Ο εχθρός Τα μπράτσα μας κλαδιά ΄ναι καρπούς φορτωμένα, Ο εχθρός τα τινάζει, Ο εχθρός μας τινάζει μέρα νύχτα. Και πιο εύκολα, πιο ήσυχα για να μας γδύσει, Τα πόδια μας πια δεν τ’ αλυσοδένει, Μα την ίδια τη ρίζα του μυαλού μας (Ναζίμ Χικμέτ)
Πάντα να πολεμάς και ν’ αντιστέκεσαι, κι ας μένεις μόνος. Μονάχος, έρημος, γαλήνιος, να πολεμάς για το καλό του Ανθρώπου. (ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΣΟΧΕΡΑΣ)
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Όσοι έπεσαν στο χώρο ετούτο, εγείρονται και προχωρούν στην ιστορία, κι ο λαός μαζί τους, εκεί που σμίγουν φως και χώμα κι όνειρο, εκεί που λευτεριά κι Ελλάδα είν’ ένα. (ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ)
ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Εδώ Πολυτεχνείο Ακούτε ελεύθερο σταθμό, Εδώ είναι το σκληρό σχολείο, Οι φοιτητές μαζί με το λαό. Άντε, βοηθάτε παλικάρια Βάλτε όλα σας τα δυνατά ν’ αγωνιστούμε σαν λιοντάρια να θυμηθούμε τα παλιά. Εδώ, εδώ Πολυτεχνείο ακούτε ελεύθερη φωνή εδώ είναι το κρυφό σχολείο για λευτεριά ειρήνη, προκοπή. Εμπρός, εμπρός Πολυτεχνείο… εμπρός δε βγάζει τσιμουδιά έξω το υπάρχει το σφαγείο νεκροί οι φοιτητές κι η ανθρωπιά.
Δεν ξέρω τίποτα, δεν έχω τίποτα, δεν είμαι τίποτα αν είμαι εδώ, μέσα στον κόσμο, μ΄ ένα μεγάλο φτερό καρφωμένο στο στήθος, αυτό ΄ναι που ‘μαθα μια λέξη, και τη λέω και κλαίω: ελευθερία-αυτήν γνωρίζω, αυτήν υπάρχω, αυτήν ανεμίζω, αυτήν που μου ‘μαθαν οι σκοτωμένοι σε μουγγά νυχτέρια κάτω απ΄ τις πέτρες τόσων λιθοβολισμώνμια λέξη μόνο: Ελευθερία. Ελευθερία. Ελευθερία. ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
Ο χρόνος παραμορφώθηκε Στίχοι: Μαρίνα, Ρένα Χατζηδάκη Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη Ο χρόνος παραμορφώθηκε. Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν. Ξέρεις που θα με βρεις. Εγώ ο φόβος. Εγώ ο θάνατος. Εγώ η μνήμη, ανήμερη. Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου. Εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής. Θα πολιορκώ το «κοίταζε τη δουλειά σου» με την αγωνία μου. Θα θρυμματίζω τον ύπνο τους μ’ άσεμνα, φρικιαστικά βεγγαλικά. Σφαίρες θα πέφτουν στους αδιάφορους διαβάτες, ώσπου ν’ αρχίσουν να σφαδάζουν, ώσπου ν’ αρχίσουν ν’ αναρωτιούνται. Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν.
ΜΠΑΛΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΣΤΑΓΟΝΑΣ ΣΤΟΝ ΩΚΕΑΝΟ Φτάνει το καλοκαίρι, κι ό καλοκαιρινός ουρανός λάμπει και για σας. Το νερό είναι ζεστό, και στο ζεστό νερό πλαγιάζετε καί σεις. Στα πράσινα λιβάδια έχετε στήσει τις σκηνές σας. Οι δρόμοι άκουσαν τα τραγούδια σας. Το δάσος σας καλωσορίζει. Δηλαδή τέλειωσε ή μιζέρια; Το φαΐ είναι ανθρωπινό; Σάς νοιάζεται κανένας; "Έχετε ξένοιαστο μυαλό; Το αύριο λέτε τάχα να 'ναι πιο καλό; "Όχι: αυτά δεν είναι παρά σταγόνες στον ωκεανό.
