Irakurketara Animatuz

JOLASTU Z ETXEAN IRAKURRIZ

IRAKURZALETASUNA PIZTUZ

SENTITU

PROIEKTUA

“IRAKURKETARA ANIMATUZ” SAIOA IBARGUREN AINHOA MENDIZABAL (2010-2011 ikasturtea)

TUTOREA: OLAIA JIMENEZ

ESKOLAN IRAKURRIZ

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Eskerrak bihotzetik, lana hau egiten lagundu diguzuen guztioi, horien artean, eta lan honen parte ere bazaretelako: Olaia Jimenez, Pello A単orga, Arantxa Balzategi, Ikasberri ikastola eta Kurtzeberri eskola.

1

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

…Jaten den eran, egunero irakurtzera bideratuz, azkenean, irakurketa, begiratzea bezala, ariketa naturala eta gozamenezkoa izatera irits dadin…ez da irakurzaletasunik emango, irakurketak ez badu plazerik eskaintzen…

(Gabriela Mistral, Pasión de leer, Andrés Bello, 1994)

1

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Aurkibidea 1. SARRERA .............................................................................................. 3 2. PROIEKTUAREN JUSTIFIKAZIOA ............................................................ 4 3. MARKO TEORIKOA ................................................................................ 6 3.1 IRAKURKETA ...................................................................................... 7 3.1.2ZER DA? AUTOREEK DIOTENA ....................................................... 7 3.1.2 IKASLEEN JARRERA IRAKURKETAREKIKO .................................... 19 3.1.3Irakurketa: plazerra bat. ............................................................. 23 3.2 IRAKURKETARA ANIMATZEN ............................................................ 25 3.2.1 Historian zehar. .......................................................................... 25 3.2.2 ANIMAZIOA GAUR EGUN ........................................................... 30 3.2.3 ZER DA IRAKURKETARA ANIMATZEA .......................................... 31 3.2.5 IRAKURTZERA ANIMATZEAREN OINARRI EDO PRINTZIPIOAK: .... 35 3.2.6 IRAKURTZERA ANIMATZEAREN HELBURUAK .............................. 36 3.2.6 DINAMIZATZAILEAREN ROLA ..................................................... 37 3.2.7 HAURRARENGAN IRAKURZALETASUNA PIZTEKO, EZINBESTEKO BALDINTZAK: ...................................................................................... 39 3.2.8 JOLASA, IRAKURKETARA ANIMATZEKO BIDEA ............................ 55 4. HIPOTESIA .......................................................................................... 66 5. MARKO METODOLOGIKOA ................................................................. 68 5.1 HITZAURREA .................................................................................... 69 5.2 ERABILITAKO TEKNIKAK ................................................................... 69 5.3 ERABILITAKO METODOLOGIAREN JUSTIFIKAZIOA ............................ 71 1

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

5.4 DATUEN AZTERKETA ETA DESKRIBAPENA ......................................... 72 6. ONDORIOAK ....................................................................................... 85 7. GURE EKARPENA ................................................................................ 92 7.1 EKARPENAREN JUSTIFIKAZIOA ......................................................... 93 7.1.2 OINARRIZKO CURRICULUM DISEINUAN, IRAKURZALETASUNA ZEHARKA SUSTATUZ .............................................................................. 94 7.3 IRAKURZALETASUNA JOLASAREN BIDEZ SUSTATUZ .......................... 99 8. ERANSKINAK .................................................................................... 103 9.BIBLIOGRAFIA ...................................................................................... 147

2

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

1. SARRERA Irakasle ikasketak egiten ari garen Ainhoa Mendizabal eta Saioa Ibarguren gara.

Hirugarren maila amaitzear gaude eta txosten honetan gure praktika garaian landu dugun arloaren inguruan hainbat azalpen emango ditugu besteak beste.

Aldez aurretik, esan beharra daukagu gure praktika garaian zehar, alegia 2011ko Urtarrila eta Otsailean, bi testuinguru eta errealitate ezberdinetan aritu garela lanean.

Ainhoa Mendizabal Azpeitiko Ikasberri ikastolan eta Saioa Ibarguren aldiz, Aretxabaletako Kurtzeberri eskolan. Ondorengo lerroetan irakurketara animatuz proiektuaren nondik norakoak ageri dira.

Lehenik eta behin, aurrera eraman dugun lanaren zergatia azaltzen saiatu gara.

Ondoren eta gure egitasmoan murgildu nahian, gaiaren inguruan egin diren hitzei eman diegu agerpena. Era berean, eta arlo honen inguruan guk ere ikerketa bat egin asmoz, hau gauzatzeko ibilbide metodologiko baten oinarritu gara.

Jarraian, gure ikerkuntzatik atera ditugun ondorioak helarazi ditugu eta proiektuari amaiera emateko, ondorio horietan eta azken batean lanean zehar atera ditugun konklusioetan oinarriturik, proposamen xume bat sortu nahi izan dugu.

Zuen gustukoa izango delakoan eta irakur zaletasunaren garrantziaz jabetuko zaretelakoan‌

3

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

2. PROIEKTUAREN JUSTIFIKAZIOA Egun, aski ezaguna da irakurketak pertsona ororen garapenean duen garrantzia eta eragin positiboa. Ekintza honek, gizabanakoaren eguneroko bizitzan sartzen den momentuan, erreal edo irudimenezkoa den mundua jartzen du irakurlearen esku.

Ez hori bakarrik, izan ere, irakurketak bizitzaren zentzuaren inguruko galderei erantzuteko aukerak ere eskaintzen dizkio eta askeago bizitzeko abagunea ere opatzen dio irakurleari. Azken batean, bizitza ikuspuntu eta betaurreko zabalago batzuekin ulertu eta sentitu ahal izateko okasioa eskainiz.

Gure praktikaldiko esperientzietatik abiaturik, irakurketarekiko gozamena sustatuko duen eta irakurzaletasuna indartuko duen eredu bat zehaztearen beharra behatu dugu, izan ere, bi hilabete hauetan zehar, ikasleek irakurtzea gogoko ez dutelako impresioa eta gelako eguneroko dinamiketan, irakurtzeko ekintzen aurrean gogo eta motibazio falta nabaritu ditugu.

Horrenbestez, eta egiteko liluragarri honek barnebiltzen dituen begi-bistako abantailak kontuan harturik, irakurketara animatzearen inguruko proiektu honen oinarriak bi izan dira, afektibotasuna eta ludikotasuna hain zuzen ere.

Horrez gain, aurreko ezaugarri hauei, eskolaz kanpo ematen den etxeko giroak duen ezinbestekotasuna gaineratu nahi dugu, bera izango baita ikasleak bere irakurle bidea eraikitzen lagunduko diona. Horretarako, oinarrizko baldintza bezala, familia eskolan gauzatuko duen irakurketaren parte izatea ere nahitaezkoa izango da eta eskolak eremu horretan aritzeko aukerak eskaini beharko dizkio.

Hori argi izanda, eta gure azken helburua den eskola inklusiboaren printzipioetan oinarrituz, alegia guztientzako eskola baterako bidea eraikiz, irakur nahi hori haurren behar eta interes anitzetan zentratu nahi izan dugu.

Era berean, jakin badakigu, kalitatezko hezkuntza batek, nahitaezkoak diren ezagutza eta estrategiak izan behar dituela komunitatearen esku, eta baldintza hori gauzatu 4

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ahal izateko, beharrezkoa izango dela etengabeko heziketa eta hobekuntza planaren kontzientzia.

Irakurzaletasunaren alorrean ere, hobekuntza proiektu baten kontzientziaren premia nabaritu dugu. Hori aintzat harturik, irakurketara animatzeko egitasmoaren sorrera bat planteatze

5

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

MARKO TEORIKOA

6

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

3. MARKO TEORIKOA 3.1 IRAKURKETA 3.1.2 Zer da? autoreek diotena Egun, nahiko zaila suertatzen da irakurketaren inguruko definizio bakar eta zehatz bat gauzatzea, izan ere, urte askotan zehar lan asko egin da alor honen inguruan. Horren adierazle garbiak dira, ondorengo lerroetan aipatu nahi izan ditugun hainbat eta hainbat autoreren hitzak.

Horien artean, J.Quintanalek adibidez, bere “El arte de contar cuentos en el aula infantil y primaria” lanean irakurtzea ulertzea dela dio. Felipe Garridok ere, Quintanalen ideia bera defenditzen du irakurketaren inguruan hitz egitean: “ Nabarmendu nahi dut, irakurketa gauzatu ahal izateko testuaren ulermena eman behar dela. Errepikatu egiten dut, izan ere, ideia hori azpimarratzea interesatzen zait: testuari esanahi eta zentzurik eman ezean, alegia, testua ulertu ezik, ez da irakurketarik emango”.

Golder eta Gaonac-ek aldiz, beste ikuspegi batetatik ikusten dute irakurketa eta honako hau diote: “ familian ematen den ekintza konplexu bat da eta prozesu kognitibo eta pertzeptiboak garatzea eskatzen du. Irakurketa ikusmenezko zeinu bidez idazlearen ideia eta pentsamenduen harrera eta ulermen ekintza gisa uler daiteke”. (Golder, Carolina y Daniel Gaonac’h, 2002, p. 22).

María Marcela Huertas Fernándezek aldiz, honako hau dio ekintza honen inguruan: “Irakurketa pertsonaren garapen orokorrerako eta bere hizkuntzaren eraketarako faktore garrantzitsu bat da. Ez dago garapen edo aberastasun kulturalik irakurketarik gabe”( 26.221.625-S).

Era berean, André Mauroisek irakurketaren inguruan eskaintzen dituen hitzak gure eginez, honako hau adierazi beharrean gaude: “Irakurtzea, liburuen bidez bizitza aurkitzea da eta horiei esker berau hobeto ulertzea”.

Honako beste definizio honek ere irakurketa beste eremu batetik aztertu eta 7

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ulertzen du: “Irakurketa, irakurle eta hizkuntza idatziaren arteko interakzio bat da, eta irakurtzen duena idatzi duenaren mezua ulertzen ahalegintzen da”. (Kenneth S. Goodman).

Bide horretan, ekonomiaren garapen eta lankidetzarako erakundeko (OCED) ikasleen ebaluaziorako nazioarteko programak (PISA), testuak ulertzeko, informazioak ebaluatzeko, hipotesiak eraikitzeko eta ezagutzak aprobetxatzeko ekintza bezala definitzen du irakurketa.

Hilda E. Quintanak bere lanetan aldiz, irakurketaren prozesuan

honako hiru

ikusmolde adierazten ditu: alde batetik, gaitasun edo informazio transferentzia gisa ulerturiko irakurketa, bestetik, prozesu elkarreragile bezala ulerturikoa, eta azkenik, transakzio prozesu gisa ikusten den irakurketa.

Modu berean, Michèle Petite soziologo eta antropologoak irakurketak duen izaera aktiboaren inguruan honako hau dio: “Ez dezagun ahaztu, irakurleak ez duela testua pasiboki kontsumitzen; bereganatu egiten du, interpretatu, bere zentzua aldatzen du, bere fantasia irristatzen du, bere gogo eta ezinegonak idazlearenekin nahasten ditu. Ekintza fantasmatiko horretan, lan psikiko horretan, eraikitzen da irakurlea” (Petit, Michèle: 2001, p. 28).

PIRLSek (Progress in International Reading Literacy Study), alegia, 9-10 urte adin bitarteko haurrei ezarritako irakurmenaren nazioarteko ebaluazioak beste modu honetara definitzen du irakurketa: “gizarteak eskatutako edota norbanakoak balioetsitako hizkuntza formak ulertzeko eta erabiltzeko abilezia da… Irakurtzen dute ikasteko, irakurle elkarteetan parte hartzeko eta norberaren gozamenerako.” (MULLIS 2006: 5) André Maurois idazle frantsesak aldiz, irakurketaren kontzeptu elkarreragilearen inguruan honako hau adierazten digu: “Liburu on bat irakurtzea etengabeko elkarrizketa da eta elkarrizketa horretan liburuak hitz egiten du eta arimak erantzun egiten dio”.

Era berean, irakurketak duen garrantziaren inguruan aldiz, José Antonio Ríos Gonzálegez psikologoak honako hau gogorarazi nahi digu: “Irakurketek, hamar-hamabi urtetako haurrei izaeraren antolakuntza indartzeko identifikazio ereduak eta identitatea eraikitzeko aukerak eskaintzen dizkie”.

8

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Alor horren inguruan hezkuntzaren legeek aldiz, LGE (1970), LOGSE (1990) eta LOE-k (2006) ia ez dute irakurketaren alorra lehentasunezko zerbait bezala lantzen.

Irakurketara animatzearen inguruan horrenbeste egiten den garai batean eta irakurketak pertsonen formakuntzan eta hezkuntzan duen erantzun positiboetan bistakoa dela jakinik, gezurra dirudi hezkuntza legeriak horren inguruko zerbait idatzirik ez izatea.

Soilik oraintsu, alegia, 2007ko abenduan, errege dekretu batek lehen hezkuntzarako gutxieneko irakaskuntza-gai batzuk zerrendatu zituen, eta bertan, irakurketari eskaintzen zaion denboraren garrantzia ageri da: Modu berean eta autoreek irakurketaren ildoari begira dituzten ideiekin jarraituz, Pereiraren hitzek honako hau diote: “irakurketak oraindik ere zentzua duela irakurtzen duten haur eta gazte askorentzako… izan ere, beraien barne mundua eraikitzeko baliabide egoki bezala ikusten dute eta kanpoko munduarekiko lotura bezala erabiltzeko balio die irakurketak. ” (Pereira: 2007; pag 39).

Bestalde, Vitor Moreno Bayonaren hitzak aintzat hartuz, irakurtzea ez da eragiketa aritmetikoa, ez da eredu hierarkiko baten araberako trebetasun batzuen batuketa. Kontua hori baino konplexuagoa da. Irakurketa prozesu unitarioa eta globala da, eta irakurketaren nondik norakoak, zer, noiz gertatzen den zehazteak lanak ematen ditu.

Laburrean esanda, irakurleak ez du testu baten esanahia besterik gabe berehala bereganatzen. Ez da horren erraza. Irakurleak testua interpretatu egiten du, eta bere ezagueretatik, bere egitasmo intelektualetatik eta bere sentiberatasunetik abiatuta, testuaren esanahia eraikitzen joaten da.

Era berean, esan daiteke irakurketaren inguruan eginiko definizio edo uste asko faltsuak direla; beste arlo askotan gertatzen den bezala. Irakurtzea ez da ideiak, ezagutzak edo informazioa jasotzea bakarrik. Jarraian aurreko hitzetan aipaturiko Victor Moreno Bayonaren “zertarako irakurri? ulertzeko” dokumentuan, aipatzen zituen irakurketaren inguruko eredu ezberdinak laburbilduko ditugu.

Lehenik eta behin, goranzko ereduan oinarrituz horrela definitzen da irakurketaren 9

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

terminologia: Irakurketa prozesu sekuentzial eta hierarkikoa da. Hasteko grafiak antzematen dira, bigarrenik hitzak, gero esaldiak, lerrokadak, maila goragoko unitateetaraino helduz. Hemen, testuak berebiziko garrantzia du. Horrelaxe izan da orain arteko testuliburuetan eta gaur egungoetan ere.

Irakurleak deskodifikatzea automatizaturik baldin badu, inongo arazorik gabe ulertuko du testua. Baina esperientzia batzuk diote, testu bat ulertzeko deskodetzearekin ez dela nahikoa, nahiz eta oso zehatza izan.

Esan bezala, eredu horren presentzia oraindik ere, erabatekoa da, eta haurrek erabiltzen dituzten testuliburuetan, ohiko galdera-erantzunen

egitura behin eta berriz

errepikatzen da liburu guztietan; inongo aldaketarik gabe. Nahiz eta testu-mota aldatu, galderen eskema beti bera da, bai narrazio-testuetan, bai azalpenezko testuetan, bai argumentuzko testuetan, bai matematikako testuetan, bai testu historikoetan, bai testu linguistikoetan; eta baita literarioetan ere.

Esan liteke eredu hau autoritarioa eta tradizionala dela gaur egunerako; izan ere, irakurlea testuaren pean jartzen da sistematikoki. Irakurleak momentu oro hainbat galderari aurre egin behar dio, jakinaren gainean egon gabe. Testuei buruzko galderak egiteko tenorean, beti uniformetasunez, zuhurtasunez eta era berdinez jokatzen du. Ez zaio inongo tratamendu espezifikorik ematen ikasleak testua ulertu behar duen ala ez pentsatzerako orduan. Ez dute kontuan hartzen testu mota, eta ez dituzte horren araberako tratu metodologikoa eta estrategiak aplikatzen.

Gelan lantzen diren testuak desberdinak izanda ere, galderak egiteko modua berdina da momentu oro. Galderak baliogabeak dira, eta beraz, ez dira esanguratsuak haurrarentzat, izan ere, ez dira testua hobeto ulertzeko egiten, eta galderen erantzunek ez dute testuaren inongo ulermenezko estrategiarik garatzen.

Eredu horrek, ez du ziurtatzen pertsona batek testua ulertu duen ala ez, nahiz eta galdera guztiak ondo erantzun. Eta litekeena da, alderantziz gertatzea; galdera guztiak gaizki 10

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

erantzun, eta jarraian, testua ondo ulertu duela egiaztatzea.

Beraz, esan liteke ikuskera teoriko horretatik eginiko jardueretan, ez dagoela ulermena lantzen duen jarduerarik. Eta oker daude zenbat eta galdera gehiago egin, orduan eta testua hobeki ulertzen dela pentsatzen dutenak. Hiztegian hitz ezezagun mordoa bilatzearekin ez da nahikoa. Nahiz eta testuko hitz guztien esanahia ezagutu, horrek ez du testuaren ulermena ziurtatzen.

Esandakoaz gainera, bada beste kontu bat. Goranzko metodoak testu bakoitzari irakurketa bakarra dagokiola defenditzen du, eta horrela ezinezkoa da esanahia negoziatzea, ezinezkoa da bestelako interpretazio pertsonalik eraikitzea. Ez da kontuan hartzen aurreiritziek, adinak, esperientziak, ezagutzek, eta norberaren igurikamenek eragin handia izan dezaketela irakurketa-prozesuan.

Bigarrenik, beheranzko ereduan oinarrituz, irakurlea dugu irakurketa-prozesua hasten duena. Testuko zenbait zentzutan eta markatan oinarriturik, hipotesiak planteatu ohi ditu irakurtzen ari denean unitateei buruz. Honen defendatzaileek diote irakurleak testua sortzen duela.

Irakurlea konfigurazio global batetik abiatzen da, hitzetatik, esaldietatik, paragrafoetatik, eta gainbeheran testuaren osagaiak aztertzen ditu, baina horrek ez du esan nahi irakurleak testuak ulertzen dituenik. Irakurketa, eredu horrek esaten duen bezalakoa izango balitz, nekez ikasiko genuke ezer berririk testuetatik. Ez genuke irakurlearen jakintza aberastuko.

Goranzko eta beheranzko ereduak zentzu batzuetan zuzen ari badira ere, era itxian azaltzen dute irakurketa-prozesua, bestelako azalpenei erreparatu gabe, eta irakurketa ez da hori bakarrik. Egoera horri buelta eman nahian, laurogeigarren hamarkadan eredu elkarreragileak sortu ziren.

Hauen arabera, irakurtzea ulertzea omen da, baina irakurlea eta testua ez dira prozesu horren elementu bakarrak aurreko ereduetan bezala. Alde batetik, irakurlearen eta testuaren bi mutur horiek dauzkagu, eta bestetik, elementu berri bat eransten zaio, orain 11

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

arteko ereduetan irakurketa definitzerako garaian kontuan hartzen ez zena, testuingurua alegia. Azken honek, irakurketa ez ezik ulermena ere baldintzatzen du.

F.Smithek bere artikulu baten dioen bezala, irakurketaren prozesua ez doa testutik irakurlearengana, baizik eta irakurlearengandik testura. Hau da, irakurtzen ari garena ulertu ahal izateko, aurretik gaiaren inguruko zenbait ezaguera izan behar ditugu, informazio berria aurretik genekienarekin lotuz; bestela, informazioak ez du zentzurik izango eta galdu egingo da.

Esanahia eraikitzea irakurlearen lana izango da. Interesatzen zaiona aukeratzen du, jakin-minak, adimenak edo afektibotasunak jota. Beraz, irakurtzea ez da informazioa jasotzea bakarrik, baizik eta parte hartzea, eraikitzea. Ulermena ez da testutik ateratzen.

Irakurleak berak eraikitzen du bere hizkuntza gaitasunarekin eta munduan barrena hartutako esperientziarekin.

Smithek ondorioztatu du, aurretiko ezaguera eza,

bizitzaren esperientzia

desberdinak, eta hizkuntz gaitasun kaskarra direla, testuak ulertzeko ikasleek izaten dituzten oztoporik handienetakoak.

Smithek eginiko lanari Spirok bere ekarpena egin zion. Smithek bezala, Spirok dio ulermenezko irakurketa esanahia eraikitzeko prozesu aktiboa dela. Testuak eta irakurleak elkarri eragiten diotela, irakurketa gertatzen den testuingurua ere kontuan hartuz. Hauexek lirateke elementu berriak: hizkuntz testuingurua, jarrerazko testuingurua, aurrezagutza eta beharrizana.

Wittrockek erantsi zion, ulermenezko irakurketa egiteko, hizkuntza idatziaren esanahia argitu behar dela, aurretiko ezagutzarekin eta izandako esperientziekin erlazionatuz.

Eredu goranzkoarekin eta beheranzkoarekin konparatuz, irakurlea, testua eta testuingurua kontzeptuak beregaintzat hartzen ditu, elkarren arteko loturak azaldu gabe.

Horregatik zenbaitek eredu mekanizista bezala hartzen dute, fisika klasikoaren ezaugarriak dituelakoan. Eredu elkarreragilean, subjektu ezagutzaile-objektu ezagun bikoiztasuna gordetzen 12

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

da, hau da, behatzailea eta objektua bereizten dira.

Geroago eredu transakzionala etorri zen osagarri bezala. Hau da, irakurketa bakoitzean transakzio jakin bat gertatzen da eta irakurle batek, markak eta konfigurazioa duen testu batek, denbora konkretu batek eta

testuinguru batek parte hartzen dute

prozesuan. Transakzio horretan zenbait egoera organiko, zenbait sentimendu, zenbait hizkuntza-harreman eta zenbait harreman sinboliko ere azalduko dira. Irakurlearen arretak, zenbait giza faktorek eta faktore pertsonalek jota, elementu batzuk aukeratuko ditu, eta elementu horien nahasketak “esanahia” osatuko du.

Rosenblattek irakurlearengan bi jarrera antzematen ditu: alde batetik irakurria gogoan gordetzeko jarrera, eta bestetik irakurria bizitzekoa. Lehendabiziko jarrerari “jarrera eferente” esaten dio Rosenblattek, hau da, kargatu, berarekin eraman. Horretarako, irakurleak “bere arreta ezarriko du hartu behar duen objektuan, eta gero gogoan gordeko du”.

Bigarren jarrerari “jarrera estetikoa” esaten dio. Horrek azaldu nahi du irakurlearen arreta irakurri artean sentitzen ari den sentsazioan murgiltzen dela, antzematen duen egoeran eta gogoetan.

Egia esan, testu guztiak aldez edo moldez irakur daitezke. Are gehiago, ohikoa izaten da era batetik bestera igarotzea irakurri bitartean, nahiz eta bietako bat nagusitu, begiz joz.

Hezkuntza-erakundeek jarrera eferentea bultzatzen dute, eta gutxitan erreparatzen diote irakurtzean sentitu, irudikatu, esperimentatzen denari. Irakasleak sinesten du irakurketa ikasteko bakarrik dela, ez bizitzeko. Rosenblatten ekarriak azpimarratzen du irakurleak duen eskarmentuaren eta hizkuntz gaitasunaren arabera ulertzen dituela irakurketak. Irakurleak testuari ematen diona, testuak irakurleari ematen diona bezain garrantzitsua da, zeren eta irakurketara moldatzeko irakurleak nahasten baititu bere eskarmentua eta bere esperientzia literarioa.

Honako hauek dira irakurketan ezinbestekoak diren hiru faktoreak: testua, irakurlea eta testuingurua.

13

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Seguru aski sakonenik lantzen dena testua da, askok uste baitute testurik gabeko heziketarik ez dagoela. Arlo bakoitzean, jakintza-esparruetako jarduerak prestatzeko, testuetatik abiatu ohi da. Baina, testuak berealdiko garrantzia izanik ere, ulermenezko irakurketa egiteko irakurlea eta testuingurua ez dira ahantzi behar.

Alde batetik, ahazten ohi da irakurle batek testu batetik hartzen dituen esanahi intelektualak eta afektuzkoak norbere nortasunaren menpe daudela, eta horrez gainera, testuaren ezaugarrien menpe eta irakurketaren testuinguruaren menpe. Eta bestetik, ahazten da mota askotako liburuak irakurtzeak, eta helburu desberdinak dituztenak, bestelako esperientziak sorrarazten dituela.

1) Irakurlea: Hasteko, irakurlearen irudia nabarmentzen da. Testua irakurlea baino gehiago zelakoan, ahaztu egin da testuari bizia eta zentzua ematen dizkiona irakurlea dela. Testua irakurlerik gabe existitzen da, baina ez da ezer. Testua gauzatuko da baldin eta baten batek behatzen badu, sentitzen badu, ulertzen badu, interpretatzen badu, zaintzen badu.

Testu bakoitza bakarra, berdingabea eta berezia da, halaber, esan beharra dago irakurleak ere ez direla jite berekoak. Eta kontua baldin bada ikasleak gero eta erantzukizun gehiago hartzea eta irakasleak gero eta gutxiago, bitartekoak jarri beharko ditugu, hori ez baita erdiesten bat-batean.

Ikasleak beregainak izatea, irakaslearen jarraibideen menpean ez egotea, ulermenezko irakurketaren helburu handia da. Horretarako, jakin behar da zeintzuk diren irakurketaren buru-prozesuak eta afektuzkoak, zer behar duen ikasleak irakurle beregain izateko.

Zenbaiten ustez, irakurleek hobe beharrez irakurtzen dute, bihotza jartzen dute eginkizun horretan, eta ahal duten guztia ematen dute. Askotxo esatea izan liteke hori.

Dena den, ezin ukatuzkoa da irakurlea ez dela airean jartzen, zeren eta afektibitatea, burubidea, sormena, ezaguera, hipotesia, utzikeria, nagikeria eta itxaropen asko dantzan jartzen baitira.

14

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Irakurlea nahaspilatsua da, konplexua eta oso aldakorra. Zenbaitetan gaitasun intelektualak erabiliko ditu, beste batzuetan afektuzko itxaropenak. Eta gehienetan biak batera.

Esan daiteke testuak eta irakurleak elkarri eragiten diotela, mundua eta hitzarmen batzuk sortzen diren heinean. Hau da, errealitatearen irudi bat sortzen da. Horretaz gain, badira zenbait estrategia bai idazleak testua sortzeko, bai irakurleak testua ulertzeko erabiltzen dituztenak. Beraz, errepertorioa eta estrategiak irakurketaren oinarri funtzionalak dira.

Irakurketak ahaleginak egiten ditu zeinuen arteko koherentzia esanguratsuak sortzeko, eta barne hartzen ditu irakurlearen bai itxaropenen bai informazioen aldaketak.

Hau da, testuaren esanahia, egileak eta irakurleak testuaren bidez hitzartutako eraikina da.

Mezua ez da igortzen egilearengandik irakurlearenganaino.

Elkarreragin-prozesuan

eraikitzen

den

zubi

ideologikoan

oinarritzen

da.

Esanahiaren nondik norakoak jakiteko, zenbait elementuren arteko nahasketari erreparatu behar zaio, hau da, egilearen asmoari, irakurlearen jakintzari eta testuaren ezaugarriei.

2) Testua: Esan bezala, ulermenezko irakurketaren helburu nagusia da testuari dagokion errepresentazio zuzena eta egokia ematea. Hau lortzeko, irakasleek zenbait alderdi kontuan hartuko beharko lituzkete: Testu-multzo bat hautatzea, arlo guztietakoak eta mota desberdinetakoak.

Esan behar da arlo bakoitzeko testuak ez direla berdinak eta ez direla ardatz testual berekoak. Arlo berean azalpenezko testuak, argumentuzko testuak, testu narratiboak, deskribapenak eta instrukzioak azaltzen dira. Testu desberdin horiei aurre egiteko estrategia desberdinak eta berariazkoak erabili beharko lirateke, zeren eta testu guztiek ez baitute egitura bera eta ez baitituzte testu-marka berak erabiltzen.

Ez da ona testu guztiei ulermenezko estrategia berberekin aurre egitea. Aurretik irakasleei komeniko litzaieke astiro pentsatzea zein den era egokiena. Irakurlearen aurretiko 15

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ezaguerak baloratzea, zeren eta testua ulertuko badu, irakurleak gauza izan beharko baitu bere ezaguerak mezuarekin uztartzeko. Ez da aski testuak ikasleen ezagupen eta afektu mailara moldatzearekin. Horretaz gain, beharrezkoak diren bitartekoak ere erabiliko dira irakurlearengan interesa piztuko bada.

Garrantzitsua da testuak beren testuinguru kultural eta zientifikoan ezartzea, irakurlearen eta testuaren arteko hartu-emana aberasteko. Horrela, irakurlearen eta testuaren arteko lotura berriak erdietsi ahal dira, irakurri baino lehen sumatzen ez genituenak.

Ona da irakatsi nahi diren oinarrizko ideiak aurretik ikasleek dakitenarekin alderatzea. Zenbaitek ez dute aski ikasleek dakitena antzematearekin, eta izan litzaketen informazio txarrak ere kontuan hartu behar direla gomendatzen dute.

Irakurri artean, galde dezakegu nora jo dezakeen testuak eta zer ideia berri azal daitezkeen. Irakurle bakoitzak egindako interpretazioak konpara daitezke, eta eztabaida aberasgarri horretatik ondoriozta dezakegu badirela irakurketa posible anitz, edo ez. “Ezagutu eta ohitu testuen egiturekin eta beren modalitateekin�.

Testu-motak eta beren modalitateak ezagutzeak asko lagundu ahal dio ikasleari testua ulertzeko. Bestalde, ez dugu ahaztu behar arlo guztietako testu-motez ari garela, ez bakarrik Humanistikari edo Hizkuntza eta Literaturari dagozkien testuez.

Testuak hobeki ulertzen dira baldin eta ezagutzen badira testuen ezaugarriak, koherentzia pragmatikaren funtzionamendua, kohesioaren ohiko arauak eta antolatzaileak.

Ezagutu ezean, nekez suertatuko da lagungarria.

Testu tekniko eta zientifikoen ezaugarri batzuk aztertuko ditugu orain. Hizkuntza bakarra izanik ere, asmo komunikatiboa aldatzen da eta horren ondorioz hizketaldi bakoitzak bere ezaugarriak izaten ditu.

3) Testuingurua: Testuinguruaren garrantziaz oso gutxi mintzatu izan da. Gutxi idatzi da horri buruz.

16

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Tradizionalki, irakurketaren prozesua azaltzeko testuaren garrantzia nabarmentzen zen, irakurlearena gehienez ere.

Berriki erreparatu zaio testuinguruak irakurketan, eta ondorioz, ulermenezko irakurketan duen garrantziari. Orain arteko metodologiak testuetan oinarritzen ziren nagusiki, bai estrukturalismoa bai formalismo estilistikoa. Testua ez beste guztia baztertzen zuten, baita irakurlea bera ere askotan.

Testuinguruak irakurketa-prozesu osoan merezi duen tokia ez du tradizionalki hartu, “testuaren benetako esanahiaren� kalterako omen zelako. Dudarik gabe liburuen edukiek bideratzen dute irakurketa, baina ez da ona testuingurua gure hezkuntza-jardueran alde batera uztea. Testuinguruak testuen edukiak erabat baldintzatzen ditu, baita informazioaren hartu-emana ere.

Badira testuinguru desberdinak. Zenbait kasutan liburuaren itxurak berak bidea ematen du ikasgelan, bibliotekan, espetxean, autobusean, ohean, sagarrondo baten azpian irakurtzeko. Bakardadean edo beste baten laguntzarekin. Ez da gauza bera ikasgelan edo bibliotekan irakurtzea. Tokiaren arabera, irakurleak gauza bat edo beste espero du eta horrek ulermena mugatuko du.

Baina testuingurua ez da toki fisikoa bakarrik. Irakurketaren helburuek eta asmoek ere badute garrantzi handia prozesu horretan, ez hain era nabarmenean, baina estuki baldintzatuko dute emaitza. Ez da gauza bera azterketa baterako irakurtzea, edo jakin-mina asetzeko. Ez da berdin irakurtzen lanak, aisialdiak edo ikasteko beharrak bultzatzen duenean. Irakurketaren interesek eta arrazoiek ardaztuko dute zertarako eta nola irakurtzen den, eta ondorioz nola egin behar diogun aurre testuari ulermenezko irakurketa egiteko.

Arreta handia jarri behar da jakiteko ea zer ikuspegi hartu dugun, ea ondo pasatzeko irakurtzen dugun, ea testua ikasi beharrekoa den, ea kontua den denbora arinago pasatzea, ea irakurri genuena berrirakurtzen ari garen. Irakurketa bakoitzak bere estrategia ekarri beharko luke.

Esan bezala, irakurketaren nondik norakoak testuekiko motibazioaren menpe 17

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

daude. Beraz, zehazki finkatu behar dugu zertarako irakurtzen dugun, jakinda irakurketaren testuinguruak berak asmo horiek baldintzatuko dituela.

Asmoek eta testuek elkarri eragiten diote. Asmo jakin batek halako testu jakin bat irakurtzera behartzen du irakurlea, eta hortik asmo berriak sor daitezke. Testu jakin batek halako testuinguru jakin bat dakar, eta ez dugu ahantzi behar testuinguru jakin batek zenbait testu aukeratzen dituela, eta beste batzuk baztertzen. Izan ere, kontuan hartu behar dugu hezkuntza-sistemak zenbait irakurketa bultzatzen dituela eta beste batzuk eragozten dituela, eta horrek zer pentsatu eman beharko liguke.

Eskolan Irakurtzeko jarduerak eta asmoak oso bateratuak izan dira, berdintzaileak, estuki kontrolatuak eta ebaluatuak. Bertako irakurketetan ez dago aniztasun handirik, eta aldez aurretik markatutako eduki batzuk testutik ateratzearekin helburuak betetzen direla ematen du. Motibazioak eta erakargarritasunak ez dute aparteko tokirik gure programazioetan.

Erabilera bakoitzeko komeni da testu bereziak hartzea, eta badira zenbait testuinguru irakurketa erabat baldintzatzen ez dutenak. Testuliburua da gure hezkuntza sisteman irakurketaren testuingurua nagusiki markatzen duena.

Testuliburuen edukiak aldian aldikoak izaten dira, pertsona bakar baterako balio dutenak, eta balio kultural handirik gabekoak. Elkarren gainean metatutako informazio trinko batzuk ekartzen dituzte, jatorrizko testuingurutik ateraraziak. Zenbait testu mota ez dira azaltzen. Beraz, esan liteke gizarteak erabiltzen ez dituen testuak direla, batasunik eta egilerik gabekoak direla, eta nozio eta informazio mordoa partekaturik ekartzen dutela. Eta gogoratu behar dugu testuliburuak direla ikasleek gehien irakurtzen dituzten liburuak, gizarteak hala nahita.

Aurrekoa bezain garrantzitsua gertatzen da testuliburuek irakurketaren testuingurua baldintzatzeko duten indarra. Behar akademiko hutsek sustaturiko irakurketak dira, nahi eta ez egin behar direnak, gero kontrolatu ahal izateko ea edukiak ikasi diren ala ez, eta ikasleen izaerak eta beraien bat-bateko parte-hartzeak bultzatu gabe.

18

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Bibliotekan egiten diren irakurketak besterik dira. Bibliotekako liburuen edukiek beste balio batzuk hartzen dituzte. Nahiz eta testu baliotsuagoak ez izan, estimu handitan dauzkagu, testu iraunkorrak dira, aurreko irakurketak aberasten dituzte, eta irakurle anitzek irakurri ahal dituzte. Liburuen artean sortzen diren harremanei esker, kultura bizi-bizirik azaltzen zaigu, izanduna eta eztabaidatua dela ikusaraziz. Halaber, testu asko kontsultatu ahal ditugu, eta gainera, egile baten lan guztiak azaldu ahal zaizkigu, modu erraz batean eskuratzeko moduan.

