Buildinggreen #24 by Shape Ltd

Κωδ. Εντύπου: 018115

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 | Τεύχος 24

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• Συνέντευξη Σάββα Κονταράτου • Σχεδιασμός μιας νέας πόλης στο Καράτσι • Οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού (μέρος 2) • Παθητικά Κτίρια: Ένα μοντέλο για να ζεις και να επιχειρείς τον 21ο αιώνα

ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31 Ν. ΙΩΝΙΑ

INDEX

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

News ΠΑΝΕΛ 6. SIEMENS: Ενεργειακά αποδοτικοί ρυθμιστές στροφών για HVAC συστήματα 8. VENCO: Αντλίες θερμότητας / ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ: 11 Νέα φωτοβολταϊκά πάρκα / ALUMINCO: Συστήματα στήριξης Φ/Β πλαισίων ECO-NEA 10. Επιβίωση με... ενέργεια για τους μεγάλους κατασκευαστές / Στα 44,75 MW η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ηλεκτροπαραγωγής από βιομάζα τον Μάιο του 2012 11. ENABLE PROJECT: Ο πρώτος ⁈παθητικός⁈ οικισμός στην Αττική, πλεόνασμα παραγωγής ενέργειας / Οι τρείς Έλληνες πρωταθλητές Ευρώπης στο ΠΕΞΕ 12. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Το Νέο Υβριδικό Σπίτι / Η Δέλτα Τεχνική ΑΕ εξοπλίζει με Climaveneta κτίρια της εταιρείας Αττική Οδός ΑΕ / 7η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων 40. Ημερολόγιο εκθέσεων

ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΕΚΘΕΣΕΙΣ 13. 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΘΗΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ: Ένα μοντέλο για να ζείς και να επιχειρείς τον 21ο αιώνα 14. Διεθνές συνέδριο "ENERGY IN BUILDINGS" 16. WIACO: Παγκόσμιο συνέδριο μόνωσης & ενεργειακής απόδοσης / 17. Έκθεση ECOSMOSIS: Αρχιτεκτονική, Τέχνη και Desing οικοδομούν μια κοινωνική και οικολογική συνείδηση

Τα ενυπόγραφα κείμενα είναι προσφορά των συντακτών τους, των οποίων και τις απόψεις εκφράζουν. Κείμενα και φωτογραφίες δεν επιστρέφονται. Η διεύθυνση των εκδόσεων Shape Communication ΕΠΕ τεχνικές εκδόσεις, διατηρεί το δικαίωμα να τα αναδημοσιεύει σε χρόνο που κρίνει σκόπιμο, εφ’ όσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενημέρωσης των αναγνωστών μας. H διεύθυνση και οι συνεργάτες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επαλήθευσή τους, δεν φέρουν ευθύνη για την ακρίβεια των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των μηχανημάτων και ειδών που παρουσιάζονται σε κείμενα ή πίνακες της έκδοσης. Οι κ.κ. κατασκευαστές και οι αντιπρόσωποί τους παρακαλούνται για τον έλεγχο και τη διόρθωση τυχόν λαθών για την ορθή ενημέρωση των σχετικών στοιχείων. BuildingGreen magazine is published quarterly in Greece, by Shape Communication LTD P.O. Box 53 100 GR - 142 10 ATHENS GREECE No part of this edition may be reprinted without prior written permission of the copyright owners. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, ανατύπωση και αναπαραγωγή των περιεχομένων του BuildingGreen (κείμενα, θεματολογία, κ.λπ.) χωρίς να έχει προηγουμένως δοθεί η έγγραφη άδεια του εκδότη. Κάθε παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης διώκεται με βάση το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων. ΜΕΛΟΣ

IFAI

ISSN 1790-9961

ΡΕΠΟΡΤΑΖ 18. ΗΡΩΝ AAG ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΕΠΕ: Σύγχρονα Συστήματα Θέρμανσης: Γυρίστε από πετρέλαιο σε αντλία

Review ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 20. Ο αρχιτεκτονικός λόγος σήμερα είναι συνήθως ⁈υβριδικού χαρακτήρα⁈ 28. Σχεδιασμός μιας νέας πόλης στο Καράτσι 32. Οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού (μέρος 2)

ΕΚΔΟΤΗΣ Θ. Σηφοστρατουδάκη ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Γιάννης Γ. Σηφοστρατουδάκης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Αγαθή Σακκά

Φωτογραφία: Unit� d’habitation, Marseille Γνωστή και ως Cit� Radieuse (Σάββας Κονταράτος)

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Μ. Ηλιάκης, Λ. Πισκιτζής, Σ. Ζερεφός, Χ. Τέσσας, Δ. Κονταργύρης, Θ. Ανδρικόπουλος, Δ. Ιμπραήμ, Α. Τσαγκρασούλης, Μ. Σανταμούρης, Ε. Σκουλά, Ι. Σταυρόπουλος, Γ. Φατσέας, Α. Γαλανόπουλος, Ε. Μαρινάκης ΥΠΕΥΘΥΝOΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Γιάννης Μπαρμπαγεωργόπουλος ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Σουζάνα Κόκοτζη

EDITORIAL 2012 - 2013 Η αγορά της Πράσινης Ανάπτυξης, της Εξοικονόμησης Ενέργειας, των ΑΠΕ και του Πράσινου, Ενεργειακά Αυτόνομου Κτιρίου, ανοίγει στις αρχές Οκτωβρίου με τη μεγάλη συνάντηση της Building Green για τους επαγγελματίες και τους καταναλωτές και δίνει το στίγμα και τον παλμό, φέρνοντας νέα πνοή και ουσιαστική ώθηση στις εργασίες. Αναβάθμιση, προστασία, απόδοση, ανακαίνιση, κατασκευή, πιστοποίηση. Έννοιες στενά δεμένες με τη σύγχρονη βιομηχανία και την αγορά της δόμησης και των κτιρίων, αναλύονται, αναπτύσσονται, παρουσιάζονται σε κοινό και επαγγελματίες και θέτουν τις βάσεις για μία παραγωγική και γεμάτη δραστηριότητες, χρονιά. Με την ανοιχτή διαβούλευση για τον ενεργειακό χάρτη έως το 2050, την θέσπιση των προδιαγραφών και των συστημάτων για την αναβάθμιση και την παθητική δόμηση, την ραγδαία ανάπτυξη στην παραγωγή, ζήτηση και εγκατάσταση συστημάτων και

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ελευθερία Γκρίτση

προϊόντων εναλλακτικών μορφών ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης, η επιχειρησιακή σεζόν 20122013 διαγράφει ήδη ανοδική πορεία και δίνει νέα πνοή σε μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες στην Ελληνική αγορά. Άλλωστε είναι πλέον διεθνής η κίνηση προς την αειφόρο ανάπτυξη και τη διαμόρφωση μιας ισχυρής αγοράς και βιομηχανίας με υπόβαθρο τη βιωσιμότητα και την προστασία του περιβάλλοντος. Με το ισχυρό άνοιγμα της περιόδου και των εργασιών Building Green - Sun&Shadow - Bioenergy 2012, το Building Green magazine φιλοξενεί σημαντικά έργα, συνεργασίες, νέα, προϊόντα και δράσεις που συνθέτουν τον κλάδο και την αγορά σήμερα. Με το σύνθημα "Σήμερα Χτίζουμε Πράσινα" το Building Green magazine, η πλατφόρμα επικοινωνίας και επιμόρφωσης Building Green, και οι συνεργάτες του δίνουν το σύνθημα της έναρξης. Σας περιμένουμε για μία χρονιά εργασιών και δυναμικής ανάπτυξης.

CREATIVE ASSOCIATE SHAPE STUDIO DTP Βασιλική Συροπούλου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Βασίλης Φατούρος ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Μεγακλής Γαντζίας ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Σουζάνα Κόκοτζη ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ PROFILM PACK A.E. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ SHAPE COMMUNICATION ΕΠΕ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Νίκος Σκονδρέας, Μαρία Μπογιατζίδου, Σουζάνα Κόκοτζη ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β. Μπαλάσης, τηλ.: 210 52 24 217 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ: 15€ (συν έξοδα αποστολής) ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: Ελλάδα 30€, Εκτός Ελλάδας 70€ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρήτης 13, 142 31 Ν. Ιωνία, Αθήνα Τηλ.: 210 27 23 628, 210 27 18 583 Fax: 210 27 98 487 info@shape.com.gr www.shape.com.gr

SIEMENS

Ενεργειακά αποδοτικοί ρυθμιστές στροφών για HVAC συστήματα Η εταιρεία Siemens παρουσιάζει τους ρυθμιστές στροφών G120P για ολοκληρωμένα συστήματα θέρμανσης, αερισμού και κλιματισμού (Heating, Ventilation, Air Conditioning - HVAC). Οι νέες συσκευές έχουν αρθρωτή δομή, διευκολύνοντας την αντικατάσταση των επιμέρους εξαρτημάτων. Οι ρυθμιστές G120P είναι φιλικοί προς το χρήστη, εξασφαλίζοντας ενεργειακή αποδοτικότητα και ασφάλεια, ενώ παράλληλα διατηρούν τα λειτουργικά έξοδα σε χαμηλά επίπεδα. Με βαθμό προστασίας IP54 και IP55, οι ρυθμιστές στροφών G120P μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και κάτω από αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες. Ειδικότερα, οι νέες συσκευές της Siemens είναι κατάλληλες για εφαρμογές που απαιτούν οικονομικούς, ενεργειακά αποδοτικούς και απλούς χειρισμούς αντλιών και ανεμιστήρων. Το εύρος ισχύος τους κυμαίνεται από 0,37 έως 90 kilowatt (kW). Οι συσκευές διαθέτουν αρθρωτή δομή που αποτελείται από μία μονάδα ελέγχου, την μονάδα ισχύος και οθόνη χειρισμών (βασικό χειριστήριο BOP-2, ή ευφυή πίνακα χειρισμών IOP) ή απλό κάλυμμα. Ο σχεδιασμός επιτρέπει την αλλαγή επιμέρους τμημάτων, χωρίς να απαιτείται αντικατάσταση όλου του ρυθμιστή στροφών. Για παράδειγμα, η μονάδα ισχύος μπορεί να αντικατασταθεί χωρίς να χρειάζεται συνολική επαναδιαμόρφωση της συσκευής ή αλλαγή της καλωδίωσης σήματος και του καλωδίου bus. Ο υψηλός βαθμός προστασίας, IP55 (με χειριστήριο BOP-2 ή τυφλό κάλυμμα) ή IP54 (με IOP), επιτρέπει στους ρυθμιστές στροφών G120P να χρησιμοποιηθούν κάτω από αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες. Έτσι, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε θερμοκρασίες μέχρι και 60°C για τον έλεγχο της ταχύτητας των ανεμιστήρων και των αντλιών ανακυκλοφορίας σε συστήματα θέρμανσης και ψύξης. Οι νέες συσκευές αντικαθιστούν τους ρυθμιστές Siemens SED2. Οι ρυθμιστές στροφών G120P διαθέτουν σημαντικά χαρακτηριστικά ασφαλείας, καθώς είναι προσαρμοσμένοι στις ανάγκες των διαδικασιών εγκατάστασης αντλιών και συστημάτων αερισμού. Η συσκευή μπορεί να εντοπίσει τα προβλήματα (όπως υπερφόρτωση κινητήρων, αντλίες που έχουν μπλοκάρει ή δεν έχουν ροή, ραγισμένους ιμάντες κ.λπ.) και να ανταποκριθεί άμεσα κλείνοντας, για παράδειγμα, την αντλία ή τον ανεμιστήρα, ενεργοποιώντας το συναγερμό ή εφαρμόζοντας τα προκαθορισμένα βήματα επίλυσης προβλημάτων. Σε περίπτωση που εντοπιστεί φωτιά σε συστήματα αερισμού, ενεργοποιείται αυτόματα η λειτουργία έκτακτης ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ HVAC

6 ΠΑΝΕΛ

ανάγκης των συσκευών. Έτσι, η υπερπίεση που παράγεται από τον αερισμό διατηρείται για όσο το δυνατό περισσότερο, εμποδίζοντας τον καπνό να κατακλύσει τις εξόδους κινδύνου. Ακόμη, οι νέοι ρυθμιστές στροφών διαθέτουν λειτουργίες που βελτιώνουν την ενεργειακή αποδοτικότητα των HVAC εφαρμογών και συμβάλουν στην εξοικονόμηση κόστους. Όταν ο κινητήρας λειτουργεί στις ονομαστικές στροφές, τότε τροφοδοτείται απευθείας από το δίκτυο μέσω επαφής, παρακάμπτοντας το ρυθμιστή στροφών. Έτσι εξοικονομείται η απώλεια 3% που έχουμε στον ρυθμιστή. Επιπλέον, οι ρυθμιστές στροφών έχουν χαμηλή επίδραση στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και πληρούν όλες τις προϋποθέσεις του προτύπου IEC/EN 61000-312:2011, χωρίς να απαιτούνται πρόσθετα εξαρτήματα όπως πηνίο εισόδου. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης που αποτελείται από έναν ανεμιστήρα, ένα φίλτρο και έναν κινητήρα ενσωματώνεται στη συσκευή, ώστε να μην απαιτείται πρόσθετος χώρος στις εγκαταστάσεις HVAC και παράλληλα να μειώνεται το κόστος. Για λειτουργία σε U/f mode και vector control, υπάρχει η δυνατότητα eco mode για προσαρμογή του κινητήρα σε μερικό φορτίο και καλύτερη απόδοση. Έτσι, αυξάνεται η απόδοση του κινητήρα υπό μερικό φορτίο, γεγονός που βελτιώνει σημαντικά τη συνολική απόδοση του συστήματος. Η εγκατάσταση των G120P γίνεται εύκολη, καθώς οι αποσπώμενες κλέμμες ισχύος και σημάτων επιτρέπουν την εύκολη τοποθέτηση ή επισκευή των ρυθμιστών στροφών με μέγεθος πλαισίου έως C. Το λογισμικό εκκίνησης, το οποίο συνοδεύεται από οδηγίες για διαφορετικές εφαρμογές, διατίθεται για να διευκολύνει την έναρξη της λειτουργίας. Ο ρυθμιστής μεταβλητών στροφών διαθέτει ενσωματωμένη υποδοχή για κάρτα μνήμης MMC (Micro Memory Card) για διαδικασίες έναρξης λειτουργίας και διάγνωσης προβλημάτων. Έτσι, είναι δυνατή η προ-ρύθμιση των παραμέτρων για τη συνολική σειρά των ρυθμιστών μεταβλητών στροφών, καθώς και η δημιουργία αντίγραφου ασφαλείας των ρυθμίσεων. Τα I/O και οι διασυνδέσεις bus περιφερειακών, όπως Modbus RTU, USS και BacNet MS/TP, είναι διαμορφωμένες για τις ειδικές απαιτήσεις των HVAC συστημάτων. Με αυτόν τον τρόπο, ο ρυθμιστής στροφών διασυνδέεται εύκολα σε κεντρικά συστήματα ελέγχου όπως το Desigo της Siemens. Η σειρά G120P με βαθμό προστασίας IP54 και IP55 είναι ήδη διαθέσιμη στην αγορά, ενώ οι ρυθμιστές με χαμη-

λότερο βαθμό προστασίας IP20, οι οποίοι είναι κατάλληλοι για τοποθέτηση σε πίνακα, θα είναι διαθέσιμοι μέχρι το τέλος της χρονιάς. Οι συσκευές G120P είναι μέρος του Περιβαλλοντικού Χαρτοφυλακίου της Siemens. Κατά το χρηματοοικονομικό έτος 2011, τα έσοδα από το Περιβαλλοντικό χαρτοφυλάκιο ανήλθαν περίπου στα €30 δισ., αναδεικνύοντας τη Siemens σε έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογικών λύσεων παγκοσμίως. Κατά την ίδια περίοδο, τα προϊόντα και οι λύσεις της Siemens, επέτρεψαν στους πελάτες της εταιρείας να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που παρήγαν κατά 320 εκατομμύρια τόνους, ποσότητα ίση με τις συνολικές ετήσιες εκπομπές CO2 του Βερολίνου, του Δελχί, του Χονγκ Κονγκ, της Κωνσταντινούπολης, του Λονδίνου, της Σιγκαπούρης και του Τόκιο. Περισσότερες πληροφορίες για τους ρυθμιστές στροφών είναι διαθέσιμες στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.siemens.com/G120P.

VENCO

Αντλίες Θερμότητας Venco Η επιλογή της Venco είναι ο ορισμός της ιδανικής λύσης για θέρμανση και ψύξη του χώρου σας με αντλία θερμότητας. Η μέγιστη αξιοποίηση των χρημάτων σας (best value for money) είναι εγγυημένη αφού η Venco με προσιτό κόστος προσφέρει έξυπνα μηχανήματα, ιδιαίτερης αντοχής και υψηλής απόδοσης ενεργειακής κλάσης Α’ κατά KENAK και Eurovent. Οι αντλίες θερμότητας Venco συνδυάζονται με θερμαντικά σώματα κοινά ή τύπου πάνελ, με τερματικές μονάδες νερού (fan coil units) ή ενδοδαπέδια και λειτουργούν με απόλυτη επιτυχία και θεαματικά αποτελέσματα εξοικονόμησης σε διάφορα έργα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Όλα τα παραπάνω στοιχεία σε συνδυασμό με την εφαρμογή τεχνολογικών νεωτερισμών όπως είναι:

• Η ηλεκτρονικά ελεγχόμενη λειτουργία. • Η τεχνολογία ανάκτησης θερμότητας για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης και τη θέρμανση της πισίνας. • Η ενσωματωμένη αντιστάθμιση. • Η τεχνολογία Inverter στα μοντέλα Optimo. • Η παραγωγή νερού 65+οC. Ο μεγάλος βαθμός απόδοσης κατά την παραγωγή νερού υψηλής θερμοκρασίας Σε συνδυασμό με την προσιτή τιμή της, την καθιστούν ιδανική λύση αντλίας θερμότητας. Διαθέσιμες σε τεράστιο εύρος θερμικής και ψυκτικής ισχύος γεωθερμικές ή αερόψυκτες αντλίες θερμότητας από 7 kW έως και 1.600 kW (μονοβάθμιες, πολυβάθμιες και Inverter) για μέγιστη εξοικονόμηση σε μερικό φορτίο λειτουρ-

γίας. Η Venco, μια εταιρεία του Ομίλου Aliseo με μεγάλη παρουσία και πολυάριθμα έργα ειδικών απαιτήσεων και υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης αλλά και της Αφρικής θα σας εξασφαλίζει μια και καλή τη θερμική και ψυκτική άνεση στο χώρο σας.

ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ

ΔΕΛΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΕ

11 Νέα φωτοβολταϊκά πάρκα απο τη Δέλτα Τεχνική ΑΕ Έντεκα νέα φωτοβολταϊκά πάρκα βρίσκονται στο στάδιο της κατασκευής από τη Δέλτα Τεχνική ΑΕ, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως Ιωάννινα, Λαμία, Άρτα, Αμφιλοχία, αλλά και Αττική. Η περάτωσή τους αναμένεται μέχρι το τέλος του Αυγούστου 2012. Σε μία περίοδο στην οποία οι επενδυτές είναι, ολοένα και επιφυλακτικότεροι στην επιλογή εταιρείας / συνεργάτη για την υλοποίηση των έργων τους, η Δέλτα Τεχνική ξεχωρίζει λόγω της αξιοπιστίας, της συνέπειας και της πολυετούς παρουσίας της στην Ελλάδα στον τομέα των ΑΠΕ.

Το ίδιο συνεπείς και οι θυγατρικές της, κάτω από την ομπρέλα της εμπειρίας της, συνεχίζουν την παράδοση έργων, όπως φωτοβολταϊκά συστήματα σε στέγες και ταράτσες. Με επιλογή των καλύτερων υλικών, αυστηρές προδιαγραφές ποιότητας στην κατασκευή, διασφάλιση ποιότητας ISO 9001:2008, σε άριστη συνεργασία με όλες τις τράπεζες χρηματοδότησης και με εφόδιο την 32χρονη ιστορία της, η Δέλτα Τεχνική, μία αμιγώς ελληνική εταιρεία, προσφέρει την απαραίτητη σιγουριά, ακόμα και στους πιο απαιτητικούς επενδυτές.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ALUMINCO

Συστήματα στήριξης Φ/Β πλαισίων H Aluminco διευρύνει τις δραστηριότητες της και εισέρχεται δυναμικά στο χώρο των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, προσφέροντας ολοκληρωμένες λύσεις για τη στήριξη φωτοβολταϊκών πλαισίων. Βασισμένη στην πολυετή εμπειρία της στον κλάδο του αλουμινίου η εταιρεία ανέπτυξε και παρουσιάζει συστήματα στήριξης Φ/Β πλαισίων για οροφές και στέγες.

ΕΣΤΙΑ - Φ/Β σε κεκλιμένες στέγες Αποτελείται από τραβέρσες αλουμινίου οι οποίες εδράζονται επί της στέγης. Το σύστημα ΕΣΤΙΑ χρησιμοποιείται σε κεκλιΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

8 ΠΑΝΕΛ

μένες στέγες κατασκευασμένες με panels πολυουρεθάνης ή με λαμαρίνα.

