Buildinggreen #23 by Shape Ltd

ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

BUILDING GREEN Expo - Conference - Technical Seminars

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012 | Τεύχος 23

Κωδ. Εντύπου: 018115

ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΤΙΡΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΚΕΛΥΦΟΣ ΚΑΘΑΡΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΦΥΤΕΜΕΝΑ ΔΩΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗ & ΨΥΞΗ & ΑΕΡΙΣΜΟΣ

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• Συνέντευξη Ελληνική Εταιρεία Βιομάζας • Το Βιοαέριο • Βιοθέρμανση: Όφελος από τη φύση • Οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού • Οι δίδυμοι πύργοι του Άμστερνταμ

5η Διεθνής Έκθεση για το Ενεργειακά Αυτόνομο Κτίριο και τον Αστικό Χώρο 5-7 Οκτωβρίου 2012, M.E.C. Expo Center, Αττική Εξασφαλίστε το ηλεκτρονικό σας εισητήριο δωρεάν από το WWW.BUILDINGGREENEXPO.GR

τρ έν

όΚ κ α σι

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ:

ε κθ Ε ο

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: SHAPE EXPO MANAGEMENT ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31, Ν. ΙΩΝΙΑ, ΑΘΗΝΑ, Τ. 2102723628, 2102718583, F. 2102798487

ν Σε

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

και επισκεφθείτε την έκθεση.

ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31 Ν. ΙΩΝΙΑ

ΚΑΙΝΟΤΟΜIΑ - ΑΝAΠΤΥΞΗ - ΤΕΧΝΟΓΝΩΣIΑ

® Eξασφαλίστε το ηλεκτρονικό σας εισητήριο δωρεάν από το site και επισκεφθείτε την έκθεση.

Expo - Conference

2η Εξειδικευμένη Έκθεση για την Παραγωγή, Διαχείριση και Διανομή Βιομάζας, Βιοκαυσίμων, Βιοαερίου

ΠΑΡΑΓΩΓΗ PELLET - ΞΥΛΟΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΥΣΗ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΒΙΟΑΕΡΙΟ & ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΥΓΡΩΝ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΜΠΟΡΙΑ - ΔΙΑΝΟΜΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ - ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ - ΜΕΛΕΤΗ & ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

5-7 Οκτωβρίου 2012, M.E.C. Expo Center, Αττική

ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΣΗΜΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

WWW.BIOENERGYEXPO.GR ο

τρ έν

όΚ κ α σι

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ: ΕΛΕΑΒΙΟΜ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ

ε κθ Ε ο

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: SHAPE EXPO MANAGEMENT ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31, Ν. ΙΩΝΙΑ, ΑΘΗΝΑ, Τ. 2102723628, 2102718583, F. 2102798487

ν Σε

INDEX

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

News ΠΑΝΕΛ 6. CLIMAVENETA: Νέα σειρά αντλιών θερμότητας "Prana" / ABB: Nέα σειρά κεντρικών μετατροπέων στα 630kW 8. BIGSOLAR AE: Σε λειτουργία το Φ/Β πάρκο 1,5MW στην Ασσήρο Θεσ/νίκης / PHILIPS: Νέος λαμπτήρας LED "DimTone" / MT-ENERGΙΕ: Εκμετάλλευση ενεργειακού δυναμικού κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο 10. BRITE SOLAR: Διάφανα φωτοβολταϊκά πάνελ / Σεμινάρια SMA Solar Academy / AGROENERGY: Αξιοποίηση απόβλητης και υπολειμματικής βιομάζας ECO-NEA 11. KNAUF: Η πιλοτική κατοικία στο Στάνο - Αμφιλοχίας εντάσσεται στα σεμινάρια ενεργειακών επιθεωρητών / Εγκαινιάστηκε το νέο αιολικό πάρκο "Αγία Άννα" στην επαρχία της Λάρνακας 12. Πράσινος Δαχτύλιος από 1η Σεπτέμβρη / Ενεργοποίηση προγράμματος "Εξωστρέφεια - Ανταγωνιστικότητα ΙΙ" 13. AID ENGINEERING: Τα "Εκπαιδευτήρια Καργάκου" είναι το νέο σχολικό συγκρότημα που λειτουργεί με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 48. Ημερολόγιο εκθέσεων ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΕΚΘΕΣΕΙΣ 14. ECOBUILD: Δυναμικό παρόν της πράσινης δόμησης / 15. BUILDINGGREEN: Το κτίριο του αύριο στην αγορά του σήμερα! / 16. ΜEDWOOD: Εξοικονόμηση ενέργειας και οικολογική δόμηση / 17. Πανελλήνια Συνάντηση Διακοσμητών 2012

Τα ενυπόγραφα κείμενα είναι προσφορά των συντακτών τους, των οποίων και τις απόψεις εκφράζουν. Κείμενα και φωτογραφίες δεν επιστρέφονται. Η διεύθυνση των εκδόσεων Shape Communication ΕΠΕ τεχνικές εκδόσεις, διατηρεί το δικαίωμα να τα αναδημοσιεύει σε χρόνο που κρίνει σκόπιμο, εφ’ όσον ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενημέρωσης των αναγνωστών μας. H διεύθυνση και οι συνεργάτες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επαλήθευσή τους, δεν φέρουν ευθύνη για την ακρίβεια των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των μηχανημάτων και ειδών που παρουσιάζονται σε κείμενα ή πίνακες της έκδοσης. Οι κ.κ. κατασκευαστές και οι αντιπρόσωποί τους παρακαλούνται για τον έλεγχο και τη διόρθωση τυχόν λαθών για την ορθή ενημέρωση των σχετικών στοιχείων. BuildingGreen magazine is published quarterly in Greece, by Shape Communication LTD P.O. Box 53 100 GR - 142 10 ATHENS GREECE No part of this edition may be reprinted without prior written permission of the copyright owners. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, ανατύπωση και αναπαραγωγή των περιεχομένων του BuildingGreen (κείμενα, θεματολογία, κ.λπ.) χωρίς να έχει προηγουμένως δοθεί η έγγραφη άδεια του εκδότη. Κάθε παραβίαση της παραπάνω απαγόρευσης διώκεται με βάση το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων. ΜΕΛΟΣ

IFAI

ISSN 1790-9961

Review BIOENERGY 18. Συνέντευξη του Προέδρου της ΕΛ.Ε.Α.ΒΙΟΜ. / 21. To Βιοαέριο / 26. Bιo...Θέρμανση, Όφελος από τη φύση / 28. Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός: Δημόσια Διαβούλευση 2020-2050 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 32. Οι δίδυμοι πύργοι του Amsterdam ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 40. Oι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού (μέρος 1)

ΕΚΔΟΤΗΣ Θ. Σηφοστρατουδάκη ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Γιάννης Γ. Σηφοστρατουδάκης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Αγαθή Σακκά

Φωτογραφία: Όριο 72, πολυκατοικία στη Γλυφάδα. Γλυπτική γεωμετρία πολυ-μονοκατοίκησης. Αντώνης Γαβαλάς

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ Μ. Ηλιάκης, Λ. Πισκιτζής, Σ. Ζερεφός, Χ. Τέσσας, Δ. Κονταργύρης, Θ. Ανδρικόπουλος, Δ. Ιμπραήμ, Α. Τσαγκρασούλης, Μ. Σανταμούρης, Ε. Σκουλά, Ι. Σταυρόπουλος, Γ. Φατσέας, Α. Γαλανόπουλος, Ε. Μαρινάκης ΥΠΕΥΘΥΝOΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Γιάννης Μπαρμπαγεωργόπουλος ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ Σουζάνα Κόκοτζη

EDITORIAL Στην Ελλάδα του 2012 μιλάμε πλέον με κάθε επιφύλαξη για μια σειρά, νόμων αποφάσεων και οδηγιών που θα αλλάξουν τη μορφή και τη λειτουργία της αγοράς και της βιομηχανίας και θα δώσουν νέα ώθηση σε μία σειρά από δραστηριότητες. Αναγνωρίζοντας τον ρόλο του κτιρίου και της ενέργειας σε κάθε φάσμα της ελληνικής πραγματικότητας, σημαντικές δράσεις και προώθηση της αγοράς δίνουν έναν αέρα αισιοδοξίας. Δύο νέες σημαντικές εξελίξεις έχουν σημειωθεί στον κλάδο των κτιρίων και της ενέργειας που αποτελούν ορόσημα για την κίνηση των διαδικασιών: η ένταξη των συστημάτων σκίασης και ηλιοπροστασίας στον κύκλο της κτιριακής επένδυσης και κελύφους για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη δημιουργία ενός ενεργειακά αποδοτικού κτιρίου, ο Ενεργειακός Σχεδιασμός και η ανοιχτή και δημόσια διαβούλευση για την κατάρτιση του Ελληνικού Εν-

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ελευθερία Γκρίτση

ργειακού Χάρτη. Μέσα σε ένα ιδιαίτερα ρευστό πολιτικό σκηνικό, που έχει επηρεάσει εξ ολοκλήρου την ελληνική πραγματικότητα, οι επαγγελματίες εξακολουθούν να εργάζονται σκληρά ώστε να δημιουργήσουν τις προύποθέσεις για ανάπτυξη και ανάκαμψη. Η ελληνική επαγγελαμτική αγορά Πράσινων Κτιρίων και Εξοικονόμησης Ενέργειας βρίσκεται μπροστά σε μία ιδιαίτερα απαιτητική περίοδο, τόσο σε πλαίσιο εργασιών, όσο και σε πλαίσιο δημιουργίας σωστών υποβάθρων για μακρά και συντονισμένη ανάπτυξη. Ο κλάδος, παρά τις ιδιαίτερες δοκιμασίε ςπου έχδει υποστεί, βρίσκεται σε περίοδο αναδίπλωσης και προτετοιμασίας. Στην νέα διοργάνωση Building Green 2012, 5-7 Οκτωβρίου 2012, στο M.E.C. Expo Center, οι εργασίες συντονίζονται και αγορά και επαγγελματίες δίνουν το παρόν σε μία διοργάνωση- ορόσημο για τον κλάδο.

CREATIVE ASSOCIATE SHAPE STUDIO DTP Βασιλική Συροπούλου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Βασίλης Φατούρος ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ Μεγακλής Γαντζίας ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Σουζάνα Κόκοτζη ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ PROFILM PACK A.E. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ SHAPE COMMUNICATION ΕΠΕ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Νίκος Σκονδρέας, Μαρία Μπογιατζίδου, Σουζάνα Κόκοτζη ΝΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ Β. Μπαλάσης, τηλ.: 210 52 24 217 ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ: 15€ (συν έξοδα αποστολής) ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: 50€ ΕΤΗΣΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: Ελλάδα 30€, Εκτός Ελλάδας 70€ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Κρήτης 13, 142 31 Ν. Ιωνία, Αθήνα Τηλ.: 210 27 23 628, 210 27 18 583 Fax: 210 27 98 487 info@shape.com.gr www.shape.com.gr

ΑΝΤΛΙΕΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ CLIMAVENETA

Σειρά Prana: Αφιερωμένες στη Θέρμανση Η Climaveneta παρουσιάζει τη νέα σειρά αντλιών θερμότητας Prana κατάλληλη για τις σύγχρονες απαιτήσεις θέρμανσης, ψύξης και ζεστού νερού χρήσης σε κατοικίες, μικρού και μεσαίου μεγέθους κτίρια γραφείων, καταστημάτων και ξενοδοχείων. Τα πλεονεκτήματά τους, μεταξύ άλλων, είναι: μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας, αθόρυβη λειτουργία, εύκολη εγκατάσταση και συντήρηση, προσαρμογή στις υπάρχουσες κατασκευές, προστιθέμενη αξία στο ακίνητο. Η σειρά των αερόψυκτων αντλιών θερμότητας, Prana, της Climaveneta είναι σχεδιασμένη να λειτουργεί με το μέγιστο βαθμό απόδοσης, ακόμα και σε συνθήκες περιβάλλοντος έως -20οC, παράγοντας

νερό -στη λειτουργία θέρμανσης -έως και 65οC. Έτσι, δίνουν λύση στην αντικατάσταση λεβήτων και καυστήρων πετρελαίου ή την αρχική εγκατάστασή τους, εξασφαλίζοντας οικονομία έως και 62% στη δαπάνη λειτουργίας. Η σειρά Prana των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας Climaveneta ορίζει τις ιδανικές εφαρμογές εκμετάλλευσης της σταθερής ενέργειας του εδάφους ή του νερού με ενεργειακούς βαθμούς απόδοσης μεγαλύτερους από 6, κατατάσσοντας τα κτίρια που τις χρησιμοποιούν σε κατηγορίες υψηλής ενεργειακής απολαβής κι ελάχιστης ενεργειακής κατανάλωσης. Σε σύγκριση με συστήματα καύσης πετρελαίου εξασφαλίζουν έως και 72% οικονομία.

Αντλίες

ABB

Η ΑΒΒ επεκτείνει τη σειρά των κεντρικών μετατροπέων της με ένα νέο μοντέλο στα 630kW Ο νέος κεντρικός μετατροπέας PVS800 των 630 kilowatt (kW) συνδυάζει πολύ υψηλό βαθμό απόδοσης με έναν από τους πιο λειτουργικούς σχεδιασμούς της αγοράς. Το εύρος της θερμοκρασίας λειτουργίας έχει διευρυνθεί και ένας νέος σχεδιασμός του τμήματος της DC εισόδου παρέχει ευελιξία για τους system integrators (κατασκευαστές συστημάτων). Η υψηλή συνολική απόδοση του νέου μετατροπέα της εταιρείας ΑΒΒ είναι αποτέλεσμα συστηματικών και συνεχών προσπαθειών του τμήματος έρευνας και ανάπτυξης. Το συγκεκριμένο προϊόν παρουσιάζει 98,6% μέγιστο βαθμό απόδοσης και αντίστοιχη βελτίωση στα μερικά φορτία, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο χρηματική απόδοση της τάξης του 98,4%. Το παραπάνω, σε συνδυασμό με μία πολύ χαμηλή κατανάλωση των βοηθητικών κυκλωμάτων (όπως 600 watt σε ονομαστική ισχύ), έχει ως αποτέλεσμα ένα μετατροπέα με πολύ υψηλό συνολικό βαθμό απόδοσης. Η κατά ποσοστό 45% υψηλότερη πυκνότητα ισχύος του σε σύγκριση με προγενέστερους κεντρικούς μετατροπείς της ΑΒΒ, τον καθιστά έναν από τους πιο λειτουργικούς και συμπαγείς μετατροπείς στην αγορά σε αναλογία όγκου ανά kW. Αυτό μειώνει τις απαιτήσεις σε χώρο εγκατάστασης, ενώ παράλληλα ελαττώνει τα Μετατροπείς

6 ΠΑΝΕΛ

έξοδα μεταφοράς. Ο νέος μετατροπέας 630kW της ΑΒΒ προσφέρει ένα μεγαλύτερο εύρος θερμοκρασιών λειτουργίας, έως και 45oC σε ονομαστική ισχύ και μέχρι 55oC σε ελαττωμένη ισχύ. Το προϊόν καθίσταται έτσι ιδιαίτερα κατάλληλο για συνθήκες πολύ υψηλών θερμοκρασιών. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες ο μετατροπέας της ΑΒΒ παρέχει τη δυνατότητα υπερφόρτωσης μέχρι και 10%, φτάνοντας με αυτό τον τρόπο τη μέγιστη ισχύ εξόδου των 700kW, στους 25oC. Το τμήμα της DC εισόδου έχει επανασχεδιαστεί παρέχοντας στους system integrators μία λειτουργική και εύχρηστη προσέγγιση. Κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά χρήσιμο λαμβάνοντας υπόψη τον τύπο της DC καλωδίωσης, καθώς και τον αριθμό των κυτίων διακλάδωσης που απαιτούνται. Για παράδειγμα, ο μετατροπέας των 630kW της ΑΒΒ διατίθεται με οκτώ εισόδους των 250 Α, κατάλληλες για 16 κυτία διακλάδωσης των 16 στοιχειοσειρών το καθένα. Κατ’ επιλογή, ο μετατροπέας διατίθεται επίσης με τέσσερις εισόδους των 400 Α ή με δώδεκα των 160 Α. Η σειρά των μετατροπέων της ΑΒΒ, ισχύος από 100 μέχρι 630kW, είναι σχεδιασμένη για φωτοβολταïκά πάρκα ισχύος πολλών megawatt καθώς και για μεγάλου ή μεσαίου μεγέθους εμπορικές και βιομηχανικές φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις.

Με τα πιστοποιητικά και τις προηγμένες και ευέλικτες λειτουργίες απομακρυσμένης υποστήριξης, οι μετατροπείς της ΑΒΒ ανταποκρίνονται σε οποιαδήποτε απαίτηση της δικτυακής σύνδεσης, ανεξάρτητα από την τοποθεσία του έργου. Η εταιρεία ΑΒΒ, προκειμένου να βοηθήσει στην εξασφάλιση της ταχύτερης απόσβεσης αλλα και της επένδυσης, υποστηρίζει τους πελάτες της μέσω ενός αποκλειστικού παγκόσμιου δικτύου, παρέχοντας έτσι πλήρη γκάμα υπηρεσιών καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του προϊόντος σε παραπάνω από 60 χώρες.

BIGSOLAR AE

Σε λειτουργία και το Φ/Β πάρκο 1,5ΜW στην Ασσήρο Θεσ/νίκης Τρία φ/β πάρκα, συνολικής ισχύος 4,8MW, ολοκλήρωσε, παρέδωσε και συνέδεσε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου η Bigsolar ΑΕ. Το τρίτο πάρκο, ισχύος 1,5MW, ανήκει εξ ημισείας στην Μπήτρος Μεταλλουργική και στον Όμιλο Τsakos, βρίσκεται στην περιοχή της Ασσήρου του Νομού Θεσ/νίκης και διασυνδέθηκε με το δίκτυο στις 20/4/2012. Ο βασικός εξοπλισμός του πάρκου αποτελείται από 6118 πλαίσια Virtus, ισχύος 245W ανά πλαίσιο του Οίκου Renesola και 1 inverter PVS 1500 του Οίκου Siemens. Η ιδιοκτήτρια του πάρκου εταιρεία, αποτελεί joint venture των Ομίλων Τσάκου και Μπήτρου, έχει στο επενδυτικό χαρτοφυλάκιό της ένα ακόμη πάρκο ισχύος 1,3MW στην Τρίπολη του νομού Αρκαδίας, που υλοποιήθηκε από την Bigsolar και συνδέθηκε στο δίκτυο στη 1/4/2012. Φωτοβολταϊκά

PHILIPS

Η Philips λανσάρει το DimTone για χώρους φιλοξενίας Έναν νέο λαμπτήρα LED με δυνατότητα dimming η οποία δημιουργεί ζεστούς χώρους ενώ εγγυάται εξοικονόμηση ενέργειας άνω του 80% προωθεί στην αγορά η εταιρεία Philips. Το DimTone καλύπτει μία νέα εφαρμογή dimming η οποία δεν μειώνει μόνο την ποσότητα φωτισμού, αλλά και τη θερμοκρασία χρώματος του φωτισμού. Όταν χαμηλώνει ο φωτισμός, γίνεται πιο ζεστός ώστε να δημιουργεί μια πιο οικεία ατμόσφαιρα, δίνοντας ζεστό και "μαλακό" φως, όμοιο με αυτό των λαμπτήρων αλογόνων και πυρακτώσεως. Με συνεχή λειτουργία 24/7, ο κλάδος της φιλοξενίας έχει σημαντικές δυνατότητες για μεγάλης κλίμακας εξοικονόμηση ενέργειας. Ο φωτισμός είναι ο πλέον δραστικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτό, καθότι σήμερα το 42% κατανάλωσης ενέργειας προέρχεται από τον φωτισμό, το 70% του οποίου

είναι μη αποδοτικός. Ο λαμπτήρας Master Led 7W GU10 με DimTone της Philips έχει ήδη χρησιμοποιηθεί στο ξενοδοχείο Spar στο Gothenburg της Σουηδίας, αντικαθιστώντας 130 λαμπτήρες αλογόνων GU10 των 50W στο χώρο του πρωινού, μειώνοντας το κόστος φωτισμού του συγκεκριμένου χώρου κατά 82% με χρόνο απόσβεσης 1,5 έτος, με ημερήσια χρήση 12 ωρών. Ο Alexander Pehrsson, διευθυντής του Spar Hotel, του Bygg-Gota Group, σχολίασε: "Σε ένα ξενοδοχείο, είναι σημαντικό ο φωτισμός να δημιουργεί ένα ευχάριστο περιβάλλον που να δημιουργεί στον επισκέπτη συναίσθημα άνεσης. Την ίδια στιγμή, στόχος μας είναι η μείωση του κόστους και της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Επιλέξαμε τη χρήση του DimTone γιατί θέλαμε να δημιουργήσουμε ζεστή και ευχάριστη ατμόσφαιρα, καθώς οι λαμπτήρες αλογόνων χαλούσαν συχνά και επιπλέον είχαμε υψη-

λή κατανάλωση ενέργειας." Ο λαμπτήρας Master Led 7W GU10 με DimTone έχει σημαντικά μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τις παραδοσιακές λύσεις φωτισμού, 40.000 ώρες έναντι 2.000 ωρών των λαμπτήρων αλογόνων, ελαττώνοντας έτσι την ανάγκη αντικατάστασής τους και μειώνοντας συνεπώς το κόστος συντήρησης.

Λαμπτήρες

MT-ENERGIE: ΜΟΝAΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓHΣ ΒΙΟΑΕΡIΟΥ

Εκμετάλλευση ενεργειακού δυναμικού κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο Ενεργειακές καλλιέργειες, οργανικά απόβλητα από αγροκτήματα, κτηνοτροφικές μονάδες και πολλά άλλα: Η τεχνολογία βιοαερίου είναι μια αποτελεσματική λύση για την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας από διαθέσιμες πηγές, αλλά και ανανεώσιμους πόρους. Τη γρήγορη απόσβεση της επένδυσης ενισχύουν οι κρατικές επιδοτήσεις και οι ελκυστικές αμοιβές πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες συγκριτικά με άλλες ΑΠΕ, όπως έιναι τα φωτοβολταϊκά, είναι πολύ υψηλές. H γερμανική εταιρεία MT-Energie GmbH είναι μία από τις ηγετικές κατασκευάστριες εταιρείες εγκαταστάσεων παραγωγής βιοαερίου, ξεκινώντας από εγκαταστάσεις εγκατεστημένης ισχύος της τάξεως των 250 Βιοαέριο

8 ΠΑΝΕΛ

kW. Μέσω της MT-Biomethan GmbH προσφέρει καινοτόμες τεχνολογίες εμπλουτισμού και τροφοδοσίας αερίου. Αυτό που διακρίνει την εταιρεία είναι η παροχή ολοκληρωμένων, οικονομικών και αποδοτικών λύσεων. Ο σχεδιασμός της εγκατάστασης πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπόψη τις αντίστοιχες δυνατότητες, όσον αφορά το μίγμα του υποστρώματος και το μέγεθος του εξοπλισμού. Επιπλέον, ως ειδική εταιρεία στην τεχνολογία βιοαερίου, υποστηρίζει τον πελάτη με εκπόνηση μελετών βιωσιμότητας, παροχή οικονομικών συμβουλών καθώς και με το σχεδιασμό της μονάδας. Εκτός από την τεχνογνωσία, με 500 ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις στην Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες,

η MT-Energie GmbH έχει αποκτήσει την εμπειρία που απαιτείται για το σχεδιασμό σε περιφερειακά και εθνικά πλαίσια. Η άρτια τεχνική και βιολογική υποστήριξη ολοκληρώνει το εύρος των παροχών.

BRITE SOLAR

Διάφανα φωτοβολταϊκά πάνελ από την Brite Solar Τα διάφανα φωτοβολταϊκά πάνελ της εταιρείας Brite Solar, μίας από τις 21 φιναλίστ του πρώτου διαγωνισμού "η Ελλάδα Καινοτομεί!" που διοργάνωσαν η Eurobank και ο ΣΕΒ, μπορούν να μπουν σε κάθε παράθυρο, επηρεάζοντας ελάχιστα την ορατότητα καθώς αφήνουν το φως του ήλιου να περάσει, ενώ ταυτόχρονα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Επειδή μετατρέπουν το φως σε ενέργεια με μια ηλεκτροχημική διαδικασία, αντί της κλασσικής με τους ημιαγωγούς, παράγουν ενέργεια και από το εσωτερικό, τεχνητό φως. Επίσης, τα υλικά που συνθέτουν τις φωτοευαίσθητες κυψέλες εναποτίθενται στο γυαλί μέσω εκτυπωτών ψεκασμού. Η Brite Solar είναι μέχρι στιγμής η μόνη εταιρεία που, ενσωματώνοντας μια σειρά από καινοτόμες τεχνολογίες, μπορεί να παρά-

γει διαφανείς ηλιακές κυψελίδες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παράθυρα, ενταγμένα στην αρχιτεκτονική των κτιρίων, διατηρώντας σταθερή απόδοση μεγάλης τάσης ή μεγάλου ρεύματος. Η τεχνολογία της εταιρείας βοηθάει στην κατασκευή κτιρίων, τα οποία θα παράγουν μέρος της ενέργειας που καταναλώνουν, είτε αποδίδοντάς την στο εθνικό δίκτυο, είτε καταναλώνοντάς την άμεσα. Και οι εφαρμογές δεν σταματούν εδώ: σκεφτείτε τις ηλιοροφές των αυτοκινήτων, τα θερμοκήπια ή ακόμα και τα ηχοπετάσματα που τοποθετούνται στο πλάι πολύβουων δρόμων: καθώς το κόστος των πρωτοποριακών αυτών πάνελ είναι συγκρίσιμο με αυτό των κοινών υαλοπινάκων, οι εφαρμογές τους είναι άπειρες! Ο Δρ. Ηλίας Σταθάτος, τεχνικός διευθυντής της εταιρείας,

σημειώνει ότι "ο διαγωνισμός Εφαρμοσμένης Έρευνας και Καινοτομίας αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ καινοτόμου ιδέας και παραγωγής", συμπληρώνοντας ότι "η διαδικασία κρίσης και βράβευσης ήταν αξιοκρατική και διαυγής, καθώς προκρίθηκαν και βραβεύθηκαν ιδέες που είχαν σαν τελικό αποτέλεσμα ένα προϊόν" και προτείνοντας σε όσους "έχουν μια ενδιαφέρουσα επιστημονική ιδέα που τυγχάνει πρακτικής εφαρμογής, να συμμετέχουν" στο δεύτερο διαγωνισμό.

