλήγουμε στο ότι

η Μεσόγειος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον διάλογο κτηρίων και περιβάλλοντος αφού η φύση του κλίματός της εξυπηρετεί κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με τον Γερμανό

αρχιτέκτονα Έριχ Μέντελσον << Η Μεσόγειος ζει. ο Βορράς αμύνεται εαυτό. >>

1. Ανδρεαδάκη-Χρονάκη Ε. (2017) Βιοκλιματικός σχεδιασμός: Κλιματική αλλαγή, περιβάλλον, βιωσιμότητα, University Studio Press, Θεσσαλονίκη. Σελίδες 55 και 53.

2. Giorgia De Pasquale. (2019, Σεπτέμβριος). A Mediterranean Lesson for Contemporary Architecture. ResearchGate. Ανακτήθηκε από: https://www.researchgate.net/publication/336106177_A_Mediterranean_Lesson_for_Contemporary_Architecture.

3.1 Μέσα και Έξω.

Μια από τις πιο βασικές αλλά ταυτόχρονα και δυσκολότερες δουλειές του αρχιτέκτονα είναι η ορθή διαχείριση του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου, του

μέσα και του έξω, ως στοιχεία της ίδιας συνθετικής διαδικασίας. Ουσιαστικά πρόκειται για δυο αντίθετους κόσμους που διαφέρουν υλικά, χωρικά αλλά κύριος νοητικά.

Διαφορετική αίσθηση προσφέρει η παραμονή σε έναν κλειστό χώρο που περιβάλλεται

από όρια και τέλειος διαφορετικά βιώνετε η παραμονή σε έναν ανοιχτό εξωτερικό

χώρο. Ποιο είναι το πραγματικό εμπόδιο που οριοθετεί την σύνδεση του μέσα και του έξω; Η απάντηση είναι απλή, είναι αδύνατον να είναι κάνεις και στους δύο χώρους ταυτόχρονα. Η αρχιτεκτονική επομένως καλείτε να συνδυάσει δύο έννοιες που από την φύση τους δεν είναι εύκολο να έρθουν κοντά1 .

Από την μια πλευρά, βρίσκετε ο εσωτερικός χώρος που τα βασικά του χαρακτηριστικά

είναι ότι πρόκειται για ένα κλειστό περιβάλλον προστατευμένο από τις εξωτερικές

μεταβλητές συνθήκες που επιτρέπει στον χρήστη να ορίζει της συνθήκες διαβιώσης του. Πρόκειται για την ανάγκη δημιουργίας ενός καταφυγίου, που θα προσφέρει στους

ενοίκους ένα ευχάριστο σταθερό περιβάλλον, ιδανικό για κατοίκιση. Από την άλλη

πλευρά, βρίσκουμε τον εξωτερικό χώρο χαρακτηριστικό του οποίου είναι η άμεση

συσχέτισή του με το μικρόκλιμα της εκάστοτε περιοχής. Είναι άμεσα εξαρτώμενος

από τα φυσικά φαινόμενα που τον επηρεάζουν ποτέ θετικά και ποτέ αρνητικά, δημιουργώντας ένα περιβάλλον κυρίως μεταβλητό από το ευρύ φάσμα παρατήρησης

ενός έτους μέχρι και μια ημέρας. Στον εξωτερικό χώρο η αρχιτεκτονική δεν είναι ποτέ μόνη, αφού το αρχιτεκτονικό έργο επηρεάζεται από ότι έχει γύρω του από άλλα κτήρια, από τοπία ή και από κενό χώρο εξαρτάται ως προς τα υλικά του, την μορφή του και τον προσανατολισμό του από το περιβάλλον. Αντίθετα ο εσωτερικός χώρος είναι ανεξάρτητος, ένας κλειστός χώρος που μπορεί να αρνηθεί οποιοδήποτε ερέθισμα. Το κτήριο μπορεί να διαβαστεί από δύο οπτικές είτε ως ένας κλειστός υποδοχέας στον οποίο ανοίγονται τρύπες προς τα έξω όπου χρειάζεται, είτε ως μονάδες και όγκοι που προστίθενται ο ένας στον άλλο μέχρι ο χώρος να είναι επαρκώς κλειστός. Κατανοούμε λοιπόν πως οι δυο αυτοί χώροι αλληλοαποκλίνουν ωστόσο συνορεύουν άμεσα μεταξύ τους, χωρίζοντας τους συχνά μόλις ένας τοίχος. Παρόλα αυτά έχουν ένα πολύ βασικό κοινό χαρακτηριστικό, αποτελούν μέρος του αδιαίρετου ανθρώπινου περιβάλλοντος, ο άνθρωπος ζει και στους δύο αυτούς χώρους.

Επομένως κρίνετε ζωτικής σημασίας να δούμε πως αυτοί οι δύο χώροι μπορούν

να συνδεθούν και να επικοινωνήσουν. Η σύνδεση του μέσα και του έξω μπορεί να είναι οπτική ή αντιληπτική2. Η οπτική σύνδεση επιτυγχάνετε όταν αυτοί οι δύο κόσμοι βρίσκονται στην ίδια εικόνα, αυτή η εικόνα της σύνδεσης προκύπτει με την σωστή διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου ως προς τον εξωτερικό αλλά και νοητά μέσο κάποιων δυναμικών γραμμών και μορφών που παραπέμπουν, οδηγούν και συμπληρώνονται από τον εσωτερικό χώρο στον εξωτερικό. Απαραίτητο συστατικό για την αντιληπτική σύνδεση είναι η φαντασία του παρατηρητή που όταν η δομή ενός στοιχείου το αναπαριστά επαρκώς η φαντασία θα έρθει να το συμπληρώσει. Μια ακόμη παράμετρος που καθορίζει την σύνδεση του μέσα και του έξω είναι κατά πόσο το κτήριο είναι ανοιχτό ή κλειστό. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι τοίχοι ενός κτηρίου εμποδίζουν στην μετάβαση μας από μέσα προς

που γίνετε ορατό μέσω ενός παραθύρου είναι επί της ουσίας ένα σκηνικό σε κάποιο βάθος παράλληλο ως προς τον τοίχο. Αν μείνουμε σε απόσταση από το άνοιγμα και

αυτό είναι μικρό, το αντιλαμβανόμαστε σαν ένα πίνακα ζωγραφικής. Αν οι αναλογίες

αλλάξουν και πλησιάσουμε προς το άνοιγμα αφήνουμε οπτικά το δωμάτιο για να μπούμε ή να βγούμε μέσα στον εξωτερικό χώρο. Έτσι το άνοιγμα ανάγετε σε μορφή ενώ στην πραγματικότητα είναι μια τρύπα. Κατανοείτο πρέπει να γίνει πως ψυχολογικά και αντιληπτικά διαφοροποιείτε η παρατήρηση του εξωτερικού χώρου από μέσα καθώς δημιουργεί αισθήματα ελευθέριας και αποσυμπίεσης. Η παρατήρηση ωστόσο από έξω ενός κτηρίου και του εσωτερικού του οδηγεί στην αντίληψη του κτηρίου σαν αντικείμενο τοποθετημένο στον χώρο ενώ η θέαση του εσωτερικού χώρου μπορεί να δημιουργήσει αισθήματα ασφάλειας ή ακόμη και εγκλωβισμού. Μέσα σε όλη αυτή την παρατήρηση είναι φανερό πώς τα κτήρια σπάνια διαχωρίζοντε με έναν απόλυτο τρόπο από το περιβάλλον .Η ύπαρξη παραθύρων και πορτών μειώνει το συμπαγές των τοίχων. Οι φαινομενικά απλές γραμμές στην κάτοψη της πόρτας και τον παραθύρων εκτελούν την εξαιρετικά σημαντική λειτουργία της σύνδεσης του μέσα και του έξω.

Κατοικία στην Ανάβυσσο, Αττική, Νίκος Βαλσαμάκης, 1963

3.2 Δημόσιο και Ιδιωτικό.

