Ρουμελιώτικο γλωσσικό ιδίωμα by To Kostalexi

ΜΕΛΕΣΗ ΓΙΑ ΣΗ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΑ ΣΟΤ ΡΟΤΜΕΛΙΩΣΙΚΟΤ ΓΛΩ΢΢ΙΚΟΤ ΙΔΙΩΜΑΣΟ΢

ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ Η Ειιεληθή γιώζζα, όπσο θαη ε γιώζζα θάζε ιανύ, είλαη εθείλε πνπ καο απνθαιύπηεη ηελ απαξρή θαη ηε ζπλέρεηα ηνπ ηζηνξηθνύ γίγλεζζαη ηεο Ειιεληθήο θπιήο, ησλ δπλαηνηήησλ ηεο, ησλ ηδηαηηέξσλ ραξαθηεξηζηηθώλ ηεο, ηνπ ηξόπνπ αληηιήςεσο θαη εθθξάζεσο όισλ ησλ εθθάλζεσλ ηεο αλζξώπηλεο δσήο, γεγνλόο ην νπνίν, ζπλ ηνηο άιινηο, δηακνξθώλεη θαη ζεκαηνδνηεί ηελ, όιε, πνιηηηζηηθή ηεο αλάπηπμε. Ελ πάζε πεξηπηώζεη ην ζέκα είλαη γισζζνινγηθό θαη, νη γισζζνιόγνη, είλαη εθείλνη νη νπνίνη έρνπλ ηε γλώζε θαη ηε δπλαηόηεηα, λα καο παξάζρνπλ όιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο γηα ηε ζύζηαζε, ηηο ηδηόηεηεο, ην εύξνο θαη, ελ ηέιεη, ηελ πξνζθνξά, ηεο γιώζζαο καο, ζηε δεκηνπξγία ηνπ Ειιεληθνύ Πνιηηηζκνύ, ν νπνίνο, ιόγσ ηεο πιεξόηεηάο ηνπ θαη ηεο δπλακηθόηεηάο ηνπ, εμειίρζεθε ζε παγθόζκην Πνιηηηζκό. Η γιώζζα εμειίζζεηαη1, δηαρξνληθά, θαη, ηειηθά, θαηαιήγνπκε λα νκηινύκε, εθάζηνηε, κία γισζζά, ε νπνία είλαη γεληθήο ρξήζεσο από όινπο ηνπο Έιιελεο. Η γιώζζα απηή είλαη εθείλε ε νπνία καο θέξλεη ζε επαθή κε ηνλ Εζληθέο καο πξναηώληεο ξίδεο καο. Τπάξρνπλ, όκσο, θαη ηα ηνπηθά γισζζηθά ηδηώκαηα (ληνπηνιαιηέο), ηα νπνία πνηθίινπλ θαη θνζκνύλ ηελ Ειιεληθή Γιώζζα. Σα ηδηώκαηα, απηά, παξνπζηάδνπλ ηελ πνιπκνξθία θαη ηελ εηεξνγέλεηα ηεο Ειιεληθήο Γιώζζαο θαη είλαη ζπλπθαζκέλα κε ηηο ηδηαηηεξόηεηεο ηεο θνηλσλίαο θάζε Ειιεληθήο πεξηνρήο. Οη ληνπηνιαιηέο απηέο, γηα καο ηνπο κεγάιεο ειηθίαο αλζξώπνπο, απνηεινύλ ηε κεηξηθή καο γιώζζα. Πξνζσπηθά, ζαλ 1

Οκηινύκε πεξί θπζηνινγηθήο εμέιημεο θαη όρη πεξί απζαίξεηεο, θαθνπξναίξεηεο θαη εγθιεκαηηθήο γισζζνινγηθήο παξεκβάζεσο, από ηνπο απηναπνθαινύκελνπο πνηθίινπο "εθζπγρξνληζηέο" όπσο ζπκβαίλεη ζήκεξα.