Φωτοβολταϊκά

SMA HELLAS

Σεμινάρια SMA Solar Academy Τα σεμινάρια του SMA Solar Academy συνεχίζουν να "ταξιδεύουν" και επισκέπτονται τώρα την Πελοπόννησο. Η Sma Hellas, με στόχο τη μεταφορά τεχνογνωσίας για τη φωτοβολταϊκή τεχνολογία αλλά και την ικανοποίηση των ιδιαίτερων αναγκών, ανακοινώνει τη διεξαγωγή σεμιναρίων Sunny Family Basic το Μάιο σε 2 μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου: Πάτρα & Τρίπολη! Συγκεκριμένα, τα σεμινάρια της Πελοποννήσου θα διεξαχθούν: Πάτρα: 17 Μαΐου, Porto Rio Hotel • Τρίπολη: 25 Μαΐου, Mainalon Hotel. Το "Sunny Family

Basic" αφορά στην εισαγωγή στη φωτοβολταϊκή τεχνολογία και αναπτύχθηκε ώστε να ανταποκρίνεται συγκεκριμένα στις ανάγκες ηλεκτρολόγων, στελεχών πωλήσεων του τομέα φωτοβολταϊκών, μηχανικών και αρχιτεκτόνων. Σε αυτό το σεμινάριο πραγματοποιείται θεωρητική παρουσίαση των μετατροπέων στοιχειοσειράς, των προϊόντων τηλεμετρίας, καθώς και του λογισμικού διαστασιολόγησης Sunny Design της SMA. Στις εγκαταστάσεις της SMA Hellas στην Αθήνα πραγματοποιείται μηνιαίος κύκλος σεμιναρίων, τα οποία και αποτελούν

την εξέλιξη της ήδη επιτυχημένης υπηρεσίας εκπαίδευσης που αναβαθμίζεται διαρκώς από την ίδρυση της SMA Hellas το 2007. Απαντώντας στις ιδιαίτερες ανάγκες των συνεργατών της που διαφέρουν ανάλογα με το αντικείμενο της εργασίας και το επίπεδο των γνώσεών τους, η SMA Hellas προσφέρει τρία σεμινάρια που καλύπτουν ολοκληρωμένα τις ιδιαιτερότητες κάθε αντικειμένου εργασίας, αλλά και κάθε γνωστικού επιπέδου: το "Sunny Family Basic", το "Advanced Inverter" και το "Advanced Communication & Monitoring Systems".

Φωτοβολταϊκά

AGROENERGY

Αξιοποίηση απόβλητης και υπολειμματικής βιομάζας Μία από τις κύριες δραστηριότητες της Agroenergy αφορά στην εκμετάλλευση της βιομάζας που προκύπτει από καλλιέργειες και ως οργανικό απόβλητο ή υπόλειμμα κάθε αγροτικής, βιομηχανικής και άλλης παράπλευρης δράσης, στα πλαίσια κάθετων επιχειρηματικών μοντέλων, και έχοντας ως αιχμή την εγκατάσταση και εκμετάλλευση εργοστασίων συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας - θερμότητας μέσω της παραγωγής βιοαερίου. Σημαντικό προϊόν αποτελεί το χωνεμένο υπόλειμμα της διεργασίας, το οποίο μπορεί να οδηγηθεί στις καλλιέργειες ως άριστο εδαφοβελτιωτικό. Πρόκειται, δηλαδή, για ανάπτυξη έργων βιοδιύλισης της απόΒιομάζα

10 ΠΑΝΕΛ

βλητης - υπολειμματικής βιομάζας, με σκοπό την αξιοποίησή της για την παραγωγή ενέργειας (ανανεώσιμης) και άλλων προϊόντων υψηλής αξίας. Η Agroenergy κατέχει τεχνογνωσία και τεχνολογία, συνεργασίες με εταιρείες του εξωτερικού και την επιχειρηματική ανησυχία για την ανάπτυξη και υποστήριξη τέτοιων έργων, αναλαμβάνοντας τις μελέτες και διαδικασίες αδειοδότησης της εγκατάστασης και λειτουργίας των σχετικών εργοστασίων, αλλά και τον αρχικό αλλά και αναλυτικό σχεδιασμό της παραγωγικής διαδικασίας, την κατασκευή και εγκατάσταση των εργοστασίων "με το κλειδί στο χέρι". Το start-up και η εκπαίδευση του κατάλληλου προσωπικού λειτουργίας,

η συνεχής τεχνική υποστήριξη της διεργασίας και η εξασφάλιση των ιδανικότερων πρώτων υλών καθώς και η διαχείρισή τους (από την πηγή τους μέχρι τα εργοστάσια και μέσα σε αυτά). Συνηστά αρωγό τεχνογνωσίας, πιστοποιεί τις πρώτες ύλες και το παραγόμενο βιοαέριο καθώς και τα άλλα προϊόντα και παραπροϊόντα της παραγωγικής διαδικασίας, τα οποία διαχειρίζεται. Περαιτέρω, συμβάλλει στη διαχείριση της παραγόμενης θερμότητας και εγγυάται τη σωστή λειτουργία των εργοστασίων και τον επιμέρους εξοπλισμό καθώς και για την απόδοση σε ενέργεια, σύμφωνα με το business plan που καταθέτει στο επιχειρηματικό σχήμα υλοποίησης του έργου.

KNAUF

Η πιλοτική κατοικία στο Στάνο - Αμφιλοχίας εντάσσεται στα σεμινάρια ενεργειακών επιθεωρητών Η πιλοτική κατοικία που έχει κατασκευασθεί από τη Knauf Γυψοποιία ΑΒΕΕ στο Στάνο - Αμφιλοχίας εντάχθηκε από το Εργαστήριο Ετερογενών Μειγμάτων και Συστημάτων Καύσης του Ε.Μ.Π. στην πρακτική άσκηση διενέργειας ενεργειακής επιθεώρησης σε πραγματικό κτίριο κατοικίας, στα πλαίσια των σεμιναρίων εκπαίδευσης ενεργειακών επιθεωρητών που διεξάγει το Ε.Μ.Π. Η πρωτότυπη μεζονέτα κατασκευάσθηκε αποκλειστικά με συστήματα ξηράς δόμησης KNAUF, με φέροντα χαλύβδινο σκελετό και σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης THERMOPROSOPSIS, ενώ έχει εξοπλισθεί με σύγχρονα συστήματα θερμικής ενέργειας. Για την θέρμανση της οικίας χρησιμοποιείται αντλία θερμότητας αέρα / νερού της Hitachi Yutaki, η οποία συνδέεται με ενδοδαπέδιο σύστημα θέρμανσης. Στο δάπεδο εφαρμόσθηκαν Knauf - System F131 - Vidifloor και ινογυψοσανίδες Knauf - Integral Gifafloor. Για το δροσισμό της κατοικίας χρησιμοποιείται η ίδια αντλία θερμότητας, σε συνδυασμό με σύστημα δροσισμού οροφής, το οποίο συνδυάζει το σύστημα ξηράς δόμησης με σωληνώσεις νερού. Στην οροφή τοποθετήθηκαν K713 - Knauf Thermoboards (γυψοσανίδες με γραφίτη ειδικές για επικαλύψεις συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης ενσωματωμένων με τα δομικά στοιχεία). Για την θέρμανση και το δροσισμό χρησι-

μοποιούνται ενεργητικά αποθηκευτικά συστήματα της εταιρείας UPONOR Siccus system, τα οποία συνδυάζουν το σύστημα γυψοσανίδων με σωληνώσεις νερού. Το σύστημα θέρμανσης - ψύξης του κτιρίου έχει σχεδιασθεί, τοποθετηθεί και χρηματοδοτηθεί από την εταιρεία THEROS Energy Solutions & Projects και συνδυάζει τη λειτουργία ηλιοθερμικού συστήματος (ηλιακοί συλλέκτες και λέβητες) με την αντλία θερμότητας για θέρμανση - ψύξη και ΖΝΧ. Για τη θερμική αποθήκευση χρησιμοποιήθηκαν συστήματα ξηράς δόμησης - γυψοσανίδες Knauf - Smartboard - που περιέχουν Υλικά Αλλαγής Φάσης (ΥΑΦ). Τα συστήματα αυτά τοποθετήθηκαν στο εσωτερικό της οικίας. Στόχος είναι να αυξηθεί η θερμοχωρητικότητα της ελαφριάς κατασκευής, έτσι ώστε να εξομαλυνθούν οι θερμοκρασιακές αυξομειώσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, ειδικότερα τους θερινούς μήνες. Η χρήση των ΥΑΦ στην οικία έρχεται ως συμπλήρωμα των άλλων ενεργητικών συστημάτων θέρμανσης και δροσισμού. Ο συνδυασμός ξηράς δόμησης με σύγχρονα ενεργειακά συστήματα συμβάλλει στην ορθολογική χρήση της θερμικής ενέργειας, με στόχο την εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας, και στην επίτευξη συνθηκών άνεσης. Το κτίριο μελετήθηκε με βάση τον Κ.Εν.Α.Κ. για τις κλιματολογικές συνθήκες της Ζώνης Β' και εντάσσεται στην

κατηγορία Α. Η εξαιρετική επίδοση του κτιρίου οφείλεται στην πολύ καλή θερμομονωτική ικανότητα του συστήματος εξωτερικής θερμομόνωσης, ενώ παράλληλα, έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην εξάλειψη θερμογεφυρών. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι οι απαιτήσεις για θέρμανση είναι εξαιρετικά χαμηλές (χαμηλότερες από τις απαιτήσεις ενός παθητικού κτιρίου οι οποίες ανέρχονται σε 15kWh/m2) συγκρινόμενες και με τις αντίστοιχες απαιτήσεις του κτιρίου αναφοράς. Παρόμοια αποτελέσματα προκύπτουν και στη ψύξη, με μικρότερη βέβαια διαφορά. Η πρωτοβουλία εντάσσεται στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες του ερευνητικού προγράμματος "FC - DISTRICT - New μ-CHP network technologies for energy efficient and sustainable districts" (2010-2014, FP7, Χρηματοδότηση Ευρωπαϊκή Ένωση, Διεύθυνση Έρευνας, Πρόγραμμα NMP).

ΑΙΟΛΙΚΟ ΠΑΡΚΟ "ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ"

Προωθούν τα φ/β και τη βιομάζα στην Κύπρο Την είσοδο των φωτοβολταϊκών και της βιομάζας στο χώρο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας της Κύπρου προανήγγειλε ο Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού της χώρας Νεοκλής Συλικιώτης μετά τα νέα σχέδια που ενέκρινε πρόσφατα το υπουργικό συμβούλιο. Ο κ. Συλικιώτης εγκαινίασε το Αιολικό Πάρκο "Αγία Άννα" στην επαρχία Λάρνακας και σχετικά με το θέμα δήλωσε πως "ο στόχος για να καλύψουμε το 13% το 2020 από ανανεώσιμες πηγές θα ξεπεραστεί κατά πολύ. Ήδη με τα νέα σχέδια μπαίνουν δυναμικά και στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τα μικρά φωτοβολταϊκά, που χρησιμοποιούνται για οικια-

κούς και εμπορικούς σκοπούς, αλλά και μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα". Συνεχίζοντας ο κ. Συλικιώτης ανέφερε πως "οι άδειες για τα μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα θα παραχωρούνται μέσα από ειδικό πλειστηριασμό. Γι’ αυτό τις επόμενες εβδομάδες θα διοργανωθεί ειδικός πλειστηριασμός για να μπορούμε να έχουμε και χαμηλότερες τιμές και να μην είναι αναγκασμένο το ειδικό ταμείο να επιχορηγεί με μεγάλα ποσά τις ανανεώσιμες πηγές". Σχετικά με το ζήτημα του κόστους υπογράμμισε πως "είναι μεν ο στόχος ότι πρέπει να φτάσουμε σ’ αυτό που είπα λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη και το κόστος γιατί είναι γνωστό ότι το ειδικό

ταμείο επιχορηγείται από το τέλος που πληρώνουν οι καταναλωτές γι’ αυτό ακολουθούμε μια τέτοια πολιτική ώθησης των ανανεώσιμων πηγών με το μικρότερο δυνατό κόστος για τους καταναλωτές. Είμαστε σε μια καλή πορεία και κρατείται μια ισορροπία". Τέλος ο υπουργός Εμπορίου αναφερόμενος στον τομέα της βιομάζας τόνισε πως "θα έχουμε εξελίξεις στο μέλλον εφόσον γι’ αυτό το σκοπό θα χρησιμοποιηθούν και οι μονάδες της ολοκληρωμένης διαχείρισης των οικιακών αποβλήτων ώστε μέσα από τα οικιακά απόβλητα να παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Προωθώντας όλες αυτές τις μορφές μπορούμε να βλέπουμε με αισιοδοξία το μέλλον".

ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΔΑΚΤΥΛΙΟΣ

Πράσινος Δακτύλιος από 1η Σεπτέμβρη Υπογράφηκε, στις αρχές Μαΐου, η Κοινή Υπουργική Απόφαση για τον "πράσινο δακτύλιο" η οποία τροποποιεί το σημερινό σύστημα του δακτυλίου με την θέσπιση μέτρων αποτροπής της κυκλοφορίας των παλαιών φορτηγών και λεωφορείων στην Αθήνα με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας. Ο νέος "πράσινος δακτύλιος" θα ισχύσει από 1 Σεπτεμβρίου 2012. Αναλυτικά τα βασικά μέτρα που προτείνονται είναι: 1. Επιτρέπεται η κυκλοφορία στο μικρό δακτύλιο χωρίς περιορισμό των ΙΧ αυτοκινήτων και των φορτηγών οχημάτων κάτω των 2,2 τόνων, εφόσον είναι τεχνολογίας Euro 5 ή μεταγενέστερης και εφόσον εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα λιγότερο από 140g/km. Το ίδιο ισχύει και για τα υβριδικά οχήματα. Ειδικά για τα υβριδικά επιτρέπονται και αυτά που είναι τεχνολογίας Euro 4 εφόσον εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα λιγότερο από 140g/km. Τα υπόλοιπα οχήματα επιτρέπεται να κινούνται εντός του μικρού δακτυλίου με το εκ περιτρο-

πής σύστημα "μονών - ζυγών". 2. Απαγορεύεται η κυκλοφορία στο μεγάλο δακτύλιο των λεωφορείων και των φορτηγών άνω των 2,2 τόνων, πρώτης άδειας κυκλοφορίας στην Ελλάδα πριν από την 1 Ιανουαρίου 1990. Για μια μεταβατική περίοδο ενός έτους η προαναφερθείσα απαγόρευση εφαρμόζεται για τα ανωτέρω οχήματα πρώτης άδειας κυκλοφορίας στην Ελλάδα πριν από την 1/1/1984. Στην απαγόρευση αυτή δεν περιλαμβάνονται η Νέα Εθνική Οδός Αθηνών - Λαμίας, η Λεωφόρος Κηφισού και η Λεωφόρος Αθηνών, με εξαίρεση το τμήμα της από τη διασταύρωσή της με τη Λεωφόρο Κηφισού έως την οδό Αχιλλέως. 3. Η ημερομηνία της 1 Ιανουαρίου 1990 επικαιροποιείται αυτόματα κάθε νέο ημερολογιακό έτος, έτσι ώστε κάθε φορά να απαγορεύονται τα οχήματα που είναι μεγαλύτερα των 22 ετών. 4. Τα οχήματα που επιτρέπεται να κυκλοφορούν ελεύθερα λαμβάνουν ειδικό σήμα πράσινου χρώματος. Σχετικά με το θέμα, ο πρώην Υπουργός

ΠΕΚΑ, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, έκανε την ακόλουθη δήλωση: "Τον Νοέμβριο του 2011, προχωρήσαμε σε μια σημαντική νομοθετική παρέμβαση για την αύξηση των επιλογών καυσίμων στους πολίτες της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Η άρση της απαγόρευσης της πετρελαιοκίνησης στις τελευταίες δύο πόλεις της Ελλάδας που ίσχυε καθίσταται δυνατή από την μεγάλη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην τεχνολογία, που μειώνει δραστικά τους ρύπους που εκπέμπουν τα σύγχρονα πετρελαιοκίνητα οχήματα. Σήμερα, ολοκληρώνουμε την θεσμική αυτή παρέμβαση, υπογράφοντας την Κοινή Υπουργική Απόφαση για την υλοποίηση του σύνοδου μέτρου του "Πράσινου Δακτυλίου". Το μέτρο αυτό σε συνδυασμό με την βελτίωση των συστημάτων ελέγχου νοθείας καυσίμων και την εντατικοποίηση των ελέγχων διασφαλίζουν για τους κατοίκους της Αθήνας και όλης της Αττικής ένα πιο καθαρό περιβάλλον, μια πιο καθαρή ατμόσφαιρα".

ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Ενεργοποιείται το πρόγραμμα "Εξωστρέφεια - Ανταγωνιστικότητα ΙΙ" Στη δημοσίευση πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το πρόγραμμα "Εξωστρέφεια - Ανταγωνιστικότητα ΙΙ", με προϋπολογισμό 50 εκατ. €, πρόκειται να προχωρήσει σύντομα η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας του υπουργείου Ανάπτυξης. Η προκήρυξη του προγράμματος πραγματοποιείται για δεύτερη φορά, καθώς μετά την πρώτη απόπειρα σημειώθηκε σημαντική επιτυχία, η οποία μεταφράστηκε στην χρηματοδότηση 746 επιχειρήσεων, με συνολικό προϋπολογισμό 44,8 εκατ. €. Ο στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία προϋποθέσεων και η ενίσχυση της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας των μεταποιητικών, κυρίως μικρομεσαίων επιχειρήσεων και υπό προϋποθέσεις και των μεγάλων επιχειρήσεων, που ήδη λειτουργούν, καθιστώντας το πρόγραμμα ως κεντρική επιλογή για την παραγωγική αναβάθμιση της οικονομίας προς αγαθά και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, με κεντρικό άξονα την ποιότητα, την περιβαλλοντική ευαισθησία, ενσωμάτωση γνώσης και καινοτομίας. Ακόμα, το ενδιαφέρον του προγράμματος επικεντρώνεται στην

12 ECO-ΝΕΑ

ενίσχυση ολοκληρωμένων επενδυτικών σχεδίων, δίνοντας έμφαση στο συνδυασμό των μεταποιητικών δραστηριοτήτων με δραστηριότητες εξωστρέφειας και προβολής σε διεθνείς αγορές, εξασφαλίζοντας έτσι πολλαπλά και πολλαπλάσια οφέλη. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται με το συνολικό ποσό Δημόσιας Δαπάνης το οποίο ανέρχεται έως και στα 50 εκατ. €, και αντίστοιχα κατανέμεται: • Κατά 50%, έως 25 εκατ. €, για επιχειρηματικά σχέδια μεμονωμένα ή συνεργατικά, από υφιστάμενες πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις. • Κατά 30%, έως 15 εκατ. €, για επιχειρηματικά σχέδια, μεμονωμένα ή συνεργατικά που υποβάλλονται από υφιστάμενες μεσαίες επιχειρήσεις. • Κατά 20%, έως 10 εκατ. € για επιχειρηματικά σχέδια, μεμονωμένα ή συνεργατικά που υποβάλλονται από μεγάλες επιχειρήσεις, υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις του προγράμματος. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί: 1. Επενδυτικά σχέδια τα οποία αποσκοπούν στην ενίσχυση της εξωστρέφειας και του εξωστρεφούς προσανατολισμού

των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων περιορισμένης έκτασης μεταποιητικών ενεργειών, με ποσά 35.000€100.000€, 2. Επενδυτικά σχέδια τα οποία αποσκοπούν στην ενίσχυση της εξωστρεφούς εικόνας και δραστηριότητας της επιχείρησης σε συνδυασμό με ενέργειες όπως: • Παραγωγή και προώθηση νέων ή διαφοροποιημένων προϊόντων ή και υπηρεσιών. • Εξυπηρέτηση υποχρεώσεων επιχειρηματικής υπεργολαβίας. • Ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων/προϊόντων / υπηρεσιών. • Διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης της επιχείρησης. • Ανάπτυξη δραστηριοτήτων πράσινης επιχειρηματικότητας ή δραστηριοτήτων ανακύκλωσης. • Εισαγωγή νέων τεχνολογιών, πρωτοτυπιών και καινοτομιών (τεχνολογικών και μη τεχνολογικών) στην παραγωγική διαδικασία. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί με 50.000€ - 650.000€ ανάλογα με τον Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων.

AID ENGINEERING

Όταν το κουδούνι χτυπά για …εξοικονόμηση! Στην περιοχή της Σταμάτας Αττικής, υπήρξε μια προσδοκία, να κατασκευαστεί το πρώτο σχολείο που θα βασίζει τη λειτουργία του αποκλειστικά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στη σημερινή πραγματικότητα αυτό φαντάζει μια πολύ δελεαστική πρόταση. Η προσδοκία αυτή παίρνει σάρκα και οστά στο ιδιωτικό σχολείο με την επωνυμία "εκπαιδευτήρια Καργάκου". Το σχολικό αυτό συγκρότημα λειτουργεί εξολοκλήρου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 100KW καθώς και το σύστημα ανεμογεννητριών ισχύος 20 KW αξιοποιήθηκαν με στόχο τη μεταπώληση του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος στη ΔΕΗ. Τα σχολικά λεωφορεία λειτουργούν με υδρογόνο (H2), γεγονός που συμβάλει στη μείωση των αέριων ρύπων αλλά και στην εξοικονόμηση χρημάτων. Τέλος, η κατασκευή συστήματος βιολογικού καθαρισμού λυμάτων συμβάλει στη προστασία του περιβάλλοντος. Για τη θέρμανση και την ψύξη του σχολικού συγκροτήματος εφαρμόστηκε γεωθερμικό σύστημα κλιματισμού. Λόγω της ύπαρξης υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, επελέγη να εγκατασταθεί ανοικτό γεωθερμικό σύστημα. Το σύστημα αυτό εκμεταλλεύεται τη σχεδόν σταθερή και ανεξάρτητη από τις κλιματικές συνθήκες, θερμοκρασία του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Στην προκείμενη περίπτωση διενήχθησαν δυο υδρογεωτρήσεις. Η μία, η οποία ονομάζεται παραγωγική, χρησιμεύει για την άντληση του νερού το οποίο προσφέρει την ενέργεια του στην εγκατάσταση και η δεύτερη (υδρογεώτρηση εμπλουτισμού) χρησιμεύει για τον εμπλουτισμό του νερού πίσω στον υδροφόρο ορίζοντα από όπου προήλθε. Το σύστημα αυτό εξασφαλίζει τη θέρμανση και την ψύξη στις κτιριακές εγκαταστάσεις του Δημοτικού και του Γυμνασίου. Εκτός από τις ενεργειακές απαιτήσεις για τον κλιματισμό του κτιρίου, ο συνδυασμός των υδρογεωτρήσεων με τις έξι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας νερού - νερού δύναται να καλύψει τις απαιτήσεις για ζεστό νερό χρήσης, την κάλυψη των αναγκών των αποδυτηρίων καθώς επίσης και τη θέρμανση της πισίνας του σχολικού συγκροτήματος. Στο εσωτερικό του μηχανοστασίου, οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας έχουν συνδεθεί ανά ζεύγη παράλληλα και μεταξύ τους εν σειρά. Ο λόγος αυτής της επιλογής έγκειται στο γεγονός ότι η δι-

αθέσιμη παροχή δεν επαρκούσε ώστε να τροφοδοτήσει όλες τις γεωθερμικές αντλίες θερμότητας σε παράλληλη διάταξη. Αυτός ο τρόπος συνδεσμολογίας δίνει τη δυνατότητα στις γεωθερμικές αντλίες θερμότητας να λειτουργήσουν στη μέγιστη απόδοση τους παρέχοντας το απαιτούμενο ψυκτικό και θερμικό φορτίο για τη λειτουργία της εγκατάστασης. Περαιτέρω εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και χρημάτων επιτυγχάνεται με τη χρήση του δοχείου αδράνειας. Το δοχείο αδράνειας λειτουργεί ως ταμιευτήρας που αποθηκεύει θερμό νερό στην περίπτωση θέρμανσης. Όταν η ζήτηση των θερμικών φορτίων είναι μικρή το δοχείο αδράνειας περιορίζει τις μικρές σε χρονική διάρκεια εκκινήσεις της γεωθερμικής αντλίας θερμότητας και τροφοδοτεί την εγκατάσταση με τα αναγκαία θερμικά φορτία. Με αυτό τον τρόπο, μειώνεται η λειτουργία των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας, και η κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας. Το ίδιο αντίστοιχα συμβαίνει και στη λειτουργία της ψύξης. Όσον αφορά το εσωτερικό των προς κλιματισμό χώρων, αξιοποιηθήκαν τα υπάρχοντα θερμαντικά σώματα χαμηλών θερμοκρασιών και ενισχύθηκαν, όπου κρίθηκε απαραίτητο, με τη χρήση νέων μονάδων fan coils units. Η χρήση ενός τέτοιου συστήματος για τη θέρμανση, την ψύξη, την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης αλλά και τη θέρμανση της πισίνας στις κτιριακές μονάδες του σχολικού συγκροτήματος επιφέρει αξιοσημείωτη εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και χρημάτων. Η εξοικονόμηση αυτή μπορεί να φτάσει το 55-60% έναντι των συμβατικών συστημάτων θέρμανσης και ψύξης με πετρέλαιο, όταν η τιμή του πετρελαίου κυμαίνεται μεταξύ 0,60-0,80

€ ανά λίτρο και η τιμή της αγορά της KWhr ανέρχεται στα 0,14 €. Ενώ στην ψύξη η εξοικονόμηση ενέργειας αγγίζει το 45% έναντι του συμβατικού κλιματιστικού. Δεδομένου ότι η απόσβεση της δαπάνης της αγοράς και εγκατάστασης του εξοπλισμού πραγματοποιείται εντός της πρώτης πενταετίας, το γεωθερμικό σύστημα κλιματισμού κρίνεται συμφέρον αλλά και απόλυτα φιλικό προς το περιβάλλον. Η χρήση γεωθερμικών συστημάτων κλιματισμού δημιουργεί μέγιστο όφελος στο κοινωνικό σύνολο. Είναι μια τεχνολογία απόλυτα φιλική εφόσον κάνει χρήση μόνο ενός μικρού ποσού ηλεκτρικής ενέργειας και είναι απαλλαγμένη από κάθε είδους συμβατικό καύσιμο (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κ.λπ.). Ο υψηλός βαθμός απόδοσης των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας επιφέρει τη μέγιστη απόδοση του συστήματος σε συνδυασμό με μικρή κατανάλωση ρεύματος. Η μειωμένη κατανάλωση ρεύματος μειώνει τους εκλυόμενους ρύπους συνεισφέροντας κατ' αυτόν τον τρόπο στους στόχους της ΔΕΗ για μείωση των ρύπων στον πρωτογενή τομέα. Επιπλέον τα γεωθερμικά συστήματα κλιματισμού συνεισφέρουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας της περιοχής, εφόσον έχουν καθαρά πράσινη συμπεριφορά.