Bibliotekaren testuinguruak sortzen duen irakurketak ahalbidetzen ditu ikasteko eta aztertzeko jarduerak, bideratuak edo bideratu gabekoak izanda. Irakurlearen izaera gehiago lotzen da irakurketara. Horretaz gain, nahita egiten da irakurketa, nork bere gustuaren araberakoa. Lanerako baino gehiago, ondo pasatzeko irakurtzen da liburutegietan.

Testuinguru horretan irakurlearen interesak kontuan hartzen dira, eta haren zaletasunak eta interesak asetzeko ahaleginak egiten dira.

Agerikoa da hezkuntza-erakundeek aipatutako testuinguruak bultzatu beharko lituzketela, irakurleak nahita hurbil daitezen liburuetara. Testuinguruek eta egoerek menpean hartuko dituzte irakurketaren helburuak. Helburu horiek lantzeko aukeratzen diren testuek tratamendu berezia eskatzen dute, esaterako, testuak ulertu diren ala ez egiaztatzeko jarduerak.

Beraz, amaitzeko eta laburki esanda, irakurketan era askotariko jakintzak eta trebetasunak sartzen dira. Irakurketak prozesu kognitibo eta meta- kognitibo asko jartzen ditu abian eta prozesu horietan arrazoitzeko gaitasunak, oroitzapenak eta irakurlearen aurretiko jakintzek hartzen dute parte.

Irakurketaren inguruan hainbat autorek diotena kontuan hartuta eta irakurketa eredu ezberdinak adierazi eta gero, ondorengo atalean, ekintza honekiko nabari den jarrera azaltzen saiatuko gara .

3.1.2 Ikasleen jarrera irakurketarekiko.

Gaur egungo gizartean hainbat eta hainbat datu eta adituren lanek adierazten 19

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

dutenaren arabera, haur eta ikasle askok irakurketarekiko erakusten duten jarrera nahiko pasiboa eta ezkorra da. Baina, zein da ikastun hauei irakurketa ez gustatzearen arrazoi nagusia? Zer da benetan egoera horren atzean ezkutatzen den fenomenoa? Gai honen inguruan irakurri eta arakatu ahal izan dugunagatik, hainbat zergati planteatzen dira arrazoi modura.

Alde batetik, irakurketarekin erlazionaturik garatzen diren ebaluazio desegokiak daude. Hezkuntzaren alorrean dena neurtzeko joera izaten da beti, irakurketa barne. Jarrera neurtzaile horrekin, inkontzienteki ikasleek irakurketa uztea lortzen da, izan ere, inork ez du atsegin momentu oro ebaluazio baten aurrean egotearen sentimendua, ez ikasleek, ezta guk ere. Haurrek irakurketarekin harreman afektibo on bat izatea nahi baldin badugu, lehenik eta behin, ebaluazio horiek curriculumaren alorretik desagerrarazi beharko ditugu, hori egin ezean, egoera bertsuan aurkituko baikara.

Ikasleek eskola eremuan egiten dituzten irakurketek, “denek�, ez dute zertan azterketa modukoei edo galdera aspergarriei erantzun beharrik, ezta ulermen-galdera edo fitxei begira egon beharrik ere. Ebaluazioa, beraz, ikasleen interes eta motibazioak aurkitzen zentratu beharko da, alegia, irakurketek ikasleen ezin egonei erantzun beharko diete eta libreki aukeratu ahal izango dute irakurri nahi duten hori.

Horrez gain, urte askotan zehar, irakurleak eratzeko lanetan aritu den Monserrat Sartoren (1984) hitzetan, irakurleak, irakurketara bere kabuz gerturatu beharrean, derrigorrezko irakaskuntza baten ondorioz beharturik gerturatu delako errefusatzen du irakurketa.

Argudio horrek irakurketarekiko jarrera positiboa lortzeko pista batzuk ematen dizkigu; adibidez, argi izan beharko dugu ezin dugula inor irakurtzera behartu. Izan ere, irakurketak, barruko gogo eta irrikak bultzaturik emango den zerbait izan beharko du beti, eta beraz, derrigortzen hasten garen unetik, gure helburuak guztiz aldatzen arituko gara.

Beraz, ikaslea irakurketara gerturatzerako orduan, eskaintza bat emanez egingo dugu, alegia, irakurketa ikasleari erakutsi eta oparitu egingo zaio, baina inoiz ez dugu irakurtzera behartuko.

20

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Irakurleak, inongo presio eta debekutatik aske egon behar du beti. Are gehiago, irakurleak irakurtzerako orduan hitz edo kontzepturen bat ez badu ulertzen, ez du zertan irakurketa utzi eta hiztegiaren bila joan beharrik, izan ere, irakurketarekin jarraituz, kontzeptua ulertzeko aukera izango baitu. Beste hitz batzuetan esanda, haurrek ez dute zertan, irakurtzen duten horren azalpen edo justifikaziorik eman behar; nahikoa da beste mundu berri bat aurkitu izanaren gozamena sentitzea.

Emili Teixidorrek ere horixe bera defendatzen du: “Irakurtzeko nahia kutsatzea beste edozein nahi kutsatzea bezala da: hori lortzeko modu bakarra, ezarpenik gabe egiten da, kontaktuaren bidez eta imitazio eta lilurapenaren bidez”.

Bestalde, irakurketa hautazkoa denean, alegia, aginduetatik aske kokatzen den momentuan, Pennacen aburuz, irakurketarako gerturatze-prozesu bat ematen da. Izan ere, aginduz egiten dena aspermen eta arbuiora zuzendurik baitago. Horretarako, bai guraso eta baita irakasleek egin beharreko lana liburua eskaintzea, zirikatzea edo opatzea izango da; izan ere, askatasun hori, irakurleak irakurtzen ari diren historia horren jabe sentitzeko oinarrizko premisa izango da.

Pello Añorgak honako hau dio elkarrizketa batean, gai honen inguruan: “Nik ikusten dut eskoletan, asko eta asko, liburua erabiltzen dela bakarrik erakusteko eta programaketa betetzeko; eta hori oso ondo dago, baino baita ere, gelaren barruan landu beharko genuke liburua dohain bezala; opari bezala: nik emateizut, nik liburu honetan sinesten dudalako eta beiratu ze politta den; eta gozatzea liburuarekin; besterikan gabe“.

Horrez gain, Ginés Martínez Cerónek honako hau adierazten digu: “Ezin dezakegu ahaztu hezkuntza sistema zorrotz bat daukagula: ez ditu ikaslearen ezberdintasun eta ezaugarriak kontuan hartzen, denak modu berean neurtzen ditu eta ikasle askori ikaskuntzan oro har trauma sorrarazi dio“.

Era berean eta aurrekoari jarraipena eman nahian, irakurketarekiko jarrera ezkor horren beste faktore edo erantzuleetariko batzuk, haurrei eskaintzen zaizkien irakurketa 21

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

metodo ez eraginkorrak lirateke. Horren inguruan, honako hau diote Perconi eta Galanek (1984): “Irakurtzera animatzeko, bai eskola eta baita etxean ere, metodo pedagogikoen izaera zaharkitu eta konbentzionala, errealitatetik urrun aurkitzen diren eta beraz, haurren interes eta motibazioetatik kanpo dauden irakurketa programak, irakurtzen ez duten helduen gizarte bat eta, irakurtzen ez duen kultura bat eratu dute. Inguruak ez badio ikasleari irakurketa ohiturak lantzeko eta garatzeko pizgarririk eskaintzen, ez da irakurzaletasunik egongo�.

Horrez gain, irakurketarekiko jarrera negatiboaren beste erantzule bat askotan, irakurleak irakurketarekin izandako harreman negatiboa izan ohi da. Harreman horiek iraganean ez badira behar bezain onak izan, eta irakurleak esperientzia horietatik oroitzapen txarrak gordetzen baditu, sentimendu horiek ez diote bere irakurzaletasuna garatzen lagunduko.

Bestalde, eta Lodosako La Milagrosa eskolan 2007-2008 urteetan irakurketara animatzeko egindako lanean adierazten denaren arabera, badaude beste kasu batzuk aldiz, hala nola, giza-jatorri pobreagatik, arazo emozionalengatik, motibazio faltagatik, eskainitako testua haur horren irakurketa mailaren gainetik dagoelako, irakurtzeko zailtasunak dituelako‌ askotan, ez dutenak irakurtzen duten hori ondo ulertzen. Baldintza horiek, irakurketa uztera eramaten dute askotan haurra, izan ere, haurraren motibazioan eragin zuzena dauka ulermenak. Argi dago, ulertzen ez dutena ez dutela irakurriko, eta irakurtzen badute ere, ez dutela behar bezala barneratuko.

Zerrendaturiko era guzti hauetako zailtasunekin topo egiteak, irakurketarekiko interesa galtzera daramatza irakurleak, eta horrek, gerora begira, beraien eskola errendimenduan, komunikazioaren alorrean‌ eta oro har pertsona bezala izango duten garapen osoan izan dezake eragin zuzena.

Beraz, jarrera ezkor hori ekidin nahi baldin badugu, ondorengo atalaren izenburua aintzat hartu beharko dugun baldintza izango da.

22

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

3.1.3 Irakurketa: plazera bat.

Askotan entzun izan dugu irakurketa plazer bat izan daitekeelako baieztapen edo komentarioa. Behin eta berriz esan izan digute, bai etxean, bai eskolan eta baita kalean ere, irakurketak gozamena daramala barne. Baina, zertan oinarritzen dira pertsona horiek baieztapen hori egiterako orduan? Nola lortzen da plazer hori irakurketa bidez? Bada, galdera horiei erantzun ahal izateko nahian hainbat adituren hitzez baliatuko gara.

Alde batetik, Emili Teixidorrek irakurketaren plazeraren inguruan dioenaren arabera: “Irakurketak bere gain daraman plazera hain da handia, ezen oso zaila izango da berau konpartitzea. Irakurle eta liburuaren artean alkimia pertsonal bat sortzen da, zeinak esperientzia hori, zerbait pertsonala bilakatzen duen, intimoa….” .

Raquel Moraga Gallegosek bere “El placer de leer” lanean dioen legez, irakurketarekiko gustua ez da inoiz behar edo aginduen menpean pizten. Bere hitzetan, lortu behar duguna, irakurketarako ematen den lehen gerturatze samurtasunean, erosotasunean, sormenean, poztasunean… oinarritzea izango da. Lehengo irakurketek, haurren izaera zehaztuko dute; auto-estimu, segurtasun eta sentsibilitatea bezalako alorretan hain zuzen.

Era berean, Wolfgang Iserrek honako beste hau dio irakurketa eta plazeraren inguruan: “irakurketa plazer bilakatzen da, gure sormen gaitasuna jokoan sartzen den momentuan, alegia, gure gaitasunak suspertzeko gai denean”.

Emili Teixidor idazleak ere antzerako zerbait adierazten du: “irakurketa plazera, ekintza, sormenekoa eta emankorra denean ematen da; liburuak, irakurlearen gaitasunak praktikan jartzen dakienean alegia.”

Kepa Osoro Iturbek ere irakurketa eta plazeraren inguruko hitz hauek eskaintzen dizkigu: “gogora dezagun irakurketaren plazera ez dela zerbait naturala, baina bai amets egin eta imajinatzeko beharra. Horrenbestez, haurrak irakurketara animatzean, irakurketak barne gordetze duen magia eta sentimendu guztia beraiengan ezartzen saiatu beharko dugu” .

23

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Era berean, esan beharra dago ere, argumentu asko daudela eskolak irakurketarekiko plazera sortzearen lana bere gain hartu behar duela esaten dutenak. Argi izan behar dugu, plazer bidez egiten den ekintza orok ikaslea motibatuago egotea ekarriko duela eta beraz, bere hezkuntza errendimenduan eragin zuzena izango duela baldintza horrek.

Kontuan izan behar dugu ere, irakurketa ez dela soilik informazioa bilatzeko, zerbait ulertzeko edo kontzepturen batzuk ikasi edo barneratzeko ekintza gisa ulertu behar.

Irakurketarako instrumentua, gozamen eta dibertsiorako ere badela, eta beste gauza askoren artean, mundu ezberdinak esploratzeko, bizitza beste ikuspegi batzuk eraikitzeko, desio eta nahiak asetzeko‌ instrumentu ludiko bat izatera ere iritsi daitekeela. Eta instrumentu ludikoa den heinean, plazera eta gozamena ere eskaini dezakeela.

Beraz garrantzitsua da eskola komunitateko profesional guztien partetik, irakurketara plazeraren bidetik gerturatzeko ahalegina egitea, inongo ekintza aspergarri, nekagarri eta derrigorrezkoak alde batera utzita.

Irakurketa plazera edo desioa izan daiteke, eta maitasuna, tristezia, beldurra, poza, gorrotoa, samurtasuna eta ilusioa bezalako sentimenduak eragin ditzake. Gainera, ezagutza eta informazioa edo gogoratu edo amestu ahal izateko momentu magiko bat ere eman dezakeen esperientzia ere bada.

Hala ere, kontziente gara, irakurketak, eremu batzuetan esfortzu eta lana eskatzen duela, baina era berean badakigu esfortzu hori beste ildo batetik ere bideratu daitekeela; irakurketa nahia bultzatuko duen bidetik alegia. Beraz, irakurlearekin kontaktuan egongo diren pertsonen konpromiso eta beharra izango da ibilbide hori eraikitzen hastearena.

Irakurleari erakutsi behar diogu, irakurketa zerbait aberatsa dela, zerbait magikoa; erlazio afektibo bat sor dezakeela eta beste hainbat ekintzak ez bezala, bizitzarako baliagarriak egingo zaizkion tresnak eskainiko dizkiola.

Ondorengo lerroetan, eta ikasleei irakurketa plazer bezala sentitzen laguntzeko bidean, irakurketara animatzearen inguruan hitz egiten da.

24

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

3.2 IRAKURKETARA ANIMATZEN 3.2.1 Historian zehar.

Irakurketara animatzearen zentzua ondo ulertu ahal izateko, beharrezkoa deritzogu kontzeptu honen inguruko historian pixka bat murgildu eta berau ezagutzea; baita, sortu zen garaiko giza irrika eta irrika pedagogikoen nondik norakoak identifikatzea ere.

1965ko Urrian, Clamart izeneko herri frantses batean, La Joie par les libres haur eta gazteentzako liburutegiak bere ateak ireki zituen lehenengo aldiz. Liburutegi hura ez zen Europan zabaltzen zen lehenengoa, hala ere, izan zuen oihartzuna eta gerora begira jaso zuen eraginaren ondorioz, berau aipatzea erabaki dugu.

Liburutegi honek aurrekari miresgarri bat izan zuen: Parisen Book Committe on Children’s Libraries erakunde amerikarrak zabaldurikoa: L’Heure Joyeuse. La Joie par les libres liburutegiaren bereizgarrien artean honako hauek aipatu ditzakegu: irakurketarako espazioaren argitasuna eta abegikortasuna, haurren beharretara egokituriko altzariak, bibliografiaren aukeraketa zehatz eta arduratsua, antolaketa eraginkor eta erraza, apalategietarainoko sarbide librea, irakurleei emandako protagonismoa‌ eta batez ere, haur guztiei eskainiriko arreta umil eta errespetuzkoa; haur guztiak berdin tratatzen ziren; ez zen jatorri sozioekonomikoa kontuan hartzen.

Esan beharra dago, liburutegi hori zabaltzeak izugarrizko iraultza suposatu zuela; garai hartako liburutegien egoerak eta liburuzainek, haurrak erabiltzaile izatearen inguruan zituzten aurreiritziak kontuan harturik. Baina, horri guztiari aurre egin, eta haurren adimen, interes eta erantzukizunetan sinesten hasi ziren. Ekintza iraultzaile horrek, haur, gazte eta heldu asko erakarri zituen.

Momentu hartan, liburu, apalategi eta apainketen berriztatzeekin batera, ekintza berri eta liluragarrien sorreraren beharra sumatu zen; izan ere, irakurleak, hau da, publikoa, berria zen, eta horrek erantzun berriak ere eskatzen zituen. Ekintza horiek, irakurketarekiko plazera sentitzera eta liburutegian gustura egotera bideraturik egongo ziren.

Horretarako, taldeko ipuin narrazioak, irakurritako liburuen inguruko elkarrizketak, 25

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

irakurketa poetikoak, gida bibliografiakoak, liburuen erakusteka tematikoak, antzerki ekitaldiak, eleberri eta ipuin ilustratuen ahoz gorako irakurketak, irakurleen atentzioa eskuratzeko jokoak, idazle, artista edo zientzialariak gonbidatzea‌ bezalako ekintzak planteatzen hasi ziren; gerora begira eta Frantzian batik bat, irakurketarako animaziotzat hartuko ziren jarduerak, alegia.

Garai hartan estatu anglosaxoniarretan irakurketa publikoa bermatu nahi izan zen.

Horien oinarriak 1852an Report of the Trustees of the Public Library of the City of Boston-en bildurik ageri ziren. Bertan, hezkuntza formalaren garrantzia aitortzeaz gain, hezkuntza formal horren urritasuna jartzen zen agerian, eta ezinbestekoa zen jakintzaren mundua denentzat eskuragarri izatea. Hori izango zen ordutik aurrera, liburutegi publikoen benetako egitekoa.

Hori horrela, 1965an Anne Griner-Schlumberger-ek, mezenas pribatu baten ekimenez, La Joie par les livres liburutegia zabaldu zuen. Beharrezkoa ikusten zuten hasiera-hasieratik, liburutegiak itxura erakargarria izatea, pertsonen egonezin eta desioei erantzuna emateko gai zela helaraztea, pertsona orori adierazteko aukerak eskaintzea, eta hori guztia betirako uztartzea.

Liburutegi honen lehenengo zuzendaria Genevieve Patte izan zen. Genevievek haur guztien erritmo eta eskakizunak errespetatu eta horiei erantzun bat emango zien antolaketa gauzatzeari ekin zion; horretarako, ekintza erakargarri eta pizgarriak sortzen aritu zen gehienbat.

Erronka handia zuten aurretik, eta gaur egun oraindik ere erronka hori agerian dago.

Liburutegi dotore eta erakargarria irekitzeak eta, liburu onenez hornitzeak ez zuen irakurketarekiko bat-bateko interesa sustatuko. Horrek, alde batetik, gogamen asko eta bestetik pazientzia pixka bat eskatzen zuen. Haurrei honako hau helarazi behar zitzaien: irakurketa ez zela azterketa bat eskatzen zuen zerbait, ekintza libre eta doakoa zela; liburuetan oinarrizko hainbat galderaren erantzunak aurki zitzaketela edo erantzun pertsonalak eskatzen zituzten galderak sortu zekizkiekeela. Irakurketak ez zuela norbera emateko gai zen hori baino gehiago eskatzen eta ez zuela, era berean, norberak eskatzen edo behar zuen hori baino gutxiago emango. Laburbilduz, 26

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

liburutegia pentsamendu eta emozioak azaldu, esperimentatu eta konpartituko ziren espazioa zela helarazi behar zitzaien haurrei.

Horren guztiaren ondorioz, eta liburuarekin aurkitzeko asmoarekin, hainbat ekintza antolatu izan dira historian zehar. Ipuinaren ordua adibidez, Ingalaterra eta Estatu Batuetan sortu zen XX. mendean zehar. Horrez gain, alemaniar literaturaren inguruko hitzaldi batzuetan Sara Cone Bryant idazleak entzuleek obraren azterlanen argudioekin mantentzen zuten arreta behatu zuen, eta kontakizunek literaturaren ulermen eta onarpenean zuen garrantziaz ohartu zen bat-batean. Momentu hartatik aurrera, ipuinen narrazioekin aritu zen, eta Sara Cone bezalako beste hainbat emakumeren ahaleginen ondorioz, Children StoryTelling Hour erakundea sortu zen.

Mota horietako ekintzen beste aitzindarietako bat, Elena Fortun idazle espainiarra izan zen. Fortunek bibliotekonomia ikasketak egin zituen Madrileko nazioarteko Boston institutuan. Astean behin, lan egiten zuen liburutegian bertan, ipuin ordua egiteari ekin zion.

Bestalde, 1964an Montserrat del Amo idazle eta kontalariak “La hora del cuento” izeneko liburua argitaratu zuen Espainian. Bertan, liburutegietako kontaketa ekitaldiak antolatzeko modurik onenaren inguruan eta adin bakoitzerako egokiak ziren liburuen aukeraketa egiteko irizpideak adierazi zituen. Ipuin kontaketetan, bi helburu bete nahi izaten zituen: alde batetik, beraientzat liburuek gordetzen zutena haurrei aurreratzea, eta bestetik, haurrak letra horiek bilatzera bultzatzea. Ipuinak kontatzea, beraz, zirikatzeko era bat izango zen. Era berean, urte horretan bertan, Aurora Diaz Plaza liburuzainak, “Cómo atraer al lector” liburua argitaratu zuen.

Garai hartan La Joie par les livres liburutegia zabaltzearekin batera, Frantzian animazioaren inguruko hainbat giza mugimendu eman ziren. Ekintza hauen helburua kulturaren zabalkuntza, denbora librearen aberastasuna bermatzea, komunitateko pertsonen arteko harremana eta parte hartzea eta gizakiaren pentsamendu onena helaraztea sustatuko zuten programak sortzea zen.

27

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Horregatik esan daiteke animazioaren mugimendua, mugimendu kultural edo soziokulturaltzat hartu zela; izan ere, kulturaren sortze eta jabekuntza izateaz gain, gizarte eraldaketa gisa ere ikusi zen. Mugimendu honek, hezkuntzako eragile edo eragile ekonomiko ezberdinengandik zientzia eta artetik urrun zeuden pertsonen bazterketari amaiera eman nahi zion; eta era berean, beraien bizimodua eta ametsak azaleratu eta aintzat hartu nahi izan zituen.

Arlo honen inguruan 1964an Frantzian argitaraturiko L’animation culturelle obran animazio kulturala taldeko emantzipazioaren barruan sartzen zela baieztatu zen. Animazioa gizartearen ikuspegi kritikoan oinarritzen zen eta herritarren mugimendu eta norbanakoaren formakuntzan finkaturik zegoen. Animazioaren sustatzaileetariko bat izan zen Jacques Charpentreau-k honako hau zioen: “Helburua beraz, kultura unibertsalizatzea izan zen. Ikusleak eratzeaz gain, kreazioa ere indartu nahi izan zen. Animazio kulturalak, gizaki isolatu eta lerrokatuen, artista eta herritarren eta artea eta bizitzaren arteko elkarketa ahalbidetuko zuen; elkarrizketa horren ondorio gisa, norbanakoaren emantzipazioa eskuratzeko helburuarekin.�

Animazioaren inguruan egin ziren praktika ezberdin guztiek, helburu bera elkarbanatzeen zuten: ez zen entretenimendu soila bilatzen, munduaren eraldaketa baizik.

Animazioko ekintzek, ezberdintasun sozialei erantzuteko eta kontzientziatze, mugimendu eta konpromiso bidea egiteko balio zuten. Zentzu horretan, hainbat baliabide jarri ziren martxan: museoetara bisitak, kirol lehiaketak, mendi irteerak, antzerki emanaldiak, argazki tailerrak, idazketa ikastaroak‌ Talde gazte, eskola, kirol elkarte, auzo erakunde eta beste abarren arteko lotura estuek, erakunde batzuen eta besteen arteko mugak desegin zituen, eta animazioari taldeko izaera ireki eta amaigabea eskaintzen zien. Denek izango zuten jakintzaren mundura gerturatzeko aukera, inor ez zen kanpoan geldituko. Gizartea goitik behera eraldatzeko nahia nabari zen.

Eskolari dagokionez, espazio baztertzailea zen oraindik, izan ere, irakaskuntza ikasleen beharretatik oso urrun ageri zen eta bizitza errealetik oso aldendurik zegoen. Beraz, beharrezkotzat jotzen zen sormenezko eskola integratzaile eta parte hartzaile baten sorrera.

28

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Sasoi hura hainbat ekimenenen aldia izan zen: Ivan Illich eta bere gizarte ezeskolarizatua, Paulo Freireren zapalduaren pedagogia, Lorenzo Milani eta bere Barbiana eskola, John Holt eta bere eskolaren porrota, Gianni Rodari eta bere pragmatikaren fantasia, Anton Makarenko eta bere poema pedagogikoa, Marshall McLuhan eta bere hormarik gabeko gela, Celestin Freinet eta bere naturazko metodologiak, A.S Neil eta bere Summerhill-eko autoritatearen aurkako eskola‌ bezalakoena alegia.

Garai berri bati hasiera ematea posible zela uste izan zen. Hainbat pedagogien gune gorena bizi zen une hartan: Eskola popularraren mugimendu kooperatiboa, Rosa Sensat irakasle elkartea, Espainiako hezkuntza-ekintza mugimendua, Italiako Cooperazione Educativa mugimendua, Frantzian Groupe Francais d’Education Nouvelle‌ Kulturaren animazioaren estrategiak, beraz, ez zeuden irakasleek aurrera eramaten zituzten praktika pedagogikoetatik horren urrun; azken hauek, irakaskuntza metodoen eraldaketa eta berrikuntza sakona bilatzen zuten.

Irakurketarako animazioarekin, axolagabekeriaren kontra borrokatu nahi izan zen, izan ere, gizartean nabarmentzen zen apatia sentimendua, gizakiaren etsairik handienentzat jotzen zen garai hartan.

Animazio kontzeptua ez zen liburuzainen hiztegian 70. hamarkadara arte sartu, baina ordura arte aurrera eraman ziren ekintzak izendapen horren barruan sartuko ziren etorkizunean. Kulturaren animazioen ekimenak, haurrentzako liburutegietako ekintzak eta pedagogia

berriaren

ekintzak

zailtasunik

gabe

bateratu

ziren

eta

beranduago

irakurketarekiko animazio bezala ezagutuko zen horri eman zitzaion hasiera.

Aldaketa sozial hauen desioak espainiar estatuan ere eman ziren. Hezkuntza zein liburutegi alorrean, praktika pedagogikoak egokitzeko beharra eta nahia sentitu zen.

Espainiar estatuan 80. hamarkadan hasi zen irakurketaren animazioaren hedapena; Europako beste estatuekin batera.

1974. urtean Belgikako Dworp herrian, Bureau Internacional Catholique de l’Enfance-ko prentsa eta haur literaturen arloen bilera batean, 29

irakurketaren arazoa eta horrek

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

haurrentzako liburu, aldizkari, zein egunkariekin zuen loturaren inguruan eztabaidatu zen.

Ordura arteko hezkuntza metodoak zaharkiturik gelditu ziren, eta arreta berezia eskatzen zuen aldaketa bat eratzen hasi zen.

Batzar hartan parte hartu zutenek, irakurleen prestakuntza hobetzeko praktikak egiteko konpromisoa hartu zuten. Talentum liburutegiaren inguruan irakurketaren inguruko mintegiak antolatu ziren. Bertan, irakasleek, familietako amek eta liburuzain eta liburuzaintzaileek hartu zuten parte; eman ziren hausnarketa batzuk, ondorengo irakurketara animatzeko praktiketan islaturik ageriko ziren.

1980. urtetik aurrera, irakurketarako animazioa irakasle eta liburuzainen hiztegian barneratzen hasi zen. Nuria Venturak, 1982an GuĂ­a prĂĄctica para bibliotecas infantiles y escolares liburuan animazioaren inguruan, liburua haurrari gerturatzeko liburutegiak eratu ditzakeen ekintza bezala definitzen du.

Baina zer gertatzen da gaur egun ? Zein egoeratan aurkitzen da ikaslea irakurketa animatzera bideratzearen ikuspegia eta ekintza?

3.2.2 Animazioa gaur egun.

1965. urtetik gaur egunera arte, irakurketak eta zehazki irakurketarako animazioak jasan duen bilakaera nabaria eta izugarria izan da. Giza estamentu bakoitzak eta garatu diren esperientzia ezberdinak handiak izan dira urte hauetan zehar. Hala re, eginkizuna ez da guztiz bete oraindik; egun, beharrezkoa da ekimenak garatzen jarraitzea, eta liburuak eta haurrak maitatzen jarraitzea.

Gaur egun, irakasleek barneraturik dute irakurlea formatzeko beharraren kontzientzia, izan ere, urte hauetan ekintza ezberdin asko eratu dira haurrak irakurketara gerturatzeko eta irakurtzeko interesa pizteko. Hala ere, kontrakoa gertatu dela dirudi. Zergatik?

Planteamendu didaktikoetatik soilik abiatu direlako eta beti ere ekintzarekin batera lan bat egitea eskatu izan zaielako; kasu batzuetan notak jarrita gainera.

Hezkuntzarekin loturiko liburuak behatuz gero, ondorengo izenburuekin aurkitzen gara: literaturaren didaktika, matematikaren didaktika, artearen didaktika‌ Didaktika 30

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

irakastea da, bai, baina didaktika objektiboa da, ikasleak jasotzen dituen ikasgaiak bere gain hartu ditzake, ala ez. Ikaslearen adimena egokia bada, ondo jasoko du informazio eta jakintza guztia irakaslearengandik, eta lehen hezkuntzatik irteterakoan baliagarriak egingo zaizkion ezagutzak bereganaturik izango ditu. Hala ere, didaktikarekin bakarrik ez da bere formazioaren inplikazioaz amaituko, alderdi subjektiboa, bihotzera heltzen zaiona, alegia, sentimenduen alorrekoa, garatzea faltako zaio.

Haurra irakurle egiteko, haurra hezi behar dugu, bere nahia lantzen lagundu egin behar diogu,

eta argi erakutsi behar diogu, irakurketaz jabetzen bada bizitzarako baliabide

garrantzitsu bat izango duela bere eskuetan.

Baina, zer da benetan irakurketara animatzea?

3.2.3 Zer da irakurketara animatzea.

Urte asko pasa dira eta bakoitzak, irakurzaletasuna modu ezberdin batean ulertu eta definitu izan du. Batzuek honela ikusten dute irakurzaletasuna: “Haurra liburura hurbiltzea, liburuz inguratzea, beste ume batzuen laguntzarekin liburu bat asmatzea, liburuari amaiera ezberdinak aurkitzea, ipuin batean oinarrituz dramatizazio bat sortzea, idazleekin kontaktua izatea…(Monserrat Sarto, 1999)”.

Esan daiteke ekintza sinplea dela. Jarduera erakargarriak sortzean oinarritzen da, eta ekintza horietan haurrari liburuarekiko kuriositatea estimulatzea nahi izaten da; horrela, liburuek gorde duten aberastasuna aurkitu ahal dezaten.

Aline Antoine berak ere, La joie par le livren, Frantzian haurrentzako dagoen liburu zentro nazionalean argitaratu diren artikuluetan ere, animazioaren inguruan hitz egin du batzuetan, eta honako hau adierazi izan du: “Zailtasun handia daukat animazioaren inguruko esanahi zehatz bat emateko, izan ere, izen hau definiezina da; modan dago eta gure ezinegonei erantzuten die. Ondo ez doan zerbait agertzen den momentuan, animazioa beharrezkoa dela esaten da”.

Carmen Olivaresen esanetan kontzienteki egiten den ekintza bat da, non liburu konkretu batenganako afektuzko hurbilpen intelektual bat gauzatzen den; horrela irakurketarekiko estimua sortuz.

31

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Carmen Barrientosek, Libro-forum, una tecnica de animacion a la lectura (1982) liburuan, irakurzaletasuna, metodo bat dela zioen, non bere eginkizuna irakurleak bere buruarentzat irakurtzea izango den, alegia, beren buruetan dabiltzan galderen erantzunak aurkitzeko, gozatzeko, amesteko eta irudimena martxan jartzeko hain zuzen.

Eveline Charmeux-entzat aldiz animazioaren helburua ez da animaziozko irakurketa batekin gozatzea, baizik eta irakurtzen gozatzea. Bere ustez, irakurketak atsegina izan behar du, ez apaintzen dugun gozoak bakarrik.

Robert Escarpit-ek berriz honako hau dio gai honen inguruan: “Garrantzitsua da liburua, eskola adina baino lehenagotik barneratzea haurraren bizitzan eta momentu horretatik aurrera bere eguneroko joko eta ekintzetan txertatzea”.

Pep Durán-ek bere animazio lanean, emozioen inguruan hitz egiten du, sentsazioak deskribatzen ditu, jakingura pizten du, interesa suspertzen du, jostatzen saiatzen da eta amets egitera eramaten zaitu; bere aburuz, irakurketara animatzea hori guztia lortzea da.

Bruno Bettelheim-en hitzetan, haurrari irakurtzen irakasten badiogu eta irakurtzera animatzen badugu, bere aurrean esperientzia-mundu bat irekitzen ariko gara. Gainera, bere ezjakintasuna alde batera uzten lagunduko diogu, eta mundua hobetu ulertzera eta etorkizunaren jabe izatera bideratuko dugu.

Gure azterketan zehar honako beste definizio hau ere aurkitu dugu animazioaren inguruan: “Irakurtzera animatzearen definizioa, liburutegiko erabiltzaileak liburutegira hurbiltzeko asmoz eta erabiltzaile horiei laguntza emateko beharraren aurrean sortzen da” (Martín & García.

2002).

Kepa Osororentzat irakurtzera animatzeak mundua irakatsi, aurkitu eta gizakia ulertzeko balioko dio haurrari; eta hori guztia, hitzetan gordeta dagoen magia, sentimendu, lilura eta irrika sentimenduak zabalduz lortuko du haurrak.

Fernando Savaterrek dioenari aipamen eginez aldiz, bere ustez, haurra irakurtzera animatzen dugunean, munduan bere presentziari zentzua ematen eta bertan egotearen poza 32

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

baieztatzen laguntzen ari gara.

DGOIEko (Direccion General De Ordenacion, Inovacion y Promocion Educativa) irakurtzera animatzeko programetan berriz, honako beste hau adierazten da: “Irakurketa helburu ezberdinekin eta egoera ezberdinetan erabiltzen den ekintza da. Horregatik, animazioaren inguruan hiz egiten denean, egoera ezberdin guztietan gauzatu beharko da ekintza hori: informatzeko irakurketan, irakurketa atsegingarrian, ikasteko irakurketan, sortzeko irakurketan, komunikatzeko irakurketan…”

Jesús Villegasek aldiz, irakurketara animatzerakoan eratu beharko litzatekeen emaitzaren inguruan zera dio: “Irakurle ez denak liburua aurkitu dezala, irakurketa pasibo batetik irakurketa aktibo batera pasa dadila, irakurketa atsegina garatu dezala, dauden liburu ezberdinen aniztasuna aintzat har dezala...”

Irakurketara animatzea liburuetara gerturatzea dela esan dezakegu, eta gerturatze hori, modu afektiboan, gozamenetik edo modu intelektual batean egin daiteke. Azken batean, animazioarekin lortu nahi dena irakurtzeko ohitura bereganatzea da, irakurketa hori zaletasun iraunkor izatera iristeko helburuarekin alegia. Prozesu horretan arrakasta izateko irakurzaletasuna haurtzaroan sustatzea omen da egokiena, eta beraz, ahal den heinean eremu horretatik hasi beharra dago lanean.

Kasu askotan irakurzaletasun hori subjektuaren bizitza osoan zehar mantentzea nahiko eginkizun zaila izan ohi da, baina animazioaren bidez, helburu hori lortzeko ametsa bete nahian gabiltza.

Irakurzaletasuna gauzatu dadin, nahitaezko baldintza da irakurleak eroso sentitzea irakurketarekin. Izan ere hasieran, ekintza honen aurrean irakurleak jasotzen dituen inpresio eta sentimenduek, gerora, bere irakurketa baldintzatuko dute eta ekintza honekiko maitasun edo gorrotoa momentu horietan hezten hasiko da.

Irakurlea liburuaren aurrean eroso sentitu ahal izateko, garrantzitsua da inguruan dagoenaren sostengua eta eskerrona sentitzea, izan ere, horrela irakurketarekiko harreman hobea izatea lortuko da, eta horren bidez, irakurketak gordetzen dituen zailtasunei aurre egin ahal izateko segurtasuna lortuko du.

33

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Irakurketara animatzeak, abentura berri batean sartzea esan nahi du, non irakurlea bera, liburuko pertsonaiekin identifikatuz, abenturaren protagonista izatera iritsi daitekeen.

Animazioa, beraz, haurra liburura gerturatzeko sormenezko proposamen ludiko eta atsegin bat izan daitekeela uste dugu.

Ekintza horrekin, bere barruan eta kanpora begira garatzen ari den mundua hobeto ezagutzeko beharrezko tresnak eskainiko zaizkio irakurleari, izan ere, hizkuntza pentsamendu, esperientzia, sentimendu eta iritzien hartu emana gauzatzeko biderik egokiena da. Hitzik gabe ezinezkoa da mundua ulertzea. Jose Antonio Marinak dioenaren arabera, “haurra izaki adimentsua da, eta bere adimena linguistikoa da; beraz, zenbat eta trebeagoa izan hizkuntzan, orduan eta handiagoa izango da bere adimenaren etekina“.