Ρνπκειηώηεο ηελ θαηαγσγή2, ηηο πξώηεο ιέμεηο πνπ άθνπζα θαη έκαζα, ήηαλ από απηέο ηνπ Ρνπκειηώηηθνπ Γισζζηθνύ Ιδηώκαηνο. Απηό ην ηδίσκα κε ζπλέδεζε θαη κε δύκσζε κε ηελ ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία θαη ηζηνξία ηνπ ηόπν κνπ, κε ηα θνηλσληθά, εζληθά θαη πνιηηηζηηθά δξώκελα ηεο κηθξήο Κσζηαιεμηώηηθεο θνηλσλίαο. Με έθακε θνηλσλό κε ηηο ραξέο θαη ηηο ιύπεο ησλ αλζξώπσλ ηεο, ηελ αγσλία γηα ηελ επηβίσζή ηνπο, ηε δίςα γηα θνηλσληθή αλάπηπμε, ην δπλακηζκό θαη ηε ζέιεζε γηα δσή θ.ιπ. Καη όια ηα αλσηέξσ ήηαλ ζηνηρεία πνπ έπιαζζαλ ην ραξαθηήξα κνπ, ηελ πξνζσπηθόηεηά κνπ θαη, κε άιια ιόγηα, ηελ ελ γέλεη πξνζσπηθή κνπ ηαπηόηεηα. Η αλσηέξσ γισζζνινγηθή δηεξγαζία είλαη παλειιήληα θαη αλαπηύζζεηαη, ειεύζεξα, από ηνπο αλζξώπνπο πνπ δηαβηνύλ ζε θάζε ηδηαίηεξε ηνπηθή Ειιεληθή πεξηνρή. Σν γεγνλόο απηό ζπληζηά ηελ πνιπκνξθία θαη ηελ εηεξνγέλεηα ησλ γισζζηθώλ ηδησκάησλ, ε νπνία αλαθέξζεθε αλσηέξσ. ΢ηα πιαίζηα ηεο ζπγγξαθήο ηεο ηζηνξίαο ηνπ ρσξηνύ κνπ ζεώξεζα ζθόπηκν λα ζπκπεξηιάβσ, ζ' απηή, κηα ζηνηρεηώδε κειέηε γηα ηε γξαθή θαη νκηιία ηνπ Ρνπκειηώηηθνπ Γισζζηθνύ Ιδηώκαηνο, δηόηη εμεηίκεζα όηη - θαη απηό - απνηειεί αλεθηίκεην θαη αλαπόζπαζην κέξνο ηεο ηζηνξίαο ηνπ. ΢ηα πιαίζηα ζπγγξαθήο ηεο αλσηέξσ κειέηεο ζπλέηαμα ηα αθόινπζα έγγξαθα: α. Εμώθπιιν. β. Εηζαγσγή. γ.΢πλνπηηθνί Καλόλεο γξαθήο θαη νκηιίαο ηνπ Ρνπκειηώηηθνπ Γισζζηθνύ Ιδηώκαηνο. δ.Αλάιπζε Καλόλσλ γξαθήο θαη νκηιίαο ηνπ Ρνπκειηώηηθνπ Γισζζηθνύ Ιδηώκαηνο. ε. Γξαπηό θείκελν γξακκέλν ζην Ρνπκειηώηηθν Γισζζηθό Ιδίσκα θαη κεηαθξαζκέλν ζηα Νενειιεληθά. Οη αλσηέξσ θαλόλεο δελ αληηκεησπίδνπλ, ζην ζύλνιό ηνπ, ην ζέκα ηνπ Ρνπκειηώηηθνπ Γισζζηθνύ Ιδηώκαηνο. ΢αλ παξάδεηγκα θαηαγξάθνληαη νη θαησηέξσ ιέμεηο, γηα ηηο νπνίεο δελ αλαθέξνληαη, ζηνλ αλσηέξσ πίλαθα, ζρεηηθνί θαλόλεο: (1). Αδειφόρ – αδιξφόρ. (2). Δπαγαζιέρ – Σπαγαζιέρ. (3). Έξω – όξος. (4). Καζήζομε – κάηζοςμι. (5). Κξηθάπια – κ’ζάπγια. (6). Μιζό – κπ’ζό. 2

Καηάγνκαη από ην ρσξηό Κσζηαιέμη ηνπ Ννκνύ Φζηώηηδαο.