τερη στεγανοποίηση και για αποφυγή του ηλεκτρολυτικού παράγοντα

ΕΣΤΙΑ - Ειδικά εξαρτήματα για οροφές μεταλλικών κτιρίων

ΗΛΕΚΤΡΑ - Φ/Β σε δώμα

Υποστηρίζουν μόνο την οριζόντια τοποθέτηση πλαισίων. Τα πλαίσια συγκρατούνται είτε με τη χρήση clamps είτε αναρτώνται με τη χρήση άγκιστρων. Τα εξαρτήματα βιδώνονται με αυτοδιάτρητες βίδες επί του υλικού κάλυψης της οροφής. Ο θάλαμος των εξαρτημάτων είναι επενδυμένος από λάστιχο EPDM για τη στεγανοποίηση και την αποφυγή μετάδοσης ήχων, για καλύ-

Το σύστημα ΗΛΕΚΤΡΑ αποτελείται από προκατασκευασμένες πλευρές πολυγώνων, πάνω στα οποία εδράζονται οι τεγίδες στήριξης των Φ/Β πλαισίων. Υποστηρίζει διατάξεις από 1 έως 11 καθ’ ύψος πλαίσια, τοποθετημένα κάθετα ή οριζόντια, με ή χωρίς ανύψωση για την αποφυγή σκιάσεων. Η στατική επάρκεια του έχει μελετηθεί από το Ε.Μ.Π. και πιστοποιηθεί από την TUV Austria Hellas.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Επιβίωση με... ενέργεια για τους μεγάλους κατασκευαστές Στον κλάδο της ενέργειας και συγκεκριμένα της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές, όπως αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, ποντάρουν οι περισσότεροι από τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους προκειμένου να επιβιώσουν και φέτος από την οικονομική κρίση και την ύφεση, δεδομένου ότι η επανεκκίνηση των εργασιών στους μεγάλους οδικούς άξονες είναι ακόμα μετέωρη. Επιπλέον, η αύξηση των εσόδων από τα δημόσια έργα δεν συνιστά πιθανή προοπτική, τουλάχιστον για φέτος, καθώς η χρηματοδότηση παραμένει προβληματική, είτε πρόκειται για έργα με συμμετοχή μόνο του ελληνικού Δημοσίου και της ΕΕ είτε πρόκειται για έργα με σύμβαση παραχώρησης, όπου τη χρηματοδότηση πρέπει να εξασφαλίσουν οι ιδιώτες. Ηδη, άλλωστε, τα πρώτα μηνύματα από το οικονομικό επιτελείο κάνουν λόγο για πιθανή νέα περικοπή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), προκειμένου να μειωθεί το έλλειμμα της Δημόσιας Διοίκησης. Ταυτόχρονα, η εξασφάλιση εναλλακτικών πόρων για έργα υποδομών και τροφοδότηση της ανάπτυξης, είτε από το ΕΣΠΑ είτε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), κάτι για το οποίο εργάζεται το τελευταίο διάστημα το υπουργείο Ανάπτυξης, θα απαιτήσει εύλογα κάποιο χρόνο. Ετσι, οι κατασκευαστές υποχρεωτικά στρέφονται σε δύο άξονες προκειμένου να συντηρηθούν. Από τη μία πλευρά αναζητούν έργα στο εξωτερικό, με σημείο αναφοράς τις χώρες των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Εκεί, βέβαια, καλούνται να αντιπαρέλθουν και το ζήτημα της εξασφάλισης εγγυητικών επιστολών για τη συμμετοχή σε διαγωνισμούς, καθώς σχεδόν όλες οι ξένες τράπεζες εφαρμόζουν πολύ αυστηρά κριτήρια όταν πρόκειται για επιχειρή-

σεις από την Ελλάδα, λόγω του υψηλού ρίσκου που συνοδεύει τη χώρα μας. Ετσι, η μόνη δραστηριότητα, εκτός από τις παραχωρήσεις (π.χ. Αττική Οδός, Γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου), που σήμερα συνεισφέρει σταθερά έσοδα στις εταιρείες είναι εκείνη της παραγωγής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει αναδειχθεί σε ισχυρή "παίκτρια", που μάλιστα επεκτείνεται και στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στις ΗΠΑ. Εντός του προσεχούς διμήνου προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση της κατασκευής των συνολικά 10 αιολικών πάρκων που σχεδιάζονται στις ΗΠΑ, μετά την αγορά ισάριθμου αριθμού εταιρειών που κατείχαν τις σχετικές άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας αιολικών πάρκων. Η απόκτηση έγινε πριν από ένα και πλέον χρόνο αντί ποσού 20,5 εκατ. δολαρίων. Μέσω των εν λόγω εταιρειών, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ διαθέτει 20ετές κλειστό συμβόλαιο για την πώληση του παραγόμενου ρεύματος από τα συγκεκριμένα αιολικά πάρκα. Στην ενέργεια, ο όμιλος έχει σε λειτουργία ή υπό κατασκευήν μονάδες συνολικής ισχύος 733 MW (θερμικά, αιολικά, φωτοβολταϊκά) καθώς και άδειες 1.500 MW μόνο στην Ελλάδα. Οπως ανακοινώθηκε στην πρόσφατη ετήσια γενική συνέλευση, κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ εξασφάλισε χρηματοδότηση (μέσω της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή) της τάξεως των 337 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 148 εκατ. ευρώ αφορούν την επένδυση στα αιολικά πάρκα των ΗΠΑ, ενώ 133 εκατ. ευρώ σε αντίστοιχα έργα, κυρίως ενεργειακού χαρακτήρα στην Ελλάδα. Τα κεφάλαια αυτά αρκούν για την κάλυψη των αναγκών του επενδυτικού προγράμματος του ομίλου έως και το τέλος του 2013. Ενδεικτικό πάντως της μεγάλης ανάπτυξης του κλάδου είναι το γεγονός

ότι έχει αναδειχθεί στο πιο ακριβό περιουσιακό στοιχείο, με αποτίμηση άνω του 1 δισ. ευρώ στο τέλος του πρώτου τριμήνου, ξεπερνώντας κατά πολύ τον κατασκευαστικό κλάδο, η αποτίμηση του οποίου δεν ξεπέρασε τα 740 εκατ. ευρώ το ίδιο διάστημα. Σε ό,τι αφορά την Ελλάκτωρ, που επίσης έχει επενδύσει σημαντικά ποσά στον κλάδο της ενέργειας, τα αποτελέσματα φαίνεται πως είναι κάπως διαφοροποιημένα, καθώς ο όμιλος φέρεται να αναζητεί στρατηγικούς εταίρους ή ακόμα και πιθανούς αγοραστές για τμήματα που δεν άπτονται του αμιγούς αντικειμένου του. Στο πλαίσιο αυτό, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί ακόμα και το ενδεχόμενο πώλησης της θυγατρικής "Ανεμος", που αναπτύσσει αιολικά πάρκα, καθώς η διοίκηση δρομολογεί ευρύ σχέδιο αναδιοργάνωσης του ομίλου. Η Ελλάκτωρ έχει συνολικά αναπτύξει έργα ΑΠΕ εγκατεστημένης ισχύος 129 MW, ενώ υπό κατασκευήν βρίσκονται έργα επιπλέον 101 MW.

ΒΙΟΜΑΖΑ - ΑΠΕ

Στα 44,75 MW η συνολική εγκατατεστημένη ισχύς ηλεκτροπαραγωγής από βιομάζα τον Μάιο του 2012 Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε ο Λειτουργός Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας για τον Μάιο του 2012, η εγκατεστημένη ισχύς ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα αυξήθηκε κατά 0,22 MW σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Η Αττική κατέχει, όπως αναμένεται

10 ECO-ΝΕΑ

λόγω της λειτουργία της μονάδας βιοαερίου από τη χωματερή των Άνω Λιοσίων και την εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων της Ψυττάλειας, την μερίδα του λέοντος αναφορικά με τη γεωγραφική κατανομή της ισχύος από βιομάζα με 33,9 MW. Ακολουθεί η Κεντρική Μακεδονία

με 8 MW, η Θεσσαλία με 2,203 MW και η Ήπειρος με 1 MW. Η συνολική πράσινη ηλεκτρική ενέργεια από βιομάζα που παρήχθη κατά τον Μάιο του 2012 είναι 15.592 MWh, ενώ από την αρχή του έτους έχουν παραχθεί αθροιστικά 80.907 MWh από βιομάζα και βιοαέριο.

ENABLE PROJECT

O πρώτος "παθητικός" οικισμός στην Αττική, πλεόνασμα παραγωγής ενέργειας Η ομάδα του Enable Project είναι υπεύθυνη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός έργου που αλλάζει τα δεδομένα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Νότια Ευρώπη. Τη δημιουργία του πρώτου οικισμού ο οποίος θα διέπεται από τις βασικές αρχές εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια σύμφωνα με τα νέα πρότυπα κατασκευής που ορίζει η ΕΕ, την παραγωγή ενέργειας, τη βιώσιμη και αειφόρο διαβίωση των ενοίκων και με απόλυτο σεβασμό στους φυσικούς πόρους. Οι κατοικίες θα κατασκευαστούν σύμφωνα με το πρότυπο Passive House γνωστό επίσης ως Nearly Zero Energy Houses, το οποίο σημαίνει ελάχιστες απαιτήσεις για τη ψύξη - θέρμανση και ζεστό νερό χρήσης. Η εξοικονόμηση ενέργει-

ας κατά 90% σε σχέση με τις συμβατικές κατοικίες καθώς και η εγκατάσταση και χρήση των ΑΠΕ για παραγωγή ενέργειας αποτελεί απόδειξη που πλέον δικαιολογεί τον τίτλο "plus energyestate". Δηλαδή του οικισμού που παράγει περισσότερη ενέργεια σε σχέση με αυτήν που καταναλώνει. Παράλληλα αναπτύσσουμε ένα περιβάλλον στους κοινόχρηστους χώρους του οικισμού, όπου οι ένοικοι θα έχουν την δυνατότητα να εκπαιδευτούν και να παράγουν βιολογικά προϊόντα για προσωπική τους κατανάλωση. Βασική μέριμνα της ομάδας ENABLE είναι ο πρότυπος αυτός οικισμός να είναι απόλυτα προσβάσιμος από τα άτομα με κινητικά προβλήματα. Ο σχεδιασμός των κατοικιών αλλά και η σχεδίαση του

περιβάλλοντα χώρου του οικισμού έχει γίνει με κύριο άξονα τον σεβασμό στις ανάγκες του κάθε ανθρώπου. Ο οικισμός βρίσκεται στην Αττική, σε απόσταση 40 χλμ. από την Αθήνα και είναι ο πρώτος από μία σειρά οικισμών που σχεδιάζονται και θα κατασκευαστούν στην Ελλάδα από την ομάδα ENABLE. Η δομή του οικισμού είναι συμβατή με το τρίπτυχο του sustainable design - sustainable construction - sustainable use. Κύριος στόχος μας είναι η πιστοποίηση από δύο παγκοσμίως αναγνωρισμένα ινστιτούτα και οργανισμούς, το BREEAM και το Passive House Institute, όπου θα επισφραγίσουν την ένταξη αλλά και η αποδοχή του οικισμού στο παγκόσμιο χάρτη των πράσινων και αειφόρων κοινοτήτων.

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Οι τρεις Έλληνες πρωταθλητές Ευρώπης στο ΠΕΞΕ Η εθνική ομάδα της χώρας μας, με 2.845 συμμετοχές και μέση εξοικονόμηση ανά νοικοκυριό 270 kwh στον ηλεκτρισμό και 2900 kwh στη θέρμανση, αναδείχθηκε Πρωταθλήτρια Ευρώπης. Με μια εκδήλωση απολογισμού και βράβευσης των Ελλήνων νικητώνπου πραγματοποιήθηκε στο ελληνικό γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ολοκληρώθηκε σήμερα ο κύκλος εκδηλώσεων για τοΠρωτάθλημα Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΠΕΞΕ), το οποίο ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2011 και κινητοποίησε 8.393 νοικοκυριά από 11 χώρες της Ευρώπης. Η εθνική ομάδα της χώρας μας, με 2.845 συμμετοχές και μέση εξοικονόμηση ανά νοικοκυριό 270 kwh στον ηλεκτρισμό και 2900 kwh στη θέρμανση, αναδείχθηκε Πρωταθλήτρια Ευρώπης. Τη μεγαλύτερη συμμετοχή είχαν τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα, η Αθήνα (35,7%) και η Θεσσαλονίκη (14,2%), ενώ το παρών έδωσαν πολίτες από συνολικά 29 νομούς της χώρας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η μέση εξοικονόμηση ενέργειας, την οποία πέτυχαν τα νοικοκυριά κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού, ήταν 5% στον ηλεκτρισμό και 4,7% στη θέρμανση, περίπου 433 kwh και 3.662 kwh αντίστοιχα. Με όρους μείωσης αποτυπώματος, κάθε νοικοκυριό συνέβαλε κατά μέσο όρο στην αποφυγή έκλυσης 421 kg CO2. Στο

πλαίσιο της εκδήλωσης δόθηκαν επίσης τα βραβεία στις τρεις ελληνικές οικογένειες που πέτυχαν τις καλύτερες επιδόσεις. Ο πρώτος νικητής, Σταύρος Λέκκος, από το Κάτω Διμηνιό Κορινθίας, εφαρμόζοντας μια ολοκληρωμένη στρατηγική αναβάθμισης της κατοικίας του, μείωσε την κατανάλωση ρεύματος κατά 27% ενώ η θέρμανση στο σπίτι του παρέχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στο πλαίσιο της διάκρισής του, ο Εθνικός Πρωταθλητής θα λάβει ένα χρηματικό έπαθλο των 1.000 ευρώ και μια δωρεάν ενεργειακή επιθεώρηση του σπιτιού του. Ειδικότερα, ο κ. Λέκκος έλαβε τα παρακάτω μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας: νυχτερινό τιμολόγιο, λαμπτήρες εξοικονόμησης, πλυντήριο χαμηλής κατανάλωσης, κουζίνα με επαγωγικές εστίες, διπλούς ενεργειακούς υαλοπίνακες και αεροστεγάνωση ξύλινων κουφωμάτων, ενεργειακό τζάκι λέβητα και ηλιακό θερμοσίφωνα συνδεδεμένο και με το πλυντήριο. Δεύτερος νικητής αναδείχθηκε ο Αθανάσιος Ζελεσιάδης και τρίτος ο Νικόλαος Ζωγανάς. "Η μεγάλη συμμετοχή των Ελλήνων πολιτών αποτελεί μια πολύ ευχάριστη έκπληξη για εμάς. Την ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας, έναν από τους πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης, πλέον αγκαλιάζει ένα μεγάλο τμήμα της κοι-

νωνίας, το οποίο συνειδητοποιεί πως η μείωση του αποτυπώματος στα νοικοκυριά, όχι μόνο συμβάλλει στη μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή, αλλά μπορεί επιπλέον να αποφέρει, σημαντικά οικονομικά οφέλη", δήλωσε ο Δημήτρης Καραβέλλας, Γενικός Διευθυντής του WWF Ελλάς. Από την πλευρά της Eurobank, Εθνικού Χορηγού του ΠΕΞΕ, η εκπρόσωπός της, κα Λύδα Μοδιάνο, ανέφερε: "Η Eurobank αισθάνεται ιδιαίτερη χαρά για τη συμβολή της στο ΠΕΞΕ, το οποίο έτυχε τόσο μεγάλης ανταπόκρισης από άκρη σε άκρη στην Ελλάδα. Ο τραπεζικός μας όμιλος υποστηρίζει με συνέπεια και συνέχεια ανάλογες δράσεις και πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος στη λογική τριών βασικών αξόνων: • Βελτιστοποίηση του περιβαλλοντικού μας αποτυπώματος. • Ανάπτυξη πρωτοποριακών "πράσινων" προϊόντων. • Ανάπτυξη κοινωνικού έργου με στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος". Το ΠΕΞΕ αποτέλεσε βασικό πυλώνα ευαισθητοποίησης της εκστρατείας του WWF Ελλάς, "WWF ECO2nomy", η οποία συνεχίζει να παρέχει όλες τις απαραίτητες συμβουλές και τα εργαλεία για εξοικονόμηση ενέργειας και χρημάτων στο σπίτι και την εργασία.

ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ

Το Νέο Υβριδικό Σπίτι Τον νέο τύπο κατοικίας, που απελευθερώνει τους ιδιοκτήτες του από τις δαπάνες πετρελαίου για θέρμανση παρουσιάζει στην αγορά η κατασκευαστική κατοικιών Μπατιστάτος. Πρόκειται για ένα έξυπνο συνδυασμό φωτοβολταϊκού συστήματος, αντλίας θερμότητας και ενδοδαπέδιας θέρμανσης που λειτουργεί, εξασφαλίζοντας την πολυπόθητη αυτονομία από το πετρέλαιο και το κόστος του. "Η προσπάθειά μας αυτή έρχεται ως επιστέγασμα της πολιτικής μας να προσφέρουμε πάντα σε όποιον επιθυμεί να χτίσει το δικό του σπίτι, τις κα-

λύτερες δυνατές λύσεις και σε τιμές που έχουν δημιουργήσει τη δική τους δυναμική" τονίζει σε δηλώσεις του ο κ. Νίκος Μπατιστάτος, γενικός διευθυντής της κατασκευαστικής, ενώ υπογραμμίζει συγχρόνως πως "Το κόστος για το υβριδικό σπίτι αποτελεί ακόμα μία ευχάριστη παράμετρο, η οποία θα ενθαρρύνει όσους επιθυμούν ιδιόκτητη κατοικία να πάρουν γρήγορα την ανάλογη απόφαση". Υβριδικό σπίτι ή hybrid house, σημαίνει πως αυτό το σπίτι, είναι πάντα συνδεδεμένο με το δίκτυο της ΔΕΗ, για λόγους ασφαλείας, αλλά στην πρά-

ξη, εκμεταλλευόμενο κάθε δυνατή ΑΠΕ που μπορεί να χρησιμοποιήσει, παράγει πρακτικά, όλη την ενέργεια που χρειάζεται και συνεπώς, με την αξία του κατατάσσεται στην κατηγορία των κτιρίων, με σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση. Το υβριδικό σπίτι διαθέτει όλες τις τεχνικές προδιαγραφές εξοικονόμησης ενέργειας, όπως θερμοπρόσοψη για μηδενισμό θερμικών απωλειών, αλουμίνια με θερμοδιακοπή και ενεργειακά τζάμια, εξασφαλίζοντας το μάξιμουμ της οικονομίας και μη επιβαρύνοντας συγχρόνως το περιβάλλον.

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Climaveneta στα κτίρια της Αττικής Οδού ΑΕ Η εταιρεία Αττική Οδός ΑΕ, στα πλαίσια της ανανέωσης του εξοπλισμού της σε ότι αφορά στον κλιματισμό των κτιρίων, για την επιτυχία αποδοτικής λειτουργίας, τόσο στην ψύξη, όσο και τη θέρμανση, αξιοποιεί την πλέον σύγχρονη τεχνολογία των αντλιών θερμότητας υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Για τις σύγχρονες ανάγκες ενεργειακής αποδοτικότητας των εγκαταστάσεων της Αττι-

κή Οδός ΑΕ η εγκατάσταση συστημάτων της Climaveneta επιλέχθηκε ως η κατάλληλη επιλογή και η Δέλτα Τεχνική ΑΕ, ως αντιπρόσωπος της εταιρείας Climaveneta στην Ελλάδα, ανέλαβε την τεχνική υποστήριξη των μηχανημάτων και τη θέση τους σε λειτουργία. Τα μοντέλα που χρησιμοποιήθηκαν είναι Climaveneta NECS-N αερόψυκτες αντλίες θερμότητας με συμπιεστές SCROLL

TYPE. Οι συνολικές αποδόσεις των μηχανημάτων ανέρχονται σε 1.292 kW σε λειτουργία θέρμανσης και 1.163 kW σε λειτουργία ψύξης.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

7η Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων Η 7η Biennale νέων αρχιτεκτόνων διοργανώνεται για ακόμη μια χρονιά το Δεκέμβριο του 2012 και φιλοξενεί τα έργα και προτάσεις από νέους επαγγελματίες και αρχιτέκτονες που έχουν να παρουσιάσουν καινοτόμες προτάσεις στο αρχιτεκτονικό κόσμο της Ελλάδας. Η επιτροπή επιλογής των έργων που θα παρουσιαστούν στην έκθεση της 7ης Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, αποτελούμενη από τους αρχιτέκτονες Σταύρο Γυφτόπουλο, Επίκουρο Καθηγητή ΕΜΠ, Πάνο Δραγώνα, Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών, Νίκο Καλογερά, Ομότιμο Καθηγητή ΕΜΠ, Αναστάσιο Κωτσιόπουλο, Καθηγητή ΑΠΘ και Παναγιώτη Πάγκαλο, Εντεταλμένο Διδάσκοντα Πανεπιστημίου Πατρών, συνεδρίασε την Παρασκευή 29 Ιουνίου 2012 στα γραφεία του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Τα δείγματα της σύγχρονης ελληνικής

12 ECO-ΝΕΑ

αρχιτεκτονικής, που παρουσιάστηκαν με αφορμή την πρόσκληση του Ε.Ι.Α. για συμμετοχή στην 7η Biennale νέων αρχιτεκτόνων, αναδεικνύουν τρεις προθέσεις: • Τη συνέχιση της συμπόρευσης με τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα, ενίοτε αβίαστα και άλλοτε διατυπώνοντας μορφολογικές αντιστάσεις διαμέσου της χρήσης τοπικών υλικών. •Την υπεράσπιση κυρίαρχων ειδών, υιοθετώντας νέες κατασκευαστικές μεθόδους και προηγμένα υλικά κελύφους. • Την δήλωση μιας κριτικής αντίληψης σε ό,τι αφορά στη σχέση ανάμεσα στην αρχιτεκτονική και την πόλη. Η επιτροπή, αφού ταξινόμησε τα έργα, έθεσε ως βασικά κριτήρια αξιολόγησης: • Τη σχέση με την καινοτομία. • Τον σχολιασμό του προγράμματος. •Την αλληλεπίδραση δημόσιου χώρου. • Τη σημασία λεπτομερειών. • Την αποφυγή χρόνιων επαναλήψεων.