Το δάσος καλωσόρισε κατατρεγμένους. Ό όμορφος ουρανός πάνω σ' απελπισμένους λάμπει. Στις καλοκαιρινές σκηνές μένουν όσοι δεν έχουν άλλη στέγη. Αυτοί πού στο ζεστό νερό πλαγιάζουν δεν έχουνε να φάνε. Κι αυτοί πού στους δρόμους περπατάνε, ατέλειωτα πορεύονται ψάχνοντας δουλειά να βρούνε. Δεν τέλειωσε ή μιζέρια. Το φαΐ δεν είναι ανθρωπινό Για σάς δε νοιάζεται κανένας. Δεν έχετε ξένοιαστο μυαλό. Το αύριο λέτε τάχα να 'ναι πιο καλό; "Όχι: αυτά δεν είναι παρά σταγόνες στόν ωκεανό Σάς φτάνει ό λαμπερός μονάχα ουρανός; Απ' το ζεστό νερό δε θα βγείτε πια; Το δάσος θα να σάς κρατήσει εντός του;
"Έχετε να φάτε; "Έχετε παρηγοριά; Ό κόσμος τις διεκδικήσεις σας προσμένει χρειάζεται την οργή σας, Και τις λύσεις σας. Ό κόσμος βλέπει σε σάς τη στερνή του ελπίδα. Καιρός να πείτε: Φτάνουν ως εδώ τέτοιες σταγόνες στον ωκεανό.
«Εδώ Πολυτεχνείο» Στον άγιο ήχο της φωνής: «Εδώ Πολυτεχνείο!...» στο κάλεσμα της νιότης μας, που φέρνει προς το φως άστραψε σ’ όλες τις ψυχές τ’ άφταστο μεγαλείο της Λευτεριάς και ξέσπασε κάθε καημός κρυφός! Τ’ ατράνταχτα τα στήθια σας, παιδιά, γινήκαν κάστρα, και πάλεψαν σκληρά κι ορθά με τανκς και με πιστόλια σαν η ψυχή σας έφερνε στον ουρανό και στ’ άστρα το θρίαμβο της Λευτεριάς, μες σε βροχή από βόλια. Στα παλληκάρια που’ πεσαν στην άνιση την πάλη δόξα τούς πρέπει και τιμή μες σε χιλιάδες χρόνια!
Μα και σε σας που ζήσατε, για να χαρείτε πάλι ολάκαιρη την Λευτεριά, την πάμφωτη κι αιώνια!... ΦΩΤΟΣ ΓΙΟΦΥΛΛΗΣ Ραφήνα, Τρύγος 1974
Ο χρόνος παραμορφώθηκε Ο χρόνος παραμορφώθηκε. Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν. Ξέρεις που θα με βρεις. Εγώ ο φόβος. Εγώ ο θάνατος. Εγώ η μνήμη, ανήμερη. Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου. Εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής. Θα πολιορκώ το «κοίταζε τη δουλειά σου» με την αγωνία μου. Θα θρυμματίζω τον ύπνο τους μ’ άσεμνα, φρικιαστικά βεγγαλικά. Σφαίρες θα πέφτουν στους αδιάφορους διαβάτες, ώσπου ν’ αρχίσουν να σφαδάζουν, ώσπου ν’ αρχίσουν ν’ αναρωτιούνται. Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν. (Στίχοι: Μαρίνα, Ρένα Χατζηδάκη)
1050 χιλιόκυκλοι «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!» Αυτή η φωνή που τρέμει στον αέρα, δεν σου `στειλε ένα μήνυμα μητέρα, αυτή η φωνή δεν ήτανε του γιου σου, ήταν φωνές χιλιάδες του λαού σου.
«Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!» Μιλάει ένα κορίτσι κι ένα αγόρι, εκπέμπουνε τραγούδι μοιρολόι, χίλιες πενήντα αντένες η λαχτάρα, σε στόματα μανάδων η κατάρα.
Και τα κορίτσια και τ' αγόρια που μιλούσαν, τρεις μέρες και τρεις νύχτες δεν μετρούσαν, δοκίμαζαν τις λέξεις με αγωνία, κι αλλάζανε ρυθμό στην ιστορία.
«Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!» Γραμμένα μένουν τα ονόματα στο αρχείο, δεν αναφέρονται οι νεκροί που είναι στο ψυγείο, λένε πως είναι τέσσερις κι είναι εκατό οι μανάδες, πρώτα σκοτώθηκε η φωνή και σώπασαν χιλιάδες.
Άλλαξε τον κόσμο. Το ΄χει ανάγκη Χρειάζονται πολλά, τον κόσμο για ν' αλλάξεις: Οργή κι επιμονή. Γνώση κι αγανάχτηση. Γρήγορη απόφαση, στόχαση βαθιά. ψυχρή υπομονή, κι ατέλειωτη καρτερία. Κατανόηση της λεπτομέρειας και κατανόηση τού συνόλου. Μονάχα ή πραγματικότητα μπορεί να μάς μάθει πώς την πραγματικότητα ν' αλλάξουμε (Απόσπασμα, Μπρεχτ)
Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι είσαστε χαμένοι. Φίλος σας είναι η αλλαγή Η αντίφαση είναι σύμμαχος σας. Από το Τίποτα πρέπει κ ά τ ι να κάνετε, μα οι δυνατοί πρέπει να γίνουνε τ ί π ο τ α . Αυτό πού έχετε, απαρνηθείτε το και πάρτε αυτό πού σάς αρνιούνται. (Μπρεχτ)
«Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου» απόσπασμα (Μπέρτολτ Μπρεχτ) Στρατηγέ το τανκς σου είναι δυνατό μηχάνημα Θερίζει δάση ολόκληρα και εκατοντάδες άντρες αφανίζει Μόνο που έχει ένα ελάττωμα, χρειάζεται οδηγό Στρατηγέ το βομβαρδιστικό σου είναι πολυδύναμο Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο Κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ Μόνο που έχει ένα ελάττωμα, χρειάζεται πιλότο Στρατηγέ ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ Ξέρει να πετάει, ξέρει και να σκοτώνει Μόνο που έχει ένα ελάττωμα, ξέρει να σκέφτεται.
Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον καινούριο τάχα κάτι να μας φέρει. Τι κρύβει μέσ’ στα δόντια του το ξέρω, καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι. Οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν και χάνονται βαθιά στα περασμένα. Οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν, μα όχι και το μίσος του για μένα. Το φασισμό βαθιά καταλαβέ τον. Δεν θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον. Ο φασισμός δεν έρχεται από μέρος που λούζεται στον ήλιο και στ’ αγέρι, το κουρασμένο βήμα του το ξέρω και την περίσσεια νιότη μας την ξέρει.
Μα πάλι θέ ν' απλώσει σα χολέρα πατώντας πάνω στην ανεμελιά σου, και δίπλα σου θα φτάσει κάποια μέρα αν χάσεις τα ταξικά γυαλιά σου (Φώντα Λάδη)
Στην Ελλάδα σήμερα Στίχοι: Αλέκος Παναγούλης Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη Σβησμένη φλόγα, που πάντα καίει Σκέπασμα τάφου χωρίς νεκρούς. Μάτια κλαμένα που σε κοιτάνε σκέψεις κρυμμένες σε προσκαλούν. Πίστη κι ελπίδα χαροπαλεύουν πνεύμα κι αλήθεια στις φυλακές. Άγιες προσπάθειες ναυαγισμένες φωνές ανθρώπων σε προσκαλούν. Σπόρος οργής πέφτει στο χώμα μήνυμα πάλης τρέφει φτερά σπίθα φεγγίζει μεσ' στο σκοτάδι νέοι αγώνες σε προσκαλούν.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος (Τάσου Λειβαδίτη) Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος, δε θα πάψεις στιγμή ν΄ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και το δίκιο. Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλη σου θα ματώσουν απ΄ τις φωνές, το πρόσωπό σου θα ματώσει απ΄ τις σφαίρες, άμα δε θα κάνεις ένα βήμα πίσω. Κάθε κραυγή σου θα ΄ναι μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων. Κάθε χειρονομία σου θα ‘ναι για να γκρεμίζει την αδικία. Δεν πρέπει ούτε στιγμή να υποχωρήσεις, ούτε στιγμή να ξεχαστείς.
Είναι σκληρές οι μέρες που ζούμε. Μια στιγμή να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια, αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν στις πολιτείες. Μια στιγμή να κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα, αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται στη νύχτα του πολέμου. Έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς, εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη απ’ τις οβίδες. Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου, αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος, μπορεί να χρειαστεί να πεθάνεις για να ζήσουν οι άλλοι. Θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό. Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ’ αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: ΕΙΡΗΝΗ, σα να ‘γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου. Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό, να μπορείς να σταθείς μπροστά στα ντουφέκια σα να στεκόσουνα μπροστά σ’ ολόκληρο το μέλλον. Να μπορείς πάνω απ’ την ομοβροντία που σε σκοτώνει,
εσύ ν’ ακούς τα εκατομμύρια απλών ανθρώπων που, τραγουδώντας, πολεμάνε για την ΕΙΡΗΝΗ, αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
ΑΝΩΤΑΤΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ Σταματήσαμε τα μαθήματα Να κάνουμε ανώτατες σπουδές στους δρόμους. Οι αρχιτέκτονες χτίζουν οδοφράγματα Οι γιατροί μαθαίνουν τον πόνο Οι νομικοί κάνουν πρακτική εξάσκηση στο δίκαιο. Οι μαθηματικοί μετρούν τις δυνάμεις Οι μηχανικοί κατασκευάζουν χιλιοκύκλους Οι φυσικοί ελέγχουν τη σύνθεση του αίματος. Οι ζωγράφοι με το καβαλέτο τους Στημένο μπροστά στο τανκ Ζωγραφίζουν το θάνατο.