Hitzik gabe haurrak ez du ezagutuko, ez du jakingo. Mundua ondo ulertzeko eta bertan garatu ahal izateko, beharrezkoa izango du berau irakurtzea. Irakurtzen jakiteak, irudi ikaragarriak eta iragarki subliminal edo argiaren aurrean ondo defendatzeko balioko dio irakurleari, eta mundu ulerkor eta kritiko batean kokatu ahal izateko beharrezko tresnak eskainiko dizkio.

Mundua ondo ulertzeko, hitzen bidez ezagutu beharko du berau, izan ere, hitzik gabe ez da haurra munduan biziko, biziraun bakarrik egingo du; ez baitu ulertuko, ez baitzaio ulergarria egingo.

Era berean, liburuzain eta aditu askoren ustez garrantzitsuena interesak piztea eta adierazpenerako eta komunikaziorako espazioak sortzea da.bertan, Irakurketa eta liburuak modu natural batean eskainiko dira.

Bestalde,

irakurketarako

animazioan,

ulermen

maila

ezberdinak

dituzten

ikasleentzako liburu eskuragarriak eta interes tematiko ezberdinekoek egon beharko dute.

Horretarako, haur eta gazte liburuak, aldizkariak, nobelak‌ eskainiko zaizkie ikasleei; irakurleak erakarri eta eratzeko asmoz.

Animazioak beraz, irakurle kultura bat eratzea baimenduko du, irakurleak ezagutzaren munduan murgildu ahal izango ditu. Beharrezkoa izango da haurrari mundua 34

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ezagutzeko, ikasteko, amets egiteko eta sortzeko aukera eskaintzea, eta irakurketaren bidean horiek guztiak garatzeko aukera izango du. Kultura irakurle batean gainera elkarbizitza demokratiko eta harmonikoago baterako ezinbesteko gaitasunak eta baloreak garatu ahal izango ditu haurrak.

Gure adimena, bizia, malgua, arrazionala, dibertigarria, argia eta sinestaraztea izan dadin, lehenik eta behin, beharrezkoa dugu hitz asko jakitea; ez gure adimena apaintzeko, hitz bakoitzak, errealitatea ezagutu, aztertu eta hobeto ulertzeko baliabide gisa balioko baitigu.

Era berean, irakurketarako egiten den animazio oro gizarteko kide guztientzat irekita dagoen zerbait izan beharko da, alegia, irakasle, guraso, ikasle, liburutegietako arduradun, ludotekatan dauden hezitzaile eta abar luze batentzat. Ez du zertan soilik, ikasleei zuzendutako zerbait izan behar.

Ondorengo lerroetan, ekintza hau garatu ahal izateko ezinbestekoak diren oinarriak adierazten dira.

3.2.5 Irakurtzera animatzearen oinarri edo printzipioak: Hona hemen irakurzaletasunari zentzua emango dieten oinarrizko hiru printzipio: 1) Lehenik eta behin, subjektua interpretatuko den modua, hau da, bera izango da une oro protagonista. Kontuan izan behar da animazio horrek hartzaile konkretu bat duela, ezaugarri pertsonal batzuekin, ez-berdintzaileak eta momentu oro gure animatzaile borondatea gidatuko dutenak. Gure ariketak ez du horrenbesteko garrantzia, oinarrizkoena ikaslea borondatezko irakurketara estimulatzea izango da.

2) Gainera kontuan izan behar dugu bere testuingurua, erreala, non irakurlearen eta testuaren erlazioa ezarriko den. Irakurketara bidea erraztean datza, hau da, irakurketa esperientzia onak eta aberatsak pasaraztea haurrari.

35

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Haurrentzat irakurketa esfortzu bat eskatzen duen ekintza da askotan, eta beraz, ariketa horren emaitza atsegina izateko, arlo pedagogikoan, printzipio honek, ariketak modu zehatz eta aproposean prestatzera bideratzen gaitu.

3) Azkenik ez dezagun ahaztu irakurlearen eta liburuaren arteko erlazioak barneko ekintza pertsonal bat izan behar duela, beraz, askatasun hori errespetatu egin beharko dugu. Garrantzitsua izango da horretarako, irakurlea esperientzia ezberdin eta positiboak gauzatzera bideratzea; aurrerago bera izango baita esperientzia berriak aurkitzera joango dena.

3.2.6 Irakurtzera animatzearen helburuak .

1) Irakurlea ez den haurra irakurle bihurtzea.

2) Irakurlea, irakurketa pasibo batetik, irakurketa aktibo batera aldatzea.

3) Irakurleari irakurketaz gozatu eta ondo pasatu dezakeela konturaraztea.

4) Irakurleak irakurtzen duenean, gozatzea eta ondo pasatzea.

5) Irakurketarekiko maitasuna piztea.

5) Irakurketak, irakurlea hausnartzera eramatea.

6) Irakurketarekiko jarrera positibo bat sustatzea.

7) Irakurketak eskaini ditzakeen aukera ezberdinak erakustea.

8) Irakurketa haurraren bizitzaren parte bihurtzea.

9) Irakurketa jolas bezala ere ulertu daitekeela jakinaraztea.

10) Irakurketa aurrera eramateko eskola liburutegia eta udal liburutegia bezalako baliabide ezberdinak daudela jakinaraztea.

36

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

11) Irakurtzeko dauden euskarri ezberdinak erakustea 12) Gizarte mailan irakurketaren garrantzia eta beharra sustatzea

3.2.6 Dinamizatzailearen rola.

Irakurketara animatu ahal izateko, ekintza horretara bultzatuko duen persona bat izan beharko du alboan irakurleak. Pertsona horrek, prestakuntza bat izan beharko du bere gain, eta animazioa gogo biziz eta alaitasunez hartu beharko du.

Pello A単orgari egindako elkarrizketan garrantzia handia ematen zion pertsona horrek irakurketarekiko harreman afektibo estu bat izateari. Beraz, animatzaile edo dinamizatzaile lana ondo gauzatzea nahi badugu, ezaugarri hori ere oso presente izan beharko dugu.

Era berean, animatzailearen esku ere geldituko da, azken helburura iritsi arteko animazio programa horretan behar den guztia antolatu eta bideratzearen lana. Horretarako, ariketak egiten hasi aurretik ondo baino hobeto aztertu beharko ditu gauzatuko dituen estrategia guztiak eta animazioa sustatuko duen ingurua. Gainera, kasu bakoitzerako liburu, tresna, edo baliabide apropos bat aurkitu beharko du.

Inguru hori egokia izateak, leku isil, lasai eta atsegina aurkitzea suposatzen du; beraz, eremua ondo prestatu beharko da aldez aurretik. Azken batean, eremu erakargarri bat sortzean, irakurlea errazago bereganatzea lortuko baitugu.

Gauza guzti hauetaz gain animatzaileak honako puntu hauek ere hartu beharko ditu kontuan: 1) Zintzotasunez bete edo gauzatu beharko ditu estrategiak.

2) Animazioak jolas izaeran gauzatu beharko ditu.

3) Ez du inor parte hartzera behartuko.

37

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Irakasleok eta orokorrean komunitate osoak irakurketarekin dugun konpromisoa izugarria da, beraz, gure azken helburua betetzea nahi baldin badugu, lehenik eta behin, gure praktikak behatu eta horien inguruan hausnartu beharko dugu.

Kontuan izan behar dugu irakurzaletasuna bultzatu nahi izateko, hasteko, guk izan behar dugula irakurketa gustuko, izan ere, guk ez badugu ekintza hori gustuko, zaila egingo baitzaigu horren inguruko gomendio edo estimulu aproposak eskaintzea.

Dinamizatzaileak begiekin eta ulermenarekin irakurtzen irakasteaz gain, bihotz eta irudimenarekin irakurtzen ere irakatsi beharko du; horrela, mundu berriak aurkitzeko bidea erakutsiko dio irakurleari, eta ezinezkoa dirudien hori egia bihurtzen lagunduko dio.

Irakurketara animatzen duenak, oinarrizkoa izan beharko du bere mugen kontzientzia hartzea; izan ere, ideiak planteatu, galderak birplanteatu, arazoak aztertu eta prozedurak esperimentatu beharko ditu.

Era berean, erabakigarria izango da irakasleak bere dinamizazioei emango dion norabidea: irakurketara animatzearen helburuekin ohituta egon beharko du eta horretarako edozein irakurketa mota sustatzeko gai izan beharko da. Bizia eman beharko dio irakurketei, eta irakurleek bizitasun hori sentitu egin beharko dute.

Bestalde, argi izan behar dugu hezkuntza komunitateko partaide guztiek izan beharko dutela ikaslea irakur zaletzeko betebeharra. VĂ­ctor Morenok ongi adierazten duen legez, “ez gara irakasle guztiok hizkuntza irakasle, baina bai ulermen irakurketako irakasle. hori gabe, ikasketa ezinezkoa izango baitaâ€?. (Moreno, VĂ­ctor. 2003, p. 27).

Ikusi dugu irakurzaletasunaren egoera gaur egun zein den, zer den eta zein helburu eta printzipiotan oinarritzen den. Baina badaude ezinbesteko diren baldintza batzuk berau gauzatzeko eta ezin ditugunak ahaztu.

38

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

3.2.7 Haurrarengan baldintzak:

irakurzaletasuna

pizteko,

ezinbesteko

3.2.7.1 irakurtzera animatzen duenak, irakurketa maitatzea Askotan esan ohi da zerbaitetara bultzatu edo animatu ahal izateko, ekintza hori benetan sentitu eta maitatu behar dela. Modu adierazgarri batean, Gandhik honako hau dio: “Bere ikasleengandik urrun dagoen irakasle batek, bere bizimodua adibide bezala hartuz hezi ditzake ikasle horiek. Alferrikakoa litzateke niretzat, egia esaten irakasten ahalegintzea, ni gezurti bat izango banintz” .

Michele petit antropologo eta soziologoak, honako hau dio gai honen inguruan: “Irakurketarako maitasuna transmititzeko, beharrezkoa da maitasun hori bizi izatea” (Petit, Michele: 2001, p. 65) Ana Mª Machado idazle brasildarrak aldiz, ahoak liburuz betetzen dituzten baina beraien bizitza irakurketez hutsik dagoen guraso eta irakasle askoren kontraesan lotsagarria salatzen du. “Ereduak eramaten du haurra irakurketara, gehienbat ereduak. Senideek irakurtzen ez dutenean, bigarren aukera bat suertatzen da: eskola, zeina, literaturaren salbamenaren denbora eta espazioa izatera iristen den, baita etorkizuneko irakurle posible baten aurkikuntza eta formakuntza ere.

Baina irakasleek ere ez badute irakurtzen, ez dute eredurik eskaintzen, eta ez dute horrela liburuekiko irrika transmititzen. Irrikarik gabe ez du inork benetan irakurtzen…”

Haur askok, ez du etxean inoiz irakurketara gerturatzeko aukerarik izan, ezta izango ere, beraz, eskolak eskaini behar dio bigarren abagune hori ikasleari; bere eskubidea baita.

Gure helburua haurrak irakurketara hurbiltzea eta irakurketa gogoko ekintza izatera iristea dela kontuan harturik, beharrezkoa ikusten dugu irakasleek ere gustu hori sentitzea.

Ez dugu uste oso logikoa denik, Ana Mª Machadok dioen legez, propagandistek praktikatzen ez duten zerbait aldarrikatzea, izan ere, kontraesan izugarria da eta hutsune horrek gerora begira ekarri ditzakeen ondorioak askotan gaindiezinak izaten dira.

Juan Matak bere 10 ideas clave animacion a la lectura liburuan berriz, honako hau dio: “ Irakurtzen duenak eta irakurtzen duela ezkutatzen ez duenak, askoz gehiago egingo du 39

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

irakurketarekiko, irakurketara animatzeko formulak hartzen dituen irakasle batek baino” . Azken batean, nola egotzi behar diegu irakasleei ekintza batekiko babesa edo defentsa, ez badute beraiek estimatu eta maitatzen?

Askotan pentsatzen da, irakurketara bultzatzeko, nahikoa dela estrategia, teknika eta errezeta egokiak eskaintzea, eta ez da horrela. Helburuak eta prozedurak garrantzitsuak dira, baina horren gainetik daude irakasleek izan behar duten borondatea eta gogatze jarrera.

Irakurketak bestelako arreta eta begirune bat izango luke, haurren eskuetara iristen diren liburuek, irakasleen partetik ere, benetako tratu bat izango balute. Irakasleak, liburuarekin afektuzko harreman zintzoa baldin badu, haurrak ere liburu hori aurkitzeko ahalegin handiagoak egingo ditu.

Lichtenbergek alor honen inguruan honako metafora hau eraikitzen du: “zertarako balio du egunero eguzkiak irteteak? Hau da, zertarako balio dute urtetan zehar idatzi diren liburu bikain eta ospetsu horiek, haurrei horiek irakurtzeko aukerarik eskaintzen ez badiegu?” Hori bera da beraiekin partekatu behar duguna: irakurketarako zaletasuna.

3.2.7.2 maitasunetik irakastea.

Haurren irakaskuntzan ezinbestean eta egunerokotasunean zaindu eta landu behar den beste alderdi bat eremu afektiboa da. Concepcion Arenal idazle espainiarrak zioen legez, maitasunak izugarrizko garrantzia dauka haurraren hezkuntzan.

Era berean, Bertrand Russellek, beste honako hau adierazten du bere idatzietan: “Lehorte baten ondoren landareei euriarekin gertatzen zaien legez, maitasuna ere gure izate guztia freskotzen eta berrizten duen esperientzia da”. Ez al da bada eskola esperientzia, gure irakurle gaztetxoentzat askotan desertutik iragaten den ibiltezinezko bide bat bilakatzen? Bada, eman diezaiegun samurtasunez eta maitasunez elkar banatutako hitzen ihintza! Azken batean, beraien eskubidea da.

Kontuan izan behar dugu, beste hainbat ekintzatan bezala, ikasleak irakurketara gerturatzean edo irakurketara animatzen ditugunean, komunikazio sare bat sortzen dela 40

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

bera eta helduaren artean. Argi izan behar dugu, komunikazio hori, zenbat eta afektiboagoa izan, emaitzak orduan eta hobeak izango direla.

Gozamena, zaletasunak, gustuak‌bezalako ezaugarriak, ez dira inoiz mailukada bidez kutsatzen; haurrak ez du sekula irakurketaz gozatuko, erabiltzen den didaktika ezargarria, itxia eta zorrotza baldin bada.

Badakigu, askotan errealitate hori ez dela irakasleek borondate txarra dutelako ematen, baizik eta ezagutza falta bat dagoelako. Horrenbestez, egoera hori aldatu ahal izateko, irakasleek, irakurketaren didaktikaren inguruko formakuntza egokia jaso beharko dute, eta horrez gain, garrantzia bera izan beharko lukeen beste ikasgai batekin osatu beharko da aurreko hori, hala nola, sentimenduen pedagogia edo sentimenduen didaktika izenekoaz hain zuzen ere.

Irakasleek bihotzetik irakasten ikasi behar dute, eta haurrei eskaintzen zaien heziketa, maitasunean, samurtasunean eta konfiantzan oinarrituta egon behar da. Lehen aipatu dugun bezala, behartzen den gauza oro, ez da inoiz zaletasun edo gozamen bihurtuko.

Beraz, irakasleen jarrerak eta ikasleenganako gerturatzeko moduak, ikasleek irakurketa ekintzareko izango duten erantzuna baimenduko dute. Hori guztia kontuan izanik, eta gure azken helburua, haurra irakurketara zaletzea dela jakinik, giro goxo eta samurra prestatu beharko diogu irakurleari, eta goxotasun horrek irakaslearen partetik momentu oroko maitasun eta afektuzko jarrera bat izatea eskatuko du.

3.2.7.3 Dekodifikatzen jakitea : Irakurtzea ez da dekodifikatzea, baina irakurketak dekodifikazioa eskatzen du.

Irakurzaletasuna pizteko asmotan baldin bagabiltza, hasiera batean ezinbesteko baldintza izango da irakurtzen jakitea: “ulermen mala egoki bat lortu ahal izateko, irakurketaren oinarrizko mekanismoak eskuratu behar dira; hitzen identifikazioa baimentzen dutenak alegia (Golder, 41

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Carolina y Daniel Gaonac’h, 2002, p. 169).

Irakurtzen jakitea irakurzaletasuna pizteko aldez aurretiko baldintza dela esaten dugunean, idazketa sistema bat dekodifikatzeko irakurketa prozesuari buruz ari gara hizketan. Horrela, idazketaren sistema alfabetikoa, hitzen ezagutza, esaldiak, testu txikiak, grafia-fonema arteko loturaren ezagutza‌bezalako ekintzak hartzen dira barne. Esan dezakegu, eskolak, lehen maila honetan egokitasunez betetzen duela irakurketaren irakaskuntza Hasierako irakurketa ikasketa hau, orokorrean eskolan bertan ematen da, baina, hori baino lehenago, egokiena etxeko giroan gauzatzen hastea izango litzateke; izan ere, aldez aurretiko fase horrek irakurzaletasuna pizterako orduan sekulako traszendentzia izango du.

Egun badakigu, irakurtzen ikastearen prozesua ez dela sekula amaitzen. Emilia Ferreirok dio alfabetizazioa lehen hezkuntzako lehen bi mailetan amaitzen denaren ideiak ondorengo mailetan alfabetizazioaren zeregina zein den ikustea eragozten digula.

Alfabetizazioa prozesu bat dela, eta ez egoera egonkor bat. Beraz, alfabetatzen jarraitu beharra dagoela, maila edozein izanik ere.

Era berean, oso presente izan behar dugu haur bakoitza berezia dela, eta berezitasun horiek aintzak hartu behar ditugu alfabetatze metodo eta teknika ezberdinak erabiltzerako orduan. Haur bakoitzak sistema konkretu baten beharra izango du, eta horri eman beharko zaio garrantzia. Ikasle batentzat egokia izan daitekeen bidea baliteke beste batentzat horren ona ez izatea. Kontua da irasleak kasu bakoitza behar bezala aztertu behar duela eta bakoitzari baliogarria izango zaion erantzuna eskaini beharko diola. Azken batean, Irakurtzen erakutsiko dion metodoa, eskola porrota ekidingo diona ere izango da.

Horrez gain, kontuan izan beharreko beste alderdi bat honako hau da: ahal den ondoen dekodifikatzen ikasi behar dela, izan ere, horrela bakarrik burutu ahal izango da irakurketa integrala. Irakurketa erraz bat lortu ahal izateko, beharrezko da automatizazio gradu on bat eskuratzea. Baldintza hori ematen ez bada dekodifikatzeak arreta maila handiegia eskatuko luke eta, beraz, ulermen gaitasuna nahastuko luke.

42

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Dekodifikazioa, automatikoki emango den gaitasuna izatera iristen denean, erraztasunez irakurri ahal izango ditu haurrak hitz berriak, eta baita ezezagunak egiten zaizkionak ere. Azken asmoa, irakurketa lexikoa baimenduko lukeen trebetasuna lortzea izango litzateke, horrek irakurketa erraz bat ahalbidetuko lukeelako.

Ez bada ondo irakurtzen ikasten, hau da, irakurketaren oinarrizko gaitasunak ez badira behar bezala garatzen, ez da erantzun handirik emango animaziotik. Irakurketara animatzeko edozein programaren helburuak liburuekiko interesa piztea, hauek irakurtzera bultzatzea, irakurketan sakontzea, irakurritakoari erantzuna ematea, irakurtzen jarraitzeko gogo sentitzea‌dira. Ekintza hauek huts egiten dute irakurtzerako orduan zailtasunez eta oso motel edo akats asko egiten diren momentuan.

Irakurketara animatzea ulermenerako bide bat bezala ulertzen bada, beharrezkoa da hasieratik irakurketa mekanismoak gainditurik izatea. Beste hainbat arrazoiren artean, hori baita hezkuntza publikoaren erantzunkizuna.

Irakurketa, beraz, irakasleek ondo ezagutu eta baloratu beharko duten zerbait izan beharko da. Irakurketaren irakaskuntzaren oso kontziente izan behar dira, trebetasun horrek irakurketa prozesuaren inguruan egiten den erabilera suposatuko baitu.

Era

berean,

alor

honen

inguruko

aditu

handien

ekarpenek

diotenez,

deskodifikazioaren ikasketa prozesua deskodifikazio gaitasuna baimentzen duten edukien barruan eman behar da; geroxeago aipatuko dugu ingurune egoki batean hain zuzen ere.

Haurrak zein helduak, irakurketaren ikasketa prozesuarekin hasten den momentuan, beretzako baliagarria den kontestu batean egin beharko du, zentzu osoa izango duen toki batean.

43

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

3.2.7.4 Irakurritakoa, haurren aurrezagutzetatik edo esperientzietatik gertu egotea.

Irakurketaren esperientziak eta berorren dinamizazioak euskarri eta “andamiaje” bat eskatzen dute. “Andamiaje” horiek aurrezagutza moduan ezagutzen dira eta oroitzapenen antolaketa funtzionala bezala identifikatzen dira, alegia, gure buruan gordetzen duguna.

Irakurketako ulermenaren ikuspegi kognitiboak oinarrizko baldintzatzat hartzen ditu irakurlearen aurrezagutzak testuaren ulermen egokia emateko.

Modu batera edo bestera, eta ikuspegi kognitibo ezberdinen arabera, aurrezagutzak irakurketa prozesurako eta ikaskuntza prozesu osorako baldintzatzaileak omen dira. Beraz, irakaslea ez da soilik, ikasleak dakien horretan zentratu beharko, baizik eta dakienaren eta ez dakienaren inguruko informazio garbia lortu beharko du. Haurra momentu konkretu batean erabiltzen ari den informazioa berria den ala ez jakin beharko du irakasleak. Horrez gain, haurrak irakurtzen duena ulertzeko, haurrak dakienaren eta irakurri berri duenaren inguruko loturak suspertu beharko ditu.

David Ausubelen aburuz, ezagutza iturri nagusia hitzezko ezagutza esanguratsua da, eta honek, aurrezagutzen garrantzia eta testuaren ulermenari dagokion hiztegia, antolakuntza

eta

memorizatzea

azpimarratzen

ditu.

Ausubelek,

aurrezagutzen

antolakuntzaren garrantzia, epe luzerako memorian gordetako informazio iturrian dagoela dio. Iturri hau lehen aipaturiko “andamiaje” hitzaz ere ezagutzen da eta irakurtzen duen bakoitzean eta hainbat baliabide eta estrategia kognitiboren laguntzaz berreskuratzen du.

Hitz eta esaldi esanguratsuak identifikatzeko, irakurleak dituen aurrezagutzen antolakuntza zenbat eta hobea izan, irakurtzen duen bitartean inferentzia egokiak egiteko eta aukerako esanahien ereduak eratzeko abagune handiagoa izango du irakurleak. Beste hitz batzuetan esanda, ezagutza estruktura aberats eta anitz batek ulermen prozesua erraztuko dio eta eratuko duen testuaren analisia ere hobea izango da; irakurzaletasuna piztuz.

Argi gelditzen zaigu, beraz, aurrezagutzak oso garrantzitsuak direla, izan ere, testuaren esanahia, irakurleak inferentziak garatzean ematen dituen ekarpenek zehazten dute. Aurrezagutzen artean, testuaren egituraren ezagutza, giza elkarreraginen ezagutza, 44

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

asmoa‌ bezalako kontzeptuak nabarmendu behar dira, beste ezagutza orokor batzuen artean.

Irakurleak egiten dituen inferentziak ulermenezko oinarrizko ekintzak dira, alegia, hitz ezberdinei zentzua ematen die, esaldi eta proposizioak lotzeko aukera eskaintzen du eta falta den informazioa betetzen laguntzen du.

Irakurle trebe batek, edukia arrotza bazaio, ezin izango du inoiz modu berezian trataturik dagoen testu bat ondo ulertu. Horregatik esaten da pertsona batek gai zehatz bat ahalik eta ondoen ezagutzeak gai horren inguruko informazio berria barneratzea erraztuko diola.

Bestalde, irakurleari irakurritakoa ezaguna egiten bazaio, testua esanguratsua bilakatzen da berarentzat, eta honek irakurtzen jarraitzera motibatzen du irakurlea. Beraz, argi gelditzen da aurrezagutza eta motibazioa edo interesen artean nabarmentzen den lotura zuzena.

Irakurtzen ikasteak testuari zentzua emateko estrategia ezberdinak garatzea esan nahi du. Horrez gain, testuan ageri den informazioaren inguruan eskemak garatzea ere eskatzen du eta prozesu hori guztia emateko, testuak esanguratsuak izatea eta irakurlearentzat zentzua edukitzea eskatzen du.

3.2.7.5 Irakurritakoa haurren interesekoa eta motibagarria izatea Irakurzaletasuna pizteko ezinbestekoa iruditzen zaigu, bestalde, ikasleei eskaintzen zaizkien testuak, motibagarriak izatea eta beraien interes eta gustuetara egokituak egotea.

Baldintza horiek guztiz gauzatzeko nahitaezkoa da, lehenik eta behin, ikasleak ezagutzea; horrek gerora begira irakurketa sustatzeko material egokiak aukeratzera eramango baikaitu.

Beraz, irakaslearen partetik, ikasleenganako hurbilpen prozesu bat eman beharko da lehenik eta behin. Irakasleak, ondo ezagutu beharko du ikaslea, eta baita bere ingurua ere; ikaslea eta bere garapen integrala gure funtsezko helburuak badira, aipatu dugun baldintza hau 45

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

beharrezkoa dela pentsatzen dugu.

Ikasleak, irakurtzerako orduan gustura (aktibo, parte-hartzaile, motibazioz‌) jardutea erronkarik handienetarikoa izaten da normalean, izan ere, orokorrean haurrek irakurketa ekintza aspergarri eta serio bezala ikusten dute, eta, horrez gain, askotan irakurtzen dutena ez zaie interesatzen; horrek guztiak, irakurketarekiko jarrera negatibo bat sortzen du ikasleengan. Egoera honek, eskolaren partetik irakurketera animatzeko jarrera eta metodologia aldaketa baten beharra eskatzen du.

Irakaslea, arazo horren aurrean, haurraren beharrak asetzen saiatu behar da, eta hori, lehen aipatu legez, ikaslearen barrua ezagutuz eta bertara gerturatuz soilik lortuko du.

Horrez gain, eta betebehar horretan, ikasleentzako material egokia bilatzen eta aukeratzen aritu beharko da, eta gelan edo liburutegian dagoen materiala ikaslearentzat behar adina egokia ez bada, bere aldetik jarri beharko du ikasleei material hori nolabait eskura jartzeko. Haurrei eskaintzen zaien irakurketa aukerak zenbat eta handiago eta aberatsagoak izan, orduan eta ziurtasun handiagoz izango ditugu ikasle irakurzaleak gure komunitatean.

Modu berean, ikaslea hobeto ezagutu nahian ikasleengan testu batek sor ditzazkeen beldurrak, gozamenak, frutrazioak‌ identifikatzen ikasi behar du irakasleak. Ikasleen emozioak identifikatzen saiatu behar da, azken batean ikaslea hobeto ezagutzen ahalegindu behar da.

Horrez gain, azken puntu gisa, egunerokoan oso presentee izan behar dugu emozioetan, emozioetatik eta sentimenduetatik hezi behar dugula irakurketara; modu horretara egin ezean, kontzeptuzko ezagutzetan soilik zentratuko baita irakurketa, eta ez guri interesatzen zaigunean: afektuzkoan.

Irakaslea haurraren gustu eta interesak ezagutzen saiatu behar da. Testu egokiak aukeratzen ere ikasi behar du, alegia , lexiko eta estruktura aldetik bere adin mailarako egokian direnak eta irakurtzera animatuko diotenak.

46

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Yulek (2004:224) dio motibatuen egon izan diren ikasleak izan direla gerora arrakasta handiena izan duten ikasleak. Horrela ikusita, motibazioa arrakastaren emaitza edo kasua izan daiteke eta beraz, irakurtzera animatzen duen ingurune bat akatsak eta zuzenketak azpimarratzen dituen inguru bat baino baliagarriagoa izango da.

3.2.7.6 Irakurritakoa ulertzea.

Ulermena bultzatzea pedagogiaren erronka handienetarikoa da. Irakasteak, berezkoa izan beharko luke ulermena, izan ere, zer da hezkuntza, mundua eta bizi dugun errealitatea hobeto ulertaraztea ez bada? Haurrak ez dira denbora pasatzeko edo zibilizatzeko eskolaratzeen, ezta gaituago edo jantziagoak egiteko ere; nahiz eta hori guztia berez ematen den.

Haurrak, bizi diren mundua eta bizikide diren gizakiak hobeto ulertzeko joaten dira eskolara, edo hori izan beharko litzateke behintzat helburu nagusienetariko bat.

Ulermenerako hezkuntza beraz, edozein irakaskuntzaren oinarria eta metodologia ororen eta hezkuntza erreformaren ardatza izan beharko litzateke.

Era berean, argi izan behar dugu, ulermena, esperientzia pertsonal, ezagutza eta buruko trebetasunen arteko konbinazio bat dela, eta alderdi horien mobilizazioak egiten dutela posible gaitasun horren lorpena.

Ikerkuntzek argi uzten dute ulermena suspertzen duten elementuetariko bat motibazioa dela. Jesus Alonso Tapiarentzat (2005) “ irakurtzen dugunean dugun motibazioa, ulermenean zehar agertzen diren ezberdintasun askoren erantzule da� .

Halaber, irakurketa ulertzea ere bada. Testu bat ez bada ulertzen ez da egiazko irakurketarik emango, beraz, irakurketarekiko edozein praktikak helburu horren eskurapena izan beharko du oinarri. Honako hau dio Aller C-k (1998): “ Irakurritakoa ulertzen ez duen haurrak, ez du irakurketarekiko gusturik sentituko. Aldiz, irakurtzea gustuko duen haurrak, ulertzen duelako alegia, liburu asko irakurriko ditu eta horrek beregan helburu asko daramatza�.

47

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Beraz, irakurketak beti izan beharko du ulerkorra, hasierako mailetatik hasita, pertsonaren hezkuntza bizitza heltzen den momentura arte; izan ere, haurrak irakurketa gogoko izateko ezinbesteko baldintza izango baita. Argi izan behar dugu betiere, ulertzen ez den hori ez dela gogoko izaten.

Rafael Bisquerra Alzina psikopedagogoak dioenari aipamena eginez, bere aburuz: “Ulermenak, testu batetik informazio zehatza eta orokorra ateratzea esan nahi du. Honek: testuaren antolakuntza eta bere gaien segida, ideien arteko erlazio hierarkikoa, antolakuntza formala… ezagutzea esan nahi du. Baina, irakurlea heltzen den ulermena aurretik izandako esperientzietatik eta dituen eskemetatik dator”.

Irakurketara animatzeak, zeregin horretara bultzatzen lagundu dezake, izan ere, animazioa eta ulermena elkarren osagarri dira. ulermenaren garapena irakurketara animatzeko modu bat den legez, irakurketara animatzea ere, testu bat ulertzeko eragingarri bat izan beharko litzateke.

Pedagogiaren

aldetik,

animazioa,

ulermenaren

eremuetan

eta

irakurketa

proiektuetan sartu beharko litzateke, eta ez aldizkako ekintza bat bezala. Irakurketara animatzeak, motibazioa eta irakurtzeko desioa pizten doazen heinean ulermena hobetzen lagundu dezake.

Felipe Garridok, beste autore askok bezala, ulermenik gabe irakurketarik ez dagoela dio. Hona hemen bere hitzak: “ … irakurketaz hitz egiteko oinarrizko baldintza testuaren ulermena ematea da… testuari ez bazaio zentzu eta esanahirik ematen, ez bada testua ulertzea lortzen, ez da irakurketa gauzatuko”.

3.2.7.7 Testuingurua egokia izatea.

Irakurzaletasuna pizteko beste baldintzetariko bat ikasleei irakurketa aurrera eraman ahal izateko ingurune eta aukera egokiak eskaintzean datza. Ikasleak, irakurketara gerturatu eta hauengan ekintza horrekiko berezko gogoa piztea, etengabeko bizipenen ingurua 48

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

sortzea, interakzioak bermatzea eta hausnarketa giro batean murgiltzea, ezinbesteko baldintzak izango dira prozesu zoragarri horretan.

Eskolako irakurketa programetan, kurtsoan zehar irakurzaletasuna bultzatzeko eta garatzeko elementu, baldintza, ekintza eta esku-hartze zehatzak behatu beharko dira.

Horretarako irakurketa proiektu bat existitu beharko da eskola markoan, alegia, irakurketara bultzatzeko plataforma baten sorrera gauzatu beharko da eta komunitate osoak ezagutu eta garatzen lagunduko duen prozesua izango da.

Eskolako eguneroko errealitatean irakurketa giro egoki bat aurkitzen saiatuko ginateke. Horretarako, eskola, familia eta udal liburutegiaren arteko elkarlana emateko etengabeko ardura egon beharko litzateke; baita beste zentro edo komunikazio bideen artekoa ere. Eskoletan giro irakurle bat sustatu beharko da horretarako.

Nafarroako hezkuntza eta kultura departamentuak 2000. urtean egin zuen dokumentuan, eskola liburutegien nolakotasunen berri ematen digu, eta bertan oinarrituta, ondorengo lerroak zehazten ditugu eskola liburutegien inguruan: Hezkuntzako arlo eta maila guztien curriculumetan garbiro ageri denez, hezkuntza erreformak garrantzi berezia ematen dio informazio iturri ezberdinak erabiltzeari, euskarri guztietan: liburuak, aldizkariak, CD-ROMak, ordenagailu disketeak, bideoak, mapak, diapositibak eta abar, ikasle bakoitzak kasuan kasu irakurketa esanguratsua egin dezan eta bere irizpide bera garatu dezan.

Honez gain, ikaste gaitasunak eta ikaste erritmoak ikaslez ikasle ezberdinak direnez gero, irakasleen eginbeharra da aniztasun horri erantzutea, eta honetarako, materialak eskura behar ditu, eta behar du, halaber, eskolako liburutegira maiz jotzea, eta honek baliabideak eskaini beharko dizkio, eta baliabide horiek ongi antolatuta eta zentralizatuta egon beharko dira.

Curriculum ezberdinetan ageri diren planteamendu pedagogikoek ikaskuntza aktiboa eta autonomoa hartzen dute oinarritzat, eta honetarako, beharrezko baliabideak 49

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

eskura izan behar dira. Beraz, eskolako liburutegiak, alde batetik, informazio iturrietara iristea ahalbidetu behar du, eta bestetik, ikasleen gizarte eta kultur maila zeinahi izanda, guztiei aukerabide berbera ematea.

Hezkuntza Proiektuetan gero eta gehiagotan irakurketa esanguratsuko programak sartzen ari dira, eta hauen gelaratzeak eskatu du eskolako liburutegia egoki kudeatzea. Lan honen bitartez, eskolako liburutegiaz arduratzen diren irakasle arduradunak animatu eta aholkatu nahi ditugu, liburutegi proiektu baten bidez, ikastetxeko helburu pedagogiko orokorretan integratuta dagoena, liburutegiko baliabideak egoki antola ditzaten, eta arlo guztien ikaskuntza aktiboa bultza dezaten.

Eskolako liburutegia baliabide zentro bilakatu behar da, ikaskuntza aktiboa arlo eta maila guztietan bultzatuko duena, baina aldaketa honek antolaketa aldaketak ez ezik metodologia aldaketak ere eskatzen ditu.

Liburutegia zehar-jarduera denez, garrantzitsua da bere funtzionamenduaren erantzukizuna pertsona bakar baten esku ez uztea, diziplina arteko talde oso baten esku baizik, eta talde honen ardura izango da, irizpide pedagogikoez baliatuz, irakurtzera bultzatzeko jarduerak antolatzea eta baliabideak dinamizatzea.

Hezkuntza erreformaren helburuak, aniztasunari erantzutea barne, ezin dira gauzatu ikasliburu bakar bat erabiliz, ezta irakaslearen ÂŤlezio magistralakÂť entzunez ere; haatik, metodologia aktiboa erabiliz, iturri ezberdinak erabiliz, gauzatuko dira, eta iturri horiek hezkuntzako komunitatearen esku egongo dira eta eskolako liburutegian zentralizatuko dira.

Liburutegiko materialak zuzen eta egoki erabiltzeko erabilpen-egutegi bat prestatu beharko da, eta honetarako maila edo sail bakoitzaren egitarauak kontuan hartuko dira.

Egitarau hauek Ikastetxeko Curriculum Proiektuan ageri dira. Urteko Egitarau Orokorraren barruan liburutegiko taldearen lan plana ere sartuko da: buletinak, liburuaren asteak, literatur lehiaketak, egileen ikustaldiak, erabiltzaileen prestakuntza, eta abar.