Ως προς τη μέθοδο της επιλογής, η επιτροπή αποφάσισε να οργανώσει τα αποτελέσματα της κρίσης σε τρείς κατηγορίες ιεραρχημένες με την ποιότητα των έργων: διακριθέντα έργα προς έκθεση, προεπιλεγέντα έργα, ορριφθέντα έργα, είτε για τυπικούς λόγους είτε διότι στην παρουσίασή τους δεν εμφανίστηκαν επαρκώς τα ποιοτικά στοιχεία τους. Η κριτική επιτροπή θεωρεί ότι οι προτάσεις των νέων αρχιτεκτόνων αποδεικνύουν ότι η σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική δεν έχει μετατοπιστεί δραματικά από τις αναζητήσεις των τελευταίων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. Οι εξαιρέσεις παραμένουν αποσπασματικές σε σχέση με την εικόνα της πλειονότητας, που επιβεβαιώνει την επαναφορά ήδη καθιερωμένων ιδεών. Η Επιτροπή, αφού μελέτησε τις υποβληθείσες μελέτες, επέλεξε ομόφωνα τα έργα προς έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη το Νοέμβριο 2012.

ΕΝΑ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΝΑ ΖΕΙΣ & ΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΣ ΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ 6 Οκτωβρίου 2012, Μ.Ε.C. Expo Center, Αττική Το Παθητικό Κτίριο στην Ελλάδα και η ευρύτερη βιομηχανία της Πράσινης Δόμησης, σε πείσμα των καιρών και των εξελίξεων, σημειώνει τα τελευταία χρόνια ραγδαία αύξηση και εξέλιξη στις διαθέσιμες τεχνολογίες, τα προϊόντα, τις εφαρμογές και τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. Με την νομοθετική κατοχύρωση και την τόνωση της αγοράς των ενεργειακά αυτόνομων κτιρίων και της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, σήμερα, περισσότερο από ποτέ, το Παθητικό Κτίριο βρίσκεται στο επίκεντρο των εξελίξεων και του ενδιαφέροντος της βιομηχανίας και της αγοράς. Το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Παθητικά Κτίρια, που διοργανώνεται στις 6 Οκτωβρίου 2012, στο συνεδριακό χώρο του M.E.C. Expo Center, στα πλαίσια της έκθεσης Building Green 2012, και μέσα από τη συνεργασία των δύο μεγαλύτερων εκπροσώπων του κλάδου, του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου και του Building Green magazine, έρχεται να καλύψει όλα τα κενά αλλά και να ενώσει όλους τους επαγγελματίες και επενδυτές του κλάδου κάτω από την ίδια ομπρέλα δράσης. Με μία μεγάλη συνεργασία και ένωση της δυναμικής των πλέον σημαντικών εκπροσώπων του Παθητικού Κτιρίου στην Ελλάδα αλλά και της Πράσινης Δόμησης στο σύνολο, το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Παθητικά Κτίρια συγκεντρώνει όλο το ενδιαφέρον του κοινού, ελληνικού και διεθνούς, αλλά και φιλοξενεί τις συμμετοχές διακεκριμένων επαγγελματιών από τη διεθνή αγορά και βιομηχανία. Προσφέροντας, μία ευρεία αλλά και σε βάθος προσέγγιση της επαγγελματικής πρακτικής των Παθητικών Κτιρίων, αναπτύσσοντας τις επιχειρηματικές προοπτικές και αξιολογώντας τη δυναμική της απόδοσης, η ένωση των δυνάμεων του κλάδου, μέσα από τη συμμετοχή των εταιρειών και των φορέων στην Building Green 2012, με σκοπό την ενημέρωση και την προώθηση των επαγγελματιών και των προϊόντων, συντονίζονται απόλυτα με τις ανάγκες και τη δυναμική της αγοράς και του επενδυτι-

κού κοινού. Οι θεματικές ενότητες που θα αναπτυχθούν στα πλαίσια του συνεδρίου περιλαμβάνουν το θεσμικό και επιστημονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το Παθητικό Κτίριο σήμερα στην Ελλάδα, τα συστήματα και του φορείς, καθώς επίσης και τις στρατηγικές επένδυσης και απόδοσης των παθητικών κτιρίων, και η οικονομική δυναμική των παθητικών κτιρίων στην επιχειρηματική και οικονομική δραστηριότητα του κλάδου. Ακόμα, παρουσιάζονται έργα και εφαρμογές που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στον ελληνικό χώρο και μιλούν επαγγελματίες που

έχουν διακριθεί και δραστηριοποιούνται μακροχρόνια στον κλάδο, γνωρίζοντας σε βάθος τις προβληματικές αλλά και την πρακτική εφαρμογή των αρχών παθητικής κατασκευής μέσα στον χώρο της δόμησης. Στην επιστημονική ομάδα του συνεδρίου συμμετέχουν εκπρόσωποι από τους μεγαλύτερους φορείς στον ελληνικό χώρο αλλά και αποστολές από διεθνείς οργανισμούς της Αυστρίας, Ιταλίος και Ιρλανδίας. Το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Παθητικά Κτίρια συνδιοργανώνεται από το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου και το Building Green magazine.

Διεθνές Συνέδριο: Energy in Buildings Ashrae Ελληνικό Παράρτημα Στις 13 Οκτωβρίου 2012, το ελληνικό παράρτημα της ASHRAE θα πραγματοποιήσει διεθνές επιστημονικό συνέδριο με θέμα την Ενέργεια στα Κτίρια. Διανύοντας μια ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο σημαντικής ανάπτυξης και αλλαγών στον κτιριακό και τον ενεργειακό χάρτη παγκοσμίως, η ανάγκη για δράση και διαρκή ενημέρωση και επιμόρφωση μέσα από τα διακεκριμένα όργανα και τους φορείς του κλάδου είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. Το μέλλον των κοινωνιών μας εξαρτάται από την ισορροπημένη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων. Η ποιότητα του περιβάλλοντος και του τοπίου είναι πλέον πρωταρχικής σημασίας. Η ενέργεια, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας. Η διαχείρισή της στη φύση, στο αστικό, αγροτικό και στο παραθαλάσσιο περιβάλλον, προϋποθέτει και επιβάλλει τη συλλογική προσπάθεια πολλών ειδικοτήτων και τη δέσμευση όλων των εμπλεκομένων μερών για την επίτευξη του κοινού στόχου. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να καθοριστούν στόχοι με βάση τους κανόνες και τις αρχές της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης. Ένα σε βάθος μακροπρόθεσμο σχέδιο είναι ζωτικής σημασίας και απαιτεί την εφαρμογή αποτελεσματικών και εύχρηστων εργαλείων, ώστε να εξασφαλίζεται ο συντονισμός όλων των συντελεστών για τους ίδιους στόχους. Σε αυτή τη δυναμική διαδικασία, η ευαισθητοποίηση, η ενημέρωση και η υποστήριξη από επαγγελματίες και ειδικούς φορείς είναι απαραίτητη, προκειμένου να καταστεί δυνατή και να επιτευχθεί η βελτίωση και η προστασία του δομημένου αστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Μόνο έτσι, θα εξασφαλιστεί η ποιότητα του περιβάλλοντος που ζούμε και το μέλλον των επόμενων γενεών. Η ASHRAE είναι μια διεθνής κοινότητα μηχανικών και επιστημόνων που εμπλέκεται ενεργά σε αυτή τη διαδικασία, σε παγκόσμιο αλλά και σε εθνικό επίπεδο, μέσω της έρευνας, των δημοσιεύσεων, των συνεδρίων, των σεμιναρίων και της εκπαίδευσης που πραγματοποιεί, κατέχοντας ηγετική θέση σε αυτή την πρόκληση των καιρών. Το Ελληνικό Παράρτημα, κινούμενο στο ίδιο πνεύμα, εστιάζει σε θέματα περιβάλλοντος και δόμησης, τόσο σε υπάρχοντα, όσο και σε νέα κτίρια, και διοργανώνει ένα ημερήσιο συνέδριο με θέμα:

"ENERGY in BUILDINGS" Το συνέδριο απευθύνεται σε αρχιτέκτονες, μηχανικούς, επιστήμονες σχετικών ειδικοτήτων, στρατηγικούς φορείς και σε όλους

14 ΣΥΝΕΔΡΙΟ

εκείνους που εμπλέκονται στη διαχείριση και το σχεδιασμό του αστικού περιβάλλοντος και της δόμησης. Η προσπάθεια αυτή υποστηρίζεται από την Ελβετική Πρεσβεία στην Αθήνα και πραγματοποιείται με την ευγενική βοήθεια του καντονιού Vaud της Ελβετίας. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στον πολυχώρο: "The Hub Events, Αλκμήνης 5, Αθήνα, www.thehubevents.gr"

Οι στόχοι του συνεδρίου • Να εντείνει την ευαισθητοποίηση για τησημασία μιας συστηματικής βιοκλιματικής προσέγγισης σε σχέση με την ποιότητα ζωής και την εξοικονόμηση ενέργειας. • Να καταδείξει πως μία τέτοια αντιμετώπιση βελτιώνει την ποιότητα ζωής και την άνεση στα κτίρια όλο το χρόνο. • Να υπενθυμίσει και να επισημάνει ότι η συνεργασία και ο συντονισμός μεταξύ των συμμετεχόντων επαγγελματιών, πολεοδόμων, αρχιτεκτόνων και μηχανικών πρέπει να πραγματοποιείται από την αρχή κάθε έργου και να συνεχίζεται σε όλη την εξέλιξή του. Να πείσει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη ότι η διαδικασία κατασκευής και ανακαίνισης είναι μια συνολική και συλλογική προσπάθεια. • Να αναδείξει τη σημασία του υπολογισμού και της διερμηνείας του ενεργειακού ισοζυγίου ενός κτηρίου, μιας γειτονιάς, μιας πόλης ή ενός ευρύτερου σχεδίου. • Να τονίσει τα μέτρα και τις συμπεριφορές που περιορίζουν τις ενεργειακές ανάγκες με ενεργητικό ή παθητικό τρόπο. • Να αναδείξει και να επισημάνει τη σπουδαιότητα της επιλογής υλικών: την προέλευσή τους, τη "γκρίζα" ενέργεια που τα συνοδεύει, το οικολογικό τους αποτύπωμα, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), τη διάρκεια ζωής τους και την ανάγκη ανανέωσης και συντήρησής τους. • Να αποδείξει ότι η βιώσιμη ανάπτυξη και η εξέλιξη του αστικού χώρου επιτρέπει τη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αρμονία με την προστασία της φύσης. • Να εφαρμόσει αυτές τις αρχές για την

ανακαίνιση των υφιστάμενων και των ιστορικών κτηρίων, χωρίς να διαφοροποιείται ή να υποβαθμίζεται η αισθητική και η αρχιτεκτονική τους ταυτότητα. • Να τονίσει τη σημασία καθορισμού και επίτευξης στόχων, όπως η "κατά το δυνατόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας", χρησιμοποιώντας διάφορα μοντέλα, όπως αυτό της Minergie και άλλα. • Να εξηγήσει πως μια σύγχρονη κοινωνία, αντιμετωπίζοντας τα θέματα της βιώσιμης ανάπτυξης, μπορεί να πείσει κάθε πολίτη και να τον κάνει ενεργό συμμέτοχο στη διαδικασία αναβάθμισης του ιστού της πόλης, του τοπίου και κατά συνέπεια του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου του. • Τέλος, να κάνει γνωστό πως εξετάζουν άλλες κοινωνίες την αειφόρο ανάπτυξη, ώστε να εμπνευστούμε από τις εμπειρίες τους και να μάθουμε από τα λάθη τους. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της 13ης Οκτωβρίου, 2012 θα μιλήσουν διακεκριμένοι στο χώρο τους επιστήμονες και εκπρόσωποι σχετικών φορέων. Συγκεκριμένα θα γίνουν οι ακόλουθες παρουσιάσεις: •"Θερμογέφυρες & επιφανειακή συμπύκνωση". •"Ενεργειακή απόδοση κτιρίων & Υλοποίηση σε εθνικό επίπεδο". •"Παρουσίαση του MINERGIE Labelling". •"Natural & Free Cooling Φυσικός & υβριδικός δροσισμός". •"Energy, Urban planning, Public Transports and Waste management". •"Αειφόρος ανάπτυξη στις σύγχρονες κοινωνίες". •"Μεθοδολογία βιοκλιματικού σχεδιασμού". •"Κτίζοντας με το χώμα". •"Εφαρμοσμένη φυσική, ενέργεια & αστικός σχεδιασμός". •"Φυσικός φωτισμός & οικονομίες ενέργειας". •"Το ενεργειακό αποτύπωμα υλικών κατασκευής, τεχνολογιών κατασκευής & κτιρίων". •"Διαχείριση των αποβλήτων των εργοταξίων και της κατασκευής".

Παγκόσμιο Συνέδριο Μόνωσης και Ενεργειακής Απόδοσης Ο παγκόσμιος βιομηχανικός κλάδος της μόνωσης και της προστασίας των κτιρίων και του τεχνικού εξοπλισμού συναντάται ξανά στο παγκόσμιο συνέδριο Wiaco, στο Παρίσι, στις 19-22 Σεπτεμβρίου 2012, που θα πραγματοποιηθεί κάτω από την ομπρέλα στήριξης και συνεργασίας του διεθνούς οργανισμού επαγγελματικής μόνωσης FESI. Η διεθνής αυτή συνάντηση δίνει την ευκαιρία για την ανάπτυξη παραγωγικού διαλόγου και διαύλων επικοινωνίας πάνω στην τεχνολογία, την καινοτομία, τις πρακτικές πάνω σε θέματα θερμικής και ακουστικής μόνωσης που αποσκοπούν στη δημιουργία ικανοποιητικών εφαρμογών και λύσεων για τους τελικούς καταναλωτές. Η διοργάνωση θα φιλοξενήσει εκπροσώπους της βιομηχανίας και της αγοράς πάνω από 20 χώρες - μέλη της ΕΕ που θα παρακολουθήσουν έναν κύκλο εργασιών μεταξύ των οποίων Συνεδριακές Εργασίες, Παρουσιάσεις και Τεχνικές Επιτροπές που θα εστιάσουν στην ενεργειακή αποδοτικότητα στον χώρο της βιομηχανίας, στα προϊόντα και τα συστήματα μόνωσης καθώς επίσης στις αποδοτικές πρακτικές για τη θερμική και ακουστική μόνωση και απόδοση. Οι θεματικές ενότητες που θα αναπτυχθούν στο συνέδριο περιλαμβάνουν: Τεχνική & Βιομηχανική εξέλιξη Οικονομικοί Παράγοντες & Περιβαλλοντικοί Παράγοντες Ακουστική Επιμόρφωση Το Building Green magazine δίνει το παρόν ως επίσημος χορηγός επικοινωνίας του Συνεδρίου και καλύπτει την ενημέρωση του τεχνικού και επαγγελμτικού κοινού της Ελλάδας.

Περιβαλλοντική προστασία με άμεση ανταπόδοση Η πρόσφατη μελέτη πού δημοσιεύθηκε από τη συνεργασία του ECOFYS με το EiiF επιβεβαιώνει ότι υπάρχει δυνατότητα για σημαντική μείωση στις εκπομπές CO2 και απωλειών ενέργειας χάρη στη βιομηχανική μόνωση. Παράλληλα, καταδεικνύει ότι η συγκεκριμένη πρακτική και το πεδίο, παρότι παρουσιάζει πολλές προοπτικές ανάπτυξης και απόδοσης, δεν έχει προωθηθεί και αξιοποιηθεί επαρκώς. Για την ακρίβεια, η Ευρωπαϊκή Βιομηχανία χάνει σημαντικές ποσότητες σε ενέργεια και χρήματα καθημερινά, εκπέμποντας τόνους CO2 που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. "Με απλώς καλύτερη διατήρηση και συνεπή

16 ΣΥΝΕΔΡΙΟ

μόνωση των βιομηχανικών εφαρμογών, μπορούν να διασφαλιστούν περίπου 2/3 των εκπομπών και της ενέργειας", δηλώνει ο Kornelis Blok διευθύνων σύμβουλος του τμήματος επιστημών του ECOFYS. "Και καθώς οι επενδύσεις σε μόνωση δίνουν απόσβεση μέσα σε ένα χρόνο, μια τέτοια πρακτική αποτελεί πολύ καλή επένδυση και επιχειρηματική ευκαιρία". Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα στοχεύει στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20% έως το 2020. Με την υφιστάμενη πρόοδο η ΕΕ θα επιτύχει μόλις στο ήμισυ αυτό τον στόχο. Οι Διαθέσιμες Πρακτικές Ορθής Διαχείρισης είναι, συνεπώς, αναγκαίες για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος ως προς την κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ. Η βιομηχανική μόνωση ανήκει σε αυτές τις πρακτικές και μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην μείωση της συνολικής κατανάλωση καυσίμων κατά 620 PJ και τις εκπομπές CO2 κατά 49 εκατομμύρια τόννους. Η αναφορά αναλύει σε ποιο βαθμό υφίστανται δυνατότητες εξοικονόμησης σε όλες τις περιοχές, τους τομείς, τον εξοπλισμό και τις θερμοκρασίες λειτουργίας. Το ποσοστό ετήσιας ενεργειακής εξοικονόμησης των 620 PJ αντιστοιχεί στην κατανάλωση ενέργειας 10 εκατομμυρίων νοικοκυριών, ενώ η μείωση των εκπομπών CO2 κατά 49 Mt αντιστοιχεί στις εκπομπές 18 εκατομμυρίων αυτοκινήτων. Γιατί είναι τόσο αυξημένο το περιθώριο εξοικονόμησης από την βιομηχανική μόνωση στην Ευρωπαϊκή Βιομηχανία; Σύμφωνα με μελέτες, πάνω από το 10% του εξοπλισμού στις βιομηχανικές μονάδες δεν είναι μονωμένο ή καλύπτεται από φθαρμένη μόνωση. Επίσης, η μόνωση που εφαρμόζεται προκύπτει από αποφάσεις που στοχεύουν στις μικρότερες δυνατές επενδύσεις. Αυτές οι αποφάσεις έχουν στηριχθεί σε προδιαγραφές που στοχεύουν στη μέγιστη απόδοση σε ότι αφορά στην θερμοκρασία της επιφάνειας. Για την αποφυγή τραυματισμών του προσωπικού, πραγματοποιείται η ελάχιστη παρέμβαση ή επεξεργασία του εξοπλισμού, ή προωθείται η μέγιστη εκπομπή θερμότητας. Προδιαγραφές εξοικονόμησης ή μέγιστης ενερ-

γειακής αποδοτικότητας του συστήματος μόνωσης, πολύ απλά δεν τίθενται συχνά υπό συζήτηση. "Στο παρελθόν όπου οι τιμές των καυσίμων ήταν χαμηλότερες, η μόνωση για την επίτευξη ενεργειακής απόδοσης θα έδινε σημαντικές διαφορές στο κόστος", εξηγεί ο Διευθύνων Σύμβουλος του EiiF Foundation, Andreas Gürtler. "Σήμερα όμως, πέρα από την Ευρωπαϊκή οδηγία των στόχων του 20-20-20, η τιμή της ενέργειας είναι σαφώς υψηλότερη και αναμένεται να αυξηθεί ακόμα περισσότερο. Συνεπώς, διαμορφώνεται ένα αυξανόμενο κενό ανάμεσα στα υφιστάμενα και τα ενεργειακά - αποδοτικά επίπεδα μόνωσης." Εάν η βιομηχανία εκμεταλλευθεί την ευκαιρία και τις δυνατότητες της μόνωσης, αυτή η τάση μπορεί να παρεμποδιστεί. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η συνεπής μονωτική επένδυση όλων των μη μονωμένων μερών και η αποκατάσταση κάθε φθαρμένης μόνωσης. Εάν, παρόλα αυτά, η βιομηχανία εξακολουθεί να μη δίνει σημασία στις δυνατότητες εξοικονόμησης μέσα από τη μόνωση, η διαφορά ανάμεσα στην παρούσα εξοικονόμηση και τις δυνατότητες εξοικονόμησης θα γίνει ακόμα μεγαλύτερη, ενώ τα επιπλέον έξοδα από τις άδειες για τις αυξημένες εκπομπές CO2 θα επιταχύνουν αυτή τη διαφοροποίηση.