Δυναμικό παρόν της παγκόσμιας βιομηχανίας πράσινης δόμησης στην Ecobuild 2012 Η Ecobuild ένωσε την παγκόσμια κοινότητα της αειφόρoυ ανάπτυξης και του περιβάλλοντος σε μια διοργάνωση με πάνω από 57.000 συμμετέχοντες, ενώ στην εκτενή έκθεση συμμετείχαν πάνω από 1500 εκθέτες. Στο ολοκληρωμένο επιμορφωτικό πρόγραμμα εκδηλώσεων της Ecobuild, μεγάλος αριθμός ομιλητών και σχολιαστών υψηλού κύρους στον κλάδο, ενώ μεγάλος αριθμός ακροατών συμμετείχε στις εκδηλώσεις. Η Ecobuild, μία από τις σημαντικότερες, παγκοσμίως διοργανώσεις στον χώρο του βιοκλιματικού σχεδιασμού, της κατασκευής και της αειφόρου δόμησης, προσέλκυσε πάνω από 57.000 επαγγελματίες του κλάδου, στις 20-22 Μαρτίου στον εκθεσιακό χώρο ExCel στο Λονδίνο. Κατά τη διάρκεια των τριών ημερών οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να δουν προϊόντα, υπηρεσίες και καινοτόμες προτάσεις από πάνω από 1.500 εκθέτες, συμπεριλαμβανομένων και παγκόσμιου κύρους και δυναμικής επαγγελματίες όπως οι Schueco, E.ON, Saint-Gobain, BASF, Kingspan, Vaillant και Worcester Bosch. Παράλληλα με τα ισχυρά ονόματα της βιομηχανίας, οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν ανερχόμενες εταιρείες, οι οποίες έδωσαν το παρόν στη αποκλειστική ζώνη των νέων επιχειρηματιών, Green Shots. Παράλληλα με την εκτενή έκθεση προϊόντων και επαγγελματιών, οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν πάνω από 130 συνεδριακές ομιλίες και σεμινάρια, στα οποία συμμετείχαν υψηλού κύρους και αναγνωρισιμότητας ομιλητές από τον χώρο της πολιτικής, της τεχνολογίας και της καινοτομίας και ενώ σε όλες τις εκδηλώσεις συμεττείχαν πάνελ από αναγνωρισμένους σχολιαστές, μεταξύ των οποίων οι Jack Straw, Michael Portillo, Kevin McCloud, Monty Don, Janet Street Porter, Alan Johnson, Jonathan Dimbleby, Mark Prisk MP and Sir John Armitt. Ενδεικτικό της επιτυχίας των εκδηλώσεων αυτών ήταν η πληρότητα και ο αριθμός των "όρθιων" συμμετεχόντων. Όπως σημείωσε ο James Blue, συντονιστής της Ecobuild, "η Ecobuild απέδειξε για ακόμα μια χρονιά πως αποτελεί το απόλυτο γεγονός και τη σημαντικότερη συνάντηση για τον κλάδο της πράσινης δόμησης. Η Ecobuild αφορά στην ανταλλαγή ιδεών και τη βελτίωση των πρακτικών, την προώθηση του διαλόγου αλλά και την επιμόρφωση γύρω από το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο

14 ΕΚΘΕΣΗ

που αφορά τον κλάδο. Η διοργάνωση του 2012 συνέπεσε με τις πλέον κρίσιμες και σημαντικές εξελίξεις στον χώρο." Το πλούσιο πρόγραμμα της Ecobuild, έδωσε τη δυνατότητα στους επισκέπτες να μάθουν κρίσιμες και χρήσιμες λεπτομέρειες και πληροφορίες, να δουν πρακτικές εφαρμογές και να μάθουν χρήσιμες συμβουλές για ένα μεγάλο αριθμό εφαρμογών. Η δράση Practical Installer παρείχε πρακτικές επιδείξεις, κατάλληλα σχεδιασμένες ώστε οι επαγγελματίες να ενημερωθούν για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να επωφεληθούν από την αναπτυσσόμενη ζήτηση για μικρο-τεχνολογίες από ΑΠΕ, ενώ η δράση Renewable Heat Focus κατέδειξε τα πρακτικά και οικονομικά οφέλη στην αγορά θέρμανσης από ΑΠΕ. Το Biodiversity Pavillion, από την άλλη πλευρά, παρουσίασε μία σειρά από πρακτικές συζητήσεις και παρουσιάσεις ώστε να προωθηθεί σε σχεδιαστές και μελετητές η δράση και η λογική της ένταξης της βιοποικιλότητας στις πρακτικές τους, σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, ενώ η δραστηριότητα Fabric First λειτούργησε επιμορφωτικά για τους επισκέπτες ώστε να κατανοήσουν πώς οι υφασμάτινες επενδύσεις των κτιρίων μπορούν να επιδράσουν και να αλληλεπιδράσουν με τα λοιπά κτιριακά στοιχεία επιτυγχάνοντας αποδόσεις ανάλογες με τις ιδανικές θεωρητικές μετρήσεις. Η δράση Solar Hub, τέλος, παρουσίασε μία σειρά από πρωτοποριακά και καινοτόμα συστήματα ενώ η Renew έδωσε χρήσιμες συμβουλές για την επίτευξη ενός ενεργειακά αυτόνομου, υψηλά μονωμένου και βιοκλιματικού κτιριακού σώματος. Συνολικά, η Ecobuild υπήρξε επιτυχημένη τόσο για τους εκθέτες όσο και για τους επισκέπτες. Εμφανής είναι η ανοδική πορεία και η θετική αποτίμηση των εργασιών της Ecobuild 2012 από τις ενδεικτικές αναφορές από διοργανωτές αλλά και εκθέτες, οι οποίες αποδεικνύουν την σημαντική ώθηση που έλαβε ο κλάδος

μέσα από τη διοργάνωση αυτή. "Παρατηρήσαμε σημαντική αύξηση στον αριθμό των επισκεπτών στο εκθεσιακό μας περίπτερο, από την προηγούμενη χρονιά, και σίγουρα περισσότερους αρχιτέκτονες και κατασκευαστές, που αποτελούν τον κορμό των συνεργατών μας. Είχαμε αρκετές ενδιαφέρουσες προτάσεις για έργα και συζητήσεις για έργα μεγάλης κλίμακας, που δείχνουν πως η απόδοση της φετινής διοργάνωσης ήταν σαφώς πιο υψηλή" Reynaers. Η Ecobuild 2012 ήταν μια ζωντανή εκδήλωση και είμαστε ιδιαίτερα ευχαριστημένοι που είμαστε ο βασικός χορηγός. Οι επισκέπτες ήταν στοχευμένοι και είχαν πραγματικό ενδιαφέρον για τα προϊόντα που είχε να παρουσιάσει η Schueco. Η διαρκής δράση στην Ecobuild αποδείχθηκε σημαντικό στοιχείο και προσέλκυσε μέγαλο ενδιαφέρον στο κοινό που έμεινε και παρακολούθησε δράσεις που αφορούσαν το σύνολο της βιομηχανίας.

Expo - Conference

SUN&SHADOW Expo - Technical Seminars

N BUILDING GREEN

Expo - Conference - Technical Seminars

5-7 Οκτωβρίου, M.E.C. Expo Center, Αττική. Το κτίριο του αύριο στην αγορά του σήμερα! Κτίριο, Ενέργεια, Αναβάθμιση, Εξοικονόμηση, Παραγωγή, Διαχείριση. Οι κεντρικές ένοιες και βασικές αρχές της ελληνικής αγοράς και βιομηχανίας, συντονίζονται και παρουσιάζονται μέσα στην πλέον ολοκληρωμένη διοργάνωση του κλάδου. Ο Οκτώριος 2012 ανοίγει τις εργασίες και κινεί τις εξελίξεις.

SUN&SHADOW

Expo - Technical Seminars

Ο ελληνικός ενεργειακός και κτιριακός χάρτης του 2012 δείχνει σημαντική ανάπτυξη και προώθηση των εργασιών στον τομέα των κτιρίων και την αναμόρφωση του ενεργειακού και αστικού ιστού. Μέσα από μακρόχρονη πορεία και με τη συνεργασία των κορυφαίων ελληνικών και διεθνών φορέων και επαγγελματιών στον χώρο της Πράσινης Δόμησης και της Ενεργειακής Αναβάθμισης, η Building Green 2012 διοργανώνει τη σημαντικότερη συνάντηση επαγγελματιών και κοινού στον κλάδο. Στις 5-7 Οκτωβρίου 2012, στο νέο, αναβαθμισμένο εκθεσιακό κέντρο M.E.C Expo Center, η καρδιά του Πράσινου Κτιρίου και της Ενεργειακής Αναβάθμισης θα χτυπάει στη σημαντικότερη συνάντηση των επαγγελματιών. Για 5η χρονιά η Building Green φιλοξενεί επαγγελματίες, επενδυτές, ιδιώτες, επίσημους φορείς και τον επιστημονικό κόσμο στα πλαίσια του διαλόγου, της προβολής και της ενημέρωσης για τις τελευταίες εξελίξεις και τις δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου και της ελληνικής βιομηχανίας. Με κεντρική θεματική ενότητα το κτίριο, την ανάπτυξη, την αναβάθμιση και την στροφή προς τη βιώσιμη, ενεργειακά και περιβαλλοντικά φιλική, κατασκευή, η Building Green 2012 δίνει το βήμα και την ευκαιρία σε εκθέτες και επισκέπτες να γνωρίσουν την αγορά και τα προϊόντα της, να συνομιλήσουν με επαγγελματίες, να διευρύνουν το δίκτυο συνεργατών και συνεργασιών και

Expo - Conference

να ενημερωθούν για τις πρόσφατες εξελίξεις, τα έργα και τη δυναμική της Πράσινης Ανάπτυξης στον κτιριακό τομέα. Με παράλληλες εμπορικές αλλά και τεχνικές και επιστημονικές εκδηλώσεις, όπως τα Eco Building ® Conference και Technical Seminars, η διοργάνωση Building Green 2012 εξετάζει σε βάθος και καλύπτει κάθε πτυχή του σύγχρονου Πράσινου Κτιρίου, της κατασκευής, μελέτης και απόδοσής του αλλά και το ενεργειακό προφίλ της σύγχρονης κατασκευαστικής δραστηριότητας στην ελληνική αγορά. Η επαγγελματική πλατφόρμα επικοινωνίας Building Green συνιστά από την πρώτη διοργάνωση το 2006, τη μεγαλύτερη και πλέον εξειδικευμένη πλατφόρμα επικοινωνίας και προβολής των επαγγελματιών και όσων δραστηριοποιούνται και έχουν ενεργό ρόλο στον χώρο. Μετά από την μεγάλη επιτυχία των προηγούμενων χρόνων και την καθιέρωση στον κλάδο η Building Green 2012 δίνει ξανά το παρόν και προωθεί τις εξελίξεις. Δίνοντας τα εργαλεία που μιλούν απευθείας στην αγορά και εξασφαλίζοντας τους τρόπους και τα μέσα για την προώθηση και προβολή των εργασιών, η Building Green 2012 αποτελεί ξανά γεγονός σταθμό για τους επαγγελματίες. Παράλληλα με τη διοργάνωση της Πράσινης Δόμησης και Εξοικονόμησης Ενέργειας, Building Green 2012, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν, να αναπτύξουν τις δραστηριότητες και το εύ-

ρος του ενδιαφέροντός τους και στον κλάδο της Σκίασης - Ηλιοπροστασίας. Με την ανάδειξη των προϊόντων σκίασης ως πρωταγωνιστές της επένδυσης κτιρίων και προσόψεων για την προστασία από την υπερβολική και ανεξέλεγκτη έκθεση στον ήλιο και τα καιρικά φαινόμενα, ο κλάδος και τα προϊόντα έρχονται να απαντήσουν στην σύγχρονη πρόκληση της εξοικονόμησης ενέργειας. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις του ελληνικού κλάδου σκίασης, αλλά και εκπρόσωποι των μεγάλων οίκων του εξωτερικού, δίνουν το παρόν στην πιο εξειδικευμένη και διεθνώς αναγνωρισμένη διοργάνωση της ελληνικής Σκίασης - Ηλιοπροστασίας, την 7η Sun & Shadow 2012. Τέλος, οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας και η χρήση πρώτων υλών για την παραγωγή έρχονται για μια ακόμη φορά στο προσκήνιο. Μετά την εξαιρετικά επιτυχημένη διοργάνωση Bioenergy 2011, φέτος η έκθεση πραγματοποιείται ξανά. Βιομάζα, βιοκαύσιμα, βιοαέριο, τεχνικός και τεχνολογικός εξοπλισμός, υπηρεσίες μετρήσεων, μελετών και συμβούλων εγκαταστάσεων και απόδοσης, είναι έτοιμοι να απαντήσουν στην μεγάλη πρόκληση και πρόσκληση της αγοράς ενέργειας και φθηνότερων καυσίμων. Η Bioenergy 2012 συνεχίζει την επιτυχία της πρώτης διοργάνωσης και χαράζει το δρόμο για την ανάπτυξη της αγοράς αλλά και την προώθηση της ελληνικής παραγωγής στο παγκόσμιο παιχνίδι ενέργειας.

Η εξοικονόμηση ενέργειας και η οικολογική δόμηση στο επίκεντρο της διεθνούς έκθεσης Η εξοικονόμηση ενέργειας και η οικολογική δόμηση αποτελούν τον βασικό θεματικό άξονα στην 4η διοργάνωση της διεθνούς έκθεσης δομικών υλικών ξύλου, υλικών επιπλοποιίας και καινοτόμων εφαρμογών εξοικονόμησης ενέργειας και design, Medwood, η οποία πραγματοποιήθηκε 29/3 έως 01/04/12 στο Metropolitan Expo. Χαρακτηριστικό της φετινής διοργάνωσης ήταν το στοχευμένο ενδιαφέρον που έδειξαν οι επαγγελματίες του κλάδου που επισκέφθηκαν την έκθεση, ενώ σημαντική ήταν η αύξηση του ειδικού κοινού όπως αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, μηχανικοί και κατασκευαστές. Οι εκθέτες ανέδειξαν καινοτόμα προϊόντα και ειδικές εφαρμογές σε εντυπωσιακά περίπτερα που ξεχώρι-

16 ΕΚΘΕΣΗ

σαν για το πρωτότυπο σχεδιασμό και τις έξυπνες κατασκευές. Στην 4η Medwood, παρατηρήθηκε μεγαλύτερη συμμετοχή ξένων οίκων συγκριτικά με άλλες χρονιές, κάτι που επισφράγισε τον διεθνή χαρακτήρα της έκθεσης, ενώ σε υψηλότερα επίπεδα κυμάνθηκε και η επισκεψιμότητα από γειτονικές χώρες όπως είναι τα Βαλκάνια, η Κύπρος και η Τουρκία. Οι συμμετέχουσες

εταιρείες είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή και να δρομολογήσουν εμπορικές συμφωνίες με επιχειρηματίες και οργανωμένες αποστολές από χώρες της Μέσης Ανατολής όπως είναι το Ιράκ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μεγάλη ήταν η προβολή στην Ελλάδα και το εξωτερικό από τα διεθνή κλαδικά έντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα. Το θετικό κλίμα της Μedwood κατάφερε φέτος να διασκεδάσει τις αρνητικές εντυπώσεις για την κατασκευή στη χώρα και να φέρει αέρα αισιοδοξίας στον κλάδο. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία ημερίδες για μηχανικούς, κατασκευαστές και αρχιτέκτονες με θέματα τον ρόλο του ξύλου στην ενεργειακή απόδοση του κτιρίου και την βιοκλιματική αρχιτεκτονική και την ολιστική δόμηση. Νέοι αρχιτέκτονες, μηχανικοί, designers, επαγγελματίες από τον χώρο της δόμησης αλλά και το ευρύ κοινό ενημερώθηκαν από τα δωρεάν σεμινάρια για την οικολογική δόμηση στους χώρους της έκθεση. H διοργάνωση υποστηρίχθηκε από τις Πολυτεχνικές Σχολές Ελλάδας και Αυστρίας, αλλά και από επίσημους φορείς, όπως ο Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδος και κλαδικά μέσα του χώρου.

Πανελλήνια Συνάντηση Διακοσμητών 2012: "307 συμμετέχοντες απέδειξαν πως όλοι μαζί αλλάζουμε τα δεδομένα" Με μεγάλη επιτυχία, πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά η Πανελλήνια Συνάντηση Διακοσμητών, στις 16-18 Μαρτίου στο Valis Resort, στην Αγριά Βόλου. Με τη σημαντικότερη διοργάνωση του κλάδου οι διακοσμητές απέδειξαν με την παρουσία τους πως θέλουν να προχωρήσουν με προοπτική στο μέλλον. Η συνάντηση ήταν μια πρωτοβουλία της Ένωση Διακοσμητών Κεντρικής Ελλάδας και πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την ΕΔΙ.Β.Ε., Ε.ΔΙ.ΒΙ.ΘΕ., Ε.ΔΙ.Ε.ΠΕ.ΘΕ. Την οργάνωση είχε η εταιρεία Energyline.

Εικ. 1 Γενική άποψη της αίθουσας με μεγάλη παρουσία κόσμου. Εικ. 2 Ο κ. Ξανθόπουλος από την Energyline. Εικ. 3 Η κ. Τσιφωντίδου πρόεδρος της ΕΔΙΚΕ. Εικ. 4 Στιγμιότυπο του διαγωνισμού - βραβεία. Εικ. 5 Η δεξιωση. 4

Σε πείσμα των καιρών, οι διακοσμητές αγκάλιασαν το γεγονός δίνοντας το παρόν και στηρίζοντας τις εργασίες. Το συνέδριο έδωσε τον παλμό και το χρώμα της νέας και πρωτοποριακής προοπτικής με φρέσκιες ιδέες και συμμετοχές, δίνοντας αισιοδοξία και θετικό πνεύμα για τη συνέχιση των εντατικών εργασιών. Στα πλαίσια της Συνάντησης σημαντικά βήματα έγιναν προς την καθιέρωση του κλάδου και την συστηματική και οργανωμένη ανάπτυξή του, με αποκορύφωμα την ίδρυση του Ενιαίου Φορέα Διακοσμητών, ΕΔΙΕ, και την εκλογή προσωρινής διοικούσας επιτροπής. Δημιουργώντας ένα επίσημο σώμα αντιπροσώπευσης, με συλλογικότητα και συναδελφικότητα, η Πανελλήνια Συνάντηση Διακοσμητών έδωσε το σήμα και την

έναρξη των συντονισμένων εργασιών.

Ήταν μια συνάντηση με δύναμη, παλμό, ουσία και προοπτική! Όπως σημείωσε, στα πλαίσια της εναρκτήριας ομιλίας, η πρόεδρος της ΕΔΙΚΕ και πρόεδρος της προσωρινής Διοικούσας επιτροπής της Ε.Δ.Ι.Ε., κα Μιμή Τσιφωντίδου: "Το "δεν γίνεται" ζει μόνον μέχρι να "γίνει". Αυτή η μικρή φράση, ήταν η περιγραφή της προσπάθειας, που κάνουμε πάνω από έναν χρόνο και που ελπίζω να έχει αυτή την φορά αποτέλεσμα. Η Συνάντηση αυτή, αποφασίστηκε, το γνωρίζουμε, σε καιρούς ανασφάλειας, κρίσης και μεγάλου προβληματισμού για το αύριο της δουλειάς μας. Οι διακοσμητές κινούνται σε ανοχύρωτο επαγγελματικό περιβάλλον, αντιμετωπίζουν την γενική στασιμότητα στην αγορά και

έχουν να αντιπαλέψουν τους, κάθε λογής, "κομήτες" στον χώρο προσπαθώντας, με μεγάλη δυσκολία, να επικρατήσουν και να κάνουν αυτό που αγαπούν. Νομίζω ότι είναι η στιγμή να διαφοροποιηθούμε. Πρέπει να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα. Πρέπει να εξελιχτούμε, να οργανωθούμε." Οι θεματικές ενότητες που αναπτύχθηκαν στα πλαίσια της συνάντησης ήταν: "Και τώρα …τι κάνουμε; Από τη σχολή στο επάγγελμα" - "Η Αριστεία μοχλός εξέλιξης και ανάπτυξης του κλάδου" - "Με τα μάτια των άλλων" - "Επίπεδα και πτυχές συνεργασίας" - "Η ισχύς …εν τη Ενώσει", ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε και ο πανελλαδικός διαδικτυακός διαγωνισμός χώρου "Αλλάζω αλλά …ζώ". Η 2η Πανελλήνια Συνάντηση Διακοσμητών προγραμματίστηκε για τον Μάρτιο του 2014.

Η Ελληνική Βιομάζα σήμερα! Η Ελληνική Εταιρεία Βιομάζας από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της δραστηριοποιείται στην προώθηση και το συντονισμό της επιστημονικής έρευνας, της παραγωγής, της Ανάπτυξης της τεχνολογίας αλλά και των εφαρμογών της Βιομάζας στην παραγωγή ενέργειας και τη διάδοση της χρήσης της Βιομάζας σε εθνικό επίπεδο. Ο πρόεδρος της Ελληνική Εταιρείας Βιομάζας μιλάει για την αγορά του σήμερα και δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που έχουν ανακύψει με την σημαντική άνοδο του κλάδου. 1. Η Ελληνική Εταιρεία Βιομάζας είναι ο επίσημος φορέας για την προώθηση, προάσπιση και ενίσχυση των δραστηριοτήτων του παραγωγικού, βιομηχανικού και επιστημονικού κλάδου της Βιομάζας στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας δώσετε μία εκτίμηση της πορείας Ελληνικής Εταιρείας Βιομάζας και του ευρύτερου κλάδου της Βιομάζας σήμερα; Η Ελληνική Εταιρεία Ανάπτυξής Βιομάζας (ΕΛ.Ε.Α.ΒΙΟΜ) είναι Σωματείο που ιδρύθηκε το 1990 και έχει ως σκοπούς: Την προώθηση και το συντονισμό της επιστημονικής έρευνας, για την παραγωγή, την τεχνολογία και των εφαρμογών της Βιομάζας για την παραγωγή ενέργειας ή σχετικών προϊόντων, τη διάδοση της χρήσεως της Βιομάζας σε εθνικό επίπεδο, την καταγραφή, μελέτη και προβολή των επιστημονικών μελετών, τεχνολογιών και εφαρμογών της Βιομάζας. Η ΕΛ.Ε.Α.ΒΙΟΜ επίσης είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιομάζας (AEBIOM) που εδρεύει στο Βέλγιο και έχει σαν στόχο την εκπροσώπηση και διάδοση της βιοενέργειας σε επίπεδο Ε.Ε. Σε ένα ευρύτερο επίπεδο και παρά την οικονομική δυσπραγία των καιρών, ο κλάδος της βιομάζας στην Ελλάδα είναι αναμφίβολα σε ανοδική τάση και καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τον επόμενο χειμώνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης του κλίματος. 2. Αν μπορούσατε να δώσετε επιγραμματικά τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου κλάδου της βιομάζας, ποια θα αναφέρατε ως τα πιο σημαντικά; Σε τεχνολογικό επίπεδο, το βασικό χαρακτηριστικό είναι η προσπάθεια να γίνει εκμετάλλευση όλο και πιο διαφορετικών πρώτων υλών, είτε αυτές πρόκειται για αγροτικές/ δασικές καλλιέργειες είτε -κυρίως- για οργανικά απόβλητα και φυτικά υπολείμματα. Σε κάθε περίπτωση τόσο για περιβαλλοντικούς όσο και για κοινωνικούς λόγους, η παγκόσμια τάση είναι η απαγκίστρωση του κλάδου της βιομάζας από το "food vs. fuel" debate, δηλαδή η εκμετάλλευση πηγών βιομάζας που θα ελαχιστοποιούν τις αρνητικές επιπτώσεις στη παγκόσμια διατροφική αλυσίδα και της χρήσεις γης. Επί πλέον επειδή οι επενδυτές της Βιομάζας σ’ ότι αφορά την ηλεκτροπαραγωγή, επειδή είναι μικρομεσαίας κλίμακας, είναι πιθανόν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ηλεκτροπαραγωγής χωρίς σημαντικές επενδύσεις για ηλεκτρικά δίκτυα.

18 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

3. Η Βιομάζα στην Ελλάδα σημείωσε σημαντική ανάπτυξη εν μέσω μιας ιδιαίτερα δύσκολης και πιεστικής οικονομικής κατάστασης. Πόσο σταθερές υποδομές πιστεύετε ότι έχει διαμορφώσει ο κλάδος και πόσο έτοιμη να ανταποκριθεί είναι η αγορά, ώστε να αποδώσει αντίστοιχα σε βάθος χρόνου; Η Ελλάδα άρχισε να γνωρίζει τη βιομάζα στην πιο δύσκολη -πολιτικά και οικονομικά- μεταπολεμική περίοδο. Δυστυχώς, τα οφέλη από αυτή τη "γνωριμία" μετριάστηκαν σημαντικά εξαιτίας αυτού ακριβώς του γεγονότος. Τόσο σε πλαίσιο Πολιτείας όσο και από την πλευρά των νέων ιδιωτών επενδυτών υπήρξε μια αρκετά επιφανειακή προσέγγιση της βιομάζας, λόγω ακριβώς της χρονικής πίεσης για ανάπτυξη που προέκυψε τα τελευταία 2-3 χρόνια. Πολύ δε, περισσότερο, όταν ο βασικός πυλώνας της πολυπόθητης ανάπτυξης που έχει τεθεί από την Πολιτεία ήταν και είναι η πράσινη ενέργεια. Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για σταθερές υποδομές. Το αν θα αποδώσει η αγορά σε βάθος χρόνου, είναι κάτι εξαιρετικά ρευστό. Με τόσες πολλές ανατροπές, άλλωστε, που έχουν γίνει στην αγορά ενέργειας την τελευταία διετία είναι επίφοβο να γίνουν προβλέψεις ακόμα και για τους επόμενους μήνες. Εντούτοις, το γεγονός ότι η ανάπτυξη της βιομάζας έχει σπουδαία διακριτά πλεονεκτήματα ως μορφή ενέργειας (ευνοεί την εγχώρια και ιδίως την αγροτική οικονομία, συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ.), αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον με απαραίτητη προϋπόθεση τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος στη χώρα. 4. Ποια είναι τα δυνατά σημεία που δίνουν ώθηση και ποια η απόσταση που πρέπει να διανυθεί για να μιλάμε για μία ισχυρή και αναπτυγμένη αγορά και βιομηχανία βιομάζας; Τα δυνατά σημεία της βιομάζας απορρέουν από την ίδια τη φύση της: πρόκειται για μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, μπορεί να παραχθεί σε εγχώριο επίπεδο μειώνοντας τις δαπανηρές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, ενισχύει την αγροτική οικονομία και προστατεύει το περιβάλλον. Όταν αναφερόμαστε στα πέλλετς βιομάζας δεν πρέπει να λησμονούμε ότι πλέον αποτελεί για τους καταναλωτές πιο οικονομικό καύσιμο από το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο, ενώ όταν μιλάμε για ηλεκτροπαραγωγή από βιομάζα πρέπει να τονίσουμε ότι πρόκειται για την μόνη ΑΠΕ (μαζί με τη γεωθερμία) που παράγει ενέργεια από μονάδες βάσης (δηλαδή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, 24 ώρες το 24ωρο), γεγονός που ευνοεί τη σταθερότητα των Δικτύων Μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. Ως επιστέγασμα των παραπάνω χαρακτηρι-

στικών, έρχεται το γεγονός της εξαιρετικής τεχνολογικής ανάπτυξης σε ερευνητικό και εμπορικό επίπεδο που έχει λάβει χώρα την τελευταία 20ετία σε όλο τον κόσμο. Από εκεί και πέρα, αν στόχος μας είναι να μιλάμε για μια ισχυρή εγχώρια αγορά βιομάζας θα πρέπει να εστιάσουμε στο επίπεδο της έρευνας. Η τεχνογνωσία που απαιτείται για την ανάπτυξη έργων βιομάζας είναι υψηλή και το γεγονός ότι οι τεχνολογίες ενεργειακής μετατροπής της ποικίλουν τόσο μεταξύ τους, κάνει απαραίτητη τη δημιουργία ισχυρής εγχώριας γνώσης μέσω της έρευνας και ανάπτυξης (R&D) στο αντικείμενο της βιομάζας. Συνεπώς, ο ρόλος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων σε αυτή την προσπάθεια είναι καθοριστικός. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δαπάνα πολλές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως για την ενίσχυσης ερευνητικών προγραμμάτων γύρω από τη βιομάζα, τη βιοενέργεια και τα βιοκαύσιμα. 5. Με την προώθηση της πράσινης ανάπτυξης να βρίσκεται στην κορυφή των δράσεων και των έργων των υπουργείων Περιβάλλοντος και ανάπτυξης, ποια βήματα έχουν ήδη γίνει στον κλάδο της Βιομάζας για την εξάπλωση της χρήσης της και την αποδοχή της στον κλάδο των ΑΠΕ;