50

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Aipaturiko talde horrek Hezkuntzako proiektua eta Ikastetxeko Curriculum Proiektua aztertuko ditu, eta honez gain pentsatu beharko du berrikuntzak nola sartu; berrikuntza hauek islatu beharko dute ikasleen irakurketa prestakuntza, euskarri mota guztietan eta arlo guztietan, irakurtzea ez baita bakarrik literatura irakurtzea, eta curriculum osoari eragiten baitio.

Beharrezkoa da klaustroak liburutegiko proiektua onartzea eta irakasleek bere egitea, zeren eta bere erabilpenak aldaketa pedagogiko garrantzitsuak eskatzen baititu.

Honez gain komenigarria da Eskola Kontseiluan aurkeztea eta defenditzea, hezkuntzako komunitate osoa inplikatu ahal izateko, eta komenigarria da, halaber, urteko aurrekontu bat onartzea liburutegiaren gastu esklusiboetarako.

Hezkuntzako agintariei kezka gehien eragiten dien arazoetariko bat ikasleek irakurtzen agertzen duten ulermen gabezia da, eta gaur egun, inoiz baino gehiago, irakurle kritikoak sortzea nahitaezkoa bihurtu da, informazioa hautatzen eta bereizten dakitenak.

Hortaz, eskolako liburutegiaren eginbeharra, ikasleek irakurtzeari buruz dituzten jarrera negatiboak uxatzea da, beti ere abiapuntutzat hartuz irakurtzeak eskatzen duela norberak hautatzea.

Azkenik, irakurtzera bultzatzeko jarduerak ez dira curriculumetik aparte aurkeztu behar, baizik eta ikastetxeko irakurketa proiektu baten barruan, irakasleek adostua eta planifikatua. Lehenengo, ikastetxeak dituen ildo pedagogikoekin bat etorriko diren zenbait jarduera aztertuko dira, eta ondoren, pertsona edo enpresa antolatzaileengana joko da, eta ez alderantziz. Jarduera isolatu hauek (esaterako: egileekin topaketak, mahai inguruak, hitzaldia, eta abar) ez dute inongo zentzu pedagogikorik, ez badaude segida duen irakurketa politika baten barruan, eta ez badaude ikastetxeko irakurketa plan baten barruan.

Jose Gaos-en hitzei aipamena eginez, eskolan edo herri mailan eratzen den liburutegi pertsonal oro, irakurketarako proiektu bat da. beraz, gure aldetik behintzat, ikastetxeko bizitza pedagogikoaren barruan dagoen liburutegi eredu baten alde lan egin behar dugu, eta halaxe egiten badugu, ikasle guztien hezkuntza-aukera berdintasuna ahalbidetuko dugu.

51

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Era berean, irakurketan erantzukizuna duten hezkuntza eta kultura materiako agente ezberdinek esfortzu eta baliabideen koordinazioa garatu beharko dute, horrela, komunitate mailan giro irakurleak sortuz.

Bestalde, eta eskola liburutegitik kanpo, Lorenzo Bergillosek (2004: 319-322) hainbat mikroestrategia proposatzen ditu, horien artean: “gelaren barruan atmosfera erlaxatu bat sortzea”. Erlaxazio giro horrek eta hezkuntzako formaltasuna gutxituz, irakurketara bideratzen lagunduko dio irakurleari.

Irakurketara animatzeko inguru egokia jarri behar da martxan komunitate osoan, eta horretarako espazio, material eta baliabide aproposez baliatu beharko dugu. Horrez gain, komunitate osoak, hau da, eskola, familia eta gizarteak lortu nahi diren helburuak zeintzuk diren jakin beharko dute eta egokitzen zaizkien erantzukizunak ere ezagutu beharko dituzte.

Roxana Antuña irakasleak, adierazi izan duen bezala, gelan irakurketarekin lan egin ahal izateko, garrantzitsua da behar bat existitzea, izan ere, nahitaezko baldintza baita irakurri ahal izateko.

Víctor Estalayo eta Rosario Vega irakasleek azpimarratzen dute, aldiz, irakurketa giro batean haurrek ez dutela nahikoa hauei irakurtzen zaienarekin. Ekintzaren protagonista ere izan nahi dute…” . Beraz, ahal den heinean, haurrei irakurtzeko aukera eskaini beharko zaie.

Etxeko inguruak ere irakurleak sortzerako orduan duen zeregina ukaezina dela esan genezake. Eskolaz gain, hasiera batean irakurketarako grina eta desioa etxeko giroan sortzen da. Frogaturik dago haurtzaroan etxeko eremuan irakurketa presente izan duten pertsonek etorkizunean gehiago irakurtzen dutela edo irakurketarekiko duten jarrera hobea dela.

Zentzu horretan, beraz, familia inplikatzeko modu bat aurkitzera bideratu beharko ditugu gure helburu eta estrategiak.

52

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Kantabriako unibertsitate batean egindako azterketa batek dioenez, “familia eremuan irakurtzeak, haurrengan irakurzaletasuna lortzen laguntzen du eta horrez gain, haur horien hizkuntza eta aho gaitasuna hobetzen laguntzen du; hezkuntzako ikasgai guztietan etekin hobeak lortuz.”

Beraz, eskola familia-eremua haurraren hezkuntzan txertatzen saiatu beharko da eta, elkarlanean arituz, haur horren hezkuntza integrala bermatzeko bideak eraikitzen ikasi beharko dute.

Horretarako beharrezkoa izango da hezkuntza beharrak birplanteatzea eta familia instituzioa aintzat hartzeko beste modu batzuk eratzen ahalegindu beharko gara.

Modu berean, ingurune egoki hori bermatu ahal izateko irakurleak irakurtzera animatzeko bidean eskaini beharko zaizkien baliabideak ere aproposak izan beharko dira.

Horretarako, eskaintza anitz eta aberats bat aurkeztu beharko da eskola- eta komunitatemailan.

Tresna edo baliabide horiek liburuetatik hasi eta gaur egun horren baliagarri eta interesgarri egin diren ordenagailuen erabilerara arte luzaturik egon beharko dute. Zenbat eta zabalagoa izan eskaintza, orduan eta aukera gehiago izango dute irakurleek irakurketaz gozatzeko.

Horren harira, Miguel Angel Garcia Andresek, bere “Irakurtzea eta idaztea interneten garaian” lanean adierazten digun bezala, liburuek irakurketa sakona eskaintzen dute, bakarkako eta gogoetako bidea, baina informazioa biltzeko… arlo birtuala eraginkorragoa omen da.

Informazioa bilatzeko, beraz, funtzionalagoa bilakatzen da internet, baina zer gertatzen da irakurleak eratzeko garaian? Pello Añorga irakasleari egindako elkarrizketan, gai honen inguruko erantzun argia dugu: “ IKT edo ordenagailuaren bitartez … informazioa pasa dezakegu eta besteekin enteratu, zein diren liburu gomendagarriak… tresna bezala, osagarri izan daiteke, baño, trasmititzeko nik uste dut irakasleen papera ordezkaezina dela” .

53

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Beraz, IKTen erabilera, aurretik aipatu legez, sustatu eta gauzatu beharko den zerbait izango da. Hala ere oso presente izan beharko dugu tresna eraginkorrena dinamizatzailearena izango dela. “Lehenengo adinetan behinik behin, nik uste dut irakasleak transmititu behar duela. Irakasleak berak liburuak aurkeztuz, kontatuz…ordenadoreak erabili ditzakegula, telebista…bai! Baina nik lehenesten dut bestea, irakasleak berak zuzenean transmititu behar duela; eta bestea osagarri bezala” (Pello Añorga, 2011) Eta atal honi amaiera emateko Miguel Angel Garcia Andresen hitzei egingo diegu aipua: “Pantailak ez du liburua ordeztuko, biak bizi eta elika daitezke elkarrekin”.

Orain arte irakurketara animatzeko ezinbesteko baldintzak aipatu ditugu baina ez dugu atzean utzi behar jolasak, haurren garapenean duen garrantzia eta izaten duen eragin positiboa jakintza berriak barneratzerako garaian.

54

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

3.2.8 Jolasa, irakurketara animatzeko bidea.

3.2.8.1 Autoreen hitzak Gaur egun aski ezaguna da, bai haurraren eta baita helduen garapen, hazte eta hezkuntzarako bidean, jolasaren garrantzia eta ezinbestekotasuna. Jokoa gizaki ororengan aurkitzen den ekintza dela esan genezake.

Historian zehar azalpen ezberdinak aztertu izan dira, bai jolasaren jatorriaren eta baita honek gizakiaren bizitzan gaur egun arte betetzen duen eta betetzen jarrai dezakeen zereginaren inguruan.

Oro har jolasa poztasunaz, gozamenaz eta aisiaz identifikatzen da, baina bere garrantzia askozaz ere haratago doa; izan ere, jokoaren bidez kulturek, baloreak eta jarrera arauak helarazten dituzte, liskarrak konpontzen dituzte, kide gazteak hezten dituzte eta horien izaeraren alderdi asko garatzen laguntzen du.

Platon eta Aristoteles pentsalari klasikoek ere, jolasaren bidezko hezkuntzari ematen zioten garrantzia, eta gurasoak jolasak erostera bultzatzen zituzten, beraien haurren adimenak osatzeko eta hezteko helburuarekin.

Garai hartan Platonek honako hau zioen: “haurrei irakasterako orduan erabili ezazu jolasa ere, izan ere, horrela argiago ikusiko baitituzu bere joera naturalakâ€?. Ordutik hona hainbat filosofo, pedagogo, psikologi, antropologo‌ jokoa bere ikuspegi ezberdinetatik balioesten ahalegindu dira.

XIX. mendearen bigarren zatian, Karl Groos-ek (1898-1901) jokoa, sena guztiz garatu aurretik, hau lantzeko modu bat bezala ulertzen zuen. Jokoa heldutasunean beharrezkoak diren funtzioen garapenerako prestatze ariketa izango zen, eta jokoaren helburu, gozamena sortzen duen ariketa burutzea izango zen.

Era berean, Darwinen eragina izan zuen Stanley Hall (1906) hezitzaile eta psikologo amerikarrak aintzinako formen berragerpena nabaritzen du jokoetan, alegia, jokoak adin batetik bestera giza espezieen zibilizazioetan eman diren ekintzen berpiztea izango zen.

55

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Bestalde, Edouard Claparederen ustean jokoak norbanakoaren nia eratzen zuen, bere izatea hedatzen laguntzen zion eta bere interesen bidea jarraitzen usten zion. Bere hitzetan:

“haurrarengan, jolasa, lana, eginbeharra, ongia eta bizitzaren ideala da. Bere alderdi

psikologikoak atmosfera horretan bakarrik har dezake arnas, eta beraz, jardun“.

Era berean, Sigmund Freud (1920) mediku, filosofo eta neurologoak zioen legez, jokoa ezkutuko desio eta joeren agerpena omen zen. Bere ustez, jokoak gizakiaren zenari nolabaiteko gozamena eskaintzen zion, eta bide batez, liskarretatik askatzeko eta fikzioaren bidez horiek konpontzeko aukera emango zion.

Beste alde batetik, Jean Piageten (1932, 1946, 1962, 1966) lanetan aipatzen den legez, garrantzia handia ematen zaio garapenaren prozesuetan jokoari. Adimeren estadio bakoitzaren garapena, ekintza ludikoaren garapenaz lotzen du. Bere ustez, jokoa asimilazioaren adibide da, oinarrizko haur ekintza baita; gainditu egiten duen errealitatearekin interakzionatzen duen ezinbesteko ekintza da.

Ez hori bakarrik, bere ikerkuntzetan ere, jokoen arauetan ematen den garapen moralean ere oinarritzen da Piaget; harremantzako moduak eta arauak ulertzeak, haurraren arau sozialak nola gartzen diren erakusten dute.

Piagetek, jokoa haurrak mundua ulertzeko dituen modu ezberdinekin erlazionatzen du. Horrela, gaur egun badakigu ekintza ludikoa objektuekin jarduteko modu bat dela, eta horrenbestez jolastea gauzen funtzionamendua ulertzeko era bat dela. Bere aburuz, jokoaren bitartez subjektua arazo berrien aurrean aurkitzen da, eta hauek konpontzeko asmotan, bere burua eta inguratzen duen munduaren arteko oreka lortzen ahalegintzen da.

Piageten teroriak jarraitu dituzten hezitzaileek diotenez, gelak espazio aktiboa izan behar du eta bertan haurren jakingura behatzeko eta eztabaidatzeko material egokiz horniturik egon behar du (Berger y Thompson, 1997).

Drecolyk, bere ikuspegi globalizatzailearekin, aldiz, jokoa bere globalizazioko proposamenean txertatu zuen garapenerako eta ikaskuntzarako gailu gisa. Haur eta lehen hezkuntza osoan zehar jokoa heltze motorrerako baliabide natural bezala ageri da, beti ere, 56

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

adimenaren jarduerarekin oso loturik.

Bestalde, Arnols Russel-ek (1970) honako hau zioen jokoaren inguruan: “jolasa plazera eragiten duen ekintza da, eta jolasaren arrazoia ez da kanpoko helburu bat, jolasa bera baizik� .

Bestalde, Jerome Bruner eta Garvey-k (1977) dioten legez, jokoaren bitartez, haurrek bizi diren lekuko jarrerak eta sentimenduak lantzeko eta garatzeko aukera izango dute, eta horrez gain, inguruak, jokoaren bidez, banakako gaitasunak garatzeko aukera eskaintzen dio haurrari.

Bide beretik, Sutton-Smith eta Rober-en (1964, 1981) teoriek diotena ere interesgarria iruditzen zaigu. Azken hauek dioten bezala, joko ezberdinak kultura bakoitzak bultzatzen dituen balore ezberdinekin lotzen dira.

Era berean, eta Brunerrekin jarraituz, esan beharra dago bere ustez jokoak haurraren garapenean oinarrizko funtzioak betetzen zituela. Bere hitzetan, jokoa adimena erabiltzeko modu bat da, eta are gehiago, adimena nola erabili jakiteko jarrera bat (1989, p 219). Bere aburuz jokoak haurrari pentsatzera, hitz egitera eta bera izatera arriskatzeko aukera eskaintzen dio.

Era berean, Chateau-ren hitzetan, jokoak gozamen sentsuala baino, plazer morala eskaintzen du. Bere aburuz haurrak jokoa auto-firmatzeko duen bide bakarra da, eta horren bidez, gauza berriak aurkitzeaz bat, bere adimen gaitasuna hobetzen duela defendatzen du; arima eta adimena garatzen direla.

Modu berean, Friedrich FrĂśbel pedadogo alemaniarra izan zen jokoak hezkuntzan zuen garrantzia aitortu zuen lehena. Haur txikitxoengan interesatu zen eta hauek adimena garatzeko behar zituzten joko motak ikasten aritu zen.

Bestalde, Lev S. Vygotsky psikologo ospetsuak, haurraren bizitzan jokoak duen garrantzia nabarmentzen du. Vygoskiren ustez ekintza ludikoek haurren garapen harmonikoa sustatzen dute. Psikologo honengan jokoa kulturaren barruan parte hartzeko modu bat bezala ageri da, kulturaren ekintza berezia da jolasa, zeina gero, heldutasunean, 57

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

lana izango den. Jokoa, beraz, ekintza kultural gisa adierazten da eta joko hori kulturak berak erregulatzen du.

Horrez gain, Semi贸novichen ustez jokoa ekintza soziala da, eta jolasean beste haurrekin ematen den lankidetzaren ondorioz norbanakoarekin osagarriak diren rol edo paperak eskuratzea lortzen da. Horrez gain, Semi贸novichen ustez jokoa ekintza soziala da, eta jolasean beste haurrekin ematen den lankidetzaren ondorioz, norbanakoarekin osagarriak diren rol edo paperak eskuratzea lortzen da. Bere aburuz jokoa sormenezko eta kulturaren agerpenak emateko bidea da, eta norabide horretatik zehar igarotzen da haurtzaroa; jokoak deseatzeko modu ezberdinak eskaintzen dizkio haurrari eta bere garapena finkatzen dute.

Vygoskiren ustez, duten imajinazioaren bidez beraien garapen psikologikoa ziurtatzeko medio bat izango litzateke. Bere ustez, ekintza ludikoa, nahiz eta ez izan askotan jarduera nagusiena, garapenaren motorra.

Bronfenbrenner (1987) psikologoak, Elkonin-ek (1978), Leontiev-ek (1964, 1991), Zaporozhets-ek (1971) eta Vygotsky-k (1962, 1978) berak ere, jokoak eta fantasia garapen kognitiboarentzako ekintza garrantzitsutzat hartzen dituzte. Oinarri teorikotik hasita, pedagogo sobietarrek eskolaurreko eta haur hezkuntzako curriculumetan jolasak ekintza asko txertatzen dituzte.

Bronfenbrennerren iritziz jokoa iniziatiba, independentzia eta berdintasuna garatzeko erabil daiteke. Gainera, jokoaren alderdi batzuk konformitate eta autonomiaz gain, funtzio kognitiboaren molde batzuen bilakaeraz ere loturik daudela dio psikologo estatubatuarrak.

Zentzu horretan eragiketa kognitibo zailenak fantasiazko jokoen eremuan ematen zirela frogatu du.

Era berean, Hans-George Gadamer edo Richard Braithwaite filosofoek aldiz, jokoa artea ulertzeko oinarrizko elementu gisa edo filosofia moralarentzako inspirazio bezala definitzen dute.

58

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Bestalde, Brian Goodwin, Humerto Maturana, John von Neumann, Roger Penros edo Martin Gardner zientifikoek, ongizate psikikorako edo sormenerako duen garrantzia aitortu dute.

Ez hori bakarrik,

gizakiaren portaera

zehazten duen elementu

determinatzailetzat ere hartu dute jokoa.

Era berean, Friedrich Schiller alemanaren ustez, gizatasunik handiena jokoaren bidez lortzen da. Bere aburuz, gizakia guztiz gizaki jolasten duenean bakarrik omen da.

Jokoaren bitartez, haurra gauzekiko gozamena aurkitzen eta ezagutzen joango da.

Baliabide

hau,

bere

sentimendu,

interes

eta

zaletasunak

adierazteko

biderik

garrantzitsuenetariko bat da. Horrez gain, ingurua ezagutzeko interesean eta hau behatzeko eta aztertzeko nahian eragiten dio jolasak haurrari. Azken batean, jokoa kanpoko errealitatea ezagutzeko prozesu bat izatera iristen da, eta horren bidez, haurra munduko kontzeptuak eratzen eta berregituratzen joango da. Gainera, bere burua aurkitzen, ezagutzen eta bere izaera eratzen lagunduko dio jolasak.

Bestalde, ondorengo lerroetan adierazten den legez, jokoak, hainbat giza balio indartzen ditu, hala nola, afektibitatea, gizartekoitasuna, motrizitatea, adimena, sormena‌ Jokoak garapen afektibo soziala hobetzen du, izan ere, gozamena, entretenimendua eta bizitzeko poza pizten ditu eta askatasunez adierazteko, energiak positiboki kanalizatzeko eta tentsioak arintzeko medio aproposa da.

Motrizitateari dagokionez esan beharra dago hainbat joko eta jostailu euskarri garrantzitsuak izaten direla funtzio psikomotorraren garapen egokirako; bai motrizitate fin edo lodirako.

Era berean, eta Piageten hitzetan, ia adimen portaera gehienak asimilazio bidez errepikatzen diren bakoitzean joko bilakatu daitezke. Jokoaren bidez beraz, barneratutako eskemak landu egiten dira.

Sormenari dagokionez, esan beharra dago jokoak modu natural batean eramaten gaituela bertara. Maila ludiko guztietan, haurrak adierazpenean, produkzioan eta 59

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

asmakuntzan sormena izateko aukera eskaintzen dioten gaitasunak erabiltzera beharturik egoten dira.

Bestalde, jokoek eta jostailuek komunikazioa eta hartu-emana bultzatzen duten neurrian haurrari bestekin harramantzen eta komunikatzen laguntzen diote eta giza integraziorako prestatzen dute.

Amaitzeko, esan genezake jolasa errealitatearekin interakzio-atzeko modu bat dela, eta nahiz eta haurretan gehiago ematen den, helduetan ere eman daitekeela. Era berean, joko guztiak zentzua ematen dioten marko psikologiko baten barruan garatzen direla eta adinarekin aldatu egiten dela. Gainera, ekintza konplexua da jokoa, eta ez da gizakiaren zerbait bakarrik, izan ere animalia askok gauzatzen duten ekintza baita, eta ez da haurtzarokoa bakarrik den zerbait bezala hartu behar, gizakiak jokoaren atseginaz, jaiotzen denetik hiltzen den arte gozatzen baitu.

3.2.8.2 Jolasa eta hezkuntza. jolasaren garrantzia eskola markoan.

Nahiz eta jokoak haurren adimen eta emozioen garapenean duen garrantziaren ziurtasunak pilatzen joan izan diren, betidanik

existitu izan dira alderdi honek

hezkuntzaren alorrean izan ditzakeen bertuteen inguruko susmo txarrak.

Zergatik sorrarazten du jokoak, hezkuntzarekin lotzen den momentuan, horrenbesteko errefusa? Ez da batere erraza paradoxa hori azaltzea, baina baliteke horren erantzuna

zoramen,

poztasun,

hautamen

aske

eta

fantasiarekiko

egon

den

mesfidantzarekiko loturik egotea. Ikaskuntza alferrik galtzen denaren errorea betikotzen da horrela.

Prozesu psikikoen formakuntzan ekintza ludikoaren inguruan egin diren ikerkuntzetan egiaztaturik dago jokoa garapen kognitiboaren oinarrietako bat dela. Jokoa, berez, ikaskuntza esperientzia handiagoak eskaintzen dizkigun giza jarduera da.

Haurrarengan ezinbesteko garapena emateko beharrezkoa da jokoa, izan ere, beste edozein 60

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

modutara baino, askoz ere gehiago ikasten da jokoaren bidez. Jokoak, pertsonalki konprometitzen du haurra, gustukoa duen eta beretzako pena merezi duen horretan.

Horrenbestez, ikasten duenak balio handiagoa izango du, berak bizi izan duen esperientziatik baitator.

Jokoa, horrela, ikasteko egoera ideal bilakatzen da; adimenaren garapeneko zati klabea balitz bezala. Marcosek dioenaren arabera, (1985-1987) jokoaren bidez, haurraren edozein gaitasun eraginkortasun handiagoz garatzen da jokotik kanpo egonda baino. Ez dago, beraz, ezberdintasunik jolastearen eta ikastearen artean, izan ere, eskakizun berriak errekerituko dion edozein joko, ikasketa berri bat izango baita; are gehiago, jokoan errazago ikasten dute, aldez aurretiko jarrera hobea izan ohi dutelako. Horrez gain arreta, memoria eta trebetasunak areagotu egiten dira, eta ikasketa hauek guztiak ondoren egoera ez ludikoetara transferituko dira.

Hezkuntzan lan egiten duten ikertzaile asko, ondorio honetara heldu da: jokoaren bitartez ematen den ikasketa-prozesua askoz ere baliotsuagoa dela. Hona hemen azterlariek diotena: “Jokoa haurraren bizitzan oinarrizko ekintza da; jolasaren bidez bizirauteko gaitasunak bereganatzen ditu eta jaio den mundu nahasi honetan, hainbat ereduren ikaskuntza barneratzen du.� ( Lee, 1977).

Vygostskyren hitzetan, haurrak ekintza ludikoaren bitartez egiten du aurrera. Jokoa haurraren garapena zehazten duen ekintza nagusia da. Jokoaren bidez, haurra bere adin tartea baino gorago mantentzen da, bere eguneroko jarreraren gainetik. (Vygotsky, 1979).

Bestalde, 1968an, Unescoren kongresuan adierazi zen legez, jokoak garunaren hazkuntzan laguntzen du eta horren ondorioz gizakiaren garapena baldintzatzen du. Zentzu horretan George Eisenek (1994) hormona, neuropeptido eta jokoari erreferentzia egiten dion garuneko kimika aztertu ditu, eta jokoa, heltze eta garun estrukturalaren garapenerako baliabidetzat hartzen du.

61

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Era berean, Mujinaren hitzetan, (1975) jokoan zehar arreta eta memoria bi aldiz handitzen direla dio.

Hetzer Hildegard psikologo eta irakasleak dioen legez, haurrek interes berezia erakusten dute jokoak diren jarduera guztietan eta ez hori bakarrik, ulermena hobea izan ohi da eta lana egiteko gogo gehiago izan ohi dute. (Hetzer, 1965).

Beste autore batzuen ustetan, jokoak arreta eta memoria garatzen ditu, izan ere, haurra, jolasten ari den bitartean bere arreta maila handiagoa izaten da beraz, ikasketa ez ludiko batetik baino gehiago ikasten du. Komunikatzeko beharrak, inpultso emozionalek‌ hobeto zentratzera eta gehiago memorizatzera daramate haurra. Jokoa, ideien munduan barneratuko duen eragile nagusia izango da (Cordero, 1985-1986).

Barbara Kaufmanek (1994) aldiz, ekintza ludikoek adimenaren garapen eta garapen sozio-emozional osasuntsu baterako aukera ezin hobeak eskaini ditzakeela uste du eta haurraren garapenean jolasa sartzeak duen garrantziaren pare bat adibide aurkezten ditu.

Modu berean, jolasak eskola markoan garatzeko bete behar dituen baldintzak adierazi beharrean gaude. Dirudienez, hiru oinarrizko kondizio bete behar dira: denbora bat, espazio bat eta segurtasun marko bat (Vaca, 1987). Horiei, beste laugarren bat gehitu beharko litzaioke: irakaslearengan, jokoaren balore pedagogikoa berrituko duen pentsamolde aldaketa bat sortzea, baina Brunerrek (1989) dioen legez, haurraren jarreraren ingeniari bilakatu gabe. Horrez gain, hezkuntza administrazioak ekintza hauek bultzatu eta babesten baditu, jokoa ikasgeletara eramateko errezeta magikoarekin egingo dugu topo.

Jokoak ikaskuntzan duen indarra kontuan harturik, haurrak bere modu naturalean duen ekintza ludikoa, bere hezkuntzarako baliabide gisa erabil daiteke. Jolasaren bidez ikasteak, balore asko sustatzen ditu, horien artean: auto-kudeaketa, autonomia, interakzioa eta dedukzio logikoaren erabilera.

Zentzu horretan garrantzitsua da etorkizuneko irakasleak haurraren garapenean jokoak duen garrantzia aitortzea eta ikuspegi zabal batetik aritzea, beti ere, haurra bere garapenean gainditzen doan etapa ezberdinen ezagutza izanda eta ekintza ludikoa 62

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

defendatzen duten teoria ezberdinen inguruan ezaguerak izanda.

Modu horretara etorkizuneko irakasleak jolasa lan tresna gisa erabili ahal izango du eta ekintza ludikoaren bidez, ikaslearen garapen eta prestakuntza integralera bideraturiko aldizkatze tekniko, material eta hausnarketa ezin hobeak eratu nahi dira.

Jokoa, ikaskuntza prozesurako eta bizitzarako ezinbesteko baliabidea da eta beraz, hezkuntzaren bitarteko garrantzitsua, eta hezkuntza potentzial handia ateratzeko, eskuhartze didaktiko kontziente eta gogoetatsua eman beharko da.

Jokoaren inguruko esku-hartze didaktiko horrek ondorengo ezaugarriak bete beharko ditu: Haurrek, gozamen momentuak igarotzen dituztenean, berauen garapen eta hazte osoa baimentzea.

Jarrera kooperatiboaren ikaskuntza bat eratu, eta erantzukizun pertsonala, solidaritatea eta besteekiko errespetua sustatuko diren egoerak sustatzea.

Erronka suposatu dezaketen egoerak gaindigarriak eratzea.

Jokoetan beti pertsona berdinak gailendu daitezen ekiditea, garrantzia prozesuari emanez, inoiz ez emaitzari.

Ezagutzen duten hori zabaldu eta sakontzera eramango dituzten ekintza eskaintzea.

Laguntza eta adorea eskaintzea, gehiago egin eta gehiago ikas dezaten.

Aukera ludiko planifikatu eta berezkoak eskaintzea.

Hasi dutena, egiten jarraitzeko denbora uztea.

Hizkuntzaren bitartez, egin duten arakatzeko denbora uztea eta esperientzia deskribatzeko aukera eskaintzea.

63

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Binaka, talde txikitan, helduekin edo bakarka jolasteko aukerak eskaintzea.

Espazio edo eremu ludikoak, jolasteko materialak, jolasteko denbora‌ eskaintzea.

Helduek ari-arian uzten diote jolas egiteari, baina jolasaren oroitzapena oso bizia izaten da eta askotan sentsazio horiekin berriz ere aurkitzerakoan ordezkoak bilatzen dira.

Freud-en aburuz, literatur obra, autoreak dituen fantasien adierazpen mozorrotua izango litzateke, zeinak irakurketaren bidez beste izaki batzuei transferitu dezakeen gozamen hori, eta hauei ere beraien fantasiez gozatzeko aukera eskaini ahal zaien.

Johan Huizingak (1998) bere Homo ludenz liburuan, jokoaren inguruan honako hau dio: gizakiak duen askatasun, berregite, elkarbizitza zoriontsu, aisia eta asetasun estetikoaren beharraren adierazpena dela. Bere hitzetan jokoa ez da inoiz gastatzen, aldiz, luzatu egiten da, mozorrotuta eta beste bide batzuetatik, horien artean literatura.

3.2.8.3 Irakurtzea vs jolastea Michel Picardek (1986) irakurketa funtsean jolastzat hartzen du. Bere ustez, nabariak dira bata eta bestaren arteko paralelismoak. Jolasak dituen berezitasun gehienak: isolamendua,

kontzentrazioa,

momentu

baterako

munduarekiko

interes

falta‌irakurketaren ekintzari esleigarriak dira.

Jokoa bezala, irakurketa ere, buruzko ekintza eta ekintza fisikoa ere bada, eta irakurlearengandik testuari zentzua bilatzeko jarrera zehatza bat izatea eskatzen du.

Irakurketan gorputz osoa egon ohi da inplikaturik eta horrez gain, irakurtzen duenaren gogo nahia eta jolasten duenarena ere, nahiko antzerakoak izan ohi dira; bietan nabaritzen dira jakingura, ikusnahia, abentura, ematea, zalantza‌ bezalako joerak.

Askatasunak, aldiz, berezkoa dirudi ekintza bietan. Ez dago ez joko ez irakurketarik hautamenik gabe. Liburu batean sartzea, joko batean sartzearen oso antzekoa da. Sormena aldiz, irakurketa eta jolasak duten beste ezaugarrietariko bat da.

64

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Baina, berdina al da irakurtzerako orduan eta jolasterako orduan garatzen den motibazioa? zergatik nahi izaten da irakurtzea? Michel Picarden ustez inkontzientean bilatu beharko litzateke, horrela irakurketara edo jolastera daramaten impultsuak ezagutu ahal izango genituzke. Bere ustez, jolasaren ezaugarri denak irakurketan ageri dira islaturik.

Ezaugarri horrek bien artean dagoen erlazioa hobeto ulertzen laguntzen digu. Irakurketa eta jolas bidez bere identitatea garatzen du haurrak, baina irakurketaren puntu gorena lortu ahal izateko, lehenik eta behin jolasten ikasi behar dela dio Picardek.

Jolasak eta irakurketak eremu berdina konpartitzen dutela onartzen bada, irakurketaren esanahia eta irakurketara gerturatzeko erabiltzen diren praktikak berrartu beharko lirateke.

Askatasuna, sormena eta fantasia bezalako hitzek, ziurgabetasuna sortzen dute eta hezkuntzako oinarri askorekin egiten dute talka. Baina ekintza bati jolas izaera eskaintzeak ez du esan nahiko ergeltasunez aritzea. Egoera hori ulertzeak beraz, irakurketaren aurrean jarrera ludikoa izateak ez duela huskeria suposatzen onartzen lagunduko liguke.

Era berean, badakigu adimen etekina handiagoa izaten dela giro alai eta pozgarri batean; jolas giroan alegia. Kieran Egan-ek, Ganni Rodari-k, Jerome Briner-ek imajinazioa, algara eta afektibitateak ezagutza sustatzeko duten indarraren inguruan hitz egiten dute.

Irakurtzea, jolastea legez, gauzak modu serioan hartzeko era bat ere izan daiteke. Baina eskola antolakuntzak burutapen horietan kontraesan asko ezartzen ditu, izan ere, bereizketa bat ematen da: ikasketa serioak eta jolas denbora, edo irakurketa seriorako orduak eta irakurketa dibertigarria banaturik eskaintzen dira hezkuntzan.

Haustura hori eskola

porrotaren eragile izan daiteke, izan ere, aisiarako irakurketak, gelako irakurketatzat hartzen direnean edo alderantziz, nabaria izaten da tentsioa.

Irakurketak, jolas gisa, ez luke zertan mesfidantzarik sortu behar. izan ere, seriotasunez eta gogoz biziz gero, irakurketak eskaini ditzakeen gozamen eta zoriona aurkitzeko aukera paregabea izango litzateke.

65

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

HIPOTESIA

66

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

4. HIPOTESIA Praktikekin hasi eta egunak igaro ahala, ikasle eta irakasleen aldetik, adierazgarriak iruditu zitzaizkigun jarrera batzuk nabaritzen hasi ginen irakurketaren inguruan. Ohartzen hasi ginen ikasleek orokorrean ez zutela irakurketarekiko estimu handirik erakusten, izan ere, ez zuten afektuzko jarrerarik erakusten berorrekiko.

Horrez gain, irakasleek irakurketa euskarri arrotz gisa erabiltzen zutela iruditu zitzaigun eta gainera, irakurketa lantzeko erabiltzen ziren material eta baliabideak ez ziren modu esanguratsuan eta funtzionalean erabiltzen eta eskaintzen.

Aurretik aipaturikoa kontuan hartuta, gure hipotesia honako baieztapenetan oinarritzen dugu: Alde batetik, uste dugu haurrek irakurketa ez gustatzearen arrazoietako bat irakasleek irakurketa ez dutelako behar bezala landu eta eskaintzen izan daitekeela.

Bestetik, pentsatzen dugu, ez zaiola irakurketari merezi duen balio eta garrantzia eskaintzen.

Hau guztiaz gain, gure aburuz, irakurketa lantzeko erabiltzen diren baliabide eta inguruak ez dira guztiz aproposak; ekintza honekiko estimulu falta izugarria nabari izan dugu praktiketan zehar. Gure ustez, ez dira irakurketa sustatzeko beharrezkoak izan beharko liratekeen pizgarriak garatzen eta azken batean horrek guztiak, irakurzaletasunaren garapena egokia kolokan jar dezakeela pentsatzen dugu.

Uste edo susmo hauek guztiak frogatu ahal izateko, ikerketa plan bat martxan jartzea erabaki genuen. Jarraian, ikerketa horren nondik norakoak adieraziko dira.

67

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

MARKO METODOLOGIKOA

68

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

5. MARKO METODOLOGIKOA 5.1 HITZAURREA. Gure egitasmoren atal honetan, proiektuaren funtsa izan den ikerketa lana zehazten da. Lanketa hori gorpuztu ahal izateko, gure susmo, ideia eta zalantzei nolabaiteko zentzua emateko asmoz alde batetik, eta lanaren egituraketa bermatu ahal izateko bestetik, ezinbestekoa iruditu zitzaigun metodologia egoki bat aukeratzea. Aldez aurretik, eta metodologia hori gauzatu ahal izateko, teknika ezberdinez baliatu gara.

Ondorengo lerroetan, alde batetik, garatu genituen tekniken nondik norakoak adierazten dira eta jarraian, erabili dugun metodoaren justifikazioa ageri da azaldurik.

Teknika horiek aurrera eraman ahal izateko eta azken batean, informazio bilketa hori, gure interesetara bideratzeko, beharrezkoa iruditu zitzaigun hainbat parametro zehaztea; eremu berdinak behatu, ikertu eta jasotako informazioa modu ordenatu batean txertatu ahal izateko.

Amaitzeko, teknika horiek trangulatu eta gero, horiek bateratu, eta garatu ditugun datuen analisi eta deskribapena helaraztea izan dugu helburu. Deskribapen horretan, zehazturiko parametroetan zentraturik, teknika ezberdinetatik ateratako informazioa adierazten ahalegindu gara.