Αρχιτεκτονική, Τέχνη & Desing οικοδομούν μια κοινωνική & οικολογική συνείδηση "Δεν μπορούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα με τον ίδιο τρόπο σκέψης που το δημιουργήσαμε". Α. Αϊνστάιν. Με τη λήξη της έκθεσης Ecosmosis του εικαστικού, διαδραστικού περιβάλλοντος το οποίο αποσκοπούσε στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για το κτιριακό και τοπιακό σχεδιασμό στον Ελλαδικό χώρο και που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού "Ελληνικός Κόσμος" από 30/5/2012 έως 30/6/2012 ολοκληρώθηκε ο κύκλος των δράσεων Against All Odds με τη θεματική Ηθική - Αισθητική.

Η σύλληψη της έκθεσης Ecosmosis είναι της αρχιτέκτονος Λίνας Στεργίου και η δημιουργία της σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη ψηφιακών μέσων Maurice Benayoun. Το διαδραστικό περιβάλλον της έκθεσης, Osmotic World, δημιούργησε ο Maurice Benayoun, ένας από τους πιο αναγνωρισμένους καλλιτέχνες ψηφιακών μέσων της εποχής μας, σε συνεργασία με την πρωτοποριακή ομάδα διαδραστικών τεχνών THIS.PLAY a.k.a. Antoni Rayzhekoff & Emanuel Andel. Στην Ecosmosis συμμετείχαν με βιντεοπροβολές επτά αξιοσημείωτα έργα οικολογικού σχεδιασμού από καταξιωμένα Ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία και γραφεία τοπιακού σχεδιασμού: dARCHstudio Ελίνα Δρόσσου, Doxiadis+, ΚΑΠΕ / Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και

Εξοικονόμησης Ενέργειας, Αλέξανδρος Μποφίλιας, Σόλων Ξενόπουλος Ελένη Χατζηνικολάου Αρχιτέκτονες, elandscape Ε. Παγκάλου & Συνεργάτες με Κοκκίνου + Κούρκουλας Αρχιτέκτονες & Συνεργάτες, LS/Architecture & Strategies Λίνα Στεργίου. Τέλος, στην έκθεση συμμετείχε video προβολή της Ανακύκλωσης Συσκευών Α.Ε. από το νέο καλλιτέχνη ψηφιακών μέσων Αντώνη Κούρκουλο. Το Αgainst Αll Οdds είναι ένας μηχανισμός παραγωγής σκέψης, ιδεών και δράσεων, οι οποίες αποκαλούνται εν συντομία δράσεις AAO. Σκοπό έχουν να ενημερώσουν το ευρύ κοινό, αλλά και να το δραστηριοποιήσουν, σχετικά με τη λειτουργία και τη θετική επίδραση της Αρχιτεκτονικής προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Με βασικές αρχές την οικουμενικότητα στην αντίληψη καθώς και την τοπικότητα στην εφαρμογή, οι δράσεις ΑΑΟ, έχουν ως πρωταρχικό στόχο να εντοπίζουν το ζήτημα μέσα από το οποίο μπορεί να αναδυθεί η λύση στα σύγχρονα οικολογικά και κοινωνικά προβλήματα - μια λύση που άπτεται μιας διεπιστημονικής προσέγγισης των πεδίων της Αρχιτεκτονικής, της Τέχνης και του Desing. Το ζήτημα αυτό αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης και ταυτόχρονα θεματική του κύκλου των δράσεων ΑΑΟ. Οι δράσεις AAO πραγματοποιούνται από τον Αστικό μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό 4 Life Strategies ο οποίος ιδρύθηκε το 2011 από την αρχιτέκτονα Λίνα Στεργίου και το καλλιτέχνη ψηφιακών μέσων Maurice Benayoun, με σκοπό την ανάληψη πρωτοβουλιών για τον Στρατηγικό Σχεδιασμό Δράσεων για τη Ζωή. Οι δράσεις ΑΑΟ με τη θεματική Ηθική / Αισθητική πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, το Μουσείο Μπενάκη, την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Parsons The New School For Design της Νέας Υόρκης, το Πανεπιστήμιο Paris 8/CITU Research Center of Paragraph Laboratory, τη Διεθνή Αρκαδική Εταιρεία και τη Διεθνή Εταιρεία Εθελοντισμού. Η θεματική Ηθική / Αισθητική οργανώθηκε υπό την Αιγίδα του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (ΥΠ.ΠΟ.Τ.),

του Ελληνικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), της Πρεσβείας των ΗΠΑ, της Ισπανίας και της Ολλανδίας στην Αθήνα, του Δήμου Αθηναίων, της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστική Προβολής του Δήμου Αθηναίων, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών - Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ - ΠΕΑ) και του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος. Η επίσημη ιστοσελίδα των δράσεων ΑΑΟ είναι http://aaoproject.org. Η δεύτερος κύκλος των δράσεων Against Αll Οdds, με τη νέα του θεματική, θα ανακοινωθεί στο προσεχές μέλλον.

Σύγχρονα Συστήματα Θέρμανσης: Γυρίστε απο πετρέλαιο σε αντλία Οι περισσότερες κατοικίες στη χώρα διαθέτουν το κλασικό σύστημα θέρμανσης με λέβητα πετρελαίου ή αερίου και θερμαντικά σώματα. Ένα πολύ μικρό ποσοστό ακόμα έχει αντί για θερμαντικά σώματα τερματικές μονάδες νερού (F.C.U.) και ενδοδαπέδια θέρμανση. Τα σύγχρονα προϊόντα της αγοράς παρέχουν μεγάλη γκάμα επιλογών και εφαρμογών καλύπτοντας κάθε εγκατάσταση. Στην περίπτωση που μια κατοικία διαθέτει κλασικό σύστημα θέρμανσης με λέβητα πετρελαίου και θερμαντικά σώματα, μπορεί να αντικατασταθεί ο λέβητας με μία αντλία θερμότητας -γεωθερμική ή αερόψυκτη- η οποία στην ουσία συνδέεται με το σύστημα των υπαρχόντων θερμαντικών σωμάτων και παρέχει σε αυτά το ζεστό νερό για τη θέρμανση αντί του λέβητα. Η αερόψυκτη αντλία θερμότητας τοποθετείται σε κατάλληλο εξωτερικό χώρο, στον κήπο, στο δώμα ή στο μπαλκόνι και αντλώντας δωρεάν ενέργεια από τον αέρα του περιβάλλοντος, τον αποδίδει σε υψηλή θερμοκρασία στο νερό των θερμαντικών σωμάτων. Απαιτείται μόνο ένα μικρό μέρος ηλεκτρικής ενέργειας για τη λειτουργία του συμπιεστή της αντλίας θερμότητας. Για παράδειγμα:

3 kW Δωρεάν ενέργεια περιβάλλοντος

1 kW Ηλεκτρική ενέργεια

4 kW Αποδιδόμενη θερμική ενέργεια στα σώματα καλοριφέρ

Με δεδομένες τις τρέχουσες τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και του πετρελαίου μπορεί να επιτευχθεί εξοικονόμηση έως και 60% έναντι του υπάρχοντος συστήματος λέβητα καυστήρα. Σε περίπτωση που υπάρχει κατάλληλος χώρος στο ελεύθερο οικόπεδο του κτιρίου, μπορεί να τοποθετηθούν γήινοι εναλλάκτες θερμότητας, σε οριζόντια ή κατακόρυφη διάταξη, ώστε η δωρεάν ενέργεια να αντλείται από το υπέδαφος αντί του εξωτερικού αέρα, με αποτέλεσμα να σημειώνεται ακόμη μεγαλύτερη απόδοση του συστήματος. Τότε μιλάμε για σύστημα γεωθερμίας, τοποθέτηση της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας σε εσωτερικό χώρο και εξοικονόμηση που με κατάλληλες παρεμβάσεις μπορεί να φτάσει μέχρι και 80% έναντι του πετρελαίου. Σε κατοικίες με θερμαντικά σώματα αξίζει να εξεταστεί και η περίπτωση αντικατάστασης ορισμένων από αυτά με τερματικές μονάδες νερού (fan coil units) έτσι ώστε να με τη χρήση αντλίας θερμότητας να εξασφαλισθεί και η ψύξη της κατοικίας, που ούτως ή άλλως, προσφέρει η αντλία θερμότητας. Η εξοικονόμηση και στην ψύξη από μια αντλία θερμότητας σε σύγκριση με τα κοινά κλιματιστικά (A/C) είναι και αυτή της τάξης του 50%. Βασικές προϋποθέσεις για συνδυασμό συστήματος αντλίας θερμότητας με θερμαντικά σώματα είναι οι δυνατότητες του εκάστοτε εξοπλισμού (κατάλληλη αντλία θερμότητας υψηλών θερμοκρασιών σε συνδυασμό υψηλή απόδοση) και οπωσδή-

18 ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ποτε η επιστημονική κατάρτιση του μελετητή - εγκαταστάτη. Στις περιπτώσεις όπου αντί για θερμαντικά σώματα υπάρχουν τερματικές μονάδες νερού (fan coil units) ή ενδοδαπέδια εγκατάσταση τα πράγματα είναι πιο εύκολα στο να "γυρίσει" κανείς το σύστημά του σε αντλία θερμότητας, καθώς δεν απαιτείται ειδική αντλία θερμότητας υψηλών θερμοκρασιών αλλά ούτε και ιδιαίτερα εξειδικευμένος σχεδιασμός του συστήματος. Επίσης, σε αυτή την περίπτωση, η ίδια αντλία θερμότητας θα μπορεί να παρέχει το καλοκαίρι ψύξη μέσω των τερματικών μονάδων ή δροσισμό δαπέδου μέσω της ενδοδαπέδιας εγκατάστασης. Τέλος, η αντλία θερμότητας μπορεί να παράγει και το ζεστό νερό χρήσης, όλο το 24ωρο, όλο το χρόνο.

Πλεονεκτήματα Τα πλεονεκτήματα ενός τέτοιου συστήματος δε σταματούν μόνο στην άμεση εξοικονόμηση έναντι του πετρελαίου ή του αερίου. Η απουσία καύσεων και οσμών κάνει την κατοικία πιο ασφαλή και καθαρή. Η κατοικία θερμαίνεται σε σταθερή προγραμματιζόμενη βάση με αποτέλεσμα μια ομοιόμορφη θερμική άνεση μέρα νύχτα. Δημιουργείται ένα ακίνητο το οποίο διατηρεί την αξία του σε βάθος χρόνου χωρίς απώλειες που απαιτούνται από τη συντήρηση των συστημάτων. Επιπλέον, βάσει της νέας νομοθεσίας (KENAK), η οποία ουσιαστικά παροτρύνει και μελλοντικά θα επιβάλλει τη χρήση συστημάτων ΑΠΕ, όλα τα κτίρια θα αξιολογούνται και θα επιβραβεύονται ή θα "τιμωρούνται" ανάλογα με το βαθμό ρύπανσης και κατανάλωσης ενέργειας. Άλλωστε στο δυτικό κόσμο, τα συστήματα αντλιών θερμότητας κυριαρχούν. Ένα στα δύο νεόδμητα σπίτια στη Γερμανία εγκαθιστά σύστημα γεωθερμίας. Στη Σουηδία και στη Νορβηγία τα γεωθερμικά συστήματα κυριαρχούν. Στις ΗΠΑ υπάρχουν εκατομμύρια αντλίες θερμότητας σε κατοικίες. Ακόμα ένα πλεονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι στην Ελλάδα το κέρδος από την εγκατάσταση μιας αντλίας θερμότητας είναι διπλάσιο από ότι στις βόρειες Χώρες, λόγω της ψύξης που προσφέρει επιπλέον μαζί με τη θέρμανση (ένα μηχάνημα για θέρμανση - ψύξη). Οι παγκόσμιες οικονομικές συγκυρίες, η οικονομική κρίση στη Χώρα μας, οι δυσβάσταχτοι φόροι που έχουν αποδυναμώσει την μέχρι τώρα κλασική και σίγουρη επένδυση του Έλληνα σε γη και ακίνητη περιουσία σε συνδυασμό με την πάντα μικρότερη μεσοσταθμικά αύξηση των τιμών του ρεύματος με αυτήν του πετρελαίου - αερίου καθιστούν το "γύρισμα" του συστήματος θέρμανσης της κατοικίας σας σε αντλία θερμότητας την καλύτερη και πιο σίγουρη επένδυση.

Γεωθερμία με σώματα σε κατοικία στο Πικέρμι με γεωθερμική αντλία VENCO υψηλών θερμοκρασιών από την ΗΡΩΝ AAG ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΕΠΕ Περιγραφή της κατοικίας Πρόκειται για καινούργια μονοκατοικία (2011) στο Πικέρμι Αττικής συνολικής επιφάνειας 200 τ.μ. Οι θερμαινόμενοι χώροι είναι 180 τ.μ. και η μόνωση του κτιρίου θεωρείται ικανοποιητική ενώ τα κουφώματα είναι αλουμινίου με διπλά κρύσταλλα. Οι ανάγκες θέρμανσης της πενταμελούς οικογένειας καλύπτονται με συνθήκες εσωτερικού χώρου 23ο C ενώ σε ζεστό νερό χρήσης με ένα δοχείο αποθήκευσης 300lt. Περιγραφή της εγκατάστασης Κλειστό σύστημα κατακόρυφου γεωεναλλάκτη συνολικού μήκους 210 μ. • Γεωθερμική αντλία θερμότητας VENCO 17kW υψηλών θερμοκρασιών (65o C) • Boiler ΖΝΧ ειδικού τύπου για γεωθερμική αντλία • Αυτοματισμοί λεβητοστασίου • Σύστημα σωληνώσεων λεβητοστασίου • Η κατοικία είναι τριών επιπέδων με αυτονομία ανά όροφο και θερμαίνεται με σώματα τύπου πάνελ υψηλής απόδοσης με θερμοκρασία προσαγωγής 60o C. Αποτελέσματα λειτουργίας Σε συνθήκες πραγματικής λειτουργίας της γεωθερμικής αντλίας υψηλών θερμοκρασιών VENCO μετρήθηκε ηλεκτρική κατανάλωση 4.5 kW ενώ η ισχύς από τον γεωεναλλάκτη 10,9 kW όταν οι εξωτερικές συνθήκες περιβάλλοντος ήταν χιονόπτωση με -1οC. Αυτό σημαίνει ότι ο βαθμός απόδοσης του συστήματος με τη γεωθερμική αντλία VENCO ανέρχεται σε COP = 3,42 με νερό προσαγωγής 65οC. Η ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνει η κατοικία έως σήμερα για θέρμανση σε μηνιαία βάση είναι περίπου 650kWh, κόστος περίπου 90€/μήνα. Η θέρμανση της κατοικίας παραμένει ανοικτή καθ’ όλο το 24ωρο με ζήτηση θερμοκρασίας εσωτερικών χώρων 22ο - 23οC. Όμοια κατοικία στην ίδια περιοχή χρειάζεται 300lt το μήνα πετρέλαιο δηλ. με σημερινή τιμή πετρελαίου θέρμανσης 300€. Από τη σύγκριση αυτή των δύο υπαρκτών συστημάτων προκύπτει μια εξοικονόμηση στο κόστος θέρμανσης της τάξης του 70%. Με δεδομένο ότι η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, θα εκκινήσει τον ερχόμενο Οκτώβριο με τιμή γύρω στο 1,4€/lt, δηλαδή η συμβατική προαναφερθείσα κατοικία θα χρειάζεται πλέον 300lt x 1,4€/lt = 420€, τότε η εξοικονόμηση με τη γεωθερμία θα αγγίζει το 80%. Το συγκεκριμένο έργο γεωθερμίας με σώματα από την ΗΡΩΝ AAG ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΕΠΕ, καθώς και ακόμη ένα έργο γεωθερμίας με ενδοδαπέδια θέρμανση - δροσισμό που έχει εκπληκτικό πραγματικό βαθμό απόδοσης (SPF) ίσο με έξι 6! αποτελούν δύο από τα έξι έργα τα οποία έχουν ενταχθεί σε Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα με το όνομα SEPEMO και στα οποία πραγματοποιούνται ειδικές μετρήσεις από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) για τη μέτρηση ου πραγματικού SPF. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.sepemo.eu

Ο αρχιτεκτονικός λόγος σήμερα είναι συνήθως "υβριδικού χαρακτήρα" Σάββας Κονταράτος Αρχιτέκτονας Ομότιμος Καθηγητής Α.Σ.Κ.Τ. Συνέντευξη στον Μανώλη Ηλιάκη MA Architecture & Spatial Culture www.yolkstudio.gr

O Σάββας Κονταράτος διδάσκει τη θεωρία της αρχιτεκτονικής μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο. Όταν τον άκουσα πρώτη φορά να μιλάει, είχα εντυπωσιαστεί με τον τρόπο που είχε συστηματοποιήσει τη γνώση του σε θέματα ιστορίας της αρχιτεκτονικής και ασκούσε ουσιαστική κριτική, με ήπιο τόνο, χωρίς εμπάθειες και προσκολλήσεις.

Εικόνες 1,2 Unit� d'habitation, Marseille Γνωστή και ως Cit� Radieuse Le Corbusier Αρχιτέκτονας 1947-1952 Μελέτη - Κατασκευή

20 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

22 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η μέθοδος που ανέλυε τις θεματικές ενότητες στην Α.Σ.Κ.Τ., ήταν "πολυστρωματική"· υπήρχε λογική αλληλουχία και σαφήνεια στη σκέψη του, χωρίς να γίνεται απόλυτος. Σε αρκετά μαθήματά του, οι γέφυρες που δημιουργούσε ανάμεσα σε διαφορετικές περιόδους, βοηθούσαν κάποιον που ενδιαφερόταν να εντρυφήσει σε ζητήματα αρχιτεκτονικής, να αρθρώσει μια στοχαστική διαδρομή από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. 1. Σε μια δυσλειτουργική κοινωνία, όπως η ελληνική σήμερα, τι είδους αρχιτεκτονική παράγεται; Ποιες τάσεις της σύγχρονης αρχιτεκτονικής έκφρασης σας φαίνονται περισσότερο ενδιαφέρουσες; Η οικονομική κρίση των τριών τελευταίων ετών έχει περιορίσει στο ελάχιστο την οικοδομική δραστηριότητα και έτσι δύσκολα θα μπορούσαμε να αποτιμήσουμε την όποια αρχιτεκτονική εξακολουθεί να παράγεται στην Ελλάδα σήμερα. Αν όμως ανατρέξουμε στις δύο τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα και στην πρώτη του παρόντος μπορούμε να καταλήξουμε στις ακόλουθες διαπιστώσεις. Η πρώτη είναι ότι, κάτω από την αναμφισβήτητη επιρροή των ξένων ρευμάτων, κυριάρχησε και στον τόπο μας μια ποικιλία αρχιτεκτονικών εκφράσεων. Η δεύτερη είναι ότι ο μεταμοντέρνος εκλεκτισμός, που για μία περίοδο προσέλαβε χαρακτήρα επιδημίας παράγοντας ελάχιστα ενδιαφέροντα έργα και πληθώρα βαναυσουργημάτων, έχει πλέον υποχωρήσει. Η τρίτη και, κατά την άποψή μου παρήγορη διαπίστωση είναι ότι η πλειονότητα των ικανών αρχιτεκτόνων μας, παλαιότερων και νεότερων, συνεχίζει να ανανεώνει την παράδοση του μοντερνισμού με έργα που διακρίνονται για τη συντακτική και μορφολογική τους ευρηματικότητα, για την κατασκευαστική τους εντέλεια και, συχνά, για την επιτυχή προσαρμογή τους στις συνθήκες του τοπικού περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο του ανανεωμένου αυτού μοντερνισμού, εξακολουθούν να προάγονται ποικίλα επιμέρους ιδιώματα, ενίοτε και από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα. Δύσκολα όμως θα μπορούσε κανείς να ξεχωρίσει κάποιες συγκεκριμένες τάσεις ως πλέον ενδιαφέρουσες. 2. Στο δοκίμιό σας "Οι Ιταλοί θεωρητικοί της αρχιτεκτονικής των 15ου, 16ου, και 17ου αιώνων" πολύ εύστοχα περιγράφετε πως τα βιβλία των αρχιτεκτόνων της εποχής εκείνης άσκησαν τεράστια επιρροή στους κατοπινούς. Κατά πόσο ο σύγχρονος αρχιτεκτονικός λόγος συμβάλει στη διαμόρφωση του ανθρωπογενούς τοπίου σήμερα; Μολονότι δεν λείπουν παραδείγματα και από αρχαιότερους πολιτισμούς, είναι κυ-