Πόσο προσιτή και μακροπρόθεσμη είναι η Πράσινη Ανάπτυξη μέσα από τη Βιομάζα και τις εφαρμογές της; Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η Πολιτεία έχει δείξει σημαντική θέληση για την ενίσχυση της ανάπτυξης της βιομάζας στη χώρα. Τόσο ο νόμος 3851/2010 που αύξησε σημαντικά τις εγγυημένες ταρίφες πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από βιομάζα, όσο και η ΥΑ 189533/07-11-2011 που ήρε την παράλογη απαγόρευση της ΚΥΑ του 1993 για χρήση της βιομάζας σε εγκαταστάσεις θέρμανσης στα 2 μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), βοήθησαν καθοριστικά στην βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος σε σχέση με τη βιομάζα. Η γενικότερη στάση της Πολιτείας, λοιπόν, είναι θετική, αλλά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι σε αρκετούς νόμους και αποφάσεις υπάρχουν "θολά" σημεία τα οποία οφείλουν να ξεκαθαρισθούν. Η βιομάζα αποτελεί εξαιρετική περίπτωση ανανεώσιμης ενέργειας, η μοναδική που μπορεί να συνδυάσει τόσα πλεονεκτήματα και για το περιβάλλον και για την εγχώρια οικονομία- συνεπώς αν στόχος είναι να πετύχουμε πραγματική Πράσινη και Αειφόρο Ανάπτυξη σε

αυτή τη χώρα, είναι απαραίτητο να τεθεί η βιομάζα, η βιοενέργεια και τα βιοκαύσιμα σε πρώτη γραμμή προτεραιότητας- όπως γίνεται, άλλωστε, σε όλο τον κόσμο. 6. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα φυσικά, θεσμικά και τεχνολογικά όρια στην εξάπλωση και χρήση της Βιομάζας; Σε αντίθεση με άλλες μορφές ΑΠΕ (ηλιακή, αιολική) οι οποίες χρησιμοποιούν "κοινόχρηστες" πρώτες ύλες για την παραγωγή ενέργειας (ήλιος, αέρας), για την παραγωγή βιοενέργειας είναι απαραίτητη η πρόσβαση σε πρώτη ύλη βιομάζας. Η πρόσβαση αυτή έχει και χωροταξικούς και τεχνολογικούς και οικονομικούς περιορισμούς. Άρα, καταρχάς, υπάρχουν φυσικοί περιορισμοί με την έννοια της εγγύτητας σε κατάλληλης ποιότητας βιομάζα, της οποία το κόστος συλλογής και μεταφοράς είναι το μικρότερο δυνατό. Εάν αναφερόμαστε, δε, σε χρήση πέλλετς βιομάζας για οικιακή κατανάλωση, και πάλι είναι απαραίτητη η εύκολη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας καύσιμο. Σε θεσμικό επίπεδο, η ΥΑ 189533/07-11-2011 τερμάτισε τον παραλογισμό στον περιορισμό της δυνατότητας καύσης βιομάζας στα 2 μεγάλα αστικά κέντρα. Και πάλι, όμως, απαιτούνται περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τους περιορισμούς ως προς την ποιότητα των χρησιμοποιούμενων βιοκαυσίμων. Αναφορικά με το βιοαέριο, θα πρέπει να υπάρξει μια νέα διαβάθμιση των εγγυημένων τιμών ταρίφας προς όφελος των μικρών εγκαταστάσεων (<500 kWe). Απαραίτητο είναι, ακόμα, να υπάρξει μια αύξηση στις τιμές πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο από την αναερόβια χώνευση φυτικής βιομάζας, καθώς αποτελεί πρώτη ύλη με κόστος παραγωγής / απόκτησης (δεν είναι υπόλειμμα / απόβλητο). Έτσι, μέρος των εσόδων από την πώληση της ηλεκτρικής ενέργειας επιστρέφει στους αγρότες, δίνοντάς τους σημαντικά κίνητρα για την καλλιέργεια της γης και κατ’ επέκταση για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας. Τέλος, για την μεγιστοποίηση του περιβαλλοντικού οφέλους από τις μονάδες βιομάζας θα πρέπει να τεθεί πλέον σε αυστηρότερη ισχύ ο νόμος του "ο ρυπαίνων πληρώνει" έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι περιπτώσεις παράνομης εναπόθεσης αποβλήτων και υπολειμμάτων- υλικών, δηλαδή, που ως βιομάζα αποτελούν πηγή ενέργειας! Από τεχνολογικής σκοπιάς, οι περιορισμοί πάντα θα υπάρχουν, καθώς μιλάμε για τεχνολογίες που πολλές από αυτές είναι σε ανάπτυξη ακόμα (π.χ. αεριοποίηση, πυρόλυση, ενέργεια από άλγη). Αυτό που έχει σημασία είναι ότι: ο αριθμός των ώριμων - εμπορικά εφαρμόσιμων τε-

Σημειώσεις

20 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

χνολογιών ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας αυξάνει διαρκώς, να γίνει σαφής η ύπαρξη των εν λόγω περιορισμών και να υπάρξει σχετική ενημέρωση των υποψηφίων καταναλωτών και επενδυτών, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα εξαπάτησης τους- φαινόμενα που επί της ουσίας πλήττουν τον ίδιο τον κλάδο της βιομάζας.

ληλος σχεδιασμός και λειτουργία της μονάδας. Για τα πέλλετς βιομάζας, πάντως, η συγκυρία μετά την ΥΑ του περασμένου Νοεμβρίου είναι εξαιρετικά ευνοϊκή για την ανάπτυξή τους, γεγονός που αποδείχθηκε στην πράξη και τον τελευταίο χειμώνα με την αύξηση στην κατανάλωση των πέλλετς βιομάζας για οικιακή θέρμανση.

7. Στο πεδίο της Βιομάζας μιλάμε για έναν ολόκληρο κλάδο και βιομηχανικό κύκλο που περιλαμβάνει την παραγωγή, τη διαχείριση και τη διανομή των προϊόντων και συστημάτων για την αξιοποίησή της. Ποιοι οι αποδέκτες και οι "καταναλωτές" της Βιομάζας στην Ελλάδα;

9. Η παγκόσμια στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έχει δημιουργήσει ένα ευρύτερο ενδιαφέρον και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην έρευνα και την ανάπτυξη. Σε αυτή τη σκηνή η Ελλάδα που βρίσκεται, αναλογικά πάντα με την δυναμική της, και ποιες οι δυνατότητές της να συνεισφέρει πέρα από τα σύνορα;

Εξ ορισμού, η βιομάζα χαρακτηρίζεται ως η οργανική πρώτη ύλη από την οποία, μέσω καταλλήλων τεχνολογιών μετατροπής, παράγονται: ηλεκτρική ή/και θερμική ενέργεια που ονομάζεται βιοενέργεια (bioenergy), καύσιμα κίνησης ή/και θέρμανσης που ονομάζονται βιοκαύσιμα (biofuels). Αναφορικά με το κομμάτι της βιοενέργειας, το παραγόμενο ρεύμα διοχετεύεται στο δίκτυο ενώ, σε περίπτωση συμπαραγωγής, η θερμότητα που προκύπτει κυρίως ιδιοκαταναλώνεται. Σχετικά με τα στερεά βιοκαύσιμα, τελικοί καταναλωτές των πέλλετς μπορούν να είναι όλοι οι οικιακοί καταναλωτές σε όλη την επικράτεια. Η στερεή βιομάζα αποτελεί εξαιρετική εναλλακτική και σε βιομηχανικούς λέβητες, αντικαθιστώντας τα συμβατικά ορυκτά καύσιμα με εναλλακτική, πιο φθηνή πρώτη ύλη, με συνέπεια την μείωση των λειτουργικών τους εξόδων, γεγονός υψίστης σημασίας την δύσκολη περίοδο που διανύει η ελληνική βιομηχανία και βιοτεχνία. Από τα υγρά βιοκαύσιμα, μόνο το βιοντίζελ παράγεται στην Ελλάδα, το οποίο πωλείται στα 4 διυλιστήρια της χώρας για ανάμιξη του με το συμβατικό ντίζελ, σε αναλογία περίπου 6,5%. Σημειώνεται ότι παραγωγή βιοαιθανόλης δεν υπάρχει ακόμα στην Ελλάδα. 8. Πόσο επισφαλής και πόσο εγγυημένηείναι σήμερα η επένδυση στην παραγωγή και τη διαχείριση της Βιομάζας. Βρίσκετε ότι υπάρχουν αρκετά ελκυστικά στοιχεία για εκτεταμένες επενδύσεις; Με την ραγδαία επιδείνωση της εγχώριας οικονομικής και πολιτικής κατάστασης, είναι δύσκολο για οποιαδήποτε επένδυση να χαρακτηριστεί εγγυημένη. Σε συνθήκες οικονομική ομαλότητας, πάντως, είναι αναμφίβολο ότι οι τεχνολογίες ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας αποτελούν εξαιρετικά ελκυστικές επενδύσεις, οι οποίες μπορεί να έχουν ταχύτερες αποδόσεις απόσβεσης των ιδίων κεφαλαίων. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι ο κατάλ-

Αν και γίνονται κάποιες προσπάθειες από ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια, η αλήθεια είναι ότι είμαστε αρκετά πίσω σε σχέση με το εξωτερικό. Ιδίως στο κομμάτι της ανάπτυξης, όπου όλα αυτά που έχουν αποδειχθεί σε εργαστηριακό επίπεδο πρέπει να εφαρμοστούν σε πιλοτική κλίμακα. Είναι σαφής η ανάγκη προώθησης της έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα της βιομάζας στην Ελλάδα. Είναι, παράλληλα, σκόπιμο να δοθούν τα απαιτούμενα κίνητρα ώστε οι έχοντες την σχετική τεχνογνωσία να μπορέσουν να την εφαρμόσουν και σε επαγγελματικό επίπεδο μέσω της σύστασης spin-off εταιρειών. Η ενίσχυση της εγχώριας καινοτομίας και η εμπορική εκμετάλλευση της τεχνογνωσίας είναι κάτι που σαφώς θα μπορούσε να αναδείξει τον ελληνικό κλάδο της βιομάζας και πέρα από τα σύνορά μας. 10. Πώς εκτιμάτε την ελληνική βιομηχανία παραγωγής και διαχείρισης Βιομάζας σήμερα σε σχέση με τη διεθνή βιομηχανία; Αν και έχουν γίνει μεγάλα βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια, η ελληνική βιομηχανία βιομάζας είναι ακόμα σε αρχικό επίπεδο. Μόνο ο κλάδος που ασχολείται με το βιοντίζελ -ενδεχομένως, επειδή ήταν και ο πρώτος που άρχισε να αναπτύσσεται περίπου το 2005 και καθορίστηκε νωρίς το θεσμικό του πλαίσιο- είναι σε σχετικά πιο ώριμη κατάσταση. Εξαίρεση αποτελεί η ύπαρξη σημαντικού αριθμού βιομηχανιών και βιοτεχνιών που παράγουν λέβητες για την καύση βιομάζας- οι οποίοι μάλιστα είναι και υψηλής ποιότητας, ικανοί να ανταγωνιστούν ποιοτικά εκείνους του εξωτερικού. Καθώς η χώρα έχει και υψηλό δυναμικό βιομάζας και μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξής της, θα είναι σαφέστατα προς όφελος της η ύπαρξη εταιρειών ικανών να καλύψουν και την εγχώρια ζήτηση αλλά που θα στρέφουν το βλέμμα και σε αγορές του εξωτερικού.

** Η Ελληνική Εταιρεία Βιομάζας επίσης είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιομάζας (AEBIOM) που εδρεύει στο Βέλγιο και έχει σαν στόχο την εκπροσώπηση και διάδοση της βιοενέργειας σε επίπεδο Ε.Ε.

Το Βιοαέριο Βάσω Νεόκοσμου Επιστημονικός συνεργάτης Building Green Magazine Αρχιτέκτονας

Σήμερα, η παγκόσμια ενεργειακή τροφοδοσία εξαρτάται ιδιαίτερα από τις ορυκτές πηγές ενέργειας (αργό πετρέλαιο, λιγνίτης, λιθάνθρακας, φυσικό αέριο). Οι πηγές αυτές είναι μη ανανεώσιμοι πόροι και τα αποθέματά τους μειώνονται πολύ γρηγορότερα από ότι διαμορφώνονται νέα. Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη παραγωγή αποβλήτων αποτελεί σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα.

AEBIOM, 2009

Σε πολλές χώρες η πρόληψη, η μείωση παραγωγής αποβλήτων και η διαχείρισή τους με αειφορικούς τρόπους συνιστούν σημαντικές πολιτικές προτεραιότητες. Σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, το βιοαέριο από την Αναερόβια Χώνευση (ΑΧ) αποτελεί ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, καθώς έχει παραχθεί από βιομάζα, η οποία είναι μια έμβια αποθήκη ηλιακής ενέργειας, μέσω της φωτοσύνθεσης. Το βιοαέριο αποτελεί έναν ευέλικτο ενεργειακό φορέα, κατάλληλο για πολλές διαφορετικές εφαρμογές, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροπαραγωγής, της παραγωγής θερμικής ενέργειας και της χρήσης στις μεταφορές. Σε πολλές χώρες χρησιμοποιείται για τη συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ). Το αναβαθμισμένο βιοαέριο (βιομεθάνιο) χρησιμοποιείται όλο και συχνότερα στο δίκτυο του φυσικού αερίου ως υποκατάστατό του ή ως καύσιμο οχημάτων. Επιπλέον, ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα της παραγωγής βιοαερίου είναι η δυνατότητα μετατροπής μεγάλου τμήματος των αστικών, γεωργικών και βιομηχανικών αποβλήτων σε ένα πολύτιμο πόρο, με τη χρήση τους ως πρώτη ύλη για την ΑΧ και την παραγωγή ενέργειας. Η παραγωγή και η χρήση του βιοαερίου από την ΑΧ παρέχουν πολλά

περιβαλλοντικά και κοινωνικο - οικονομικά οφέλη. Το βιοαέριο δεν βελτιώνει μόνο το ενεργειακό ισοζύγιο μιας χώρας, αλλά συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση των φυσικών πόρων και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Βασικά στοιχεία Το βιοαέριο είναι ένα μείγμα από μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο, υδρογόνο και υδρόθειο. Το επιθυμητό συστατικό είναι το μεθάνιο, αλλά η ακριβής σύσταση του βιοαερίου ποικίλει ανάλογα με τη χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη για την παραγωγή του και άλλες παραμέτρους, όπως η θερμοκρασία και η οξύτητα του υποστρώματος. Βιοαέριο παράγεται από την Αναερόβια Χώνευση (ΑΧ), η οποία είναι μια βιοχημική διαδικασία αποσύνθεσης της οργανικής ύλης από ποικίλους μικροοργανισμούς, που μπορούν να επιζήσουν μόνο κάτω από

22 BIOENERGY

αναερόβιες συνθήκες και απουσία φωτός. Η διεργασία της ΑΧ είναι κοινή σε πολλά φυσικά περιβάλλοντα, όπως τα ιζήματα των θαλασσών ή το στομάχι των μηρυκαστικών. Η ΑΧ συνήθως λαμβάνει χώρα σε αεροστεγείς δεξαμενές, που λειτουργούν ως αντιδραστήρες και οι οποίες ονομάζονται χωνευτές. Το βιοαέριο που παράγεται κατά τη διάρκεια της ΑΧ απομακρύνεται από το χωνευτή και οδηγείται σε περαιτέρω επεξεργασία για την παραγωγή ενέργειας. Η βιομάζα που απομένει μετά την ΑΧ ονομάζεται χωνεμένο υπόλειμμα, είναι πλούσια σε θρεπτικές σουσίες και αποτελεί εξαιρετικό εδαφοβελτιωτικό.

Πλεονεκτήματα βιοαερίου Ευελιξία στη χρήση διαφορετικών πρώτων υλών Πολλοί διαφορετικοί τύποι πρώτης ύλης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή βιοαερίου. Αυτές είναι η στερεή

ζωική και υδαρής κοπριά, υπολλείματα καλλιεργιών, οργανικά απόβλητα από την παραγωγή γαλακτοκομικών, τις βιομηχανίες τροφίμων και τις αγροτοβιομηχανίες, η ιλύς υγρών αποβλήτων, το οργανικό κλάσμα των δημοτικών στερεών αποβλήτων, τα οργανικά απόβλητα από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις εστίασης, ενεργειακές καλλιέργειες. Βιοαέριο μπορεί επίσης να συλλεχθεί, με ειδικές εγκαταστάσεις, από χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων. Ένα κύριο πλεονέκτημα της παραγωγής βιοαερίου είναι η δυνατότητα χρήσης διάφορων τύπων "υγρής βιομάζας" ως πρώτη ύλη, που χαρακτηρίζονται από περιεχόμενο υγρασίας περισσότερο από 60-70% (π.χ. ιλύς από επεξεργασία λυμάτων, ζωική υδαρής κοπριά, ιλύς επίπλευσης από την επεξεργασία τροφίμων). Τα τελευταία χρόνια, ένα πλήθος από ενεργειακές καλλιέργειες (σιτηρά, αραβόσιτος, αγριοκράμβη) χρησιμοποιήθηκαν

κατά ένα μεγάλο μέρος ως πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοαερίου σε χώρες όπως η Αυστρία ή η Γερμανία. Εκτός από αυτές, όλα τα είδη γεωργικών υπολειμμάτων και οι κατεστραμμένες καλλιέργειες, αυτές δηλαδή που είναι ακατάλληλες για βρώση, δεν αναπτύχθηκαν σωστά, ή επηρεάστηκαν από δυσμενείς καιρικές συνθήκες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή βιοερίου και εδαφοβελτιωτικού. Ένας αριθμός ζωικών υποπροϊόντων, μη κατάλληλων για κατανάλωση από ανθρώπους, μπορούν επίσης να υποβληθούν σε επεξεργασία στις μονάδες βιοαερίου. Με τη χρήση αποβλήτων ως πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοαερίου, μειώνεται ο όγκος τους, εξοικονομούνται χρήματα και επιτυγχάνονται οι στόχοι της εθνικής και ευρωπαϊκης νομοθεσίας για την ανακύκλωση αποβλήτων. Εκτός αυτού, η περίσσεια κοπριάς σε περιοχές εντατικής κτηνοτροφίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί

αποτελεσματικά στην παραγωγή βιοαερίου, τεχνική που θεωρείται ορθή γεωργική πρακτική στη διαχείρηση κοπριάς. Χρήση χωνεμένου υπολείμματος ως εδαφοβελτιωτικό Μια μονάδα βιοαερίου δεν είναι μόνο προμηθευτής ενέργειας. Η βιομάζα που βιοαποικοδομείται και απομένει μετά την ΑΧ (χωνεμένο υπόλειμμα), αποτελεί εξαιρετικό εδαφοβελτιωτικό, πλούσιο σε άζωτο, φώσφορο, κάλιο και θρεπτικούς μικροοργανισμούς, που μπορεί να εφαρμοστεί στα εδάφη με το συνηθισμένο εξοπλισμό εφαρμογής της υγρής κοπριάς. Σε σχέση με την ακατέργαστη ζωική στερεή κοπριά, το χωνεμένο υπόλειμμα έχει βελτιωμένη αποδοτικότητα λίπανσης λόγω της ομοιογένειας και της υψηλότερης διαθεσιμότητας θρεπτικών συστατικών, την καλύτερη αναλογία C/N και τις σημαντικά μειωμένες οσμές. Το χωνεμένο υπόλειμμα μπορεί επίσης να αντικαταστήσει τα συνθετικά λι-

πάσματα, με αποτέλεσμα τον περιορισμό της παραγωγής επιπρόσθετων θρεπτικών. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στην εκπλήρωση των στόχων των οδηγιών της ΕΕ, όπως η Οδηγία για τη νιτρορύπανση. Συμβολή στην αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη Η χρήση των ορυκτών καυσίμων, όπως είναι ο λιγνίτης, ο λιθάνθρακας, το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, μετατρέπει τον άνθρακα που είναι αποθηκευμένος για εκατομμύρια έτη στο φλοιό της Γης και τον απελευθερώνει ως διοξείδιο του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα. Η αύξηση της υφιστάμενης συγκέντρωσης του CO2 στην ατμόσφαιρα προκαλεί την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας δεδομένου ότι το CO2 είναι ένα αέριο του φαινομένου του θερμοκηπίου (ΑΦΘ). Η καύση του βιοαερίου επίσης απελευθερώνει CO2, αλλά η κύρια διαφορά, όταν συγκρίνεται με τα ορυκτά καύσιμα, είναι ότι ο άνθρακας στο βιοαέριο, ελήφθη πρόσφατα από την ατμόσφαιρα, από τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα των φυτών. Έτσι, ο κύκλος άνθρακα του βιοαερίου είναι κλειστός σε ένα βραχύ χρονικό διάστημα (από ένα έως λίγα έτη). Η παραγωγή βιοαερίου από την ΑΧ μειώνει επίσης τις εκπομπές του μεθανίου (CH4) και του νιτρώδους οξειδίου (Ν2Ο) λόγω της αποθήκευσης και χρήσης της ζωικής στερεής κοπριάς ως εδαφοβελτιωτικό. Το δυναμικό ΑΦΘ του μεθανίου είναι 23 φορές και του νιτρώδους οξειδίου 296 φορές υψηλότερο απ’ ότι του διοξειδίου του άνθρακα. Η χρήση του βιοαερίου υποκαθιστά τα ορυκτά καύσιμα από την παραγωγή ενέργειας και τις μεταφορές και μειώνει έτσι τις εκπομπές του CO2, του CH4 και του N2O, συμβάλλοντας στο να μετριαστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι 1m3 βιοαερίου υποκαθιστά 0,5kg πετρελαίου για παραγωγή ενέργειας, συνεισφέροντας μείωση 2,6kg CO2 αντίστοιχα. Μειωμένη εξάρτηση από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα Τα ορυκτά καύσιμα είναι περιορισμένα και συγκεντρώνονται σε πολύ λίγες γεωγραφικές περιοχές του πλανήτη. Η ανάπτυξη και υλοποίηση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όπως είναι το βιοαέριο από ΑΧ, στηριζόμενα σε εθνικούς και περιφερειακούς πόρους, αυξάνει την αειφορία και την ασφάλεια του εθνικού ενεργειακού εφοδιασμού και μειώνει την εξάρτηση από τις εισαγωγές ενέργειας. Συμβολή στους στόχους της ΕΕ για την ενέργεια και την προστασία του περιβάλλοντος Η αντιμετώπιση της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι μια από τις κύριες προτεραιότητες της ενεργειακής και της

περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Οι ευρωπαϊκοί στόχοι για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμους πόρους, την μείωση των εκπομπών ΑΦΘ και την αειφόρο διαχείριση των αποβλήτων στηρίζονται στη δέσμευση των χωρών μελών της ΕΕ να εφαρμόσουν τα κατάλληλα μέτρα για να τους επιτύχουν. Η παραγωγή και η χρήση του βιοαερίου από ΑΧ ικανοποιούν και τους τρεις αυτούς στόχους συγχρόνως. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Η παραγωγή βιοαερίου από την ΑΧ απαιτεί εργατικό δυναμικό για την παραγωγή, συλλογή και μεταφορά της πρώτης ύλης ΑΧ, την κατασκευή του τεχνικού εξοπλισμού, την κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση των μονάδων παραγωγής βιοαερίου. Αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξη ενός εθνικού τομέα βιοαερίου συμβάλλει στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, με σημαντικό οικονομικό δυναμικό, αυξάνει τα εισοδήματα στις αγροτικές περιοχές και δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Χαμηλές ανάγκες σε νερό Ακόμα και όταν συγκρίνεται με άλλα βιοκαύσιμα, το βιοαέριο έχει μερικά πλεονεκτήματα. Ένα από αυτά είναι ότι για να γίνει η ΑΧ χρειάζεται τη μικρότερη ποσότητα νερού. Αυτή η πτυχή είναι τόσο σημαντική όσο η ενεργειακή αποδοτικότητα του βιοαερίου, λόγω των αναμενόμενων μελλοντικών ελλείψεων υδάτινων πόρων σε πολλές περιοχές του κόσμου.

Παρούσα κατάσταση και τάσεις εξέλιξης της ΑΧ διεθνώς Στην Ασία, αρκετά εκατομμύρια πολύ απλοί, μικρής κλίμακας, χωνευτές βιοαερίου βρίσκονται σε λειτουργία σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, το Νεπάλ και το Βιετνάμ, παράγοντας βιοαέριο για μαγείρεμα και φωτισμό. Αρκετές χιλιάδες αγροτικές μονάδες βιοαερίου είναι σε λειτουργία στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική και πολλές από αυτές είναι μεγάλης κλίμακας και με χρήση υψηλής τεχνολογίας. Κατά τα τελευταία έτη η παγκόσμια αγορά για το βιοαέριο αυξήθηκε κατά 20 έως 30% το χρόνο και πολλές χώρες έχουν αναπτύξει σύγχρονες τεχνολογίες βιοαερίου και έχουν πετύχει να καθιερώσουν ανταγωνιστικές εθνικές αγορές βιοαερίου, μετά από δεκαετίες εντατικής έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, λαμβάνοντας σημαντικές επιχορηγήσεις και δημόσια υποστήριξη. Σύμφωνα με τον κ. Κων/νο Σιούλα, συνεργάτη του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), οι μονάδες βιοαερίου που επεξεργάζονται κυρίως γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα είναι μερικές από τις πιο διαδεδομένες εφαρμογές της αναερόβιας χώνευσης στην Ευρώπη, παρουσιάζοντας πλήθος πλεονεκτημάτων. Ο τομέας του βιοαερίου σε μερικές Ευρωπαϊκές χώρες σημειώνει ραγδαία εξέλιξη και η

24 BIOENERGY

αγορά βιοαερίου στις χώρες αυτές συνεχώς επεκτείνεται (π.χ. Γερμανία, Αυστρία). Μόνο στη Γερμανία λειτουργούσαν 6.000 μονάδες το 2010, ενώ η πρόβλεψη για το 2011 ήταν 6.800 (σύμφωνα με στοιχεία της Γερμανικής Ένωσης βιοαερίου). Στην Ελλάδα ανοίγονται σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης δεδομένου του σημαντικού δυναμικού οργανικών αποβλήτων και της τιμής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ (νόμος 3851/2010). Σημαντικές ερευνητικές προσπάθειες σε συνδυασμό με εφαρμογές σε πλήρη κλίμακα διεξάγοναι σε όλο τον κόσμο, με σκοπό τη βελτίωση των τεχνολογιών μετατροπής, καθώς και της ευστάθειας και απόδοσης της λειτουργίας και της διεργασίας. Συνεχώς αναπτύσσονται και δοκιμάζονται νέοι χωνευτές, νέοι συνδυασμοί υποστρωμάτων ΑΧ, συστήματα τροφοδοσίας, εγκαταστάσεις αποθήκευσης και άλλες συνιστώσες του εξοπλισμού. Η χρήση του βιοαερίου για συνδυασμένη παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) έχει καταστεί μια τυποποιημένη εφαρμογή του βιοαερίου στην Ευρώπη. Σε χώρες όπως η Σουηδία, η Ελβετία και η Γεμανία, αναβαθμισμένο βιοαέριο χρησιμοποιείται ως βιοκαύσιμο στις μεταφορές και σε αυτές τις χώρες εγκαθίστανται δίκτυα σταθμών αναβάθμισης καυσίμου και πρατήρια καυσίμων. Σχετικά νέα εφαρμογή είναι η αναβάθμιση και τροφοδότηση του βιοαερίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου και οι πρώτες εγκαταστάσεις, στη Γερμανία και την Αυστρία, τροφοδοτούν με βιομεθάνιο τα δίκτυα του φυσικού αερίου. Η νεώτερη χρήση του βιοαερίου είναι στις κυψέλες καυσίμου, οι οποίες αποτελούν μια ώριμη εμπορική τεχνολογία και ήδη λειτουργούν σε χώρες όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ. Η συνδυασμένη παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοαέριο, βιοαιθανόλη και βιοντίζελ), τροφίμων και πρώτων υλών για τη βιομηχανία, ως τμήμα της ίδια αρχής των βιοδυιλιστηρίων αποτελεί σήμερα έναν από τους σημαντικούς τομείς της έρευνας, όπου το βιοαέριο παρέχει την ενέργεια διεργασίας για την παραγωγή των υγρών βιοκαυσίμων και χρησιμοποιεί τα απόβλητα της διεργασίας ως πρώτη ύλη για την ΑΧ. Η συνδυασμένη αρχή των βιοδυιλιστηρίων θεωρείται ότι μπορεί να προσφέρει διάφορα πλεονεκτήματα σχετικά με την ενεργειακή αποδοτικότητα, τις οικονομικές αποδόσεις και τη μείωση των εκπομπών ΑΦΘ. Γι’ αυτό το λόγο, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο έχουν υλοποιηθεί διάφορα πιλοτικά έργα και τα αποτελέσματά τους σε πλήρη κλίμακα θα είναι διαθέσιμα τα επόμενα έτη.

