Korzo Magazine 2019

MAGAZINE We starten met… 2019

1

foto Rob Hogeslag

inhoud 3

Voorwoord door Gemma Jelier

4

Creëer nieuwe regels door Abdelhadi Baaddi

6

februari

9

Lentekriebels

10 25 Jaar MCDM 12 maart 16 We starten met het maken van de juiste keuzes…

door Stella van Leeuwen 18 (Un)heard Music Festival 20 Cirque Mania #7 23 A State Between Neither Nor door Kate Moore 28 Rewire Festival 30 Artistieke processen in hun context door Samir Calixto 33 april 36 Moving Futures Dansfestival 38 Over het oefenen door Derrick D. Brown 41 mei 44 Diverse Works door Stacz Wilhelm 46 CaDance festival 50 Agenda overzicht 2

2019

colofon

Bezoekadres P r i n s e s t r a at 4 2 2513 CE Den Haag p o s t a d r e s Postbus 13407 2501 EK Den Haag Tel 070 363 75 40 info@korzo.nl www.korzo.nl

redactie Gemma Jelier Abdelhadi Baaddi MCDM Stella van Leeuwen Kate Moore Samir Calixto Derrick Brown Stacz Wilhelm Marieke van Oosten ontwerp Maarten Evenhuis druk Sander Visual omslag voorzijde Kim-Jomi Fischer & Marta Alstadsæter Engel / foto Anna van Kooij omslag achterzijde Captain Sugar & the Monkey Puppets Camouflage/ foto Megin Zondervan

We starten met… een voorwoord We starten in de ochtend, we starten vol overgave. We starten met nadenken of we starten met een simpel idee… zoals het openzetten van de deuren van ons huis. We starten met een open vraag aan de gasten die door die deur binnenkomen: hoe begin je, wat beweegt je, waar starten jullie mee?

van ons gewend bent, met naast het programma van Korzo ook deze artikelen die je een blik achter de schermen van de podiumkunst bieden. Het is een heel gevarieerde verzameling geworden, een reeks mogelijke startpunten van waaruit we onderzoeken wat muziek, dans en theater ons in 2019 te vertellen hebben.

We vroegen het aan de schrijvers van de artikelen die je in dit Korzo Magazine vindt. Een iets ander magazine dan je

De schrijvers zijn betrokken bij Korzo als kunstenaar (Samir Calixto en Kate Moore), als artistiek leider van het productiehuis

en dansprogrammeur (Stacz Wilhelm) of hebben op een andere manier te maken met de kunst die Korzo maakt en presenteert. Zoals bewegingswetenschapper Derrick D. Brown die schrijft over de invloed van spiegels bij het creëren van dans.

Of Stella van Leeuwen, die onder andere vanuit haar rol als programmeur van Lowlands schrijft over de dilemma’s bij het samenstellen van haar programmering.

Of performer Abdelhadi Baaddi die schrijft over de multidisciplinariteit van de jonge generatie kunstenaars. Zij willen zonder labels op zoek naar nieuwe wegen om kunst te maken. Of zoals de pas aangetreden artsen van het Medisch Centrum voor Musici en Dansers. Dagelijks zien zij op het spreekuur podiumkunstenaars die hun verhalen gepassioneerd willen delen, maar die moeten leren soms even stil te staan, om dat blijvend te kunnen doen.

We starten met een gedeelde ruimte….

Het mooie aan de podiumkunst is dat het live is. Je bent in dezelfde ruimte als de kunstenaar en ervaart samen een uniek moment. De kunstenaar heeft het werk gemaakt en gerepeteerd en nu is het tijd om het met de toeschouwer te delen.

De toeschouwer is van huis gegaan en naar het theater gekomen om het te zien. Korzo is zo’n gedeelde ruimte, een fysieke plek waar die ervaring plaatsvindt. We starten hier tegelijk. We starten met een stap in elkaars richting.

We starten bij Korzo, ons huis. Bij onze bewoners en gasten. Wat beweegt ons?

De schrijvers in dit Magazine geven je hun inzicht in die vraag, en ze geven je hun persoonlijke tip voor het bezoeken van ons programma. Ik wil hen dan ook vanaf deze plek erg bedanken voor hun bijdrage en hoop hen - net als jullie – gauw weer te ontmoeten in ons huis, terloops, een avond lang of steeds weer opnieuw.

Gemma Jelier Algemeen directeur Korzo

Gemma Jelier / foto Robert Benschop

3

Creëer nieuwe regels

Interdisciplinair werken is een verrijking voor iedereen door Abdelhadi Baaddi De jongste generatie makers houdt ervan in hun werk en aanpak de kaders op te rekken. Abdelhadi Baaddi weet waarom. Begonnen als beatboxer klom hij bij danscollectief ISH op tot veelzijdig performer en schrijver, en verkende hij het podiumkunstvak zelfs als productieassistent. Hij maakte ook de overstap naar acteren en speelde o.a. in de Wijksafari Slotermeer van Adelheid Roosen. Hier licht hij toe wat het werken in vele disciplines allemaal oplevert.

We beginnen met het schoppen tegen kaders. Het doorbreken van grenzen. Stoppen met het volgen van regels. Creëer in plaats daarvan nieuwe. Treed buiten de gebaande paden en stop met de opmerking: ‘vroeger was het veel beter’. Begin in plaats daarvan met de vraag wat kunst en cultuur van vandaag kan betekenen voor de wereld van morgen. Stel niet de vraag wat voor artiest iemand is. Of diegene een danser of acteur is? Meer modern of urban? Rock of hiphop? Dat zegt namelijk alleen maar iets over HOE een artiest iets wil vertellen. Terwijl we toch eigenlijk veel meer benieuwd zijn naar WAT een artiest te vertellen heeft?

We leven in een wereld waarin wij met slechts één klik in verbinding kunnen staan met honderden gelijkgestemden, duizenden artiesten en miljoenen potentieel publiek. Grenzen tussen landen vervagen steeds meer. De kunstenaar van vandaag is in staat om, met veel minder middelen, veel meer van de wereld te zien dan de kunstenaar van vijftig jaar geleden. En juist omdat we zo makkelijk over de heg kunnen kijken realiseert de artiest zich ook dat er vele wegen naar Rome leiden. De beeldhouwer van vandaag is niet meer alleen afhankelijk van zijn of haar leermeester. De danser is niet meer alleen afhankelijk van de choreograaf en voor de muzikant loopt de weg naar de top niet meer alleen via het conservatorium. De creator van vandaag kan het heft in eigen handen nemen. Hij kan, meer dan ooit tevoren, zijn eigen route bepalen en dat pad vervolgens volledig onafhankelijk bewandelen. Het autonome kunstenaarschap viert hoogtij waarin de artiest de kern vormt, de boodschap centraal staat en de disciplines als verschillende tools dienstdoen.

En juist deze veranderingen binnen de kunsten hebben er ook voor gezorgd dat steeds meer kunstenaars verder kijken dan een enkele discipline. Want niet alleen grenzen tussen landen vervagen. Ook de verschillende kunstvormen zoeken elkaar steeds meer op. Een acteur die zijn monoloog weliswaar begint met woorden wil soms eindigen in beweging. Want om de boodschap kraakhelder over te brengen aan het publiek, zijn

4

2019

woorden soms niet genoeg. En waarom zou je je ook moeten beperken tot één vorm? In essentie is een muzikant precies hetzelfde als een danser: iemand die van jongs af aan het instrument leert beheersen, daarmee een band opbouwt en het vervolgens manipuleert om zich uit te drukken. Wat dat betreft maakt het dan niet uit of we het hebben over een cello of het menselijk lichaam.

Tuurlijk. Er zullen altijd artiesten blijven die zich in een enkele discipline specialiseren. Het zal altijd noodzakelijk blijven om verdieping binnen een enkele kunstvorm te zoeken. Daarmee onderzoeken ze de grenzen van het mogelijke binnen de kaders en rekken die vervolgens van binnenuit verder op. Deze kunstenaars zullen we altijd nodig hebben. Maar de verbreding van kunst is net zo belangrijk geworden als de verdieping.

Juist die verbreding brengt hele spannende en nieuwe vormen met zich mee. En dat is een verrijking voor iedereen. Het publiek komt zo binnen een enkel werk in aanraking met een breed scala aan kunstvormen en disciplines. Een in eerste instantie niet voor de hand liggende combinatie voor de toeschouwer, maar volgens de maker had het niet anders gekund. De liefhebber van teksttoneel komt zo in aanraking met hedendaagse dans. De bezoeker van het Zwanenmeer ziet zo ook de rauwheid van een b-boy.

En de voordelen gelden niet alleen voor het publiek. De kruisbestuiving zorgt er ook voor dat de maker veel meer inspiratie kan halen uit de combinatie, die telkens weer uniek is. Zo kan een breakdancer zich verrijken met de souplesse van een prima ballerina. En andersom kan de ballerina zich laten inspireren door de eigenheid die een b-boy creëert in zijn dans.

Inmiddels is multi- en interdisciplinaire kunst een onlosmakelijk deel geworden van het cultuurlandschap in Nederland en over de hele wereld. Jonge makers weigeren steeds vaker zichzelf in hokjes te plaatsen. Ze nemen geen genoegen met wat er al is gedaan en durven risico’s te nemen om het

Listen Up - ISH Dance Collective / foto Steven Tips

onbekende te ontdekken. De boodschap is voor deze makers vele malen belangrijker dan de manier waarop die wordt overgebracht. Zij bewegen zich tussen verschillende disciplines en maken telkens de afweging: wat is vandaag de beste manier om mijn verhaal over te brengen? Dat kan de ene keer muziek zijn maar de volgende keer net zo goed een choreografie. Of een combinatie van beide.

‘Jonge makers maken telkens de afweging: wat is vandaag de beste manier om mijn verhaal over te brengen?’

De interdisciplinariteit vormt een kortstondig huwelijk binnen het werk van de maker. Hoelang het huwelijk duurt heeft niets te maken met het succes ervan. Er is namelijk nog zoveel om te ontdekken. Nog zoveel kaders om tegenaan te schoppen en zoveel grenzen te doorbreken. Een van de verwijten die zogenaamde millennials te verduren krijgen is dat onze spanningsboog veel korter is geworden in vergelijking met vroeger. Nee. Wij zien het anders. Het leven is simpelweg te kort om slechts één ding te blijven doen. Daarom kijken wij over de grenzen en maken wij onze eigen, nieuwe regels.

5

muziek

Jong KC @ Korzo

13 februari, 27 maart, 22 mei, 19.30 Club Korzo / gratis Jong KC zet zich net zoals Jong Korzo in voor de artistieke ontwikkeling van jonge talenten.

Een samenwerking kan dan ook niet uitblijven én middelbare scholen kunnen aansluiten.

Jazzers en slagwerkers uit de ‘School voor Jong Talent’ van het Koninklijk Conservatorium presenteren zichzelf. Jonge musici spelen voor een jong publiek, die in de 2e helft van het programma mee mogen jammen. Dus neem een instrument mee.

TIP

Anandi van Loon-Felter

Jong KC / foto Alex Schröder

Omdat de jeugd de toekomst heeft. De conservatoria, dans- en circusopleidingen in Nederland hebben veel jong talent en Korzo geeft deze jonge artiesten de mogelijkheid deze talenten te laten zien! Een mooie kans om hiervan te genieten.

muziek

x gen x

Herz Ensemble / Kate Moore do 14 februari, 20.30 Korzo zaal / €18,- (online €16,-)

Vorig jaar ontving de Australisch-Nederlandse componist Kate Moore als eerste vrouw de prestigieuze Matthijs Vermeulenprijs met haar compositie The Dam. Ze heeft een groep stermusici om zich heen verzameld waar ze verwantschap mee voelt. Dit nieuwe Herz Ensemble maakt in korte tijd furore. In x gen x is verbinding het centrale thema. De 10 componisten die Kate uitkoos hebben net als zij hun geboortegrond verlaten en elders hun creatieve stem gevonden. In een tijd van ongekende maatschappelijke en technologische transformatie creëren ze een sterk portret van een kosmopolitische generatie componisten.

TIP

Samir Calixto De visie van Kate als kunstenaar ligt heel dicht bij de mijne, dus de diversiteit in haar keuzes voor dit programma intrigeert me.

Bovendien moet je deze groep performers gewoon gehoord hebben.

Herz Ensemble / foto Celia Swart

6

2019

Vessel & Pedro Maia

Lucy Railton

muziek, audiovisuele kunst

muziek

Vessel & Pedro Maia en Lucy Railton

Koninklijk Conservatorium

Rewire x Korzo

za 16 februari, 20.30 Korzo zaal / v.v.k. €14,-, aan de deur €16,Rewire x Korzo staat in het teken van een meeslepende audiovisuele performance: elektronisch muzikant Vessel speelt zijn nieuwe, veelgeprezen album Queen of Golden Dogs. Deze avond transformeert Vessel het album tot een duizelingwekkende audiovisuele trip, bijgestaan door de Portugese videokunstenaar Pedro Maia - de enige show op Nederlandse bodem.

Lucy Railton is een centraal figuur in de hedendaagse muziekscene in Londen, waar ze naast haar carrière als instrumentalist, actief is als curator en organisator. Ze speelt een soloconcert voor cello en elektronica.

februari

KC Lab

ma 18 februari, 19.30 Korzo zaal / gratis

Het Koninklijk Conservatorium maakt samen met Korzo het podium vrij voor talentvolle studenten Compositie die deze toonaangevende muziekopleiding rijk is. Tijdens deze door de studenten zelf geprogrammeerde avonden vertolken studenten Compositie en studenten van de instrumentale afdelingen hun vers geschreven werken. KC Lab betekent een avond vol muzikale avonturen: van luit tot laptop en zelfgebouwde muziekinstrumenten, van zangeres tot DJ. Al het ongewone en onverwachte is tijdens KC Lab heel normaal.

7

theater

Bambie Nul

Mimetheatergroep Bambie wo 20 en do 21 februari, 20.30 Korzo studio / €18,- (online €16,-)

Bambie Nul is een filosofische en fysieke slapstick over de treurnis én de schoonheid van de mislukking. Bambie Nul gaat ongeveer zo: twee mannetjes zijn op zoek naar de Betekenis der Dingen. Zij trekken zich terug in hun absurdistisch universum en doen doelgericht onderzoek naar het leven. Naar Moeder Natuur, het wonder der techniek, de liefde en Het Hogere, maar staan zichzelf daarbij in de weg. Hun denkramen zijn te klein en misschien maken ze alles wat onderzocht wordt wel per ongeluk kapot.

TIP

Stella van Leeuwen Tja, Bambie is voor mij een beetje thuiskomen. Jochem en Paul komen van de Mime Opleiding die ik zelf ook heb gedaan en waar ik nu al heel lang in de organisatie werk. Bambie werd een fenomeen en maakte de mime toegankelijk voor een groter publiek. Hun fysieke absurdistische droge stijl staat garant voor een avond met humor en ongemak die bij mij vaak tot ontroering leidt.