ρίως από την Αναγέννηση και μετά που τη δημιουργική αρχιτεκτονική πράξη συνοδεύει αδιάλειπτα η παραγωγή συναφών κειμένων. Τα τελευταία θα μπορούσαν να διαχωριστούν κάπως σχηματικά σε εκείνα που αποβλέπουν στην κατανόηση και αξιολόγηση έργων του παρελθόντος ή στον κριτικό σχολιασμό των συγκαιρινών τους αρχιτεκτονικών δρωμένων, και σε εκείνα που επιδιώκουν να ποδηγετήσουν την τρέχουσα ή την προσεχή αρχιτεκτονική πρακτική με τη διατύπωση θεωρητικών αρχών και υποδειγμάτων. Ωστόσο, για τη συγκριτική αξιολόγηση της δραστικότητάς τους, ο διαχωρισμός αυτός είναι επισφαλής. Αρκετά βιβλία αμιγώς ιστοριογραφικά έχουν ασκήσει σημαντική επιρροή σε αρχιτέκτονες δημιουργούς, ενώ πολλά κείμενα με κανονιστικές αξιώσεις παρέμειναν ανενεργά, είτε γιατί εξέφραζαν ξεπερασμένες αντιλήψεις είτε γιατί δεν ανταποκρίνονταν στους προβληματισμούς των δημιουργών. Στην εποχή μας, εξάλλου, ο λόγος περί αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας είναι συνήθως υβριδικού χαρακτήρα, όχι μόνο γιατί σε αυτόν συμβάλλονται θεωρία, ιστορία και κριτική, αλλά και επειδή περιλαμβάνει εισφορές από φιλοσόφους και θεράποντες σχεδόν όλων των κοινωνικών επιστημών. Αναμφισβήτητα ο λόγος αυτός επηρεάζει τη σχεδιαστική πρακτική αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων. Θα έλεγα όμως ότι ελάχιστα συμβάλλει στη διαμόρφωση του ανθρωπογενούς τοπίου, μιας και αυτή, όλο και περισσότερο, κατευθύνεται από δυνάμεις και διαδικασίες που δεν ελέγχουν οι αρχιτέκτονες και οι πολεοδόμοι. Οι κοινωνικά ευαίσθητοι ανάμεσά τους μπορούν βέβαια με τα κείμενά τους να συμβάλλουν στην καταλυτική κριτική του ισχύοντος συστήματος παραγωγής του δομημένου χώρου. 3. Η βίαιη μετατροπή του φυσικού τοπίου σε αστικό, αποτελεί ένα διεθνές φαινόμενο, το οποίο υπόκειται συχνά σε αυστηρούς εμπορικούς κανόνες. Τα όρια ανάμεσα στο ανθρωπογενές και το φυσικό τοπίο είναι ένα όλο και πιο συχνό θέμα προς διερεύνηση στην αρχιτεκτονική και την χωροταξία - πολεοδομία. Πως αντιλαμβάνεστε αυτή την έννοια του ορίου μέσα από τις θεωρητικές σας αναζητήσεις;

Εικόνες 3,4,5 Φοιτητική εστία της Βραλιζίας Cit� International� Universitaire, Παρίσι Le Corbusier & Lucio Costa Αρχιτέκτονες 1957-1959 Μελέτη - Κατασκευή M. Ηλιάκης Φωτογραφία

Εικόνα 6 Unit� d'habitation, Berlin Χτίστηκε για τη διεθνή έκθεση "International Building Exhibition, IBA" του 1957 στο Βερολίνο. Le Corbusier Αρχιτέκτονας 1956-1959 Μελέτη - Κατασκευή M. Ηλιάκης Φωτογραφία

Εικόνα 7 Φοιτητική Εστία ΕΜΠ Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου Κ. Σ. Παπαϊωάννου & Κ. Φινές Αρχιτέκτονες 1968-1975 Μελέτη - Κατασκευή Γιώτα Ηλιάκη Φωτογραφία

Η ραγδαία αστικοποίηση που ξεκίνησε με τη βιομηχανική επανάσταση έχει στις μέρες μας προσλάβει τεράστιες διαστάσεις. Με τη συνεχή εξάπλωση του τεχνητού περιβάλλοντος οι δυνατότητες επαφής του ανθρώπου με τη φύση έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο, Για την άμβλυνση των δυσμενών συνεπειών αυτού του φαινομένου από νωρίς προτάθηκαν και εφαρμόστηκαν, περισσότερο ή λιγότερο επιτυχώς, διάφορες πολεοδομικές και χωροταξικές διευθετήσεις που απέβλεπαν στην εξα-

σφάλιση χώρων πρασίνου μέσα ή γύρω στις οικισμένες περιοχές. Πρόκειται βέβαια για χώρους ως επί το πλείστον ανθρωπογενείς, αλλά ικανούς, όταν είναι σωστά κατανεμημένοι, να εξασφαλίζουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στους κατοίκους των μεγαλοπολιτικών σχηματισμών. Αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί δεν είναι η διεύρυνση των ορίων του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος αυτή καθαυτή, αλλά το γεγονός ότι αυτή συνοδεύεται από συνεχώς διογκούμενη κατανάλωση μη ανανεώσιμων πόρων και παραγωγή αποβλήτων, από σοβαρές διαταραχές της οικολογικής ισορροπίας και επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές. Στην αντιμετώπιση των απειλητικών αυτών φαινομένων η συμβολή των αρχιτεκτόνων και των πολεοδόμων (π.χ. με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό και με χωροταξικές διευθετήσεις που μειώνουν τις ανάγκες διακίνησης με ιδιωτικό αυτοκίνητο), αν και όχι αμελητέα, δεν μπορεί παρά να είναι μικρή.

24 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

4. Έχετε έτοιμο για έκδοση το βιβλίο σας με τίτλο: "Ουτοπία και Πολεοδομία". Υπάρχουν "ουτοπίες", οι οποίες σήμερα μοιάζουν να είναι πραγματικότητα; Το βιβλίο μου ξεκινά με την εξέταση των διαφόρων εκφάνσεων του κοινωνικού ουτοπισμού και των ιδεών τους για την πόλη, αλλά επικεντρώνεται στην κριτική του ουτοπικού ήθους που χαρακτηρίζει την πολεοδομική θεωρία και πράξη σχεδόν διαχρονικά - ενός ήθους που μεταβάλλεται σε πάθος κατά την περίοδο του μοντερνισμού. Σήμερα, οι προτάσεις για ιδανικές κοινωνίες και για ιδανικές πόλεις μάλλον μας απωθούν λόγω της αφηρημένης λογικής και του ολοκληρωτικού πνεύματος που τις διέπουν. Διατηρούν ωστόσο την αξία τους ως "νοητικοί πειραματισμοί" πάνω στις δυνατότητες μετασχηματισμού των κατεστημένων δομών σε πεδία όπου η εμπειρική επαλήθευση υποθέσεων είναι εξαιρετικά δυσχερής, αν όχι ανέφικτη. Στο πλαίσιο αυτό οι ουτοπιστές, εξερευνώντας το χώρο του ενδεχομενικού με πυξίδα το επιθυμητό, έχουν πράγματι αρκετές πιθανότητες να συλλάβουν και στοιχεία της μελλοντικής πραγματικότητας. Καθώς οι συνθήκες αλλάζουν το άλλοτε ανέφικτο μπορεί να γίνει εφικτό. Ακατόρθωτη είναι μόνο η πραγμάτωση της τελειότητας την οποία επαγγέλλεται το ουτοπικό σχέδιο στο σύνολό του. 5. Πολλά σημαντικά έργα του μοντερνισμού, όπως για παράδειγμα η Unit� d’ habitation (Cit� Radieuse) του Le Corbusier, έγιναν σύμβολο της κοινωνικής αποτυχίας του. Πολλά από αυτά τα έργα σήμερα επαναχρησιμοποιούνται και χαρακτηρίζονται διατηρητέα. Πρόκειται για μια θετική επανερμηνία του μοντερνισμού από ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο; Όταν ο Le Corbusier παρέδιδε ολοκληρωμένη την Unit� d’ habitation της Μασσαλίας, ξεκινούσα το δεύτερο έτος σπουδών μου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Η γνωριμία μου λίγο αργότερα με το περιώνυμο αυτό έργο έγινε από τα σχέδια και τις φωτογραφίες που δημοσιεύθηκαν στον τέταρτο τόμο της OEUVRE COMPLÈTE. Όπως και οι περισσότεροι τότε συμφοιτητές μου, ήμουν εξοικειωμένος με τα προπολεμικά επιτεύγματα του ελβετογάλλου αρχιτέκτονα και δήλωνα θαυμαστής του. Ταυτόχρονα όμως άκουγα ορισμένους δασκάλους μας να διατυπώνουν δυσμενείς κρίσεις για τα στενάχωρα διαμερίσματα της πολυκατοικίας και τους χαμη-

Εικόνες 8,9,10,11,12,13,14,15 Ανοικοδόμηση Σαντορίνης Οικισμοί K.N. Δεκαβάλλας, Σ. Κονταράτος Β. Μπογάκος, Ν. Σαπουντζής & Β. Γρηγοριάδης Αρχιτέκτονες 1956 Μελέτη

1959 Κατασκευή

λοτάβανους και σκοτεινούς εσωτερικούς διαδρόμους της που θα καθιστούσαν προβληματική την κατοίκησή της. Οι επικρίσεις αυτές -ανάλογες δημοσιεύονταν και στον ξένο Τύπο- δεν ήταν εντελώς αβάσιμες, αλλά θα μπορούσαν να διατυπωθούν και για πάμπολλες πολυκατοικίες που χτίστηκαν για την οικονομική στέγαση των λαϊκών στρωμάτων κατά την περίοδο της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης. Αν η Unit� συγκέντρωσε τόσα πυρά και έγινε σύμβολο αποτυχίας του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού είναι γιατί ο τρόπος διαβίωσης που επέβαλλε απείχε πολύ από την αισιόδοξη εικόνα που πρόβαλλε με τον διακηρυκτικό του λόγο ο Le Corbusier, συστήνοντας το έργο του ως "οικιστική μονάδα προσήκοντος μεγέθους", ανοιχτή "στον ήλιο, τον χώρο και το πράσινο", που από τη μία μεριά διασφάλιζε την ιδιωτικότητα της οικογενειακής εστίας, από την άλλη οδηγούσε στην ανασύσταση της "σύμμετρης συλλογικότητας" που χαρακτήριζαν άλλοτε τη γειτονιά και το χωριό. Προσωπικά, χωρίς να παραγνωρίζω αυτή την απόσταση, εξακολουθούσα να εκτιμώ τις κατασκευαστικές και τυπολογικές καινοτομίες της πολυκατοικίας και να θαυμάζω ως εξαίρετο πλαστικό επίτευγμα

26 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

το έντεχνα διαμορφωμένο εξωτερικό της περίβλημα. Κι όταν, πριν από είκοσι πέντε χρόνια μου δόθηκε η ευκαιρία να την επισκεφθώ, η εκτίμηση και ο θαυμασμός μου αυξήθηκαν. Κατοικημένη πλέον από νεαρά άτομα και ζεύγη, ασφαλώς και δεν λειτουργούσε σύμφωνα με τις προβλέψεις του δημιουργού της, Αυτή όμως είναι η κοινή μοίρα όλων των αρχιτεκτονικών έργων. Τα περισσότερα, λόγω φυσικής φθοράς και λειτουργικής απαρχαίωσης, είναι καταδικασμένα να αφανιστούν. Κάποια όμως, που αποτελούν εξέχοντα τεκμήρια της αρχιτεκτονικής δημιουργικότητας μια συγκεκριμένης περιόδου, οφείλουμε να τα διατηρούμε, ει δυνατόν σε λειτουργία με αλλαγή της χρήσης τους. Κατά την άποψή μου η πολυκατοικία της Μασσαλίας ικανοποιεί όλα τα κριτήρια που θα δικαιολογούσαν τη διατήρησή της, ανεξάρτητα από την όποια άποψη μπορούμε να έχουμε σήμερα για τον μοντερνισμό. 6. Συμμετείχατε στο πρόγραμμα ανοικοδόμησης της Σαντορίνης, μετά το σεισμό του 1956. Ίσως να είναι ένα από τα πιο ολοκληρωμένα προγράμματα οικιστικής

επέμβασης στην Ελλάδα. Πως βλέπετε αυτό το έργο μετά από 55 χρόνια; Η ανοικοδόμηση της Σαντορίνης μετά τον σεισμό του 1956 επιτέλεσε δύο έργα: • τη διάσωση σημαντικού μέρους της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του νησιού με την επισκευή και την αντισεισμική θωράκιση σπιτιών και εκκλησιών που είχαν υποστεί ζημιές και • την κατασκευή νέων συγκροτημάτων κατοικίας κατ’ επέκταση των υφιστάμενων και ενός νέου αυτοτελούς οικισμού για τη μεταστέγαση των κατοίκων που τα σπίτια τους είχαν κριθεί κατεδαφιστέα λόγω ανεπανόρθωτων ζημιών ή άλλων επισφαλειών. Είναι κυρίως το δεύτερο έργο, μαζί με ορισμένα νέα σχολικά κτίρια που έγινε ευρύτερα γνωστό από δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και επαινέθηκε από έλληνες και ξένους συναδέλφους. Και τούτο γιατί σε αυτό επιτεύχθηκε ο συγκερασμός της εφαρμογής αρχών και μεθόδων του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού με προσφυείς αναφορές στο τοπικό ιδίωμα, χωρίς καμία παραχώρηση σε λαϊκότροπες σκηνογραφικές διαθέσεις. Το πιο σημαντικό είναι ότι ο σχεδιασμός και η επίβλεψη αυτού του έργου έγιναν από μια μικρή

ομάδα αρχιτεκτόνων που είχαν μόλις αποφοιτήσει από τη Σχολή με επικεφαλής τον νεότατο τότε αλλά οπωσδήποτε εμπειρότερο Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα. Η ομάδα αυτή δούλεψε με ενθουσιασμό και σύμπνοια, ξεπερνώντας τις δυσκολίες της ταχύρυθμης εκτέλεσης με ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό, αλλά κα άλλες αντίξοες συνθήκες. Δυστυχώς τα όποια επιτεύγματα των τότε προσπαθειών μας δεν άντεξαν στον χρόνο. Η ραγδαία και ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη του νησιού κατά τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησε σε παραμορφωτικές αλλοιώσεις τόσο των παραδοσιακών συνόλων όσο και των νέων συγκροτημάτων κατοικίας. Την τελευταία φορά που έτυχε να επισκεφθώ τη Σαντορίνη, αντίκρισα ένα ανθρωπογενές τοπίο εντελώς διαφορετικό από εκείνο που είχε εντυπωθεί στη μνήμη μου έπειτα από τρία χρόνια παραμονής στο νησί για τη συμμετοχή μου στην ανοικοδόμησή του. Όπως όμως παραδέχτηκε ο Le Corbusier όταν ρωτήθηκε για τις αλλοιώσεις που είχαν επιφέρει οι κάτοικοι στο συγκρότημα του Pessac, "πάντα η ζωή είναι αυτή που έχει δίκιο και η αρχιτεκτονική που έχει άδικο". 7. Ποια προβλήματα εντοπίζετε στη σημερινή εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων και designers; Επειδή δεν έχω διδάξει συστηματικά σε

σχολή αρχιτεκτόνων, δεν είμαι σε θέση να εντοπίσω σχετικά προβλήματα. Η συμμετοχή μου ωστόσο σε μεταπτυχιακά προγράμματα, σε κρίσεις διπλωματικών εργασιών και διδακτορικών διατριβών, αλλά και η γενικότερη επαφή μου με διδάσκοντες και φοιτητές, με έχουν πείσει ότι, παρά τα προβλήματα που ασφαλώς υπάρχουν, η σημερινή εκπαίδευση των αρχιτεκτόνων είναι σαφώς ανώτερης στάθμης από εκείνη που δέχθηκε η γενιά η δική μου. Η μοναδική τότε Σχολή Αρχιτεκτόνων με τους επιφανείς και αυστηρούς καθηγητές και τους ολιγάριθμους -περίπου στους 140 συνολικά- και πειθήνιους φοιτητές μπορεί να λειτουργούσε εύρυθμα σαν μια κυψέλη, μπορεί να μας προσέφερε κάποιες στέρεες γνώσεις, αλλά η μόρφωση που μας παρείχε ήταν μάλλον μονότροπη και σε ορισμένα γνωστικά πεδία θα μπορούσε να πει κανείς λειψή. Αντίθετα, στις σημερινές σχολές ο εμπλουτισμός των προπτυχιακών μαθημάτων με νέα γνωστικά αντικείμενα, η λειτουργία των μεταπτυχιακών προγραμμάτων καθώς και η ύπαρξη διδασκόντων ενημερωμένων στα διεθνή δρώμενα και τους σύγχρονους προβληματισμούς δημιουργούν ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον ενδεχομένως πιο ανήσυχο, με αυξημένες εσωτερικές αντιπαραθέσεις, αλλά που προσφέρει στους φοιτητές περισσότερες ευκαιρίες για διαφοροποιημένη μόρφωση και πολύ-

τροπη άσκηση στον σχεδιασμό. 8. Τι γνώμη έχετε για τους εναλλακτικούς τρόπους εκπαίδευσης, οι οποίοι "άνθισαν" κυρίως τη δεκαετία του ’60, όπως το Summerhill και για τις ιδέες του Ivan Illich για μια κοινωνία χωρίς σχολεία; Όπως και σε άλλους τομείς του κοινωνικού βίου, έτσι και στον τομέα της εκπαίδευσης οι σαφώς ριζοσπαστικές προτάσεις ενδέχεται να είναι ουτοπικές, είτε γιατί βασίζονται σε αφηρημένου τύπου παραδοχές, είτε γιατί δεν υπάρχουν οι αντικειμενικοί και υποκειμενικοί όροι για την αποδοχή και την επιτυχή εφαρμογή τους. Ωστόσο βέβαια, ο ρόλος τους είναι συχνά πολύ σημαντικός. Ωθούν τη σκέψη και τη φαντασία μας να κινηθούν έξω από τα συμβατικά όρια που εκτείνονται από την παθητική υποταγή στους κατεστημένους θεσμούς έως την επιδίωξη μετριοπαθών μεταρρυθμίσεων και να διερευνήσουν τη δυνατότητα τολμηρότερων συστημικών αλλαγών. Από όσα γνωρίζω, το εναλλακτικό συνεκπαιδευτικό σχολείο του A. S. Neill μπορεί να μη βρήκε πολλούς μιμητές και οι ιδέες του Ivan Illich για την αποσχολειοποίηση της κοινωνίας μας μπορεί να μην έγιναν ευρύτερα αποδεκτές, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουν συμβάλει στην προαγωγή λιγότερο αυταρχικών εκπαιδευτικών μεθόδων.

Βιογραφικό σημείωμα Ο Σάββας Κονταράτος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1933. Σπούδασε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ από την οποία πήρε δίπλωμα το 1965. Αργότερα, με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης, παρακολούθησε στη Γαλλία μεταπτυχιακά μαθήματα για σύγχρονες μεθόδους κατασκευής. Το 1983 υπέβαλλε στην Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ διδακτορική διατριβή με τίτλο: Η εμπειρία του αρχιτεκτονικού χώρου και το σωματικό σχήμα, η οποία εγκρίθηκε με "άριστα παμψηφεί". Έχει εργαστεί στην Υπηρεσία Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων (1956-1961), κυρίως για την ανοικοδόμηση της Σαντορίνης, και στο γραφείο Δοξιάδη (1961-1971), όπου διατέλεσε προϊστάμενος κλάδου κτιριακών μελετών. Το 1972 ίδρυσε με τους συναδέλφους του Α. Συμεών και Α. Κολλάρο την Εταιρεία Μελετών Περιβάλλοντος, ΕΠΕ, η οποία ανέπτυξε σημαντική μελετητική δραστηριότητα - αρχιτεκτονική, πολεοδομική και χωροταξική - στην Ελλάδα και σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Έχει βραβευτεί σε πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και αρχιτεκτονικά έργα του έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και βιβλία. Το 1987 εξελέγη καθηγητής θεωρίας του χώρου και της ιστορίας της αρχιτεκτονικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου δίδαξε μέχρι το 2001, οπότε αναγορεύτηκε ομότιμος καθηγητής. Έχει επίσης διδάξει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα ιστορίας της τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (1992-1995) και στο διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ (1997-2006). Έχει μετάσχει με εισηγήσεις του σε επιστημονικά συνέδρια, ελληνικά και διεθνή, και έχει δώσει πληθώρα διαλέξεων σε πανεπιστημιακά σεμινάρια, επιστημονικές εταιρείες, μορφωτικά ιδρύματα και πολιτιστικούς συλλόγους. Είναι ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών και του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, των οποίων υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος. Έχει διατελέσει μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης - Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου και αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Παραμένει μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας και του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Έχει δημοσιεύσει τη διδακτορική διατριβή του (Καστανιώτης, Αθήνα 1986), τη συλλογή δοκιμίων Αρχιτεκτονική και Παράδοση (Καστανιώτης, Αθήνα 1986) και πολυάριθμα άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και σε συλλογικές εκδόσεις. Έχει επιμεληθεί με τον Wilfried Wang την έκθεση "Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα - Ελλάδα" που οργάνωσε το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής σε συνεργασία με το Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Φρανκφούρτης. Επιμελήθηκε επίσης τον ομότιτλο κατάλογο που εξέδωσε ελληνικά και αγγλικά ο γερμανικός εκδοτικός οίκος Prestel το 1999. Είναι ειδικός σύμβουλος των ετήσιων επιθεωρήσεων Αρχιτεκτονικά Θέματα και Θέματα Χώρου + Τεχνών, στις οποίες δημοσιεύει τακτικά άρθρα και βιβλιοκρισίες.