Ακόμη ένα σημαντικό δίπολο στην αρχιτεκτονική είναι αυτό του δημόσιου και του

ιδιωτικού, που συχνά είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το δίπολο του έξω και του μέσα

καθώς ίσως αποτελεί μια διαφορετική ερμηνεία αυτού. Έτσι κρίνετε σημαντικό να

αποσαφηνιστούν αυτές οι δυο έννοιες προκειμένω να καταλάβουμε τις διαφορές

τους και να της διαχειριστούμε καλύτερα σε επίπεδο σχεδιασμού3 Δημόσιο ορίζετε

ως η περιοχή εκείνη που είναι προσπελάσιμη από όλους ανά πασά στιγμή και η

ευθύνη για τη συντήρηση της είναι συλλογική.

από μια μικρή ομάδα ή ένα άτομο, που έχει

και την ευθύνη της συντήρησης της. Η έννοιες του δημοσίου και του ιδιωτικού θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως χωρική απόδοση στις έννοιες του συλλογικού και του

ατομικού, μπορούν με αυτό τον τρόπο να γίνουν κατανοητές ως μια σειρά χωρικών ποιοτήτων που διαφοροποιούνται και αναφέροντε στην προσπελασιμότητα, την ευθύνη, την σχέση με την ιδιοκτησία και εποπτεία συγκεκριμένων περιοχών. Ποιο συγκεκριμένα η διαφοροποίηση μετάξυ δημόσιων και ιδιωτικών χώρων έχει κυρίως ψυχολογικές επιπτώσεις στον άνθρωπο. Το άτομο έχει την ανάγκη να νιώθει ότι ένας χώρος του ανήκει και αποτελεί το καταφύγιο του, που ευθύνη και επιρροή έχει μόνο αυτό. Γιατί μόνο έτσι θα μπορεί να κινείτε σε δημοσίους χώρους προσπελάσιμους και εξαρτώμενους από όλους τους ανθρώπους. Η διαμόρφωση του δημόσιου χώρου επηρεάζεται άμεσα από την πολιτεία και την κοινωνία. Μέσα από της χωρικές αποφάσεις διαμόρφωσης αυτών των χώρων συνειδητοποιούνται οι τοπικές αξίες και χαρακτηριστικά που οριοθετούν της αποφάσεις του αρχιτέκτονα4. Το δημόσιο και το ιδιωτικό έρχονται να καλύψουν δύο βασικές ανάγκες του ανθρώπου, από την μία την ανάγκη για ένταξη και συνδιαλλαγή με πολλούς ανθρώπους αλλά από την άλλη την ανάγκη για απομόνωση και ατομικότητα. Ο αρχιτέκτονας είναι σημαντικό σχεδιάζοντας κατόψεις και τομές να έχει υπόψιν του τους δύο αυτούς χώρους που θα τον βοηθήσουν να σχεδιάσει ποιο συνειδητά σε επίπεδο εγκαταστάσεων και λειτουργιών, αλλά και για το πως θα βιώνονται και θα οργανώνονται οι χώροι βάση αυτής την ομαδοποίησης τους5. Ο αρχιτέκτονας αποφασίζει ποια σημεία θα ανήκουν στους πολλούς και ποια στο άτομο. Σχεδιάζοντας σημεία οικειοποίησης (ιδιωτικούς χώρους) και απλής ευχάριστης

παραμονής (δημόσιοι χώροι), δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε επομένως το γεγονός

πως οι ιδιωτικοί χώροι οφείλουν να οικειοποιούνται και να φέρουν την προσωπική ταυτότητα των χρηστών.

3.3 Το Ενδιάμεσο.

Μελετώντας τις παραπάνω διαφοροποιήσεις χώρων μπορούμε να κατανοήσουμε

πως δεν είναι μόνο αυτοί οι απολυτοί χώροι στην διαδικασία της σύνθεσης, εκτός από

μέσα ή έξω, από το κλειστό ή το ανοιχτό και από το δημόσιο ή το ιδιωτικό ξεχωριστή

συνθετική αξία κατέχει το Ενδιάμεσο. Το ενδιάμεσο θα μπορούσε αρχιτεκτονικά να

οριστεί σαν συνώνυμο της συνάντησης. Ορίζετε ως το σημείο εκείνο μεταξύ περιοχών με διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά και συνιστά κατά βάση τη χωρική συνθήκη για

την συνάντηση περιοχών διαφορετικού τύπου6. Αποτελεί με αυτόν τον τρόπο το σημείο μεταβάσης που δανείζετε στοιχεία και από τους δύο χώρους ανείκοντας ταυτόχρονα και

στους δύο εξυπηρετώντας τις αντίστοιχες λειτουργίες. Το ενδιάμεσο δεν είναι κλειστό και απομονωμένο σαν έναν εσωτερικό χώρο αλλά ούτε ελεύθερο και ακαθόριστο σαν τους εξωτερικούς χώρους, είναι ένας ημιανεξάρτητος χώρος. Μια είσοδος που δεν

απαρτίζετε από μια πόρτα απλώς αλλά έχει διαμορφωθεί ένας ενδιαφέρον στεγασμένος

ανοιχτός χώρος που επιτρέπει την παραμονή κάποιου εκεί πριν μπει στο σπίτι ή την

συζήτηση ανάμεσα στους χρήστες γειτονικών κτηρίων, κατανοούμε ότι προσφέρει μια ιδιαίτερη βιωματική εμπειρία. Το ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί σε ένα σχολείο όπου η είσοδος με πεζούλια στάσης – καθίσματα δημιουργεί μια υποδοχή στους μαθητές και επιτρέπει σε κάποιους άλλους να παραμείνουν εκεί αν δεν θέλουν να φύγουνε αμέσως μετά το πέρας των μαθήματων, εξυπηρετώντας και στην ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των γονιών όσο περιμένουν τα παιδιά τους μέσα αλλά ταυτόχρονα και έξω από το σχολείο. Η στεγασμένη βεράντα ή η αυλή με μια κληματαριά δημιουργεί σταδιακή

είσοδο στην κατοικία δημιουργώντας ένα καθιστικό προστατευμένο και ανοιχτό σε όλους αλλά ταυτόχρονα και μακριά από την ιδιωτική φύση του σπιτιού. Πεμπτουσία του ενδιάμεσου αποτελεί το Μεσογειακό κλίμα καθώς ευνοεί και επιτρέπει την ύπαρξη ανοιχτών ή ημιανοιχτών χώρων σχεδόν καθόλη την διάρκεια του έτους.

Μοντεσοριανο Σχολειο, Delft.

Μοντεσοριανο Σχολειο, Delft.

ενδιάμεσου χώρου είναι το αίθριο. Το αίθριο ορίζετε ως ένας ιδιωτικός εξωτερικός χώρος που παρέχει ένα εύκρατο κλίμα. Είναι περιφραγμένο περιμετρικά από τον υπόλοιπο όγκο του κτηρίου αλλά ταυτόχρονα ανοιχτό από πάνω αποτελώντας μια κατακόρυφη αφαίρεση δημιουργεί άμεση σύνδεση του εσωτερικού χώρου με τον ουρανό7, αλλά διευκολύνοντας και την ένωση διαφορετικών τμημάτων των κτηρίων. Πρόκειται για έναν μικρότερο κόσμο

που επιτρέπει στον άνθρωπο να απολαύσει τον καθαρό αέρα και τον έναστρο ουρανό

του καλοκαιριού. Τα αίθρια με αυτόν τον τρόπο συντελούν στον φυσικό ηλιασμό των χωρών των κτηρίων, παίρνοντας τα μέγιστα παθητικά ηλιακά κέρδη όταν αυτά έχουν νότιο προσανατολισμό, αλλά εξασφαλίζοντας πάντα την σκίαση και τον αερισμό κατά

την θερινή περίοδο8. Άμεση συνέχεια αυτής της παρατήρησης είναι πως συντελούν

και στην παθητική θέρμανση των χώρων κοντά στο αίθριο που συνορεύουν με αυτό

με υαλοπετάσματα. Κρίνετε επόμενος ζωτικής σημασίας η παρουσία του αιθρίου να εξυπηρετεί ενεργειακά το κτήριο, αν η παρουσία του είναι απλά διακοσμητική χωρίς λειτουργική σημασία επιβαρύνοντας το κτήριο τότε αυτό από την φύση του έχει αποτύχει. Αποτελεί επομένως έναν ανοιχτό χώρο που μπορεί να φιλοξενήσει

πολλαπλές λειτουργίες κατά την διάρκεια της ημέρας. Οι δραστηριότητες αλλάζουν

ανάλογα με μια πόρτα που μένει ανοιχτή ή κλειστή οπού δίνει την δυνατότητα

επέκτασης ενός δωματίου του σπιτιού στον ημιεξωτερικό προστατευμένο χώρο. Το

αίθριο είναι ένας χώρος που από την φύση του συνδέετε με την Μεσόγειο όπου η

ζωή χαρακτηρίζεται υπαίθρια και ο άνθρωπος μπορεί να περνάει μεγάλο μέρος της ημέρας του στο ύπαιθρο9

Κατοικία στην Costa Brava από τους Marià Castelló και José Antonio Molina, 2021

Κατοικία διακοπών στην Αίγινα, Αττική, Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, 1970

1. Ιωσηφίδου, Καλαματιανού, Νικολάου (χ.χ.). Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ. Ανακτήθηκε από: http://www.teiath.gr/ userfiles/eadsa_web_admin/lessons/e_semester/spoudastes/2013-14_iArnisiTwnOrionTouXorou.pdf. Κεφάλαιο Β1 Το μέσα και το έξω.