Bambie Nul

TIP

Abdelhadi Baaddi

Guerrilla / foto Ben van Duin

dans, theater

Guerrilla

Danstheater Aya & DOX do 21 februari, 19.30 Korzo zaal / €14,- (online €12,-)

Na het succes van 2017 komt Guerrilla terug.

In een rollercoaster van prikkelende dans, theatrale scènes en uitdagende teksten gaat de elfkoppige cast met meeslepende

8

2019

energie en kracht op zoek naar de waarde van protest, verzet en opstand. In elke puber zit een revolutie; de opstand tegen ouders, de gevestigde orde, overheersing, discriminatie.

Maar hoe zit het met de daadkracht en het vinden van een eigen stem? Guerrilla schotelt de jongeren een keuze voor: staan we er ieder alleen voor of is er iets om samen voor te strijden?

(En dat is niet omdat ik er zelf ook in dans.) In Guerrilla zijn 10 energieke jongeren op zoek naar hun stem en willen die graag laten horen. Maar hoe? En heeft dat nog zin in 2019? Wies Bloemen maakt al jaren prachtige dansvoorstellingen voor de jeugd.

Zij is een grote inspiratie voor mij persoonlijk en weet met haar werk al jarenlang doorgewinterde theatergangers met jeugd die nog nooit een voorstelling heeft gezien en elkaar te verbinden.

Zij vertrekt altijd vanuit de echtheid van de dansers. Nee liever lelijk en echt dan mooi en nep.

LENTEKRIEBELS Het Nationale Theater en Korzo brengen in de voorjaarsvakantie een veelzijdig theaterprogramma speciaal voor kinderen. Tijdens het festival Lentekriebels zijn er de hele week familievoorstellingen in Theater aan het Spui, Korzo theater en in het Paradijs van de Koninklijke Schouwburg. muziek

Van Stam tot Snipper (7+)

Slagwerkgroep Den Haag ma 25 februari, 15.00 Korzo studio / €9,- (online €7,-)

In een meditatief concert nemen kunstenaar Gerard de Bruyne en drie muzikanten van Slagwerk Den Haag kinderen mee op een visuele reis door de minimal music. Iedereen neemt plaats achter grote vellen papier en tekent samen met Gerard aan een gezamenlijk kunstwerk geïnspireerd door de repetitieve klanken, ritme of patronen van de muziek die klinkt. Zonder woorden, met alleen papier, krijtjes en klanken van een boomstam, claves, marimba’s en uiteindelijk papiersnippers.

dans

Lepeltje Lepeltje (4+)

De Dansers / Josephine van Rheenen do 28 februari, 15.00 Korzo studio / €9,- (online €7,-)

Durf jij je in iemands armen te laten vallen?

Samen te springen en niet na te denken over waar je neerkomt? Al je vrienden bij elkaar te verzamelen en als één grote kluit armen en benen door de kamer te koprollen? Of wil je liever in iemands knusse omhelzing in slaap vallen? In Lepeltje Lepeltje kan dat allemaal.

De hele vloer ligt vol matrassen, dus je hoeft niet op te passen. Drie dansers en een muzikant gaan samen op zoek naar dat ene magische moment dat je zweeft en alles om je heen verdwijnt. Een voorstelling die gaat over vrijheid, geborgenheid en durf.

dans

Wie niet weg is, is gezien (6+)

Ryan Djojokarso / Korzo producties

za 2 (première) en zo 3 maart, 15.00 Korzo zaal / €9,- (online €7,-) Ryan Djojokarso maakt speelse, grappige en ontroerende voorstellingen waarin hij dans vermengt met sport en spel. Ditmaal spelen we verstoppertje. Met Josje die van auto’s houdt en met Anton die zich graag als Assepoester verkleedt, met vechtersbaasje Kim en huilebalk Seth die het liefste met Frank speelt omdat hij stiekem een beetje verliefd op hem is. Verstoppen voor de ander, voor de rest. Want niet alleen willen ze niet gevonden worden, ze zijn ook bang om te worden uitgelachen of gepest. Wie niet weg is, is gezien gaat over het geaccepteerd willen worden. Ook als je niet cool bent of andere gevoelens hebt. Want verstoppen wij ons niet allemaal ergens achter? Een dansend sprookje dat laat zien dat het helemaal oké is om jezelf te zijn.

Lepeltje Lepeltje / foto Josephine van Rheenen

Wie niet weg is, is gezien / foto kkay Getty Images

februari

9

25 Jaar MCDM

Uniek medisch centrum brengt dansers en musici weer op de been Het Medisch Centrum voor Dansers en Musici in Den Haag is gespecialiseerd in het behandelen van mensen die dansen of musiceren. Na 25 jaar is het stokje van Boni Rietveld overgenomen door onder andere revalidatiearts Anandi Van Loon-Felter: “We kijken naar de hele mens, niet alleen het medische deel.”

We starten in de witte, lichte spreekkamer van het Medisch Centrum voor Dansers en Musici (MCDM). Hier zitten ze soms in tranen tegenover haar: de pianist met polsproblemen, de tapdanser die last van zijn enkels heeft, de balletdanseres die niet meer op haar tenen kan staan... Ze zijn door een lichamelijke klacht in dit expertisecentrum van Haaglanden Medisch Centrum (HMC) beland, bij dokter Anandi van Loon-Felter.

“Voor hen is dansen of musiceren hun leven”, vertelt de arts, “het is onderdeel van hun identiteit. ‘Ik ben celliste’, zegt een muzikante, in plaats van ‘Ik speel cello.’ Het bespelen van de cello hoort bij haar, is een deel van haar. Het kan dus heel beangstigend zijn als je door lichamelijke klachten niet meer kunt spelen of dansen.”

Het MCDM werd in 1993 opgericht door orthopedisch chirurg Boni Rietveld. Rietveld werd een begrip in de culturele wereld en bracht veel dansers en musici letterlijk en figuurlijk weer op de been. Sinds hij onlangs met pensioen ging, is het MCDM overgenomen door Van Loon-Felter, samen met revalidatiearts Riekje Kattenbusch en sportarts Liesbeth Lim. Alle drie zijn zij niet alleen arts, ze hebben ook zelf hun sporen verdiend in de dans- en muziekwereld. Zo speelt dokter Kattenbusch cello in een popduo en danst dokter Lim klassiek ballet en jazzdans. Van Loon-Felter is zelf afgestudeerd als uitvoerend showmusicaldanseres en docent dans aan Lucia Marthas Institute for Performing Arts. Ook danste zij onder andere in de musical Saturday Night Fever. “Ik denk zeker dat het een voordeel is dat we niet alleen arts zijn, maar ook zelf ervaring met dans en musiceren hebben”, vertelt ze. “Je begrijpt het wereldje beter. De gekte, maar ook de emoties die met het beoefenen van het vak gepaard gaan. Veel artsen zeggen bij een blessure tegen een danser: ‘Je mag de komende tijd niet dansen.’ Ik weet: dat gaat die danser niet doen. Die wil en moet door. Dus adviseer ik: blijf dansen, maar maak voorlopig geen relevé meer.”

10

2019

Kleurrijke patiënten Dat de artsen ervaring in ‘het wereldje’ hebben, is niet het enige wat het MCDM uniek maakt: “Andere zorginstellingen zien verschillende soorten patiënten, voor zover ik weet zijn wij de enigen die enkel en alleen dansers en musici zien”, legt Van Loon-Felter uit. “Hierdoor kunnen wij ons steeds meer specialiseren en is de focus optimaal.” Dat betekent een dagelijkse kleurrijke stroom van patiënten: Ierse dansers, drummers, tapdansers, hiphoppers en een 9-jarige violist.

Alles komt voorbij: van jong tot oud, van amateur tot professional. Soms komen ze aangevlogen uit verre oorden, zoals Japan of Amerika. Zoals de jonge danseres die zich blesseerde tijdens een dansshow op een cruiseschip, omdat het schip schudde op de wilde zee. Of de 84-jarige ijsdanseres, die volop in training is voor het Nederlands Kampioenschap, maar last van heupklachten heeft. “Je ziet onze patiënten al van ver aankomen”, glimlacht Van Loon-Felter, “met bijvoorbeeld een enorm instrument op de rug, of felgekleurde opvallende kleding. Het zijn vaak mensen die graag in de spotlights staan, of een heel eigen stijl hebben. Dat maakt dit werk afwisselend en leuk.”

Verbrijzelde pols Een van deze patiënten is de 68-jarige Egbert Hoogenberk, een architect die naast zijn werk al zestig jaar semiprofessioneel cello speelt. Zo treedt hij op met orkesten en speelt hij het liefst Schumann en Brahms: “Muziek is naast mijn gezin het belangrijkste in mijn leven,” vertelt hij. “Het geeft me het gevoel dat ik in contact sta met de grote componisten en zelfs de hemel.

Als ik speel, zien mensen direct effect: ‘Je ziet er zo anders uit’, zeggen ze dan. Wat zachter, gelukkiger ook, misschien.”

Hieraan komt een aantal maanden geleden in Frankrijk bruut een eind, als hij op de eerste verdieping een raam probeert te plaatsen. Hij tuimelt onverwachts met raam en al vijf meter naar beneden: “Het was heftig: mijn vrouw dacht dat ik dood was.”

Hoogenberk heeft de pols van zijn linkerhand verbrijzeld en zijn

‘Het is een voordeel dat we niet alleen arts zijn, maar ook zelf ervaring met dans en musiceren hebben’ Veel voorkomende blessures Volgens revalidatiearts Anandi Van Loon-Felter is een ontsteking van de pees in de voet een vaak voorkomende blessure bij dansers. “Deze zogenaamde tendinitis krijg je meestal doordat je een bepaald gewricht overbelast, als je bijvoorbeeld te lang of te zwaar danst.” Hoe je dit kunt voorkomen?

“Een goede techniek is heel belangrijk. Daarnaast moet je je lijf respecteren: dus niet aan elkaars ledematen trekken om te rekken of iemand in de spagaat duwen.” Muzikanten kunnen veel last van overbelasting van de polsen hebben.

Van Loon-Felter: “Het is dan belangrijk dat je voorzichtig bent met de zogenaamde ‘stapelbelasting’: laat het bespelen van het instrument niet het laatste blokje op de blokkentoren van belasting zijn. Dus heb je ’s avonds een optreden? Schrap dan overdag zoveel mogelijk de polsbelastende activiteiten, zoals schilderen, de wasmachine uitladen of computeren.” foto Esther Hessing

pink is op twee plaatsen gebroken. Hij wordt in Frankrijk direct geopereerd, maar eenmaal in Nederland denkt hij al snel aan zijn geliefde cello. “Mijn eigen arts heeft me nooit gewezen op het Medisch Centrum voor Dansers en Musici, ik kwam er via-via achter. Gelukkig maar: dokter Van Loon is een fijn persoon, die echt kijkt naar wat er nodig is zodat ik weer cello kan spelen.

Terwijl andere artsen meer gefocust zijn op het beter maken van het lichaam.” Hoogenberk benadrukt opnieuw hoe belangrijk muziek maken in zijn leven is: “Ik heb twee broers vroeg verloren en heb veel meegemaakt. Troost is een groot woord, maar muziek geeft mij wel nieuwe energie.”

Holistische aanpak Ook danseres Amber Franssen voelt een grote liefde voor de dans. Ze is nog maar 16 jaar oud, maar danst elk weekend al op professioneel niveau in het Efteling theater. Ook volgt ze naast haar middelbare school de vooropleiding dans. “Ik wil later heel veel optreden, in dansgezelschappen die door Europa toeren. Het liefst contemporary dance, daar ligt mijn hart”, vertelt ze. Als Amber merkt dat ze bij het dansen steeds meer pijn aan haar grote teen krijgt, bij het op de tenen staan, denkt ze eerst dat het vanzelf wel over zal gaan. “Ik dacht eerst: hier moet ik even doorheen. Maar het ging niet over en mijn huisarts verwees me door naar het MCDM.” Spannend vond ze het wel: “Ik hoopte dat het niets ernstigs zou zijn, waardoor ik straks niet meer zou kunnen dansen terwijl mijn carrière nog niet eens echt was begonnen.” Ze vond het bezoek aan Van Loon-Felter fijn, “gezellig zelfs. Je merkt dat ze echt verstand heeft van dansen. Tijdens het consult moest ik allemaal dansposes doen en je merkt dat ze precies weet hoe elke pose heet. Mijn

huisarts heeft daar meer moeite mee.” Amber blijkt een hallux rigidus te hebben, een aandoening waarbij het gewricht van de grote teen verstijfd is. De klacht komt regelmatig voor bij dansers, maar met een paar simpele ingrepen valt er goed mee te dansen.

Revalidatiearts Van Loon-Felter is zich zeer bewust van de overstijgende rol die muziek en dans in het leven van de patiënten speelt. Daarom is er bij het MCDM niet alleen aandacht voor het lichaam, maar ook voor de geest. “Deze holistische aanpak is belangrijk, omdat lichaam en geest elkaar kunnen beïnvloeden. Bij stress treden vaak spierspanningsklachten op, die de blessure in stand kunnen houden.

Deze stress kan afnemen als ik als arts goede voorlichting geef en vraag naar hoe de patiënt zich voelt. ‘Maak je je zorgen?

Heeft de blessure effect op je stemming?’ zijn dan vragen die zeker voorbijkomen.” Het mooiste aan haar vak? Wanneer ze een patiënt – die bang is dat hij nooit meer kan dansen of spelen – kan vertellen dat hij dit zeker mag blijven doen.

“Sterker nog: dat móet vaak, om weer in conditie te komen.” Bij deze boodschap vloeien er vaak wat tranen bij de patiënt. Maar dan zijn het tranen van geluk.

Kijk voor meer info op www.haaglandenmc.nl/mcdm

11

muziek

Disrupted Transmissions

But What About

do 7 maart, 20.15 Club Korzo / €12,- (online €10,-) Geboren uit een autobiografische noodzaak, brengt het Haagse nieuwe muziekensemble But What About een origineel programma over communicatiemoeilijkheden. Want als de communicatie binnen het ensemble al de nodige vragen oplevert, wat zijn dan de mogelijkheden bij het overbrengen van een muzikale boodschap? Elk stuk in dit programma heeft dan ook een eigen vorm van communicatie gekregen. Zo ontstaan er muzikale dialogen, duiken we in het hoofd van iemand die afasie heeft en is een gesprek tussen Martijn Padding en Louis Andriessen omgezet naar een ludieke percussietaal.

Aurélie Lierman maakt een nieuwe compositie over hoe een bericht aankomt bij de performer en bij het publiek.

Disrupted Transmissions / Rafael Martig

muziek

Crash Ensemble

vr 8 maart, 20.15 Korzo zaal / €18,- (online €16,-) Het Crash Ensemble is Ierlands meest gerenommeerde ensemble uit de nieuwe muziek. Deze groep topmuzikanten brengt de meest avontuurlijke en baanbrekende muziek van nu op de internationale podia.

Een indrukwekkende lijst componisten heeft sinds hun oprichting in 1997 al speciaal voor hen werk geschreven, zoals Terry Riley, David Lang, Michael Gordon en Louis Andriessen.