Σχεδιασμός μιας νέας πόλης στο Καράτσι Πέτρος Κανάς Διευθυντής Χωροταξίας & Πολεοδομίας Γραφείο Δοξιάδη ΑΕ e-mail:kanas@doxiadis.com www.doxiadis.com

Το άρθρο αυτό συντάχθηκε επ’ ευκαιρία της πρόσφατης έγκρισης των αρμόδιων αρχών του Πακιστάν για την εφαρμογή ενός σημαντικού έργου που αφορά στη δημιουργία μιας νέας πόλης κοντά στο Καράτσι. Έργο που εκπόνησε το Γραφείο Δοξιάδη σε σύμπραξη με το τοπικό γραφείο Osmani & Co και το διεθνές γραφείο RMJM με σύμβουλο τον καθηγητή Σ. Πολλάλη. Η Ανάγκη για Νέες Πόλεις Η έντονη πληθυσμιακή έκρηξη της πόλης του Καράτσι στο νότιο Πακιστάν οδήγησε στην ανάγκη πρόβλεψης και δημιουργίας ανεξάρτητων δορυφορικών πόλεων που θα μπορούσαν να απορροφήσουν σημαντικό μέρος του υπερπληθυσμού. Ο πληθυσμός του Πακιστάν είναι περίπου 180 εκατομμύρια και αυξάνεται με ρυθμό 10% ετησίως. Η μεγάλη πληθυσμιακή αύξηση εξισορροπείται από την αύξηση του ΑΕΠ επίσης 10% ετησίως που σημαίνει ότι με τα σημερινά δεδομένα, η χώρα θα παραμένει με μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα περί τα 2.700 δολάρια. Το Καράτσι είναι ως γνωστό η μεγαλύτερη πόλη και το μεγάλο λιμάνι της χώρας στον Ινδικό. Με 25 εκατομμύρια κατοίκους, το αστικό συγκρότημα του Καράτσι είναι το δέκατο σε μέγεθος παγκοσμίως. Επιπλέον, την τελευταία πενταετία παρατηρείται μετακίνηση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων προσφύγων από το γειτονικό Αφγανιστάν. Τα χαμηλότερα στρώματα της αστικής κοινωνίας του Καράτσι αντιμετωπίζουν μια κατάσταση διογκούμενης κρίσης όσον αφορά στη δυνατότητα εξεύρεσης κατοικίας με τη μειωμένη προσφορά. Ακόμη κι αν αποκτήσουν γη, αυτή βρίσκεται στους αυθαίρετους καταυλισμούς, στις παρυφές της πόλης, συχνά σε ακατάλληλα εδάφη. Οι ανάγκες προ των πλημυρών του 2010 είχαν εκτιμηθεί από έρευνες του Υπουργείου Προγραμματισμού και μελέτες του Πανεπιστημίου (NED University, Faculty of Architecture and Planning) σε 2,7 εκατομμύρια κατοικίες. Η κυβέρνηση έχει προσπαθήσει κατά καιρούς να επιδοτήσει την κατασκευή διαμερισμάτων με μειωμένο κόστος αλλά τα ποσοστά είναι πολύ μικρά σε σχέση με τις ανάγκες. Η ίδια έρευνα έδειξε πως 45% των οικογενειών διαμένει σε κατοικίες ενός και μόνο δωματίου, όπου μόνον οι μισές διαθέτουν νερό, συχνά μη πόσιμο. Οι πανεπιστημιακές μελέτες ανέδειξαν την ανάγκη να σχεδιαστούν κατά προτεραιότητα νέες πόλεις με υποδομές και δίκτυα υπηρεσιών, χωρίς εξαρτήσεις απ το Καράτσι, και χωρίς να επαναλαμβάνουν τα λάθη του παρελθόντος.

Το Μέγεθος και η Θέση του Έργου Για τον σχεδιασμό της πρώτης μεγάλης τέτοιας πόλης δορυφόρου πληθυσμού μισού εκατομμυρίου κατοίκων, τo Γραφείο Δοξιάδη κλήθηκε να συμμετάσχει σε διεθνή διαγωνισμό με το τοπικό γραφείο Osmani & Co και στη συνέχεια, η μελέτη ανατέθηκε στη σύμπραξη Osmani & Co, Γραφείο Δοξιάδη και RMJM με σύμβουλο τον καθηγη-

28 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

KARACHI EXISTING LAND USE KMP-2020

Εικ. 1 Το Καράτσι (πληθυσμός 25 εκατ.) και η περιοχή της Νέας Πόλης (πληθ. 500 χιλ.) Η οδική απόσταση είναι 80 χιλιόμετρα.

Εικ. 2 Μορφολογική απεικόνιση ανάγλυφου εδάφους της έκτασης (5 επί 10 χλμ.) με κύρια ρέματα.

τή Σ. Πολλάλη, τον Αύγουστο του 2010. Βέβαια, οι σχέσεις του Γραφείου Δοξιάδη με τη χώρα προϋπήρχαν, δεδομένου ότι η Πρωτεύουσα του Πακιστάν, το Ισλαμαμπάντ (Islamabad) του οποίου η αειφορική εξέλιξη έχει επαινεθεί επανειλημμένα, είχε σχεδιαστεί εξολοκλήρου από τον Κ. Δοξιάδη προ πενήντα ετών. Έκτοτε εκπονήθηκαν απ το γραφείο διάφορα ακόμη μεγάλα αναπτυξιακά έργα στη χώρα. Η περιοχή όπου κατασκευάζεται η νέα πόλη έχει έκταση 5 επί 10 χιλιόμετρα - 50 χιλιάδες στρέμματα - και επιλέχθηκε μεταξύ του Καράτσι και του Χαïντεραμπάντ (Haiderabad), δεύτερης σε πληθυσμό πόλης της περιφέρειας του Σίντ (Sindh), σε γειτνίαση με την προγραμματισμένη πανεπιστημιακή περιοχή, σχολών και πανεπιστημιούπολης.

Οι Συνθήκες Αειφορίας Παρόμοιες περιπτώσεις όπου ο πολεοδόμος έχει την ευκαιρία να σχεδιάσει εξαρχής μια πόλη με βάση αρχές βιώσιμης ανάπτυξης, είναι αρκετά σπάνιες. Προτεραιότητες της σύλληψης αποτέλεσαν η αντιμετώπιση των κλιματολογικών συνθηκών, η εξοικονόμηση των φυσικών πόρων και η χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ενσωματώνοντας αρχές της αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις

κλίμακες σχεδιασμού. Οι συνθήκες φάνταζαν ιδανικές ώστε να επιτευχθεί ελαχιστοποίηση των ενεργειακών αναγκών και των εκπομπών ρύπων, ενώ μεγιστοποιείται η χρήση παραγόμενης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Μια ανάπτυξη θεωρείται αειφόρος εάν προσφέρει τη μέγιστη απολαβή των φυσικών αγαθών χωρίς να επηρεάζει τη μελλοντική φυσική αναπαραγωγή τους. Ο σχεδιασμός λαμβάνει υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιωσιμότητα έτσι που η εκμετάλλευση των

φυσικών πόρων να επιτρέπει την ανανέωσή τους χωρίς καμία περιβαλλοντική υποβάθμιση. Στο επίκεντρο συνεπώς βρέθηκαν καινοτόμες τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, προστασίας του περιβάλλοντος και βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας με αντίστοιχη μείωση της παραγωγής από συμβατικές τεχνολογίες καύσης. Οι αρχές αυτές καθόρισαν κατ’ επέκταση τον τρόπο λειτουργίας της νέας αυτής πόλης,

ταυτόχρονα με την αναζήτηση ανοιχτών λύσεων αναδιάρθρωσης στους παραγωγικούς τομείς και σχεδιασμού του δημόσιου χώρου που να ενθαρρύνει την κοινωνική επαφή.

Η Εφαρμογή της Οικιστικής Αποφεύχθηκε η υιοθέτηση μιας μορφής διάχυτης πόλης που συναντάται συχνά σε αναπτύξεις αποικιακής νοοτροπίας σε υποτροπικά κλίματα, προς όφελος του μοντέλου της συνεκτικής πόλης με την γνώριμη υφή του αστικού ιστού και της επικοινωνίας. Εφαρμόστηκαν οι αρχές της Οικιστικής που βασίζονται στην έμφαση σε πεζόδρομους και στο διαχωρισμό τους από τις οδικές κυκλοφορίες και τη χρήση μέσων μαζικών μεταφορών. Η χωροταξική σύλληψη υιοθέτησε τη χρήση ενός θεωρητικά ορθογώνιου καννάβου (grid) προσαρμοσμένου στο ανάγλυφο, που παραλαμβάνει τις οδικές αρτηρίες ταχείας κυκλοφορίας, τα δίκτυα και τις μαζικές μεταφορές και αποτελεί ταυτοχρόνως το δομικό πλαίσιο, διαχωρίζοντας τις διάφορες κοινότητες και γειτονιές της πόλης. Κάθε κοινότητα είναι ουσιαστικά μια μικρή πόλη - φιλοξενεί περί τις 20 με 30 χιλιάδες κατοίκους και παρέχει τις ανάλογες υπηρεσίες με βάση σύγχρονα πληθυσμιακά σταθερότυπα υπηρεσιών. Σχεδιάστηκαν 16 τέτοιες κοινότητες.

Ο Σχεδιασμός Ο πολεοδομικός σχεδιασμός έπρεπε να αντιμετωπίσει τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες, την ασφάλεια των κατοίκων και γενικά τη αυτονομία των αναγκών και υπηρεσιών. Επιπλέον έγινε μέριμνα για την ελαχιστοποίηση των ενεργειακών αναγκών της νέας πόλης και των κτιρίων με εφαρμογή της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Οι σωστές επιλογές προσανατολισμού των κτηρίων και ο φωτισμός, οι σκιάσεις, ο φυσικός αερισμός των χώρων η μορφή των μετακινήσεων, έπαιξαν σημαντικό ρόλο γιατί συνέβαλαν στη μείωση ενεργειακών αναγκών και τα κόστη. Καταγράφηκε λεπτομερώς η μορφολογία του εδάφους, η χλωρίδα, τα ρέματα και οι πηγές υπόγειων νερών, οι λεκάνες απορροής, όλα εκείνα τα καθοριστικά στοιχεία των οποίων η διατήρηση θα εξασφάλιζε ένα ελκυστικότερο φυσικό τοπίο για την ανάπτυξη. Η πολεοδομική μελέτη αντιμετώπισε το περιβάλλον ως αναπτυξιακό απόθεμα και διατήρησε πολλά στοιχεία του φυσικού υποδοχέα εντάσσοντάς τα σ’ ένα δίκτυο πρασίνου - διαδοχής πεζοδρόμων, μικρών πάρκων και πλατειών, οριοθετημένων ρεμάτων και υδάτινων επιφανειών. Η γενική κατεύθυνση των ζωνών πρασίνου ευθυγραμμίστηκε με τα θερμά ρεύματα του αέρα ώστε η δενδρώδης βλάστηση και τα νερά, να λειτουργούν σαν ψυκτικοί θάλα-

30 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

μοι και να διοχετεύουν τον άνεμο προς τις περιοχές κατοικίας, ει δυνατόν υπό μορφή αύρας. Για το λόγο αυτό χωροθετήθηκαν δυο μικροί ταμιευτήρες στη Νοτιοδυτική πλευρά ώστε να δημιουργείται δροσερό μικροκλίμα κατά τη θερινή και φθινοπωρινή περίοδο των νότιων θερμών ανέμων. Το υδατικό απόθεμα προέρχεται από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων της νέας πόλης. Από την ίδια πηγή προέρχεται μέρος του αρδευτικού νερού, αλλά κι αυτό που ρέει σε σταθερό ρυθμό στα υδατορεύματα της πόλης. Με εξαίρεση τις κεντρικές περιοχές κάθε κοινότητας και του κέντρου πόλης, η δόμηση είναι γενικά χαμηλή, δεν υπερβαίνει τους τρείς με τέσσερεις ορόφους ενώ οι συντελεστές καθορίστηκαν ανάλογα με τη χρήση γης και τις μορφές κατοικίας. Υπάρχει σαφής διάκριση ιδιωτικού και δημόσιου χώρου και για τον δεύτερο χρησιμοποιείται ένα ιεραρχημένο δίκτυο αστικών χαρακτηριστικών που κλιμακώνονται απ’ τον πεζόδρομο και την πλατεία της γειτονιάς με την αγορά, τα σχολεία και το τζαμί, μέχρι τις κεντρικές υπηρεσίες τα πολυόροφα κτήρια γραφείων και τα εμπορικά κέντρα. Θεωρήθηκε πως η ανάμιξη των χρήσεων θα απέτρεπε την ερήμωση του κέντρου με τα εμπορικά καταστήματα και γραφεία, και θα προσέδιδε ζωντάνια στο δημόσιο χώρο, δημιουργώντας ευκαιρίες για την εκδήλωση διαφόρων μορφών κοινωνικής συναναστροφής κατά τα τοπικά ήθη και οργάνωσης με αμεσότερη επικοινωνία. Οι κεντρικές καθώς και οι υπεραστικές λειτουργίες αποτελούν τη "ραχοκοκαλιά" της νέας πόλης (central business district) και περιλαμβάνουν την πλειονότητα των πολυόροφων κτηρίων πάσης χρήσης και τα μέσα σταθερής τροχιάς. Η σφηνοειδής διάταξη του κέντρου πόλης εξυπηρετεί τη δυναμική επέκτασης των χρήσεων αυτών αντικατοπτρίζοντας τις εκάστοτε ανάγκες της νέας πόλης, ανάλογα με την εξέλιξη του συνόλου (Δυνάπολη).

Ενεργειακές Ανάγκες Ενεργειακά το Πακιστάν, με δυο ατομικά εργοστάσια εν λειτουργία, υδροηλεκτρικούς σταθμούς στις βόρειες περιοχές και θερμικά εργοστάσια ηλεκτρικής παραγωγής, που λειτουργούν με συμβατικά καύσιμα, κυρίως άνθρακα και μαζούτ, αδυνατεί να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας. Η αδυναμία αυτή έχει σαν συνέπεια τις διακοπές ρεύματος, που είναι τόσο συχνές σε ημερήσια βάση, ώστε όλα τα καταστήματα, οι υπηρεσίες και οι κατοικίες να καλύπτουν τις διακοπές παροχής του ηλεκτρικού με γεννήτριες. Η αυτονόμηση της πόλης σε ηλεκτρική ενέργεια θεωρήθηκε απαραίτητη, λόγω αδυναμίας των εταιριών που δραστηρι-

οποιούνται στη περιοχή να καλύψουν τις ανάγκες της νέας πόλης. Ειδικά, ο ενεργειακός σχεδιασμός έγινε με σκοπό να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων της νέας πόλης σε ενέργεια με πλήρη αυτονομία για τα επόμενα είκοσι χρόνια δηλαδή μέχρι το 2032, οπότε η πολεοδομική ανάπτυξη θα έχει ολοκληρωθεί. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έπρεπε να συμμετέχουν στο μέγιστο δυνατόν στη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της πόλης. Σημειώνεται ότι οι κλιματικές συνθήκες της περιοχής απαιτούν σήμερα τη χρήση κλιματισμού κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Μετά από στατιστικές αναλύσεις και παραδοχές, η τελική ισχύς ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμήθηκε σε 500MW, που για πληθυσμό 500.000 κατοίκων αντιστοιχεί σε ισχύ 1,0kw ανά κάτοικο. Ποσοστό 30% ήτοι 150 ΜW καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές και οι υπόλοιπες 350 ΜW με χρήση των διαθέσιμων συμβατικών καυσίμων, που στο Πακιστάν είναι το μαζούτ και οι άνθρακες. Το ποσοστό του 30% είναι το μέγιστο δυνατόν από οικονομική άποψη γιατί η ηλιακή και η αιολική ενέργεια δεν είναι πάντα διαθέσιμη.

Πράσινη Ενέργεια Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σχεδιάστηκε με χρήση νέων τεχνολογικών εφαρμογών, που κρίθηκαν κατάλληλες για τη περιοχή και το σκοπό του έργου. Οι πηγές που επιλέχθηκαν κατανέμονται σε πράσινες, που αφορούν ενεργειακή παραγωγή με μηδενικές εκπομπές CΟ2, με συνολική ισχύ 110MW και σε ανανεώσιμες πηγές με πρώτη ύλη βιοκαύσιμα αγροτικής παραγωγής και σκουπίδια της πόλης -μετά από ανακύκλωση- με συνολική ισχύ 40MW. Ειδικά για τη χρήση της βιομάζας, ο σχεδιασμός περιέλαβε την εφαρμογή των γνωστών εν χρήσει τεχνολογιών, που αφορούν το φάσμα από την άμεση καύση μέχρι και την εξαέρωση, με τελική επιλογή της μεθόδου μετά από έρευνα αγοράς και οικονομοτεχνική ανάλυση. Τα μεγέθη των πρασίνων πηγών, που υιοθετήθηκαν στο τελικό σχεδιασμό, έγινε σε κλίμακα κτιρίων με την εγκατάσταση υβριδικών συστημάτων με φωτοβολταϊκά στις στέγες των κτιρίων ισχύος έως 10MW και σε μεγάλες κεντρικές μονάδες. Οι μονάδες αυτές περιλαμβάνουν την κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 20MW, την εγκατάσταση ηλιακού θερμικού σταθμού παραγωγής 30MW με παραβολικά κάτοπτρα και την κατασκευή αιολικού πάρκου ισχύος 50ΜW με ανεμογεννήτριες ισχύος 3MW. Ειδικά για το αιολικό πάρκο λόγω περιορισμένου χώρου προτάθηκε συμπληρωματικά η χρήση υβριδικών αιολικών με

Εικ. 3 Πολεοδομικό σχέδιο της νέας πόλης DHA στο Καράτσι.

Εικ. 4 Υπόδειγμα κοινότητας κατοικίας.

ανεμογεννήτριες κάθετου άξονα σε ειδικές διατάξεις σε λόφους μέσα στη νέα πόλη, όπου χρησιμοποιήθηκαν ελληνικές προδιαγραφές. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της μελέτης το σύνολο της παραγόμενης ενέργειας από τις παραπάνω ανανεώσιμες πηγές μετά την ολοκλήρωση τους θα είναι περίπου 600Gwh ανά έτος, ενέργεια που αντιστοιχεί σε άνω του 25% της συνολικής κατανάλωσης στην πόλη. Η ανάπτυξη όλων αυτών των συστημάτων προβλέπεται να γίνει σταδιακά σε τέσσερις φάσεις, ανά πενταετία, ανάλογα με την αύξηση του πληθυσμού. Το υψηλό κόστος επένδυσης και παραγωγής των ανανεώσιμων πηγών σε μια φτωχή χώρα όπως το Πακιστάν έγινε αποδεκτό από την ιδιοκτήτρια εταιρία DHA κυρίως για λόγους τεχνολογικής πρωτοπορίας και προσέλκυσης οικιστών με περιβαλλοντικές ευαισθησίες. Σε αυτή την επιλογή συνέβαλε σημαντικά η αναμενόμενη ραγδαία πτώση του κόστους των υλικών, ειδικά των φωτοβολταϊκών και το χαμηλό κόστος κατασκευής των μονάδων από κινέζικες εταιρίες, που ενεργούν σχεδόν μονοπωλιακά στο Πακιστάν.

συμμετοχή Ελλήνων ειδικών του Γραφείου Δοξιάδη τόσο επιτόπου του έργου στο Καράτσι, όσο και στην Αθήνα, διαφόρων ειδικοτήτων - αρχικά πολεοδόμων και αρχιτεκτόνων και στη συνέχεια τοπογράφων, υδραυλικών μηχανικών, ηλεκτρολόγων μηχανολόγων, οδοποιών, κοινωνιολόγων, οικονομολόγων και ειδικών για μελέτες διαχείρισης απορριμμάτων, ανάλογα με τα στάδια και τις φάσεις. Ακολουθώντας πιστά το πρόγραμμα εργασιών, η διαδικασία ξεκίνησε απ την επιτόπια διερεύνηση της περιοχής με τοπογραφήσεις, γεωλογικές έρευνες, γεωτρήσεις με σκοπό την εξεύρεση υπόγειων υδάτων, αλλά και την συλλογή και αξιολόγηση στατιστικών δεδομένων για όλα εκείνα τα στοιχεία που επηρεάζουν ή λαμβάνονται υπόψη κατά το σχεδιασμό. Τον σχεδιασμό ακολούθησαν τακτές μηνιαίες παρουσιάσεις και διαβουλεύσεις με Πακιστανούς πολεοδόμους αλλά και επενδυτές όσον αφορά στα προγραμματικά μεγέθη της ανάπτυξης και τις εναλλακτικές μορφές της προκειμένου να καταλήξουμε στο τελικό σχέδιο το οποίο και παρουσιάζεται εδώ σε σχηματική μορφή.