2. Ιωσηφίδου, Καλαματιανού, Νικολάου (χ.χ.). Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ. Ανακτήθηκε από: http://www.teiath.gr/ userfiles/eadsa_web_admin/lessons/e_semester/spoudastes/2013-14_iArnisiTwnOrionTouXorou.pdf. Κεφάλαιο Β2 2. Το ανοικτόν των κτιρίων.

3. Herman Hertberger. (2002). Μαθήματα για σπουδαστές της αρχιτεκτονικής. Αθηνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεισ Ε.Μ.Π. Κεφάλαιο Α1 Δημόσιο και ιδιοτικό.

4. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ, περιοδικο (1 Οκτωβρίου 2013). Το τοπίο του δημόσιου χώρου. Τεύχος 06.

5. Herman Hertberger. (2002). Μαθήματα για σπουδαστές της αρχιτεκτονικής. Αθηνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεισ Ε.Μ.Π. Κεφάλαιο Α5 Απο τον χρήστη στον κάτοικο.

6. Herman Hertberger. (2002). Μαθήματα για σπουδαστές της αρχιτεκτονικής. Αθηνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεισ Ε.Μ.Π. Κεφάλαιο Α6 Το <<Ενδιαμεσο>>.

7. Giorgia De Pasquale. (2019, Σεπτέμβριος). A Mediterranean Lesson for Contemporary Architecture. ResearchGate. Ανακτήθηκε από: https://www.researchgate.net/publication/336106177_A_Mediterranean_Lesson_for_Contemporary_Architecture. Σελίδες 254-256.

8. Τσιγκας Ερωτοκριτος.(1996). ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, Το Ευρωπαϊκό Εγχειρίδιο για τα Παθητικά Κτίρια. Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

9. Αθανασιάδου, Ε. (χ.χ.). Η κατοικία με αίθριο στο Βορρά και στο Νότο. Παράμετροι πουφέρνουν κοντά τα δύο άκρα. Ανακτήθηκε από: http://infoidk.arch.duth.gr/32.pdf

4.1 Ανάδειξη – παρατήρηση περιβάλλοντος.

4.1.1 Η θέα.

Ακόμη μια σημαντική ιδιότητα του χώρου η οποία

δημιουργία ανοιγμάτων και την καλύτερη σύνδεση του εσωτερικού και του εξωτερικού

χώρου είναι το επίκεντρο και ο προσανατολισμός του δωματίου. Κάποια δωμάτια

διαθέτουν κάποιο εσωτερικό κέντρο ενδιαφέροντος, όπως είναι ένα τζάκι ή μια

τραπεζαρία, ενώ άλλα εμφανίζουν μια επιθυμία στην οργάνωση τους να συνδεθούν

με τον εξωτερικό χώρο ή με κάποιον παρακείμενο. Τα ανοίγματα των παραθύρων

και οι φεγγίτες εξασφαλίζουν την θεά και δημιουργούν μια σχέση ανάμεσα σε ένα

δωμάτιο και τον χώρο που το περιβάλλει. Έτσι το μέγεθος και η θέση των ανοιγμάτων

καθορίζουν την θεά και το βάθος οπτικής διάχυσης, καταλήγουμε επομένως στον πολύ σημαντικό διαχωρισμό τον ανοιγμάτων σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες που προσφέρουν και διαφορετικές συνθήκες θέας σε κάθε περίπτωση1 . Μικρά ανοίγματα, μπορούν να εστιάσουν σε μια συγκεκριμένη λεπτομέρεια ή να πλαισιώσουν μια συγκεκριμένη εικόνα ούτως ώστε αυτή να φαίνεται σαν ένας πίνακας ζωγραφικής

κρεμασμένος στον τοίχο. Μακριά και στενά ανοίγματα, είτε κατακόρυφα είτε οριζόντια χαρακτηρίζονται ως μεσαίας έκτασης ανοίγματα. Μπορούν να χωρίσουν δύο επίπεδα

και να μας δώσουν μια ιδέα για τα όσα κρύβονται πίσω από τον τοίχο δίνοντας μας μια ελάχιστη γεύση του εξωτερικού περιβάλλοντος που προκαλεί την ανάγκη εξερεύνησης

όσων δεν βλέπουμε. Μια έξυπνη τεχνική για να κατευθύνουμε τον θεατή ή το μάτι αυτού είναι να τοποθετήσουμε σε σειρά τέτοια ανοίγματα ώστε να αναγκάσουμε σε

έμμεση ή άμεση κίνηση τον θεατή μέσα στον χώρο. Μεγάλης έκτασης ανοίγματα

προσφέρουν μια κυρίαρχη θεά στον χώρο που μπορεί να μονοπωλεί το ενδιαφέρον παρατήρησης ή να λειτουργεί σαν φόντο των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χωρά

σε αυτόν. Τέλος συναντάμε τα εσωτερικά ανοίγματα που εξασφαλίζουν την θεά από

τον ένα χώρο στον άλλο. Ολοκληρώνοντας τις παρατηρήσεις σχετικά με την θεά δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί και η λογική τοποθετήσης ενός χώρου, κατά συνέπεια και μιας κατοικίας, ως προς την θέα. Έτσι συναντώνται δύο διαφορετικές λογικές στην επιλογή της τοποθεσίας ως προς ένα αντικείμενο ανάδειξης στον εξωτερικό χώρο. Από

την μια πλευρά μπορούμε να το παρατηρήσουμε από απόσταση ανάγοντάς το ως το βασικό αντικείμενο θεάσης ενός χώρου ή του οικήματος, δίνοντας έμφαση στην απλή ανάδειξη και παρατήρηση της θέας μέσω του σχεδιασμού μας. Αλλά από την άλλη συναντάτε μια λογική παρόμοια με εκείνη του Frank Lloyd Wright στην δομή του Fallingwater όπου η κατοικία τοποθετείται σε άμεση σχέση με το αντικείμενο ανάδειξης

κάνοντας το μέλος της συνθετικής διαδικασίας του σχεδιασμού, παρατηρώντας το με αυτό τον τρόπο ποιο άμεσα.

Μεγάλα ανοίγματα

Μεσαία ανοίγματα

Μικρά ανοίγματα

4.2 Χρήση περιβάλλοντος.

Παράλληλα με την μελέτη της μορφολογικής σύνδεσης του εξωτερικού χώρου με τον εσωτερικό κρίνεται ζωτικής σημασίας και η μελέτη της λειτουργικής τους σύνδεσης.

Σημαντικό επομένως είναι να αναφερθούμε στους παράγοντες και τις συνθήκες με τους οποίους θα μπορούσε ο εξωτερικός χώρος να επηρεάζει ευεργετικά τον

εσωτερικό δημιουργώντας σχέσεις εξάρτισης που επωφελούν την ομαλή και καλύτερη

λειτουργία της κατοικίας. Μελετώντας αυτές τις σχέσεις επιρροής δεν θα πρέπει να

αγνοήσουμε το γεγονός πως οι παρατηρήσεις αναφέρονται στο Μεσογειακό κλίμα που συναντάτε σε συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια, έχοντας υπόψη κατά την διαδικασία της μελέτης πως τα χαρακτηριστικά αυτά απευθύνονται σε κατοικίες του Βόρρειου

ημισφαιρίου κυρίως. Σε κάθε περίπτωση οι ιδιαίτερες γεωγραφικές συνθήκες από τις

οποίες προκύπτουν τα εκάστοτε χρήσιμα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά θα πρέπει να μελετώνται ξεχωριστά και να μην γενικεύονται.