Το βιοαέριο στην Ελλάδα Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) αποτελεί τον εθνικό φορέα για την προώθηση των Ανα-

νεώσιμων Πηγών, της Ορθολογικής Χρήσης και της Εξοικονόμησης Ενέργειας, με σημαντική και διαχρονική συμβολή στα θέματα εξέλιξης και διάδοσης της ενεργειακής αξιοποίησης του βιοαερίου στην Ελλάδα και των πλεονεκτημάτων του. Η εκμετάλλευση του βιοαερίου στη χώρα μας αποτελεί ήδη μια γνωστή τεχνολογία κυρίως στις περιπτώσεις των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) και των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ). Στο πλαίσιο του έργου BiogasIN, το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα "Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη" και το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), εκτιμήθηκαν τα δυνητικά οφέλη (οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά) που μπορούν να προκύψουν από την ενεργειακή αξιοποίηση του θεωρητικού δυναμικού κτηνοτροφικών αποβλήτων σε τέσσερις περιοχές (Αιτωλοακαρνανία, Εύβοια, Λάρισα, Πρέβεζα) με τα ακόλουθα, μεταξύ άλλων, αποτελέσματα: Το βιοαέριο, ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, μπορεί να συνεισφέρει σε ποσοστό 0,8% στο συνολικό ενεργειακό στόχο της χώρας μας για το 2020, βάσει της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ και σε ποσοστό 3% του στόχου για τη βιομάζα και το βιοαέριο. Η εξοικονόμηση εκπομπών CO2 μπορεί να ανέλθει σε 588 kt ετησίως, εξοικονομώντας ταυτόχρονα 44.031 τόνους συμβατικών λιπασμάτων ανά έτος αξίας περίπου 13 εκ. €. Η αξιοποίηση του συνολικού θεωρητικού δυναμικού κτηνοτροφικών αποβλήτων στις τέσσερις περιοχές μελέτης θα οδηγούσε στη δημιουργία 55 νέων μονάδων (ισχύος 0,5MW η κάθε μία) με συνολική εγκαταστημένη ισχύ περίπου 28MW και η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες 48.000 νοικοκυριών. Η δημιουργία των μονάδων αυτών θα προσέλκυε επενδύσεις ύψους 87 εκατ. €, δημιουργώντας παράλληλα νέες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Ο νόμος 3851/2010 θέτει νέες υψολέτερες εγγυημένες τιμές ανάλογα με τον τύπο της βιομάζας. Το γεγονός αυτό αποτελεί βασικό μοχλό για να προσελκύσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον η αξιοποίηση του βιοαερίου και αρκετά έργα βρίσκονται στο στάδιο της αδειοδότησης και υλοποίησης. Υπάρχουν όμως ακόμη κάποια εμπόδια στην διαδικασία αδειοδότησης και χρηματοδότησης τέτοιων έργων στην Ελλάδα για την ανάπτυξη μιας αρκετά ώριμης ενεργειακής αγοράς σχετικά με το βιοαέριο. Για το λόγο αυτό χρειάζεται η περαιτέρω ενδυνάμωση της εγχώριας ενεργειακής βιομηχανίας, με στόχο να προωθηθεί περαιτέρω η ανάπτυξη έργων βιοαερίου, να μειωθούν τα κόστη επένδυσης και να απλοποιηθούν περαιτέρω οι διαδικασίες αδειοδότησης και η χρηματοδότησή τους.

Πηγές 1. Teodorita Al Seadi, Dominik Rutz, Heinz Prassl, Michael K�ttner, Tobias Finsterwalder, Silke Volk, Rainer Janssen, Κωνσταντίνος Σιούλας (2008), Εγχειρίδιο Βιοαερίου, Εκδόθηκε από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), 19ο χλμ. Λεωφόρου Μαραθώνος, 19009 - Πικέρμι, Αττική, http://www.cres.gr, ISBN 978-87-992962-3-1. 2. Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), 19ο χλμ. Λεωφόρου Μαραθώνος, 19009 - Πικέρμι, Αττική, Υλικό πληροφόρησης για επενδυτές / αγρότες στην Ελλάδα, Τμήμα Περιβάλλοντος και Μεταφορών, http://www.cres.gr, 2011, Παραδοτέο του έργου "BiogasIN" (D.3.8.4) Κωνσταντίνος Σιούλας (2011). 3. ΚΑΠΕ (2011) Γνωρίζετε ότι το βιοαέριο; Εκδόθηκε από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), 19ο χλμ. Λεωφόρου Μαραθώνος, 19009 - Πικέρμι, Αττική, http://www.cres.gr.

Βιο... Θέρμανση, Όφελος από τη φύση Γεώργιος Σακελλαρίου Ιδιοκτήτης της εταιρείας ΕCONSTRUCT (Κτιριακές εφαρμογές βιομάζας & ΑΠΕ) e-mail:econstruct.sakellariou@gmail.com

Σήμερα πολλά είδη καλλιεργειών έχουν αναπτυχθεί για την παραγωγή βιομάζας ενώ χρησιμοποιούνται πολλά υπολείμματα και απορρίμματα της βιομηχανίας ξύλου. Με τη βελτίωση των ιδιοτήτων της βιομάζας αυξάνεται η πυκνότητα των παραγώγων της με αποτέλεσμα την ενεργειακή τους αναβάθμιση και χρήση τους στην παραγωγή θερμότητας, ηλεκτρικής ενέργειας κ.α. Βιομάζα είναι κάθε οργανικό υλικό προερχόμενο απο την φύση, απο το οποίο παράγονται οικοδομικά υλικά, ενέργεια, χημικά προϊόντα, υλικά υφαντουργίας και πλήθος άλλα υλικά τα οποία συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Οι εφαρμογές για την παραγωγή ενέργειας κατά τη διάρκεια της ιστορίας του ανθρώπου είναι πολλές με την αρχή να έχει γίνει πριν από πολλά εκατομμύρια χρόνια οπότε και με την καύση του ξύλου παραγόταν θερμότητα για θέρμανση των πρώτων κατοικιών ή για την ετοιμασία φαγητού. Με την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και των τεχνολογιών η βιομάζα έφτασε σήμερα να χρησιμοποιείται πέρα από την θέρμανση κατοικιών και κάθε είδους χώρου, για την ηλεκτροπαραγωγή, για κίνηση οχημάτων και πλήθος άλλων εφαρμογών που τελικά δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Σήμερα πολλά είδη καλλιεργειών έχουν αναπτυχθεί για την παραγωγή βιομάζας με τα σημαντικότερα από αυτά να είναι ο ευκάλυπτος, η ψευδακακία, ο μίσχανθος και η αγριαγκινάρα ενώ χρησιμοποιούνται και πολλά υπολείμματα όπως τσόφλια και υπολείμματα της βιομηχανίας ξύλου. Για τη βελτίωση των ιδιοτήτων της βιομάζας αυξάνεται η πυκνότητα των παραγώγων της (pellets) με αποτέλεσμα την ενεργειακή τους αναβάθμιση και χρήση τους για παραγωγή θερμότητας, ηλεκτρικής ενέργειας κ.α. Αρχίζοντας από τα πλεονεκτήματα της βιομάζας σε περιβαλλοντικό επίπεδο σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα μπορούμε να πούμε ότι η βιομάζα: • Είναι μια μορφή ανανεώσιμης ενέργειας και συνεπώς ανεξάντλητη, καθαρή και δωρεάν (παρέχεται από τη φύση). • Παράγεται σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ενώ τα ορυκτά καύσιμα παράγονται μόνον σε λίγες χώρες και η διαθεσιμότητά τους εξαρτάται από διεθνείς πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. • Η χρήση της είναι σύμφωνη με τις σύγχρονες επιταγές για βιοκλιματικά, ενεργειακά αποδοτικά κτήρια. Παράγωγο της βιομάζας είναι και τα pellets ξύλου (wood pellets) που παράγονται απο υπολείμματα της βιομηχανίας ξύλου (πριονίδια και ρινίσματα). Τα pellets ξύλου καταλαμβάνουν μικρό όγκο σε σχέση με τις υπόλοιπες μορφές βιομάζας και άρα έχουν μεγάλη θερμιδική αξία ανά μονάδα όγκου ενώ περιέχουν μικρά ποσά υγρασίας, μικρότερα συνήθως απο 10% ενώ έχουν και μηδενική περιεκτικότητα σε οξυγόνο. Συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση και με τις υπόλοιπες μορφές βιομάζας είναι ότι ακολουθούν συνήθως συγκεκριμένες υψηλότατες προδιαγραφές. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ο λέβητας με pellets αποδίδει το 90% της ενέργειας, που περιέχεται στο ξύλο για θέρμανση.

26 BIOENERGY

Ο λέβητας με ξύλα αποδίδει το 50% και το τζάκι με ξύλα μόνο 10%. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ακολουθούνται σε όλη την Ευρώπη η αναλογία θερμογόνου δυνάμεως σε σχέση με το πετρέλαιο είναι 2kg pellets = 1lt πετρελαίου. Περιβαλλοντικά για την παραγωγή των pellets ξύλου: • Δεν απαιτείται να κοπούν δέντρα αφού παρασκευάζονται από τα κατάλοιπα της βιομηχανίας ξύλου και από υπολείμματα υλοτομικών διαδικασιών. • Για την παραγωγή τους δεν χρησιμοποιούνται χημικά πρόσθετα. • Τα υπολείμματα στάχτης είναι χαμηλότατα οταν τηρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές. • Η καύση των pellets ξύλου βοηθά στην μείωση των αποβλήτων ξύλου είτε αυτά προέρχονται από τη βιομηχανία επίπλων είτε απο τις υλοτομικές διαδικασίες. • Δεν απαιτείται μεταφορά τους απο μεγάλες χώρες - παραγωγούς σε μικρότερεςκαταναλωτές αφού παράγονται τοπικά. Οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις για εξοικονόμηση ενέργειας και μείωσης του κόστους λειτουργίας έχουν οδηγήσει στην αυξανόμενη ζήτηση για χρήση συστημάτων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε τομείς όπως: Κατοικίες μόνιμες, εξοχικά αλλά και συγκροτήματα κατοικιών, Ξενοδοχεία, Θερμοκήπια, Εμπορικά Κέντρα, καταστήματα αλλά και κάθε είδους επιχειρήσεις. Με την αύξηση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης να βρίσκεται προ των πυλών,

είναι επιτακτική ανάγκη πλέον, να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι θέρμανσης που να συνδυάζουν το χαμηλό αρχικό κόστος εγκατάστασης συγχρόνως με το χαμηλό κόστος λειτουργίας. Τη δεκαετία που διανύουμε σε ολόκληρο τον κόσμο παρατηρείται ραγδαία αύξηση των συστημάτων pellets σε όλων των ειδών τις εφαρμογές Η.Π.Α, Αυστρία, Γερμανία, Σουηδία, Πολωνία, Ιταλία και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες θεωρούνται ηγέτες στη χρήση συστημάτων καύσης pellets ξύλου για θέρμανση, ενώ σε πολλές από αυτές οι πωλήσεις ξεπερνούν αυτές των συστημάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Πολύ σημαντικό παράδειγμα αποτελεί η Ιταλία όπου τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση 30% στις πωλήσεις συστημάτων pellets ξύλου ετησίως. Το ερώτημα όμως που γεννάται είναι κατά πόσο συμφέρουσα είναι η εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος θέρμανσης; Για την απάντηση στο έρωτημα αυτό έχει αξία να δούμε το παρακάτω παράδειγμα μετατοπίζοντας χρονικά την εφαρμογή στο 2011: Αν για τη θέρμανση μιας κατοικίας απαιτούνταν 3000lt πετρελαίου θέρμανσης/έτος τότε με τα pellets θα απαιτούνταν 6000kg/έτος. Με τo κόστος του πετρελαίου θέρμανσης απο το 2012 να ανέρχεται στο 1,4€/lt και των pellets στα 0,32€/kg, το ετήσιο κόστος θέρμανσης με πετρέλαιο θα είναι 4200€ ενώ με τα pellets 1920€, συνεπώς μειωμένο κατά 55%. Με την διαφορά στο κόστος εγκατάστασης και εξοπλισμού σε μια καινούργια κατοικία να

είναι περίπου 3000€ γίνεται φανερό οτι η απόσβεση γίνεται σε λιγότερο από 2 χρόνια. Τα πλεονεκτήματα όμως εν γένει των συστημάτων θέρμανσης με pellets είναι: • Φθηνός εξοπλισμός σε σχέση με την εξοικονόμηση που προσφέρουν. • Εύκολη εγκατάσταση, όπως ένας καυστήρας - λέβητας πετρελαίου. • Εύκολος χειρισμός. • Εύκολη προμήθεια καυσίμου αφού πλέον οι μονάδες στην Ελλάδα μπορούν να καλύψουν 300.000 τόνους ετησίως με αυξητικό ρυθμό παραγωγής. • Ακριβέστατη ρύθμιση της καύσης. • Υψηλότατοι βαθμοί απόδοσης που φθάνουν το 95%. • Τα pellets δεν αποτελούν παράγωγο του πετρελαίου και άρα η τιμή τους δεν επηρεάζεται από την αυξητική τάση που παρουσιάζει το πετρέλαιο. • Εξοικονόμηση έως 50%! • Σταδιακή απεξάρτηση από την ενεργειακή δέσμευση των ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι για την τοποθέτηση ενός νέου συστήματος με βιομάζα, ανεξάρτητα από την διατήρηση του λέβητα πετρελαίου της υπάρχουσας εγκατάστασης, το κόστος είναι ελάχιστο, αφού τα περισσότερα μέρη παραμένουν τα ίδια και τα οικονομικά πλεονεκτήματα της χρήσης βιομάζας διατηρούνται στο ακέραιο. Τα συστήματα βιομάζας πλέον έχουν τη δυνατότητα καύσης πέραν των pellets και άλλων καύσιμων υλικών όπως ο πυρήνας ελιάς, κομμάτια ξύλου, υπολείμματα βιομηχανίας ξύλου, τσόφλια κ.α. Συχνά στα συστήματα βιομάζας παρουσιαζόταν ως μειονέκτημα η μεγάλη συντήρηση που απαιτούνταν για τον καθαρισμό τους, όμως με την πάροδο των ετών και την πρόοδο της τεχνολογίας τα προβλήματα παλαιότερων μηχανημάτων έχουν ξεπεραστεί με τα σύγχρονα να προσφέρουν πλήθος αυτοματισμών και συστημάτων καθαρισμού, καθιστώντας τη συγκεκριμένη τεχνολογία φιλική απέναντι στον χρήστη. Σε μία ευρύτερη θεώρηση γίνεται αντιληπτό ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν άλλες μέθοδοι θέρμανσης εναλλακτικές της χρήσης πετρελαίου, αφενός φιλικότερες προς το περιβάλλον και αφετέρου σε πιο προσιτή τιμή. Συμπερασματικά, αφού πρόκειται για εγχώριο παραγόμενο προϊόν με ότι αυτό συνεπάγεται για τη δημιουργία μόνιμων θέσεων εργασίας τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, η βιομάζα μπορεί να αποτελέσει μοχλό της καθημερινά αναφερόμενης "Πράσινης ανάπτυξης" αντί να αποθαρρύνεται η χρήση της είτε από έλλειψη ενημέρωσης είτε από απουσία προωθητικών ενεργειών και παροχής κινήτρων για την αξιοποίηση τέτοιων συστημάτων από πλευράς πολιτείας.

Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός: Δημόσια Διαβούλευση 2020-2050 Η επίτευξη των εθνικών ενεργειακών στόχων τόσο για το 2020 όσο και στον ορίζοντα του 2050, απαιτεί το σχεδιασμό, την υιοθέτηση, καθώς και την παρακολούθηση της εφαρμογής και την αξιολόγηση των μέτρων ενεργειακής πολιτικής, ικανών να δημιουργήσουν το πλαίσιο για την εξέλιξη της ηλεκτροπαραγωγής και των τάσεων στους τομείς τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Η μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενη ενέργεια, η εξοικονόμηση πρωτογενούς ενέργειας, η διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, η επίτευξη σημαντικής μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) μέχρι το 2050, καθώς και η προστασία του τελικού καταναλωτή, αποτελούν τους βασικούς άξονες του εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού. Ταυτόχρονα, η μηδενική αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας και η πολύ περιορισμένη χρήση της τεχνολογίας συλλογής και αποθήκευσης άνθρακα (CCS) αποτελούν με τη σειρά τους ουσιαστικές επιλογές στο πλαίσιο του σχεδιασμού. Για το διάστημα έως το 2020 οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν ήδη υιοθετηθεί, με το 1ο & το 2ο Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης. Λαμβάνοντας υπόψη τα Σχέδια αυτά, τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2020-2050, καθώς και την εξέλιξη μιας σειράς βασικών παραμέτρων (οικονομική δραστηριότητα ανά κλάδο, διεθνείς τιμές καυσίμων, τιμές CO2, επίπεδο χρήσης λιγνίτη κ.α.) μελετήθηκαν από το ΥΠΕΚΑ τρία σενάρια έτσι ώστε να προσδιορισθούν αλλά και να αξιολογηθούν εναλλακτικά μέτρα και πολιτικές για την εκπλήρωση των Εθνικών και των Ευρωπαϊκών στόχων. Τα μέτρα αυτά αφορούν τα παρακάτω: • παρεμβάσεις/αλλαγές κυρίως στο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο, • έργα υποδομών, • ανάπτυξη μηχανισμών της αγοράς και χρηματοδοτικών εργαλείων ή/και κινήτρων, • ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων • υιοθέτηση και προώθηση νέων ενεργειακών τεχνολογιών με προστιθέμενη αξία, • εκπαίδευση και επιμόρφωση επαγγελματικών ή/και κοινωνικών ομάδων, • δράσεις ενημέρωσης και προώθησης για την αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς, • ανάπτυξη ενός μηχανισμού για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των μέτρων ενεργειακής πολιτικής. Ειδικά για την περίοδο μέχρι το 2016, η εφαρμογή πολλών από τα μέτρα θα περιοριστεί σε πιλοτικές δράσεις για την αποτίμηση της τεχνολογικής προόδου, στο σχεδιασμό και τη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου, καθώς και στην σταδιακή ανάπτυξη των μηχανισμών της αγοράς. Η δημόσια διαβούλευση που λαμβάνει χώρα αυτούς τους μήνες σχετικά με την στρατηγική χαρτογράφηση και οργάνωση του ενεργειακού χάρτη και της ενεργειακής απόδοσης της χώρας φέρνει στην επιφάνεια τα επιμέρους θέματα που απασχολούν και καλύπτουν τον ευρύτερο κλάδο της βιομηχανίας, των κατασκευ-

28 BIOENERGY

ών, της παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας, και παρουσιάζει τις επιμέρους ενότητες κριτικά και αξιολογικά.

Ενεργειακός Σχεδιασμός στα κτίρια

έχει αναγνωριστεί και σε επίπεδο ΕΕ, η ενεργειακή αναβάθμιση των υπαρχόντων κτιρίων αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση για την επίτευξη των στόχων εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα, καθώς η ενεργειακή συμπεριφορά του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος είναι αυτή που ουσιαστικά θα καθορίζει και το δείκτη ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού τομέα. Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, θα πρέπει να υποστηριχθεί από ένα σύνολο οικονομικών και τεχνολογικών μέτρων που θα επιτρέπει στους χρήστες να επιλέξουν αυτές τις δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων που χρησιμοποιούν. Εξαίρεση αποτελεί ο δημόσιος τομέας, στον οποίο μπορεί να επιλεγεί η επίτευξη ενός δεσμευτικού ρυθμού ανακαίνισης για τις περιπτώσεις που τεκμαίρεται το τεχνικοοικονομικό όφελος, Προς αυτήν την κατεύθυνση, η ανάπτυξη μηχανισμών της αγοράς, όπως ΕΕΥ και λευκά πιστοποιητικά, για την προώθηση ενεργειακά αποδοτικών υπηρεσιών θα βοηθήσει σημαντικά προς αυτήν την κατεύθυνση, όπου και θα πρέπει να υποστηριχθούν κανονιστικά αλλά και οικονομικά. Επίσης η εγκατάσταση στο σύνολο των κτιρίων έξυπνων μετρητών, θα δώσει τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων μηχανισμών

Photo by jitze (www.flickr.com)

Ο σχεδιασμός, η υιοθέτηση και η εφαρμογή μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον κτιριακό τομέα, θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για την επίτευξη των ενεργειακών και περιβαλλοντικών στόχων του ενεργειακού συστήματος μέχρι το 2050. Βασική απαίτηση είναι, τελικά, η μείωση της ζήτησης στην τελική κατανάλωση ενέργειας, παρά τη σημαντική αύξηση του κτιριακού αποθέματος καθώς και του αριθμού των οικιακών συσκευών που καταναλώνουν ενέργεια. Το σημαντικότερο εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση θα αποτελέσει ο Νέος Κανονισμός ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, η ενεργειακή αναβάθμιση των υφιστάμενων κτιρίων με την χρήση παθητικών συστημάτων θερμομόνωσης του κτιριακού κελύφους (οροφές - δώματα, προσόψεις, δάπεδα), συστημάτων σκίασης, ενεργειακών υαλοπινάκων, εξελιγμένων κουφωμάτων υψηλής αεροστεγανότητας και χαμηλού συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας, θερμικών ηλιακών συστημάτων (ηλιακών θερμοσιφώνων), χρωματισμών

υψηλής ανακλαστικότητας, πράσινων δωμάτων, κ.λπ., η τεχνολογική πρόοδος ως προς το βαθμό απόδοσης των κύριων συστημάτων που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών απαιτήσεων στα κτίρια, καθώς και η ολοκληρωμένη ανάπτυξη μηχανισμών της αγοράς (όπως οι Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσίων (ΕΕΥ) και τα ενεργειακά πιστοποιητικά). Αυτά θα διαμορφώσουν σταδιακά μια νέα αντίληψη ως προς τη σημασία της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Ειδικότερα, για την περίοδο μέχρι το 2020, θα πρέπει να αναπτυχθούν παράλληλα και οι απαραίτητες υποστηρικτικές δομές (π.χ. εκπαίδευση μηχανικών, αρχές ενεργειακών μελετών, αναμόρφωση οικοδομικών κανονισμών), ώστε να επιτευχθεί τόσο η σταδιακή βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων, όσο και η στροφή των χρηστών προς κτίρια βελτιωμένης ενεργειακής απόδοσης. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην παροχή κινήτρων για την εφαρμογή ή αντικινήτρων για τη μη εφαρμογή των μέτρων που προσδιορίζονται στα ενεργειακά πιστοποιητικά, ώστε να υπάρχει ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός υποστήριξης της αγοράς προς κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Ωστόσο, όπως

αγοράς (π.χ. ευέλικτα ενεργειακά τιμολόγια, προγράμματα διαχείρισης φορτίου), συνεισφέροντας περαιτέρω στην επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια. Στον ίδιο άξονα, αναμένεται να αναπτυχθεί σταδιακά ο μηχανισμός και οι απαραίτητες υποδομές / εφαρμογές, ώστε να μπορεί να υπάρξει άμεση σύνδεση/εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα για διαχείριση και κάλυψη της ηλεκτρικής ζήτησης, όπου και θα υπάρξει συγκεκριμένος τρόπος σύνδεσης με τον εκάστοτε οικιακό / εμπορικό μετρητή σε επίπεδο κτιρίου. Ο τεχνολογικός παράγοντας επίσης θα έχει καθοριστικό ρόλο καθώς η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του οικιακού ηλεκτρονικού εξοπλισμού, όσο και η σταδιακή εμπορική ωρίμανση μικρών συστημάτων ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των ειδικών καταναλώσεων (kWh/m2) στον κτιριακό τομέα τόσο για θέρμανση όσο και για ηλεκτρισμό. Αν και η ανάπτυξη και εμπορική διείσδυση τέτοιων "νέων" συστημάτων (όπως για παράδειγμα mCHP, solarcombi+, τριπαραγωγή, κυψέλες καυσίμου) αναμένεται να λάβει χώρα κυρίως μετά το 2020, η χρήση αντλιών θερμότητας στον οικιακό τομέα θα παρουσιάσει ιδιαίτερα υψηλούς ρυθμούς διείσδυσης καθ’ όλη την εξεταζόμενη περίοδο και τελικά θα καταλήξει να έχει το μεγαλύτερο μερίδιο ως προς την κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών αναγκών στον κτιριακό τομέα. Προφανώς, στην Ελλάδα οι εφαρμογές ηλιακών συστημάτων θα συνεχίσουν να έχουν βασικό ρόλο, όπου και με την πρόοδο της τεχνολογίας θα υπάρξει η δυνατότητα κάλυψης και άλλων ενεργειακών αναγκών (θέρμανση και ψύξη χώρου), πέρα της διαδεδομένης μέχρι σήμερα χρήσης για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης. Έμφαση ωστόσο θα πρέπει να δοθεί και στην ανάπτυξη δικτύων τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης από ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ, όπου αυτό είναι τεχνικοοικονομικά εφικτό, τομέας που υστερεί η Ελλάδα μέχρι σήμερα, ώστε να υπάρξει βέλτιστη αξιοποίηση τόσο του τοπικού δυναμικού, όσο και των τεχνολογικών δυνατοτήτων αξιοποίησής του. Προφανώς, το μέτρο αυτό θα πρέπει να υποστηριχθεί από τα απαραίτητα έργα υποδομής, από δράσεις ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού σε επίπεδο οικισμών, καθώς και σε χρηματοδοτικά εργαλεία / κίνητρα που θα επιτρέπουν τέτοιου είδους επενδύσεις. Τα όποια θεσμικά και οικονομικά κίνητρα τελικά αναπτυχθούν, δεν θα είναι αρκετά από μόνα τους να συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου για εξοικονόμηση ενέργειας καθώς ειδικά στον κτιριακό τομέα, ο παράγοντας ανθρώπινη συμπεριφορά έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των ενεργειακών

30 BIOENERGY

καταναλώσεων. Στο πλαίσιο αυτό, απαιτείται η συνεχής υιοθέτηση και εφαρμογή μέτρων που σχετίζονται με την ενημέρωση και εκπαίδευση των καταναλωτών, προκειμένου να επιλέγουν κτίρια/προϊόντα με υψηλή ενεργειακή απόδοση, αλλά και να υιοθετούν αλλαγές στην συμπεριφορά τους ως προς τη χρήση και την κατανάλωση ενέργειας. Η ανάπτυξη και κατάρτιση συστήματος πιστοποίησης για τους εγκαταστάτες συστημάτων ΑΠΕ και δομικών υλικών, αλλά και τεχνικών ενεργειακών προδιαγραφών για τα προϊόντα / συστήματα που βρίσκουν εφαρμογή σε κτίρια μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στη διασφάλιση ποιότητας στην οικοδομική διαδικασία, αλλά και στην περαιτέρω ενίσχυση ενεργειακά αποδοτικών επιλογών από τους καταναλωτές, όπως και η εκπαίδευση όλων των ειδικοτήτων των μηχανικών που σχετίζονται με την κατασκευή / ανακαίνιση κτιρίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει δεσμευτική νομοθεσία, πάνω στην οποία βασίζεται η εθνική ενεργειακή πολιτική στον κτιριακό τομέα και περιλαμβάνει οδηγίες που αφορούν στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας προϊόντων μέσω ενεργειακής σήμανσης και την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση. Η ανάπτυξη αυτού του θεσμικού πλαισίου είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να αναπροσαρμόζεται και να επεκτείνεται τα επόμενα χρόνια και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα αντίστοιχα θα βρίσκουν εφαρμογή οι όποιες αλλαγές αποφασίζονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και την επίτευξη, γενικότερα, εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα.