Nu komen ze naar Nederland en brengen twee groepswerken van Philip Glass en Terry Riley en een serie solo-, duo- en triowerken van Ondřej Adámek, Mica Levi, Andrew Hamilton, Donnacha Dennehy en Györgi Ligeti.

TIP

Kate Moore Crash Ensemble is een geweldig ensemble uit Ierland. Zij doen een schot in de roos met hun versmelting van de eeuwenoude Ierse muziektraditie met het minimalisme uit Amerika, in het bijzonder New York.

Hun versmelting maakt de invloed van die traditie goed voelbaar.

Crash Ensemble

12

2019

dans

Rebound

Alida Dors / Backbone Connects za 9 maart, 20.30 Korzo zaal / €18,- (online €16,-)

Hiphopchoreografe Alida Dors neemt de voorstelling Rebound (2005) van Conny Janssen als vertrekpunt. Net als Conny onderzoekt Alida het thema ‘veerkracht’ en voegt daar ‘identiteit’ aan toe. In een anonieme ruimte worden zes dansers en een live muzikant ingesloten door muren. Zichtbaar gestript van alles wat hen een sociale identiteit geeft, gaan ze op zoek naar de onderliggende verhoudingen. Rebound is een rauwe en tegelijkertijd fijngevoelige voorstelling voor en over de doorzetters onder ons. Heb jij de veerkracht om, wanneer je alles is afgenomen, jezelf opnieuw te vinden?

TIP

Abdelhadi Baaddi Alida Dors is een zeer talentvolle choreografe die keer op keer de uiterste grenzen opzoekt van hiphop dans.

Dat komt omdat ze heel vaak ook inspiratie haalt buiten de hiphop. Zo nu ook met deze voorstelling waarin ze, geïnspireerd door de gelijknamige voorstelling van Conny Janssen, succesvolle samensmeltingen van verschillende dansidiomen ten tonele brengt. Altijd spannend om een voorstelling van Dors te zien.

Rebound / foto Bowie Verschuuren

TIP

Derrick Brown In deze tijd van identiteitscrises en identiteitspolitiek is dit stuk relevanter dan ooit. Het toont het belang van weerbaarheid.

Rebound / foto Bowie Verschuuren

Maart

13

Indiase dans

Unravelled

Janaki Rangarajan zo 10 maart, 16.00 Korzo zaal / €18,- (online €16,-)

Janaki Rangarajan is met haar verfrissende blik op de eeuwenoude Indiase dans een van de meest aansprekende danseressen van haar generatie. Haar onberispelijke en gracieuze bewegingen en haar subtiele uitdrukking wekken bewondering bij zowel leken als kenners. In de internationale pers wordt zij bestempeld als ‘absolutely brilliant performer’ en de New York Times prees haar optreden als ‘betoverend’. In het weekend van Internationale Vrouwendag presenteert zij de Nederlandse première van Unravelled.

Centraal staat Draupadi, het belangrijkste vrouwelijke personage uit het epische dichtwerk Mahabharata. In vier aktes geeft Janaki haar eigen invulling en interpretatie van deze iconische vrouw.

Unravelled

dans, muziek

Nachthexen II: La Parisienne

Jens Van Daele | Burning Bridges wo 13 maart, 20.30 Korzo zaal / €16,- (online €14,-)

Met NachtHexen startte Jens van Daele een cyclus over heldinnen. Ook in deel twee brengt Van Daele’s collectief een ode aan straffe vrouwen in sterke tijden. Een Parisienne en

NachtHexen / foto Sjoerd Derine

14

2019

haar gevolg geven zich bloot in een dansconcert dat vertrekt vanuit dagboekaantekeningen van de aanslagen in Parijs in de nacht van 13 op 14 november 2015. La Parisienne is een multidisciplinaire voorstelling, gebaseerd op een persoonlijk, emotioneel en oprecht verslag van de Parijse Cécile Lassonde. Cécile is speler bij Van Daele en bevond zich in haar thuisstad tijdens deze nacht van terreur.

Samen met twee muzikanten en vijf dansers, schetst zij haar beleving.

TIP

Kate Moore Fantastic Women is een krachtige, ontnuchterende verbeelding van de manier waarop hedendaagse vrouwelijke kunstenaars en componisten hun passie navolgen in weerwil van discriminatie en vooroordelen.

Fantastic Women / foto Erik Franssen

muziek

Fantastic Women

Bauwien van der Meer vr 15 maart, 20.30 Korzo studio / €16,- (online €14,-)

Fantastic Women toont in tien liederen van tien internationale vrouwen de absurde realiteit van het vrouw-zijn. De laatste jaren komt er steeds meer aandacht voor vrouwelijke componisten, want er wordt veel mooie muziek geschreven door vrouwelijke toondichters. Met dit liedrecital brengen sopraan Bauwien van der Meer en pianist Caecilia Boschman een ode aan deze fantastische, vrijgevochten dames.

Sommige componisten schreven speciaal voor dit programma nieuw werk, van anderen werd een zelden gehoord werk gekozen. Met bizarre feiten, humor, pure provocatie en bewondering creëren ze een poëtische stand up die geen aanklacht is, maar een podium voor de fantastische vrouw. dans

All there is Threesome

Connor Schumacher / Dansateliers zo 17 maart, 16.00 Korzo zaal / €16,- (online €14,-)

De Amerikaanse danser en choreograaf Connor Schumacher is een opvallende maker

I trust in this life - Connor Schumacher / foto Tadas Almantas

in de Nederlandse dans. Krisztina de Châtel beschrijft hem als ‘ongelooflijk slim en origineel. Hij toont een wereld van extremen waarin uitersten samenkomen, kan goed samenwerken en durft politiek te zijn.’ In Threesome combineert Schumacher drie performances in één programma: het successtuk Exhibition uit Krisztina’s Keuze 2, het voor Conny Janssen Danst ontwikkelde trio Asset, Liability & Equity en het werk I trust in this life dat, afhankelijk van de setting in theaters, op musea of op straat, verschillende gedaantes aanneemt.

Maart

15

We starten met het maken van de juiste keuzes…

Hoe keuzes maken lijkt op dansen, inclusief spagaat door Stella van Leeuwen Stella van Leeuwen is programmeur theater en dans bij Lowlands en maakt deel uit van de organisatie van de Mime opleiding aan de Academie voor Theater en Dans in Amsterdam.

Zij vertelt hoe zij leerde dat programmeren voor een tent op een muziekfestival niet bepaald hetzelfde is als programmeren voor een vlakkevloertheater. Soms dansen we door het leven en soms struikelen we.

Als danser moet je voortdurend keuzes maken.

Zet ik nu mijn linkervoet over de rechter of een tel later?

Eén tel later kan fataal zijn.

Of het is op dat moment precies de juiste beslissing omdat iedereen een tel later is.

Maak je de keuze om met die choreograaf te gaan werken wiens werk je zo mooi vond de laatste keer? Past het in jouw carrière, jouw ontwikkeling of in jouw speelschema?

De keuze om het toch maar weer voor minder geld te doen want ja, de subsidie viel tegen dus we kunnen niet iedereen naar behoren uitbetalen.

Durf je de choreograaf te zeggen dat je er eigenlijk geen bal van snapt waar het stuk nou feitelijk over gaat en wat jouw rol daarin is? Zul je met hem de kroeg induiken of met hem mee naar huis gaan om het daar op een ‘ontspannen’ manier over te hebben?

Ga je na een succesvolle première de bloemetjes buiten zetten om te ontladen, of ga je op tijd naar huis zodat je ‘s morgens fris

16

2019

Stella van Leeuwen / foto Violaine Chapallaz

en fruitig de techniekles kan volgen en de volgende repetitie induikt?

Deze gedachten dwalen door mijn hoofd terwijl ik bij een repetitie van Jasper van Luijk en zijn dansers zit. Ik ruik hun zweet en voel hun toewijding. Ik voel zijn passie en overtuiging.

Ik durf daar bijna niet tussen te komen…

Hij maakt een remake van zijn succesvolle voorstelling Quite Discontinous die hij 5 jaar geleden bij Korzo maakte. Ik doe de dramaturgische begeleiding.

Ik ben altijd best kritisch geweest over zijn voorstellingen maar op de een of andere manier respecteren we elkaar en werden we nieuwsgierig naar elkaar. Kritiek kun je zien als interesse in plaats van afwijzing maar dat vergt nieuwsgierigheid en openheid.

Maar ik dwaal af….

Ik had het over keuzes maken.

‘Ook de verkeerde beslissingen hebben je geleid’ Keuzes maken lijkt zoiets als het juiste doen. Zoals gezond leven.

Daar hoef je toch niet aan te twijfelen. Dat dient zich glashelder aan.

Waarom liggen we daar dan vaak wakker van?

Opleiding. Ik zag niet alleen de naakte lichamen, een zwaaiende piemel, maar begreep dat het draaide om wat daaronder lag.

Dat het noodzakelijk naakt was. Dat het lichaam een instrument is om een verhaal te vertellen zonder woorden. Daar ben ik in opgeleid.

Omdat er geen juiste keuzes zijn.

Alleen keuzes die achteraf misschien de juiste leken.

Die bleken iets voor de verdere loop van je carrière te betekenen.

Being in the right place at the right time.

Ik vergat dat mijn publiek dat niet is. Ik vergat dat mijn tent op Lowlands de omvang heeft van Carré. Dat de afstand tussen het publiek en het podium er veel groter is dan op de vlakke vloer. Dat er ruis op de achtergrond is. Dat de concentratie van kijken heel anders is.

Dat het Lowlandspubliek grotendeels komt voor popmuziek en zelden naar het theater gaat.

Vol trots stond er een groep in mijn tent op Lowlands en een voor een stapte het publiek op, begon te zuchten, verliet niet zonder geruis de zaal. Met zo’n 200 man in een zaal waar 1200 man kunnen zitten, was ik bij aanvang best trots. Niemand kende deze groep maar er zaten toch 200 man in de zaal. Wow! Na een half uur zat er nog geen 50 man.

Maar ook de verkeerde beslissingen hebben je geleid. Hebben je sneller doen inzien dat je op de verkeerde weg was, dat je op het verkeerde been was gezet, om in danserstaal te spreken.

De goede maar juist ook de slechte keuzes vormen jou en zorgen dat je uiteindelijk op een stroom komt die je meeneemt in het leven zoals jij dat wil leven. Zoals bij jou past.

Daar zijn geen regels voor. Geen boekjes. Geen School of Life.

Dansen is als het leven. Technisch moet je weten of je links of rechts afslaat ook al brengt je dat in een spagaat. Maar wat daaronder ligt is waar het feitelijk over gaat.

De onderstroom waarom een voorstelling of een danser je raakt.

Het onnoembare en tegelijk het herkenbare zoeken van iedere ziel hier op aarde.

De beweging, de stilstand, de werveling, het lijden, stapje voor stapje aftasten, de ruimte, de afstand, het licht, de black-out, de rook, de wind, de sprong in het diepe, het wegglijden, opkrabbelen, vastpakken en loslaten, ademhalen en op adem komen, verdwijnen en opkomen, applaus halen en afgaan.

Afgaan. In een andere context is afgaan negatief. Het ergste wat je werkmatig kan overkomen is afgaan. Publiekelijk, ten overstaan van heel veel mensen.

Dat publiek dat is gekomen omdat ze jouw smaak vertrouwen, omdat ze jouw werk altijd zo mooi hebben gevonden. En dat ze dan weglopen, uit de zaal.

Dat is mij als beginnend programmeur op Lowlands overkomen.

Daar mag men de zaal uitlopen. Dat mag trouwens overal maar vaak is de drempel in het theater te groot.

Op Lowlands niet. Wellicht is dat ook deel van het succes, maar mij bezorgt het als programmeur soms het natte zweet op mijn rug.

Ik heb me laten leiden door mijn smaak, ik heb me soms laten verleiden door de verkoper. Een mooi verhaal, een belofte in een te kleine zaal. Waar ik dicht op de dansers zat, ze hoorde ademhalen en de taal begreep omdat ik al decennia naar het theater ga en zelf een opleiding heb gehad aan de Mime

Het ongemak groeide en het zweet druppelde. Ik vond het vreselijk voor de groep op het podium. Wat moeten die wel denken, wat maken zij door? Op Lowlands mogen staan en dan dit? Wat ga ik ze na afloop zeggen? Hoe maak ik ze toch gelukkig? Wat ging er mis? Dus toch de verkeerde keuze?

Mijn schuld, hoe stom was ik geweest. Hoe had ik dit kunnen bedenken. Een slapeloze nacht.

En zo volgden er meer. En er volgden successen. En zo leerde ik langzaam begrijpen wat Lowlands nodig had.

Als ik als programmeur de verkeerde keuzes heb mogen maken en Lowlands mij niet ontsloeg na een paar edities, als ik daardoor heb kunnen groeien en bloeien dan mogen, sterker nog, dan moeten makers, dansers en wie dan ook, dat ook kunnen.

Moet je dus eigenlijk foute keuzes maken om te kunnen groeien.

Om daarvan te leren en je bewust te worden, om onder woorden te kunnen brengen wat je zoekt. Om de rafelranden op te zoeken, te schuren en out of the box te kunnen denken, ook al brengt dat soms ongemak.

Podia die deze vrijheid faciliteren, om zelf de keuzes te maken waar je van leert, zijn broodnodig. Ze laten onze toekomstige choreografen, makers en dansers bloeien en laten ze uitgroeien tot de talenten die ze zijn. Of ze succes zullen hebben, wordt mede bepaald door u, het publiek. Maar ook door het leven zelf. Iets waar we niet altijd grip hebben, helaas. Dat hangt aan zoveel draadjes aan elkaar….

17

(Un)heard Music Festival 2019 za 16 en zo 17 maart Het Matangi Quartet haalt voor de derde editie van (Un)heard Music Festival Paweł Szymański naar Nederland. De abstracte klanken en liefde voor oude muziek van de Poolse componist creëren een enorme gelaagdheid en intieme sfeer. Zijn muziek is als poëzie, er is geen verhaal, slechts de klanken die je meenemen en ruimte geven aan de luisteraar voor hun eigen beleving. Centraal tijdens de drie concerten staan zijn compositie voor strijkkwartet Five Pieces en zes (Nederlandse) premières van zijn hand. Voor het openingsconcert gaat een nieuw werk van de Nederlandse componist Jacob ter Veldhuis in première, speciaal geschreven voor Matangi.

Naast de concerten is er een uitgebreid, gratis randprogramma met gesprekken, ongehoorde muziek, een expositie en lekker eten. Ook is er een masterclass voor jong talent en de kinderworkshop RadioLab.

Matangi Quartet / foto Studio Oostrum

18

2019

Dagkaart

za 16 maart: €36,- / €54,- (incl. diner)

Weekendkaart za 16 & zo 17 maart: €54,- / €72,- (incl. diner)

PROGRAMMA zaterdag 16 maart 2019 15.30 INspired openingsconcert Korzo zaal / €20,- (online €18,-) incl.