4.2.2 Ήλιος και Ηλιασμός.

Στην περιοχή της Μεσογείου κυρίαρχη επιρροή πάνω στην αρχιτεκτονική ασκεί

ο ήλιος, το φως χαϊδεύει της καθαρές μορφές και πρωταγωνιστεί δείχνοντας τον ρυθμό της ημέρας. Έτσι εμφανίζεται μια επιθυμία των αρχιτεκτόνων να συνδέσουν τα δημιουργήματα τους με το φως και να το χρησιμοποιήσουν λειτουργικά και αισθητικά.

Το φως χαρακτηρίζεται δυνατό και ζεστό δημιουργώντας ακριβείς και έντονες σκιές που συχνά τραβούν γραμμές που κινούν ή χωρίζουν τον χώρο2. Το φως εισέρχεται στον χώρο από αφαιρέσεις στους συμπαγείς τοίχους που δημιουργούν διαφορετικά ανοίγματα ξεφεύγοντας από την λογική των κλασσικών παραθύρων. Διαφορετικές γεωμετρίες ανοιγμάτων δημιουργούν διαφορετικές συνθήκες φωτισμού. Ο αρχιτέκτονας δεν ακολουθεί μια συμμετρική και κανονική σύνθεση των όψεων αλλά μετρά και τοποθετεί τα ανοίγματα με βάση τον ήλιο και τα στοιχεία που θέλει να αποκομίσει από αυτόν αφού το μέγεθος ενός παραθύρου ή ενός φεγγίτη καθορίζει την ποσότητα του φωτός που εισέρχεται από αυτό, με τα ζητήματα θέσης και προσανατολισμού να απασχολούν τον μελετητή για τον καλύτερο φυσικό φωτισμό που θα φέρει τα στοιχεία του έξω μέσα.

Έτσι μια γενική παρατήρηση είναι πως προτιμάται ο Νότιος προσανατολισμός καθώς από εκεί εξασφαλίζεται άπλετο φυσικό φως στο μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας ο Νότιος φωτισμός είναι ισχυρός δυναμικά εναλλασσόμενος φωτισμός. Αντίθετα από τον Βορρά προκύπτει ποιο σταθερός και ήπιας έντασης φωτισμός. Στην Ανατολή ο ήλιος είναι ισχυρός της πρωινές ώρες αλλά φεύγει γρήγορα ενώ η Δύση μας εξασφαλίζει εκπληκτικούς χρωματισμούς που ωστόσο είναι ανίσχυροι φωτισμοί ακόμα μικρότερης διάρκειας. Κανονικά παράθυρα προς τα δυτικά, μπαλκόνια και σημεία παρατήρησης στα ανατολικά, ο νότιος τοίχος μπορεί να είναι εντελώς κενός και προς τα βόρεια μικρά ανοίγματα είναι κάποιες παρατηρήσεις που προκύπτουν από ανώνυμα Μεσογειακά αρχιτεκτονικά κτήρια παλαιοτέρων και ποιο σύγχρονων εποχών. Το φυσικό φως είναι δυνατόν να φτάσει, με την κατάλληλη διαχείριση, σχεδόν σε κάθε δωμάτιο της κατοικίας, ποιο συγκεκριμένα με την συμβατική τεχνολογία

περνάνε άμεσα σε έναν χώρο μέσω των ανοιγμάτων, δίνοντας ένα ισχυρό φωτιστικό αποτέλεσμα με έντονες αντιθέσεις4. Από την άλλη πλευρά ο έμμεσος φωτισμός είναι το φως που προκύπτει σε έναν χώρο όχι άμεσα αλλά από το διάχυτο φως της ημέρας, δίνοντας ένα ήπιο αποτέλεσμα χωρίς έντονες αντιθέσεις αλλάζοντας ανάλογα με το διάστημα της ημέρας, την εποχή και το μέρος. Κρίνεται ζωτικής σημασία κατά την διαδικασία σχεδιασμού να μελετηθούν οι συνθήκες φωτιστικής συμπεριφοράς μιας κατοικίας σε κάποιες βασικές ημερομηνίες όπως είναι: Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο, οπού παρατηρείτε η μικρότερη ημέρα ενός έτους (21 Δεκέμβριου). Το Θερινό Ηλιοστάσιο, οπού παρατηρείτε η μεγαλύτερη ημέρα ενός έτους (21 Ιουνίου). Επίσης και οι δυο Ισημερίες, οπού η διάρκεια της ημέρας και της νύχτας είναι ίδια (21 Σεπτέμβριου , 21 Μάρτιου). Σε αυτό το σημείο δεν θα πρέπει να παραληφθεί ότι κατά τους χειμερινούς μήνες οι ακτίνες του ηλίου προσπίπτουν στο έδαφος με γωνία 30ο, ενώ το καλοκαίρι η γωνία αυτή αυξάνετε στις 70ο. Μερικά παραδείγματα μεθόδων διαχείρισης των ηλιακών ακτινών ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος της θάμβωσης είτε μέσω του περιορισμού των ακτινών είτε μέσω της κατεύθυνσής τους στην οροφή ,περιγράφονται στα ακόλουθα διαγράμματα:

Οι περιοχές που χαρακτηρίζονται από Μεσογειακό κλίμα βρίσκονται κοντά στον

ισημερινό επομένως καταλαβαίνουμε πως ο ήλιος στην περιοχή αυτή δεν είναι

πάντα ωφέλιμος. Έτσι εξίσου βαρύτητα πρέπει να δίνετε και στον τρόπο σκίασης μιας

κατοικίας και των χώρων της για να καθίσταται αυτή βιώσιμη και ευχάριστη. Οι χώροι της κατοικίας θα πρέπει να προστατεύονται από τον έντονο ήλιο του καλοκαιριού και να αφήνουν ελεύθερες τις ακτίνες του ηλίου τον χειμώνα να περάσουν εντός των χώρων.

Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με οριζόντια σκίαστρα ή με τεχνητά και φυσικά μέσα, σημαντική βοήθεια προσφέρει η βλάστηση και κυρίως τα φυλλοβόλα δέντρα5. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να σημειωθεί πως ο ήλιος κατά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ψηλότερα στον ορίζοντα

4.2.2 Άνεμος και Αερισμός.

Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την σχέση που διέπει τους εσωτερικούς χώρους με το περιβάλλον έξω από αυτούς είναι ο άνεμος

και κατά συνέπεια ο φυσικός αερισμός. Ο άνεμος είναι η οριζόντια μετακίνηση του ατμοσφαιρικού αέρα, αποτέλεσμα της διαφοράς πίεσης που δημιουργείται μεταξύ

διαφορετικών περιοχών. Η κακή ποιότητα του εσωτερικού αέρα επηρεάζει αρνητικά

την ανθρώπινη υγεία και παραγωγικότητα και καθιστά την ατμόσφαιρα του χώρου

όχι ιδιαίτερα άνετη. Η παροχή φρέσκου νωπού αέρα και η αντικατάσταση του ήδη

υπάρχοντος στο εσωτερικό της κατοικίας και κάθε χώρου αυτής ξεχωριστά είναι

ιδιαίτερα σημαντική, η ποσότητα ανάγκης νωπού αέρα καθορίζετε από την χρήση

των χώρων, τον πληθυσμό των χρηστών και την παραγωγή των εκάστοτε ρύπων λόγο χρήσης (π.χ. μαγείρεμα). Η ελάχιστη ανανέωση αέρα στους χώρους κατοίκισης είναι 0,50 αλλαγές/h. Έτσι ο αερισμός έρχεται για να παρέχει την δυνατότητα εισροής νωπού αέρα στο εσωτερικό της κατοικίας και συνθηκών υγιούς περιβάλλοντος σε αυτή. Ο φυσικός αερισμός των κτηρίων είναι μια συνάρτηση διαφορετικής πίεσης και θερμοκρασίας που οδηγούν τον αέρα μέσα και κατά μήκος του κτηρίου.