Εθνικός Ενεργειακός χάρτης - Βιοαέριο Σύμφωνα με το άρθρο 39 του Ν. 3428/2005 σχετικά με την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου, η χρήση Συστημάτων Φυσικού Αερίου επιτρέπεται και για τη διακίνηση βιοαερίου, αερίου που παράγεται από βιομάζα και άλλων τύπων αερίων, εφόσον αυτή είναι δυνατή, από τεχνική άποψη και πληρούνται οι προδιαγραφές ασφάλειας, αφού ληφθούν υπόψη οι απαιτήσεις ποιότητας και τα χημικά χαρακτηριστικά των αερίων αυτών. Οι λίγες περιπτώσεις, για τις οποίες η ένταξη βιοαερίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου δεν είναι δυνατή οφείλονται είτε στη δυσκολία κατασκευής δικτύων υψηλής πίεσης με πρόσβαση στις πηγές βιοαερίου ή σε αμφιβολίες σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα της κατασκευής των απαιτούμενων υποδομών χωρίς την ύπαρξη επιπλέον οικονομικής στήριξης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι εγκαταστάσεις βιοαερίου που λειτουργούν σήμερα είναι μονάδες συμπαραγωγής και το βιοαέριο που παράγεται χρησιμοποιείται για την κάλυψη

ιδίων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα. Δεδομένου ότι αυτές οι ανάγκες δεν μπορούν να καλύπτονται πλήρως από το βιοαέριο που παράγεται, οι μονάδες βιοαερίου είναι επίσης συνδεδεμένες με το δίκτυο του φυσικού αερίου. Στην Ελλάδα λειτουργούν μονάδες παραγωγής βιοαερίου 41MWe εγκατεστημένης ισχύος σε χώρους υγειονομικής ταφής στερεών αποβλήτων (ΧΥΤΑ) και μονάδες επεξεργασίας αστικών λυμάτων (ΜΕΑΛ). Εκτιμάται ότι στο εγγύς μέλλον, θα κατασκευαστούν επιπρόσθετοι ΧΥΤΑ κοντά στην Αθήνα, όπου η δυνατότητα σύνδεσης με το δίκτυο του φυσικού αερίου είναι εξασφαλισμένη. Σε όλες τις μονάδες παραγωγής βιοαερίου, το παραγόμενο βιοαέριο δεν αναβαθμίζεται σε βιομεθάνιο. Σε περίπτωση που η μονάδα παραγωγής βιοαερίου είναι συνδεδεμένη με το δίκτυο φυσικού αερίου, είναι πιθανότερο το βιοαέριο να χρησιμοποιηθεί για την υποκατάσταση του φυσικού αερίου παρά να εγχυθεί (αναβαθμισμένο) στο σύστημα.

Εθνική βιομηχανία συστημάτων ΑΠΕ και ΕΞΕ Η διάδοση νέων τεχνολογιών στους τομείς ζήτησης και προσφοράς ενέργειας σε συνδυασμό με την υλοποίηση της εθνικής στρατηγικής για την ενέργεια μπορεί, εκτός των άλλων, να επεκταθεί στην εφαρμοσμένη έρευνα και την ενίσχυση της εγχώριας επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης. Ήδη έχει σημειωθεί ανάπτυξη της εθνικής βιομηχανίας σε συγκεκριμένους τομείς παραγωγικής δραστηριότητας που περιλαμβάνουν συστήματα ΑΠΕ και ΕΞΕ, ενώ κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό στο μέλλον να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η εγχώρια επιχειρηματικότητα. Ο προγραμματισμένος σχεδιασμός για νέες μονάδες παραγωγής Φ/Β συστημάτων, μαζί με πέντε επιχειρήσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει την παραγωγική διαδικασία τους, φαίνεται ότι είναι ικανός να στηρίξει μεσοπρόθεσμα το 20-30% των ετήσιων στόχων για νέα εγκατεστημένη ισχύ. Το γεγονός αυτό αποτελεί πολύ σημαντικό πλεονέκτημα καθώς δίνει τη δυνατότητα προγραμματισμού νέων έργων με σχετική ασφάλεια ως προς την έγκαιρη προμήθεια Φ/Β συστημάτων. Συγκεκριμένα οι υπάρχουσες παραγωγικές μονάδες (5) έχουν ετήσια δυναμικότητα περίπου 400MW (πηγή ΣΕΦ). Ειδικά για τα Φ/Β η εγχώρια βιομηχανία αλουμινίου μπορεί να αναπτυχθεί στην κατασκευή βάσεων στήριξης (σταθερών και μη), ώστε και να προσφέρει δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου, πέρα από τις συνήθεις εμπορικές του εφαρμογές, ενώ επιπλέον μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικά προϊόντα σε μέρος της εγκατάστασης ενός Φ/Β πάρκου που αποτελεί σημαντικό μέρος του συνολικού κόστους εγκατάστασης. Παράλληλα, η αναμενόμενη σταδιακή ανάπτυξη Φ/Β

συστημάτων ενταγμένων σε κτίρια (BIPV), με δεδομένη την υψηλή τεχνογνωσία ελληνικών εταιριών σε δομικά υλικά καθώς και σε συστήματα κουφωμάτων, μπορεί να προσφέρει επίσης σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης νέων ελληνικών προϊόντων με προστιθέμενη αξία και με δυνατότητες για εξαγωγική δραστηριότητα. Αντίστοιχες προσπάθειες πρέπει να γίνουν και να ενταθούν σε θέματα πύργων στήριξης Αιολικών Γεννητριών, καθώς και σε βάσεις θεμελίωσης και τοποθέτησης των Αιολικών Γεννητριών στα θαλάσσια πάρκα ή ακόμη και σε κατασκευή ανεμογεννητριών σε συνεργασία με ξένους οίκους. Οι λέβητες βιομάζας, επίσης αποτελούν τομέα με δυνατότητες βιομηχανικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, όπου και πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες για σχεδιασμό και κατασκευή συστημάτων υψηλής απόδοσης, αλλά και συνδυασμού με μονάδες τηλεθέρμανσης - τηλεψύξης. Στην περίπτωση των ΑΠΕ, το συγκριτικό τους πλεονέκτημα (κυρίως στην τεχνολογία των Φ/Β) σε σχέση με τις συμβατικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας είναι ότι προσφέρουν μεγαλύτερο αριθμό θέσεων

Πηγές

έμμεσης απασχόλησης τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Αυτό που απαιτείται σε κάθε περίπτωση, είναι η εφαρμογή μιας συντονισμένης ενεργειακής πολιτικής, που θα αναπτύσσει γενικότερα τους τομείς της αγοράς που σχετίζονται με τις ΑΠΕ, την εξοικονόμηση ενέργειας και τις αειφόρες μεταφορές. Η εφαρμογή τέτοιων πολιτικών και υποστηρικτικών μέτρων θα αποφέρει ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη και οφέλη, σε επίπεδο απασχόλησης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, ενώ παράλληλα θα απορροφήσει και τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις επιφέρει σε ορισμένους κλάδους απασχόλησης η αλλαγή προς καθαρές τεχνολογίες.

Συμπεράσματα Ανακεφαλαιώνοντας, στο πλαίσιο αυτής της μελέτης και με βάση ρεαλιστικά σενάρια, προσδιορίστηκαν δείκτες για την εξέλιξη του ενεργειακού συστήματος της χώρας. Παράλληλα διερευνήθηκαν, προσδιορίστηκαν και αξιολογήθηκαν τα απαραίτητα μέτρα πολιτικής για την προσέγγιση των προβλεπόμενων μεγεθών, καθώς και τα σχετικά οικονομικά στοιχεία κόστους

και επενδύσεων. Ιδιαίτερη επισήμανση πρέπει να γίνει στο γεγονός, ότι για όλα τα εξεταζόμενα σενάρια οι ειδικοί δείκτες του ενεργειακού συστήματος (ενεργειακή ένταση, ένταση εκπομπών) βελτιώνονται αισθητά. Το πρώτο κρίσιμο συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι η προοπτική των υφιστάμενων πολιτικών δεν αρκεί για να οδηγήσει στην επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών CO2 έως το 2050 ούτε αποτελεί την οικονομικότερη εξέλιξη του ενεργειακού τομέα. Η προσέλκυση και μόχλευση επενδυτικών κεφαλαίων, για την υλοποίηση των προβλεπόμενων από τον ενεργειακό σχεδιασμό τεχνολογικών αλλαγών στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα, αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική ευκαιρία εγχώριας οικονομικής ανάπτυξης σε διάφορους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας (π.χ. ενεργειακός, κατασκευαστικός, εμπορικός κλάδος κ.λπ.). Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, καθώς και εφαρμογών τεχνολογίας αιχμής αποτελούν επιπλέον δυνατότητες και προοπτικές που προκύπτουν από την εφαρμογή των πολιτικών που προτείνονται στην παρούσα έκθεση.

1. www.ypeka.gr • 2. http://www.opengov.gr/minenv/?p=4203

Οι δίδυμοι πύργοι του Amsterdam Μανώλης Ηλιάκης ΜΑ Architecture & Spatial Culture www.yolkstudio.gr

32 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η καταστροφή των διδύμων πύργων στο Manhattan, εκτός από την κατάρρευση πολιτικών ιδεών, σηματοδοτεί και την κατάρρευση της χωρικής τους έκφρασης και τυπολογίας. Η αντίληψη του κλασικού μοντερνισμού για ομοιόμορφη επανάληψη κτιριακών συγκροτημάτων, μάλλον δεν εκφράζει τις "ελευθεριακές δομές[1]" σύγχρονων κοινωνιών, όπως αυτή της Ολλανδίας.

Τα κτίρια γραφείων του οργανισμού της Waternet στο Άμστερνταμ, αρχικά θυμίζουν τη λογική δόμησης των δίδυμων πύργων, αλλά η διαφοροποίηση των όγκων του διπλού πύργου και η ασυμμετρία που προκύπτει, εκφράζει μια άλλη αντίληψη στο σχεδιασμό εργασιακών χώρων. Παρατηρώντας τη φύση, βλέπουμε ότι κανένα δίδυμο "ον" δεν είναι απολύτως ίδιο, όχι μόνο όσον αφορά την ψυχική σύνθεσή του αλλά και τη μορφή του. H υπηρεσία διαχείρισης υδάτων και αποχέτευσης των Κάτω Χωρών (DWR, Dienst Waterbeheer en Riolering) ιδρύθηκε το 1997, μετά τη συγχώνευση διαφόρων δημοτικών διαμερίσματων του Αμστερνταμ και της AGV, η οποία ήταν υπεύθυνη ύδρευσης για την κεντρική περιοχή των ποταμών Amstel και Vecht, καθώς και της περιοχής Gooi. Το 2000 η διοίκηση του νέου οργανισμού ύδρευσης και αποχέτευσης με το όνομα Waternet, αποφάσισε να στεγάσει τα γραφεία του στο Άμστερνταμ. Το οικόπεδο που βρέθηκε, ήταν σε μια από τις μεγάλες στροφές του ποταμού Amstel. Εκεί υπήρχε ένας χώρος επεξεργασίας λυμάτων και ένας υποσταθμός μιας εταιρείας για την

παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το νέο κτίριο θα ήταν ορατό από την ιστορική "μπλε γέφυρα" (Blue Bridge) στην καρδιά του Άμστερνταμ. Γι’ αυτό το λόγο υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον για την ποιότητα σχεδιασμoύ του νέου κτιρίου γραφείων, τόσο από το δημοτικό συμβούλιο της πόλης, όσο και από τον οργανισμό πολεοδομίας και χωροταξίας. Όλη η περιοχή (στη νότια πλευρά του ποταμού) εντάχθηκε σ΄ενα ευρύτερο πρόγραμμα ανάπλασης, με στόχο την αλλαγή της βιομηχανικής αίσθησης που απόπνεε η περιοχή. Το νέο κτίριο θα έπρεπε να αποτελεί έμβλημα αυτής της προσπάθειας. Γι’ αυτό το λόγο σχεδιάστηκε ένας νέος πολεοδομικός ιστός, στον οποίο υπήρχαν περιοχές πρασίνου και "αστικές βίλλες", (σύμφωνα με την ονομασία που έδωσε το δημοτικό συμβούλιο). Τα υπόλοιπα κτίρια που θα χτίζονταν, θα έπρεπε να έχουν μικρότερο ύψος από αυτό της Waternet[2].

O διαγωνισμός και το γραφείο ΗΗ Από το κεντρικό συμβούλιο της νεοσυσταθείσας υπηρεσίας της Waternet, κλήθηκαν 7 αρχιτεκτονικά γραφεία[3] προκειμένου

να προτείνουν λύσεις για ένα κτίριο, στο οποίο θα στεγαζόταν o οργανισμός. Το διαγωνισμό κέρδισε το γραφείο του Herman Hertzberger (ΗΗ). Η λύση που προτάθηκε από τους αρχιτέκτονες προκρίθηκε, διότι αντιμετώπισαν το όλο εγχείρημα μ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο: η συνθετική ιδέα κάλυπτε τις ανάγκες του οργανισμού σε τετραγωνικά μέτρα (28.500 τ.μ.), χωρίς να δημιουργείται ένας τεράστιος μονολιθικός όγκος. Το μοίρασμα του κτιρίου σε δυο πύργους μ’ ένα κενό ανάμεσά τους, άφηνε ελεύθερη την οπτική επαφή της πόλης με τον ποταμό Amstel, καθώς και τη θέα από την πόλη προς την ενδοχώρα. H απρόσκοπτη θέα ενισχυόταν με το καμπύλο σχήμα των πύργων (στα αντικριστά τους σημεία). Στο χάσμα των δύο όγκων διευρυνόταν η οπτική γωνία και κατά συνέπεια οι οπτικές φυγές, λόγω αυτής της γεωμετρίας. Τα ευθύγραμμα τμήματα των όψεων των πύργων ακολουθούσαν το όριο του οικοπέδου προς τον ποταμό, το οποίο είναι παράλληλο με την κοίτη του. Το μοίρασμα των λειτουργιών σε μικρότερες ενότητες, που στη συγκεκριμένη περίπτωση υλοποιείται για πρώτη φορά σε μεγάλη κλίμακα στο έργο

34 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

του Hertzberger, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμά του. Αυτές οι επιμέρους ενότητες συντίθενται με τέτοιο τρόπο στα κτίσματα του αρχιτέκτονα, ώστε να καθορίζουν το σχήμα του εξωτερικού κελύφους.

Η διάρθρωση των χώρων Ο Hertzberger από τα πρώτα χρόνια της καριέρας του προσπαθεί ν’ απαντήσει σε μια σειρά από ερωτήματα που σχετίζονται με την πολλαπλή ερμηνεία του χώρου (τον δημόσιο και τον ιδιωτικό) από τον χρήστη. Τον απασχολεί η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα του χώρου σε διαφορετικές συνθήκες. Έχει ερευνήσει το πώς οι ανοιχτοί χώροι εργασίας θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ευχάριστες συνθήκες εργασίας. Αντιλαμβάνεται το κτίριο ως ένα στοιχείο του αστικού σχεδιασμού, και όχι ως έναν αυτόνομο όγκο, ο οποίος συνυπάρχει τυχαία με τoυς υπόλοιπους του αστικού ιστού. Οι παραπάνω σκέψεις υπήρχαν και κατά το σχεδιασμό του κτιρίου της Waternet. Εδώ ο Ηertzberger προτείνει μια τεκτονική δομή, έχοντας ως πρότυπο τα αρχαία ρωμαϊκά αμφιθέατρα των οικισμών Lucca και Arles και την μετεξέλιξή τους στο χρόνο. Η Πλατεία Αμφιθεάτρου (Piazza Anfiteatro) ή Πλατεία Εμπορίου (Piazza del Mercato) στην ιταλική πόλη Lucca, έχει ακριβώς το ίδιο σχήμα με το περίγραμμα του αρχαίου ρωμαϊκού αμφιθεάτρου που υπήρχε σε εκείνο το σημείο. Σήμερα δεν έχει απομείνει κανένα ίχνος από το ρωμαϊκό κτίσμα, παρά ταύτα η εξέλιξη της πόλης αναπτύχθηκε με αφορμή τη δομή του αμφιθεάτρου, ενώ ο δημόσιος

χώρος παρέμεινε στην πόλη και απλά άλλαξε χρήση. Στα κτίρια, τα οποία έχουν χτιστεί γύρω από το ίχνος του αμφιθεάτρου, υπάρχουν 4 στοές σε αντιδιαμετρικές θέσεις. Αυτές οδηγούν τον επισκέπτη στην υπόλοιπη πόλη και ταυτίζονται με τις πύλες από όπου περνούσαν τα θηρία και οι μονομάχοι για να μπουν στην αρένα. Επίσης η περιμετρική στοά της αρένας διατηρήθηκε και χρησιμοποιείται για εμπορικές χρήσεις. Η πλατεία σήμερα χρησιμεύει ως χώρος υπαίθριων αγορών και κοινωνικών συναντήσεων. Κάτι αντίστοιχο συνέβη με τις αρένες της πόλης Arles στην Προβηγκία. Πρόκειται για ένα ρωμαϊκό αμφιθέατρο που κατασκευάστηκε γύρω στα 80 με 90 π.Χ.. Οι αρχιτέκτονες, δούλεψαν με πρότυπο το Κολοσσαίο της Ρώμης, κατασκεύασαν μια αρένα με ωοειδές σχήμα, κερκίδες και ένα σύστημα από στοές και σκαλοπάτια, τα οποία επέτρεπαν τη γρήγορη διαφυγή του πλήθους σε περίπτωση ταραχών. Κατά το μεσαίωνα το αμφιθέατρο κατοικήθηκε και έγινε μια μικρή πόλη. Αποτέλεσε καταφύγιο του πληθυσμού από τις επιθέσεις των Σαρακηνών και μετατράπηκε σε φρούριο με τέσσερεις αμυντικούς πύργους. Στο εσωτερικό του αμφιθεάτρου χτίστηκαν διακόσια περίπου οικήματα και δυο εκκλησίες. Δημιουργήθηκε επίσης μια κεντρική πλατεία. Τα αμφιθέατρα αυτά, αναλόγως των κοινωνικών συνθηκών που επικρατούσαν την κάθε χρονική περίοδο υποδέχονταν νέες λειτουργίες, χωρίς να έχει προγραμματιστεί εκ των προτέρων κάτι τέτοιο. Έχοντας ένα σαφές και ουδέτερο σχήμα σε κάτοψη (κατά την άποψη του

Herman Hertzberger), μπορούσαν να δέχονται αλλαγές από τους κατοίκους και να προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες κάθε φορά ανάγκες της κοινότητας. Ο Ηertzberger γράφει σχετικά: "αυτά τα ελλειψοειδή σχήματα αντιπροσωπεύουν μια αρχετυπική μορφή - στη συγκεκριμένη περίπτωση το αρχέτυπο του περίκλειστου χώρου, ένα εσωτερικό, ένα μεγάλο δωμάτιο που μπορεί να χρησιμεύσει ως τόπος εργασίας, χώρος παιχνιδιού, δημόσια πλατεία και τόπος διαμονής. Η αρχική λειτουργία ξεχνιέται, αλλά το αμφιθεατρικό σχήμα διατηρεί τη σημασία του, γιατί είναι τόσο υπαινικτικό, ώστε προσφέρει ευκαιρίες για συνεχή ανανέωση". Στο κτίριο της Waternet επιλύεται το λειτουργικό διάγραμμα με τη βοήθεια του παραπάνω διδάγματος από την ιστορία των πόλεων. Σε δύο πύργους με σαφή εξωτερικά όρια και αυστηρό περίγραμμα, χωρίς ογκοπλαστικές εξάρσεις, οργανώνονται περιοχές εργασίας γύρω από "εσωτερικές πλατείες". Η εύκολη δυνατότητα αλλαγής χρήσης των γραφείων και η εύκολη επίλυση απρόβλεπτων καταστάσεων, όσον αφορά την χωρική λειτουργία, ήταν βασική μέριμνα των μελετητών. Έτσι για παράδειγμα, ένας χώρος που προοριζόταν για εργαστήρια ελέγχου του νερού μετατράπηκε σε γραφεία. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι αυτό δεν αποτελεί ιδιαίτερη καινοτομία του γραφείου του Hertzberger, διότι μια τέτοια δυνατότητα τη συναντάμε αρκετά συχνά σε σύγχρονους εργασιακούς χώρους. Η ιδιαιτερότητα στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ότι αυτό μπορεί να γίνει με αισθητικά άρτιο

36 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

τρόπο και ο εργαζόμενος να πάρει αποφάσεις για τις αλλαγές που θέλει να πραγματοποιήσει στο χώρο του. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα είδος puzzle από διαφορετικά υλικά, προκατασκευασμένα στοιχεία και έπιπλα, τα οποία μπορούν ν’ αναπτυχθούν με διαφορετικούς τρόπους στο εργασιακό περιβάλλον και να χρησιμοποιηθούν για διαφορετικές χρήσεις, που μπορεί να καθορίσει - ερμηνεύσει ο εργαζόμενος. Η εύκολή λύση που χρησιμοποιείται σε πλήθος κτιρίων γραφείων είναι αυτό που ονομάζεται "open plan", δηλαδή ένας ενιαίος ουδέτερος χώρος πολλών τετραγωνικών με ικανοποιητικό ύψος, στον οποίον μπορούν ν’ αναπτυχθούν με διαφορετικούς τρόπους έπιπλα γραφείων και αποθήκευσης. Η μελετητική ομάδα προτείνει ακριβώς το αντίθετο. Σχεδιάζει ένα περιβάλλον, το οποίο έχει μια αυστηρή δομή και ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα, το οποίο όμως εμπνέει τους εργαζόμενους να το μεταβάλλουν και να το προσαρμόζουν στις ανάγκες τους. Ο καθηγητής αρχιτεκτονικής Herman Hertzberger, πιστεύει ότι ο ρόλος του αρχιτέκτονα δεν είναι να προσφέρει μια ολοκληρωμένη λύση, αλλά να παρέχει ένα χωροταξικό πλαίσιο που πρέπει τελικά να συμπληρώνεται από τους χρήστες. Τάσσεται κατά της ανωνυμίας που προκαλεί η "αυστηρή - μονότονη" αρχιτεκτονική του μοντερνισμού στους ανθρώπους, η οποία "καταστρέφει την ψυχή" όπως αναφέρει στο βιβλίο του "Μαθήματα Αρχιτεκτονικής για νέους αρχιτέκτονες". Αξίζει να σημειωθεί εδώ, η ενασχόλησή του με τα Μοντεσσοριανά σχολεία, στα οποία η οικειοποίη-

ση του χώρου από τους μαθητές είναι σημαντικός παράγοντας στην εφαρμογή του συστήματος. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό, είναι η συμβολή του ίδιου του μαθητή στη διαμόρφωση του χώρου του. Έτσι εξοικειώνεται με το σχολικό περιβάλλον, το θεωρεί και δικό του δημιούργημα, το σέβεται και το ανανεώνει συνεχώς. Το σχολείο είναι πλέον ένα ζωντανό κύτταρο, το οποίο προσαρμόζεται και ερμηνεύεται από τους ίδιους τους χρήστες, ανάλογα με τις ανάγκες τους. Ο ίδιος λέει για τη διαδικασία σχεδιασμού των Μοντεσσοριανών σχολείων: "Όταν σχεδίαζα τα πρώτα μου σχολεία, οι χρήστες ήταν πηγή έμπνευσης και είχαν πολλές καλές ιδέες (φυσικά κυρίως για τον χώρο και όχι για την εξωτερική εμφάνιση). Σήμερα τα πάντα λειτουργούν (ή δεν λειτουργούν) μέσω μάνατζερ που συγγράφουν επίσημα προγράμματα, νούμερα και στοιχεία. Για την ακρίβεια, ούτε ο διευθυντής του σχολείου (πόσο μάλλον οι δάσκαλοι) έχει οποιαδήποτε επιρροή στον σχεδιασμό. Αυτό δεν δημιουργεί απλώς μια απόσταση, αλλά και διαρκείς διαμάχες για όλα τα θέματα". Η δυνατότητα επέμβασης και διαμόρφωσης από τον ίδιο τον εργαζόμενο του χώρου που δουλεύει, έχει ακριβώς την ίδια λογική με τα σχολεία. Σ’ ένα κτίριο γραφείων, συνήθως η μόνη πρωτοβουλία που μπορεί να πάρει ένας υπάλληλος για το χώρο που εργάζεται, είναι η τοποθέτηση μικροαντικειμένων πάνω στο γραφείο του. Το αρχιτεκτονικό γραφείο ΗΗ προτρέπει τους υπαλλήλους της εταιρείας να διαμορφώσουν έναν προσωπικό χώρο μέσα σ’ ένα

απρόσωπο εργασιακό περιβάλλον. Με παρόμοια λογική είχε σχεδιάσει ο Ηertzberger, ήδη από το 1974, τα γραφεία της ασφαλιστικής εταιρείας Centraal Beheer στο Apeldoom, και όπως έχει αναφέρει ο ίδιος, το κτίριο αυτό έμεινε σκόπιμα ατελείωτο για να προκαλέσει την "αυθόρμητη" διαμόρφωση και διακόσμηση του χώρου από τους άμεσους χρήστες. Τα σχέδια χωροθέτησης των γραφείων και των βοηθητικών χώρων, άλλαξαν πολλές φορές, κατά τη διάρκεια σχεδιασμού των δύο πύργων. Στους κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου της Waternet, οι εργαζόμενοι αλλά και οι επισκέπτες μπορούν να συναντηθούν, να μιλήσουν ή να γευματίσουν όπως σ’ ένα δημόσιο χώρο. Η δυνατότητα να ερμηνευτεί και να χρησιμοποιηθεί αυτός ο "εσωτερικός δημόσιος χώρος" με διαφορετικούς τρόπους, προσθέτει θεατρικότητα στο εσωτερικό. Αυτοί οι "δημόσιοι χώροι" μεταφέρονται στους πάνω ορόφους του κτιρίου (9ο και 10ο όροφο). Με αυτόν τον τρόπο καταργούνται οι ιεραρχικές δομές, που υπάρχουν συνήθως σε κτίρια γραφείων, σύμφωνα με τις οποίες οι κοινόχρηστοι χώροι βρίσκονται στο ισόγειο ενώ τα γραφεία στους ορόφους. Αυτή η ζώνη κοινόχρηστων χώρων διπλού ύψους (σε σχέση με το ύψος του τυπικού ορόφου), ενοποιείται με μία γέφυρα, η οποία ενώνει τους δύο πύργους. Στη γέφυρα αυτή ενσωματώνονται μικρότερες εσωτερικές γέφυρες, οι οποίες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και ως "θεωρεία" για μικρές εκδηλώσεις, οργανωμένες από τους εργαζομένους ή επισήμως από τον οργανισμό. Υπάρχει η

δυνατότητα ενοποίησης αυτής της ενότητας με μια αίθουσα συνεδρίων που έχει κατασκευαστεί παραπλεύρως, στον δυτικό πύργο, καθώς και με μικρές αίθουσες συνεδριάσεων. Η πολυχρηστικότητα και η αυθόρμητη επινόηση "μικρών γεγονότων επικοινωνίας" μικρής η μεγάλης κλίμακας, ενισχύεται με την απρόσκοπτη θέα προς τον ποταμό Amstel. Οι μεγάλες επιφάνειες υαλοπετασμάτων καθώς και το μεγάλο ύψος, επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Παρατηρούμε ότι σημαντικό στοιχείο στις αρχιτεκτονικές συνθέσεις του Hertzberger, είναι η διαμόρφωση και η πολλαπλή ερμηνεία του χώρου από τον ίδιο τον χρήστη. Αυτά τα δυο, χαρακτηρίζουν τη δουλειά του και στην ουσία αποτελούν έναν βασικό "κανόνα" που ακολουθεί στα έργα του. Η επιμονή του σ’ αυτά, πηγάζει από την επιρροή που άσκησε πάνω του ο αρχιτέκτονας Aldo Van Eyck και ο στρουκτουραλισμός. Ο στρουκτουραλισμός που ξεκίνησε από τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τον Claude Levi-Strauss, στην αρχιτεκτονική εκφράστηκε μέσω μιας αντίδρασης "στην απλουστευτική πλευρά του φονξιοναλισμού", όπως αναφέρει ο Κ. Frampton, στην Ιστορία της Μοντέρνας αρχιτεκτονικής[4]. O Hertzberger θεωρεί ότι θα πρέπει να υπάρχουν παρόμοια πρότυπα, τα οποία θα δίνουν τη δυνατότητα στον καθένα να μπορεί να τα ερμηνεύσει. Έτσι στα κτίριά του διακρίνονται επαναλαμβανόμενα στοιχεία, που άλλοτε διαφοροποιούνται και άλλοτε παραμένουν ακριβώς ίδια. Η διαφοροποίηση δεν αλλάζει δραματικά τη βασική μονάδα, η οποία είναι αναγνωρίσιμη και αποτελεί πλέον έναν υποδοχέα που μπορεί να ερμηνευθεί και τις περισσότερες φορές να αναδιαμορφωθεί από τον χρήστη.