Η εκπόνηση της Μελέτης

Συμπερασματικά

Η περίοδος μελέτης του master plan ήταν μόλις δώδεκα μήνες και απαιτούσε μεγάλη

Ο αυξανόμενος πληθυσμός χωρίς αντίστοιχη βελτίωση των εισοδημάτων συνέ-

βαλαν στην υποβάθμιση των συνθηκών ζωής στο Καράτσι με ταυτόχρονη αύξηση κάθε είδους εγκληματικότητας. Αναμφίβολα, οι ανάγκες για μαζική στέγαση και ασφάλεια είχαν προτεραιότητα. Η ανάγκη για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, σε ασφαλές και καθαρό περιβάλλον οδήγησε τους ειδικούς στην αναζήτηση νέων προτύπων οργάνωσης και καινοτόμες λύσεις, για την αποφυγή των ανωτέρω απειλών που απαντώνται όχι μόνο στο Καράτσι αλλά σε πολλές ακόμη παλαιές παραδοσιακές μεγάλες πόλεις της χώρας κατά την εξελικτική πορεία τους. Έτσι λοιπόν, στο σχεδιασμό της νέας πόλης έπρεπε κατά κύριο λόγο να συνυπάρχουν αρμονικά ιδιαίτερες νομοτέλειες συμβίωσης και πρακτικές, ποικίλες αντιλήψεις του χώρου, διαφορετικές κλίμακες και αισθητικές. Ο μελετητής ναι μεν ασχολήθηκε με την κλίμακα της χωροταξίας σε επίπεδο σύλληψης και περιφερειακού σχεδιασμού αλλά κυρίως εστίασε στην επίλυση των θεμάτων του πολεοδομικού σχεδιασμού, διαμορφώνοντας τον δημόσιο κοινωνικό χώρο με τέτοιο τρόπο που να διευκολύνει καθημερινές ανάγκες, να ενθαρρύνει την επικοινωνία, να κεντρίζει το ενδιαφέρον του χρήστη για να μπορεί να τον οικειοποιηθεί ο κάτοικος.

Οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού (μέρος 2) Αντώνης Γαβαλάς Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ. Ενεργειακός Σύμβουλος ΜΑ ΑΑ

32 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων ή βιοκλιματική αρχιτεκτονική αναφέρεται στον σχεδιασμό κτιρίων και χώρων με βάση το τοπικό κλίμα, με σκοπό την εξασφάλιση συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση συμβατικής ενέργειας, ενώ παράλληλα αξιοποιεί άλλες πηγές ανανεώσιμης ενέργειας, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα του κλίματος.

Κτιριακό κέλυφος Το ρόλο που διαδραματίζει για το ανθρώπινο σώμα η επιδερμίδα του, καλείται να επιτελέσει το κτιριακό κέλυφος για μια κατασκευή και τους χρήστες του. Η ορθολογική επίλυση των παραμέτρων του σε σχέση με τη λειτουργία, το μεμονωμένο κτιριολογικό πρόγραμμα, τα κλιματολογικά δεδομένα και τους επιθυμητούς στόχους θερμικής και οπτικής άνεσης, θα καταδείξουν την αποτελεσματικότητα του στην προστασία των συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης σε δύο διακριτούς στόχους που καλείται να εκπληρώσει. Ο πρώτος, είναι ότι το κέλυφος μέσω των αδιαφανών και διαφανών στοιχείων του, καλείται να λειτουργήσει ως ρυθμιστής των θερμικών κερδών και απωλειών καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ιδανικά θα επιθυμούσαμε να μπορεί να παρέχει από μόνο του τις επιθυμητές θερμοκρασίες στο εσωτερικό του χωρίς μηχανολογική υποστήριξη, κάτι που πρακτικά είναι ανέφικτο. Για όσο μεγαλύτερη διάρκεια του έτους αυτό επιτευχθεί, τόσο πιο επιτυχημένα διαδραματίζει το περίβλημα το ρόλο του. Επομένως η επιμελής θερμομόνωση αναλόγως των κλιματολογικών συνθηκών του τόπου, η αποφυγή θερμογεφυρών και η αεροστεγανότητά σε συνδυασμό με την

επιλογή των κατάλληλων ανα περίπτωση επιμέρους υλικών αποτελεί μια από τις καθοριστικότερες παραμέτρους ενεργειακής επιτυχίας η μή του κτιρίου. Ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία του περιβλήματος της κατασκευής είναι οι θερμογέφυρες που αποτελούνται από γραμμικά συνήθως τμήματα του κελύφους που λόγω του επιλεγμένου τρόπου θερμομόνωσης του κτιρίου, υπάρχει μέσω των δομικών στοιχείων μια ασυνέχεια στη μόνωση με συνέπεια την αύξηση της μεταφοράς θερμότητας από τα εξωτερικό προς το εξωτερικό και το αντίστροφο. Σε ένα τυπικό κτίριο επι εποχής του προηγούμενου κανονισμού θερμομόνωσης, οι απώλειες μόνο από τις θερμογέφυρες, αποτελούσαν το 15-20% των συνολικών απωλειών του κελύφους. Ορισμένα παραδείγματα θερμογεφυρών αποτελούν οι πλάκες εξωστών, οι αρμοί μεταξύ στοιχείων οπλισμένου σκυροδέματος και τοιχοποιίας, οι πλάκες επι εδάφους, συχνά οι περίδεσμοι τοιχοποιίας (σενάζ) και οπωσδήποτε τα κουφώματα μέσω των αλουμινίων τους και τα περβάζια τους με τις ποδιές και τα πρέκια τους. Πλέον εφαρμόζονται ευρέως τεχνικές σχεδόν απόλυτης αποφυγής των θερμογεφυρών εφόσον σε συνδυασμό

Εικ. 1 Διαγραμματική τομή της θεμελιώδους αρχής του βιοκλιματικού σχεδιασμού. Βιβλιογραφία αρ. 4. Εικ. 2 Τομή ενός θερμοδιακοπτόμενου κουφώματος. Εικ. 3 Κατασκευαστικές λεπτομέρειες μονοκατοικίας με εφαρμογή εξωτερικής θερμομόνωσης και πλήρη αποφυγή θερμογεφυρών στο κέλυφος. Κατοικία "Xαμαιλέων" (2012).

34 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Εικ. 4 Διάφορες μορφές σταθερών και κινητών σκιάστρων, οριζόντια για τη νότια, κατακόρυφα για την ανατολική και δυτική και συνδυαστικά για νοτιοανατολικά και νοτιοδυτικά. Βιβλιογραφία αρ. 5.

Εικ. 5 Βιοκλιματικό Κτίριο κατοικίας στη συνοικία Bo01 και Västra Hamnen στο Malmö της Σουηδίας από τους Gehl Architects και τον Klas Tham.

Εικ. 6 Φυσική σκίαση παραδοσιακής οικίας στη νότια αυλή μέσω φυλλοβόλου κληματαριάς.

με επιμελή κατά προτίμηση εξωτερική, ή ενδιάμεση και εσωτερική θερμομόνωση, τοποθετηθούν θερμοδιακοπτόμενα κουφώματα με κρύσταλλα χαμηλής εκπεμπτικότητας. Επαφίεται στην επιμέλεια του εκάστοτε επιβλέποντα μηχανικού η σωστή εφαρμογή στο εργοτάξιο των κατασκευαστικών λεπτομερειών για την αποφυγή των θερμογεφυρών στα προαναφερθέντα σημεία. Εξίσου σημαντικό είναι να επισημανθεί η χρήση της θερμικής μάζας ως δείκτης αδράνειας ενός χώρου. Μια ελαφρού τύπου κατασκευή με μικρή μάζα εξωτερικών τοίχων και πλακών είναι πιο ευαίσθητη στις εξωτερικές θερμοκρασιακές μεταβολές, κατά συνέπεια πιο "νευρική" στις αυξομειώσεις της θερμοκρασίας, έχοντας βέβαια το πλεονέκτημα να θερμαίνεται ή ψύχεται ταχύτερα, με μεγαλύτερες όμως ανάγκες υποβοήθησης από

το μηχανολογικό σύστημα. Αντίστροφα μια κατασκευή με εξωτερική θερμομόνωση και από μέσα εξωτερική τοιχοποιία με μεγάλη θερμοχωρητικότητα και μάζα θα συντελέσει στην ηπιότερη ημερήσια θερμοκρασιακή διακύμανση και θα κάνει τον εσωτερικό χώρο ευκολότερα ελεγχόμενο από τους χρήστες και με μικρότερες ενεργειακές ανάγκες σε βάθος χρόνου. Σε αντίθεση με την άποψη ότι ορισμένες χρήσεις κτιρίων, που απαιτούν γρήγορη ψύξη η θέρμανση όπως χώροι σχολικής διδασκαλίας είναι προτιμότερο να έχουν εσωτερική θερμομόνωση, φαίνεται ότι υπάρχουν και μειονεκτήματα που καθιστούν ακόμα και εκεί προτιμητέα την τοποθέτηση της θερμομόνωσης έξω από τη θερμική μάζα. Έχοντας προθερμάνει ένα χώρο, μόλις μπουν οι 30 μαθητές στην αίθουσα λόγω αυξημένων εσωτερικών κερδών, μέσα σε λίγα λεπτά ο χώρος θα έχει ανάγκη από έντονο αερισμό και δροσισμό αφού η επιπλέον θερμότητα δεν θα έχει θερμική μάζα να αποθηκευθεί και θα αυξήσει άμεσα και σημαντικά την εσωτερική θερμοκρασία πιθανά πάνω από τα επιθυμητά όρια ακόμα και μια χειμερινή ημέρα. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η εξωτερική θερμομόνωση είναι η ενδεδειγμένη πάντοτε λύση, μελέτες έχουν δείξει ότι προσφέρει χαμηλότερη ετήσια κατανάλωση ενέργειας σε σχέση με το ίδιο κτίριο με ενδιάμεση ή εσωτερική θερμομόνωση. Η ελεγχόμενη μείωση της αεροστεγανότητας μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην εξοικονόμηση ενέργειας. Τα ανοίγματα του κτιρίου όπως και οι αρμοί μεταξύ αδιαφανών και διαφανών στοιχείων αποτελούν συνήθως τα ευάλωτα σημεία του περιβλήματος και απαιτούν προσεκτική μελέτη και κατασκευή. Στο εύκρατο κλίμα της Ελλάδας η απόλυτα αυστηρή αεροστεγανότητά των γερμανικών PassivHaus δεν έχει ιδιαίτερο νόημα καθότι οι εξωτερικές συνθήκες δεν είναι τόσο ακραία χαμηλές που να δικαιολογούν το υψηλό κόστος μιας τέτοιου είδους επέμβασης. Παραταύτα πλέον στο εμπόριο υπάρχουν από πολλές εταιρείες του χώρου, σειρές κουφωμάτων -ανοιγόμενων κυρίως- που προσφέρουν υψηλό δείκτη αεροστεγανότητας. Πέρα από τις προαναφερθείσες γενικές ιδιότητες του κελύφους, ο σχεδιασμός πρέπει να λάβει υπόψιν του τον αντίστοιχο προσανατολισμό. Για την Ελλάδα, τα δώματα, οι δυτικές και νοτιοδυτικές πλευρές που είναι πιο βεβαρυμμένες κατά τη θερινή περίοδο, έχουν μεγαλύτερη ανάγκη θερμοχωρητικότητας δομικών στοιχείων, ακολουθούμενες από τις νότιες όψεις. Ο δεύτερος διακριτός ρόλος του κελύφους είναι ότι οφείλει να λειτουργεί ως επιλεκτικός ηλιακός συλλέκτης, συνεισφέροντας στη δέσμευση της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας, όταν αυτή είναι διαθέ-

7α

7β

Εικ. 7α,β,γ,δ To κτίριο της εταιρείας J&P Άβαξ, του Αλέξανδρου Τομπάζη, πίσω απο το γήπεδο του Παναθηναϊκού, με κυρίαρχο στοιχείο της σύνθεσης τις κινητές κατακόρυφες περσίδες στη πρόσοψη (1998).

7γ

7δ

36 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

σιμη και απαραίτητη κατά τη χειμερινή περίοδο, ενώ στον αντίποδα ανεπιθύμητη κατά τη θερινή. Στην παράμετρο αυτή κύριο ρόλο διαδραματίζουν τα διαφανή στοιχεία με άμεσο τρόπο, ενώ με έμμεσο και τα αδιαφανή, καθότι λειτουργούν ως θερμικές αποθήκες, ώστε η συλλεχθείσα θερμότητα να αποθηκευτεί, να αποδεσμευθεί και να αποδοθεί στους χρησιμοποιούμενους χώρους όταν είναι επιθυμητή μετά από ελεγχόμενη μετατόπιση φάσεων ή το κέλυφος μέσω της μεγάλης θερμοχωρητικότητάς του και της επαρκούς θερμομόνωσης να προφυλάξει τους χρήστες από ανεπιθύμητες απώλειες

και κέρδη. Ο μελετητής καλείται να αποφασίσει τη θέση των ανοιγμάτων αναλόγως του προσανατολισμού στο κέλυφος όπως και το ενδεδειγμένο μέγεθός τους. Αυτό θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό σε επόμενα στάδια τα άμεσα ηλιακά κέρδη. Οι γυάλινες επιφάνειες των ανοιγμάτων ενός κτηρίου αποτελούν τον απλούστερο ηλιακό συλλέκτη το χειμώνα, με προσανατολισμό κατά προτίμηση νότιο με απόκλιση το μέγιστο 30o ανατολικά ή δυτικά του νότου. Προτείνονται μεγάλα μεγέθη ανοιγμάτων προς το νότιο προσανατολισμό, μέτριου μεγέθους στην ανατολική και δυτική όψη και ακόμα μικρότερα ανοίγματα στο βορρά, εφόσον αυτό είναι εφικτό και μη αντικρουόμενο με τις υπόλοιπες παραμέτρους του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Τα βόρεια ανοίγματα, παρά το προτεινόμενο μικρό μέγεθός τους, πρέπει οπωσδήποτε να προβλέπονται στο σχεδιασμό των κτηρίων, διότι πέραν της διασφάλισης φυσικού φωτισμού στους εσωτερικούς χώρους, παρέχουν τη δυνατότητα διαμπερούς αερισμού το καλοκαίρι. Χαρακτηριστικός δείκτης για την ιδανική αναλογία ανοιγμάτων ανα προσανατολισμό είναι ο δείκτης Εμβαδού ανοιγμάτων προς το Εμβαδόν κελύφους ή αλλιώς window to wall ratio. Οι δείκτες υπο μορφή λιστών ανα γεωγραφικό πλάτος και προσανατολισμό υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία και με εκκίνηση αυτούς ο μελετητής μπορεί να αρχίσει το σχεδιασμό από κάποια βάση. Παρόλα αυτά η τελική επιλογή οφείλει να γίνει σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες αρχιτεκτονικές παραμέτρους όπως για παράδειγμα τη λειτουργία του χώρου, την ενδεδειγμένη από πλευράς φυσικού φωτισμού και αερισμού θέση επι του τοίχου και τον τρόπο ελέγχου ασφάλειας και καθαρισμού του ανοίγματος.

Αδιαφανή στοιχεία Σε αντίθεση με τα διαφανή στοιχεία που αποτελούν ευκολότερη παράμετρο τοποθέτησης, το κέλυφος βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την επιλογή των υλικών. Σε αυτό το στάδιο ο μελετητής καλείται να κάνει μια πρώτη επιλογή της δομής των εξωτερικών στοιχείων του κελύφους, που φυσικά θα επανεξετάσει και σε μεταγενέστερο στάδιο της μελέτης αλλα και της κατασκευής. Μερικά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τους αδιαφανείς δομικούς φορείς και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη βιοκλιματική συμπεριφορά του κτιρίου είναι: Η πυκνότητα (Kg/m3) Που ορίζεται ως το πηλίκο της μάζας του υλικού ανά μονάδα όγκου. Πυκνότερα υλικά έχουν συνήθως μεγαλύτερη θερμοχωρητικότητα, με μεγαλύτερη όμως αγωγιμότητα. H θερμοχωρητικότητα (Wh/m3*K) Με την οποία ορίζεται η ποσότητα της

θερμότητας που παράγεται ή απορροφάται από κάποιο σώμα όταν η θερμοκρασία του μεταβληθεί κατά ένα βαθμό Κέλβιν. Όσο λοιπόν, μεγαλύτερη είναι η θερμοχωρητικότητα ενός στοιχείου, τόσο μπορούμε να πούμε ότι ευνοείται η θερμική αδράνεια του κελύφους. H θερμική αγωγιμότητα (U=W/m2*Κ) Ορίζεται ως ο ρυθμός μετάδοσης θερμότητας ή αλλιώς ροή θερμότητας μέσα από τη μάζα ενός υλικού η μιας διαστρωμάτωσης δομικών υλικών. Προτιμώνται υλικά με χαμηλή αγωγιμότητα επομένως και καλύτερη θερμομόνωση, σε συνδυασμό με μείωση και έλεγχο του ρυθμού μετατόπισης της θερμικής φάσης προς το εσωτερικό. H επιφανειακή ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία (SR) Ο συντελεστής εκπομπής στην υπέρυθρη ακτινοβολία (ε) Ο δείκτης ανακλαστικότητας στην ηλιακή ακτινοβολία (SRI) Χαρακτηρίζουν την ποσότητα που από ακτινοβολία μετατρέπεται σε θερμότητα και επηρεάζει τη μάζα του υλικού. Ανοιχτόχρωμα τελειώματα στα κτίρια και τον περιβάλλοντα χώρο, η και χρήση ψυχρών βαφών συντελούν σε αυξημένους δείκτες άρα λιγότερη απορρόφηση. H ενσωματωμένη ενέργεια (MJ/kg ή CO2/kg) Που είναι το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για την παρασκευή, συσκευασία, αποθήκευση, μεταφορά και απόρριψη ή ανακύκλωση του υλικού ως αποβλήτου. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να είναι όσο το δυνατόν χαμηλότερη, μειώνοντας το περιβαλλοντικό αντίκτυπο της κατασκευής, συντελώντας στην τοπική οικονομία με εγχώρια προϊόντα και επιλέγοντας εναλλακτικές που να μειώνουν την εκλυόμενη εκπομπή CO2 παρουσιάζοντας όμως εξίσου αξιόλογες αρχιτεκτονικές ιδιότητες. Η υγρομόνωση ή υδατοπερατότητα τους (k) Είναι η ικανότητά τους να προφυλάσσουν το κέλυφος από τους εξωτερικούς παράγοντες υγρασίας που προσβάλλοντας την κατασκευή και μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη θερμομονωτική ικανότητα λόγω αλλοίωσης των υλικών. H διαπνοή τους (μ) Η οποία είναι σημαντική για την αποφυγή σχηματισμού υγροποιήσεων μέσω στο χώρο και την εξάτμιση τυχόν υγρασιών που μπορεί να προσβάλλουν τα δομικά στοιχεία. H οικονομικότητα τους (€) Ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία, η επιλογή υλικών χαμηλού κόστους που να εξυπηρετούν τους παραπάνω δείκτες, κάνουν ένα βιοκλιματικό κτίριο θελκτικότερο προς τους υποψήφιους πελάτες, ευκολότερη την υλοποίηση της κατασκευής του με συνέπεια τη διάδοσή του ορθού σχεδιασμού

στην μέχρι τώρα παραπληροφορημένη Ελληνική κοινωνία.

Διαφανή στοιχεία Όλα τα διαφανή συστήματα που αποτελούν μέρος του κτιριακού κελύφους απαιτείται πλέον να έχουν χαμηλό συντελεστή θερμοπερατότητας, σε συνδυασμό με κατάλληλο συντελεστή φωτοδιαπερατότητας εάν αυτό δεν αντικρούει σε κάποια λειτουργική παράμετρο (π.χ. σχεδιασμός χώρων υγείας), και ανακλαστικότητας (π.χ. ανάγκη για μέγιστη αξιοποίηση άμεσων ηλιακών κερδών), ώστε να αποφεύγεται η μείωση του φυσικού φωτισμού. Τα συστήματα υαλοπινάκων με επικάλυψη επεξεργασίας χαμηλής εκπεμπτικότητας low-e μπορούν να εξασφαλίσουν συντελεστές θερμοπερατότητας χαμηλότερους από 2 W/m2*Κ και σε ορισμένες περιπτώσεις κοντά στο 1 W/m2*Κ. Οι τριπλοί υαλοπίνακες που έχουν U χαμηλότερο και από το προαναφερθέν, είναι οικονομικά ασύμφοροι και ίσως υπερβολικοί για τα κλιματολογικά μας δεδομένα μας και για την εγχώρια αγορά. Οι υαλοπίνακες νέας τεχνολογίας με ειδική επεξεργασία και πολλαπλές επιλογές, μπορούν να επιτρέπουν την είσοδο ηλιακής ακτινοβολίας στο ορατό μέρος του φάσματος ώστε να εξασφαλίζουν επαρκή φυσικό φωτισμό και μειωμένα θερμικά κέρδη. Οι κύριες παράμετροι για την επιλογή κατάλληλων υαλοπινάκων είναι: Συντελεστής Θερμοπερατότητας (U) Με ίδια δεδομένα με τα αδιαφανή στοιχεία Συντελεστής ηλιακής ενέργειας (g) Που είναι ο λόγος της προσπίπτουσας ηλιακής ενέργειας προς την ενέργεια που μεταδίδεται στο εσωτερικό του κτιρίου. Χαμηλές τιμές g εξασφαλίζουν μείωση των ηλιακών κερδών. Χρειάζεται προσοχή προκειμένου να μην αποτελέσει τροχοπέδη στον επιθυμητό κατά το χειμώνα άμεσο παθητικό ηλιασμό. Συντελεστής φωτοδιαπερατότητας (Tv) δηλαδή το ποσοστό της προσπίπτουσας φωτεινής ακτινοβολίας που εισέρχεται στο κτίριο. Υψηλές τιμές εξασφαλίζουν υψηλές στάθμες φυσικού φωτισμού στους εσωτερικούς χώρους. Πέρα από τα υαλοστάσια, εξίσου σημαντικό είναι το πλαίσιο του κουφώματος, Σε αντίθεση με 5-6 χρόνια πριν, είναι οικονομικά πολύ πιο προσιτά τα θερμοδιακοπτόμενα πλαίσια αλουμινίου, καθότι αυτό είναι και το συχνότερα χρησιμοποιούμενο υλικό στη χώρα μας. Συνήθως πρόκειται για μια περιμετρική ζώνη από πολυαμίδιο μεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού πλαισίου που μειώνει τη μεταφορά της θερμότητας από και προς το εσωτερικό, καθιστώντας το δείκτη θερμοπερατότητας U μεταξύ 3 και 2 W/m2*Κ, ενώ ορισμένες ιδιαίτερες σειρές μπορούν να φτάσουν μέχρι το 1 W/m2*Κ.