Έτσι οι κύριοι μηχανισμοί φυσικού αερισμού βασίζουν την λειτουργία τους σε αρχές της φυσικής και διακρίνοντε σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Πρώτα συναντάται η Ανεμοπίεση, όπου λειτουργεί όταν η μια όψη του κτηρίου προσβάλετε από κάθετης διεύθυνσης προς αυτή άνεμο δημιουργώντας υπερπίεση στην όψη αυτή και υποπίεση στην απέναντι όψη. Μέσω των κατάλληλων ανοιγμάτων δημιουργείτε ροή αέρα

μέσα στο κτήριο με κατεύθυνση από την προσήνεμη προς την απήνεμη όψη (η κύρια κίνηση του αέρα είναι οριζόντια κατά μήκος του κτηρίου). Δευτερευόντως συναντάται

η Θερμική Άνωση, όπου υπεύθυνη για το φαινόμενο αυτό είναι η θερμοκρασιακή

διαστρωμάτωση στο εσωτερικό της κατοικίας. Μεταβάλλοντας την πυκνότητα του

αέρα σε διαφορετικές στρώσεις ο θερμός αέρας του κτηρίου εξέρχεται και την θέση του

παίρνει νωπός αέρας περιβάλλοντος που εισέρχεται από τα ανοίγματα, δημιουργώντας έτσι έναν συνεχή κύκλο ανανέωσης. Σημαντική είναι η παρουσία καθαρών αγωγών και διαδρομών μέχρι την κορυφή του κτηρίου (η κύρια κίνηση του αέρα είναι κατακόρυφη

καθ΄ ύψος του κτηρίου)6. Τις περισσότερες φορές δεν συναντάτε ένας μηχανισμός αλλά

συνδυασμός των παραπάνω. Γενικά για χαμηλής έντασης ανέμους ο ρυθμός αερισμού εξαρτάτε από την Θερμική Άνωση, ενώ για μεγάλης ταχύτητας ανέμους υπερισχύει ο μηχανισμός της Ανεμοπίεσης. Επομένως σε συνδυασμό με αυτά που προαναφέραμε η είσοδος του φυσικού αέρα μέσα στο κτήριο παρουσιάζει ορισμένες διαφοροποιήσεις και οργανώνετε σε κατηγορίες:

1. Μονόπλευρος φυσικός αερισμός. Ο αερισμός αυτός πραγματοποιείται από

ανοίγματα στην μια όψη του χώρου, η κινητήρια δύναμη είναι η διαφορά εσωτερικής και εξωτερικής θερμοκρασίας ο νωπός αέρας του περιβάλλοντος εισέρχεται από το χαμηλό τμήμα του ανοίγματος και ο προϋπάρχων αέρας εξέρχεται από το ψηλό τμήμα

αυτού, έτσι η κίνηση του αέρα βασίζεται στη Θερμική Άνωση. Ενδεικτικά το μέγιστο πλάτος του χώρου που μπορεί να δροσιστεί αποτελεσματικά ισούται με 2 -2,5 φορές

το ελεύθερο ύψος του χώρου, ανάλογα με το πλήθος και το μέγεθος των ανοιγμάτων

αυτό αλλάζει.

2. Διαμπερής φυσικός αερισμός. Ο αερισμός εδώ πραγματοποιείται από

ανοίγματα σε αντίθετες όψεις του κτηρίου. Ο χώρος αερίζεται αποτελεσματικά

από την κίνηση του αέρα ανάμεσα σε διαφορετικά ανοίγματα ίσου μεγέθους αλλά διαφορετικού σχήματος και τοποθετημένα σε διαφορετική υψομετρική στάθμη με την

θέση ανοιγμάτων εισόδου να είναι σημαντικότερη από την θέση ανοιγμάτων εξόδου

προκειμένου να αξιοποιηθεί ο ωφέλιμος άνεμος. Η κίνηση του αέρα συνδυάζεται με

αυτή του φαινομένου της Ανεμοπίεσης και το μέγιστο πλάτος που μπορεί να καλυφθεί

είναι ίσο με 5 φορές το ελεύθερο ύψος του χώρου.

Τέλος σημαντική κρίνετε η μελέτη των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων του

φυσικού αερισμού ώστε να είναι σαφείς οι κίνδυνοι που κρύβονται πίσω από αυτό το

φαινόμενο προκειμένου να αντιμετωπιστούν κατάλληλα.

Πλεονεκτήματα φυσικού αερισμού:

1. Είναι κατάλληλος για κατοικίες σε ήπιο κλίμα όπως το Μεσογειακό.

2. Βελτιώνετε η άνεση στο κτήριο δίνοντας την αίσθηση επαφής με το περιβάλλον.

3. Το κόστος εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης είναι μηδαμινό.

4. Μειώνει την κατανάλωση ενέργειας.

5. Καλύτερες υγειονομικές συνθήκες στους χώρους κατοικίας. Μειονεκτήματα φυσικού αερισμού:

1. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε περιοχές που το κλίμα χαρακτηρίζεται από ακραία φαινόμενα.

2. Είναι αδύνατον να εφαρμοστεί όταν ο ατμοσφαιρικός αέρας είναι γεμάτος ρύπους.

3. Δυσκολία στην ανάκτηση θερμοκρασίας.

4. Για την ορθή λειτουργία του είναι απαραίτητη η συμμετοχή του χρήστη.

5. Είναι δύσκολο το φιλτράρισμα του εισερχόμενου αέρα. Συνοψίζοντας είναι κατανοειτό πως το φαινόμενο του αερισμού είναι πολύπλοκο και επηρεάζεται ταυτόχρονα και από συνθετικές επιλογές στην κατοικία αλλά και

από την οργάνωση εμποδίων και περασμάτων γύρω από αυτήν. Γενικές αποδεκτές παρατηρήσεις είναι πως οι ψυχροί άνεμοι έχουν βορειοδυτική ή βορειοανατολική

διεύθυνση και επικρατούν τους χειμερινούς μήνες. Οι δροσεροί άνεμοι που πνέουν το καλοκαίρι έχουν βορειοανατολική διεύθυνση. Στα θαλάσσια μελτέμια κυριαρχεί η βορειοανατολική ή νότια διεύθυνση7. Σημαντική παρατήρηση είναι πως ο άνεμος στο επίπεδο του εδάφους έχει μικρή ένταση και ταχύτητα ενώ περίπου μετά τα 50μ η ταχύτητα του διπλασιάζεται, έτσι τα ανοίγματα προτιμάτε να τοποθετούνται στην

προσήνεμη και απήνεμη όψη ώστε να επωφελούνται από την φορά και την διαφορά πίεσης του ανέμου.

4.2.3 Θερμοκρασία και Υγρασία.

Λογικά επακόλουθα του φυσικού ηλιασμού και του φυσικού αερισμού των κτηρίων είναι η παρατήρηση μεταβολών στην θερμική κατάσταση της κατοικίας και της

υγρασίας αυτής. Ο φυσικός ηλιασμός της κατοικίας σχετίζεται άμεσα με την αύξηση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό της και αντίστοιχα ο αερισμός προσφέρει παροχή

φρέσκου νωπού αέρα και μείωση της θερμοκρασίας. Τα μεγέθη της υγρασίας και της θερμοκρασίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αντίστροφος ανάλογα, όταν

παρατηρείτε αύξηση της θερμοκρασίας σημειώνονται ελάχιστες τιμές υγρασίας και

αντίστοιχα στις χαμηλότερες τιμές της θερμοκρασίας παρατηρείται μέγιστη υγρασία.