5.2 ERABILITAKO TEKNIKAK. Gure azterketa honetan, triangulazio hau aurrera eraman ahal izateko, honako hauek izan dira argibideak jasotzeko erabili ditugun teknikak: 1.-Behaketa Kasu honetan, hitzak berak dioen legez, gure ikerketan parte hartzen duten pertsonak eta eszenatokiak behatzen aritu gara. Bi errealitate ezberdin behatu ditugu: Kurtzebarri eta Ikasberri eskoletako Lehen Hezkuntzako bigarren eta hirugarren zikloko 69

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

gelak alegia.

Era berean, esan beharra dago gure behaketa parte hartzailea izan dela, alegia, nahiz eta ez garen taldeko partaide izan, taldea behatzen aritu gara praktiketan zehar. Horrela definitzen dute Taylor eta Bogdanek (1987) ere behaketa parte hartzailea: “Ezsenatoki bat barrutik behatzen denean, nahiz eta taldeko partaide ez izan�.

Gure behaketetan ez gara soilik ikustera mugatu, izan ere, gertaera guztiak sentitzen ahalegindu gara; gelako partaide izango bagina bezala. Horretarako, egoera sozialak eta kasu konkretuak deskribatzen saiatu gara, baita inplikaturiko pertsonen jarduerak aintzat hartzen eta hauei esanahia bilatzen ere.

Horrez gain, ahalik eta ohar osatuenak idazten ahalegindu gara; gure ondorioak aberatsagoak izango zirelakoan.

2.-Galdeketa Ikerketa aurrera eraman ahal izateko erabili dugun beste tresna bat galdeketa izan da. Galdeketa, ikerketa edo objektuaren aldagaiei buruzko informazio zehatza lortu nahi denean erabiltzen da. Gure kasuan, aurreko atalean aipaturiko laginari prestatu diogu galdeketa. Eranskinetan ageri da galdeketaren txantiloia.

Estrategia hau baliagarria izan zaigu, izan ere, subjketu kopuru handi baten informazioa jaso lortu nahi genuen, eta metodo honek erantzun horiek modu errazago batean emateko aukera eskaintzen zigun. Horrez gain, baliabide honekin, erantzunen anonimatoa ziurtatu dugu; horrek, ikasleen erantzunak zintzotu dituelakoan gaude.

3.-Elkarrizketak Elkarrizketa beste informazio iturri gisara erabili dugu. Tresna honen helburua parte hartzaileak beraien intereseko kontzeptu eta hitzak erabiliz hizketan edukitzea izan da.

Elkarrizketen ekarpen nagusia partehartzaileen ikuspegia ematea eta ekintzari esanahia eranstea izan ohi da. Behaketaren osagarri ona da elkarrizketa, eta zuzenean behagarriak ez diren alderdietan, hala nola, sentimenduetan, asmoetan, arrazoietan eta iguripenetan 70

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

erreparatzen du.

Garatu ditugun elkarrizketak irakurketa eta irakurzaletasunarekin zerikusia duten eta alor honetan aditutzat izendatu ditugun bi pertsonekin erabili ditugu: Pello A単orga eta Arantxa Balzategi.

4.-Agiriak Triangulazioari amaiera emateko erabili dugun azken teknika dokumentuena izan da. Agiri edo dokumentuak informazio-iturri gisa erabiltzen diren material idatziak dira.

Woods-en (1987) iritziz, material idatziak tresna gia-behatzailetzat jo behar dira.

Dokumentuak hainbat estrategiaren osagarri dira eta ordezkatu egiten dute nolabait behatzailea edo ikertzailea sarbide zaileko egoeretan.

Dokumentuen analisia erabilgarritasun handiko iturria da, alde batetik, gertaera edo programa bati buruzko atzera begirako informazioa lortzeko eta bestetik, zenbait kasutan, bera da informazio jakin batera jotzeko iturri bakarra.

Gure ikerketarako erabili ditugun dokumentuak honako hauek izan dira: Oinarrizko Curriculum Diseinua (OCD, Txanela proiektuko Lehen Hezkuntzako testuliburua eta Anaya Haritzako Lehen hezkuntzako testuliburua.

5.3 ERABILITAKO METODOLOGIAREN JUSTIFIKAZIOA. Hasierako planteamenduari jarraipena emateko asmoz, gure proiektuaren muina izan den ikerketa hori garatu ahal izateko erabili dugun metodologia azalduko dugu.

Praktiketan zehar, eta proiektuari begira landu dugun azterketa garatzeko, arestian aipaturiko hainbat ebaluazio teknikez baliatu gara.

Teknika horiek erabili eta gero, triangulazio multimodalaren metodologia erabili dugu.

Ebaluazio prozesuak informazio-bilketa bat behar du, ondoren, ebaluatu beharreko 71

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

errealitatea deskribatu (Rincón 1996), hori erreferente batzuekin alderatu (konparatu), iritziak egin eta erabakiak hartzeko.

Esan bezala, informazio bilketa hori, triangulazioaren prozesuaz batu dugu.

Metodologia horrek, beharrezkoak iruditzen zitzaizkigun kontrasteak ezartzea ahalbidetu digu.

Trianguluen balioaren inguruan honako hau digu Woods-ek (1987): “Trianguluek izugarrizko indarra dute. Besteak beste, txirrinen, ateen eta etxeen teilatuetan oinarrizko egitura osatzen dute. Astronomian, triangulazioak harrigarriak diren distantzien doitasun bikainak ahalbideratzen ditu.

Era berean, Giza Zientzietako ikerkuntzan, hiru edo metodo gehiengoaren erabilerak arazo bat aztertzeko zehaztasunaren posibilitateak galanki handitzen ditu.”

Triangulazio metodologiaren bidez, azterketari nolabaiteko fidagarritasuna eta depuratzea ematea izan dugu helburu. Santos Guerrak dioen bezala, triangulazioa bera, datuak jasotzeko prozesu bezala onar daiteke. Aldiz, Denzi-en (1978) definizioari erreferentzia eginez, triangulazioa “fenomeno beraren azterketan metodologien konbinazioa litzateke”.

5.4 DATUEN AZTERKETA ETA DESKRIBAPENA. Aurreko ataletan aipatu lez, triangulazioaren aplikazioari emango diogu hasiera ondorengo lerroetan. Prozesu honetan zehar, gure helburu nagusia, praktiketan aritu garen testuinguru eta errealitatean irakurzaletasunaren inguruko interpretazio objektiboa egitea izango da.

Aztertutako bi errealitateetan, ateratako datu estatistikoetan erreparatuz gero, ikus daiteke ikaslearen gehiengoak, hau da,%66’67ak gustuko duela irakurtzea. Elkarrizketetan berriz, kontrakoa ageri da, izan ere, Arantxak eta Pellok adierazten duten bezala, ikasleek ez dute orokorrean irakurtzea gustuko. Arantxak gainera, bere erantzun horren arrazoia, alegia, haurrak irakurketa ez gustatzea, geldi egotearekin lotzen dutelako da.

72

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Aldiz, ikastetxe bietan tutoreei egindako elkarrizketan jaso ditugun erantzunek diotenez, datu estatistikoek diotena baieztatzen dute, alegia orokorrean gustura irakurtzen dutela ikasleek eta gainera, irakurketarekiko erakusten duten jarrera positiboa dela, baina ez beti. Era berean, gure praktiketan zehar behatzeko aukera izan dugunagatik, bai Ikasberrin eta Kurtzebarrin, konturatu gara haurrak irakurtzen ari direnean askotan aspertu egiten direla eta ez dutela irakurketarekiko interesik erakusten.

Bestalde OCDak helburua gisa adierazten du, ikasleek irakurketa atsegin behar dutela. Ikasberri eskolan erabiltzen den Txanela proiektuan, LHko nahitaezko helburuetariko bat, ipuina irakurtzea, ulertzea eta horrekin gozatzea bezala adierazten da.

Aldiz, Kurtzebarrin erabiltzen diren Anaya-Haritza testuliburuetan LHko helburuetariko bat da “Hizkuntza idatzia informazio, dibertimendu, plazer, entretenigarri, aberasgarri eta hizkuntza bera hobetzeko iturri gisa erabiltzea, baita balore sozial eta kultural adierazgarri gisa�.

Bestalde, irakurketan, haurren interes eta motibazioei dagokienez, Arantxak bere elkarrizketan dioenaren arabera, gaur egun, ez omen da inongo lanketa berezirik egiten arlo horien inguruan. Era berean, bai Ikasberri eta baita Kurtzeberriko tutoreek diote, proposatzen den materiala haurrari interesgarria eta motibagarria egiten zaiola, baina askotan, denbora eta baliabide faltagatik dinamika aldatu behar izaten dutela eta horrek, ikasleek irakurketarekiko interesa galtzea suposatzen duela; horrez gain, Ikasberriko tutoreek diote, ikastetxean erabiltzen den Txanela proiektuak proposatzen dituen ariketak burutzea, nahiko zailak egiten zaiela.

Halaber, behatu ahal izan duguna ez dator bat aurrean emandako adierazpenarekin, izan ere, Ikasberriko errealitatean, nahiz eta txanelak eraturiko plantamendua haurrarentzat anitz interesgarria izan, irakasleak metodologia hori aldatu egiten duela ikusi dugu, eta hau horrela, haurraren motibazioa eta interesak ez dira aintzat hartzen.

Kurtzeberriko kasuan behatu dugu, haurrei irakurtzea interesgarria eta motibagarria egiten zaiela, baldin eta irakurri behar duten hori beraiek aukeraturikoa baldin bada edo irakurri aurretik liburua irakurtzera zirikatzen badituzte.

73

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Alderdi honetan OCDak dioenaren arabera, lehen hezkuntzako irakurketak, ikaskuntza erritmoen aniztasuna eta haurren interesekiko errespetuzkoa barnebiltzen ditu.

Txanela proiektuan berriz, garrantzia ematen irakurketa adierazkorra gauzatzeari. AnayaHaritzan dioen lez, norberaren aurretiazko ezagutzetatik abiatu behar da Irakurketa lantzeko erabiltzen den metodologiari dagokionez, aldez aurretik aipatu beharra dugu, gelan irakurtzeko ohitura egon, badagoela; hori bera da ikasleen %74’84ak dioena.

Era berean eta alor honekin jarraituz, Kurtzeberriko eskolako tutoreek diotenez, irakurketa lantzeko honako estrategia hauetaz baliatzen dira: bakarka eta taldeko lanak, batzuetan liburutegian, ariketen arabera irakurri eta denen artean azaldu, denen artean irakurri eta bestela bakoitzak berea irakurri eta ariketaren bat egin, interneteko hainbat gauza jasoaz, dagokien ekintzak egokituz, galdera erantzunak ulermena ziurtatzeko, azalpenak ipuinen inguruan, taldeka informazioa bilatuz, astero ordu bete liburutegira joanez, liburutegian dinamizazio lanak eginez, irakurketaren garrantziaz hitz eginez, irakasleak ikasleei irakurriaz, zati luzea irakurri behar badute eta aurrez irakurketa prestatu gabe baldin badago, boluntarioek soilik irakurtzen dute (ez da inor irakurketara behartzen), puntutik puntura ahoz goran irakurriaz, noizean behin denek zati luze bat prestatuz etxean eta ondoren gelan ozen irakurriaz.

Ikasberriko

tutoreek

diotenaren

arabera,

irakurketarako

erabiltzen

den

metodologiaren inguruko estrategia asko Kurtzebarri eskolakoenekin konparatuaz nahiko berdinak dira; hala ere, gehitzekoa da ikasle zein irakasleek ekarritako liburuekin osaturiko irakurketa txokoa dutela gela barruan; hau horrela, ikasleek kurtso osoan zehar, nahi dituzten liburuak irakurtzen dituzte eta irakasleak, ikasleek irakurritako liburu horiek apuntatzen ditu. Liburutegia aldiz, momentu konkretu batzuetarako bakarrik erabiltzen dute.

Arantxak berriz, ez du inongo loturarik ikusten eskola batzuetan gauzatzen diren proiektuak irakurketarekin. Pello AĂąorgaren hitzetan, irakurketa lantzeko nolakotasunaren inguruan oraindik gauza asko egiteko dagoela dio. Liburua eta beraz, irakurketa erakusteko 74

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

eta programaketa betetzeko bakarrik erabiltzen dela dio.

Guk berriz, honako hau ikusi dugu: Ikasberri ikastolaren kasuan, aurretik aipaturiko liburu txokoak dituzte irakurketarako, eta haurren nahi dutena irakurtzen dute. Baina, irakurketa horrek ez du gero lanketa edo segidarik. Era berean, irakurketa fitxak ere egiten dituzte, eta txanela proiektuaren kasuan, erabiltzen den estrategia aurrezagutzak piztuz hasten da, ondoren, horri jarraipena emanez, testu bat irakurtzen dute eta gero testu horren lanketa egiten dute, bai mapa kontzeptualen bidez, bai galderak erantzunez‌ esan beharra dago, behatutakoaren arabera, haurrei asko kostatzen zaiela ariketa hauek gauzatzea; batez ere mapa kontzeptualak.

Kurtzeberri eskolan aldiz, irakurketa lantzeko erabiltzen den metodologia, testuliburu zein irakurketa liburuetan oinarritzen da. Testuliburuetan irakurketa atalak, talde handian edo bakarka egiten dituzte, bai ahoz goran eta baita isilean ere. Horrez gain, irakurtzeko ipuinak ere irakurtzen dituzte, baina ekintza hau liburutegian bakarrik gauzatzen dute. Era berean, irakurketa lantzeko testuetatik laburpenak edo eskemak ere egiten dituzte, eta ideia garrantzitsuak ateratzea ere eskatzen zaie. Orokorrean, talde handia aho-gorako irakurketa askotan egiten duten ekintza dela ohartu naiz.

Eremu honetan OCDak metodologiaren inguruan honako puntu hauek zehaztean ditu: Aniztasun metodologikoaren beharra ikusten du, horrela, irakaskuntza ikaskuntza hori egoera eta ikasle bakoitzera egokitua egin beharko delarik. Beraz, zentzua galtzen du testuliburuak baliabide oinarrizkotzat erabiltzeak. Horretaz gain, etapa bakoitzean ikasle guztiei ikaskuntza esperientziazko eta harremanezko hornidura ama-komuna bermatu behar dela ere aipatzen da.

Horrela, bakoitzaren berezitasun propioak, norbere nortasun eta testuinguruagatik beren baitan ezberdinak izaki, hezkuntza premia bezala interpretatuko eta erantzungo dira.

Hori lortzeko, tresna eta estrategia eta baliabide ugari ezarriz ikasle guztien gaitasunak garatuko dira. Era berean, ikasleriaren adin ebolutiboetara moldaturiko antolakuntza ereduak eta sekuentzializazioak eta irakaskuntzaren alderdi praktiko eta funtzionalak aintzat hartu behar dira. Horrez gain, banakako lana eta talde lana indartzea ere aipatzen du.

75

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Txanelako proiektua, globalizatzailea da eta ikuspegi eraikitzaile batetik habiatzen da. Haurra bere osotasunean hartzen du eta bere gaitasunen garapenean oinarritzen da. Era berean, ikaskuntza esanguratsua eskaintzen du eta ikasle aktiboaren bila dabil. Haurraren etengabeko motibazioa bultzatzen du eta aniztasuna errespetatu eta balioen eta jarreren hezkuntzarekin konprometiturik ageri da. Hala nola, talde nahiz bakarka lan egitea proposatzen da eta era berean, haurren aurrezagutzei ere bidea ematen zaie.

Txanela proiektuan irakurketa lantzeko erabiltzen den metodologiari dagokionez, ondorengo ekintzak planteatzen dira, taldeka nahiz bakarka: testu mota ezberdinak era egokian irakurtzea, edukiari buruzko hipotesiak egiten jakitea, ipuinetan Ipuinak: pasarte bati erreparatuz eduki nagusia iragartzea, hitz elkartuen osaerari erreparatuz horien esanahia ondorioztatzea, gertaera nagusien laburpena egitea, ipuineko egoerak norberaren bizipenekin erlazionatzea‌ Anaia Haritza testuliburuak adierazten duen arabera, modu honetara lantzen da irakurketa bertan: informazio zehatza bilatuz eta beste formatu batean antolatuz, taldeka lan eginez, testu mota ezberdinak irakurriz, ipuinaren atalak identifikatuz, taldeko lanean jarduten, ipuinen inguruan dakitena eta ez dakitena identifikatuz, egitura eta ezaugarriak identifikatuz, ipuinak irudi bidez adieraziz, ‌ Metodologiaren barruan jolasaren alorrari dagokionez, eta adituei jolasa irakurketa lantzeko baliabide gisa ikusten duten ala ez galdetzen diegunean, Pello Aùorgak dioenaren arabera, irakurketa beti omen da ludikoa. Bere aburuz, jolasaren bitartez, ipuin kontaketak eginez, liburutegia ondo zainduz, liburuak aurkeztuz‌irakurri behar omen da eta horrek sortzen omen du irakurzaletasuna.

Era berean eskoletako tutoreei irakurketa eta irakurzaletasuna jolasarekin bultzatu daitekeen ala ez galdetzerako orduan, eskaintzen diguten erantzuna baiezkoa da kasu guztietan. Hala ere, baieztapen horiekin batera diote, denbora eta baliabide faltaren ondorioz, askotan ezinezkoa ikusten dutela irakurketa ludikoki eskaintzea.

Eremu horretan guk behatu dugunaren arabera, esan beharra dago, ez dugula irakurketa lantzeko eta sustatzeko erabiltzen duten metodologietan jolasaren presentziarik 76

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

nabaritu; Kurtzeberriko eskola liburutegian egiten zituzten dinamizazio saioak soilik hartzen zuten jolas itxura, baina orokorrean ez dugu jolasa metodologia bezala edo metodologietan modu esplizituan txertaturik ikusi.

Jolasaren inguruan OCD-ak literaturari egiten dio aipamena. Bertan adierazten denaren arabera, Literaturaren funtsezko alderdietako bat, hizkuntzaren funtzio ludikoarekin zerikusia duena da.

Irakurketa lantzerako orduan erabiltzen den material eta baliabideei dagokienez, eta behatu ahal izan dugunagatik, Kurtzebarri eskolan ulermena lantzeko irakurri beharreko liburuak, testuliburuak, ulermen fitxak, irakasle zein ikasleek ekarritako liburuak, liburutegiko liburuak‌ erabiltzen dituztela ikusi ahal izan dugu. IKTak aldiz, gehienbat informazioa bilatzeko baliabide gisa erabiltzen dira. Horrez gain, bideoak ikusteko, autore baten biografia begiratzeko,

eskaneaturiko liburuak proiektorean irakurtzeko‌ ere

erabiltzen dute.

Ikasberrin ordea, aurtengo ikasturtean IKASYS proiektuaren barruan sarturik daude. Proiektu honetan, ikasgai bakoitzeko zati bat egitasmo honetan oinarritzen dira, hau da, arloaren arabera, proposatzen diren ariketak egiten dituzte beraien ordenagailuetan, irakurketa barne; beti ere, bakoitzaren erritmoak kontuan hartuz eta errespetatuz. Horretaz gain, irakasleak proposatutako gai zehatzen inguruan interneten informazioa aurkitzeko eskatzen die eta gainera irakasleak planteatutako liburuak ere irakurtzen dituzte.

Kurtzeberri eskolako irakasleek gai honen inguruan esandakoaren arabera, AnayaHaritzako testuliburuak, komikiak, interneteko hainbat testu, ordenagailuak, arbel digitalak eta aldizkariak bezalako baliabideak erabili ohi dituzte irakurketa lantzeko. Aldiz, Ikasberrin, Txanelako ikasliburuak, interneteko hainbat testu eta ariketa, Santillanako testuliburuak (zehazki

ulermena

lantzeko),

ikasleek

ekarritako

irakurketa

liburuak‌bezalako

baliabideekin lantzen dute irakurketa.

Materialaren eta baliabideen inguruan OCDak honako atal hauek planteatzen ditu: alde

batetik, ekipoko plangintza

errazten dutenak, eta

bestetik

planteamendu

globalizatzailea errespetatzen dutenak, honez gain, lehen hezkuntzako ikasleriaren lan 77

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

erritmoa eta heldutasun mailara moldaturik egon behar dute, beren aniztasuna errespetatuz.

Horrek esan nahi du, erreportxapen materialak osagarriak, sakontzekoak … aurreikusi behar direla. Material horiek, ez dute erantzun bakarra eta estandarra eskatu behar eta banakako lana eta taldekako lana indartuko duten materialak izango dira. Beraz, materialaz ulertu behar da: liburutegia eta gainerako instalazioak, artxiboak, material autozuzengarriak, birpasaketa-materiala, sendotzeko…

Arreta berezia ematen zaio ere, testu literarioen erabilerari, izan ere, horiek, irakurtzeko ohitura sustatzeko balioko dute. Bestetik, OCDren hitzetan: ”eskolako curriculumak ezin ditzake teknologia berriak bere baitatik kanpo utzi. Lehen hezkuntzako ikasleak bitarteko hauekiko ukipenean bizi dira eta ezaguna egiten zaie beren erabilera eta inguruan duten guztia nola edo hala aurrerapen teknologikoen eraginpean dago”.

Txanela proiektuari dagokionez, proposatzen diren material eta baliabideak honako hauek dira: hiztegia entziklopedikoak, entzuteko eta ikusteko liburu bereziak, material osagarriak(proposatutako ariketak gauzatzeko), erreportajeak, eleberriak, pelikulak, internet, poesia liburuak, … eta bestalde Anaya Haritza testuliburuak honako material eta baliabide hauek zerrendatzen ditu: Internet, ipuinak, Asmakizunak, Esaera zaharrak, Abestiak, inkesta,

grafikoak,

azalpenezko

testuak,

horma-irudia,

CD-ROM

interaktiboa,

entziklopediak…

Ulermenari dagokionez, Kurtzebarri eskolan datu estatistikoetatik atera dugun informazioetan ikusi ahal izan dugunagatik, ikasleriaren gehiengoak, alegia, %67’13k ulertzen du irakurritakoa.

Era berean, Arantxak gai honen inguruan dioen lez, ikasleek irakurtzen dituzten liburuak batzuetan ulertzen dituzte eta beste batzuetan ez, aldiz, testuliburuetan irakurritakoa ez dute ulertzen, ikasleek ulermen maila oso baxua dutelako orokorrean.

Baina Kurtzeberriko tutoreek

diotena ere aintzat hartuz, ikasleek batzuetan

ulertzen omen dute irakurritakoa, baina testuliburuetako ulertzea kosta egiten omen zaie.

Era berean, ulermenaren lanketa hainbat eratara egiten dutela diote, hala nola, kurtsoan zehar hainbat liburu irakurriaz eta ondoren irakurketa fitxak eginez, azalpen argiagoak 78

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ematen saiatuz, irakurritakoa beste modu batean adieraziaz, berriro irakurtzera animatuaz, galdera eginez, azalpenak eskatuz, irakurritako irudikatzeko marrazkiak egiteko esan, laburpenak

eginez,

ipuinen

hasiera

eman

eta

luzatu

eta

bukatzeko

eskatuz,

kontestualizazioaren erabilerarekin, behar duten denbora eskainiz,…

Ikasberriko tutoreek aldiz, zera diote: orokorrean testuliburuetako irakurgaiak ondo ulertzea zaila egiten zaie. Horrez gain ulermena lantzeko erabiltzen duten estrategien artean irakasleak finkatutako liburuak irakurtzen dituzte ikasleek eta jarraian irakurketa fitxak egiten dituzte, Horrez gain, egindako irakurketaren inguruko galdera zuzenak eta zeharkakoak egiten zaizkie, eta ez badute ulertzen berriz azaltzen zaie. Era berean, testua berriz irakurtzeko eskatzen zaie. Gainera, hiztegia erabiltzera ere bultzatzen zaie ikasleei.

Alderdi honetan eta gure behaketari dagokionez, Ikasberriko ikastetxean ikusi ahal izan dugunagatik, ulermen maila baxua nabari da orokorrean, izan ere, testuliburuetako ariketak eta irakurgaiak bakarka egiterakoan ez dituzte ulertzen. Horrez gain, ulermenaren lanketa honela gauzatzen da: ikasleek, irakasleek eta Txanela proiektuak proposaturiko liburuak irakurri eta hauen inguruko ulermen lanketa gauzatzen dute, hala nola, irakurketa fitxak eginez, mapa kontzeptualak eginez, berrirakurketa gauzatuz, irakaslearen azalpena entzunda, testuaren ideia nagusiak aterata… Kurtzebarri eskolan ere, ulermen maila nahiko baxu dagoela ikusi ahal izan dugu.

Era berean, ikaslearen ulermena ziurtatzeko, ikasleei irakurtzen diete, lasai eta poliki, gauza batzuk errepikatuz eta egoera, esaldi, ekintza batzuk nolabait dramatizatuz; horrez gain, kurtsoan zehar hainbat liburu irakurtzen dituzte, eta jarraian, horien inguruko ulermen fitxak egiten dituzte; irakurritako ulertu eta barneratu duten ikusi ahal izateko. Era berena, irakurritakoaren

inguruko

galdera

zuzenak

ere

planteatu

ohi

dituzte,

edo

kontestualizazioaren estrategiaz baliatzen dira, berriz lasai eta poliki irakurtzeko eskatzen die… eskemak, laburpenak… ere egiten dituztela ikusi ahal izan dugu.

Txanela proiektuak aldiz, honela lantzen du ulermena: Gidatutako irakurketa arretatsua eginez, gainbegiratuz, edukiari buruzko hipotesiak egiten jakinez, ipuina irakurtzen eta haren mezuaz hausnartzen eta elkarrizketak egiten… Era berean, Anaya 79

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Haritzak

ondorengo

estrategiak

garatzen

ditu:

aurretiazko

ezagutzak,

galderak,

hipotesiak..eginez, hiztegian begiratuz, irudiak eta testuingurua erabiliz, galdetuz, esaldiak zatituz, beste hitz batzuekin azalduz, aurretiazko ezagutzak konpartituz, gaiaren inguruko informazio gehiago bilatuz, esaldi luzeak zatituz, eskema eta mapak eginez….

Ulermenaren lanketa emateko OCDak dio, eskola eduki gehienak ikasleak ulertu egin behar dituela. Horrez gain, ondorengo puntu hauek zehazten ditu ulermenaren lanketaren inguruan: Testuan adierazitako ideien interpretazioa norberak dituen esperientzia, bizipen, eta ezaguera muntadunen altxorretik abiaturik, Testu idatziaren parteen artean dauden harreman logikoak ezagutzea, Testu baten edukiaren laburbildua egitea, irakurtze prozesuan zehar sortutako igurikapenen aurreratze eta egiaztatzea (testuaren aurreratzea)…

Irakaslearen rolari dagokionez, (beti ere irakurketaren alorrean), ikasleen galdetegietan oinarriturik, %70’86k irakasleak gelan irakurtzen dietela diote. Kurtzeberriko irakasleek beraien rola honela definitzen edo deskribatzen dute: ariketaren edo ekintzaren araberakoa da bere rola; zalantzak argitzen, beraien kabuz lan egiten uzten, dinamizatzaile lanak egiten, informazio bilketara bideratzen, gaiaren inguruan galderak eginez, errespetu giroa sortuz, motibatuz, animatuz, irakurketaren inguruan pentsatzera bideratuz…

Ikasberriko irakasleek ere, kurtzeberriko irakasleen antzeko rolak dituzte, adibidez: zalantzak argitzea, lan autonomoa bideratzea, errespetu giroa sortzea… Aldatzen diren ezaugarriak (hau da, egiten ez dena) aldiz honakoak dira: haurrak motibatzea, irakurketaren inguruan pentsatzera bideratzea…

Guk behatutakoaren arabera, Kurtzeberrin, orokorrean irakasleak bideratzaile lana egiten dute, alegia, irakurtzera animatzen dituzte ikaslek, gelan ahoz irakurtzen die, baina azalpenak bakarrik ez ipuinak, horrez gain, irakurtzeko aukerak eskaintzen dituzte (talde handian, talde txikian, bakarka).

Ikasberrin aldiz, irakasleek garrantzia handia ematen diote ikasleek orokorrean nola irakurtzen duten, hau da, irakurtzen pasatzen duten denbora, hitzen ahoskatzeari, eta ulermenari. Orokorrean saiatzen dira haurrak landutako edukia ulertua dutela ziurtatzen, 80

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

arbelera aterata, galdera orokorrak edo ikasleari zuzenean eginez‌ Baina ikasle asko edukia ulertu gabe gelditzen dira, behatu nuenaren arabera.

Alderdi honetan, OCDak dio irakasle batek bere ikasleari ikaskuntza esanguratsua eraikitzen lagundu behar diola; metodo eta baliabide anitzak ongi hautatuz eta erabiliz, horrela, hezkuntzan arrakasta izateko. Era berean, irakaslea ez da ikasleen ikaskuntzaren egile bakarra eta nagusiena ere izango. Lehen betekizuna eraikuntzari, talde eraketari laguntzea da, horretarako orientabide, gidari, taldeak hitzarturiko arauaren defendatzaile, ikaskuntza proposamen antolatzaile-papera hartu behar du talde lana banakakoaren gainetik ezarriz. Tutoreak gainera, badu ikasle bakoitzarekiko harreman pertsonala izatearen betekizuna, talde harremana osatu eta segurtatzen duen banakako harremana izan behar da.

Zehazki esateko, ikasle bakoitzak, taldean duen rolaren segimendua egitea dagokio, bertan integratzearena, baita ikaskuntza prozesuarena ere. Hitz batean, talde osoan bere buruari ezartzen dion harreman munduari zentzua eman behar dio, eta aldi berean, pixkanaka bere protagonismoa alde batera utzi behar du taldeak nortasuna har dezan eta ekimen eta elkartrukeko leku bezala haz dadin.

Horrez gain, OCDak esaten duen lez, irakasleak irakurketan zehar, iragarpenak egiten lagunduko die ikasleei nola testuko edukiei buruz ala forma konkretuei buruz, une horretara arte irakurritako testuari jarraitzen dioteni. Era berean, sekuentzia didaktiko baten hasieran, elkarrizketa, eztabaida, agerpenen‌ bitartez, ziurtaturik utziko du ikasleek badituztela nahiko aurrezaguera irakurriko edo ekoitziko den testuaren edukinaz‌.

Ikasleak guzti honetan duen rolean erreparatuz, kurtzeberrin behatutakoaren arabera, orokorrean nahiko parte hartze aktiboa izaten dute irakurketako ekintzetan. Ahoz goran irakurtzen dute, taldeka bakarka‌eta irakurketarekin hainbat ekintza egiten dituzte.

Ikasberriren kasuan, ikaslearen rola nahiko pasiboa da eta orokorrean interes falta nabari dela esan daiteke; beti errepikatzen zen honako esaldi hau: gaur ere berdina?

Aspergarria egiten zaie ulermenerako testu lanketak gauzatzea edo testu liburuetako irakurketak bakarka egitea. Baina esan beharra dago, altuan irakurtzea gustuko dutela eta beraien jarrera bestelakoa dela. Ulermen aldetik, haur asko ez dira irakaslearengana joaten, 81

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ulertu ez dutena galdetzera edo dituzten zalantzak argitzera.

Eskoletako tutoreei ikasleek irakurketarekiko erakusten duten jarreraren inguruan galdetzen diegunean, Kurtzeberriko eskolaren kasuan, orokorrean jarrera nahiko positiboa omen dute eta gustura irakurri eta entzuten dute. Ikasberriko tutoreen hitzetan, Kurtzeberrin ematen egoera bera islatzen da, hau da, irakurtzerakoan erakusten duten jarrera egokia eta positiboa dela diote, nahiz eta batzuetan, aspertu egiten diren.

OCDak ikaslearen jarrera edo rolaren inguruan dioenaren arabera, honako premisa hauek zerrendatzen ditu: literaturarekiko interesa, testu literarioek dituzten ahaltasun adierazkorrekiko interesa, liburutegiarekiko interesa informazio bilatzeko, liburutegiarekiko interesa irakurzaletasuna garatzeko eta liburutegiaren erabilera eta arauekiko errespetuaren jarrera. Horrez gain, jarreren artean, irakurtzea atsegin behar zaiela ere aipatzen du.

Gurasoen inguruan aztertu eta behatu ahal izan dugunak datu hauek eskaini dizkigu: ikasleek diotenean erreparatuz, gurasoen %95’10ek etxean irakurtzen dutela diote; hala ere, beraiei irakurtzen dieten edo ez galdetzen diegunean, baiezko erantzuna %27’86koa da eta beraiek irakurtzen dieten galdetzean %60ek baietz dio.

Tutoreei gurasoek etxean irakurtzeko ohiturarik duten ala ez galdetzen diegunean, eskola bietan diote, adinean aurrera egin ahala etxeko irakurketa ohiturak desagertzen hasten direla. Errealitate hori gainera, datu estatistikoetan ikasleek emandako erantzunetan ere baieztatu ahal izan dugu.

Arantxak bere elkarrizketan dio, ez dakiela zenbat irakurtzen duten eta gustuko izango duten ala ez. Bere ustez eta ikasleek diotenaren arabera, hauen gurasoek ez omen dute irakurtzea gustuko eta ez omen diete etxean irakurtzen.

Eskola liburutegiaren inguruan egin dugun azterketari dagokionez, datu estatistikoetan erreparatuz, ikasleriaren 95’65ak eskolako liburutegia ezagutzen duela dio Honetaz gain, ikasleen gehiengoak, alegia, % 38’16k, honela definitzen du liburutegia: “liburuak egoten diren lekua”

82

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Egindako elkarrizketetan aldiz, Pellok dio, oraindik gauza asko dagoela egiteko.

Frantzian eta beste zenbait nazioetan adibidez, eskolako bibliotekariak direnak badaude, eta hemen leku gutxitan aurki daiteke hori. Normalean eskolako liburutegiak oso geaizki horniturik daudela dio. Eta hau ikusirik, berak azpimarratzen du, garrantzitsua dela irakurzaletasuna pizteko liburutegi on bat izatea eskolan. Arantxak gaineratzen du, liburutegia ikasleei irekia eta zabalik egon beharko litzatekeela eta berau eta bertako materiala zaintzen erakutsi behar zaiela haurrei.

Kurtzeberriko tutoreek berriz, honakoa diote eskola liburutegiaren inguruan: gozatzeko, dibertitzeko, hau da, ondo pasatzeko espazio gisa erabili nahi izaten dute.

Horrez gain, astean ordu betez joaten dira bertara eta nahi dutena hartu eta irakurri egiten dute. Gainera, dinamizazio saioak gauzatzen dituzte, irakurritako liburuen azalpena egiten dute‌ Ikasberriko tutoreek diote, lehen hezkuntzan liburutegia ez dutela asko erabiltzen.

Bertan, baliabide gutxi daudela diote, batzuetan entziklopedietan begiratzera, libururen bat ikustera, ordenagailuetara‌ joaten dira, baina, oso gutxi.

Guk behatutakoaren arabera, Kurtzeberrin, astean behin joaten dira liburutegira eta bertan dinamizazio saioak egiten dituzte. Bertan, irakurritako liburuen inguruan hizketan aritzen dira, horretarako, borobilean jartzen dira gelakide guztiak eta irakaslea. Horrez gain, liburuak hautatu eta etxean irakurtzen dituzte. Hala ere, denbora bat eskaintzen zaie liburutegian bertan, irakurri ahal izateko.

Ikasberrin behatu ahal izan dugunagatik, ez dute liburutegia asko erabiltzen, gauza puntualetarako soilik, hala nola, informazio konkretu bat aurkitzeko edo dokumentatzeko.

Liburutegi izaera duen txoko bat dute gela barruan, eta bertatik hartzen eta irakurtzen dituzte liburuak.

OCDak, eremu honen inguruan honako hau dio: ikastetxe ea ikasgelako liburutegien antolaketa indartuko da, irakurketarako oinarri euskarritzat. Garrantzizkoa da, haurrek, liburutegietan ongi moldatzen ikastea, liburuen antolaketa, zainketa eta mailegaketan parte harraraztea. Era berean, bere ekoizpen hoberenenk leku bat izan dezakete bertan.

83

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Txanela proiektuan gela barruan irakurketa txokoa egitea proposatzen da eta bere antolaketa eta ordena bermatzea eskatzen da. Horrez gain, ekintza batzuetan, informazio bilaketa gauzatzerakoan adibidez, liburutegira jotzea proposatzen du.

Anaya –Haritzak aldiz, honako hau planteatzen du eskola liburutegiaren inguruan: liburutegia erabiltzea, informazioa aurkitzeko, liburuekin gozatzeko eta liburutegiko baliabideak errespetuzko era batean erabiltzea.

84

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ONDORIOAK

85

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

6. ONDORIOAK Hipotesian zehar adierazi dugun lez, karrera amaierako proiektu hau sortzerako orduan, ikasleek irakurketarekiko erakusten zuten errefusa eta ukapena hartu genituen oinarri gisa. Behaturiko egoera horrek, gure egitasmo honen zutabeak eraikitzera bultzatu gintuen.