ΕΝΑΣ ΖΕΣΤΟΣ ΝΟΕΜΒΡΗΣ ...και ξαφνικά πιάσαν οι ζέστες το Νοέμβρη καλοκαιριά στην καρδιά του χειμώνα. Ήταν οι ανάσες των παιδιών, κοντά - κοντά, σαν να ’ταν μια αναπνοή κι οι ανάσες στα παράθυρα κοντά - κοντά, σα να ’τανε ένα μπαλκόνι η Αθήνα, κι οι φωτιές που καίγανε στους δρόμους τα σκουπίδια, κοντά - κοντά, σα να ’ταν πυρκαγιά, κι ήταν οι σφαίρες
κι ήταν το αίμα. Και ξαφνικά πιάσαν οι ζέστες το Νοέμβρη κατακαλόκαιρο στη μέση του χειμώνα. Δημήτρης Ραβάνης-Ρεντής
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ Ο κύριος Π.Β.Ε., ετών 50, έμπορος, δι' απάτην κατά συρροήν και εμπρησμόν, κατεδικάσθη εις τριών ετών φυλάκισιν. Ο Λ.Ι., ετών 15, μαθητής, διότι έγραφε συνθήματα στους τοίχους, κατεδικάσθη εις είκοσι ετών φυλάκισιν. Η κυρία Κ.Μ., ετών 48, επιχειρηματίας, δια μαστροπείαν και έκδοσιν ανηλίκων κορασίδων, κατεδικάσθη εις τριών ετών φυλάκισιν, λόγω του προτέρου εντίμου βίου. Η Ι.Λ., ετών 19, σπουδάστρια, δια συμμετοχήν εις ταραχάς κατά του καθεστώτος, κατεδικάσθη εις 25 ετών φυλάκισιν. Ο κύριος Κ.Μ., ετών 50, τέως υπουργός, δια δωροληψίαν κατ' επανάληψιν,
κατεδικάσθη εις πέντε ετών φυλάκισιν (ο νόμος δεν προβλέπει μεγαλυτέρας ποινάς). Ο Α.Ρ., ετών 22, εργάτης, δια διανομήν προκηρύξεων, κατεδικάσθη εις ισόβια. ...Δεν έχουμε παρά να περιμένουμε να γίνουν υπουργοί και μαστροποί οι νέοι μας να γλιτώνουν με μικρότερες ποινές. Δημήτρης Ραβάνης-Ρεντής
Λένα Παππά Στούς σκοτωμένους σπουδαστές του Νοεμβρίου Μάτια κλειδωμένα, χέρια παγωμένα κείτεται -δεκοχτώ χρονώ ήτανε δεν ήτανεγια να έχω εγώ πουλιά-φτερά στα χέρια μου, και συ στο σπιτάκι σου, μια γλάστρα με βασιλικό στο πεζουλάκι και τα παιδιά μας ξένοιαστα να χτίζουνε το μέλλον. Η μάνα του τον περιμένει και δεν έρχεται, η άνοιξή του παίζει κα δεν τηνε
ξέρει πια. Στις φλέβες του αίμα σταματημένο και πικρό, γυαλί σπασμένο ο κόσμος, σωριασμένο πάνω του. Για να έχω εγώ τον άσπρο μου ύπνο Και συ γαρίφαλο χαμόγελο στο στόμα σου, για να ’χουν τα παιδιά μας το δικό τους ήλιο…
Γιάννης Ρίτσος - 16 και 17 Νοέμβρη 1973 Αθήνα 16 Νοεμβρίου 1973 Ωραία παιδιά, με τα μεγάλα μάτια σαν εκκλησίες χωρίς στασίδια. Ωραία παιδιά, δικά μας, με τη μεγάλη θλίψη των αντρείων, Αψήφιστοι, όρθιοι στα προπύλαια, στον πέτρινο αέρα, Έτοιμο χέρι, έτοιμο μάτι, - πως μεγαλώνει το μπόι, το βήμα και η παλάμη του ανθρώπου; 17 Νοεμβρίου Βαρειά σιωπή, διάτρητη απ’ τους πυροβολισμούς, πικρή πολιτεία, αίμα, φωτιά, η πεσμένη πόρτα, ο καπνός, το ξύδιποιος θα πει : περιμένω απ’ το μέσα μαύρο; Μικροί σκοινοβάτες με τα μεγάλα παπούτσια μ΄ έναν επίδεσμο φωτιά στο κούτελο
κόκκινο σύρμα, κόκκινο πουλί, και το μοναχικό σκυλί στ’ αποκλεισμένα προάστια ενώ χαράζει η χλωμότερη μέρα πίσω απ’ τα καπνισμένα αγάλματα κι ακούγεται ακόμη η τελευταία κραυγή διαλυμένη στις λεωφόρους. Πάνω απ’ τα τανκς, μέσα στους σκόρπιους πυροβολισμούς πώς μπορείτε λοιπόν να κοιμάστε;