Έτσι μέσο του ορθού σχεδιασμού θα πρέπει να εξασφαλίζονται οι άνετες συνθήκες

διαβίωσης στο εσωτερικό της κατοικίας. Αυτές οι συνθήκες ορίζοντες σε επίπεδο

θερμοκρασιών μεταξύ 19ο-22οC για τους χειμερινούς μήνες και 22ο-26οC για τους

καλοκαιρινούς. Σε επίπεδα υγρασίας στο εσωτερικού ενός χώρου αυτά θα πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 30 – 50 %8. Η γενική παραδοχή είναι πως τα υψηλότερα επίπεδα θερμοκρασίας συναντώνται στα ψηλότερα στρώματα μιας κατοικίας ενώ οι χαμηλότερες θερμοκρασίες εμφανίζονται στα χαμηλότερα στρώματα αυτής. Για αυτό όπως συναντήσαμε και παραπάνω τα ψηλότερα ανοίγματα αποβάλουν τον ζεστό αέρα ενώ τα χαμηλότερα προσλαμβάνουν τον δροσερότερο.

4.2.4 Ακουστική Άνεση και Ηχορύπανση.

Βασική παράμετρος επιρροής του εξωτερικού περιβάλλοντος στον εσωτερικό χώρο της κατοικίας αποτελεί και ο ήχος. Ως ήχος χαρακτηρίζεται η αίσθηση που προκαλείται από την διέγερση των αισθητηριακών οργάνων της ακοής από μεταβολές

πίεσης του ατμοσφαιρικού αέρα. Έτσι με τον όρο ακουστική άνεση εννοούμε την

ικανότητα του κτηρίου να προστατεύει τους ενοίκους από εξωτερικούς θορύβους

και να προσφέρει την δυνατότητα για κατοίκιση9. Ο ήχος μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ευχάριστος, αδιάφορος ή δυσάρεστος – θόρυβος, που είναι κάθε ανεπιθύμητος ήχος που προκαλεί δυσμενείς επιδράσεις στον άνθρωπο. Οι κατοικίες θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε οι ένοικοι να προστατεύονται από τους θορύβους, ειδικά αν αναλογιστούμε το ότι η φύση των χώρων κατοίκισης είναι κυρίως για χαλάρωση και προστασία. Ο σχεδιαστής θα πρέπει να προβεί στην σωστή κατασκευή και να προβλέψει την σωστή λειτουργία του κελύφους ώστε αυτό να έχει τον ρόλο ακουστικού φράχτη. Ποιο συγκεκριμένα θα πρέπει να αποφεύγεται η μεσοτοιχία χώρων διημέρευσης και διασκέδασης με χώρους χαλάρωσης και η χωροθέτηση αυτών των χώρων στα εξωτερικά τμήματα που κελύφους, έτσι ώστε να επιτευχθεί το ζήτημα της ακουστικής άνεσης.

Καταλυτικό παράγοντα διαδραματίζει και καθαυτός ο εξωτερικός χώρος με τις συνθήκες και τα χαρακτηριστικά που τον διέπουν. Το περιβάλλον της κατοικίας επηρεάζει διαφορετικά αυτή ανάλογα με το είδος του. Έτσι διαφορετική επιρροή ασκεί στον εσωτερικό χώρο μια αστική γειτονιά που παράγει πολυάριθμους θορύβους με αυτοκίνητα και ανθρώπους που συνεχώς δημιουργούν μια ακουστική φλυαρία και διαφορετικά επηρεάζεται η κατοικία από ένα αποκεντρωμένο περιβάλλον προαστίων ή ακόμα και εκτός πόλης που οι κυρίαρχοι ήχοι είναι αυτοί της φύσης ήπιας μορφής. Έτσι αυτή η διαφοροποίηση στο είδος των ήχων είναι ο κύριος μηχανισμός επιρροής της κατοικίας. Ο περιορισμός της ηχορύπανσης από το περιβάλλον πριν φτάσει στα ανοίγματα μπορεί να επιτευχθεί με την παρουσία ηχοπετασμάτων αλλά και

θορύβους του περιβάλλοντος.

1. Francis D.K. Ching. (2017). Αρχιτεκτονική Μορφη, Χωρος & Διαταξη. 4η Αμερικανική - 1η Ελληνική Έκδοση. Αθήνα: Utopia. Κεφαλαιο << Η Θέα>>. σελ 192-194.

2. Giorgia De Pasquale. (2019, Σεπτέμβριος). A Mediterranean Lesson for Contemporary Architecture. ResearchGate. Ανακτήθηκε από: https://www.researchgate.net/publication/336106177_A_Mediterranean_Lesson_for_Contemporary_Architecture

3. Τσιγκας Ερωτοκριτος.(1996). ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, Το Ευρωπαϊκό Εγχειρίδιο για τα Παθητικά Κτίρια. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Κεφάλαιο 7 <<Φυσικός φωτισμός>>. σελ126 127.

4. Francis D.K. Ching. (2017). Αρχιτεκτονική Μορφη, Χωρος & Διαταξη. 4η Αμερικανική - 1η Ελληνική Έκδοση. Αθήνα: Utopia. Κεφαλαιο <<Το φως>>.

5. Ηλιοπροστασία (χ.χ.). Ανακτήθηκε απο: http://www.cres.gr/energy_saving/Ktiria/thermiki_prostasia_kelyfous_hlioprostasia.htm#top

6. Άγγελος Περιβολάς & Πάνος Κοσμόπουλος. (2017). Περιβαλοντικός Σεδιασμός Κτοίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας. Θεσσαλονικη: University Studio Press. 7,1,5, Φυσικός Αερισμός

7. Ανδρεαδάκη-Χρονάκη Ε. (2017) Βιοκλιματικός σχεδιασμός: Κλιματική αλλαγή, περιβσλλον, βιωσιμότητα, University Studio Press, Θεσσαλονίκη: Tο υλικό αυτό είναι από το κεφάλαιο “ κλιματικές παράμετροι”. Άνεμοι.

8. Άγγελος Περιβολάς & Πάνος Κοσμόπουλος. (2017). Περιβαλοντικός Σεδιασμός Κτοίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας. Θεσσαλονικη: University Studio Press. 3,4,1, Θερμοκρασία Εσωτερικών Χώρων.

9. Άγγελος Περιβολάς & Πάνος Κοσμόπουλος. (2017). Περιβαλοντικός Σεδιασμός Κτοίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας. Θεσσαλονικη: University Studio Press. 3,3, Ακουστική Άνεση.

5.1 Κατοικία στην Costa Brava από τους Marià Castelló και José Antonio Molina.

Πρόκειτε για μια κατοικία στην περιοχή της Costa Brava, στην Ισπανία, στην μικρή πόλη του Port de la Selva το οποίο βρέχεται από της ακτές της μεσογείου

και χαρακτηρίζεται από έντονους επικλινείς βράχους ηφαιστιογενής προελεύσεως

σκούρου χρώματος που φτάνουν ως την θάλασσα. Η κατοικία των Marià Castelló και José Antonio Molina έχει σχεδιαστεί, το 2021, έτσι ώστε να ακολουθεί την ιδιαίτερη

μορφολογία του εδάφους. Είναι μια ημι-υπόσκαφη κατοικία που αποτελείται από δύο τσιμεντένιους όγκους συνδεδεμένους μεταξύ τους με έναν γυάλινο διάδρομο. Στον

ισόγειο έχουν οργανωθεί ένα μεγάλο σαλόνι και ένα υπνοδωμάτιο με πρόσβαση σε

ατομικές αυλές ενώ ανεβαίνοντας στον πρώτο όροφο, ο ανατολικός όγκος περιέχει τα παιδικά δωμάτια με πρόσβαση σε μια πισινά και ο δυτικός όγκος έχει τραπεζαρία, κουζίνα και ένα ακόμη υπνοδωμάτιο.

Βασικός στόχος των αρχιτεκτόνων ήταν να δημιουργήσουν ένα ισορροπημένο αποτέλεσμα μεταξύ ανοιχτού και ιδιωτικού, μειώνοντας στο ελάχιστο το οπτικό αποτύπωμα της κατοικίας στο περιβάλλον. Καταλήγοντας σε αυτή την διάταξη έχει δημιουργηθεί μια σειρά από αίθρια και μπαλκόνια με διαφορετικές συνθήκες φωτισμού και αναλογιών κλειστού και ανοιχτού, στο χαμηλότερο όροφο η επικοινωνία με το περιβάλλον είναι ποιο κλειστεί ενώ ανεβαίνοντας ψηλότερα το κτίριο ανοίγει στον ορίζοντα και την θάλασσα. Το αίθριο μεταξύ των δύο όγκων είναι πλευρικά προστατευμένο από αυτούς, από πίσω το οριοθετεί ο φυσικός βράχος και μπροστά προστατεύεται από τον άνεμο μέσω του γυάλινου διάδρομου που ωστόσο δεν του στερεί την θεά στην θάλασσα. Οι εσωτερικοί χώροι ανοίγονται προς την θέα μέσω των βόρειων παραθύρων τους εισχωρώντας με το σχήμα τους σε αυτή1 .