Gauzak horrela, ondorengo lerroetan ikerketaren analisia eta deskribapena gauzatu ondoren, bertatik atera ditugun konklusioak aztertzeari ekingo diogu.

Aztertu

ditugun

agirietan

irakurketarekiko

gustua

sustatzea

oinarrizko

elementutzat hartzen dela ikusi dugu. Hasiera batean, helburu hori betetzen dela dirudi, izan ere, galdetegietako erantzunek ikasleek irakurtzea gustuko dutela diote; baina, gainerako eremuetatik (behaketa eta tutoreei egindako galdetegiak) atera dugun informazioak, kontrakoa dio.

Guk behatu dugunagatik, ikasleek hautatutako irakurketa denean bakarrik irakurtzen dute gustura. Baina gainontzean, esan beharra daukagu, aspertu egiten direla irakurtzen. Tutoreek ere, orokorrean diote ez dutela irakurtzea gustuko. Adituek gaineratzen dute, irakurketa ez gustatzearen arrazoia, ikasleek irakurketa geldi egotearekin lotzen dutelako dela. Beraz, haurren interesak kontuan hartzea beharrezkoa izango da irakurzaletasuna lortzeko.

Horrek guztiak, haurraren hizkuntza garapenari begira, eta beraz, garapen integralarentzat, ezinbestekoa den alderdi baten lanketa ez dela behar bezain ondo ematen ondorioztatzera eraman gaitu.

Aurrekoa ikusi eta gero, irakurketarekiko gure ikuspegi propioa kontuan hartuta, hau da, irakurketa hasierako urteetan ikasten den teknika bat baino, jarrera bat dela ikasiz, eta hainbat adituk diotena aintzat harturik, hau da, irakurketa pertsonaren garapenerako ezinbestekoa den elementu eta norbanako identitatea sortzeko nahitaezko instrumentua dela ikusirik (RĂ­os GonzĂĄlez eta Huertas FernĂĄndez), ezinbesteko premisa deritzogu haurren egunerokoan irakurketarekiko gustu hori sustatzea. Izan ere, modu horretan 86

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

bakarrik lortuko baitute benetan irakurtzea.

Era berean, gure ikerlanean behatu ahal izan dugu, orokorrean haurren interes eta motibazioak ez direla aintzat hartzen. Baina kontraesanetan eroriz, Curriculumak eta baita testuliburuek argi adierazten dute, irakurketa esanguratsu baterako, interes eta motibazioek duten ezinbestekotasuna. Hala ere, ideia horiek irakaslearen programetara iristen diren momentuan, norabide aldaketa bat jasaten dute, denbora edo baliabide faltari egozten dietelarik horren erantzukizuna.

Kontraesan honek ikusarazi digu, haurrek irakurtzea gustuko ez izatea, ez datorrela OCDak eta testuliburuek irakurketarekiko finkatzen dituzten helburuetatik, baizik eta, irakasleak

bere dinamika

erabakitzerako

orduan garatzen

dituen planteamendu

desegokietatik, hau da, dinamika horren oinarri ez izatea ikasleen interes eta motibazioak.

Yulen (2004:224) hitzak kontuan hartzen baditugu, motibazioa da arrakasta izateko baldintzarik garrantzitsuena. Beraz, irakaslearen partetik motibazio eta interesetan oinarrituriko planteamendu bat garatu beharko litzateke; beti ere, ikasleen behar eta nahietan erreparatuz.

Era berean, haurrek irakurketa ez gustatzearen beste arrazoietariko bat, irakasleek erabiltzen dituzten metodoekin lotura zuzena duelakoan gaude. Izan ere, behaturikoa eta gero, ondorioztatu dugu, nahiz eta ikastetxeetan irakurketa lantzeko estrategia anitzak erabili (talde handian, talde txikian, bakarka, batzuetan liburutegian, interneteko hainbat gauza jasoaz, galdera erantzunak ulermena ziurtatzeko, azalpenak ipuinen ingurua, astero ordu bete liburutegira joanez, liburutegian dinamizazio lanak eginez‌)

ez dutela

irakurketarekiko jarrera positibo bat ziurtatzen, eta ondorioz, ez direla irakurzaletasuna sustatzerako garaian esanguratsuak bilakatzen. Honek

testuliburuen gehiegizko

erabilerarekin lotura zuzena duelakoan gaude. Baldintza hori ekiditeko beharra ikusten dugu, izan ere, OCDak dioen aniztasun metodologiko horretan, testuliburuaren erabilerak zentzua galtzen baitu.

Gai honen inguruan gaienera, adituek ez dute inongo loturarik ikusten gaur egun eskoletan egiten diren irakurketa proiektu eta irakurzaletasunaren artean: eskola liburutegia 87

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

eta gelaren artean, giro irakurlea sortzerako garaian, literatura astean...Horri gaineratzen diote, egun, irakurketa lantzeko nolakotasunaren inguruan gauza asko dagoela egiteko.

Horren adibide da liburua gaur egungo eskoletan erakusteko eta programaketa betetzeko bakarrik erabiltzen dela (Pello Añorga, 2011).

Erabiltzen den metodologiak, hainbat zutabe izan beharko ditu gure helburua den irakurzaletasuna sustatzeko. Alde batetik, irakasleak irakurketari zentzua eta funtzionaltasuna emango dion dinamika bat garatu beharko du. Horrela, ikasleek zertarako irakurtzen duten ulertu eta jakingo dute. Premisa horrek, zuzenean eragingo du beraien irakurketarako motibazioetan; horretarako, ezinbestekoa izango da irakasleak jardueren berri jakinaraztea eta aditzera ematea ikasleei.

Zentzu hori guztiz gauzatu ahal izateko, giroak ere egokia, konfiantzazkoa, errespetuzkoa, eta gozamena sustatuko duena izan beharko du. Horrek guztiak, ikaslearen auto-estimu eta beraz, aurrez aipaturiko motibazioan zerikusia izango baitu. Bestetik, haurren interes eta motibazioak kontuan hartu beharko ditu; gauzatuko diren ekintza oro haurren aurrezagutzetatik abiatuz.

Azkenik, gure lanean zehar irakurzaletasun hori pizteko alderdi afektiboek duen garrantzia begiztatu eta gero, alor honekiko beste hainbat aholku eratzea ezinbestekoa ikusi dugu. Irakasleak ikaslearekin harreman afektibo sendo bat izan beharko du. Egoera horretan, ikasleak irakurketarekiko gozamen eta gustua jaso ahal izango du. Pelloren hitzak ahaztu gabe, “irakasleek azkenean gelaren barruan transmititu egin behar du… lehendabiziko gauza, irakaslea ez baldin bada irakurzale eta liburuekin harreman afektiborik ez badu lortu, esango diazute ze erakutsiko duen… ordun, nik horregatikan uste dut oso inportantea dela irakasleak liburu atseginak aurkitzea, identifikatzen den liburuak aurkitzea eta gozatze;. beak gozatzen duen heinean, haurrak gozatuko dutelako. Bestela, bakarrikan irakasleen papera izango da, liburuak eralkustea, informazioa ematea, baino lehen esan dut, liburuak beste konotapen majiko batzuk dituzte: poesía lantzea, poesien mundu sentiberean sartzea, ipuiekin gozatzea, adimen emozionala zein espirituala lantzea,…ze liburuek balio dutelako, jartzeko harremanetan, ez bakarrikan informazioarekin, baizik eta biziarekin; eta irakasleak hau egiten duen heinean, gela hori biziagoa izango da, hau da, izango du gatz eta piper gehiago, eta askeago izango gera bizitzaren aurrean, askeago, ze liburuen bitartez, hobeto pentsatuko dugu, gure sentimenduak hobeto espresatuko dittugu, hobeto partekatuko dittugu, konpasioa landuko 88

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

dugu�. Beraz, garrantzitsua izango da, alde batetik irakasleak irakurketa gustatu eta sentitzea, eta bestetik, ikaslearengana maitasunetik gerturatzea.

Aipatutakoaz gain, haurraren garapenerako jolasaren garrantzia nabarmendu nahian, gure analisitik atera dugun beste dedukzioetariko bat, honako hau izan da: nahiz eta adituek irakurketa beti ludikoa dela edo izan beharko litzatekeela adierazten duten, irakurketa hori hezkuntzan sartzen den momentuan ludikotasun horretatik kanpo gelditzen dela; ez duela jolasak espaziorik eskolan; ez lehen hezkuntzako azken bi zikloetan behintzat.

Irakurketaren inguruan ematen den lanketa behatu ondoren eta hainbat teoriek jolasaren ezinbestekotasuna eremu ezberdinetan justifikatzen dutela ikusirik, hala nola, haurraren garapen integralerako, norbanakoaren nia eratzeko, izatea hedatzen laguntzeko, mundua hobeto ulertu ahal izateko, adimena erabiltzeko‌ eta hezkuntzaren alorrean kontrakoa ematen dela egiaztatu ondoren, nola edo hala, bete beharreko hutsune larria begiztatzen dugu.

Ludikotasunetik gertu mantenduko den programa eratzea gomendatzen dugu; curriculumaren alorrean, irakurketa jolasaren bidez eskaintzeko abagunea izatea alegia.

Jolasa eta irakurketa bide beretik garatzea; izan ere, jolasak mesede besterik ez baitio egingo ikaslearen garapenari begira. Irakasleak beraz, jolasaren bidetik planteaturik egongo den metodologia bat eratu beharko du eta horren bidez eskaini beharko dio beti ere ikasleari irakurketa eta baita irakurketako gogoa .

Modu berean, erabiltzen den metodologia horri dagokio, haurrak, irakurritakoa ulertzea edo ez ulertzea eta gustura irakurtzea edo ez. OCDak garbi uzten du ikasleak, eskola eduki gehienak ulertu behar dituela; hala ere, nahiz eta egiten den planteamendu hori aproposa izan, egungo geletako errealitatean zentzu guztia galtzen duela ikusi dugu.

Behatutakoaren arabera, ikasleek ez dute irakurritakoa osotasun batean ulertzen.

Hau horrela eta teorian ikusitakoa kontuan hartuz, nahitaezkoa ikusten dugu ulermenerako hezkuntza bat gauzatzea; beti ere, arestian aipaturiko interes eta motibazioak aintzat harturik eta metodologia ludiko apropos batean oinarriturik; izan ere, baldintza horiek ulermena ziurtatzen lagunduko diote irakurleari.

89

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Gai honen inguruan, Jesus Alonso Tapiak (2005) dio irakurtzen dugunean dugun motibazioak, ulermen hori baldintzatuko duela. Modu berean, Aller C-k (1998) gaineratzen du “ irakurritakoa ulertzen ez duen haurrak, ez du irakurketarekiko gusturik sentituko. Aldiz, irakurtzea gustuko duen haurrak, ulertzen duelako alegia, liburu asko irakurriko ditu eta horrek beregain helburu asko daramatza�.

Beraz, irakurketak beti izan beharko du ulerkorra, hasierako mailetatik hasita pertsonaren hezkuntza bizitza heltzen den momentu arte; izan ere, haurrak irakurketa gogoko izateko ezinbesteko baldintza izango baita. Argi izan behar dugu betiere, ulertzen ez den hori ez dela gogoko izaten. Horrez gain, ulertu ezin denak ikaskuntza zailduko du, aspergarria egiten du eta azkenean ikaskuntza prozesu osoa alde batera uztera eramango du irakurlea.

Ulermen hori sustatu ahal izateko, eta azken batean, irakurketarako jarrera egoki eta positibo bat sortzeko, beharrezkoa ikusten dugu irakurlearen egunerokotasunean eragina duten partaide guztien inplikazio eta konpromiso bat gauzatzea. partaide horiek guztiek berezko garrantzia eta ezinbestekotasuna dute irakurketara animatze horretan.

Amaiera iritsiz, nahiz eta galdetegian ikasleak esan libururtegia ezagutzen dutela, ondorioztatu dugu, OCDak markaturikoa ez dela gauzatzen, hau da, ikastetxe eta ikasgelako liburutegien antolaketa ez da indartzen, irakurketarako oinarri euskarritzat; ez da garrantzizkoa haurrek, liburutegietan ongi moldatzen ikastea, liburuen antolatzea, zainketa eta mailegatzen parte harraraztea‌ Horren adierazle da, guk behatutako bi testuingurutan eskola liburutegiaren erabilpenean eta horrek ikasleen ikaste prozesuan duen garrantzi falta.

Pello AĂąorgak dioen bezala baliabide honen inguruan gauza asko dago egiteko: ministeriotik diru laguntzaren beharra eskola liburutegiaren antolaketa eta hornikuntza egoki baterako, liburuzainaren irudi edo rolak duen garrantziaren kontzientzia, liburutegia ikasleen ikaste-irakastearen parte izatea, liburutegia eskola eta komunitatera irekitzea...

Eskolako liburutegia baliabide zentro bilakatu behar da, ikaskuntza aktiboa arlo eta maila guztietan bultzatuko duena, baina aldaketa honek antolaketa aldaketak ez ezik metodologia aldaketak ere eskatzen ditu, aurretik aipatu dugun bezala.

90

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Amaitzeko, datu estatistikoetan eta irakasleek dioten horretan erreparatuz, ondorioztatu dugu, nahiz eta gurasoek etxean irakurtzeko ohitura duten, irakurketarekiko zaletasuna ez dutela beraien haurrekin konpartitzen. Arantxak Balzategik zioena gogoratuz, haurrak irakurketa maitatzeko, gurasoek irakurketa berauekin konpartitzea beharrezkoa da, izan ere, nahiz eta gurasoek etxean irakurri, horrek ez du ziurtatuko, haurra irakur zaletuko denik.

Beraz, orain arte irakurtzera animatzeko metodologiak izan behar dituen aspektuak kontuan izanik, familia giroan ere irakurzaletasuna sustatuko den dinamika baten beharra ikusten dugu, izan ere, eremu hori izango baita haurrak bere irakurketa prozesuan eragin zuzena izango duena. Familia izango da irakurzaletasunerako bidea egiten lagunduko diona, beti ere, afektuzko harreman batetik, alegia, maitetasunetik.

Azkenik eta aurretik aipaturiko guztia borobilduz, adierazi nahi dugu eskolan eta familia eremuan irakurtzera animatu nahi badugu, oinarrizkoa dela ikasleen interes, motibazio, aurrezagutza, behar‌ guztiak kontuan hartzea.

Horrez gain, ikasleek irakurketa ulertzeko (ezinbesteko ezaugarria) baliabide eta estrategia egokiak planteatu beharko ditu irakasleak. Gainera, hori guztia gauzatu ahal izateko, irakasleak modu afektibo eta goxoan transmititu beharko du irakurketarako gustua, eta afektibotasunez hezi beharko du ikaslea. Era berean, funtsezkoa izango da eskola eta komunitate mailan giro irakurlea antzeman eta nabaritzea.

91

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

GURE EKARPENA

92

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

7. GURE EKARPENA 7.1 EKARPENAREN JUSTIFIKAZIOA Hezkuntza kalitaterako, garrantzitsua da metodologia egoki bat ezartzea gure eskoletan, eta horrela, ikaslearen aspektu guztietan eskola arrakasta lortzea. Baina, lan hori jorratzen hasterako, ohartu ginen hutsune handi bat zegoela haurraren garapenean nahitaezkoa den elementu bat gauzatzerako garaian, hala nola, irakurketaren lanketan.

Orain arte, azpimarratu dugu bai guk, eta baita adituek, irakurketa, haur batek, guztiz landu eta aldi berean, erabat garatuko duen eragile aktiboa izateko, osotasunean garatu behar dela irakurketa; bere ingurunea ulertu eta bertan eragin ahal izateko.

Gure proposamena, alde batetik, herritar aktibo eta parte hartzailea sortu nahian Oinarrizko Curriculum Diseinuan zeharka eskainiko den “irakurzaletasunaren� balorea proposatu dugu. Horretarako, afektuzko metodologia ludiko baten eredua eskaintzea izan dugu helburu. Bide hori, arlo guztietan aplika daitezkeen estrategia eraginkor batzuk proposatuz egin dugu. Bestetik, irakurketa modu ludiko batean landu daitekeen jakintza bat dela ikusi dugunez, eta ludikoa izan daitekeelako sinesmena dugunez, irakurzaletasuna martxan jartzeko jolas batzuk eskaini ditugu, zehatzak eta aplikagarriak.

93

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

7.1.2 OINARRIZKO CURRICULUM DISEINUAN, IRAKURZALETASUNA ZEHARKA SUSTATUZ

SARRERA: Gaur egun gizabanakoak, jaio eta bizi den lekua ez ezagutzeak, eta beraz ez ulertzeak, gizartearekiko isolatzea ekar dezake, hau da, gizartearen parte ez izatea. Baina, gure ingurua ulertzea eta bertan eragitea, gizakiak duen eskubide berme bat da. Eta horretarako, guk, gure artean komunikatzeko sortu genuen elementu edo tresna garrantzitsua dugu gure eskuetan, irakurketa, alegia.

Hezkuntza sistema honetan heziko diren haurrak emango diote munduari kolorea, baina nola koloreztatu mundua, kolorerik ez dagoen lekuan?

Ohikoa izaten da, egungo mundu honetan, irakurketari gorrotoa izatearen sentimendua sortzea, irakurketari egiten zaion erabilera ez zuzena dela eta. Eta hala da, gero eta ikasle gehiago dago, irakurtzea gorroto dutenak.

XXI. mende honetan oraindik - orain metodo tradizionalari ematen zaio bidea eta bide honek gaixotu besterik ez du egingo irakurketak izan beharko lukeen osasuna.

Hezkuntzaren lana izango da, irakurketa sendatzea eta behar bezalako garrantzia ematea; helburu eta metodologia aproposak horren zutabe izango direlarik. Ahaztu gabe, afektua eta jolasa metodologia horren bi zutabe garrantzitsuak izango direla.

94

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

XEDE ETA HELBURUAK: Hezkuntzaren nahia izango da, haurrak bere garapenerako garrantzitsua duen elementua, alegia, irakurketa, maitatzea eta bere bizitzaren parte egitea; hasieran aipatu dugun afektuzko harreman batetik eta jolas dinamika batetik. Eta beraz, gizarte mailan irakurketaren garrantzia eta beharra sustatzea.

Honako xede hauek, helburu hauetan zehaztuko dugu: -

Irakurlea ez den haurra irakurle bihurtzea.

-

Irakurlea, irakurketa pasibo batetik, irakurketa aktibo batera aldatzea.

-

Irakurlea irakurketaz gozatu eta ondo pasatu daitekeela konturaraztea.

-

Irakurleak irakurtzen duenean, gozatzea eta ondo pasatzea.

-

Irakurketarekiko maitasuna piztea.

-

Irakurketak, irakurlea hausnartzera eramatea.

-

Irakurketarekiko jarrera positibo bat sustatzea.

-

Irakurketak eskaini ditzakeen aukera ezberdinak erakustea.

-

Irakurketa haurraren bizitzaren parte bihurtzea.

-

Irakurketa jolas bezala ere ulertu daitekeela jakinaraztea.

-

Irakurketa aurrera eramateko eskola liburutegia eta udal liburutegia bezalako baliabide ezberdinak daudela jakinaraztea.

-

Irakurtzeko dauden euskarri ezberdinak erakustea.

-

Komunitate eta familiaren parte-hartzea irakurketa ekintzarekin bat egitera estimulatu.

95

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

GARATU BEHARREKO KONPETENTZIAK: Ikasleek bere bizitzarako nahitaezko izango duen instrumentu garrantzitsua garatzeko eta aldi berean berau maitatzeko,

nahitaez konpetentzia batzuk jaso behar

dituzte.

Aipatu beharra dago konpetentzia hauek irakurketa prozesuan kokatzen diren etaparen arabera garatzen joango direla. Hau bere bizitza osoan zehar gauzatuko duen prozesu bat izango dela ere esan dezakegu.

-

Letra identifikatzea.

-

Letrak soinuetan eraldatzea.

-

Hitzen errepresentazio fonologikoa eraiki.

-

Honek dituen esanahi ezberdinak identifikatu.

-

Testuinguruaren araberako esanahi egokia hautatu.

-

Informazioa berreskuratu.

-

Testua interpretatzen jakitea.

-

Hitzari balore sintaktikoa eransten jakitea.

-

Zentzua duten esanahiak eraikitzea.

-

Irakurketa globala gauzatzea.

-

Testuko edukiaz hausnartu eta ebaluatzea.

-

Munduaren ezagutzarekiko ondorioak hautatu eta azaleratzea.

96

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

METODOLOGIA ORIENTABIDEAK: Eskola komunitate osoak konpromiso handia hartu behar du, irakurzaletasuna sustatzeko egin behar diren metodologia aldaketa guztietan. Metodologia horrek proposatu behar duen dinamika ludikotasun izaera izatea , izan ere, jolasak, jakintza berriak barneratzeko, oso funtzionala da.

Jarraian, metodologia horretan ezinbesteko izango diren ezaugarriak aipatuko dira.

IRAKASLEAREN ROLA: Lehen Hezkuntzan jorratzen diren arlo guztietan irakurketak bere lekua izaten du, batzuetan gehiago eta bestetan gutxiago. Garrantzitsua da momentu horiek aprobetxatzea eta irakurketarekiko harreman esanguratsua sustatzeko bidea eraikitzea.

Estrategikoki irakasleak kontuan izan beharko lituzken alderdiak honakoak dira: 1) Irakasleak irakurketa maitatzea. Izan ere, Irakasleak irakurtzea ez badu maite, zaila izango da honek bere ikasleei irakurketarekiko maitetasun hori sortzea.

2) Irakurketarekiko afektu transmititzailea izango da irakaslea momentu oro.

3) Ikaslea borondatezko irakurketara estimulatzea izango da beste zeregin bat.

4) kontuan izan behar du bere testuingurua erreala, non irakurlearen eta testuaren erlazioa ezarriko den.

5) Irakurketara bidea erraztuko dio, estrategi ezberdinak erabiliz.

6) Irakurketa esperientzia onak eta esanguratsuak pasarazten lagunduko dio haurrari.

7) Ikaslearen nahiak eta interesak kontuan hartuko ditu.

8) Liburua ez du osagarri bezala ibiliko baizik eta nahitaezko tresna bezala.

97

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

9) Ulermena ziurtatzeko, haurraren testuinguru hurbileko errealitateaz baliatu.

10) Familiari orientabide batzuk eskaini, hauek ere, ikaslearen irakurzaletasun prozesuan eredu izan daitezen.

Adibidez: Nahiz eta gure pentsamenduan matematika zerbait zehatza eta objektiboa dela irudikatu, matematika, “bakoitzaren barrena ukituaz landu daiteken arlo bat ere bada”. Ala nola, haurraren errealitatea inguratzen duen egoeretara islatuz. Buruketak lantzerako garaian haurraren ingurune hurbila islatzen duten egoerak baliagarriak izango dira edozein testu ulertzeko.

BALIABIDEAK: Irakurzaletasuna iturri ezberdinak erabiliz sustatuko da, ala nola, liburuak, aldizkariak, CD-ROMak, ordenagailuak, bideoak, mapak, diapositibak, arbel digitalak…

TESTUINGURU APROPOSA ESKAINTZEA: Eskola eguneroko errealitatean, irakurketa giro egoki bat aurkitzen saiatuko da, horretarako, eskola liburutegia, gelako irakurketa txokoak… erabiliz.

98

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

7.3 IRAKURZALETASUNA SUSTATUZ

JOLASAREN

BIDEZ

Jarraian arlo guztietan irakurketarekin lotuta, egingarri diren jolas batzuk planteatuko ditugu. Guk gomendatzen dugu arlo bakoitzean tartetxo bat hartzea irakuketari lekua eskainiz eta hau modu ludiko batean gautzatuz. Hemen eskainiko dizkizuegu egin daitezkeen dinamika batzuk arloka banatuta: 1) IKASLEA BEHATZAILE: o HELBURUA: Behatze gaitasuna garatzea. o DESKRIBAPENA: Pertsona batek idazle izateko izan behar dituen ezaugarriak zenbatuko dituzte eta ezaugarri bakoitzak, objektu batekin zerikusia izango du. Jarraian, hiru pertsonen artean objektuak banatuko dituzte, eta behatzaile lanak egingo dituena hautatutakoan, arbelera aterako dugu. Honek hiru minutuz, hiru pertsona hauek behatuko ditu eta kanpora aterako da. Bueltan hiru pertsona hauetan zerbait aldatu den ala ez behatu beharko du. o MATERIALA: Objektu ezberdinak.

2) ONGI ETORRI LAGUN: o HELBURUA: Motibazioa eta jakin mina sortaraztea eta ulermena eta ahozko espresioa garatzea. o DESKRIBAPENA:

Ikasleak gelan sartu eta sabaitik txantxilik

hanka bat aurkituko dute. Irakasleak ez jakinarena egingo du eta ikasleei hankaren inguruan esertzeko eskatuko die eta honako galderak gauzatuzko dizkie: “Zer egiten du horrek hemen?; zer gertatzen da? Norbaitek badaki norena den?”. Galdera hauek egin eta gero klaseekin normaltasunez jarraituko du, baina klase erdian, eskutik handi bat helduko da eta bertan “La Pata Paca” aurkeztuko 99

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

da eta bere istorioa irakurtzera animatuko dituzte. Horrela jakingo dute benetan zer gertatu den. o MATERIALA: Gezurretako hanka bat, marraztuta...

3) HEGAZKIN TITULEROA: o HELBURUA: Imajinazioa eta kreatibitate gaitasunak garatu. o DESKRIBAPENA: Haur bakoitzak paperezko hegazkin bat egingo du eta bertan irakasleak aukeratu duen liburuari jarri daitekeen izenburua idatziko dugu eta jarraian hegazkin lehiaketa egingo da, hau da, zein hegazkin iritsiko den urrutien. o MATERIALA: Arkatza, orri zuria eta ipuin bat.

4) ENIGMA: o HELBURUA:

Liburuekiko

jakingura

sortu

eta

imajinazioa

estimulatu. o DESKRIBAPENA: Landu nahi den gaiaren edo irakurri nahi den liburuaren inguruan , hauei buruzko kartel batzuk jarriko dira, landu edo irakurri nahi denari misterio bat emateko. o MATERIALA: Kartoi fina eta lotrulagailuak.

5) BERAURREKOAK AHAZTU ZAIZKIT: o HELBURUAK: Atentzio eta kontzentrazio gaitasunak garatu. o DESKRIBAPENAK:

Irakaslea irakurketa bat egitera doan

momentuan bere ikasleei esango die betaurrekoak ahaztu zaizkiola.

Irakurtzen hastean, irakaslea akatsak egiten hasiko da eta ikasleak akats ohiek identifikatu behako dituzte.

100

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

o MATERIAL: Edozein testi edo liburu.

6) IRADOKITZAILEA: o HELBURUA: Idazketa espresioa lantzea. o DESKRIBAPENA: Ikasleak bost taldetan banatuko dira eta bakoitzari iradokizun bat emango zaio beraien artean inongo loturarik izango ez dutenak. Eta honekin bakoitzak historiaren hasiera eta amaiera asmatu beharko dituzte eta jarraian talde bakoitzak altuan irakurriko du, historia ondo dramatizatuz. o

MATERIALA: Zati bakoitza hartu den liburuko fotokopia.

7) KONTAKIZUN ITZELA: o HELBURUA: Hiztegia aberastu eta imajinazio gaitasuna garatu. o DESKRIBAPENA: Ikasleak orri zuria eta arkatza eskuan dituela, irakasleak liburuko leku ezberdinetatik, irakurtzen duen hitz bakoitza idatzi beharko du. Jarraian idatzi dituzten hitz guztiekin testu bat idatzi behako dute. o MATERIALAK: Ipuinak, testuak, pasarteak‌

8) KAXA MAJIKOA: o HELBURUA: Irakurketarekiko interesa piztea. o DESKRIBAPENA: Ikasleak gelara sartzen direnean, inoiz aurretik ikusi ez duten kaxa bat aurkituko dute. Normala den bezala, hauek zer den galdetuko dute, baina guk ez diegu erantzungo. Momentu egokia aurkitutakoan, kaxa barruan dagoena azalduko diogu, 101

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

honakoa esanez: “hemen barruan istorio ezberdinak kontatuko dituzten

lagunak

ditugu,

abentura

ezberdinak

kontatuko

dizkigutelarik”. “Hemendik aurrera liburuak biltzeko kaxa izango da”.

9) ETA NIRE ISTORIAK ZER? o HELBURUA: Ikasleak dituzten hitzak helarazten jakitea, istorio batean oinarrituz. o DEKRIBAPENA: Denbora libre bat utzi eta ikasleek beraien inguruan istorio bat idatziko dute eta jarraian istorio ezberdinak irakurriko dira gelaren aurrean eta bakoitzak bere iritzia emango du istorio bakoitzaren inguruan. o MATERIALA: Denbora libre bat, orri zuriak eta arkatza.

102

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ERANSKINAK

103

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

8. ERANSKINAK

ELKARRIZKETAK 1.-PELLORI EGINDAKO ELKARRIZKETA Ondorengo lerroetan Pello Añorga idazle, ipuin kontalari eta irakasleari egindako elkarrizketa ageri da adierazita. Oiartzundar hau, urte askotan zehar aritu izan da irakurketaren munduan murgildurik. Hasiera batean, Donostiako Irakasle Eskolan ikasi zuen eta ondoren, irakasle lanetan aritu zen Oiartzungo Ikastolan (1976-86), espresiobide ezberdinak landuz, hala nola, plastika, antzerkia, musika… 1986an aldiz, ikastola utzi eta ipuinak kontatzeari ekin zion buru belarri; bakarrik batzuetan eta bestetan marrazkilariak edo musikariek lagundurik.

Era berean, eta Euskal Herri mailan, liburutegiaren orduko aitzindaria izan da Pello. Ez hori bakarrik, izan ere horrez gain, Mondragon Unibertsitatean, Eskoriatzako Irakasle Eskolan (Mondragon Unibertsitateko HUHEZI fakultatea gaur egun), Haur Liburu Mintegiaren sortzaileetako bat izan da, eta, haur liburu animazio gintzan hainbat proiektutan parte hartu du: lehen Haur Liburu Aretoak diseinatzen (Getxo, Durango, Amurrio, Legazpia...), Galtzagorri sortzen, Irakur Gidak plazaratzen, Kukuluma edo Kukumira aldizkariak argitaratzen, ipuin kontaketari buruzko ikastaroak eskaintzen (erakunde, unibertsitate, udaletxe eta elkarte desberdinei ).

Idazle modura, haur literatura landu du, ipuina, batik bat; poesiaz ahaztu gabe; eta albuma.Aipatu beharra dago ere, Etxepare saria, album ilustratuentzat (2007), edota Haur eta Gazte literaturako Euskadi saria (2008) sarien irabazle ere izan dela.

Gaur elkarrizketatu behar dugu Pello Añorga, Pello irakurketan asko aritu da, irakurketaren munduan, eta pixkatxo bat galdera batzuk egingo dizkiogu berari, berak guri komentatzeko egin duen ibilbidea eta irakurzaletasunaren inguruan ea zer dioen…

-

Zer da zuretzat Pello irakurzaletasuna?

104

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Bueno, irakurzaletasuna hola esanda, noski, liburuekiko duzun atxikimendua.

Irakurzaletasunaz hitz egiten dugu, nolabait, estrategia ezberdinak aurkitzea, haurra kasu honetan, liburuarengana joan dadin, eta nolabait harreman afektiboa sortu dezagun…eta ikusten da normalean, irakasleengan, zuek zaudeten adinean, hasten zea hitzegiten irakasleekin eta esateiezu: zuek irakurleak zeate? Ta denak, ia gehienak esaten dute baietz, baino gero hasten zea aztertzen eta hor jendeak oso oso gutxi irakurtzen du.

Normalen, zuen adinean, irakurtzen duzute nota ona ateatzeko edo liburuak irakurtzen dira bakarrikan gainditzeko gai bat do beste, baina hori ez da irakurle izatea…ta trajikoa da, ze normalean liburuak erabiltzen dira bakarrik informazioa lortzeko edo azterketa bat gainditzeko…ez, ez…liburuak ere beste konotapen majikoak ditu, liburuaren bitartez Joan gintezke beste leku batera, non gure burua proiektatua ikus dezakegun ispilu batean bezala eta beste identidade bat aurki dezakegu, horregatik liburua majikoa izan daiteke. Honek eskatzen du irakurtzea bakarrik, iñok ezer esan gabe, zuk nahi duzulako. Liburua adikzioa bezala, nik esaten dut: zuek joaten zaretenean oporretara eramaten duzute liburua? Edo lo egiteko momentuan mesanotxean baduzute libururen bat kontsolatzeko edo…nik irakurle izatea horri deitzen diot.

Nik uste dut, irakurzaletasuna harreman afektiboa lortzea liburuekin…baina harreman afektiboa informazioa lortzeko, sentimenduak partekatzeko, beste munduak ezagutzeko, identifikazioa lortzeko, trasgreditzeko, utopiak bilatzeko, amesteko, …hori dena…

-

…eta zuretzat garrantzitsua da irakurzaletasun hori piztea?

Nik uste dut, liburuek libreago egiten gaituela, liburuek libreago egiten gaituztela

persona bezela, eta egia da internetek eman dezakegula gauza asko, informazioa noski, ta liburuek ere bai, baina nik usted ut, liburuek oaindik etorkizunean ikusiko da baina gaur egunian ordezkaezinak direla… besteek egiten ez dutena liburuek egin dezakete, edermintzea,…

Egia da, bizitza bera beste liburu bate dela, liburu ederra, bainan nola askotan zoritxarrez ez dakigun ondo irakurtzen liburu hpri, bizitzaren liburu hori, egunero gure begien aurrean zabaltzen zaiguna, behar dittugula beste era bateko liburuak… baino liburu hoiek ez 105

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

baldin baditugu, nik uste dut, bizitza askoz ere gutxiago. Bizitzari buruz askoz ere irakurketa motzagoa eta itxuagoa egingo genukeela. Horregatik esaten dut, liburuak askatzeko balio duela, guk bizitza dimensio osoago batean bizitzeko aukera ematen digula: sentimendu berriak aurkitzeko, lagun berriak egiteko, azkenean liburua beste lagun berri bat da.

Askeago, ze gure barrura begira jartzen gaittuelako liburuak, gure barrura begira, gure psikera, gure barne munduan buzeatzeko, baino baita ere kanpora begira. Eskeintzen digulako beste --- bat. Ni behinik-behin liburuak askeago egiten nau eta neretzako ordezkazina da. Beste gauzak ere inportanteak dira, baina liburuak behinik behin, eta honetan sinisten dudalako, horregatik airtzen naiz estrategia batzuk garatzen, erakusten …

-

Zure ustez nolako garrantzia dauka irakasleen paperak irakurzaletasunean?

Guk zubi lana egiten dugu, trasmisioa. Irakasleek azkenean gelaren barruan trasmititu

egin behar du, orduan…Lehendabiziko gauza, irakaslea ez baldin bada irakurzale eta liburuekin harreman afektiborik ez badu lortu, esango diazute ze erakutsiko duen… ordun, nik horregatikan uste dut oso inportantea dela irakasleak liburu atseginak aurkitzea, identifikatzen den liburuak aurkitzea eta gozatzea. Beak gozatzen duen heinean, haurrak gozatuko dutelako.

Bestela, bakarrikan irakasleen papera izango da, liburuak erakustea, informazioa ematea, baino lehen esan dut, liburuak beste konotapen majiko batzuk dituzte: poesia lantzea, poesien mundu sentiberean sartzea, ipuiekin gozatzea, adimen emozionala zein espirituala lantzea,…

Bestela, zorritxarrez, ez bada irakurzaletzen eta liburuen harreman afektiboa ez badu irakasle horrek lehen esan duguna bakarrik…bakarrikan erakutsi egingo du, erakutsi…baino hori internetek iten du baita ere.

Guk gelaren barruan adimen emozionala landu dezakegun askoz ere gehiago; eta beste alderdi batzuk…ta demostratua dago, hau egiten den geletan, konfiantza giroa lortzen dela, eta gela horren barruan sortzen dela beste harreman bat; harreman askoz ere osoagoa, hau da, biziagoa. Ze liburuek balio dutelako, jartzeko harremanetan, ez bakarrikan informazioarekin, baizik eta biziarekin; eta irakasleak hau egiten duen heinean gela hori biziagoa izango da, hau da, izango du gatz et piper gehiago, eta askeago izango gera bizitzaren aurrean, askeago, ze liburuen bitartez, hobeto pentsatuko dugu, gure sentimenduak hobeto espresatuko dittugu, 106

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

hobeto partekatuko dittugu, konpasioa landuko dugu, Beste ikuspuntu batzuk… …beste ikuspegi batzuk, beste begiradak geureganatzea, ez bakarrikan gure burutikan begiratzea gure mundua, baita ere, txingurri baten ikuspegitik eta belar baten ikuspegitik …enpatia ere azkenean landu dezakegu, erakutsi dezakegu, bizitza gehiago erlatibizatzen, hobeto parre egiten, gehiago maitemintzen, ze maitemindu genezake ez bakarrik personekin, edozer gauzakin maitemindu daiteke. Edertasuna aurkitzen edozien lekutan, -

Eta gurasoen paperak nolako garrantzia dauka irakurzaletasun horretan?