AFTERnoon Tea Voor het openingsconcert hebben de Matangi’s composities uitgekozen met dezelfde dramatiek en gelaagdheid als Symanski’s muziek, zoals Igor Strawinsky en Kate Moore. De Nederlandse componist Jacob ter Veldhuis maakte speciaal voor Matangi voor dit festival het nieuwe werk Viola dat zijn wereldpremière beleeft. Na afloop wordt er in de Korzo bar thee geschonken en kleine hartige en zoete gerechten zoals sandwiches, scones, cakejes en taartjes geserveerd.

18.00 De Keuken van Matangi Korzo keuken / € 40,Prijs incl. diner, inleiding en UNheard marathon.

17.00 Talk: WITH Pawel Szymanski Paweł Szymański beantwoordt o.l.v. journalist Thea Derks vragen van het publiek.

De Keuken van… is een fenomeen binnen Korzo. Artiesten nodigen het publiek uit bij hen aan te schuiven in de Korzo Keuken; het warme kloppende hart achter de schermen van het Korzo theater.

Hier wordt gekookt, gedronken en door dansers, muzikanten en technici samen gegeten voordat de voorstelling begint.

Schuif aan bij de Matangi’s en composerin-residence Paweł Szymański tijdens het diner. De gerechten op het menu zijn uitgekozen door Szymański zelf.

19.30 Classical Music PubQuiz Quizmaster Sabine Poiesz trakteert het festivalpubliek op een wervelende klassieke muziek quiz.

20.30 UNheard marathon Korzo zaal / €22,- (online €20,-) Zaterdagavond vindt de UNheard marathon plaats met highlights uit de kamermuziekwerken van Paweł Szymański. Centraal staat zijn compositie voor strijkkwartet Five Pieces. Daarnaast staan er zes (Nederlandse) premières op het programma.

PROGRAMMA zondag 17 maart 2019 10.00 MASTERclass Jong KC Korzo studio / gratis Leerlingen van de ‘School voor Jong Talent’ van het Koninklijk Conservatorium krijgen een masterclass.

en Steve Martland’s Starry Night. Naast de muziek wordt het publiek ook getrakteerd op de kunstwerken die kinderen in samenwerking met kunstenaar Rob van den Broek hebben gemaakt. Na afloop verzorgen Phuong & Sophie een heerlijke lunch waarbij de musici aanschuiven bij het publiek en het festival feestelijk wordt afgesloten.

12.30 ON the radio / RadioLAB Club Korzo / €6,Kinderen worden uitgenodigd deel te nemen aan het RadioLAB van de Concertzender. Hier kunnen ze hun eigen radioprogramma maken en de musici die ze net hebben zien optreden voor de radio interviewen.

11.00 LOUNGE Slotconcert i.s.m. Klassiek in ‘t Ketelhuis Korzo studio / €20,- (online €18,- / incl. lunch) Tijdens dit lounge ochtendconcert voeren de Matangi’s Szymański’s Compartment 2, car 7 voor strijkkwartet en vibrafoon uit

RadioLAB

RANDPROGRAMMA In de foyers is een EXhibition van zelfgemaakte instrumenten te zien van beeldend kunstenaar Rob van den Broek en kunt u met de SOUND Bar ongestoord van ‘ongehoorde’ muziek genieten.

Maart

19

CIRQUE MANIA #7 21 t/m 24 maart 2019 Nu het nieuwe circus ook de Nederlandse theaters verovert, maken we kennis met artiesten die méér laten zien dan virtuoze actie alleen. Ze brengen een innovatieve mix van circus skills, theater, dans en muziek naar de theaters. Cirque Mania #7 presenteert zowel het jonge, nog studerende talent als een internationaal gelouwerd circustheater­ gezelschap en alles wat daar tussenzit. Een zeer divers programma waarin vele circusstijlen de revue passeren. Een aanrader voor zowel de culturele fijnproevers als families met kinderen! www.korzo.nl/cirquemania

Engel / foto Alexander van der Linden

TIP

Derrick Brown Synergie tussen verschillende disciplines is iets dat heel lastig te bereiken is. Dansers en circusperformers leren op zeer verschillende manieren ‘in beweging te denken’.

Engel biedt het publiek de kans om mee te maken hoe twee werelden op elkaar botsen en toch samen een naadloos geheel vormen.

KID / foto Marcel van Oostrom

circus

KID

Codarts Circus Arts

do 21 (première) en vr 22 maart, 19.00 Korzo zaal / €10,- (online €8,-) Codarts Circus Arts is één van de twee bachelor circusopleidingen in Nederland.

Al vanaf de eerste editie laat Cirque Mania werk en skills van de studenten zien. Dit keer is het de beurt aan de derdejaars. Een kind zijn wordt, net als verdwaald zijn, gezien als

20

2019

een overgangsfase tussen een aanvang en een bestemming. Maar als verdwaald zijn de bestemming was, hoe zouden we dan reageren? Samen met de Italiaanse regisseur Francesco Sgrò maken de studenten de voorstelling KID; jong, dynamisch, poëtisch en ongepolijst circus.

Voordeel met dagkaarten Wie twee programma’s op een dag wil zien, krijgt korting. Een dagkaart voor vrijdag is slechts €21,- en een dagkaart voor zaterdag is €27,-.

circus, dans

Engel

Kim-Jomi Fischer & Marta Alstadsæter

vr 22 maart, 20.30 Korzo studio / €16,- (online €14,-) Is het circus of is het dans? Die vraag pareren Kim-Jomi Fischer en Marta Alstadsæter met kracht, balans en verhouding en alles wat je daarbinnen kunt laten vliegen en uit het lood kunt laten hangen. De één acrobatisch danser, de ander een dansant acrobaat. In 2018 ontvingen zij de BNG Bank Dansprijs en gingen met hun succesvoorstelling Engel op tournee in DansClick. Kim en Marta werden geïnspireerd door de gedichtenbundel Stof dat als een meisje van schrijver Toon Tellegen, waarin de strijd beschreven wordt van een man die getart wordt door een engel. Een krachtige en tegelijkertijd zachte voorstelling over de innerlijke strijd waaraan we iedere dag zijn blootgesteld.

All The Fun / foto Ben Hopper

circus

All The Fun (6+)

Compagnie Ea Eo

za 23 maart, 19.30 Korzo zaal / €20,- (online €18,-) < 27 jaar €9,- (online €7,-) Compagnie Eo Ea uit België weet jongleren en absurde humor op heerlijke wijze samen te brengen in hun voorstellingen. All The Fun is een jongleerritueel dat een alternatief probeert te bieden voor al wat te glad, te afgeborsteld, te netjes en te geslaagd is.

U wordt uitgenodigd rondom vijf artiesten plaats te nemen, die al jonglerend hun duivels uitdrijven. Ze zoeken een antwoord op de grote existentiële vragen, enkel gewapend met wat plastic voorwerpen. Het is een collectieve poging om zichzelf te verliezen, vol oneffenheden, ruwe kantjes en zwetende circuslijven.

Maart

21

122x244 – and a lot of little pieces / foto Jean Philipse

circus

122x244 – and a lot of little pieces

Klub Girko

za 23 maart, 21.00 Korzo studio / €14,- (online €12,-) Twee mannen en hout. Veel hout. Elke timmerman of doe-het-zelver kijkt jaloers z’n ogen uit bij deze voorstelling van Klub Girko. In het speelse 122x244 – and a lot of little pieces maken twee evenwichtskunstenaars kennis met dit veelzijdige materiaal, dat tegelijkertijd zacht maar ook beresterk kan zijn. Met vliegende stokken en zwevende planken balanceren ze bloedstollend in de hoogte. Zo komen ze terecht in verschillende situaties van afhankelijkheid en vertrouwen, macht en gevoeligheid. circus

Camouflage (5+)

Captain sugar and the monkey puppets zo 24 maart, 15.00 Korzo zaal / €14,- (online €12,-) < 27 jaar €9,- (online €7,-)

De vier huisgenoten Groen, Blauw, Geel en Rood hebben het prima voor elkaar. Groen zit rustig op de bank, Blauw hangt boven in de lucht, Geel draait om een paal en Rood hangt aan haar haren. Het leven in hun woonkamer loopt als een Zwitsers uurwerk, totdat Wit hun

22

2019

Camouflage / foto Megin Zondervan

leven binnen jongleert en geen hoed meer op zijn plek blijft. Captain Sugar & the Monkey Puppets mixen theater met hoogstaande circustechnieken in een energieke en speelse voorstelling over onze steeds veranderende wereld en het belang om je te blijven aanpassen. Een vrolijke voorstelling voor het hele gezin die ook aan het denken zet.

A State Between Neither Nor A micro-play for Korzo: Memory of a theatre through the ages door Kate Moore

De Australisch-Nederlandse componiste Kate Moore, winnares van de Matthijs Vermeulenprijs 2017, is met haar Herz Ensemble vaste bespeler van Korzo. Voor dit Korzo Magazine componeerde ze een muzikaal ‘micro-play’ waarin het theater zelf de belangrijkste rol speelt.

There is a theatre…in darkness.

A shaft of light from the rafters pierces the shadows.

We start.

There, here, now is the musician’s cue: Something remembered.

Enter stage right: The Other.

There is a scene change.

A Blackout.

A slip of the mind’s eye Behind a velvet curtain.

The Stage: A platform of waking hours under the microscope.

A microcosm Of push and pull.

A spider casts a thread of beginnings, middles and ends; Not one without the other In time and place; A choreography of woven lace.

Empathy is the ability to put oneself in the shoes of another.

Here the actor enters…

You will find A simple wall, Next to which is an exit.

Or… As it were, an entrance…

A window.

Kate Moore / foto Johan Nieuwenhuize

Shutters open to another view; Vast skies across the horizon; So many shades and hues Of moments To be captured in pigment and set free once again.

23

And yet, still, here we are, Driving through, strong as ever, As though the mystery of creativity and everything that happened off stage that you did not see, as they say, like a swan who glides so easily through a crystal sea, whose legs paddle through currents like the spokes of a mill wheel, turning and turning and turning; overturned in the current; a maelstrom, spinning haplessly in a vortex.

This is the theatre where the walls within walls embrace the coming and going in this world of not belonging and coming back again to a new place rebuilt and observed through a crack in the door, whilst waiting to come on…

Remember this?

A director’s ghost in the stairwell…

And a pianist’s forgotten notes…

It wasn’t real.

Here Is a vision from east to west, That was Is And is to come.

A stage Of prophecy

The Composer:

The Second Scene:

Cross the threshold And enter the light To the roaring sound Of insects in a desert.

In this scene there are pyramids, Where The Sphinx asks the riddle Of morning, noon and night.

This is the story of Eyes in the soul for a while.

And… without a word, exit To a labyrinth of dark tunnels, Delving deeper and deeper Into the mind Of the sleeper; The dreamer; The state of limbo Between life and the second death, Where the hooded figure, A wanderer still, enters the stage again, In search Of a way out…

Or in?

The skull of a horse, shrouded in white, is decorated with flowers.

This creature from the other world Is brought back to life, In the form of a song.

The white horse pierces the darkness with the glow of a tiny flame.

The flame gleams from its eyes.

It burns from a fire within a beating heart.

The creature charges like a brewing storm, growing louder as it looms closer.

The thundering hooves upon the ground Are at first unseen, and then are revealed in a vision Of thousands of wild horses Emerging from unknown depths, Charging in a straight line towards us, To a place in between and then a place far beyond.

A state between neither …nor…

No one comes.

A line, a shape, in space, in time.

And then they are gone leaving silence suddenly And a gaping hole of absence…

Their residue rushes in our ears as we await The second coming.

We hear a door opening and shutting with a creak. …and there are footsteps…

Somewhere…

Play it.

…of heartbreak …and the unbearable truth.

Scene Three: Play it again.

And Still…

Again…

Here we are.

Play it again with feeling.

Play it again with the feelings of others.

Play it again until your fingers are raw.

We leave…

And come again In a different light without belonging, Like we were as children.

Play it again until you have nothing more to say.

And now still as the children of children who left and came back, We exit stage left: Cue the lights

Play it again until you understand how much it hurt.

Play it again…

From memory…

Music. …from someone else’s memory…

24

2019

Turn anti-clockwise, As metal upon metal evokes A current of frequencies in one direction only.

The other direction will be disturbed, And all will be reversed.

Can a stage be real?

Can something lost in a performance be haunted?

We turn off the lights.

The audience has gone.

And we are left to pick up the pieces Of broken hearts upon the floor Gathered in a pile and swept away into the trash, Resetting the stage For a world to come.

A generation of questions cross the above and below.

Here and now Is the place on the floor Where something is about to happen, Or happened.

Mark the shadow Of suspended disbelief And emerge unscathed In front of the fourth wall Where you will find all the props…

Ambiguous objects; Standing stones of reminders faithfully and silently recording Everything As it came to pass.

Brick upon brick, Building a whispering wall, Of secrets, a bridge of sighs.

In this light, the dance of roses begins.

The intoxicating perfume tricks us into believing For a second, The charisma of the moment Before we shake our heads, ruffle our skirts, Shift uneasily whilst we regain our senses.

Skeletal figures press up against skin And there is a threadbare sound of a violin That can be heard off-stage Faintly As the theatre rumbles gently With the passing of an underground Train.

We await the final scene, As others are already on their way.

Scene Four:

Whose tale recounts currents of air, Of rainbows and the emerald green light of the borealis.

How does the bird know about these things from its solitary perch in the heart?

It was a story told from one to the next, passed down through the ages, A song that is a million years old Preserved like a creature in amber.

The bird sings this song with all its might As though it was there at the point of origin Even though it never experienced the wind Against its feathers.

We feel tears rolling down our cheeks At the knowledge of futility.

As we listen We are filled with emotion.

There is a pause and we realise that it was the end.

We rise from our seats, wrapping ourselves in jackets turning our backs, And leave humming the bird’s tune.

We pass through the sliding doors, Into the wind and rain, into darkness…

How long will it be before we forget the ancient melody?

We unlock the bicycle chain with a click, and disappear through unknown streets to the lopsided chatter of rusty wheels upon cobble stones.

There is a distant chime of an unseen tram turning a corner and we are gone, dissolved into the essence of the day closing.

A harp is a cage: A frame of construction pipes and industrial wire; Sinews and tendons; Veins and arteries Stretched in tight temperament Across a triangular prism Of sacred proportion.

It can be played with sticks and stones.

A bird sings from within.

It is a nightingale

25

26

2019

All there is: Astrid Boons - Decay / foto HĂĽkan Larsson

27

Rewire Festival 2019 met o.a. Nicolás Jaar, Low, Jlin & Company Wayne McGregor, Tim Hecker en Yves Tumor vr 29 t/m zo 31 maart

Van 29 t/m 31 maart presenteert Rewire haar negende festival. Vooruitstrevende artiesten en multidisciplinaire kruisbestuivingen vormen de stuwende kracht achter de zoektocht naar hoe artiesten de status quo ontregelen en interveniëren binnen een breed spectrum aan muzikale ontwikkelingen en artistieke disciplines. Deze ontwikkelingen krijgen vorm binnen een omvangrijk festivalprogramma bestaande uit concerten, multidisciplinaire performances, talks, workshops, filmvertoningen en meer.