Κατοικία στην Costa Brava από τους Marià Castelló και José Antonio Molina

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΟΡΟΦΟΥ

5.2 Σπίτι των ανέμων στη Σαντορίνη.

Το <<Σπίτι των ανέμων>> με δημιουργούς το γραφείο couvelas architects είναι μια

κατοικία που χωροθετείται στην Σαντορίνη, κατασκευασμένη περίπου το 1990, στην

κορυφή ενός λόφου με θέα προς την θάλασσα χωρίς αυτή να είναι πλησίον της. Η

κύρια βαρύτητα στον σχεδιασμό του, όπως είναι φανερό και από τις όψεις του, δόθηκε

στην διαχείριση των ισχυρών ανέμων του Αιγαίου. Προς αυτή την κατεύθυνση βάρος

δόθηκε στην βόρεια πλευρά του κτίσματος όπου από εκεί βάλλεται από ισχυρούς

ανέμους (προσήνεμες όψεις). Έτσι το πάχος των τοίχων αυξήθηκε προκείμενου να

επιτρέψει την δημιουργία σχημάτων και εσοχών γύρω από τα παράθυρα προκειμένου

να επιτευχθεί η σωστή κατεύθυνση του ανέμου τόσο προς εσωτερική διοχέτευση όσο

και εξωτερικά της κατοικίας. Απέναντί από αυτά, στις απήνεμες πλευρές, τα παράθυρα

δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο σχεδιασμό αφού λειτουργούν ως έξοδοι διαφυγής του

αέρα από το κτήριο. Ως άμεσο αποτέλεσμα αυτού είναι τα παράθυρα να φαίνονται σκαλιστά και το καθένα μοναδικό ως προς τα άλλα ανάγοντας τα σε κόσμημα για την κατοικία που της προσδίδει μοναδική ταυτότητα. Αυτή η σημασία και η προσοχή στον σχεδιασμό των ανοιγμάτων είναι αυτή που γεφυρώνει την σχέση του εσωτερικού με το εξωτερικό καθώς έχει δοθεί μεγάλη βαρύτητα στον τρόπο που θα λειτουργήσουν αυτά ώστε το έξω να έρθει μέσα2 .

Σπίτι των Aνέμων, Σαντορίνη, couvelas architects, δεκαετία 1990.

ΕΠΙΠΕΔΟΥ

5.3 Aloni.

Στην Αντίπαρο το αρχιτεκτονικό γραφείο decaARCHITECTURE βρήκε μια μοναδική

ευκαιρία στην ένωση δύο λόφων να δημιουργήσει κάτι μοναδικό. Το Aloni είναι μια

κατοικία, του 2008, που λειτουργεί σαν γέφυρα αναμεσά στους πρόποδες των δύο

λόφων. Πρόκειτε για ισόγεια κατοικία που έχει οργανώσει τους χώρους της γραμμικά. Η

παρουσία αίθριων, αυλών και ημιανοιχτών χώρων συντελούν στον σωστό αερισμό και

ηλιασμό των χώρων συνδέοντας άμεσα το μέσα με το έξω. Οι δυο επιμήκεις εμφανείς

τοίχοι που προεκτείνονται από τον ένα λόφο έως στον άλλο δημιουργούν την αίσθηση

πως η κατοικία αναδύετε από αυτούς. Δείνετε έτσι η εντύπωση πως υπήρχε εκεί από

πάντα μαζί με αυτούς συντελώντας στην άμεση σχέση της με το περιβάλλον γύρω της.

Η κατοικία δεν βασίζετε στην άμεση σχέση

Aloni Ηouse, Αντίπαρο, decaARCHITECTURE, 2008.

5.4 Casa ECS.

Στην Σικελία βρίσκεται η κατοικία ονόματι Casa ECS του Giuseppe Gurrieri Studio κατασκευασμένη το 2017 και συνολικής έκτασης περίπου 230 τ.μ. Χαρακτηριστικό

της κατοικία είναι η αξιοποίηση ενός φαινομένου της περιοχής για να εναρμονιστεί με αυτή. Η ύπαρξη διαδοχικών τοίχων αντιστήριξης του εδάφους που οδηγούν στην

κάθοδο προς την θάλασσα ήταν μια ευκαιρία για να τοποθετηθεί η κατοικία σε μια

τομή του εδάφους που εμφανίζει ασυνέχεια. Έτσι η κατοικία προκύπτει σαν μια

φυσική προέκταση του περιβάλλοντος. Το κτήριο εμφανίζει γραμμική οργάνωση

στους χώρους του με το κύριο υπνοδωμάτιο να χωρίζει κουζίνα και καθιστικό. Η στέγη

που καλύπτει όλο το κτήριο είναι φυτεμένη πράσινη και οι τοίχοι αυτού εξασφαλίζουν

επαρκή μόνωση. Αυτή η στέγη που προεξέχει του κυρίου σώματος του κτηρίου

εξασφαλίζει σκίαση στο εσωτερικό του ενώ η παρουσία μιας πισίνας μπροστά στα

νότια παράθυρα συντελεί στην ψύξη του αέρα που εισέρχεται στο κτήριο. Ο αέρας

εισέρχεται από τα νότια παράθυρα και εξέρχεται από τα πίσω παράθυρα και αίθρια. Ο κάλος νότιος προσανατολισμός των αινιγμάτων τους δίνει την δυνατότητα για μέγιστες

ηλιακές απολαυές. Το κτήριο με αυτό τον τρόπο τοποθετείτε ταυτόχρονα μέσα και μπροστά από τον τοίχο αντιστήριξης εδάφους με την παρουσία της επιμήκης στέγης μπροστά από τα ανοίγματα να υπονοεί την συνέχεια του εσωτερικού χώρου στο έξω περιβάλλον4 .

Casa ECS, Σικελία,

Αξονομετρικό κίνησης αέρα

1. Jon Astbury. (2022, Μάρτιος 5). Marià Castelló and José Antonio Molina design concrete house with glazed corridor overlooking the sea. D ezeen. Ανακτήθηκε απο: https://www.dezeen.com/2022/03/05/maria-castello-jose-antonio-molina-concrete-house/

2. Couvelas architects erects the house of the winds in santorini. (2013, Δεκέμβριος 8). Designboom. Ανακτήθηκε απο: https://www.designboom.com/architecture/couvelas-architects-erects-the-house-of-the-winds-in-santorini-12-8-2013/

3. Aloni / decaARCHITECTURE. (2010, Ιανουάριος 11). ArchDaily. Ανακτήθηκε απο: https://www.archdaily.com/45925/ aloni-decaarchitecture.

4. Lucy Wang. (2018, Φευρουάριος 16). Green-roofed house blends beautifully into a Mediterranean landscape. INHAB ITAT. Ανακτήθηκε απο: https://inhabitat.com/green-roofed-house-blends-beautifully-into-a-mediterranean-landscape/

Giuseppe Gurrieri Studio, 2017

Κλείνοντας την παρούσα εργασία είναι σημαντικό να προκύψει μια ανασκόπηση όλων

των φαινομένων και τον ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που αναλύθηκαν προκειμένου

να καταλήξουμε στα τελικά συμπεράσματα πάνω στο θέμα της αλληλεπίδρασης

εσωτερικού και εξωτερικού χώρου. Καταλαβαίνουμε πως η δομή της κατοικίας θα

πρέπει να προάγει την σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο της, ειδικά αν αναλογιστούμε το ευρύτερο γεωγραφικό πεδίο της Μεσογείου στο οποίο αναφερόμαστε. Η ουσία

ενός κτηρίου και μιας κατοικίας δεν κρύβεται στην επιβλητικότητα του απέναντι στην φύση ή τον άνθρωπο, αντίθετα η προσαρμογή του κτηρίου στο περιβάλλον το

οποίο βρίσκεται δείχνει τον σεβασμό του προς αυτό. Το κλειδί για την ανάγνωση της

σύγχρονης αρχιτεκτονικής του 21ου αιώνα κρύβεται στην προσήλωση στις ανάγκες του

ανθρώπου και στην απόρριψη του περιττού, έτσι θα γίνουν οι κατοικίες αντίστοιχες του ανθρώπινου μεγέθους και της κλίμακας του. Ο σχεδιαστής οφείλει να μελετήσει προσεκτικά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής, κατανοώντας τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει από αυτή και τα μειονεκτήματα που πρέπει να απομονώσει.