Η τεκτονική δομή Οι ανοιχτοί χώροι γραφείων και η οριζόντια επικοινωνία των πύργων μέσω των γεφυρών που υπάρχουν σε ορισμένους ορόφους, υλοποιούνται τεκτονικά με μια κατασκευή που συνδυάζει το ατσάλι και το οπλισμένο σκυρόδεμα. Στο κέντρο του κάθε πύργου υπάρχει ένας μπετονένιος πυρήνας όπου έχουν τοποθετηθεί τα κλιμακοστάσια και οι ανελκυστήρες και συμβάλουν στην στατική του κτιρίου. Περιμετρικά, ένα πλέγμα από μεταλλικά τρίγωνα διαπερνά τις πλάκες από την εσωτερική πλευρά των προσόψεων, δίνοντας τη δυνατότητα να κατασκευαστεί ένας συνεχής κάνναβος από παράθυρα αλλά και μια αλουμινένια κυματοειδής επένδυση, η οποία γίνεται καμπυλόμορφη (στην όψη), σε διάφορα σημεία των πύργων. Λόγω των γυάλινων προσόψεων, ο σκελετός του κτιρίου είναι εμφανής από την έξω πλευρά και μοιάζει να το διαπερνά χωρίς να το διακόπτει. Η διαφάνεια του κτιρίου και ο μεταλλικός σκελετός που δεν καλύπτεται, αλλά τονίζεται με μπλε χρώμα σε ορισμένα τμήματα της

38 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

δικτυωματικής κατασκευής, έρχονται να συμπληρώσουν τη φιλοσοφία της εταιρείας περί διαφάνειας. Οι γέφυρες που συνδέουν τα δύο κτίρια είναι αγκιστρωμένες στο ένα κτίριο, ενώ στο άλλο υπάρχει η δυνατότητα να σύρονται, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος σε περίπτωση κάποιας μικρομετακίνησης που μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, αλλά και λόγω των θερμοδιαστολών και συστολών.

Η βιοκλιματική αντίληψη Όλα αυτά, τα οποία τις τελευταίες δεκαετίες τα ταξινομούμε υπό τη σκέπη της "βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής", είναι ούτως ή άλλως ουσιώδες μέρος της καλής αρχιτεκτονικής έκφρασης. Πολλοί σημαντικοί αρχιτέκτονες, όπως και ο Hertzberger, ενδιαφέρονται για τέτοια ζητήματα, διότι θεωρείται αυτονόητο ότι είναι αναπόσπαστο μέρος της αρχιτεκτονικής τους και αποφεύγουν να τα ονοματίζουν "βιοκλιματικά" ή να τα ξεχωρίζουν στην γενικότερη συνθετική αντίληψή τους. Στο συγκεκριμένο έργο αξίζει να αναφέρουμε τα παρακάτω "βιoκλιματικά χαρακτηριστικά", τα οποία καθορίζουν τη φυσιογνωμία - σύνθεση του κτιρίου: Το φυτεμένο δώμα Η διευρυμένη βάση του δυτικού πύργου καταλαμβάνει όλο το μήκος του οικοπέδου. Η κατασκευή θυμίζει ανάχωμα ή πολύ χαμηλό λόφο, καθότι το δώμα της είναι φυτεμένο[5]. Όπως είναι γνωστό τα πλεονεκτήματα ενός φυτεμένου δώματος, εκτός από αισθητικά είναι και λειτουργικά - βιοκλιματικά. Στο συγκεκριμένο κτίριο δεν κατασκευάζεται ακόμα ένας αρχιτεκτονικός όγκος προκειμένου να επιλυθούν επιπλέoν ανάγκες για χώρους, αλλά κατασκευάζεται μια τοξωτή κατασκευή που θυμίζει μια πράσινη πλαγιά, σα να ήταν το φυσικό ανάγλυφο του εδάφους που "ξετυλίγεται" κάτω από τον πύργο. Λόγω του φυτεμένου δώματος μειώνεται η κατανάλωση για θέρμανση και ψύξη, απορροφούνται μεγάλες ποσότητες ηλιακής ενέργειας, οι οποίες σε άλλες περιπτώσεις θα αποδιδόταν στο περιβάλλον. Με τη διαδικασία της εξατμισοδιαπνοής τους θερινούς μήνες, ο φυτεμένος χώρος προσφέρει ψυκτικά φορτία, τα οποία παρέχουν δροσισμό και δημιουργούν ένα καλό μικροκλίμα στα γραφεία της Waternet[6]. Κατά τους χειμερινούς μήνες, η φύτευση αποτελεί ένα είδος θερμικής μόνωσης και μειώνει τις μεγάλες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις του περιβάλλοντος. Η θερμοχωρητικότητα του φυτεμένου δώματος είναι ιδιαίτερα αυξημένη σε σχέση με αυτήν ενός συμβατικού δώματος, εξαιτίας της μεγάλης θερμικής μάζας των κηπευτικών στρώσεων. Η κατασκευή αυτή συμβάλει σε μια γενικότερη αισθητική και κοινωνική αναβάθμιση που έχει δρομολογηθεί από το δήμο για την συγκεκριμένη περιοχή. Αποτελεί έναν δημόσιο χώρο, καθότι είναι πάντα ανοιχτός για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Δίνεται

η αίσθηση ότι πρόκειται για επαναφορά της "χαμένης" φύσης μέσα στο πρώην βιομηχανικό περιβάλλον της περιοχής αυτής του Amsterdam. Έχει διαπιστωθεί επίσης, ότι ένα μεγάλο ποσοστό των σωματιδίων της ατμόσφαιρας δεσμεύεται από το φύλλωμα των φυτών, λειτουργώντας με τον τρόπο αυτό ως φίλτρο συγκράτησης πολλών επιβλαβών συστατικών του αέρα. Ένα άλλο στοιχείο, το οποίο συνδέεται με το αντικείμενο του οργανισμού είναι η διαχείριση των υδάτινων πόρων. Στο συγκεκριμένο δώμα μειώνεται η απορροή των νερών της βροχής έως και 75% και στη συνέχεια αποθηκεύεται σε μια διπλανή δεξαμενή. Έτσι, σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης δεν δημιουργούνται φαινόμενα πλημμύρας. Η κατασκευή περιέχει έναν διώροφο υπόγειο - χώρο στάθμευσης και ένα επίπεδο με γραφεία, υπηρεσίες και ένα γυμναστήριο. Οι χώροι αυτοί, αρχικά προορίζονταν για εργαστήρια, αλλά μετά την κατασκευή τους άλλαξε το λειτουργικό διάγραμμα. Η αρχική πρόθεση φαίνεται σήμερα από το μεγάλο ύψος των εσωτερικών χώρων. Σε αυτή την ενότητα υπάρχει και ένα ευρύχωρο αίθριο, το οποίο συμβάλει στον φυσικό φωτισμό των γραφείων. Κοιτάζοντας το νέο κτίριο από την πλευρά του ποταμού Amstel, το κεκλιμένο επίπεδο του φυτεμένου δώματος μοιάζει σαν μια βεράντα προς την πόλη και τον ποταμό και σχηματίζει ένα είδος υπαίθριου foyer για τον οργανισμό, έναν φιλικό χώρο για την πόλη. Υπαίθρια δεξαμενή νερού Ο ανατολικός πύργος αντίθετα, εδράζεται στο νερό. Τα φορτία του φέροντα οργανισμού μεταφέρονται σε μπετονένια πέδιλα, τα οποία βρίσκονται μέσα στο νερό μιας ανοιχτής δεξαμενής που έχει σχηματιστεί. Το νερό που υπάρχει εδώ δεν είναι διακοσμητικό, αλλά προέρχεται από το σύστημα διαχείρισης των υδάτων όλης της κατασκευής. Σε αυτή συγκεντρόνωνται τα όμβρια ύδατα του οικοπέδου, των υπαίθριων κατασκευών στο ισόγειο και των δωμάτων των δύο πύργων. Με τη φύτευση καλαμιών στις κοίτες της δεξαμενής, σχηματίζεται ένα φυσικό βιολογικό φίλτρο, το οποίο αφαιρεί τις ακαθαρσίες από το νερό. Το νερό αυτό χρησιμοποιείται στα WC, στην καθαριότητα του κτιρίου και στο πότισμα των φυτών. Αυτό αποτελεί ένα μικρό χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολιτικής του οργανισμού διαχείρισης υδάτων και αποχέτευσης σε θέματα οικολογίας και διαχείρισης του νερού στις Κάτω Χώρες. Με διάφορα έργα σε όλη τη χώρα, γίνονται προσπάθειες καθυστέρησης της διαδικασίας αποστράγγισης. Η ανακύκλωση του νερού και ο καθαρισμός του με φυσικά μέσα, αποτελεί το βασικό μέλημα του οργανισμού. Μια γυάλινη γέφυρα περνάει πάνω από το υδάτινο στοιχείο και οδηγεί τους επισκέπτες και τους υπαλλήλους στην κύρια είσοδο και σ’ ένα

μεγάλο foyer με κλιμακοστάσια, ανελκυστήρες, reception και χώρους για σύντομες συναντήσεις. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτός είναι ο "δεύτερος εσωτερικός δημόσιος χώρος" του κτιρίου, μαζί με τη "διπλή γέφυρα"στους επάνω ορόφους. Η επίπλωση στο χώρο αυτό είναι σχεδιασμένη από τον Herman Hertzberger. Ανοιγόμενα παράθυρα και σκίαση Μικρά παράθυρα αερισμού - εξαερισμού υπάρχουν σε όλα τα γραφεία. Ο διαμπερής αερισμός στα περισσότερα σημεία του κτιρίου, μειώνει σημαντικά την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από μηχανικά συστήματα διακίνησης αέρα. Ο ρυθμός των ανοιγμάτων αυτών, σχεδιασμένων πάνω σ’ έναν ασύμμετρο ορθοκανικό κάναβο, έρχεται σε αντίθεση με τις καμπύλες που σχηματίζονται από τα κυματοειδή φύλλα αλουμινίου της επένδυσης. Θυρίδες στο άνω και κάτω τμήμα, σε κάποια από τα εσωτερικά διαχωριστικά, επιτρέπουν την κίνηση του αέρα στους εσωτερικούς χώρους και την απομάκρυνση της συσσωρευμένης θερμικής ενέργειας. Ο νυχτερινός διαμπερής αερισμός είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, ιδιαίτερα τις θερμές ημέρες. Ο νυχτερινός αερισμός συνεισφέρει στην αποθήκευση "δροσιάς" στη θερμική μάζα του κτιρίου. Η εξασφάλιση συνθηκών θερμικής άνεσης σε μια εποχή όπου η αύξηση της εγκατάστασης και χρήσης κλιματιστικών μονάδων και συστημάτων είναι ραγδαία και επιφέρει

σημαντικά ενεργειακά, περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα είναι ένα από τα βασικά μελήματα των μηχανολόγων - μελετητών του γραφείου ΗΗ. Σε αρκετά γραφεία χρησιμοποιούνται συστήματα οριζόντιων περσίδων αλουμινίου 25 και 30 χιλιοστών (Venetian Blinds). Σε άλλα πάλι, όπου είναι απαραίτητο, χρησιμοποιούνται κουρτίνες από βαρύ ύφασμα. Στα μεγάλα υαλοπετάσματα των "εσωτερικών δημόσιων χώρων" χρησιμοποιήθηκαν συστήματα "ρόλερ" από διάτρητο ύφασμα με μηχανικούς μηχανισμούς κίνησης. Η επιλογή αυτή επιτρέπει να εξασφαλίζεται σκίαση, χωρίς να μειώνεται δραματικά η οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Τα παραπάνω είδη σκίασης αποτελούν ένα μέσο ελέγχου του φυσικού φωτισμού και της θάμβωσης, καθώς μειώνεται η άμεση πρόσπτωση της ηλιακής ακτινοβολίας σε όλους τους χώρους.

Επίλογος Ο σχεδιασμός ενός κτιρίου γραφείων, μπορεί να είναι μια απλή διαδικασία και να έχει ως αποτέλεσμα ουδέτερα κελύφη, όσο το δυνατόν λιγότερο τονισμένα μορφολογικά, προκειμένου να υποδέχονται εύκολα νέες λειτουργίες και να προσαρμόζονται σε αυτά οι επιθυμίες των χρηστών. H παραπάνω λογική, σύμφωνα με τον Herman Hertzberger, προσφέρει τη μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία στους χρήστες να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους. Είναι

εξαιρετικά αμφίβολο όμως, "κατά πόσον η τόση ελευθερία δε θα καταλήξει σ΄ένα είδος παράλυσης, γιατί, ενώ παρουσιάζονται τόσες πολλές εναλλακτικές λύσεις, είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιλέξουμε αυτή που θα αποδειχθεί καλύτερη. Μοιάζει σαν εκείνα τα τεράστια μενού, τα οποία προσφέρουν τέτοια απεριόριστη ποικιλία πιάτων, που αντί να διεγείρουν, κόβουν την όρεξη"[7]. Κατά τη γνώμη του αρχιτέκτονα οι επιλογές θα πρέπει να προκαλούνται από συνειρμούς που προκαλεί ο χώρος. Ο σχεδιασμένος χώρος θα πρέπει να περιέχει "ερεθίσματα", τα οποία θα εγείρουν εικόνες και σενάρια κατοίκησης στους χρήστες. Σε κάθε νέα προσαρμογή που θα προκύπτει, θα πρέπει να διασφαλίζεται η ισορροπία του συστήματος στο σύνολό του, δηλαδή η συνέχεια της λειτουργίας, να είναι πάντα σαφή τα στοιχεία που εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς. Παράλληλα με μια σταθερή "μόνιμη ζώνη" θα πρέπει να αναπτύσσεται μια συμπληρωματική "ερμηνεύσιμη ζώνη". Η "ερμηνεύσιμη ζώνη" βοηθά στη δημιουργία διαφορετικών "συμπληρωματικών επιλύσεων". Έτσι προσδίδεται μια δυναμική ταυτότητα στο κτίριο. Οι παραπάνω συλλογισμοί ήταν καθοριστικοί για να σχεδιαστούν οι δύο πύργοι της Waternet και να μην κατασκευαστεί ένα αδιάφορο - ουδέτερο κτίριο γραφείων, που θα επιβάρυνε αρνητικά το τοπίο του Άμστερνταμ και θα έκανε "δυστυχισμένους" τους εργαζόμενούς του.

Αναφορές [1]. Ως "ελευθεριακή δομή", ορίζεται η δομή μιας κοινωνίας, στη σύνθεση της οποίας, σημαντικό ρόλο παίζει η αυτό-οργάνωση σε επίπεδο γειτονιάς και η ευαισθητοποίηση για κοινωνικά πολιτικά και οικολογικά θέματα, μέσω της εκπαίδευσης και των πρωτοβουλιών απλών πολιτών. [2]. Το ύψος του κτιρίου γραφείων της Waternet είναι 50 μέτρα και τα υπόλοιπα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τα 40 μέτρα. [3]. Τα επτά αρχιτεκτονικά γραφεία ήταν τα εξής: Ontwerpstudio Bonnema Staalenhoef architecten, A+D+P Architecten, Ontwerpstudie Rau & Partners architecten, Ontwerpstudie EGM Architecten, Ontwerpstudie S2 Architecten/ B&D architecten, Ontwerpstudie Van de Oever, Zaaijer, Roodbeen & Partners. [4]. Κ. Frampton, Μοντέρνα Αρχιτεκτονική, Ιστορία και Κριτική, μετ. Θ. Ανδρουλάκης, Μ. Παγκάλου, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1987. [5]. Σε τομή σχηματίζεται ένα τόξο, το οποίο ξεκινά από το ύψος του πεζοδρομίου κορυφώνεται ακριβώς κάτω από τον κορμό του κτιρίου και μειώνεται πάλι προς το βόρειο τμήμα του οικοπέδου. [6]. Τα φυτά, με την ανακλαστική τους ικανότητα και με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, της εξάτμισης και της διαπνοής, μπορούν να απορροφήσουν μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας, αποτρέποντας την ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών στο αστικό περιβάλλον και συμβάλλοντας σημαντικά στη μείωση του φαινόμενου της αστικής θερμικής νησίδας. [7]. Η. Hertzberger, Μαθήματα για σπουδαστές αρχιτεκτονικής, μετ. Τίνα Τσοχαντάρη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα 2002, σελ. 162.

Σημειώσεις • Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του Μανώλη Ηλιάκη. • Η Πολιτικός Μηχανικός Δομικών Έργων Γιώτα Ηλιάκη, βοήθησε σημαντικά στην ανεύρεση και ταξινόμηση των πηγών. • Θερμές ευχαριστίες στο γραφείο δημοσίων σχέσεων του οργανισμού της Waternet για την άδεια που μου παραχώρησε να φωτογραφίσω τους εσωτερικούς χώρους και στην αρχιτέκτονα A. Carnen από το γραφείο ΗΗ.

Βιογραφικό του Herman Hertzberger Ο Herman Hertzberger γεννήθηκε στο Άμστερνταμ στις 6 Ιουλίου του 1932. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Delft, το 1958, όπου ήταν και καθηγητής από το 1970 έως το 1999. Θεωρείται από τους εμπνευστές του στρουκτουραλιστικού κινήματος της δεκαετίας του 1960 και ανήκει σε αυτούς που πιστεύουν ότι ο ρόλος του αρχιτέκτονα δεν είναι να παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις, αλλά να δίνει το χωρικό πλαίσιο που θα πρέπει να συμπληρωθεί από τον χρήστη. Ανάμεσα στα κτίρια που φέρουν την υπογραφή του είναι και ορισμένα σπουδαία εκπαιδευτήρια, όπως το Μοντεσσοριανό σχολείο στο Delft και το δευτεροβάθμιο σχολείο "De Titaan" στην πόλη Hoorn. Είναι συγγραφέας μιας σειράς σημαντικών βιβλίων, μεταξύ των οποίων: "Μαθήματα για σπουδαστές αρχιτεκτονικής" (1991), "Χώρος και μάθηση" (2008), "Τα σχολεία του Herman Hertzberger" (2009). Τα βιβλία αυτά έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες αποτελώντας πανεπιστημιακά συγγράμματα για την εκπαίδευση των φοιτητών. Για το βιβλίο του "The schools of Herman Hertzberger", ο κοινωνιολόγος Abram de Swaan τον αποκαλεί "κοινωνιολόγο" αρχιτέκτονα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Herman Hertzberger έχει λάβει πολλές και υψηλότατες διακρίσεις, με τελευταία το Βασιλικό Χρυσό Μετάλλιο για το 2012, από το βασιλικό Ινστιτούτο των Βρετανών Αρχιτεκτόνων (RIBA).

Οι βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού (μέρος 1) Αντώνης Γαβαλάς Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ. Ενεργειακός Σύμβουλος ΜΑ ΑΑ London

Εικόνα 1

40 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός κτιρίων ή βιοκλιματική αρχιτεκτονική αναφέρεται στον σχεδιασμό κτιρίων και χώρων με βάση το τοπικό κλίμα, με σκοπό την εξασφάλιση συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση συμβατικής ενέργειας, ενώ παράλληλα αξιοποιεί άλλες πηγές ανανεώσιμης ενέργειας, αλλά και τα φυσικά φαινόμενα του κλίματος.

Υπάρχουν στην ελληνική και όχι μόνο βιβλιογραφία και το διαδίκτυο διαθέσιμοι πάρα πολλοί ορισμοί για το τι είναι και τί εξυπηρετεί ο βιοκλιματικός σχεδιασμός. Η σημαντικότερη όμως παράμετρος είναι το σε τι αποσκοπεί και πού ωφελεί η εφαρμογή του. Η συγκεκριμένη εξειδίκευση και επιστήμη είναι ιδιαίτερα σημαντική για 4 διαφορετικούς λόγους, οι οποίοι αναφέρονται αναλυτικά παρακάτω: Ο άνθρωπος Η ορθή εφαρμογή του συντελεί στην βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω θερμικής και οπτικής άνεσης. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε χρήστη ενός δομημένου χώρου να αποζητά καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Το περιβάλλον Σε κάποιο -δυστυχώς σημαντικό- τμήμα του πληθυσμού ιδίως των ανεπτυγμένων αλλά και των αναπτυσσόμενων χωρών φαίνεται γραφική η ενασχόληση με την αλλαγή του κλίματος και την επιδεινούμενη επιβάρυνση του πλανήτη. Ένα κέλυφος με χαμηλή ή μηδενική εκπομπή CO2 και με όσο το δυνατόν χαμηλότερη ενσωματωμένη ενέργεια χρησιμοποιούμενων δομικών υλικών, συντελεί στο περιορισμένο οικολογικό αντίκτυπο της περιοχής του. Η ενέργεια Οι φυσικοί πόροι μειώνονται και κάποια στιγμή θα εξαντληθούν. Εκτός αυτού, το κόστος χρήσης τους είναι διαρκώς αυξανόμενο. Η απεξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο σημαίνει οικονομία φυσικών πόρων & απεξάρτηση απο το χρηματιστήριο των καυσίμων. Η οικονομία Ειδικά στην περίοδο που διανύουμε, το κόστος συντήρησης ενός κτιρίου αποτελεί μεγάλο αλλά και επίπονο τμήμα των εξόδων μιας οικογένειας, ενός επιχειρηματία ή του ιδίου του κράτους εάν πρόκειται για κτίρια του δημοσίου τομέα. Ένα σημαντικά μειωμένο έως μηδενικό κόστος χρήσης ενός ακινήτου συνεπάγεται με σημαντική εξοικονόμηση χρημάτων.

Η βασική αρχή Η βασική εξίσωση που απλοποιεί μεθοδολογικά το βιοκλιματικό σχεδιασμό είναι (Εικόνα 2):

όπου, o = occupant/χρήστης c = climate/κλίμα e = environment/περιβάλλον a = architect/αρχιτέκτων b = building/κτίριο Ο σημαντικότερος παράγοντας του σχεδι-

ασμού είναι ο ίδιος ο χρήστης με τις επιθυμίες του και τις ανάγκες του. Στη συνέχεια υπεισέρχονται οι τοπικές επικρατούσες κλιματολογικές συνθήκες και το υπάρχον περιβάλλον του μελλοντικού κτιρίου. Αυτούς τους δύο παράγοντες μελετά και ερμηνεύει ο μηχανικός του έργου προκειμένου να θέσει τους θεμελιώδεις άξονες της μελετητικής διαδικασίας. Η ερμηνεία των δεδομένων λόγω του φίλτρου επεξεργασίας του εκάστοτε μηχανικού, ενέχει σε ένα βαθμό υποκειμενικότητα. Η τρίτη παράμετρος, είναι ο ίδιος ο μελετητής που με τις αποφάσεις του θα διαμορφώσει το τελικό αποτέλεσμα που δεν είναι άλλο από το κτίριο. Η μοναδικότητα της διαδικασίας αυτής είναι το ότι ακόμα και αν τεθούν ακριβώς οι ίδιες παράμετροι στον ίδιο χρήστη και μελετητή, το τελικό αποτέλεσμα b δεν θα είναι ποτέ ακριβώς ίδιο.

Μεθοδολογία Ανάλυση κλίματος Οι κύριες παράμετροι της ανάλυσης του κλίματος στην περιοχή ενδιαφέροντος είναι: • Η διακύμανση της θερμοκρασίας: Το νέο κέλυφος πρέπει να προβλεφθεί να μπορεί να αντιμετωπίσει πιθανές ακραία χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του έτους ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις ακόμα και κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας, όπως για παράδειγμα σε περιβάλλον ερήμου. Κατά τη διάρκεια της ημέρας η γη, όπως και ο αέρας που την περιβάλλει, θερμαίνεται από την προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία, ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας η επανεκπομπή της ακτινοβολίας στο διάστημα συντελεί στη μείωση της. Ο στόχος όσον αφορά τη θερμοκρασιακή διακύμανση είναι να επιτευχθούν στο εσωτερικό συνθήκες θερμικής άνεσης που κυμαίνονται μεταξύ 20ο-26οC σε συνθήκες ξηρού βολβού. • Η σχετική υγρασία του αέρα η οποία σε σημαντικό βαθμό επηρεάζει της αίσθηση θερμικής άνεσης. Οι χαμηλές τιμές σχετικής υγρασίας διευκολύνουν τις ανταλλαγές θερμότητας του ανθρώπινου σώματος, ενώ οι υψηλές τιμές τις δυσχεραίνουν. Σε κλίματα με υψηλές μέσες τιμές σχετικής υγρασίας, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα στον απρόσκοπτο φυσικό αερισμό. • Η ποσότητα και η κλίση της ηλιακής ακτινοβολίας. Αναλόγως του γεωγραφικού πλάτους ενός τόπου διαφοροποιείται η πορεία αλλά και η ένταση της ακτινοβολίας διαμέσου των εποχών του έτους. Η γωνίες ύψους και αζιμούθιου του ήλιου θα συνεκτιμηθούν σε διάφορα στάδια του σχεδιασμού, από την ογκοπλασία του κελύφους, μέχρι το μέγεθος και το σχήμα των εξωτερικών σκιάσεων. Η ορθή μελέτη της πορείας του ήλιου, θα συντελέσει στον αποτελεσματικό σκιασμό τη θερινή και αντίστοιχα τον παθητικό ηλιασμό τη χειμερινή περίοδο.