Bestel tickets via www.rewirefestival.nl

Rewire festival / foto Parcifal Werkman

28

2019

Dag in de Branding in het Rewire Festival za 30 maart

Festival Dag in de Branding organiseert in samenwerking met Rewire een bonte proeverij van muziekpioniers in Korzo. In Den Haag geschoolde pioniers delen het podium met internationale artiesten. Stuk voor stuk musici die op eigen wijze het experiment aangaan: of het nu gaat om bezetting, compositie­ methode, extended techniques of een virtuoos gebruik van elektronica.

Diamanda Dramm / foto Brendon Heinst

Violin Spaces Extended – Special Rewire Edition

Nine Volt Motions

Nine Volt Motions

Jan Willem Troost & Henry Vega za 30 maart, 15.00

Het nieuwe duo Nine Volt bestaat uit cellist Jan Willem Troost en componist Henry Vega.

Nine Volt werkte voor het eerst samen in het dans- en filmproject Prague Ballet Pieces in het kader van Reclaiming Vision i.s.m. met het Munch Museum in Oslo. Nine Volt Motions is een ontmoeting tussen het ‘microminimale’ idioom van Vega en de invloeden uit folk-, pop- en hedendaagse muziek van Troost.

Diamanda Dramm, Garth Knox, David Dramm za 30 maart, 16.30

Voor de indertijd vierjarige Diamanda Dramm was niet een pop maar de viool haar lievelingsspeelgoed: eindeloos probeerde zij het instrument uit. In Violin Spaces onderzoekt Dramm opnieuw de mogelijkheden van haar viool, waarbij ze de klank met zorg ontrafelt en opnieuw in elkaar zet. Voormalig altviolist van het legendarische Arditti Quartet, Garth Knox, schreef een reeks fascinerende composities speciaal voor Dramm. Alle facetten van de viool zijn erin te horen, behalve het klassieke strijken.

Passe-partout Dag in de Branding via www.dagindebranding.nl

Maart

29

Artistieke processen in hun context:

een reflectie op het verband tussen kunstwerk en werkomgeving door Samir Calixto De uit Brazilië afkomstige choreograaf Samir Calixto is een van de dansmakers verbonden aan het productiehuis van Korzo. Hij is dit seizoen te zien met zijn nieuwste voorstelling W, die hij maakt als tegenhanger van het eerdere werk M (2016). In dit artikel vertelt Samir van heel dichtbij hoe de juiste kaders bij het maken en presenteren van artistiek werk bijdragen aan een grotere zeggingskracht.

We starten met het idee voor een voorstelling. We zien het voor ons in een verbeelde, hypothetische ruimte. Voordat we praktisch aan de slag gaan, manifesteert een nieuw werk zich als een opeenvolging van ongrijpbare beelden en intuïtieve gedachten, een reeks ideeën, plotseling opvlammende inspiratie, soms zelfs koortsachtige visioenen die nog heel ver van de werkelijkheid afstaan. Deze ontstaansfase is het startpunt. Vanaf hier is een volgende stap mogelijk in het vormgeven van het visioen.

Er zijn heel veel elementen die de kloof overbruggen tussen die eerste ideeën en het realiseren van een nieuw werk. Concept en onderzoek gaan vaak gelijk op, naast het verzamelen van de middelen die nodig zijn om het idee ook praktisch uit te voeren.

Een van de belangrijkste factoren is de menskracht bij elkaar brengen, en dat betekent iedereen die bij het maken betrokken zal zijn.

Maar er is een cruciale factor in de totstandkoming van een podiumkunstwerk die al te gemakkelijk onderschat wordt: de context. Context kan worden opgevat als het geheel van omstandigheden waaronder het werk tot wasdom komt. Er zijn bredere contexten – sociaal, economisch, enz.– die daarop onweerlegbaar van invloed zijn. Maar de focus ligt hier op twee soorten context die ongeacht die bredere kaders altijd van toepassing zijn: de context van het maken en die van het presenteren. Gebaseerd op mijn eigen ervaring ben ik tot het inzicht gekomen dat deze twee van gelijke, doorslaggevende betekenis zijn voor de manier waarop een werk wordt uitgedacht en daarna door het publiek wordt gezien.

30

2019

Samir Calixto

De context van het maken Het begint met de context van het maken. Een dansstuk wordt meestal ontwikkeld door een groep makers in een studio of repetitieruimte. Wat er in die studio gebeurt is een zorgvuldig uitgebalanceerd proces dat zelfs voor de meest betrokken dansspecialist of kijker nooit helemaal te bevatten is. Het werk kristalliseert zich uit over een langere periode waarin de makers intensief met elkaar optrekken en emotionele, fysieke en psychologische ervaringen delen. Het is een kritieke fase, een ‘incubatietijd’, waarin de ontwikkelingen heel vatbaar zijn voor allerlei invloeden en tijd en vertrouwen vragen om te groeien.

‘Context moet niet iets zijn dat een maker wordt opgelegd’

Danseressen W op de Etna / foto Serena Nicoletti

Er zijn natuurlijk uitzonderingen maar het is interessant om te zien hoe theater- en dansprocessen tegenovergestelde manieren gebruiken om hetzelfde doel te bereiken: waarachtigheid en zeggingskracht. Theaterregisseurs als Peter Brook, Jerzy Grotowski en Eugenio Barba (om er maar enkele te noemen) stonden erom bekend niemand in de repetitieruimte toe te laten. Dat is in het theater niet ongebruikelijk. Maar choreografen lijken vaak het tegenovergestelde te doen: in dansstudio’s zijn gordijnen en deuren vaak open. Misschien heeft het te maken met de theorie dat dansers, als bewegingskunstenaars, emotioneel minder kwetsbaar zijn dan acteurs – iets waar ik het pertinent niet mee eens ben. Maar het is een uitstekende manier om het aura van mystiek en geheimhouding weg te nemen dat soms rond repetities en maakprocessen hangt.

Er is niet één manier, geen formule die toepasbaar is op elke maker en elk proces, en dat moet ook niet. Er zijn vele variaties, en dat bewijst eens te meer dat de werkomgeving flexibel zou moeten zijn. Door de jaren heen is mij vaak gevraagd waarom ik mijn repetities niet openstel in de eerste fase van het maakproces. Ik heb een achtergrond in het theater en hecht eraan een context te scheppen waarin iedereen in de studio zich veilig voelt om risico’s te nemen en zich open te stellen.

De werkplek als een onderdompeling. Pas als dat gevoel sterk genoeg is en de afspraken zijn afgestemd op de eisen die het werk stelt, kunnen de deuren open. In de eerste fase van het werk aan mijn huidige voorstelling W, bijvoorbeeld, deden de dansers onderzoek dat hun grootste kwetsbaarheid blootlegde. Zulke ervaringen kun je niet zomaar openbaar maken: dat is een kwestie van integriteit. Maar ik ken veel makers bij

31

wie de werkvorm meer open is en die er op die manier heel goed in slagen hun visie te verwezenlijken.

maker, omdat zulke platforms graag een overzicht presenteren, een brede waaier aan werk.

Voor makers is het van essentieel belang dat ze kunnen rekenen op een werkomgeving die hun vrijheid garandeert en toch in balans is met de verwachtingen van producenten, investeerders, publiek enzovoort. Context moet niet iets zijn dat een maker wordt opgelegd.

We kunnen er niet omheen dat er in zo’n context altijd, naast werk dat opbloeit, werk is dat niet tot zijn recht komt door te weinig tijd of context. Ik heb het zelf ook weleens meegemaakt. Het werk komt niet genoeg tot zeggingskracht. Een werk is meer dan alleen wat er op de vloer gebeurt: het wordt afgemaakt in de interactie tussen dansers en publiek. Vandaar die fundamentele impact van de context waarin het staat.

Artistieke residenties als context Residenties zijn tegenwoordig vrij standaard geworden.

Ze kunnen een middel zijn om het artistieke spectrum te verbreden. Verandering van culturele en geografische omgeving stelt je in staat input voor het werk op te doen die je ‘thuis’ nooit zou kunnen vinden. De verandering van focus, het verhoogde bewustzijn van plaats en proces en de hernieuwde openheid zijn een uitdaging voor de groep makers.

Een belangrijke vraag is echter: wat is de specifieke relatie tussen het werk en de nieuwe omgeving? Residenties bieden vaak een waardevolle uitwisseling tussen makers en instellingen, maar er wordt zelden een echt verband gelegd tussen de plek en de plaatselijke gemeenschap of geografische locatie. Om even terug te keren naar mijn eigen huidige werkproces: we waren op residentie in Catania en interviewden daar vrouwen uit de omgeving. Dat gaf ons waardevolle input rond de relatie die zij hebben met de Etna, de actieve vulkaan die door de plaatselijke bevolking ‘La Donna’ wordt genoemd (‘De vrouw’). De dansers deden ook een trektocht rond de vulkaan, om fysiek grip te krijgen op de ongelofelijke kracht ervan. Zo integreerden we ons werk in deze context. Niet dat zoiets verplicht moet worden, maar het erkennen van de link met de omgeving zou verrijkend zijn voor het toenemend aantal residenties en uitwisselingen. Zo kan het meer zijn dan zomaar een samenwerking of het simpelweg voortzetten van (internationale) cultuurbeleidslijnen of relaties tussen instellingen.

Het presentatieplatform als context Als het maakproces is afgerond, volgt de presentatiecontext: de omstandigheden waaronder het kunstwerk wordt opgevoerd, gedeeld en ervaren. En dat is, kijkend naar de standaardvormen die voor dans beschikbaar zijn, een lastig parket. Anders dan in landen als Duitsland, waar het Stadttheater-systeem geldt, wordt een dansvoorstelling hier in Nederland zelden vaker dan een keer op hetzelfde podium gepresenteerd. Tournees voeren langs heel verschillende theaters – gegarandeerd een waardevolle stresstest voor het werk en een interessante uitwisseling met telkens ander publiek.

Maar de meest kwetsbare vorm om je werk te presenteren is in het kader van een showcase, gala of ander gemengd programma. Hoewel een dergelijke context veel makers zichtbaarheid biedt, vraagt het ook om harde onderhandelingen over tijd en middelen. Het resulteert altijd in een compromis voor de

32

2019

Zo staat de maker voor een lastige beslissing: of hij grijpt de kans om delen van zijn werk te laten zien, waarmee hij het risico accepteert dat de receptie ervan ernstig verstoord raakt; of hij weigert het aanbod en neemt zijn verlies. Natuurlijk is er soms een betere oplossing mogelijk, maar niet voor elk werk. En hoewel het belangrijk is dat zulke dansevenementen bestaan, wil ik toch graag voorstellen dat er wordt gekeken naar de basisprincipes en de flexibiliteit ervan.

Ik begrijp dat het doel is om artistieke excellentie te koppelen aan diversiteit. Maar gemengde programma’s kunnen beter worden als de balans tussen artistieke zuiverheid en publieks­ ervaring verbetert. Ik geloof dat de kwaliteit van een werk niet alleen afhankelijk is van de context van het maken, maar ook van de context waarin het wordt gepresenteerd. Mijn relatie met productiehuizen als Korzo en Scenario Pubblico in Catanië (Italië) bewijst dat die balans goed te bereiken is als de hele keten rond de maker zich bewust is van de onderlinge afhankelijkheid tussen alle aspecten van het maken en verspreiden van een podiumkunstwerk. Deze instellingen weten dit dankzij jarenlange expertise, een langetermijnvisie en doordat ze risico’s durven nemen.

Het optimaliseren van de presentatiecontext is misschien wel net zo belangrijk als al het andere dat rond een kunstwerk gebeurt. Het is een verantwoordelijkheid van alle betrokkenen rond het werk, en draagt enorm bij aan een betere ervaring voor de maker, de instelling en het allerbelangrijkst: het publiek.

muziek

Spring Festival di 2 en wo 3 april, 19.30 Korzo zaal / gratis

Dat de afdeling Compositie van het Koninklijke Conservatorium een enorme aantrekkingskracht heeft op de alumni van het conservatorium is ook deze keer te zien in het Spring Festival 2019. De compositieafdeling is een belangrijke broedplaats voor ensembles die zich specialiseren in hedendaagse klassieke muziek. Ensemble Klang en New European Ensemble zijn twee voorbeelden en zij keren in 2019 terug naar hun roots om werken van compositiestudenten uit te voeren.

Special guest is componist Nicolas Collins, Amerikaans pionier en living legend. Hij maakte furore met het gebruik van microcomputers tijdens zijn live electronic performances.

Black Memories / foto Eddy Wenting

dans, muziek, theater

Black Memories

Danstheater AYA, De Tafel van Vijf Muziektheater, BackBone do 4 april, 19.30 Korzo zaal / €14,- (online €12,-)

125 jaar na de afschaffing van de slavernij zijn de discussies actueler dan ooit. Hoe prikken wij door clichébeelden heen? Kunnen

wij een punt zetten achter ons koloniale verleden terwijl de blues de harten nog steeds verscheurt? Black Memories is een gedanst muzikaal betoog met de hartenklop van de Afrikaanse, Caribische en Westerse drum en een grote variëteit aan danskleuren. De persoonlijke verhalen van de vijf dansers, vier musici en een acteur vormen het uitgangspunt voor vergeten verhalen, liederen over vernedering en verzet en de energie van de hedendaagse urban cultuur. muziek

An Evening of Today

Nieuw Ensemble

za 6 april, 20.30 Korzo zaal / €16,- (online €14,-) An Evening of Today is een creatief project waarbij jonge componisten zes premières presenteren in samenwerking met de musici van het Nieuw Ensemble. Door middel van muzikale en visuele middelen, licht en theatrale elementen, werken de componisten en het productieteam samen om een avond van hedendaagse muziek te presenteren. Dit jaar bieden Thomas Brown, João Ceitil, Alberto Granados Reguilón, Andrea Guterres, Vitali Karagkezidis en Celia Swart een opwindende glimp van de nieuwe muziekscène van nu.

Thomas Brown - An Evening of Today / foto Keith Morris

April

33

dans

The Little Great People

Jiří Pokorný / Korzo producties & Nederlands Dans Theater do 11 (première) t/m za 13 april, 20.30 Korzo zaal / €18,- (online €16,-)

In 2019 is Jiří Pokorný de keuze van Korzo en NDT. Na zeven jaar te hebben gedanst bij NDT verbond hij zich aan het gezelschap Kidd Pivot van de wereldberoemde choreografe Crystal Pite. Hij wordt als choreograaf in het buitenland als belangrijk opkomend talent gezien. In Nederland maakte hij al indruk met werken voor het NDT-Korzo programma Up & Coming Choreographers.

Pokorný’s voorstellingen kenmerken zich door inventiviteit en virtuoze bewegingstaal.

Zijn eerste avondvullende productie voor de Nederlandse theaters bestaat uit drie afzonderlijke duetten, geïnspireerd door de tegenstellingen die in de menselijke natuur bestaan. Ieder duet is gewijd aan een ander gebied van tegenstrijdigheden.