Εικ. 8 Ανακατασκευή κατοικίας στο Tempe της Arizona από τους coLAB studio με κινητό σκίαστρο σε όλη τη νότια όψη (2010).

Σκιασμός - Παθητικός ηλιασμός Αμέσως μετά την προεπιλογή των βασικών παραμέτρων του κελύφους, πρέπει να γίνει η μελέτη σκιασμού του κτιρίου. Ο βασικός στόχος είναι το ίδιο το κτίριο να επιτελεί τις περισσότερες λειτουργίες σκιασμού χωρίς την παρέμβαση των χρηστών. Πρακτικά οι χρήστες ενός κτιρίου δεν επιθυμούν να χρειάζεται να παρεμβαίνουν σε τακτική βάση στα συστήματα σκίασης και φυσικά ενδέχεται να μπερδεύονται σε περίπτωση ύπαρξης ενός ιδιαίτερα περίπλοκου συστήματος με πολλαπλές λειτουργίες και αυτό πάντα σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες κλιματολογικές συνθήκες. Αντιστοίχως ενα έξυπνο σύστημα αυτοματισμού B.M.S. (Building Management System) επιλύει το προαναφερθέν πρόβλημα, όμως αυξάνει το κόστος κατασκευής. Ο σκιασμός του κτηρίου επιτυγχάνεται είτε με αρχιτεκτονικά στοιχεία επί του κτιρίου είτε με την κατάλληλη φύτευση. Η σκίαση των ανοιγμάτων επιβάλλεται να είναι στην εξωτερική πλευρά των ανοιγ-

38 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

μάτων, προκειμένου να αποφευχθεί η διείσδυση της θερμότητας στο χώρο. Η προστασία με σκίαστρα στο εσωτερικό των υαλοστασίων, όπως για παράδειγμα κουρτίνες ή περσίδες, ή ανάμεσα στους υαλοπίνακες, προσφέρει μεν μείωση της θάμβωσης αλλα δεν προστατεύει το χώρο από την υπερθέρμανση. Η ηλιοπροστασία των ανοιγμάτων και η επιλογή του κατάλληλου συστήματος σκίασης, σε μορφή, μέγεθος και θέση, είναι συνάρτηση διαφόρων παραγόντων όπως ο προσανατολισμός της όψης, η χρήση και η αισθητική του κτιρίου, η μορφή και το μέγεθος των ανοιγμάτων και η οικονομικότητα, ως λόγος της αρχικής επένδυσης ως προς το χρόνο απόσβεσής της. Όσον αφορά τον προσανατολισμό, η ενδεδειγμένη διάταξη είναι η εξής: • για το νότιο προσανατολισμό, τα πιο κατάλληλα στοιχεία σκίασης είναι τα οριζόντια, σταθερά ή κινητά, λόγω της υψηλής τροχιάς του ήλιου τους θερινούς μήνες. Η σημαντικότερη παράμετρος είναι το πλά-

τος της προεξοχής ή των περσίδων από το κτήριο, έτσι ώστε το μεν καλοκαίρι να διασφαλίζεται πλήρης σκιασμός των ανοιγμάτων, ενώ το χειμώνα, αντίστροφα, να επιτρέπεται η διείσδυση του ήλιου μέσα στο χώρο. • για τον ανατολικό και δυτικό προσανατολισμό, η σκίαση των ανοιγμάτων με κατακόρυφα στοιχεία, κάθετα στην όψη ή υπό κλίση, είναι πιο αποτελεσματική, γιατί η ηλιακή τροχιά εκείνες τις ώρες βρίσκεται κοντά στον ορίζοντα. • Αντίστοιχα, για προσανατολισμό νοτιανατολικό και νοτιοδυτικό, τα ηλιοπροστατευτικά στοιχεία, πρέπει να είναι συνδυασμός των δυο προηγούμενων, οριζόντιων και κατακόρυφων. Όσον αφορά τη μορφή των σκιάστρων μπορεί να είναι σταθερά, κινητά από τους χρήστες η αυτοματοποιημένου χειρισμού. Τα μεν σταθερά ηλιοπροστατευτικά συστήματα πλεονεκτούν λόγω κόστους κατασκευής και συντήρησης, ενώ αποφεύγονται οι αδυναμίες λειτουργίας όπως

χειρισμός, συντήρηση, θόρυβος και μικρότερη διάρκεια ζωής. Αντίστοιχα τα κινητά συστήματα είναι πιο αποδοτικά κατά τη διάρκεια του έτους γιατί προσαρμόζονται στις χρονικά μεταβαλλόμενες απαιτήσεις για σκιασμό και ηλιασμό. Τα αυτοματοποιημένα συστήματα, παρά τα προφανή πλεονεκτήματα, έχουν υψηλό κόστος μηχανισμών, αισθητήρων και μοτέρ και συμβάλλουν στην έντονη διακύμανση της έντασης του φωτισμού, που σε ορισμένες χρήσεις κτιρίων είναι ανεπιθύμητη. Η ιδανική περίπτωση είναι ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός να μπορέσει να εντάξει όσα περισσότερα ευέλικτα και εύκολα ελεγχόμενα από το χρήστη στοιχεία ηλιοπροστασίας είναι εφικτό χωρίς να καταφεύγει σε πολύπλοκες και πολυδάπανες λύσεις. Σε περιπτώσεις νευραλγικών στην άμεση ηλιακή ακτινοβολία χρήσεων, όπως χώροι υγείας, εκπαίδευσης και εργασίας, το σύστημα σκίασης οφείλει να ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις των μόνιμων σταθερών θέσεων εργασίας ή διαμονής. Σημαντική παράμετρος σχεδιασμού των σκιάστρων είναι το υλικό τους και το ότι πρέπει να επιτρέπουν την ανεμπόδιστη απομάκρυνση του θερμού αέρα και την αποφυγή εγκλωβισμού του κοντά στο κτίριο η σε δομικά του στοιχεία, όπως αυτά που έχουν κενό ανάμεσα στο κτήριο και το σκίαστρο. Όσον αφορά τον άμεσο παθητικό ηλιασμό, πρόκειται για ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό -ιδιαίτερα στο μεσογειακό κλίμα- μέσο για την ανέξοδη θέρμανση χώρων χωρίς τη βοήθεια μηχανικής υποστήριξης. Τμήμα της ηλιακής ακτινοβολίας που δεν αντανακλάται ή απορροφάται από τα υαλοστάσια, εισέρχεται στο χώρο και αποθηκεύεται υπο μορφή θερμότητας

στα εκτεθειμένα δομικά στοιχεία, όπως δάπεδα, τοίχοι ή άλλα στοιχεία αποθήκευσης. Απαραίτητη προϋπόθεση για τον βέλτιστο παθητικό ηλιασμό είναι η θέση, το μέγεθος των ανοιγμάτων όπως και της εξωτερικής σκίασης να επιτρέπει τη μέγιστη ηλιακή διείσδυση κατά τη χειμερινή περίοδο. Αφετέρου, τα δομικά στοιχεία αποθήκευσης πρέπει να έχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη θερμοχωρητικότητα, ενώ η άμεση ηλιακή ακτινοβολία και η συνεπακόλουθη ποσότητα φυσικού φωτισμού να μην υπερβαίνουν και αντικρούουν στις λειτουργικές απαιτήσεις του χώρου. Το άμεσο κέρδος αντιδρά ταχύτατα στην παρουσία του ήλιου, απαιτεί όσο το δυνατόν λιγότερα έπιπλα στο χώρο και πρέπει να ελέγχεται ποσοτικά προκειμένου να μην προκαλεί υπερθέρμανση, όπως για παράδειγμα σε κατοικία με ενδοδαπέδια θέρμανση, όπου της ηλιόλουστης χειμωνιάτικης μέρας προηγήθηκε μια κρύα νύχτα με συνέπεια το άμεσο κέρδος να λειτουργεί συμπληρωματικά και να δημιουργεί ανάγκη για αερισμό και ψύξη. Η διαφοροποιούμενη μορφή της ηλιοπροστασίας, συναρτήσει του προσανατολισμού της όψης και των λειτουργικών αναγκών στο εσωτερικό του κτιρίου, προσφέρει δυνατότητες σχεδιαστικών επιλύσεων και οφείλει να αποτελέσει βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο της μορφής και εμφάνισης του κτηρίου και όχι ένα ξένο επικαθήμενο στοιχείο που απλά να παρέχει σκίαση χωρίς άλλη συνάφεια με την υπόλοιπη κατασκευή. Πέρα από τα δομικά στοιχεία σκίασης, ακόμα αποτελεσματικότερη και φιλικότερη προς το περιβάλλον είναι η ίδια η φύση με την επιλογή του ενδεδειγμένου τρόπου φύτευσης. Παρότι

πρόκειται για ένα ιδιαίτερα πολύπλευρο θέμα που μπορεί να αποτελέσει ξεχωριστό κεφάλαιο, στην παρούσα συνοπτική παρουσίαση των βασικών αρχών θα αναφερθούν μόνο οι κυριότερες παράμετροι. Είναι γενικότερα επιθυμητό να επιλέγονται τύποι φυτών που να ευδοκιμούν στην εκάστοτε περιοχή μελέτης και εάν αυτό είναι εφικτό να έχουν τη μικρότερη ετήσια ανάγκη συντήρησης λόγω νερού. Στο νότο, την ανατολή και τη δύση, που ζητούμενο είναι η προστασία του κελύφους από την ηλιακή ακτινοβολία κατά τη θερινή περίοδο αλλα να επιτρέπεται η ηλιακή πρόσβαση κατά τη χειμερινή περίοδο, επιλέγονται φυλλοβόλα δέντρα και θάμνοι αντίστοιχου όγκου και φυλλώματος που να μπορούν να προστατεύσουν τις εξωτερικές επιφάνειες του κτιρίου. Η ίδια φύτευση το χειμώνα, έχοντας χάσει το φύλλωμά της θα επιτρέπει περίπου στο 70-90% της συνολικής διαθέσιμης ακτινοβολίας να έρθει σε επαφή με το κτίριο θερμαίνοντας το άμεσα και έμμεσα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η φύτευση να τοποθετηθεί με τρόπο που να σκιάζει όχι μόνο το κτίριο αλλα και τους περιβάλλοντες εξωτερικούς χώρους του, μειώνοντας αφενός την επιφανειακή θερμοκρασία γύρω του και αφετέρου καθιστώντας τους ευχάριστους για χρήση ακόμα και μια θερμή ημέρα. Είναι επίσης προτιμότερο στο νότο να τοποθετούνται είδη δέντρων με λεπτότερο κορμό και κλαδιά προκειμένου να μειώνεται ο συντελεστής σκίασης κατά το χειμώνα όπως επίσης είναι εφικτό, εφόσον το κτίριο είναι χαμηλού ύψους, αν τοποθετηθεί κοντά στο κτίριο υψίκορμο φυλλοβόλο δέντρο, επιτρέπει τον αερισμό σε χαμηλότερη στάθμη από το φύλλωμά του.

Βιβλιογραφία 1.Goulding J.R, Lewis J.O., Steemers T,C. (Επιμ), "Energy in Architecture, The European Passive Solar Handbook", Commission of the European Communities, 1994. Ελληνική έκδοση: "Ενέργεια στην Αρχιτεκτονική. Το Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για τα Παθητικά ηλιακά κτήρια", μεταφρ. Ε. Τσίγκας, Μαλλιάρης Παιδεία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, 1996. 2. Szokolay, S.V. "Introduction to Architectural Science, The Basis for Sustainable Design", Elsevier, Amsterdam, 2008. 3. Yannas Simos, Solar energy and housing design. Volume 1:Priciples, objectives, guidelines. Architectural Association Publications. London, 1994. 4. R. Colombo, A. Landabaso, A. Sevilla, Εγχειρίδιο σχεδιασμού. Παθητική αρχιτεκτονική για την περιοχή της μεσογείου. Κοινό κέντρο ερευνών Ευρωπαϊκής επιτροπής. Ινστιτούτο μηχανικής συστημάτων και πληροφορικής. Βρυξέλλες, 1995. 5. Olgyay, V., and A., “Design with Climate, a Bioclimatic Approach to Architectural Regionalism”, Princeton University Press, Princeton, N. Jersey, 1963. 6. Παπαδόπουλος Μιχάλης, Αξαρλή Κλειώ. Ενεργειακός σχεδιασμός και παθητικά ηλιακά συστήματα κτιρίων. Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη. Θεσσαλονίκη, 1982. 7. Dimoudi, A., Mantas, D., "Solar Control in. Passive Cooling of Buildings", Στο: Santamouris, M., and Asimakopoulos, D., (Eds), Argiriou, A., Balaras, C., Dascalaki, E., Dimoudi, A., Mantas, D., Tselepidaki, I., "Passive Cooling of Buildings", James & James (Sciences Publishers) Ltd, London, 1996. 8. Ανδρεαδάκη - Χρονάκη, Ε., "Βιοκλιματικός Σχεδιασμός - Περιβάλλον και Βιωσιμότητα", University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2006. 9. Givoni, B., "Passive and low energy cooling of buildings", Van Nostrand Reinhold, New York, 1994. 10. Τσίγκας, Π. Ερωτόκριτος. Ενέργεια στην αρχιτεκτονική: Το ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για τα παθητικά ηλιακά κτίρια. Μαλλιάρης Α. - Παιδεία Α.Ε., 1996.

Οκτώβριος 02-04 | WOODEN CONSTRUCTION | Έκθεση, υλικών τεχνικού εξοπλισμού, μηχανημάτων και κατασκευής ξύλινων δομών. Αγ. Πετρούπολη, Ρωσία | http://www.restec.ru/ 02-05 | BUILDTECH | Κατασκευή, βιομηχανικός και αστικός σχεδιασμός, εξοπλισμός και τεχνολογικός εξοπλισμός. Κίεβο, Ουκρανία | http://www.pe.com.ua/ua/press-centr/news/?view=1474 09-11 | CHILLVENTA | Διεθνής έκθεση ψύξης - θέρμανσης - αερισμού. Νυρεμβέργη, Γερμανία | http://www.chillventa.de/en 09-12 | ENERGY-TEC | Διεθνής έκθεση για τη διανομή - την ενεργειακή μετάβαση. Βιέννη, Αυστρία | http://www.vienna-tec.at/ 10-11 | E2 - ENERGY SOLUTIONS EXPO | Καθαρή ενέργεια και ενεργειακή κατανάλωση στον επιχειρηματικό κόσμο. Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο | http://www.energysolutionsexpo.co.uk/page.cfm/ID=1/trackLogID=128195_4750785A56 13-21 | BAUEN | Εμπορική έκθεση για την κατασκευή, την ανακαίνιση και τη χρηματοδότηση εργασιών. Αννόβερο, Γερμανία | http://www.meine-infa.de/infa_themen_de 15-18 | GREEN MIDDLE-EAST | Διεθνής έκθεση και συνέδριο για την περιβαλλοντική διαχείριση και την τεχνολογία | Sharjah, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα | http://www.green-middleeast.com/ 17-20 | EEE | Διεθνής έκθεση για τις ΑΠΕ, την τεχνολογία και τον τεχνικό εξοπλισμό. Βουκουρέστι, Ρουμανία | http://www.eee-expo.ro/ 22-24 | BIOFUELS | Φόρουμ της βιομηχανίας βιοκαυσίμων. Άμστερνταμ, Ολλανδία | http://www.wraconferences.com/

*Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις στο site: www.buildinggreen.gr

40 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ

ΚΑΙΝΟΤΟΜIΑ - ΑΝAΠΤΥΞΗ - ΤΕΧΝΟΓΝΩΣIΑ

Expo - Conference 2η Εξειδικευμένη Έκθεση για την Παραγωγή, Διαχείριση και Διανομή Βιομάζας, Βιοκαυσίμων και Βιοαερίου WWW.BIOENERGYEXPO.GR

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ | INVITATION

5-7/10

M.E.C. Expo Ce nte Aττική r

Expo - Conference Η 2η εξειδικευμένη έκθεση για τη Βιομάζα, το Βιοαέριο και τα Βιοκαύσιμα ανοίγει τις πόρτες για το κοινό. Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε και να γνωρίσετε τα προϊόντα και τους εκθέτες της Bioenergy 2012.

ΜΑΡΟΥΣΙ

ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ

Φ.

Ω ΛΕ

ΙΩΝ

ΛΕΩΦ. ΜΑΡΑΘΩ

ΓΕ

ΣΟ

ΜΕ

ΝΟΣ

Υ ΤΟ ΗΤ

Μ .Υ

Φ ΡΙ ΠΕ ΑΘΗΝΑ (ΚΕΝΤΡΟ)

ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ: 5|10|2012 - 6|10|2012 - 7|10|2012 10.00 - 20.00. Είσοδος Ελεύθερη με πρόσκληση.

ΠΑΙΑΝΙΑ ΥΜΗΤΤΟΣ

ΙΟΥ ΟΥΝ

BUSINESS POINT Επαγγελματικές Παρουσιάσεις Τεχνικά Σεμινάρια.

-Σ ΙΟΥ ΑΥΡ Φ. Λ

www.bioenergyexpo.gr

7/10/2012 BIOENERGY CONFERENCE 2η Επιστημονική Ημερίδα για την παραγωγή, διαχείριση και διανομή προϊόντων Βιομάζας και Βιοαερίου.

ΛΕΩ

Εξασφαλίστε το εισιτήριο σας δωρεάν και επισκεφθείτε την έκθεση.

5/10/2012 ECO BUILDING CONFERENCE 5ο Διεθνές Συνέδριο για την Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική και το Παθητικό Κτίριο. 6/10/2012 ECO BUILDING CONFERENCE 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Παθητικά Κτίρια - Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου.

ΑΤΤ ΙΚ

ΗΟ ΚΟΜΒΟΣ ∆Ο Σ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

ΣΠΑΤΑ

∆ΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

ΚΟΡΩΠΙ

ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

BUILDING GREEN Expo - Conference - Technical Seminars

5η Διεθνής Έκθεση για το Παθητικό Κτίριο και τον Αστικό Χώρο WWW.BUILDINGGREENEXPO.GR

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ | INVITATION

5-7/10

BUILDING GREEN Expo - Conference - Technical Seminars

M.E.C. Expo Ce nte Aττική r

Η 5η διεθνής εμπορική έκθεση για το Παθητικό Κτίριο και τον Αστικό Χώρο ανοίγει τις πόρτες για το κοινό. Σας προσκαλούμε να επισκεφθείτε και να γνωρίσετε τα προϊόντα και τους εκθέτες της Buildinggreen 2012.

ΜΑΡΟΥΣΙ

ΧΑΛΑΝ∆ΡΙ

ΛΕΩΦ. ΜΑΡΑΘΩ

ΕΙΩ

ΟΓ

ΕΣ

.Μ

ΩΦ

ΛΕ

ΝΟΣ

Υ ΤΟ ΗΤ

Μ .Υ

Φ ΡΙ ΠΕ ΑΘΗΝΑ (ΚΕΝΤΡΟ)

ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ: 5|10|2012 - 6|10|2012 - 7|10|2012 10.00 - 20.00. Είσοδος Ελεύθερη με πρόσκληση.

ΠΑΙΑΝΙΑ ΥΜΗΤΤΟΣ

ΙΟΥ ΟΥΝ

BUSINESS POINT Επαγγελματικές Παρουσιάσεις Τεχνικά Σεμινάρια.

Υ-Σ ΥΡΙΟ . ΛΑ

www.buildinggreenexpo.gr

Φ ΛΕΩ

Εξασφαλίστε το εισιτήριο σας δωρεάν και επισκεφθείτε την έκθεση.

ΑΤΤ ΙΚ

ΗΟ ΚΟΜΒΟΣ ∆Ο Σ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

ΣΠΑΤΑ

∆ΙΕΘΝΗΣ ΑΕΡΟΛΙΜΕΝΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

ΚΟΡΩΠΙ