Nik usted ut, irakurzaletasuna gelaren barruan sustatu nahi badugu, kontuan euki

behar dittugula ente desberdinak. Bat da herria, herri hortan liburutegi on bat baldin badugu eta harremana baldin badugu eskolak liburutegiarekin. Bi , ikastetxea. Ordun eskatzen du, ikastetxeak ez bakarrikan gela horretan irakasleak zerbait egitea, baizik inplikatzea komunidade guztia, eskola guztia. Horrek inplikatzen du politika bat izatea zentruan: biblioteka bat, aurrekontu bat…denak inplikatzea, eta inplikatzea baita ere gurasoak; nik hor sartzen ditut ere gurasoak.

Ordun zuk lan egiten baduzu…eta gero etxearen barruan ez baldin badago ezerrez…hor nik usted ut horregatikan lan egin behar dela baita ere gurasoekin. Ta ordun bileratan gurasoekin gaudenian, bilera horietan hitz egitea programaketaz, baino baita re liburuetaz, kontatzea liburu batzuk eta gomendatzea liburu batzuk etxean eukitzeko, etxean liburutegia txikia eukitzeko, konpartitzeko gurasoek haurrekin…

Eta liburuak ez bakarrik nobelak baizik eta…

Bai, bai, liburuak eta istorioak …eta nik uste dut hau irakasleek egin behar duela lan hori gurasoekin. Gurasoek behar dute informazio hori, eta ordun irakurzaletzeako baita ere, hau trasmititu egin behar da gurasoei. Horregatik, lan egin behar da gelaren barruan haurrekin, baino baita ere komunidade hortan gurasoekin; baino gero, nola herri batean gauden, harreman sozial bat eukin behar degu herriko liburutegikin esate baterako. Gure herriko liburutegira Joan zintezkete at antolatu bisita didaktikoak…

107

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Baino, nik bai uste dut, adin honetan inportantea izango zitekeela bilera horietan, gurasoekin bilerak egiten ditugunean honetaz hitz egitea. Etxetikan ekarri dezakete liburuak baita ere haurrak, gelaren barruan…

-

Nola ikusten duzu gaur egungo gizartea zaletasun horrekiko duen jarreran, batik bat haurren guraso eta irakasleek artean?

Jarrera, ba noski, lan asko dagola egiteko. Egia da azkenengo urtetan dexente hobetu

dela, azpiegiturak badittugu, hau da, liburua ederrak benetan publikatzen dira, ordun hoiek plazaratu behar dia, jarri behar da liburu hoiek helzarazteko guraso hoiengana…eta lan egin beharra dago.

Irakasleak jakin behar du: zer liburu interesgarri argitaratu dia? … hor segimentua egin behar du, irakurgidak, Joan liburutegira, liburutegia hornitu…Esate baterako estatu mailan, konparatzen badegu beste komunidadeekin, hemen media nahiko ona dugu, vaina konparatzen badegu europan, uste dut gauza asko dagoela egiteko oaindikan.

-

Esan leike jarrera pasibo bat dagoela irakurzaletasuna sustatzeko orduan?

Bueno, gaur egunien badia…azken urte honetan nik uste dut asko garatu dela, esaterako hor dittugu galtzagorri…Galtzagorri esate baterako, gaur egunian liburu altxorraren bitartez herri txikietra iristen da animazioa egitea. Gurasoei ematen dizkie…irakurketa taldeak antolatzen ditu, ikastaroak, hemen ere gure fakultadean badago talde bat eta ateratzen dituzte irakurgidak, herriko liburutegiak ere nik uste asko hobetu direla, antolatzen dittuzte baita ere ekitaldiak irakurzaletasuna suspertzeko…irratian ere bai…azpiegitura aldetikan badaude gauza interesantiak.

Ta nik usted ut irakaslea inportantea dela harreman sare hoietan sartzea. Hau ez da bukatzen, egin dugu eta kitto! Etengabe hor jarratu beharra dugu…vaina azpitura aldetik nik usted ut gaur egunian badaude gauza batzuk interesgarriak, eta bat esateko aipatuko nuke Galtzagorri, eta herriko liburutegia ere bai. Herriko liburutegian gauza interesanteak egiten ai dia, esate baterako, ez bakarrik haurrentzako, helduentzako gaur egunian hainbat herritan irakurketa taldeak daude, gehienak emakumeak dira, vaina biltzen dira eta hilabetian behin 108

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

ematen dute etxea liburua, irakurtzeute eta biltzen dia liburtegian eta hor -

Konpartitu egiten dute ez?

Bai, konpartitu eta askotan igual animatzailea idazle bat da edo eztakit zein…nik uste dut, hori azkenengo urteotan gorantza dijoan fenomenoa da, eta bai, klubak daude eta horregatikan baita ere ipui ordua egiten da ere liburutegietan … orduan galdera zen?

-

Nola ikusten duzun gizartea?

Nik uste dut alde horretatik espiritu aldetikan hobetu dugula dexente, baina askotan konturatzen naiz, irakasleak ez direla konturatzen zer dagoen ere, herriko liburtegiak ez dituzte ezagutzen, oso gutxi joaten dira herriko liburtegira, galtzagorrikin ez dute harremanik, beste irakurgida batzuk badaude kanpoan eta ez dia …

Ez zaio horrenbesteko garrantziarik ematen irakurketari, irakurzaletasunari…

Bai, baina denetikan dago…nik usted ut gaur egunian zorionez, asko hobetu dugula.

Oaintxo arte, orain dela hamar urtearte, esan ziteken aurrejartzen ziela harremanetan liburuekin sei urtetikan aurrera; aprendizai sistematikoarekin batera. Gaur egunian, jartzen dia harremanetan urte beteko haurrekin. Haurra amaren zabelean dagoenean ere, hasi gaitezke ipuintxoak kontatzen, hitz egiten haurrari…ta liburuak badaude, eta euskeraz orain arte zuek txikian zinetenean ez zeuden, baina gaur egunian badaude…ez ekoizpen propioak, ekoizpen propioa falta zaigu, baina nik uste dut zorionez badittugula liburuak. Baino, zoritxarrez liburu hoien berri ez dauka jende askok..hori etorkizunean zuek egin behar dittuzute…

-

Bestalde, metodología egokia erabiltzen dela uste duzu gaur egungo eskoletan irakurketa lantzeko? Eta irakurzaletasuna lantzeko?

Nik uste dut, hor utsune handia dagoela oaindikan...bai irakurtzen erakusten diegu, idazten, eta horri esker informazioa lortu dezakegu eta idatziz gure sentimenduak pertekatu ditzazkegu… bainan lehen esan duten bezela….nik uste dut inportantea dela idazten eta irakurtzen haten geanean, liburuak ere konotapen majikoak dituela eta hortaz konturatzea, eta gozatzea…Nik ikusten dut eskoletan, asko asko eta asko, liburua erabiltzen dela bakarrikan 109

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

erakusteko eta propramaketa betetzeko; eta hori oso ondo dago, baino baita ere, gelaren barruan landu beharko genuke liburua dohain bezela; opari bezela: nik emateizut, nik liburu honetan siniste dudalako eta beittu ze politta den; eta gozatzea liburuarekin; besterikan gabe.

Haurrak liluratzen eta geatzea harrittuta, eta esatea: nahi dut istorio hau, kontatuidazu…eta kontatu, berriro, eta kontatu…sentitzea, liburuak ere beste larru bat daukala, eta zuk nahi duzu larru hori ukitu, eta esatia: joe! Ba, oso ondo sentitzen naiz ure barruan! Eta besarkatzea liburua, ze lagun haundia duelako.

Nik uste dut, hori egin beharko litzatekeela gelaren barruan, ez bakarrik eta erakutsi, hori egiten da eta metodo asko daude, eta ondo…baino baita ere, liburuekin gozatzea eta liluratzea, harrituta uztea haurrak…horregatikan, adin hauetan oso garrantzitsua da ipuiak baita ere kontatzea. Ze adin hauetan, hotz-hotzean ematen badiogu liburua haurrari, izan daiteke munduko onena, baino hor geratuko da.

Nola iritsi liburu hori haurrarengana? Nola ukitu dezake? Nola inguratu daiteke bere bihotzera? …ba noski, kontatuz! Horregatikan, irakurzaletzeko estrategia eta harreman afektiboa lortzeko liburuarekin, kontaketa egitea…eta kontaketa egin dezakegu modu askotara, baino, hori ezinbesteko estrategia da; kontatzea.

Nik beti esaten dut, liburuaren barruan hitzak daude preso, kartzelan baten barruan, nork askatuko dittu? Nork? Zuk, hitzak jartzerakoan. Letra hoiek bihurtuko dia txori eta egaldatuko dia…ta benetan kontatzen baldin baduzu, inguratuko dira zure bihotzera. Ta zu ondo senituko zera, zure burua ezagutuko () eta …sentimendua… eta horregatikan gehiago askatuko zaittu eta zoriontsuago egingo zaittu…esan dut.

-

Metodologiarekin jarraituz, zer diozu ulermenaren inguruan? Zuk uste duzu, haurrek orokorrean irakurtzen dutena ulertzen dutela? …zergatik ez dute ulertzen?

Bai, ni konturatzen naiz askotan irakasleekin, ikasleekin eta ikasle helduak direnak, testu bat samurra…bai baina hasten baza testu oi piska bat konpliatzen: ze zaila, ez dugu ulertzen…klaro eske, horrek eskatzen du entrenamendua…beno nik, dena den uste dut, bai, testo batzuk zailagoak baino, zenbat eta gehiago irakurri, orduan eta unibertso gehiago ezagutuko dittuzula, 110

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

eta zure adimena ere gehiago landuko duzula, hori bat. Baño, bestetikan, baita ere, nik usted ut, hizkuntza sinbolikoa garatzeko liburuaren bitartez egin dezakegula, eta oi poesiaren bitartez; hizkuntza sinbolikoa…

Hizkuntza sinbolikoa esaten duzunean…

Bai, hizkuntza sinbolikoa, esaten dut ..zu, oain dela 30 urte nun zinen?

Ni, ez nengoen… …eta zer zinen orain dela hogeitahamar urte? … nik orain esaten badizut: pentsamenduaren hazia zinen. Nola erantzun gauza batzuei? Bueno, hizkuntza sinbolikoa erabiltzia…

Bai, pixka bat abstraktua edo…

Bai, mundu abstraktu horri pixka bat forma ematea, etab, etab, etab. Hori nola?

Pentsaraztera…

Bai, eta galdera zen?

Ulermen maila nola ikusten duzun…

Ulermenak azkenean esfrotzu bat eskatzen du…

Bai, baina nik uste dut, irakurlzaletasunarena, ulermenaren aldetik baino, harreman afektibotik dijoala gehiago… hau egiten baita, hau egitn da normalean geletan… ta irakurzaletzea da beste esparru bat, beste harreman batzuk sortzea. Konturatzea liburuak ez bakarrikan ulertzeko, baizik baita gure burua hobeto ezagutzeko ere balio duela..eta sentitzeko beste era bat… beste alderdia, ez horrenbeste…hain zuzen hori da gela barruan iten dena: testu bat hartu eta bakarrik ulertzeko. Beitu, nik esaten dut, ikasleak askotan etortzen dia, eta esaten dut: bueno, liburu bat irakurri, eta irakurtzen dute eta bueno, nik uste dut liburu hau interesantea dela ze balio du hau lantzeko… bale! Oso ondo! baina hori baino galdera garrantzitsuagoa da: liburu horrek zuri zerbait esan dizu? Zerbait ukitu dizu? Hau ez da ulertzea, baizik …

111

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Hausnarketa….

Bai, hausnarketa bat, baina baita ere sentimenduren bat, edo zerbait gozatu duzun…

Baina askotan testuliburuek …

Baino irakurzaletzeko teknikak ez dijoazte hortikan…

Baina, irakurzaletasuna izaten baduzu, errazagoa egingo zaizu gero eskolan eskaintzen diren testuliburuak pixka bat arakatu, irakurtzea…

Zenbat eta testuliburu gehiago ezagutu, eta forma desberdinak eta …noski, adimena landuko duzu eta noski…

-

Zer diozu eskola liburutegiaren inguruan? Ondo erabiltzen den espazio bat dela uste duzu?

Asko, asko dago egiteko. Frantzian eta zenbait nazioetan badittuzte eskolako bibliotekariak direnak eta hemen leku gutxitan aurkituko dezu hori. Eta gutxi hoiek daudenak dia hain zuzen, ezagutzen dedalako errealidadea; ba dia irakaslea batzuk ez dakitenak zer egin, hizkuntza aldetikan oso perfil bajua dutelako eta non sartu? Ba biblitekaren barruan sartu dia, eta hor egongo dia, etab etab.

Baino esan nahi dut, minizteritzatikan ez da kontenplatzen ohaindikan bibliotekariaren figura. Ez da ordaintzen, leku pribatu batzutan bai lortu dute eta egiten da ahal dena, baino nik uste dut etorkizunien, nik behintzat honen beharra sumatzen dut eta egon beharko dela gelaren barruan beti bibliotekari bat izatea; dedikatzea bakarrik hortara.

Gela barruan bertan?

Ez ez ez, eskolako bibliotekan, kudeatzeko. Ta hori ez dago, hortaz, zer gertatzen da?

Joaten zea zu, eta gero e,,,,eta egiten duzu ahal duzuna, baino bibliotekaren barruan badago biblioteka ordenatzeko modu bat, jakin behar duzu ordenatzen, sistema hamartarra ere hor dago, eta jakin behar duzu katalogatzen, eta jakin behar duzu mailegu zerbitzua eskeintzen, jakin behar duzu liburuak aukeratzen, aurrekontuak kudeatzen, eta horrek eskatzen du 112

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

persona ezpezifikoa.

Hori ez dagoenez, egiten da ahal dena, borondatean, bainoa karo…normalean eskolako bibliotekak oso gaizki hornituak daude…Gauza pila dago egiteko. Ze irakurzaletzeko lehendabizi, behar dugu liburutegia, liburutxokoa ondo antolatzea eta liburuak ondo aukeratu … hau egiten ez dugun bitartean, haurrak oso liburu gutxikin jarriko dira harremanetan.

Zenbat eta liburu gehiago eduki, aniztasun gehiago eta orduan eta aberatsago…

-Aukerak eskeini…

Aukerak eskeini…ordun, esan daiteke, gauza asko, asko, asko dagoela egiteko. Baño ez bakarrikan gelaren barruan, herriko liburutegietan ere bai. Herriko liburutegietan gur egunean, bibliotekariaren figura, haurrentzakoa oso leku gutxitan dago. Normalean herriko liburutegian dago biblioteka bat, bibliotekari bat, baño haurrentzako eta helduentzak, denentzako egiten du, baño …ta horregatikan, leku horietan ikusiko duzute haur txokoak…gaur egun lortu da, baño leku batetik bestera alde haundiak daude… horregatikan inplikatu behar dittugu politikoak eta beste gauzak, beste elementuak, eta hor egiten da al dena.

Horregatik esaten det, eskolaren barruan eta herriko liburutegian gauza asko dagoela egiteko. Eta gero gelaren barruan eta gurasoekin, etxean… bueno, hori bat, liburueak eukitzea.

Nola zaintzen dittugu liburuak? Ta ni gelaren barrura joaten naz askotan eta liburuak daude pukatuak…zaintzen dittugu liburuak? ..hor badude jarrera batzuk zaindu behar dittugunak…zer jarrera dugu liburuekin? Ondo aukeratzen dugu? Ondo zaintzen? Maillegu zerbitzua eskaintzen da gelaren barruan? Oso leku gutxitan eskaintzen dute maillegu zerbitzua! …. Egun, hutsune haundillak ikusten ditut, baiñan badie ikastetxe batzuk, esate baterako hemen badira eskola batzuk , baiño oso leku gutxitan…

-

Irakurzaletasuna jolasaren bidez landu daiteke? Edo landu beharko litzateke?

…beti da ludikoa, azkenean gozatzen baldin baduzu liburuekin, zerbait ludikoa da. Jolasaren bitartez? Bai, baina ez jolasaren bitartez bakarrik. Irakurzaletasuna sortu daiteke ipui kontaketak egiñez, liburutegia ondo zainduz, liburutegia hornituz, liburuak aurkeztuz, liburu azokak eginez, idazleak gonbidatuz ikastetxera, aldizkari bat sortuz gelaren barruan, non 113

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

haurrek beraien iritziak ematen dittuzten liburuai buruz, irratiaren bitartez haurrek ere beraien gustoak ere transmittitzen dittuzten…

-

IKTekin irakurzaletasuna lantzea, zer deritzozu?

… Lehenengo adiñetan behinik behin nik uste dut, irakasleak transmititu behar duela.

Irakasleak

berak

liburuak

aurkeztuz,

kontatuz…ordenadoreak

erabili

ditzakegula,

telebista…bai! baina, nik lehenesten dut bestea, irakasleak berak zuzenean transmititu behar duela; ta bestea osagarri bezela. Liburua erakutsi egin behar da, liburua kontatu egin behar da…bestea bai, informazioa lortzeko… jo dezagun, zuk iritzia eman nahi baldin baduzu liburu bati buruz, IKT edo ordenadorearen bitartez … informazioa pasa dezakegu eta besteekin enteratu, zein diren liburu gomendagarriak…tresna bezela, osagarri izan daiteke, baño, trasmititzeko nik usted ut irakasleen papera ordezkaeziña dela. …Amaitzeko, estrategia garrantzitsuenak zein diren nahi baduzue esango dizuet; irakurketa kontaketak bat, bi lehen hezkuntzan nik uste dut garrantzitsua dela beraiek ere beren iritziak ematea, dudarik ez, irakasleak erakusten ditu bere liburuak baño “X”-k aukeratzen du bere liburua …liburuak truketzen dira …liburu aurkezpenak egiten dira gelaren barruan, hau oso inportantea da, estrategia bezela, ez irakasleak bakarrik, baita ikasleak ere, haur hezkuntza irakasleak bakarrik noski…gonbidatu dezakegu guraso bat eta egin baita ere berak, baño lehen hezkuntzan, gurasoak baño ikasleek egin behar dute.

Hirugarrena izan daitteke, liburu azokak antolatu, liburu erakusketak, liburu polittak izan direnak, kritikak aldizkarietan, irratia erabilita… inportantea da, ikasleek beraiek ere, bere iritzia agertzea, bere gustoak….nik usted ut hori inportantea dela lehen hezkuntza eta baita goragoko hezkuntzan ere… gero antzerkiak egin littezke, eta milla gauza egin daittezke.

Idazleak gonbidatu, kontalariak… …Gaur egunean ikasleekin hitz egiten hasten zaenean hitz egiten, zuen adinekoekin, hasten zea eta gorrotoa ikusten da, eta zergatikan gorrotoa? Liburua erabili delako bakarrikan nota bat ateratzeko! Arrayua! Tortura bezela! Izan beharrean liburua gozatzeko eta liburuaren funtsa ez da horretarako! Bazen behin idazle bat ingeles bat, ta konturatu zenian bere liburuak hemen, inglesekoak erabiltzen ai ziela bakarrikan inglesa erakusteko nota bat idatzi zun esanez 114

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

bere liburuak erretiratu egingo zittuela, berak sortu zittuela liburuak, ez erakusteko eta erabiltzeko, baizik gozatzeko! Hegoak emateko haurrei! Berak sortu zittuen liburuak hegoak emateko, eta irakaslea ari zen hegoak mozten haurrei! Obsesionatuta daudelako irakasle guztiak! Bakarrikan helburuak…hori ondo dago! Baiña, alderdi bat besterik ez da! Ta beste alderdia? … lehen hezkuntzan egon nintzanian, liburu batzuk pasatu nizkien eta: egia!

Liburuekin gozatu dezakegu! – noski baietz! Liburuak badira zoragarrillak, haur eta zazpi urtekoentzat! Zazpi urterako liburu bat adibidez guretzako oso ona izan daitteke! harritzeko ahalmena ezin dugu oraindik ahaztu! Lilluratzeko, gure adimen emozionala garatzeko …

-

Baina askotan ez dugu denborarik, irakurtzeko…

Horregatik, liburua kontatzea gauza bat delako, oso garrantzitsua: denbora galtzea. Munduko denbora guzia hartzen duzu eta munduko espazio guztia, liburuaren barruan sartzeko eta munduko denbora galtzea, eta isilik. Ta bi gauza hoiek dira hain zuzen.

2.-ARANTXA BALZATEGIRI ELKARRIZKETA Arrasaten jaio eta bizi den Arantxa Balzategik egun, berrogeita hamar urte ditu eta irakaslea da Aretxabaletako Kurtzebarri eskolan.

Hala ere, bere iraganean eta hogeita zortzi urte luzez, Duranako eskolan jardun izan da lanean, bai irakasle bezala eta baita eskolako liburutegiaren kudeaketa eta antolaketan buru belarri. Eskola hartako liburutegiaren erantzukizuna hartu zuen azken hamaika urteetan zehar, eta ikasleengan irakurzaletasuna sustatu nahian hainbat proiektu garatu zituen; sarituak izango ziren proiektuak alegia.

Bestetik, Galtzagorri elkartearen parte ere bada Arantxa, eta urte askoren buruan, batzordearen zuzendari izan da, hala ere, gaur egun, zuzendaritza lekua alde batera utzita dauka; nahiz eta bazkide izaten jarraitzen duen.

Irakurketarako animazioaren inguruan egindako lan izugarria gure proiekturako baliagarria egingo zitzaigulakoan, jarraian ageri den elkarrizketa egitea otu zitzaigun.

115

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Hona hemen bere hitzak…

Irakurzaletasuna bultzatzen aritu izan zara urte askotan , azalduko zeniguke pixka bat egin duzun ibilbidea, egin dituzun ekintzak eta?

Bueno aber, Duranan Ikasbidean, orain dela, azkeneko hamaika urtetan egon nahiz liburutegian lanean. Niri betidanik gustatu izain zait irakurtzea, uste dut hori lehenengo baldintza dela, hor egon behar denari, gustukoa izatea irakurtzea.

Ni beti ibili naiz liburu ezberdiñak ikasleei aurkezten, tutore nintzenean edo irakurtzen nien gelan…baino beti irakurketaren inguruan, baina inoiz liburutegian, liburutegiak beti egon izan zan Duranan, baina, zegoen gela batean, jendea jute zan, irakasle batzuk jute ziren eta beste irakasle batzuk ez ziren juaten. Urte beterako etortzen zan bat eta hasten zan gauzak egiten, hurrengo urtean beste pertsona bat sartzen zen eta egiten zituen beste modu batera…

Azkenean duela hamaika urte aurkeztu nuen, berrikuntza proiektu moduen, liburutegiaren dinamizazioa, eta orduan lortu nauen proiektua onartzea eta neuzkan bost ordu. Ni tutorea nintzen eta orduan bost ordu horietan hasi nintzen pixkanaka pixkanaka gauzak… liburuak bazauzen, baina liburu horiek zauden edozein modutan jarrita…bueno ba igual bananduta euskara eta erdera, baina nahiko nahastuta, eta orduan hasi nintzen lehenengo banaketa egiten: fikziozko liburuak alde batetik, informazio liburuak beste alde batetik, eta gero pixkanaka pixkana adinera; baina, nola ezagutzen nuen nahiko haur literatura, ba bueno aukeran neukan, holako banaketa batzuk egiteko.

Eta bueno klaustroan aurkeztu zen proiektua, onartu zan eta bost ordu horietan hasi nintzen ba birmoldaketa batzuk egiten, eta bitartien juaten nintzen geletara zeren umeak bost ordu bitarte horietan ez ziren liburutegira etortzen.

Ni joaten nintzen geletara ekintza konkretu batzuk egiten nituen maila guztietan.

Batzuetan berdina eta beste batzuetan desberdina eta batzutan bakarrik joaten nintzen, liburu bat edo ipuin bat irakurtzera “medio pollito” gehienbat, egia esan, ba bilatzen nituen erderazkoak, rima zutelako, karo eske izan behar ziren, ni gelan sartu eta bost minutuko 116

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

gauza bat, ezin zan, ezi nauen luzatube, eta orduen horietan erabiltzen nauen erderazko batzuk.

Gero, guztiendako ekintza bat zan, orduan euskarazko liburu bat bazan, ba igual nik irakurtzen nien, edo nik ematen nien izenburu bat eta beraiek asmatu behar izaten zuten zein izan zan pertsonaia. Gogoratzen dut hori egin nuela “Leo Ferbunson” Juan Cruz Iradabiderena, eta Leo Ferbuson izenburu horrekin, ba ume bakoitzak asmatu behar zuen azal bat; batzuk sartu zuten lehoia, beste batzuk “ Sara Ferbus” …

Eta bueno ya zan ekintza bat ikastetxe osorako, eta ordun bai erabiltzen naben euskazako liburua, eta gero ekintza horien ondoren juten nintzen geletara irakurtzera.

Urrengo urtean lortu nauen klaustroak onartzea eta ya dedikazio osoa eman zidaten ,eta hori izan zan ikasleen ratiotik pasatzen ginelako eta jartzen ziguten beti irakasle bat laguntzarako eta klaustroak ikusten zuen egokiago pertsona hori liburutegian egotea eta ez umeak ezberdinak laguntzen, ikuste zauien hobeagoa irakurketaren proiektua eta orduen horrela hasi nintzen egiten ekintzak maila batzuetan. Ekintza horiek errepikatu izan ditut urtero eta beste batzuetan beti ezberdinak izan dira. Orduan hasi nintzen ordutegia moldatzen, ekintzak sortzen maila bakoitzerako.

-

Eta ikasleen erantzuna nolakoa izan da?

Liburutegia beti zauen zabalik. eguardietan ikastolan bazkaltzen nauen, nere ordutegia ez zen beste irakasleena modukoa. Baina, pentsatzen neban liburutegia izan behar zala zerbait zabala eta ikasleen gustokoa.

Orduan ezin neban eguardian liburutegia itxi. Ume asko gelditzen dira bazkaltzen Duranan, ordun pentsatze naban beraientzat ere zabalik egon behar zela, errekreoan ere bai.

Liburutegia inoiz ez da izan leku itxi bat, isiltasuna egon da nirekin egon diren bitartean edo nik irakurtzen nienean, baina errekreo orduan eta eguardian aukera zuten antzerkia egiteko, informazioa bilatzeko, beraien etxerako lana egiteko, kartatan jolasteko…. Ez zan 117

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

toki itxi-itxi bat.

Marrazkiak egitea asko gustatzen zitzaien, errekreo orduetan txikiak etortzen ziren, nik prestatuta edukitzen nuen marrazki kuadernoak marraztera. Momentu horiek oso garrantzitsuak ziren ze, hainbeste ume ba nahi zeban moduan erabiltzen zabien liburutegia: gaizki sentitzen baziren, fisikoki, ahoko minarekin… babesa moduen hartzen zauien edo bestela ez bazitzaien futbola gustatzen eta beraien gelakoak beti futbolean ibiltzen baziren edo batemat sentitzen bazen pixkatxo bat presionatuta gelakoekin edo haserretuta gelakoekin, liburutegian babesten ziren.

Eta hortik ateratzen zan eta ikusten ziren ume batzuen jarrera egunero egunero, ba ikusita hori pertsona horiekin hitz egiten zan. Eta nik gero irakasleari esaten nion: “aizu eztakit nor, egunero etortzen darama hamabost egunetan, ez da normala, zerbait gertatzen da…” .

Gero beste batzuei gustatzen zitzaielako komikiak irakurtzea, etortzen ziren denbora libre horietan. Eta beste momentuetan, oso oso gustora zauden.

Gehien batean, ez zutela ezer eman behar, bakarrik zan han egotea irakurri ala ez irakurri, nik ez nuen behartzen, askatasun osoa zuten. Eta ekintza handiena, hau da, gehien gustatzen zitzaien ekintza zen niri entzutea. Egoten ziren ezer ezerren truke istorioak entzuten eta hori zen gehien gustatzen zitzaiena. Gero ba bazaukaten aukera, gero ematen genuen denbora bat prestamorako eta bueno nik aurkezten nizkien liburuak, askotan hartzen zauien nik irakurritako liburua.

Eske klaro beti saiatzen nintzen gustokoak zituzten liburuak aurkitzen. Eta orduen, ba bueno, normalean, orokorrean, oso motibatuta zauden. Eta bueno pena handiarekin ni juan behar nintzenez, liburutegiarena gelditzen zen zertxo bait… oraindik ere batxilergoan eta DBHkoak ikusten banaute nitaz akordatzen dira… bueno hori ba, agian ez dute ezerre irakurriko, baina gutxienez gogortazen zarete: ”Arantxa zer moduz, zer moduz…” ba bueno suposatzen dut gustora etortzen zirela…

118

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

-

Eta irakasleen eta komunitatearena?

Bueno klasutroena apoioa beti izan dut eta zuzendaritza taldearena baita ere, eta bestetan egin dauie apostua, zuzendaritza eta delegaritzan eskatu dauie, ez bazidaten ematen orduak edo, eskatzen zauien.

Eta irakasleen aldetik, gehiengo batek uste zauien beti egiten nauen lana beraiek ezingo zauiela egin eta irakurzaletasuna usten zauien nire esku, eta bereintzat zan lasaitasuna, zeba:” badakigu hori zure esku dago”.

Beste irakasle batzuk pentsatzen zauien “ke vivia del cuento”, oso ondo bizi nintzela… ze ez naukan gurasoak, ez naukan notak jartzea, azkeneko urtean hasi ginen nota jartzen jarreraren, liburutegiko jarreraren nota.

Gehienbat ez nota jartzearren, baizik eta gurasoek ikus dezaten bere garrantzia zutela.

Bolentinen agertzen zen liburutegiko jarrera nota, ez irakurzalezaletasunarena, ze horren kontrakoa naiz, baina bai jarrera, nik bakarrik puntuatzen nauen ze jarrera zuten irakasleek liburutegian. Eta gero irakasle batzuk pentsatzen zuten “Que vivia del cuento” eta bueno egia esan ” no vivia del cuento” , “ vivia de los cuentos” baño bueno…ez ziren konturatzen ekintzak guzti guztiak ez naukala, nire burutik atera edo asmatzen egon behar nintzela, liburuak erosten, aukeratzen… liburuak ez dituzu, ezin dituzu publikatzen dituzten guztiak erosi, selekzio bat egiten duzu.

-

Zuk aldaketarik igarri zenuen irakurzaletasun horretan?

Batzuetan bai, batzuekin lortzen da, gehienbat neskak, mutilek ez gehiegi. Bazauzen

mutil batzuk, baina … beraiek batzutan proposatzen zidaten zer erosi edo: “entzun dut eztakit zer liburu dauela eta erosiko duzu hori….”. Beraiek batzutan eskatzen zuten, gehienbat mutilak. Neskek ez zauien hainbeste eskatzen, baina irakurzaletasuna neskak zuten.

-

Zure ustez ikastetxeak orokorrean eta bertako partaideak irakurketarekiko erakusten duten jarrera, nolakoa dela esango zenuke, zuk ikusi ahal izan duzunagatik?

119

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Ez dago jarrerarik, irakurketaren aldetik. Berdin zaie, eta nola Arantxa dagoen hor eta zaletasuna berak bideratzen dauen‌adibide bat jartzeko, nik gomendatu nien behin, ekintzen artean, han beti ospatu izan dugu haur literatur eguna, apirila erdian. Eta orduen egun horri, ekintzak desberdinak gehitzen ditugu modu ludikoan. Behin eskatu edo aholkatu nien, irakasleei gure arteko zerbait egitea eta proposatu nien lagun ikusezina moduen, baina bakoitzak liburu bat oparitzea‌ gure lana zan ikusi denbora baten zer gustatzen zitzaien eta liburu bat oparitzea.

Ba ez zuten onartu, oso ekintza zaila iruditzen zitzaielako. Nola asmatu pertsona horri zer gustatzen zaion, suposatzen dut nobela bat edozeini gustatzen zaiola edo bestela ez badakizu hartzen duzu bat eta badakizu horrekin ‌ -

Erabiltzen duten metodologia eta irakurketa lantzeko, nolakoa dela uste duzu?

Han erabiltzen da txanela proiektua, eta proiektu horretan badakogo hainbeste espazio irakurketarekin, orduan, azkenengo urtean geneukan lotura haundia, nik hartu nituen azkenengo bi urtetan Txanelako liburuak, eta atera nituen bertan agertzen ziren liburu guztiak, irakur liburu guztiak.

Orduan nik banekien maila bakoitza zer gairekin zegoen, orduan nik aukera banuen, iruditzen bazitzaidan liburuak egokiak zirela, nik gelan irakurtzen nizkien.

Bestela jartzen genituen goian, liburutegiaren apalategiko goiko aldean beraien liburu, testu liburuetan azaltzen ziren liburu guztiak jartzen nituen denak bistan, eta orduan probokatzen genituen gehienbat bosgarren eta seigarren mailatan liburu horiek hartzera. bai, bosgarren eta seigarren mailan bazeukan lotura handia, beraiek egiten zutenak liburtegiarekin. nik Txanelan agertzen ziren hainbat ekintza liburutegian egiten nituen.

Nire ustez irakurketarekin lotuta zegoen, irakurzaletasunarekin lotuta bazagoen ekintza hori egiten nuen liburutegian.

-

Orokorrean Aretxabaletan ikusi ahal izan duzunagatik‌ 120

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Hemen ikusten dot, proiektuek ez daukatela zer ikusirik irakurketarekin, ez dot ikusten lotuta…ezagutzen ditudanak, baina bakarrik ezagutzen ditut bosgarren mailako gauza tutsi; ez naz sartu ere begiratzen besteak zertan dabiltzan…baina, ez dut ikusten irakurketarekin lotuta, Txanelan ikusten diot lotura gehiago, behintzat agertzen dela, gero egiten duzun Hala ez duzun egiten ez dakit, baina…

-

Ta curriculumari begira orduan ez da agertzen horrenbeste Kurtzebarriko eskolan…

Nik egin ditudan proiektuak ez, egiten ditugun ekintzak ez…ez dakit nola esan, orain adibidez etxeko lanen inguruan aritu gara bosgarren maila. “Noren ardura da?“ Txostentxo bat atera du ume bakoitzak. baina, adibidez Txanelan proiektu hau egin izango bazen, egongo zen ziur aski, liburu zerrenda bat non eta agertzen diezen egoera horiek islatuta…badaude liburu pila bat, nire aita etxeko andrea da adibidez…

-

Osea gaiak aurrera eramateko irakurketaren bidez ez?

Ez, gaia daramazu, baina apoio moduan gehitu zenezake irakurketa, sartu dezakezu

liburu bat, kasu honetan, oso egokia zen… Txanelan bai ikusten dut, aukera ematen dizu…aukera daukazu hainbat liburutan non agertzen den gai hori… ba Txinari buruzkoa baldin bada, agertuko dira historia batzuk Txinari, euskaraz ekoiztutako liburu batzuk, edo itzulpenak izan daiztezke, baina nun eta txina agertzen den…

-

Baina proiektuaz aparte, zure gelako programazio hori ere nolabait aldatu dezakezu?

Bai, bai, nik adibidez hartu dut orain agertzen zelako proiektuan, haur desberdinak

daudela…adibidez orain gabiltza irakurtzen liburu bat munduari itzulia hamazortzi ipuinetan...justu dira hamazortzi ipuin. Ipuin bakoitza herrialde desberdinetako ume bati buruz, bata Indiakoa, bestea Estatu Batuetakoa, bestea da euskalduna… eta bakoitzak kontatzen ditu bere bizitzari buruzko ezaugarri batzuk eta gero ipuin bat.

Nik dauzkat hamazortzi ikasle, bakoitzak prestatzen du ipuin bat etxean, irakurketa 121

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

bat etxean, eta hurrengo egunean dator eta irakurtzen du. Kasu horretan, aprobetxatu genuen ba gabitzalako, ba horren inguruan hasi ginelako, hasi ginen biztanleria eta lana, gero munduan herri desberdinak daudela eta haur ezberdinak daudela eta gero bukatu genuen gure errealitatean, etxeko errealitatean, orduan tartekatu dut liburu hori…

-

Eta zuk irakurketara animatzeko zerbait gehiago egin beharko litzatekeela uste al duzu?