The Little Great People / foto Loes Schakenbos

TIP

Stella van Leeuwen

Tournee door Nederland: 2 t/m 28 mei

Deze voorstelling maakt mij nieuwsgierig omdat ik en van

muziek

muziek

Slagwerk Den Haag en studenten Koninklijk Conservatorium

Ives Ensemble

KOnStrukt #17

do 18 april, 19.00 Korzo studio / gratis

Slagwerk Den Haag heeft samen met het Koninklijk Conservatorium en Korzo een serie onderzoeksprojecten opgezet onder de titel KOnStrukt. Samenwerking en vernieuwing is waar het om draait en nieuwe ideeën van componisten en slagwerkers worden uitgeprobeerd. Voorafgaand aan Nevenwerk II van het Ives Ensemble presenteren muzikanten van Slagwerk Den Haag en studenten van de slagwerkafdeling de resultaten.

het NDT hou en van het werk van choreografe Crystal Pite en van virtuoze dans en inventiviteit. Ik ken het werk van Jiří niet, maar het zou voor mij een mooie reden zijn om zijn werk te gaan ontdekken.

Nevenwerk II

do 18 april, 20.30 Korzo zaal / €18,- (online €16,-) Het Ives Ensemble heeft componist Richard Rijnvos gevraagd een serie van drie werken te schrijven genaamd Riflessi (Italiaans voor ‘weerschijn’). Rijnvos kiest een bestaand werk dat voor een onalledaagse combinatie van instrumenten geschreven is. Voor die instrumenten schrijft hij een eigen stuk. Het eerste speelde vorig seizoen in Korzo. Voor het tweede neemt hij de Suite op. 29 van Schönberg als uitgangspunt. De symfonische allure en zijn uitzonderlijke bezetting van drie klarinetten, strijktrio en piano maken het werk tot een van de hoogtepunten uit het vroeg 20e eeuwse kamermuziekrepertoire. De pendant die Rijnvos in gedachten heeft zal in tijdsduur en reikwijdte weinig voor het origineel onderdoen. Het zelden gespeelde maar prachtige Three Clarinets, Cello and Piano van Morton Feldman, vormt een mooie brug tussen deze twee werken.

Ives Ensemble / foto Maarten Jüngen

34

2019

dans

All there is

Ode to the Attempt

Jan Martens

The Craft of Dry Lands Ice-Skating (NL première)

Martin Kilvady

zo 28 april, 16.00 Korzo zaal / €16,- (online €14,-)

Clara Iannota / foto Manu Theobald

muziek

Clara Ianotta

Oerknal

do 25 april, 20.30 Korzo studio / €16,- (online €14,-) Clara Iannotta is een van de meest opvallende componisten van dit moment. Ze won in 2018 de prestigieuze Siemensprijs. Haar werk zorgt voor een fysieke, theatrale ervaring van klanken. Speciaal voor het Haagse Oerknal componeert ze een kamermuziekconcert voor ensemble en klavecimbel. Ze stelde tevens als curator een spannend programma samen dat intrigerende tegenstellingen en contrasten vertoont met haar eigen muzikale stijl. Zo presenteert Jürg Frey sprankelende muziek met een kwetsbare kwaliteit. Michelle Lou maakte een briljant werk voor percussie en cello. Een nieuw werk van Giulia Lorusso complementeert de avond. De visuele kunstenares Jessica Rimondi ontwerpt speciaal voor dit concert een installatie.

Brussel is een epicentrum van de hedendaagse dans met een geweldige mix van jong talent, ervaren choreografen en iconische gezelschappen. All there is presenteert een intrigerende combinatie makers uit deze wereldstad. Begonnen als charismatische danser bij Ann Van den Broek, vielen Jan Martens ontluikende choreografische ambities direct op. Hij is altijd op zoek naar het weerbarstige en ongepolijste. Met de solo Ode to the Attempt nodigt hij u uit om een kijkje te nemen in zijn hoofd en in zijn computer. De Slowaak Martin Kilvady is een van de grote dansers van onze tijd. In The Craft of Dry Lands Ice-Skating maakt hij een voorstelling vanuit het niets.

Hij benut zijn lichaam als een vormloze homp klei die onder de ogen van het publiek vorm aanneemt.

Ode To The Attempt / foto Bruno Simao

TIP

Stacz Wilhelm De april-editie van All there is is een gelukkig makende combinatie. Eerst: ‘dansdier’ Martin Kilvady, die ons dans voorbij choreografie, techniek en intentie als pure menselijkheid laat beleven. Dan: Jan Martens, fel voorvechter van het onvolkomene, die de schoonheid van het onaffe toont.

The Craft of Dry Lands Ice-Skating /foto Anja Hitzenberger

April

35

Moving Futures Dansfestival 2019 do 2 en vr 3 mei, 19.30 diverse zalen / €16,- (online €14,-)

Korzo brengt voor het eerst het spraakmakende festival Moving Futures naar Den Haag. Vijf Nederlandse productiehuizen en werkplaatsen bundelen het werk van een nieuwe generatie makers uit de dans- en performancewereld. Ze presenteren dit in één reizend festival. In een even verfrissend als veelzijdig programma van voorstellingen, installaties, films en feestjes trekken eigenzinnige makers aan je voorbij die de dansdiscipline oprekken.

Moving Futures is een initiatief van Dansmakers Amsterdam, Dansateliers, DansBrabant, De Nieuwe Oost en Random Collision. www.movingfutures.nl

Choreopop / foto Thomas Lenden

36

2019

do 2 mei

vr 3 mei

De eerste avond biedt een divers palet aan sociaal-menselijke thema’s en de resultaten van bijzondere samenwerkingen. Zo creëerde performer en choreografe Keren Rosenberg samen met ontwerper en visueel kunstenaar Tony Markus Sacharias een buitengewoon fysieke en virtuele voorstelling. Emotional Porn – Exhibition of the Self onderzoekt hoe wij ons online op obsessieve wijze constant blootgeven. Choreografe Judith Clijsters tackelt onze doorgeslagen fitness- en health cultuur.

Beide extremen zorgen voor ongezonde stress.

Bored To Death bevraagt waartoe we bereid zijn om ons goed te voelen. De avond sluit af met de hybride voorstelling Choreopop van choreograaf Jesús de Vega en muzikante Chai Blaq. Ze maakten een inspirerend gechoreografeerd muziekalbum dat het midden houdt tussen een dansperformance, popmuziek­ concert en live videoclips.

Wat hebben neurowetenschappers, dans, Tibetaanse monniken en kunstmatige intelligentie met elkaar gemeen? In een nieuw onderzoeksproject van het danscollectief Random Collision en de Rijksuniversiteit Groningen wordt onderzocht hoe mentale connecties tot stand komen. Uitgangspunt is het debat waarbij twee of meer monniken proberen inconsistenties in elkaars redeneringen te vinden terwijl ze een bewegingssequentie uitvoeren. Ze blijken tijdens het debat hun breinen te kunnen synchroniseren.

Panflutes and Paperwork is een speels onderzoek van choreograaf Ingrid Berger Myhre en componist/muzikant Lasse Passage Nøsted.

Het duet problematiseert de conventionele relatie tussen dans en muziek. De avond wordt gecompleteerd met een kort werk van de prachtige danser Lois Alexander.

Keren Rosenberg & Tony Marcus Sacharias Judith Clijsters Jesús de Vega & Chai Blaq

Synchronicity project / Random Collision Ingrid Berger Myrhe en Lasse Passage Nøsted Lois Alexander

Keren Rosenberg / foto Alwin Poiana

mei

37

Over het oefenen

De rol van zintuiglijke feedback en spiegelneuronen in dans door Derrick D. Brown Derrick D. Brown is als bewegingsweten­ schapper onder andere verbonden aan de Universiteit van Bern (sport- en dansstudies) en National Centre Performing Arts (NCPA). Hij vertelt wat er omgaat in ons lijf en brein als we ons bezighouden met dans, of we nu oefenen, optreden of kijken.

We starten met oefenen. Elke performer moet oefenen, van de beginneling tot de allerbeste muzikant, danser of acteur.

Het werk van dansmakers (hier: dansers, choreografen en alle vormen daartussenin) komt voort uit ideeën en dromen.

Die groeien via oefening of repetitie naar een vorm, die via de spanning en voldoening van het optreden naar buiten komt. In dit artikel beschrijf ik een aantal fysieke processen die spelen wanneer we als danser of toeschouwer de interactie met dans aangaan.

Dans bestaat uit een waaier aan stijlen en genres, een compleet spectrum. Binnen die diversiteit is het begin steeds hetzelfde: we starten met oefenen. Oefenen is een fundamenteel deel van het maken van bewegingskunst.

Tot het uiterste Dansen is een van de meest veeleisende taken die het menselijk lichaam kan uitvoeren. Dansers geven via beweging uitdrukking aan het mens-zijn. Om dat te doen zoeken ze de grenzen van hun fysieke vermogens op en gaan ze in psychisch en emotioneel opzicht tot het uiterste. Een choreograaf moet het bijna onmogelijke bereiken: het overdragen van de meest persoonlijke, intiemste gedachten en dromen op één, twee of meer lichamen.

Tot het uiterste gaan betekent hier dan ook niet het gevaar opzoeken. Het gaat om uiterste detaillering. Een marathonrenner moet ook de beste techniek hebben, maar ze hoeft niet precies op het moment dat ze het 3000-meterpunt passeert haar liefde voor het leven uit te drukken in de manier waarop ze haar voet neerzet.

Dans draait om heel precies uitgevoerde complexe lichamelijke bewegingen. Die bewegingen worden doorlopend gecoördi-

38

2019

Derrick Brown / foto Brecht Bovijn

neerd via feedback van de zintuigen: zien, horen, voelen en ruiken. Ja, ruiken! Ik durf te beweren dat het enige zintuig dat we kunnen weglaten, de smaak is. Doorgaans zijn dansers niet bezig elkaar te proeven - hoewel er vast ergens een choreograaf te vinden is die de smaakpapillen wel inzet in het vormgeven van zijn artistieke visie.

Om alle zintuiglijke vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn om te voldoen aan de fysieke en emotionele eisen die dans stelt, is oefening nodig.

De rol van de zintuigen Er is een specifiek onderzoeksgebied binnen de psychologie en de cognitieve wetenschap dat zich bezighoudt met de zogenaamde perceptueel-motorische vaardigheden. Hierin wordt bestudeerd hoe al onze zintuigen een rol spelen in het aanleren en verfijnen van motorische vaardigheden.

Een constante stroom feedback-informatie helpt ons onze bewegingen vloeiender en preciezer uit te voeren.

Dansers die goed zijn in partnering vormen een goed voorbeeld: of je nu iemand lift of zelf gelift wordt, bij partnering komt een complex geheel van zintuiglijke informatie kijken, zoals reageren op aanraking, het herkennen van lichaamsdelen en het luisteren naar de ademhaling. Hoe meer een danser oefent, hoe meer partnering een soepele, haast automatische vaardigheid wordt. En dat draagt bij aan een eigen vloeiende bewegingstaal.

Dansers leren elkaars bewegingen te voorspellen door bijvoorbeeld heel precies te letten op de timing waarmee een partner

vastpakt en weer loslaat. Door samen te oefenen wordt de greep steeds beter simultaan getimed. Zo is aanraking een belangrijk zintuig voor dansers.

Timing kan gebaseerd zijn op de aanwezigheid van bijvoorbeeld muziek, maar kan ook (en dit is voor niet-dansers vaak een verrassing) in stilte ontstaan. Het gehoor is daarmee een tweede belangrijk zintuig. De Nederlandse choreografe Eline van Ark nodigde ziende en slechtziende personen uit in haar repetitieruimte om het luisteren in te zetten in het maakproces van The Invisible Dancer (2013). Ann Van den Broeks dansvoorstelling The Red Piece (2013) bood het publiek evenveel (of misschien nog wel meer) plezier als geluidenlandschap, gemaakt door de bewegende lichaamsdelen van de dansers.

Het zicht als basis voor de interactie met dans Dans wordt weleens beschouwd als beeldende kunstvorm.

Het zicht is zowel voor dansers als hun publiek leidend in de interactie met dansuitvoeringen. Een kenmerk dat dans onder-

â&#x20AC;&#x2DC;Danstrainingen waarbij spiegels worden gebruikt, vergroten bij dansers het bewustzijn van de lichamen in de ruimte om hen heenâ&#x20AC;&#x2122; 39

scheidt van andere kunstvormen is het gebruik van spiegels tijdens repetities.

In ons dagelijks leven verrijken spiegels onze wereld. Via de spiegel poetsen we onze tanden, halen we een hand door ons haar of werpen een gestolen blik op iemand die we aantrekkelijk vinden. En ook in mogelijk gevaarlijke situaties, zoals je lippen stiften tijdens het autorijden, geeft een spiegel mensen vaak het zelfvertrouwen dat die twee taken relatief gemakkelijk tegelijkertijd kunnen worden uitgevoerd.

Bij dat multitasken via de spiegel moeten verschillende soorten zintuiglijke informatie geïntegreerd worden. Of dat slaagt hangt af van het vermogen van ons brein om een representatie te vormen van ons eigen lichaam en de ruimte om ons heen.

Danstrainingen waarbij spiegels worden gebruikt, vergroten bij dansers het bewustzijn van de lichamen in de ruimte om hen heen. Dat kan doordat hun brein de tweedimensionale informatie die de spiegel biedt, integreert met de driedimensionale in de ruimte. Met name in het oefenen van duetten en ensemblestukken komt het erop neer dat dansers via de spiegel voortdurend gebaren en lichaamsbewegingen aflezen en updaten.

Dit spiegelen gebeurt niet vaak op de bühne. Een voorbeeld is wel Jiří Kyliáns Kaguyahime (1988), waarin het publiek dankzij spiegels even zowel de danseres als haar spiegelbeeld ziet.

Meer recent, en gedurfder, was Frontier (2016) van Joost Vrouenraets waarin drie dansers bovenop een spiegel dansten.

Er zijn genoeg voorbeelden van dansers met een beperkt gezichtsvermogen. Het beroemdst is de Cubaanse prima ballerina Alicia Alonso, die tot ver in de zeventig klassiek repertoire bleef dansen dankzij sterke belichting en een dunne draad die ter hoogte van haar taille over het toneel werd gespannen.

Maar al deze dansers bewijzen dat alle dansers dankzij het jarenlange oefenen multi-zintuiglijke kennis ontwikkelen.

Feedforward: spiegelneuronen Tot nu toe ging het over de manier waarop de zintuigen informatie naar ons terugkoppelen en hoe we die gebruiken. Maar wat gebeurt er als je afgeleid wordt en bijna de hand van je partner mist?

Perceptuele motorische vaardigheden draaien niet alleen om de zintuigen, maar ook om een belangrijke vaardigheid die we danken aan onze spiegelneuronen: het vermogen te anticiperen. Anticipatie laat ervaren dansers om de vertraging heen werken die optreedt bij het verwerken van zintuiglijke informatie. In plaats van feedback activeren de spiegelneuronen een proces van ‘feedforward’. Tijdens het oefenen met mededansers leren dansers dus ook de gevolgen te voorspellen van de beweging die ze zien, en van de beweging die ze verwachten.