Με αυτόν το τρόπο θα μπορέσει να μεθοδεύσει την σχεδιαστική διαδικασία ώστε τόσο με συνθετικές και μορφολογικές επιλογές, όσο και με λειτουργικές αποφάσεις να

καταλήξει στα επιθυμητά αποτελέσματα. Η επιλογή της τοποθεσίας, των ανοιγμάτων καθώς και ο γενικός προσανατολισμός της κατοικίας και των χώρων της είναι το κλειδί

για την μέγιστη αλληλεπίδραση κατοικίας και περιβάλλοντος. Τα κυριότερα στοιχεία

επιρροής της κατοικίας είναι ο άνεμος και ο ηλιασμός που συνδέονται άμεσα με την θερμοκρασία και της συνθήκες παραμονής σε αυτή, έτσι η διαχείριση τους πρέπει να είναι πολύ προσεκτική.

Σε μια χρονική περίοδο οπού η προσοχή είναι στραμμένη στο περιβάλλον, είτε για την χρήση του είτε για την προστασία του, και αυτό είναι αντικείμενο κυβερνητικών αποφάσεων, είναι απαραίτητη η συμμέτοχη της αρχιτεκτονικής σε αυτόν τον διάλογο

αφού η τελευταία είναι υπεύθυνη άμεσα για της συνθήκες ζωής των ανθρώπων.

Ο σχεδιαστής δεν θα πρέπει να προβληματιστεί και να φοβηθεί την εννοιολογική

διαφοροποίηση του μέσα – έξω, του δημόσιου – ιδιωτικού,αλλά να τον διεγείρουν οι

παραπάνω έννοιες ώστε να τις περιπλέξει και να καταλήξει σε ένα μικτό αποτέλεσμα χώρων και λειτουργιών. Ογκοπλαστικά μορφές του εσωτερικού χώρου οφείλουν να συμπληρώνονται στον εξωτερικό χώρο δημιουργώντας ένα αποτέλεσμα σύνδεσης και συνέχειας ανάμεσα στους δυο χώρους.

Άγγελος Περιβολάς & Πάνος Κοσμόπουλος. (2017). Περιβαλοντικός Σεδιασμός Κτοίρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας. Θεσσαλονικη: University Studio Press.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ, περιοδικο (1 Οκτωβρίου 2013). Το τοπίο του δημόσιου χώρου. Τεύχος 06.

Αθανασιάδου, Ε. (χ.χ.). Η κατοικία με αίθριο στο Βορρά και στο Νότο. Παράμετροι πουφέρνουν κοντά τα δύο άκρα. Ανακτήθηκε από: http://infoidk.arch.duth.gr/32.pdf

Αθανασιάδου, Ε. (2021). Η Αρχιτεκτονική Τοπίου στο μεσογειακό περιβάλλον και η συμβολή της στην αειφόρο ανάπτυξη: μεθοδολογία προγραμματισμού με αρχές οικολογίας τοπίου, εφαρμογή σε περιαστικό τοπίο της ανατολικής Θεσσαλονίκης (Διδακτορική διατριβή). Διαθέσιμο από: Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών.

Ανδρεαδάκη-Χρονάκη Ε. (2017) Βιοκλιματικός σχεδιασμός: Κλιματική αλλαγή, περιβσλλον, βιωσιμότητα. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Βισβίνης, Λιακό, Μπέλλος (χ.χ.). ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Ανακτήθηκε από: https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/7912/Visvinis.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Δημήτρης Φιλιππιδης (2010). Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστική παράγοντες. Αθήνα: ΜΕΛΙΣΣΑ.

Ηλιοπροστασία (χ.χ.). Ανακτήθηκε απο: http://www.cres.gr/energy_saving/Ktiria/thermiki_prostasia_kelyfous_hlioprostasia.htm#top

Τσιγκας Ερωτοκριτος.(1996). ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, Το Ευρωπαϊκό Εγχειρίδιο για τα Παθητικά Κτίρια. Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μαρουκιάν, Α. (2017, Μάρτιος). Η αρχιτεκτονική στο φυσικό περιβάλλον. Academia.Edu. Ανακτήθηκε από: https://www. academia.edu/34706979/%CE%97_%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B F%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF %8C_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B2%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%BD_pdf

Ιωσηφίδου, Καλαματιανού, Νικολάου (χ.χ.). Η ΑΡΝΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ. Ανακτήθηκε από: http://www.teiath.gr/ userfiles/eadsa_web_admin/lessons/e_semester/spoudastes/2013-14_iArnisiTwnOrionTouXorou.pdf

Τούση Ε. (2011) 1ο Συνέδριο «Δημόσιος χώρος…αναζητείται» 20-22 Οκτώβριου 2011, Θεσσαλονίκη, διοργανωτές ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας, ΑΠΘ και άλλοι πανεπιστημιακοί φορείς. Εισήγηση με τίτλο: «Αλληλεπίδραση ιδιωτικού και δημόσιου χώρου στα προσφυγικά της Νίκαιας» (άρθρο 8 σελίδων) ISBN 9789608861077

Τσίπας, Κ. (χ.χ.). Πράσινο και αρχιτεκτονική. Ανακτήθηκε από: http://contentarchive.wwf.gr/images/pdfs/pe/katoikein/ Vioklimatiko_PrasinokaiArxitektoniki.pdf

Χατζηγγιανόπουλος, Θ. (2017). Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. https://ikee.lib.auth.gr/record/297335/files/GRI-201821340.pdf

Aloni / decaARCHITECTURE. (2010, Ιανουάριος 11). ArchDaily. Ανακτήθηκε απο: https://www.archdaily.com/45925/aloni-decaarchitecture.

Couvelas architects erects the house of the winds in santorini. (2013, Δεκέμβριος 8). Designboom. Ανακτήθηκε απο: https:// www.designboom.com/architecture/couvelas-architects-erects-the-house-of-the-winds-in-santorini-12-8-2013/ David Lloyd Jones. (1998). Architecture and the Environment BIOCLIMATIC BUILDING DESIGN. London: Laurence Kind.

Dean-Hawkes και Wayne Forster. (2002). Architecture, Engineering and Environment. United Kingdom: Laurence King Publishing

Francis D.K. Ching. (2017). Αρχιτεκτονική Μορφη, Χωρος & Διαταξη. 4η Αμερικανική- 1η Ελληνική Έκδοση. Αθήνα: Utopia. Gaston Bachelard. (2014). Η ποιητική του χώρου. 7η έκδοση. Αθηνα: Χατζηνικολής.

Giorgia De Pasquale. (2019, Σεπτέμβριος). A Mediterranean Lesson for Contemporary Architecture. ResearchGate. Ανακτήθηκε από: https://www.researchgate.net/publication/336106177_A_Mediterranean_Lesson_for_Contemporary_Architecture

Jon Astbury. (2022, Μάρτιος 5). Marià Castelló and José Antonio Molina design concrete house with glazed corridor overlooking the sea. D ezeen. Ανακτήθηκε απο: https://www.dezeen.com/2022/03/05/maria-castello-jose-antonio-molina-concrete-house/

Lucy Wang. (2018, Φευρουάριος 16). Green-roofed house blends beautifully into a Mediterranean landscape. INHABITAT. Ανακτήθηκε απο: https://inhabitat.com/green-roofed-house-blends-beautifully-into-a-mediterranean-landscape/ Herman Hertberger. (2002). Μαθήματα για σπουδαστές της αρχιτεκτονικής. Αθηνα: Πανεπιστημιακές Εκδόσεισ Ε.Μ.Π.