• Οι διευθύνσεις και εντάσεις των επικρατούντων ανέμων αποτελούν σημαντική παράμετρο καθότι επηρεάζουν τους χρήστες αλλά και το κτίριο. Η ταχύτητα λόγω φυσικής μεταφοράς θερμότητας από το ανθρώπινο σώμα είναι περίπου 0,1 m/sec. Χαμηλότερες τιμές δίνουν την αίσθηση στασιμότητας και η αποβαλλόμενη θερμότητα απομακρύνεται δυσκολότερα, ενώ τιμές υψηλότερες από 0,2 m/sec δίνουν την αίσθηση ψυχρού ρεύματος. Η μελέτη και κατανόηση των κατευθύνσεων του ανέμου συντελεί στον αποτελεσματικό φυσικό αερισμό και την πιθανή προστασία του κελύφους ή την ανάπτυξή του προς αυτούς. • Η ποσότητα της βροχόπτωσης είναι παράγοντας που πρέπει να συνεκτιμηθεί στον τύπο των υγρομονώσεων των εξωτερικών επιφανειών, την πιθανή συλλογή ομβρίων υδάτων αλλά τον τύπο των φυτεύσεων. • Κλιματολογικά δεδομένα για πολλές περιοχές της χώρας και επιμέρους περιοχές των μεγάλων αστικών κέντρων μπορούν να βρεθούν από το διαδίκτυο. Επίσης υπάρχουν υπολογιστικά προγράμματα που παρέχουν τη δυνατότητα της συνοπτικής επισκόπησης όλων των κλιματολογικών δεδομένων για μια μεγάλη επιλογή πόλεων και τόπων (Εικόνα 3). Είναι αναγκαίο όλες οι κλιματολογικές παράμετροι να συνεκτιμηθούν και να ερμηνευθούν με σύνεση προκειμένου το κτίριο να προστατευθεί ή να ωφεληθεί από αυτές.

Ανάλυση περιβάλλοντος Σε τοπικό επίπεδο τα γενικά κλιματολογικά δεδομένα της ευρύτερης περιοχής μπορούν να επηρεαστούν από τη διαμόρφωση του εδάφους, το είδος και τη φύση των επιφανειών περιμετρικά του οικοπέδου όπως και τη βλάστηση της περιοχής. Με προσεκτική καταγραφή των δεδομένων της περιοχής που θα βρίσκεται το νέο κέλυφος, ο μελετητής εντάσσει τις πληροφορίες του μικροκλίματος του νέου κτιρίου στο σχεδιασμό του. Η ύπαρξη φυσικών πτυχώσεων και εμποδίων του εδάφους μπορεί να τροποποιήσει σημαντικά τις τοπικές θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και την σχετική υγρασία λόγω της κίνησης των ανέμων. Αναλυτικότερα, αν το οικόπεδο βρίσκεται σε παραθαλάσσια περιοχή επηρεάζεται από τη διαφορά ταχύτητας απορρόφησης της ηλιακής ακτινοβολίας μεταξύ υγρών

Εικ. 1 Lycée Albert Camus. Fréjus, France, 1993. Foster and Partners. Φωτογραφικό αρχείο Hamilton Associates, Λονδίνο, 2004. Εικ. 2 Σχηματοποιημένο διάγραμμα βιοκλιματικού σχεδιασμού. Αντώνης Γαβαλάς, ΑΡΕΝΕΠ 2011, Αρχιτεκτονική, ενέργεια & περιβάλλον στα κτίρια και τις πόλεις. Τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας. Αθήνα, 2011.

και στερεών επιφανειών με συνέπεια το φαινόμενο της θαλάσσιας και απόγειας αύρας. Έτσι η ημερήσια θερμοκρασιακή διακύμανση είναι ηπιότερη σε σχέση με ορεινά περιβάλλοντα αλλά υπάρχουν οι τοπικοί πνέοντες άνεμοι που θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν στην κατασκευή. Η ύπαρξη μορφολογίας κοιλάδας αντιστοίχως προκαλεί κίνηση αέριων μαζών από και προς αυτήν κατά τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας αντίστοιχα (Εικόνα 4). Η βλάστηση αποτελεί επίσης σημαντικότατο στοιχείο μεταβολής του μικροκλίματος μιας περιοχής καθότι μπορεί να απορροφήσει μέχρι και το 90% της ηλιακής

Εικ. 3 Σύνοψη κλιματολογικών δεδομένων για την πόλη της Σιγκαπούρης μέσω του προγράμματος Weather tool με πλατφόρμα το Ecotect. Σπύρος Στραβοράβδης, Μαρία Μαργαρίτη. Institute for Advanced Architecture of Catalonia, 2011. Εικ. 4 Σχηματικές εκδοχές τοπικών μικροκλιματικών συνθηκών. Βιβλιογραφία αρ.2.

Εικόνα 3

42 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ακτινοβολίας, να μειώσει τη θερμοκρασία του αέρα μέχρι και 5οC κατά τη διάρκεια της ημέρας ενώ να σταθεροποιήσει ή να αυξήσει τη νυχτερινή θερμοκρασία και να μειώσει σημαντικά την ταχύτητα του αέρα. Το είδος των φυτών (υψίκορμα δέντρα ή χαμηλή θάμνοι), αειθαλή ή φυλλοβόλα με πυκνό ή αραιό φύλλωμα και συνεχής ή αραιή κάλυψη στο χώρο συντελούν στην επιρροή των προαναφερθέντων στοιχείων όπως επίσης και στην διαδικασία της εξατμισοδιαπνοής. Πριν την εκκίνηση της διαδικασίας σχεδιασμού πρέπει να συνεκτιμηθεί η υπάρχουσα χλωρίδα, το όφελος σκίασης που παρέχει και εάν είναι εφικτό να διατηρηθεί στο σύνολό της προκειμένου η νέα κατασκευή να έχει όσο το δυνατόν μικρότερο οικολογικό αντίκτυπο στην περιοχή της. Η λογική σκέψη είναι ότι δυστυχώς αντικαθιστούμε τη φύση με μια τεχνητή κατασκευή δημιουργώντας εξ ορισμού μια μορφολογική αλλά και λειτουργική αλλοίωση, ως εκ τούτου οφείλουμε να την επηρεάσουμε όσο πιο ήπια γίνεται. Αντίστοιχα η παρουσία σε ένα πυκνό αστικό περιβάλλον μπορεί

να συντελέσει σε ορισμένες περιπτώσεις στις πολύ περιορισμένες δυνατότητες ηλιασμού, αερισμού αλλά και χωροθέτησης στο οικόπεδο. Στις πόλεις λόγω της αυξημένης θερμοχωρητικότητας των δομικών στοιχείων, της μεγάλης απουσίας πρασίνου, της αυξημένης θέρμανσης των κτιρίων και κίνησης των οχημάτων σε συνδυασμό με τη δημιουργία ενός στρώματος από αέριους ρύπους στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, δημιουργείται το φαινόμενο της θερμής αστικής νησίδας (Εικόνα 5). Επιπρόσθετα, η ύπαρξη συνεχών επίπεδων δομημένων επιφανειών σε συνδυασμό με ψηλά κτίρια, κάνει τη ροή και κατεύθυνση του αέρα απρόβλεπτη.

Ογκοπλασία - χωροθέτηση Το σχήμα, ο προσανατολισμός και η χωροθέτηση του κτιρίου στο οικόπεδο, διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο στην ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας που αυτό θα λαμβάνει όπως και την πρόσβασή του ή όχι στους επικρατούντες ανέμους. Μια βασική αρχή είναι ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο λόγος του όγκου του κτιρίου προς το

Εικόνα 4 ΘΕΡΟΣ -0,5oC x 100m

ΞΗΡΟΣ ΑΕΡΑΣ

ΧΕΙΜΩΝΑΣ -0,5oC x 130m ΥΓΡΟΣ ΑΕΡΑΣ

ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΚΤΙΟΥ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΨΥΞΗΣ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΑ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΛΑΔΕΣ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΣΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ ΗΜΕΡΑ/ΝΥΧΤΑ

Ο ΘΕΡΜΟΣ ΑΕΡΑΣ ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΑΙΣΘΗΤΟ ΣΕ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΧΡΙ 2 ΚΜ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΗΜΕΡΑ ΝΥΧΤΑ ΔΡΟΣΕΡΟΣ ΑΕΡΑΣ

ΠΡΩΙ: Η ΑΥΡΑ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΠΛΑΓΙΑ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ

ΒΡΑΔΥ: ΟΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΨΥΧΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΡΕΥΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΑΤΩ

ΜΕΣΗΜΒΡΙΑ: Ο ΑΕΡΑΣ ΤΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ ΕΧΕΙ ΘΕΡΜΑΝΘΕΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΑΥΡΑ ΜΕ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟ ΑΝΩ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΛΑΔΑΣ

ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ: Ο ΒΑΡΥΣ ΨΥΧΡΟΣ ΑΕΡΑΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΘΕΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΑΝΑΝΤΗ

ΑΠΟΓΕΥΜΑ: ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ Η ΑΥΡΑ Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΦΘΑΣΟΥΝ ΤΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ: ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ Η ΑΥΡΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΚΑΤΑΝΤΗ

ΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΘΕΡΟΣ

ΟΙ ΚΟΡΥΦΕΣ ΤΩΝ ΛΟΦΩΝ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ. ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΟΝΤΑΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΚΛΙΜΑΤΑ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΡΜΑ ΚΑΙ ΥΓΡΑ ΚΛΙΜΑΤΑ

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΝΕΜΩΝ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

24ΩΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΣΕ ΚΟΙΛΑΔΑ

Εικ. 5 Το φαινόμενο της θερμής αστικής νησίδας. Παρατηρείται θερμοκρασιακή διαφορά 4οC μεταξύ κέντρου της πόλης και των περιχώρων. Μέση θερμοκρασία στο Παρίσι στις 22:00 21 Ιουνίου 2003. VITO, Planetek. Εικ. 6 Σχέση προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας σε διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη στις κύριες όψεις του κτιρίου. Βιβλιογραφία αρ.2.

Εικόνα 5

ΘΕΡΟΣ

ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Β Δ

36o BΠ Δ

Β Δ

Α Ν

Ν 40o BΠ

Β Δ

Α Ν

Ν 44o BΠ

Εικόνα 6

44 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

σύνολο των εξωτερικών επιφανειών του, επομένως όσο πιο συμπαγές είναι στη μορφή του, τόσο λιγότερες ανεπιθύμητες θερμικές απώλειες και κέρδη θα έχει. Αυτό βέβαια πρέπει να μην καταστρατηγεί την αρχιτεκτονική επίλυση, αλλά οφείλει να συνυπολογίζεται. Στο κλίμα της νότιας Ευρώπης, το ιδανικό σχήμα είναι προσανατολισμένο κατά τον άξονα ανατολής-δύσης με μεγαλύτερο ανάπτυγμα στη νότια όψη και όσο μικρότερο γίνεται σε ανατολή και δύση. Η μέγιστη απόκλιση του άξονα καλό είναι να μην υπερβαίνει τις 30ο προς την ανατολή ή τη δύση. Σύμ-

φωνα με μελέτη που έκανε στη δεκαετία του 1960 ο Victor Olgyay, στα θερμά κλίματα, ανεξαρτήτως αν είναι ξηρά ή υγρά η ιδανική αναλογία πλευρών ανατολικής/ δυτικής όψης προς νότια/βόρεια είναι από 1:1 έως 1:1,6 με ιδανική την 1:1,3. Η νότια όψη δέχεται το μεγαλύτερο ποσοστό ηλιακής ακτινοβολίας κατά το χειμώνα, ενώ το δώμα, η στέγη πρωτίστως και δευτερευόντως η ανατολική και δυτική όψη, κατά το καλοκαίρι (Εικόνα 6). Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι διατάξεις του γενικού οικοδομικού κανονισμού περιορίζουν την ευελιξία χωροθέτησης

Εικ. 7 Άποψη τυπικού εσωτερικού δρόμου στα Μεστά στα νότια της Χίου. Η φρουριακή διάταξη με τα εγκάρσια περάσματα - ταράτσες πάνω από το δαιδαλώδες σύστημα κυκλοφορίας, πέρα από σκοπούς άμυνας και διαφυγής κατά των εισβολέων, εξυπηρετούσε και το ζήτημα της εκτενούς σκίασης. Εικ. 8 Τμήματα του κτιρίου δημιουργούν εσοχή ή εξέχουν του κυρίως κελύφους, σκιάζοντας και προστατεύοντας τους υπαίθριους και ημιυπαίθριους χώρους. Κτίριο διαμερισμάτων "Edge 72", 2012.

στο οικόπεδο, ή ακόμα την καθιστούν μονόδρομο. Εάν όμως υπάρχει δυνατότητα ευελιξίας λόγω μεγάλου οικοπέδου ή χαμηλού συντελεστή κάλυψης και δόμησης, είναι επιθυμητό να τοποθετηθεί ο κτιριακός όγκος σε σημείο που να έχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ετήσια ηλιακή πρόσβαση. Αντιστοίχως, εάν το κλίμα χαρακτηρίζεται από έντονους χειμώνες με δριμείς επικρατούντες ανέμους, πρέπει να προτιμηθεί μια θέση όπου η μορφή του περιβάλλοντος χώρου, φυσικού και τεχνητού να βοηθά στην προφύλαξη του κτιριακού όγκου. Αντιθέτως σε ένα θερμό κλίμα, όπου είναι επιθυμητός ο βέλτιστος φυσικός αερισμός κατά το μεγαλύτερο τμήμα του έτους, είναι προτιμότερο να χωροθετηθεί στρατηγικά το κτίριο σε σημείο που να βρίσκεται διαθέσιμο στην πορεία του ανέμου. Στο ενδεχόμενο διαθέσιμου νότιου, νοτιοανατολικού και νοτιοδυτικού προσανατολισμού με κτίριο απέναντι από το υπο μελέτη, με γραφικό υπολογισμό του χαμηλότερου ύψους του ήλιου την 21η Δεκεμβρίου ή υπολογιστική εξομοίωση μέσω προγράμματος, είναι εφικτό να υπολογιστεί εάν η όψη που μας ενδιαφέρει, σκιάζεται από τα όμορα κτίσματα και σε ποιο ποσοστό. Το ίδιο ισχύει και στο ενδεχόμενο ανάπτυξης περισσότερων του ενός κτιρίων εντός του οικοπέδου μας. Επιπρόσθετα, η διάταξη ενός κτιρίου καθ’ ύψος είναι προτιμότερη από ένα των ίδιων τετραγωνικών αλλά με διάταξη κατά το οριζόντιο. Με τον τρόπο αυτό, του αναλογεί μικρότερη επιφάνεια δώματος ή στέγης που είναι ευαίσθητη στα θερμικά κέρδη κατά τους θερινούς μήνες και τις απώλειες κατά τους χειμερινούς. Συνεπακόλουθα, δημιουργείται πιθανά μεγαλύτερο ανάπτυγμα νότιας όψης που είναι ευκολότερα διαχειρίσιμη σε σχέση με μια οριζόντια επιφάνεια. Επιθυμητή είναι και η δημιουργία αρχιτεκτονικών στοιχείων, όπου ο ίδιος ο κτιριακός όγκος παρέχει σκιά σε άλλα τμήματα της κατασκευής. Αυτού του είδους η αντιμετώπιση συναντάται συχνά στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική με την μορφή εσωτερικών αυλών και δρόμων, προεξοχών και σαχνισιών (Εικόνα 7). Το ίδιο στοιχείο μπορεί να χρησι-

μοποιηθεί σε σύγχρονες κατασκευές, προσέχοντας όμως την υπέρμετρη εφαρμογή του, καθότι μπορεί να δημιουργήσει ένα κέλυφος με χαμηλό λόγο όγκου προς το σύνολο των εξωτερικών επιφανειών (Εικόνα 8). Στην περίπτωση που τμήμα της κατασκευής μπορεί να χωροθετηθεί ενταγμένο στο εδαφικό ανάγλυφο με τρόπο που αφενός να παρέχεται φυσικός φωτισμός και αερισμός, αφετέρου τα πλάγια όριά του να είναι σε επαφή με το έδαφος, τότε εκμεταλλευόμαστε το πλεονέκτημα της αυξημένης θερμικής αδράνειας του κελύφους. Ως συνέπεια, οι θερμικές απώλειες

Εικ. 9 Η έλλειψη σκίασης κατά τις απογευματινές ώρες μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα θερμικά κέρδη. Για τον μεν χειμώνα είναι χρήσιμα αλλά αμελητέα λόγω της μειωμένης διαδρομής του ήλιου, ενώ το καλοκαίρι πιθανώς εξαιρετικά επιζήμια. Ανακατασκευή παραδοσιακής οικίας "Νεφέλη" στη Σαντορίνη, 2011. 9

46 ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

και τα κέρδη μειώνονται σημαντικά, ενώ η εσωτερική θερμοκρασιακή διακύμανση γίνεται πιο ήπια.

Λειτουργικότητα Το επόμενο βήμα στη διαδικασία του σχεδιασμού είναι η λειτουργική χωροθέτηση στην κάτοψη. Σε κάθε θέμα δίνεται ένα συγκεκριμένο κτιριολογικό πρόγραμμα που πρέπει να τηρηθεί. Άλλοτε υπάρχει σχετική ευελιξία επιλογών όπως για παράδειγμα σε μια κατοικία, άλλοτε όπως σε ένα σχολείο, νοσοκομείο ή χώρο λατρείας, η λειτουργική και εργονομική συνάφεια

μεταξύ διαφορετικών ζωνών είναι αυτή που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη μεταξύ τους χωροθέτηση. Παρόλα αυτά, ανεξαρτήτως της κτιριακής κατηγορίας, υπάρχουν ορισμένες αρχές που μπορούν να τηρηθούν. Οι κύριοι χώροι διημέρευσης που θα χρησιμοποιούνται κατά κόρον κατά τη διάρκεια της ημέρας πρέπει να τοποθετηθούν στο νότο. Στις κατοικίες πρόκειται για τα σαλόνια, τις τραπεζαρίες και τα υπνοδωμάτια. Στα σχολεία πρόκειται για τις αίθουσες διδασκαλίας και στα κτίρια γραφείων οι κυ-

ρίως χώροι εργασίας, με την προϋπόθεση και για τις δύο περιπτώσεις του επαρκούς εξωτερικού σκιασμού και ελέγχου των συνθηκών οπτικής άνεσης. Αντίθετα οι χώροι οριζόντιας και κατακόρυφης κυκλοφορίας, όπως διάδρομοι και κλιμακοστάσια, οι υγροί χώροι, όπως κουζίνες, λουτρά και οι αποθηκευτικοί - βοηθητικοί χώροι πρέπει να διατάσσονται στο βορρά. Ο λόγος για αυτό το διαχωρισμό είναι η δυνατότητα θερμικής ευελιξίας, άνεσης και παθητικού ηλιασμού που παρέχει ο νότος και που προέχει να προσφέρεται κατά προτεραιότητα σε χώρους μεγαλύτερης

διάρκειας χρήσης και εμβαδού. Η δυτική πλευρά πρέπει να αποφεύγεται σχεδόν για οποιοδήποτε χώρο κύριας χρήσεως. Η χαμηλή γωνία πρόσπτωσης της ηλιακής ακτινοβολίας το απόγευμα όπως και η θερμική επιβάρυνση που έχει υποστεί μέχρι εκείνη την ώρα το κτίριο την καθιστούν δυσλειτουργική για πολλές κατηγορίες λειτουργιών (Εικόνα 9). Στον παραπάνω κανόνα υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα, οι αίθουσες διδασκαλίας και οι χώροι εργασίας, εάν δεν διαταχθούν στο νότο, τότε σαν δεύτερη επιλογή είναι ο βορράς που παρέχει σταθερό φωτισμό κατά τη διάρκεια της ημέρας. Επίσης επιθυμητός είναι ο ανατολικός, νότιο-ανατολικός προσανατολισμός για τα υπνοδωμάτια (Εικόνα 10). Εξίσου σημαντική παράμετρος είναι η χωροθέτηση των υπαίθριων και ημιυπαίθριων χώρων σε σχέση με την εσωτερική οργάνωση. Εξωτερικοί χώροι που έχουν κατ’ επιλογήν ελεγχόμενη ηλιακή πρόσβαση είναι πιο ευχάριστοι σε σχέση με χώρους που βρίσκονται μονίμως στη σκιά και συνεπακόλουθα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μεγαλύτερο διάστημα του έτους. Έτσι κατά προτεραιότητα για το μεσογειακό κλίμα της Ελλάδας, πλέον επιθυμητός είναι ο νότος με απόκλιση 30ο προς την ανατολή ή τη δύση, μετά έρχεται ο ανατολικός, στη συνέχεια ο δυτικός και τελευταίος ο βόρειος. Στη διάταξη των ημιυπαίθριων και υπαίθριων χώρων πρέπει να δίνεται ο ίδιος βαθμός σημασίας όσο και για το εσωτερικό του κτιρίου.

Εικ. 10 Ηλιακό υπνοδωμάτιο. Λόγω προσανατολισμού, υπάρχει η δυνατότητα του παθητικού ηλιασμού κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου τμήματος του έτους και σε μεγάλο εύρος ωρών ημερησίως. Μονοκατοικία "Ακροβάτης", 2010.

Σημειώσεις Το άρθρο πρόκειται να συνεχιστεί στο τεύχος 24. Βιβλιογραφία 1. Δρ. Σίμος Γιάννας, Solar energy and housing design. Volume 1: Priciples, objectives, guidelines. Architectural Association Publications. London, 1994. 2. R.Colombo, A. Landabaso, A. Sevilla, Εγχειρίδιο σχεδιασμού. Παθητική αρχιτεκτονική για την περιοχή της μεσογείου. Κοινό κέντρο ερευνών Ευρωπαϊκής επιτροπής. Ινστιτούτο μηχανικής συστημάτων και πληροφορικής. Βρυξέλλες, 1995. 3. Μιχάλης Παπαδόπουλος, Κλειώ Αξαρλή. Ενεργειακός σχεδιασμός και παθητικά ηλιακά συστήματα κτιρίων. Εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη. Θεσ/κη, 1982. 4. Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, Αποτελέσματα έργου Κ.Π.Σ. - Ε.Π.Ε. - Μέτρο 3.1.4, Βιοκλιματικός σχεδιασμός στην Ελλάδα: Ενεργειακή απόδοση και κατευθύνσεις εφαρμογής. Αθήνα, 2002.

Ημερολόγιο εκθέσεων Ιούνιος 04-06 | POWER EFFICIENCY. ENERGY-SAVING.INNOVATIVE TECHNOLOGIES AND EQUIPMENT | Έκθεση για την εξοικονόμηση ενέργειας, την τεχνολογία, τον εξοπλισμό και τα δομικά υλικά. Αγία Πετρούπολη, Ρωσία | http://www.en.farexpo.ru/ 04-07 | ELIADEN | Εμπορική έκθεση ηλεκτρολογικού υλικού και μηχανικής. Lillestrøm, Νορβηγία | http://www.eliaden.no/ 05-07 | LUMIBAT | Διεθνής έκθεση φωτισμού. Λυόν, Γαλλία | http://www.capurba.com/lumibat/ 06-10 | ANKOMAK | Έκθεση δόμησης, κατασκευών, υλικών και τεχνολογίας. Istanbul, Τουρκία | http://www.ankomak.com/ 07-10 | REW, RECYCLING ISTANBUL | Διεθνής έκθεση ανακύκλωσης, τεχνολογιών περιβάλλοντος και διαχείρισης απορριμμάτων. Istanbul, Τουρκία | http://www.rewistanbul.com/ 11-15 | INTERSOLAR EUROPE | Διεθνής έκθεση για την ηλιακή ενέργεια και τον τεχνολογικό εξοπλισμό. Μόναχο, Γερμανία | http://www.intersolar.de/en/intersolar.html 12-14 | POWER-GEN EUROPE | Διεθνής συνάντηση παρόχων και διαχειριστών ενέργειας. Κολωνία, Γερμανία | http://www.powergeneurope.com/index.html 12-14 | RENEWABLE ENERGY WORLD | Διεθνής έκθεση για τις ΑΠΕ. Κολωνία, Γερμανία | http://www.renewableenergyworld-europe.com/index.html 13-14 | ENERGY TRADING CENTRAL & EASTERN EUROPE | Διεθνής συνάντηση διακινητών ενέργειας. Πράγα, Τσεχία | http://www.energytradingcee.com/ 18-22 | EBCE | Διεθνής εμπορική έκθεση και συνέδριο βιομάζας. Μιλάνο, Ιταλία | http://www.conference-biomass.com/ 19-21 | GEOSUMMIT | Διεθνής έκθεση και συνέδριο γεω-πληροφόρησης. Βέρνη, Ελβετία | http://www.hinte-messe.de/ 19-21 | PCIM ASIA | Διεθνής έκθεση για την ενέργεια, τους αυτοματισμούς, τις ΑΠΕ και τη διαχείριση ενέργειας. Σανγκάη, Κίνα | http://www.pcim-asia.com/ 26-28 | AGRICULTURE INVESTMENT SUMMIT | Διεθνές φόρουμ για την αγροτική παραγωγή και τις επενδύσεις. Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο | http://www.terrapinn.com/ 26-28 | CWIEME BERLIN | Διεθνής έκθεση καυσίμων, μονώσεων και τεχνολογικού εξοπλισμού. Βερολίνο, Γερμανία | http://www.coilwindingexpo.com/BERLIN/ 26-28 | REVAC | Διεθνής έκθεση ψύξης, θέρμανσης, αερισμού. Kuala Lumpur, Μαλαισία | http://www.revac.org/

Σεπτέμβριος 05-07 | PV ROME MÉDITERRANEAN | Διεθνής έκθεση και συνέδριο για τα φωτοβολταϊκά στην περιοχή της μεσογείου. Ρώμη, Ιταλία | http://www.zeroemissionrome.eu/en_zer 05-07 | ZEROEMISSION ROME | Συνάντηση αναφοράς για την αναγωγή μεγάλων μεσογειακών πόλεων σε πόλεις μηδενικής κατανάλωσης. Ρώμη, Ιταλία | http://www.zeroemission.eu/

*Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις στο site: www.buildinggreen.gr

48 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΚΘΕΣΕΩΝ

ΚΑΙΝΟΤΟΜIΑ - ΑΝAΠΤΥΞΗ - ΤΕΧΝΟΓΝΩΣIΑ

® Eξασφαλίστε το ηλεκτρονικό σας εισητήριο δωρεάν από το site και επισκεφθείτε την έκθεση.

Expo - Conference

2η Εξειδικευμένη Έκθεση για την Παραγωγή, Διαχείριση και Διανομή Βιομάζας, Βιοκαυσίμων, Βιοαερίου

5-7 Οκτωβρίου 2012, M.E.C. Expo Center, Αττική

ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΣΗΜΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

WWW.BIOENERGYEXPO.GR ο

τρ έν

όΚ κ α σι

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ: ΕΛΕΑΒΙΟΜ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΒΙΟΜΑΖΑΣ

ε κθ Ε ο

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: SHAPE EXPO MANAGEMENT ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31, Ν. ΙΩΝΙΑ, ΑΘΗΝΑ, Τ. 2102723628, 2102718583, F. 2102798487

ν Σε

ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

BUILDING GREEN Expo - Conference - Technical Seminars

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012 | Τεύχος 23

Κωδ. Εντύπου: 018115

BuildingGreen ΔΟΜΗΣΗ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

τρ έν

όΚ κ α σι

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ:

ε κθ Ε ο

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: SHAPE EXPO MANAGEMENT ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31, Ν. ΙΩΝΙΑ, ΑΘΗΝΑ, Τ. 2102723628, 2102718583, F. 2102798487

ν Σε

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012

και επισκεφθείτε την έκθεση.

ΚΡΗΤΗΣ 13, 142 31 Ν. ΙΩΝΙΑ