40

2019

Als alles goed gaat zie je op het toneel niets van het oefenen en de techniek. Dan kunnen danser en publiek ontvankelijk zijn en zich laten meevoeren naar een heel andere plek dan het theater waar ze zich bevinden. Maar elke voorstelling waar het publiek van geniet (of niet…) is ooit begonnen met iemand die met inzet van alle zintuigen is gaan oefenen.

muziek

Under The Surface

do 16 mei, 20.30 Club Korzo / €16,- (online €14,-) Ze speelden afgelopen jaar al op North Sea Jazz; Under The Surface is een nieuwe Nederlandse band, gevormd door drummer Joost Lijbaart, gitarist Bram Stadhouders en de jonge vocaliste Sanne Rambags. Met haar prachtstem die laag, vol en toch helder is, won Rambags in 2017 de prestigieuze Conservatorium Talent Award. Joost Lijbaart behoort al jaren tot de absolute top van de Nederlandse jazzwereld en Bram Stadhouders bestormt de podia in het improvisatiecircuit.

Hun debuutalbum Under the Surface kreeg geweldige recensies. Ze komen nu naar Korzo voor de presentatie van hun tweede album.

Under The Surface / foto Juan Carlos Villarroel

dans

All there is

Decay (NL première)

Astrid Boons

A Colossus / En Calzones

Fernando Troya sage

Andrea Boll & Ivan Balgajcevic

zo 19 mei, 16.00 Korzo zaal / €16,- (online €14,-) Toen Astrid Boons met haar duetten Rhizoma en Vestige in Nederland een schokgolf teweegbracht, bleef dit ook in het buitenland niet onopgemerkt. In Decay voor de Franse danser Pascal Marty wordt de illusie van een perfecte, tijdloze oppervlakte opengebroken en wringt het leven zich naar de buitenkant van het lichaam. Na het winnen van de BNG Bank Dansprijs wijdt Fernando Troya zijn energie aan een serie korte stukken. Tijdens All there is presenteert hij de eerste twee delen, die o.a. geïnspireerd zijn op Goya’s etsen. Het derde deel van de middag vindt plaats in de foyer. Met een presentatie sluiten Andrea Boll en Ivan Balgajcevic een korte residentie in Korzo af. In sage kan het publiek van dichtbij hun onderzoek meemaken naar een van de meest fundamentele communicatievormen: aanraking.

Decay / foto Håkan Larsson

mei / juni

41

dans

SOUL #3: Co-creation

Meyer-Chaffaud

do 23 (première), vr 24 en za 25 mei, 20.30 Korzo zaal / €18,- (online €16,-) Met de SOUL serie verdiept Meyer-Chaffaud de zoektocht naar de ware natuur van de mens. Na SOUL #1 waarin het publiek centraal stond, kreeg het publiek met SOUL #2 op een unieke manier een blik in de binnenwereld van

de dansers. In SOUL #3 Co-creation creëren ze een tijdelijke mini-maatschappij waar iedereen in de zaal deel van uitmaakt. In deze verrassende voorstelling legt het duo het vergrootglas op wat er gebeurt tussen mensen wanneer zij gezamenlijk een creatieproces instappen. Verwacht een multi­disciplinaire dansreis, een sociaal experiment, een gedanste conferentie én een feestje, want met SOUL #3 viert het duo ook nog zijn 15-jarig bestaan.

TIP

Stacz Wilhelm Mijn favoriete superlatief voor Meyer-Chaffaud is nog altijd ‘de meest nieuwsgierige choreografen van Nederland’.

Als ervaren en gevierde dansers storten ze zich al blijmoedig in elk moeras, alleen al omdat het onbekend terrein was. Met de SOUL serie hebben ze een perfect vehikel voor hun plezier in experimenteren gevonden. De voorstellingen zijn hybride in vorm en inhoud en als serie een meerlagig essay over wat voor hen in deze tijd de ziel van de danskunst uitmaakt.

In SOUL #3 houden ze de rol van de makers tegen het licht.

In meervoud, want wie dacht dat het creatieproces anno 2019 nog iets voor eenzame genieën zou kunnen zijn?

SOUL #3: Co-creation / foto Nadine Stijns

42

2019

Tijdens het creatieproces organiseert Meyer-Chaffaud op vrijdag 5 april een Creative HUB waarin ze graag met u in gesprek gaan. Tijdens CaDance tonen ze een preview op 29 en 30 januari.

dans

Up & Coming Choreographers

Nederlands Dans Theater 2 & Korzo producties Dimo Milev, Ihsan Rustem, Juliano Nunes do 21 (première) t/m za 23 juni en do 4 t/m 6 juli, 20.00 Korzo zaal / €20,- (online €18,-)

NDT en Korzo slaan de handen ineen om de ontwikkeling van jonge dansmakers te stimuleren. Voor deze editie van Up & Coming Choreographers krijgen aanstormende choreografen Juliano Nunes, Ihsan Rustem en Dimo Milev de kans om nieuwe creaties te maken.

In een kort tijdsbestek van slechts een aantal weken worden de makers uitgedaagd om te werken aan een ballet geheel naar eigen invulling: van choreografie, tot decor, kostuums en licht. Dit gebeurt onder professionele begeleiding en in de intieme setting van het Korzo theater in Den Haag.

dans

All there is Transmotion

Dario Tortorelli The Path of Paradox

Dorit Weintal

zo 15 juni, 16.00 Korzo studio / €16,- (online €14,-) Up & Coming Choreographers / foto Rahi Rezvani

Het All there is seizoen wordt afgesloten met een combinatie van twee zeer uiteenlopende makers. In Transmotion kijkt Dario Tortorelli terug op het werk dat hij het laatste decennium heeft gemaakt. Samen met de componist Thierry Castel en de landschapskunstenares Rosalie Wammes gaat hij op zoek naar nieuwe elementen zoals ritme, herhaling en het gebruik van live media om uiteindelijk zijn eigen artistieke taal verder te ontwikkelen.

De interdisciplinaire maker Dorit Weintal presenteert een danssolo alsof het een live concert is. Gebaseerd op het libretto The Path of Paradox duikt ze in het begrip vertrouwen en wat het mechanisme van het proces van vertrouwen is.

Transmotion / foto Chiara Amaltea Ciarelli

43

Diverse Works

over het waarom van diversiteit binnen Korzo door Stacz Wilhelm Stacz Wilhelm is programmeur dans en artistiek leider van het productiehuis binnen Korzo. Aan hem de taak om getalenteerde makers aan het huis te binden en hen te begeleiden in de ontwikkeling van hun talent en loopbaan. En om de zeggingskracht van de podiumkunst blijvend zo groot mogelijk te maken, staat Korzo open voor een brede waaier aan podiumkunstenaars.

We starten met een reisje in den verre, en dat in dubbele zin: naar het verleden en over de oceaan. DiverseWorks is de naam van een invloedrijk kunstencentrum in Houston, Texas. We speelden er in 2005 en 2007 met de Korzo producties The Sweet Flesh Room en CYP 17 van André Gingras. Hoewel ik er destijds zelf niet bij kon zijn, heb ik er een mooi T-shirt aan overgehouden, met daarop de naam van de organisatie, die zich ook als hun programma laat lezen. Het zou ook Korzo’s programma kunnen zijn, want ook hier geldt diversiteit sinds jaar en dag als een van de leidende principes voor het artistieke beleid. In deze tijd ligt het woord natuurlijk sowieso op ieders lippen, al of niet in reactie op een overheidsbeleid dat het diversiteitsbeginsel tot een van zijn speerpunten heeft gemaakt.

De werking van diversiteit berust op het benutten van verschillen. Door het andere toe te laten ontstaat er een verrijking, die zich de ene keer als uitbreiding, de andere keer als nuancering of relativering begrijpen laat. Wat dit andere is dat toegelaten wordt, verschilt per situatie. Diversiteit in Houston, Texas kan heel goed iets anders inhouden dan diversiteit in Den Haag, Zuid-Holland. Voor de werking van diversiteit maakt dat niet uit. Een verschil is een verschil.

En divers is divers. Of toch niet? In de praktijk kan de betekenis van ‘diversiteit’ nogal eens verschuiven. De invulling, of inperking, van het begrip volgt vaak een politieke agenda: diversiteit wordt zo bijvoorbeeld een vaandel voor een emancipatorische ontwikkeling naar gelijke kansen voor iedereen. En wie zou daar tegen kunnen zijn? Als vorm van (en norm voor) rechtvaardigheid verwijst diversiteit direct naar de Grondwet en de mensenrechten, waarmee het verankerd lijkt in een brede consensus. Het in Nederland gebruikelijke protest tegen het inzetten van de kunsten voor een politieke agenda, valt in ieder geval verrassend bescheiden uit, en is daardoor te gemakkelijk te negeren.

Nu is het eigen aan politiek dat er altijd keuzes in het spel zijn: rechtvaardigheid ja, maar voor wie? En het hoort tot de democratische wijze van politiek bedrijven dat over deze keuzes een levendig debat wordt gevoerd. Maar binnen de

44

2019

Stacz Wilhelm / foto Rob Hogeslag

consensus rond diversiteit lijdt juist deze vraag een wat ondergeschoven bestaan; spreken over diversiteit wordt met name gereduceerd tot de dimensies westers-niet westers, gender­ identiteiten, en de inclusie van mensen met een handicap. De gelijkstelling van vrouwen en de groeiende inkomensongelijkheid hebben in het politieke discours een eigen plek.

Ook de invulling van die dimensies, wat westers is en wat niet bijvoorbeeld, is per context verschillend. Bij de officiële bevolkingssamenstelling van de stad Den Haag wordt westers gedefinieerd met ‘herkomst in één van de landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië of Indonesië of Japan’. Het verschil tussen Indonesië en Suriname, of tussen Japan en India lijkt daarbij nogal arbitrair. En als het gaat om de gelijkheid van kansen is het verschil tussen een prins uit Saudi-Arabië (niet-westers) en een Aboriginal uit Australië (westers) ook niet uit te vlakken. Kortom: als het bij diversiteit

‘Kunst vergroot de diversiteit in de wereld, doordat het verschillen een vorm en gezicht geeft.’ gaat om het weerspiegelen van de pluriformiteit van de samenleving, is het goed om vragen te blijven stellen over de definiëring van deze pluriformiteit.

Dit geldt eens temeer wanneer het debat naar de kunsten wordt vertaald. Ook hier wordt artistieke diversiteit graag verbonden aan demografische verhoudingen, alsof kunst en democratie twee zijden van dezelfde munt zijn. Men vergeet dat artistieke diversiteit een heel andere normaalverdeling kan volgen. Binnen een relatief kleine bevolkingsgroep kan zich een grote artistieke diversiteit ontwikkelen, terwijl binnen een veel grotere bevolkingsgroep één cultureel idee overheerst.

De veelzijdigheid van de kunsten legt de paradox van diversiteit bloot: het begrip versplintert in zichzelf, omdat het eigenlijk geen generalisaties toestaat. Diversiteit splitst zich steeds verder uit, tot steeds kleinere eenheden, en belandt uiteindelijk op het niveau van de individuele kunstenaars. En zelfs daar stopt deze uitsplitsende beweging niet, denk maar eens aan de vele verkenningen van het onderbewustzijn en Rimbauds “ik is een ander”.

En hoezeer deugen termen als westerse kunst, Europese kunst, Nederlandse kunst of Haagse kunst eigenlijk om iets in zijn eigenheid te beschrijven? Is het niet juist de kracht van kunst dat mensen hun eigen werelden en wetmatigheden scheppen, in reactie op de wereld om hen heen of gedreven door hun eigen demonen, al naar gelang de urgentie die zij voelen? Kunst vergroot de diversiteit in de wereld, doordat het verschillen een vorm en gezicht geeft.

Als paradox is dit echter slechts een schijnbare tegenstelling, want het blijft ondanks deze kanttekeningen heel goed mogelijk om ook in de kunsten een discussie over diversiteit en de verrijkende werking van verschillen te voeren. Alleen geloof ik dat die discussie niet beperkt mag blijven tot huidskleuren, geaardheden, dansstijlen of nationaliteiten, maar zich moet openstellen voor het oneindig bredere spectrum aan mogelijke verschillen. Fluïde diversiteit noem ik dat zelf graag, in aansluiting op de fluïditeit en complexiteit van het leven, die voor mij in ieder belangrijk kunstwerk worden gereflecteerd. Dat zijn de ‘diverse works’ die ik bij Korzo graag laat zien.

Cyp17 - Andre Gingras / foto Ruud Gort

Cyp17 - Andre Gingras / foto Ruud Gort

45

CaDance festival 2019

Een rijk en divers palet aan nieuwe verhalen van dansmakers van nu CaDance toont voor de 19e keer de nieuwste ontwikkelingen in de Nederlandse dans.

Centraal staat de ongekende vrijheid waarmee dansmakers nu verschillende kunst­ disciplines en dansstijlen gebruiken, om zo op hun manier éigen verhalen te vertellen.

Het festival weerspiegelt de grenzeloze diversiteit en de vrijheid waarmee choreografen in deze tijd stijlen, disciplines en invalshoeken kruisen. Van een dansroute door de stad tot een voorstelling die overgaat in een heuse rave party, en van een rijk urban programma tot hedendaagse dans: het première­festival CaDance biedt voor elke smaak en mood nieuwe dansverhalen. Voorstellingen over wilskracht en moed, queerfobie, machismo, de aantrekkingskracht van extase, gelijkwaardigheid, digitale verslaving en de breekbare band met onze moeders. Aanstormende dans­makers weten boeiende en soms lastige thema’s bespreekbaar te maken. Geniet twee weken lang van de nieuwste creaties, dicht op de huid van nog onontdekte en toonaangevende dansmakers.

Campagnebeeld CaDance / foto Menno van der Meulen

Festivalarrangementen Houdt u van een complete festivaldag inclusief ontmoetingen met artiesten en een leuk etentje? Bestel dan één van de zinnenprikkelende en inspirerende CaDance arrangementen. Een gezellige manier om de koude winterdagen door te komen.

Programma en tickets: www.cadance.nl

46

2019

Korzo producties in CaDance en op tournee

Mom:Me / foto Robert Benschop

Mom:Me

Ryan Djojokarso / Korzo producties

vr 25, 21.00 (première), za 26, 19.30 en zo 27 januari, 20.00 Korzo zaal / €20,- (online €18,-) Choreograaf Ryan Djojokarso is gefascineerd door menselijke relaties en sociaal gedrag. Met een flinke dosis humor vertaalt hij grote thema´s naar speelse en ontroerende voorstellingen.

In zijn nieuwste productie Mom:Me duikt hij in de band tussen moeder en kind.

Een band die in onze maatschappij ogenschijnlijk niet te verbreken is, maar die toch soms verbroken is of flinke barsten vertoont. Djojokarso put uit de veranderende relatie met zijn eigen moeder en brengt spel, dans en live muziek samen in een monumentaal decor. Mom:Me is een multidisciplinair pareltje over een thema dat ons allemaal raakt.

W / foto Eyjólfur Eyjólfsson

W

Samir Calixto / Korzo producties, Scenario Pubblico

vr 25, 19.00 (première), za 26, 21.00 en zo 27 januari, 20.00 HNT Theater a/h Spui, zaal 1 / €22,(online €20,-) De Braziliaanse Samir Calixto maakte in de afgelopen jaren indruk met zijn compromisloze kruising van pure muzikaliteit en intense lichamelijkheid.