Nik adibidez uste dut behar dela piskatxo bat cultura de bibliotecario…de usuario de biblioteca…

-“Formación de usuarios” Hori da… formación de usuarios…jakiteko nola zer bilatu…

-Askotan ez dauiela bilatzen ez dakixielako…

Lelengo ez dakixie nun eta ez dakixie nola, eta gero aurkitu ondoren, ez dakite zer egin informazio horrekin, ze askok egiten dute kopiar pegar, eta hori ez da…da, aukeratu behar dute, selekzionatzen, aukeratzen…esan nahi dut…nik hemen ez dut ikusten hori egiten denik, formacion de usuarios iruditzen zait tontokeri bat dela, baina ezagutu behar direla, adibidez bosgarren eta seigarren mailan euskal idazleak zeintzuk diren, euskal ilustratzaileak zeintzuk diren, behintzat ezagutu izen batzuk, ezagutu, kultura piskatxo bat…

-

Baina lelengo irakurtzea gustatu behar zaie ez? bai, orduan nun gaude gu? ni adibidez momento honetan las brujas irakurtzen ari

natzaie…

Eta noiz irakurtzen diezu?

Ba liburutegiko orduan, baina gaur adibidez, egon gara ensaiatzen bihar irakurri behar dituzten ipuinak eta momento batean Gurutze Joan da beste fotokopia batzuk egitera kanpora eta utzi nau liburu batekin eta esan du: bueno orain Arantxak irakurriko dizue liburu hau, bueno, nire gelako guztiak bate san dute, las brujas! Bale, orduan esaten duzu: “disfrutatzen ari dira“. Orduan, irakurzaletasuna batzutan, igual planteatu egin behar dira, ezagutu egin behar 122

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

dute zer den, zuk erakutsi behar diezu zer dagoen…ez badiezu erakusten…

-

Zenbat aukera dauden ez?

Hori da! Eta igual ez da la isla del tesoro zergatik irakurri behar osoa! Agian irakurri

dezakezu zati bat, hasiera eta: “ba sentitzen dut, nahi dauenak jakin zer geratzen dan, hor dauka liburua“. Ni adibidez Arrasateko liburutegitik ekartzen ari naiz liburu batzuk, ezagutzen ditudanak, eta orduen, ba honeri eman diot (mahai bat seinalatzen du) Oto terremoto, dalako bera moduko ume bat ez? oso mugikorra. orduen oto terremoto. Besteari ekarri dotzat ba beste liburu bat dalako, aberenturazkoa eta badakit gustatzen zaiola, hori orain nik orain ezagutzen dudalako edo ezagutzen ditudalako liburu hoiek eta beraiek ere piskatxo bat ezagutzen ditudalako…

-

Orduan inportantia da ikasleak ezagutzea ez?

Bai bai… eskaini behar badiezu banan-banako zerbait bai, orokorrean orain badakit

nik esaten badiet irakurri behar dudala las brujas itxiko dauiela dana eta etorriko zirela irakurtzera, eta hori ikusten nauen Duranan. Irakurtzen egoten nintzenean aho zabalik egoten ziren.

Gero ezagutu behar duzu, lelengo ezagutu behar duzu istorioa irakurri baino lenago, eta jakin behar duzu zenbagarren mailakoak diren, zer gustatzen zaien, eta gero irakurketa, bueno nik eztakit ondo irakurtzen dudan, nik egiten dudana da, oso espresiba naizenez, eskua asko erabiltzen dut, entonazioa, ohiuak, botatzen ditut izugarrizko oihuak…

Baina hortarako nik juan zan urtean erabili nauen IKTak, teknologia berriak erabili nauen ezagutzeko idazle klasikoak, eta Orduña, ekintza desberdinak egin gauen programa desberdinekin ordenadore bitartez: gurutzegramak egiten, edo bilatzen informazioa eta gero lotzen obrak…nik teknologia berriak erabili izan ditut, urteto-urtero…liburtegian neukan arbel digitala.

Gehienetan ipuinak ez nien irakurtzen irudiekin, lelengo irakurtzen nien eta gero ikusten genituen irudiak, nik prestatuta baneukan power pointenbat…ez bazan genbiltzala 123

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

lantzen ilustratzaile bat, orduen ilustratzaile baten obra ezagutzen bagenbiltzan orduen bai, baina, liburu bat bakarrik bazan, batzuetan irakurtzen nien eta gero ikusten genituen, edo ez genituen ikusten irudiak… ez zen beti metodologia berdina…

Orokorrean ikasleek gustuko dute irakurtzea?

Ez, orokorrean ez…hori motz motza! Ez, gustuko ez dute, orokorrean e! suposatzen delako, geldi egon biher direzela, hori lelengo eta …bueno nik gehienbat hitz egiten dut adin hauetan…gero, ez dakixie aukeratzen, eta ez dakixie izten, esan nahi dut, nik aukeratzen badut liburu bat do gomendatzen badidate liburu bat, batzuk, ikaslea askok pentzatzen dute derigorrez hori dala irakurri behar dutena…

Orain arte hori izan delako metodologia…

Karo… ezin dute eta komentetzen diet adibidez, lelengoko orria ez zait gustatzen eta hau ez zait gustatzen…eman behar diote denboratxo bat liburu bateri, ikusteko ea benetan aurrera jarraitzen badu gustatuko zaidan ala ez, ez lelengoko orrian ya ez zait gustatzen, baina, ikusten badaurie irudia, nahiko irakurri dauie eta ez zaiela gustatzen, lelengoko in behar dena da liburu hori itxi…

Gainera ez dauela modu bat bakarrik irakurtzeko ez? Askotan nahibozu hartu zeike iguel liburue begiretu bat emun gainetik…edo iguel azkenengo orrixetakue irakurri…eta ez dau zertan modu zehatz bat egon irakurteko… iguel trasmitirutie ikasliei irakurketa, liburu bat dala bakarrik tresna bat, eta zuk trensa horrekin in zeike nahi dozune…

Bai, bueno, segun eta zer liburu mota dan, nobela bat bada, istorio bat bada ez daukana marrazkirik … hemen adibidez, orain irakurtzen ari dira, “la venganza de las risitas” nik ekarri nauen Arrasateko liburutegitik. Katxoendeozko liburu absurdo bat da…bakarrik kapitulu bat irakurrita ya da istorio bat, ze kapituluak dira: este capitulo es un capitulo muy corto, ha empezado y ha terminado. Siguiente capitulo…ta batzuk bakarrik irakurri dauie kapituloaren izenburuak, eta ya horrekin disfrutatu dauie, beste batzuk igual salto in dauie …

124

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Esan guretzut, aukera hori ondo dauela, istie…

Bai…nik uste dut, lelengo askatasuna daukate aukeratzeko nahi duten ala ez duten nahi irakurtzea; hori alde batetik. Ze denok ez dugu zergatik euki biher zaletasun berdina; beste gauza bat da, ume batek, eta hau guraso batek esanda: nire semeak edo alabak gaizki irakurtzen du, irakurketa nibela bajua dauka…horretarako, daude liburu batzuk irakurketakin eta galdera batzukin nahi baldin baduzu hori, baina disfrutatzeko liburu batekin, hori desbedina izan behar da….hau hartu, ez zaizula gustatzen, itxi! Ez duzula nahi irakurri, ba ez irakurri, zuk ez daukazu irakurzaletasunik, edo zure zaletasuna ez doia irakurketan aldetik, joango da beste nunbaitetik.

-

Eta ulertzen dutela uste duzu irakurtzen dutena?

Ba segun ze liburu…

-

Orokorrean adibidez, zure gelan…

Gela honetan, momento honetan hartzen dituztenak, goiko liburutegitik, bai…

-

Eta liburuez aparte, adibidez ingurun…testuak…

Ez, ulermena oso baju dago…orokorrean baju bai… bai, ze batzutan istorio sinple batzuk be ez dauie ulertzen, eta inguruneko hainbat gai besta…

-

Eta zuk zegaitxik dala uste dozu hori…?

Nik uste dot, dana ematen diegula txikitatik oso mamituta, arlo guztietan, ez

eskolan bakarrik, gizartean, gizartean gero eta gehiago ematen diegu umeei dena mamituta…

-

Eta lehen adibidez?

Nik uste dot, lehengo garaian askoz gehiago ulertzen zan…bueno, nire ikuspegia

da, orain dela 28 urte hasi nintzenean, hasi nintzen laugarren mailan …nik uste dot hogeitamar urte hauetan, asko atzeratu garela…eta uste dot denean, ez bakarrik 125

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

irakurketan: matematikan, ohituretan, lan egiteko jarreran, etxerako lanak…lehen, jartzen nizkien etxerako lanak, ez dakit egokiagoa dan edo ez dan egokiagoa….lehen, ez zegoen hainbeste eskolaz kanpoko ekintzak, ez zegoen hainbeste musika…baina, lehen umeak askoz ere gehiago egoten ziren gurasoekin ez zegoelako beste ekintzarik, ta orduan etxean hainbeste denbora pasatzen zutenean…

-

Baina metodologia be aldatu da, erakusteko metodologia, orduan metodologia izen leike?

Suposatzen metodologia egokiagoan gaudela, esan nahi dut, orain erakusten zaiela

ikasten, ez kontzeptuak, baizik eta kontzeptu hoiek nola bereganatu…beste metodologia batetan, proiektotan, taldeko lanak…

Aktiboakgoak…

Aktiboago bai, suspuestamente bai, baina aktibo horretan ez dakit nik noraino ez diegun ematen dena oso azalduta…

Ta askotan pentzetan dou ulertzen dauiela eta benetan ez daue ulertzen…

Ez, eta ez dauenez ulertzen azaltzen diegu berriz, ez dugu egiten: ez ez, sentitzen dut, azaldu dut birritan, orain hor daukazu eta pentsatu nola egin dezakezun, Ikusten dugu atzean gelditzen ari dela, orduan azaltzen digu berriz: begira, hau, hau, hau… eta orduen, nik uste dot, pentzatzeko denbora ez diegula ematen, eta irakurketatik berdin.

Ematen diegu irakurketa bat eta galdera batzuk…eta zer gertatzen da, irakurketan beraiek aurkitu behar dauie…eta ez dauenien aurkitzen hain errez, edozein gauza erantzuten dute, eta orduen esaten diogu: gaizki egin duzu… hau ez da hau, hemen da hau! ta zergatik, ez diogu esaten: ez! …noraino dan gurea ere pasientzia bueltatzeko eta bueltatzeko eta bueltatzeko… beraiek azkenean ulertu arte eta bilatu arte benetan erantzuna…

-

Irakurritakoa, haurren interesekoa, motibagarria…dela uste duzu? material aldetik, testu liburuak eta…ez! nik ez dakit zergatik, edo batzuetan ez 126

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

dutelako ulertzen…baina ez dira jartzen ulertzen, gainera, irakurtzen da, denon artean eta: honek esan nahi du hau, hau eta hau! aurrera! ez! … eta batzutan ez dutelako ulertzen, ez dute ulertzen benetan ez dalako, bueno, interesa…liburu hoiek in dauienak ez dira izan umeak, hori alde batetik, ez hoiek ez besteak… niri adibidez Txanelakoak askoz ere gehiago gustatzen zaizkit hauek baino, askoz ere gehiago. Hor bai, gehiago ikusten dut, inplikazio gehiago dauela…

-

Haurrei

irakurketara

animatzeko

eskaintzen

zaizkien

ingurua,

aukerak…egokiak direla uste duzu?

Aukerak bai, nahiko aukera, orain, gero aprobetxatzen dituzten ala ez, beste gauza bat da baina, nik uste dot nahiko….

-

Baina aukera horiek egokiak dira…?

Bai, igual gutxi dira, baina nik uste dut egokiak izan daitezkeela …

-

Irakurketaz, jolasaren bidez, hau da, modu ludikoan gozatu daitekeela uste al duzu?

Bai, bai…

-

Bai, hor ikusten da, adibidez, zuk aurrera eraman dozun praktikak ez?

Bai…ez da bakarrik ludikoa, azkenean ez duzu ahaztu behar zer nahi dezun eta nahi

dezuna da beraiek izatea irakurleak ez? baina, eskeintzea…modu ludiko batean eskeini behar zaie…helburua ahaztu barik, baina bideak, zergatik ezin dira izan modu ludiko batean…laugarren mailakoei ematen diet gaztelera, eta hoiei irakurri dizkiet ya hiru liburu…egon dira entzuten, eta galdetu didate: noiz irakurri behar duzu beste liburu bat?

Eske azkenien da liburu hori gustora irakurtzen dauiela, baina, adibidez, ingurune, euskera, matematika…eta horreik gauza danak irakurtzeko ez dute…Ez ez, aspertu egiten dira, aspertu egiten die liburu hoiek …

-

Eta irakurketak zure ustez zertarako balio du? Haurraren garapenean…

127

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Ezagutzeko beste errealitate batzuk lelengo, aukera eukitzeko deskonekatatzeko bebai, beste fantasia, beste mundo batzuetan sartzeko…bi aukera eduki behar dute umiak, alde batetik, ezagutzeko benetan inguruan dauena, zein dan errealitatea, baina beste alde batetik, be aukera eukinbidauie, momento batzutan deskonektatzeko…:ez zait gustatzen momento honetan nire mundu hau, nahi dut beste mundu bat ezagutu… aukera eukin bidauie. hortik aparte, gero hiztegia, ortografia …baina, gehienbat sentimendu aldetik edo, aukera eukinbodauie deskonektatzeko, nik behintzat horretarako erabiltzen askotan irakurketa…

-

Gaur egungo gizartea irakurketaren inguruan nola ikusten duzu?

Hori eskolaren asuntoa da. Lau elkarte daze hortik nahi dauienak zerbait in baina

punto. Elkarte hoiek gehienetan joaten dira gero eskoletara, eragina eukitzen duaie eskoletan edo liburutegietan, Galtzagorri ez dakit ezagutzen duzuen, baina ni Galtzagorriko partaidea naiz…egon naiz orain arte zuzendaritza taldean…

Hori da elkarteetariko bat, eskoletara joaten dena…

Bai, eta hor egiten edo prestatzen diren ekintzak zuzenduta daude eskoletarako edo liburutegietarako… eta gizartean zenbat enteratzen die dauela hori, orduen oso elkarte gutxi daz. Dazen gutxi hoiek, gehienak eskoletara zuzenduta daude, euskal idazle elkartea adibidez, hainbat ekintza eskoletan egiteko diez…

-

Eta eskola liburutegiaren inguruan zer diozu? Nolakoa izan beharko litzateke espazio honen erabilera, funtzioa…pixa bat lehen esan duzuna ez?

Bai, bueno, irekia, zabalik egon beharko zan, zaindu bai, baina uste dot garrantzitsuagoa dela umeei erakustea zaintzen eta ez debekatzea, esan nahi dot: hori ez ikutu, hori ez da zuretzat…hori ez! Erakutsi behar zaie: hori hartu dezakezu, baina zaindu behar duzu, apurtzen baduzu zure erantzunkizuna da, orduen ikusiko dugu zer gertatzen dan…

-

Askotan dauela kutxu hori ez? Liburutegian danok isil-isilik…

128

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Segun zertarako, egon daitezke momentuak. Adibidez Duranan egiten nauena, hamar minutu isilik egoten ginen denok irakurtzen, denok, denok esan nahi dut, ze isiltzaile bat ere bazegoen, egon behar zen umeekin batera eserita, irakurtzen bakoitzak nahi zuena: batzuk hartzen zauien hiztegia edo enziklopedia, beste batzuk komiki bat, beste batzuk etxetik ekarritako liburu bat, eta ni ere egoten nintzen eurekin hamar minutu isilean.

Orduan, hor bai egon behar da isilitasuna, ez duenak nahi ez du irakurtzen baina isilik egon behar du.

Baina badaude beste hainbat momento, zergatik ezin da eguardian antzerkia egin?

Antzerkia liburuekin. Seigarren mailako batzuk egoten ziren prestatzen, aukeratzen zauien liburu bat, prestatzen zauien eta gero txikiei ematen zieten, txikiei irakurtzen zieten liburu hori. Aurretik prestatuta eta gelditzen ziren eguardian, beraiek prestatzen zuten, mozorrotu egiten ziren eta gero liburuarekin egiten zuten irakurketa ozena. Batzutan, batek irakurri eta besteok erdia antzeztu edo bakoitza liburu batekin eta irakurtzen…Esan nahi dut, badagoela aukera gauza hoiek egiteko, baina itxi egiten baduzu eta hemendik ezin da sartu…nagusi bat egon behar zan, ez dakit, nik uste dot gauza desberdinak egin daitezkeela.

-

Eta etxeko irakurketarekin inguruan zer uste duzu? Nolako garrantzia du etxeko irakurketak, eredu horrek, haurraren zaletasun horretan?

Familiaren ereduaren garrantzia… segun ze kasu, pertsonala bada, ezer ez; eraginik

bate ere ez. Nere etxean kontrakoa gertatu da: nik beti irakurri izan dudanez, nere semealabek: zertarako guk, amak irakurtzen badu guztiongatik? Nire etxean, nire seme-alabak ez dira irakurleak…

-

Orduan ez dauka zerikusirik?

Ez dakit nik noraino. Nik ez dakit noraino dan zu ikustea irakurtzen edo irakurketa

hori konpartitzea; ze oso desberdina da. Ni konztiente naz gaizki jokatu nuela…bai irakurtzen nien gauetean, baina bestela ni egoten nitzen irakurtzen nire liburuak…

129

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

-

Zeuretzat?

Niretzako, eta bai, beraiek zuten izugarrizko liburutegia, eta liburu oso oso onak, ze

liburuak ezagutzen nituen, baina horrenbeste liburu ezagutzen nituen eskolakoei irakurtzen nielako. Ez nintzen jartzen beraiekin irakurtzen, gauetik aparte, baina denpora libretan, kontziente naz orain, gaizki jokatu nuela…

-

Baina bueno, askotan umiek itxen daue ikusten dauiena ez?

Bai, ikusten dauena ez gauean bakarrik, egunean zehar ere, eta ikusi dauie ama

irakurtzen, baina ama disfrutatzen bera bakarrik, eta ez beraiekin…

Askotan igual, beldurra bezala eukitxen zauien…

Ez dakit beldurra, baina hori zan nire gauza bat moduen….eta askotan esaten didate: yo no he leído, porke mi madre no ha kerido leer conmigo…nik uste dot, gauza bat dala eredua izatea bai, baina konpartitzea eta adin hauetan askoz ere garrantzitsuagoa…nire semea irakurtzen ari den liburua nik ere zergatik ezin dut irakurri, eta burruka bat sortu..nik uste dut gurasoek izan beharko zirela piskatxo bat antzezleak…

Zirikatu…

Bai: “ez ez, ba gaur ez duzu irakurriko” eta betik esan izan gauena: “liburu hau ez gero ikutu e!” esatrategia hoiek ez? Eta zenbatek esan dauie, gurasoak debekatu egiten zietelako…eta gaur egun, ez dakit hemen adbidez, hauen gurasoek noraino eta zenbatei gustatzen zaien irakurtzea…

-

Zuk adibidez, ez dakizu hauen gurasoei gustatzen zaien irakurtzea?

Esaten dutenagatik, ez.

-

Ez diete irakurtzen ?

Ez…Ez…

130

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Heltzen da maila bat, adibidez, bosgarren maila adibidez, “ya komo ke se

da por hecho”, ya irakurtzen dakixie…

Klaro! Eta lelengo eta bigarren mailan zer! Zer da egiten duguna: zu jarri, hemen, nik bitartean papatak zurituko ditut, edo bitartean bazkaria egingo dut… zuk irakurri, nik entzuten dizut etam, zuk irakurri… zer egongo zara entzuten! Ez da hori! : aber irakurri…liburu bion artean eukiko dugu, baina ez bakarrik, eta nik uste dot askotan gelditzen dala gaueko hori, bakarrik ogera doiezenien, zertarako, lo har dezaten? Eta zergaitk ez atzaldeko siestan? Edo: “liburutegira joan eta eseriko gara, zuk irakurri hau nik irakurtzen dut hau, gero aldatzen dugu e! aber zeinek bukatzen dauen lenau! … “ ez dakit, zirikatu, nik uste dot asko dala zirikatzea, engañatzea…lelengo ez baduzu disfrutatzen oso zaila egingo zaizu engañatzea…

Karo, lelengo zuk disfrutau biozu…

Karo, ez bazaizu gustatzen irakurtzea…eskolaren eskuetan utzi beharko duzu eta eskolan irakurtzea gustuko e duen irakasle bat tokatzen bazaizu…ba…

Bueno, ba azkenengo galdera moduen, ba al duzu proposamenik edo irakurzaletasuna, in dozun gauza guztixek eta gero ba eztakit…zer esango zenuke zuk…

Ba merezi dauela, merezi dauela buruhauste batzuk izatea eta…estrategiak bilatzea, pentzatzea, frogatzea, funtzionatzen duen ikustea…

131

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

GALDETEGIAK: IRAKURKETAREN INGURUKO GALDERAK

1. Gustuko al duzu irakurtzea? a. Bai. Zergatik? ________________________________________________________ ________________________________________ b. Ez. Zergatik? ________________________________________________________ ________________________________________

2. Gelan irakurtzeko eskatzen zaizuenaz gain, ba al duzu etxean zerbait irakurtzeko ohiturarik? a. Bai. Zer? ________________________________________________________ ________________________________________ b. Ez 3. Etxean irakurtzen baduzu, astean zenbatetan irakurtzen duzu?

Adibidez, egun baten bakarrik irakurtzen baduzu 0 zenbakia borobildu, bi egunetan irakurtzen baduzu 2 zenbakia, 6 egunetan irakurtzen baduzu 6 zenbakia...

132

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

0

1

2

3

4

5

6

7

4. Eta zer irakurtzen duzu normalean?

(Borobildu zuretzat egokia dena eta beste bat jarri nahi baldin baduzu, idatzi beheko lerroan). a. ipuinak b. aldizkariak c. egunkaria d. komikiak e. ______________________________________ 5. Zertarako irakurtzen duzu?

(Aukeratu eta borobildu arrazoia. Beste arrazoiren bat baldin baduzu adierazi beheko lerroan). a. Denbora pasatzeko b. gozatzeko c. ikasteko d. informatzeko

________________________________________________________ ________________________________________ 6. Noiz irakurtzen duzu normalean?

(Borobildu zuretzat egokia dena eta beste bat jarri nahi baldin baduzu, 133

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

idatzi beheko lerroan). a. Gauetan b. arratsaldetan c. asteburuetan d. _______________________________________ 7. Non irakurtzen duzu?

(Borobildu zuretzat egokia dena eta beste bat jarri nahi baldin baduzu, idatzi beheko lerroan). a. Zure logelan b. sukaldean c. liburutegian d. ludotekan e. ________________________________________

8. Nola irakurtzen duzu?

(Borobildu zuretzat egokia dena eta beste bat jarri nahi baldin baduzu, idatzi beheko lerroan). a. Bakarrik b. gurasoekin c. taldeka d. isiltasunean 134

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

e. musikarekin f. ________________________________________

9. Irakurtzen duzun horretatik zer duzu gustukoen? ______________________________________________ Eta zer ez zaizu gustatzen? ______________________________________________

10.

Irakurtzen duzunean, ondo ulertzen al duzu irakurritakoa?

a. Bai. b. Ez. Zergatik uste duzu batzuetan ez duzula ondo ulertzen ______________________________________________

11.

Gelan, irakurtzeko ohiturarik baduzue? a. Bai. *Gustuko duzu gelan irakurtzea? BAI/ EZ

b. Ez. *Gustatuko litzaizuke? BAI/ EZ 135

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

12.

Irakurtzen al dizue irakasleak gelan? a. Bai. Zer?

____________________________________________ b. Ez 13.

Zer gustatuko litzaizuke egitea gelan irakurketa lantzeko?

___________________________________________________ _____________________________________ 14.

Nolakoak

dira

gelan,

liburutegian‌

irakurtzen

dituzun

liburuak, testuak‌ ? ______________________________________________________ ______________________________________ a. Gustuko dituzu? BAI / EZ 15.

Ezagutzen duzu zure ikastetxeko liburutegia? a. Bai b. Ez

16.

Zer da zure ustez liburutegi bat?

______________________________________________________ ______________________________________________________ ______________________________ 17.

Nolakoa gustatuko litzaizuke izatea liburutegia?

______________________________________________________ 136

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

______________________________________________________ ______________________________ 18.

Zure etxean gurasoek irakurtzen al dute? a. Bai b. Ez

19.

Zer irakurtzen dute normalean?

(Borobildu zuretzat egokia dena eta beste bat jarri nahi baldin baduzu, idatzi beheko lerroan). a. egunkaria b. aldizkaria c. liburua d. iragarkiak e. _____________________________ 20.

Irakurtzen al dizute gurasoek? a. Bai. Zer da irakurtzen dizutena? __________________________________________ b. Ez. Eta gustatuko litzaizuke? __________________________________________

21.

Zuk irakurtzen al diezu gurasoei? a. Bai

137

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

b. Ez

138

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

IRAKASLEEI IRAKURKETAREN INGURUKO GALDERAK 1. Nola lantzen duzu irakurketa zure ikasleekin? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 2. Zein da erabiltzen duzun metodologia? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________

3. Zein da zure rola irakurketa lantzerako garaian? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________

4. Zein material mota erabiltzen duzu? Zein izaten da bere jatorria? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 5. Gelan zein baliabide mota dituzu? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ 139

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

____________________________________________________ 6. Zer nolako garrantzia dauka zuretzat ulermenak, irakurketa arloan? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 7. Irakurketa lantzean nolakoa da ikasleen erantzuna edo jarrera? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 8. Irakurketa lantzean zer botatzen duzu faltan? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 9. Nola lantzen duzu ulermena? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 10. Zer diozu eskola-liburutegiaren inguruan? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ____________________________________________________ 11. Zer da zure ustez edo zer izan beharko luke eskola-liburutegiak? Erabiltzen duzu? Zertarako?

140

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

______________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

______________________________________________ 12. Eta zer diozu irakurzaletasunaren inguruan? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 13. Zure iritziz irakurketa jolasarekin eta plazerarekin lotuta egon beharko litzateke? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 14. Zure ustez jolasaren bidez edo modu ludiko batean irakurketa zaletasun hori bultza daiteke? ______________________________________________________________ ___________________________________________________________ __________________________________________________________ 15.-Zure ustez garrantzitsua al da gurasoek etxean haurrei irakurtzea?

Irakurtzen dietela uste duzu?

______________________________________________________________ ______________________________________________________________

141

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

DEIGARRIAK EGIN ZAIZKIGUN DATUAK GURE IKERKETARAKO: 1) GUSTOKO DUZU IRAKURTZEA? IKASLE 18 16 9 23 18 23 14 21 114 KOPURUA BAI 18 14 8 13 17 7 11 16 76

%100

EZ

%33.34

0

2

1 10 1

16 3

5

38

%66.67

IKALSEEN %66,67-K GUSTUKO DU IRAKURTZEA. ETA %33,34-K EZ DU GUSTUKO IRAKURTZEA. 2) GELAN IRAKURTZEKO OHITURARIK BAI? IKASLE KOPURUA BAI

18

16

11

23

23

23

16

21

151

%100

17

10

7

19

15

16

10

19

113

%74.84

EZ

1

6

4

4

8

7

6

2

38

%25.17

IKASLEEN %74,84-K GELAN IRAKURTZEKO OHITURA DUTELA DIOTE. ETA, %25,17-K EZ DUTE GELAN IRAKURTZEKO OHITURARIK. 3) IRAKURTZEN AHAL DIZUE IRAKASLEAK GELAN? IKASLE KOPURUA BAI

18

0

11

23

18

23

14

21

128

%100

16

0

6

22

18

22

3

20

107

%70.86

EZ

2

0

5

1

0

1

11

1

21

%13.90

IKASLEEN % 70,86-K DIO IRAKASLEAK GELAN IRAKURTZEN DUELA. ETA %13,90 IRAKASLEAK GELAN EZ DUELA IRAKURTZEN DIOTE 4) ZERTARAKO IRAKURTZEN DUZU? 142

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

IKASLE KOPURUA Denbora pasatzeko Gozatzeko

20

20

19

32

31

30

26

26

204

%100

2

7

2

11

5

8

5

8

48

%23.53

2

6

5

6

10

5

8

10

52

%25.49

Ikasteko

15

6

8

10

13

9

11

7

79

%38.73

Informatzeko 1

1

4

3

2

6

2

1

21

%10.30

Azkar irakurtzeko Aitak derrigortuta

0

0

0

1

0

0

0

0

1

%0.49

0

0

0

1

1

2

1

0

5

%2.45

IKASLEEN %38,73-K IKASTEKO IRAKURTZEN DUTE.

5) ULERTZEN AHAL DUZU? IKALSE 18 KOPURUA BAI 17

15

18

20

15

23

13

21

143

%100

12

8

12

14

11

7

15

96

%67.13

EZ

3

0

8

1

12

6

6

47

%32.87

1

IKASLEEN %67,13-K ULERTZEN DU IRAKURRITAKOA ETA %32,87 EZ DU ULERTZEN IRAKURRITAKOA.

6) NOLAKOAK DIRA, GELAN, LIBURUTEGIAN, IRAKURTZEN DIITUZUN LIBURUAK, TESTUAK…?

IKASLE KOPURUA Testuak 143

18

24

12

26

27

24

17

25

173

%100

1

0

1

0

0

0

0

0

2

%1.16

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

Luzeak

1

0

1

4

0

5

0

2

13

%7.42

Motzak

2

0

1

3

0

2

0

7

15

%8.67

Politak

3

5

1

0

13

0

2

0

24

%13.87

Dibertigarriak

7

11

1

4

1

9

8

4

45

%26.01

Normalak

0

0

0

2

0

0

0

0

2

%1.16

Maitasunezkoak 0

0

0

1

0

0

0

0

1

%0.58

Onak

0

0

0

6

0

7

0

0

13

%7.52

Aspergarriak

0

0

0

4

0

0

0

1

5

%2.89

Zailak

0

0

0

0

0

0

2

0

2

%1.16

Errazak

4

0

0

0

11

0

5

0

20

%11.56

Ipuinak

0

0

0

0

0

1

0

0

1

%0.58

Denetarik

0

5

0

2

0

0

0

2

9

%5.20

Abenturazkoak

0

3

6

0

1

0

0

8

18

%10.40

Misteriozkoak

0

0

1

0

1

0

0

1

3

%1.74

IKASLEEN % 26,01-k DIO DIBERTIGARRIAK DIRELA .

7) EZAGUTZEN AHAL DUZU ESKOLA LIBURUTEGIA? IKASLE KOPURUA BAI

18

16

9

20

18

23

13

21

138

%100

17

16

9

16

18

23

13

20

132

%95.65

EZ

1

0

0

4

0

0

0

1

6

%4.35

IKASLEEN % 95,65 EZAGUTZEN DUTE ESKOLA LIBURUTEGIA ETA,%4.35 EZ DUTE EZAGUTZEN ESKLA LIBURUTEGIA 144

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

8) ZER DA ZURE USTEZ ESKOLA LIBURUTEGIA?

IKASLE KOPURUA Irakurtzeko leku bat.

20

16

13

31

33

29

18

37

207

%100

13

1

3

7

12

2

8

7

53

%25.6

Isiltasuna egoten da.

Liburuak egoten dira.

Leku handia.

1

0

1

6

3

1

1

5

18

%8.70

2

14

8

16

13

4

9

13

79

%38.16

0

0

0

1

0

0

0

1

2

%0.97

Ikasteko.

0

0

0

1

0

1

0

0

2

%0.97

Lanak egiteko.

6

1

0

0

3

1

0

5

16

%7.73

Informatzeko

8

0

1

0

0

20

0

5

34

%16.43

Ondo pasatzeko.

0

0

0

0

2

0

0

1

3

%1.45

IKASLEEN %25.6-K LIBURUTEGIA IRAKURTZEKO LEKU BAT DELA DIO. 9) ZURE ETXEAN GURASOEK IRAKURTZEN DUTE NORMALEAN? IKASLE 18 KIPURUA BAI 17

16

9

23

20

23

13

21

143

%100

15

8

22

17

23

13

21

136

%95.10

EZ

1

1

1

3

0

0

0

7

%4.90

1

GURASOEN %95,10-K ETXEAN IRAKURTZEN DUTE.

10) IRAKURTZEN AL DIZUTE GURASOEK? 145

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

IKASLE 18 KOPURUA

15

9

23

17

23

14

21

140

%100

BAI

12

6

3

12

3

0

2

1

39

%27,86

EZ

6

9

6

11

14

23

12

20

101

%72,14

IKASLEEN %72,14-K DIO GURASOEK EZ DIETELA IRAKURTZEN.

11) ZUK IRAKURTZEN AL DIEZUE GURASOEI? IKASLEEN 18 KOPURUA

16

12

23

20

23

17

21

150

%100

BAI

16

10

6

13

12

20

6

7

90

%60

EZ

2

6

6

10

8

3

11

14

60

%40

IKASLEEN %60-K GURASOEI IRAKURTZEN DIE.

146

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

BIBLIOGRAFIA

147

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea

9.BIBLIOGRAFIA 

“10 ideas clave animacion a la lectura” (2009) Juan Mata.



“De donde viene y a donde va la animacion a la lectura”. Educación y futuro: revista de investigación aplicada y experiencias educativas, ISSN 1576-5199, Nº. 2, 2000 , págs. 1-10. Montserrat Sartó.



“Decodificación y lectura”. Jorge G. Paredes M. (http://www.monografias.com/trabajos40/decodificacion-ylectura/decodificacion-y-lectura2.shtml)



“Manual de animación lectora” (Nº 2006-2147). Bertha Consuelo Navarro.



“Formacion de habitos lectores y plan lector”. Carmen Martínez Barrientos.



“La lectura. de la descodificación al hábito lector” (Setiembre 2004) Jorge G. Paredes M.



“Plan

de

lectura

de

centro:

(PLC).

Gobierno

de

Canarias:

www.gobiernodecanarias.org/.../Orientaciones%20PLC%20para%20centros.pd f 

“Lectura

de

cercanía: Didáctica del sentimiento”. CLIJ: Cuadernos de

literatura infantil y juvenil, ISSN 0214-4123, Año nº 15, Nº 145, 2002 , págs.

30-36. Kepa Osoro Iturbe. 

“La importancia del juego” NÚMERO 26. AGOSTO DE 2006 – VOL. III .

ISSN 1696-7208 . DEPOSITO LEGAL: SE – 3792 – 06. Esmeralda Jiménez Rodríguez. 

“Juego, juguetes y desarrollo infantil”.(www.sepbcs.gob.mx/sepanmas/Descargas/EL%20JUEGO.doc)



“Radiografía del juego en el marco escolar”PSICOMOTRICIDAD. Revista de Estudios y Experiencias. Nº 51, 1995. vol. 3, pp. 7-22 . Alfonso Lázaro Lázaro



“La bondad del juego, pero….” Escuela Abierta, 7 (2004). Manuel Gutierrez Delgado 148

Proiektua: Irakurketara animatuz 3.maila. Heziketa Berezia 2010-2011 ikasturtea



“El animador a la lectura y la escritura: actitudes y cualidades” Kepa Osoro

Iturbe. http://sol-e.com/bancorecursos/actividades_fichaEsp.php?id=30 

“La

evaluación

y

los

tipos

de

lectura”.

www.scribd.com/doc/279127/Evaluacion-lectura



“¿Nuevas

formas

de

animar

a

leer?”

Angel

Aurora

Sanz

Gil

Moreno

Bohórquez.

www.educarm.es/templates/portal/paginasWeb/.../comauroragil.doc



“Plan de animación a la

lectura” . Colegio La Milagrosa- Lodosa

Departamento de lengua. Curso 2007/2008 

“Lectura y Educación. Lectura y Educacion: Aspectos Cognitivos” XXVI

Seminario Interuniversitario De Teoría De La Educación. Universitat Autònoma de Barcelona. Félix Etxeberría. EHU Gonzalo Vázquez Gómez UCM 

“Habitos lectores y animacion a la lectura”. Pedro C. Cerrillo, Jaime Garcia Padrino.



“Animación a la lectura” (26.221.625-s). Huertas Fernández, Marcela María.



“El arte de contar cuentos en el aula de Infantil y Primaria” CAP Alcobendas‟2005 ©J.Quintanal „2005



OINARRIZKO CURRICULUM DISEINUA (LEHEN HEZKUNTZA ETAPARAKO ZEHAR LERROAK GAZTELANIA ETA EUSKARA ATZERRIKO HIZKUNTZAK). Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa saila

Eusko Jaurlaritza 

TXANELA proiektua Lehen Hezkuntza



ANAYA HARITZA proiektua Lehen Hezkuntza



Ikerketarako teknikak: tutoreak emandako apunteak

149