Hij graaft net zo diep in de thematiek van zijn voorstellingen tot deze een tijdloze kwaliteit krijgen. W is het tweede deel van een tweeluik waarvoor Calixto zich

laat inspireren door de filosofie van Nietzsche. Na het introverte en lyrische, door mannen gedanste M, maken in W vijf danseressen met meedogenloze fysieke inspanningen de kracht, woede en wellust voelbaar die in de mythes rond vrouwen zo nadrukkelijk aanwezig zijn. Op een klankdecor waarin echo’s van Wagners Wesendonk liederen en Tristan en Isolde verwerkt zijn, brengen ze onze obsessieve zoektocht naar de waarheid voor het voetlicht. Ze pellen de lagen af tot alleen hun kwetsbaarheid en barbaarsheid nog te zien zijn.

Tournee door Nederland: 16 februari t/m 25 april

47

4x4: My Story / foto Gerrit Schreurs

4x4: My Story

Zahira Suliman, Poernima Gobardhan, Junadry Leocaria, Simon Bus / Korzo producties Het hele festival op de zaterdagen en zondagen om 15.00 en 16.00 en op donderdagen en vrijdagen om 19.30 en 20.30 Startpunt: Kerkstraat 11 / €27,- (online €25,-)

De stad Den Haag vormt de sfeervolle entourage voor het locatieproject 4x4, dat inmiddels is uitgegroeid tot een waardevolle traditie in CaDance.

Vier jonge makers zijn dit keer in de Archipelbuurt en Willemspark neergestreken, daar waar Den Haags grootste verhalenverteller Louis Couperus zijn inspiratie vond. De statige, 19e-eeuwse wijk vormt een sterk contrast met deze choreografen die midden in de samen­ leving van nu staan en wortels hebben in een diversiteit aan dansstijlen: modern, urban en Indiase dans. Zij brengen hun eigen persoonlijke verhaal in korte choreografieën naar monumentale gebouwen en hippe hotspots. Je kunt de dansers bijna aanraken in deze sfeervolle miniaturen die je een nieuw perspectief op Den Haag en op de dans bieden.

The Protagonist

Dunja Jocic / Korzo producties, Bird Productions & Grand Theatre

vr 1 (première) en za 2 februari, 21.00 HNT Theater a/h Spui, zaal 2 / €18,(online €16,-) Dunja Jocic is een van de spannendste nieuwe choreografen in Nederland, die in 2018 de Prijs van de Nederlandse Dansdagen ontving. Vanuit een even originele als compromisloze visie op dans maakt zij hallucinerende en filmische voorstellingen. In haar nieuwste voorstelling The Protagonist volgen we een narcistische, computerverslaafde jonge vrouw. Ze raakt dieper en dieper verstrikt in de digitale wereld en kan zich steeds moeilijker staande houden. In een poging grip te krijgen op haar leven, gaat ze rigoureus offline. Haar toevlucht tot de analoge wereld veroorzaakt een stroom aan surrealistische dagdromen, waarin het heden zich met het verleden van de mythische, gewelddadige en tragische Queen Mary van Engeland a.k.a. Bloody Mary vermengt. In een verbluffende beeldenstroom vecht de vrouw voor het behoud van haar identiteit.

Tournee door Nederland: 13 februari t/m 30 april

48

2019

The Protagonist / foto Dennis Duijnhouwer

Fields / foto Jim de Block

Fields

Astrid Boons / Korzo producties

do 7, 21.00 (première), vr 8, 20.30 en za 9 februari, 21.00 Korzo zaal / €20,- (online €18,-) Choreografietalent Astrid Boons danste bij Dansgroep Amsterdam, Nederlands Dans Theater 2 en GöteborgsOperans Danskompani voordat ze zelf aan de slag ging als choreograaf. Ze overdonderde met de even intense als intrigerende duetten Rhizoma en Vestige en brengt

Coproducties met partners in CaDance Seconds

Amos Ben-Tal / OFFprojects & i.c.m. Korzo producties & ICKamsterdam vr 25 t/m 30 januari, diverse tijden Club Korzo / €6,- (online €4,-)

Choreograaf en musicus Amos Ben-Tal en zijn collectief OFFprojects staan bekend om hun multidisciplinaire voorstellingen, events en installaties. Hun ‘out of the box’ mentaliteit resulteerde in bijzondere projecten, waaronder de talkshow/concert/dansvoorstelling Howl die ze met dichter Spinvis maakten. De ingenieuze performance installatie Seconds is onderdeel van het grotere project 60 waar OFFprojects in het door mensen gecreëerde concept van tijd duikt.

Met een kleine groep betreedt u Club Korzo, die in ruimtes is opgedeeld. Elke ruimte bevat zijn eigen beweging en staat voor een nieuwe ontmoeting.

Maar de tijd is beperkt en dwingt u te kiezen.

Samen met de anderen bepaalt u in 15 minuten hoe u Seconds ervaart.

Seconds / foto Milena Twiehaus

Cantata

Stephen Shropshire / Stephen Shropshire Foundation i.c.m. Korzo producties do 31 januari, 20.30 (première) vr 1 en za 2 februari, 19.30 Korzo zaal / €20,- (online €18,-)

nu haar eerste avondvullende productie op de planken. In het poëtische Fields versmelten de dansers met hun omgeving. Lichamen, ruimte en tijd lijken transparant te worden en doorbreken elkaars grenzen. In deze zintuigelijke voorstelling verliezen de dansers zichzelf en lijken ze alleen nog maar als materie in samenspraak met de andere elementen te bestaan. In een spel van dans, muziek en licht creëert Fields beelden die alle zintuigen prikkelen en associaties ontfutselen die wegglippen zodra je ze wilt pakken.

Cantata / foto Stephen Shropshire

Stephen Shropshire staat bekend om zijn gedetailleerde, virtuoze bewegingstaal en muzikale sensibiliteit. Zijn laatste duet We Are Nowhere Else But Here, dat hij maakte op de klanken van Beethoven en Schubert, werd alom geroemd en won de Zwaan voor de ‘meest indrukwekkende dansvoorstelling 2018’. Nu neemt hij in opdracht van Stiftsmusik Stuttgart de achttiende-eeuwse Cantata BWV 82 van Bach als uitgangspunt en zet hij de constante transformatie van mensenlevens centraal. De dansers gaan een intens samenspel aan met zowel de muziek van Bach als een nieuwe compositie van de internationaal befaamde componist Thom Willems en onthullen op ontroerende wijze de essentie van het menselijk bestaan.

49

AGENDA VOORJA AR 2019

Online ontvangt u 2 euro voordeel P = première NL P = Nederlandse première

FEBRUARI wo 13 19.30 do 14 20.30 za 16 20.30 ma 18 19.30 wo 20 20.30 do 21 19.30 do 21 20.30

Jong KC @ Korzo x gen x Herz Ensemble / Kate Moore Rewire x Korzo Vessel & Pedro Maia, Lucy Railton KC Lab Koninklijk Conservatorium Bambie Nul Mimetheatergroep Bambie Guerrilla Danstheater Aya & DOX Bambie Nul Mimetheatergroep Bambie

ma 25 15.00 do 28 15.00 za 2 15.00 zo 3 15.00

LENTEKRIEBELS Van Stam tot Snipper (7+) Slagwerk Den Haag & Gerard Bruyne€9,- Lepeltje Lepeltje (4+) De Dansers €9,- Wie niet weg is, is gezien (6+) Ryan Djojokarso / Korzo €9,- Wie niet weg is, is gezien (6+) Ryan Djojokarso / Korzo €9,-

Korzo studio Korzo studio Korzo zaal P Korzo zaal

MAART do 7 do 7

20.15 20.30

Disrupted Transmissions But What About Naar de hemel wijzen Dégradé (try-out)

Club Korzo Korzo studio

vr 8 vr 8 za 9 za 9 zo 10 wo 13 vr 15

20.15 20.30 20.15 20.30 16.00 20.30 20.30

Crash Ensemble €18,- Naar de hemel wijzen Dégradé €16,- Naar de hemel wijzen Dégradé €16,- Rebound Alida Dors / Backbone Connects €18,- Unravelled Janaki Rangarajan €18,- Nachthexen II: La Parisienne Jens van Daele | Burning Bridges €16,- Fantastic Woman Bauwien van der Meer €16,-

gratis €18,- €16,- gratis €18,- €14,- €18,-

€12,- €12,-

Club Korzo Korzo zaal Korzo studio Korzo zaal Korzo studio Korzo zaal Korzo studio

Korzo zaal NL P Korzo studio P Korzo studio Korzo zaal Korzo zaal NL P Korzo zaal Korzo studio

za 16 15.30 za 16 17.00 za 16 18.00 za 16 19.30 za 16 20.30 zo 17 10.00 zo 17 11.00 zo 17 12.30

(Un)heard Music Festival INspired Talk: WITH Pawel Szymanski De Keuken van Matangi Classical Music PubQuiz UNheard Marathon MASTERclass Jong KC LOUNGE ON the radio RadioLAB

€20,- gratis €40,- gratis €22,- gratis €20,- €6,-

Korzo zaal Club Korzo Korzo Keuken Club Korzo Korzo zaal NL P

zo 17

All there is Connor Schumacher

€16,-

Korzo zaal

do 21 19.00 vr 22 19.00 vr 22 20.30 za 23 19.30 za 23 21.00 zo 24 15.00

CIRQUE MANIA #7 KID Codarts Circus Arts KID Codarts Circus Arts Engel Kim-Jomi Fischer & Marta Alstadsæter All The Fun (6+) Compagnie Ea Eo 122x244 – and a lot of little pieces Klub Girko Camouflage (5+) Captain Sugar & the Monkey Puppets

€10,- €10,- €16,- €20,- €14,- €14,-

Korzo zaal P Korzo zaal Korzo studio Korzo zaal Korzo studio Korzo zaal

wo 27 19.30 vr 29 za 30 za 30 15.00

Jong KC @ Korzo gratis Rewire Festival Rewire Festival & Dag in de Branding Nine Volt Motions Jan Willem Troost & Henry Vega

Club Korzo diverse locaties diverse locaties Korzo theater

za 30 16.30 zo 31

Violin Spaces Extended Diamanda Dramm, Garth Knox Rewire Festival

Korzo theater diverse locaties

50

16:00

2019

Korzo studio Club Korzo

APRIL di 2 wo 3 do 4 za 6 do 11 do 12 za 13 do 18 do 18 do 25 zo 28

19.30 19.30 19.30 20.30 20.30 20.30 20.30 19.00 20.30 20.30 16.00

Spring Festival Koninklijk Conservatorium gratis Spring Festival Koninklijk Conservatorium gratis Black Memories Danstheater AYA, De Tafel van Vijf, BackBone €14,- An Evening of Today Nieuw Ensemble €16,- The Little Great People Jiří Pokorný / Korzo & NDT €18,- The Little Great People Jiří Pokorný / Korzo & NDT €18,- The Little Great People Jiří Pokorný / Korzo & NDT €18,- KOnStrukt #17 Slagwerk Den Haag & Koninklijk Conservatorium gratis Nevenwerk II Ives Ensemble & Richard Rijnvos €18,- Clara lanotta Oerknal €16,- All there is Jan Martens & Martin Kilvady €16,-

Korzo zaal Korzo zaal Korzo zaal Korzo zaal Korzo zaal P Korzo zaal Korzo zaal Korzo studio Korzo zaal Korzo studio Korzo zaal NL P

MEI do 2 19.30 Moving Futures Dansfestival 2019 €16,- diverse zalen

Keren Rosenberg & Tony Marcus Sacharias, Judith Clijsters, Jesus de Vega & Chai Blaq vr 3 19.30 Moving Futures Dansfestival 2019 €16,- diverse zalen

Random Collision, Ingrid Bergen Myrhe & Lasse Passage Nosted, Lois Alexander do 16 20.30 Under The Surface €16,- Club Korzo zo 19 16.00 All there is Astrid Boons, Fernando Troya, Andrea Boll & Ivan Balgajcevic

€16,- Korzo zaal NL P wo 22 19.30 Jong KC @ Korzo gratis Club Korzo do 23 20.30 SOUL #3: Co-creation Meyer-Chaffaud €18,- Korzo zaal P vr 24 20.30 SOUL #3: Co-creation Meyer-Chaffaud €18,- Korzo zaal za 25 20.30 SOUL #3: Co-creation Meyer-Chaffaud €18,- Korzo zaal JUNI zo 15 16.00 do 21 20.00

vr 22 20.00 za 23 20.00

All there is Dario Tortorelli & Dorit Weintal Up & Coming Choreographers NDT 2 & Korzo Dimo Milev, Ihsan Rustem, Juliano Nunes Up & Coming Choreographers NDT 2 & Korzo Up & Coming Choreographers NDT 2 & Korzo

€16,- €20,-

Korzo studio Korzo zaal P

€20,- €20,-

Korzo zaal Korzo zaal

JULI do 4 vr 5 za 6

Up & Coming Choreographers NDT 2 & Korzo Up & Coming Choreographers NDT 2 & Korzo Up & Coming Choreographers NDT 2 & Korzo

€20,- €20,- €20,-

Korzo zaal Korzo zaal Korzo zaal

20.00 20.00 20.00

facebook.com/korzo.productiehuis @Korzotheater @Korzotheater Schrijf u in voor de digitale nieuwsbrief via korzo.nl

51

Online e-tickets: 2 euro voordeel

Bestel uw kaarten voordelig online via www.korzo.nl.

U kunt uw e-tickets uitprinten of laten scannen vanaf uw smartphone of tablet. Tot 3 werkdagen voor het event kunt u er ook voor kiezen tickets te laten opsturen, dit kost €2,- per bestelling. kassa

U kunt aan de balie in het Korzo theater kaartjes kopen en reserveren. Dan vervalt de online korting. De kassa is open van maandag t/m zaterdag van 12.00-18.00 uur, zondag vanaf 2 uur voor aanvang en op voorstellingsdagen tot aanvang laatste voorstelling.

Korting

UITpas, CJP, Hofpas, Cultuurkaart €1,50 Korzo pas €3,50 Ooievaarspas 50% > 10 personen €2,50 p.p.

Korzo Profpas vast tarief €10,< 27 jaar & studenten vast tarief € 9,- / € 7,- online Korzo Pas en Unlimited Pas

Voor slechts €25,- per jaar kunt u een Korzo Pas bestellen waarmee u €3,50 korting krijgt op voorstellingen. En voor €180,- ontvangt u de Korzo Unlimited Pas waarmee u een jaar lang onbeperkt voorstellingen kunt bezoeken (voor studenten €120,-).

Ik blijf graag op de hoogte

U kunt zich aanmelden via www.korzo.nl voor de nieuwsbrief. Iedere maand verloten we vrijkaarten onder nieuwe inschrijvingen.

Get Close to Korzo!

P r i n s e s t r a at 4 2 2 5 1 3 C E D e n Haag Tel 070 363 75 40 info@korzo.nl www.korzo.nl

52

2019