(7). Μποπνύζαν – μπόπαγαν – μπόπ’γαν. (8). Ξππίζω – ξνππίζος. (9). ΢ππώσνω – δκππώσνος. (10). Σενεκέρ – ληινικέρ. Παξά ηαύηα εθηηκώ όηη, νη αλαθεξόκελνη θαλόλεο, επαξθνύλ γηα ην ζρεκαηηζκό κηαο ζαθνύο γλώκεο γηα ηνλ ηξόπν γξαθήο θαη νκηιίαο ηνπ Ρνπκειηώηηθνπ Γισζζηθνύ Ιδηώκαηνο.

Παλαγηώηεο Παληαδήο Αληηζηξάηεγνο ε.α.

΢ΤΝΟΠΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕ΢ ΓΡΑΦΗ΢ ΚΑΙ ΟΜΙΛΙΑ΢ ΣΟΤ ΡΟΤΜΕΛΙΩΣΙΚΟΤ ΓΛΩ΢΢ΙΚΟΤ ΙΔΙΩΜΑΣΟ΢

ΚΑΝΟΝΕ΢

ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΟ

Νν 1 :

Σε όιεο ηηο άηνλεο ζπιιαβέο, ν θζόγγνο ε θαη ε δίθζνγγνο αη, κεηαηξέπνληαη, πάληνηε, ζε η:

Νν 2:

Σε όιεο ηηο άηνλεο ζπιιαβέο ηωλ νπζηαζηηθώλ θαη επηζέηωλ ηα θωλήεληα ν θαη σ κεηαηξέπνληαη, πάληνηε, ζε νπ:

Νν 3:

Νν 4:

Νν 5:

Νν 6:

Οη άηνλεο ζπιιαβέο ιε θαη ιαη, κεηαβαιιόκελεο ζε ιη (ζύκθωλα κε ηνλ θαλόλα Νν 1), πξνθέξνληαη κε έλαλ ιεπηό - ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν - κεηαμύ ιε θαη ιη - ηνλ ιη: Οη άηνλεο ζπιιαβέο λε θαη λαη, κεηαβαιιόκελεο ζε λη (ζύκθωλα κε ηνλ θαλόλα Νν 1), πξνθέξνληαη κε έλαλ ιεπηό - ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν, κεηαμύ λε θαη λη, ηνλ λη: Σηηο άηνλεο ζπιιαβέο ηωλ νπζηαζηηθώλ, επηζέηωλ θαη ξεκάηωλ, ηα θωλήεληα η, ε, π, θαη νη δίθζνγγνη εη, νη θαη νπ ηόζν ζην ζέκα, όζν θαη ζηηο θαηαιήμεηο ηωλ ιέμεωλ, απνβάιινληαη, όηαλ, πξν απηώλ, ππάξρνπλ ηα ζύκθωλα β, δ, ζ, κ, π, ξ, η, θ: Σηηο άηνλεο ζπιιαβέο, ηωλ νπζηαζηηθώλ, επηζέηωλ θαη ξεκάηωλ, ηα θωλήεληα η, ε, π θαη νη δίθζνγγνη εη θαη νη, ηόζν ζην ζέκα, όζν θαη ζηηο θαηαιήμεηο ηωλ ιέμεωλ δελ απνβάιινληαη, όηαλ πξν απηώλ ππάξρνπλ ηα ζύκθωλα δ, θ, ι, λ, μ, ζ, ρ θαη ς:

ΑΝΑΛΤ΢Η ΚΑΝΟΝΩΝ ΢ΣΗ ΢ΕΛΙΔΑ 1 1

Η ζπιιαβή πνπ πξνθύπηεη, πξνθέξεηαη ζπλήζωο - κε έλαλ ιεπηό, ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν, όπωο αλαθέξεηαη ζηνπο 1

Νν 7:

Νν 8:

Νν 9:

Νν10:

Νν 11:

Νν 12:

Νν 13:

θαλόλεο Νν 2 θαη Νν 3: Τν εη ζηελ άηνλε θαηάιεμε –εηο, ηνπ δεπηέξνπ εληθνύ ηεο ελεξγεηηθήο θωλήο ηωλ ξεκάηωλ, απνβάιιεηαη ή δελ απνβάιιεηαη αλάινγα κε ην πνην ζύκθωλν είλαη πξν απηνύ: Τν εη ηεο άηνλεο θαηάιεμεο –εη, ηωλ ξεκάηωλ, απνβάιιεηαη ή δελ απνβάιιεηαη αλάινγα κε ην πνην ζύκθωλν είλαη πξν απηνύ: Όηαλ, έλα θσλήελ ή δίθζνγγνο, είλαη ζηελ αξρή ηεο ιέμεωο απνβάιιεηαη, ελώ, αλ είλαη κέζα ζην ζέκα ηεο, αιιά κεηαμύ δύν ζπκθώλωλ, ζπγθόπηεηαη: Όηαλ κία ιέμε ηειεηώλεη ζε θωλήελ ή δίθζνγγν θαη ε επόκελε ιέμε αξρίδεη θαη απηή - από νπνηνδήπνηε θωλήελ ή δίθζνγγν, ηόηε, ζπρλά, απνβάιιεηαη ην ηειηθό θωλήελ ή δίθζνγγνο ηεο πξώηεο θαη παξακέλεη ην αξρηθό θωλήελ ή δίθζνγγνο ηεο δεύηεξεο: Όηαλ κία ιέμε ηειεηώλεη ζε θωλήελ θαη ε επόκελε αξρίδεη, επίζεο, από θωλήελ, ηόηε ράλεηαη, θάπνηε, ην αξρηθό θωλήελ ηεο επόκελεο. Αθαίξεζε παζαίλνπλ νη ηύπνη ηνπ ξήκαηνο κε ηνληζκέλν, ζπλήζσο, ην αξρηθό θωλήελ ε θαη ε θαη όηαλ ε πξνεγνπκέλε ιέμε είλαη νη πξνζωπηθέο αληωλπκίεο: κνπ, ζνπ ηνπ, εζύ, ην ηξνπηθό εξωηεκαηηθό επίξξεκα πνύ, ηα επηξξήκαηα αθνύ θαη αιινύ, ε αλαθνξηθή αληωλπκία πνπ θαη ηα κόξηα ζα θαη λα:

Σην ηξίην πιεζπληηθό πξόζωπν ηεο ελεξγεηηθήο θωλήο, κεηά ηελ απνβνιή ηνπ νπ θαη ηε κεηαηξνπή ηνπ ε ζε η, θαηαιήγεη, ε ιέμε, λα δηακνξθώλεηαη, όπωο αλαιύεηαη ζηνλ παξόληα θαλόλα Νν 12:

Σην πξώην πιεζπληηθό πξόζωπν ηνπ ανξίζηνπ ηεο ελεξγεηηθήο θωλήο ζπκβαίλεη ην εμήο: Απνβάιιεηαη ην ηειηθό ε θαη αληηθαζίζηαηαη από ηελ θαηάιεμε –αλ:

Νν 14: Νν 15:

Νν16:

Νν 17:

Νν 18:

Νν 19: Νν 20:

Νν 21:

Νν 22:

Νν 23: Νν 24:

Δύν γεηηνληθά θωλήεληα ή δίθζνγγνη δπλαηόλ λα νδεγνύλ ζε ζπγρώλεπζή ηνπο: Σε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο, κεηαμύ δύν ζπλερνκέλωλ θωλεέληωλ ή θωλήεληνο θαη δηθζόγγνπ ή δηθζόγγνπ θαη θωλήεληνο εηζάγεηαη ν θζόγγνο γη: Όηαλ, κέζα ζηηο ιέμεηο, ππάξρνπλ νη άηνλνη θζόγγνη κη, κπ θαη κνη, ηόηε, αλάκεζα ζην κ θαη ζην θσλήελ ή δηθζνγγν, εηζάγεηαη ην λ: Όηαλ, κέζα ζηηο ιέμεηο, ππάξρνπλ νη άηνλνη θζόγγνη θη, ζη θαη ζεη, ηόηε, αλάκεζα ζην ζ θαη ζην θσλήελ ή δίθζνγγν, εηζάγεηαη ην ρ: Όηαλ ζε κία ιέμε ππάξρεη ε δίθζνγγνο επ, ε νπνία αθνινπζείηαη από ην ζ, ηόηε απνβάιιεηαη, από ηε δίθζνγγν, ην π θαη ην ζ θαη κεηαηξέπνληαη ζε ς. Τειηθά, ην επζ κεηαηξέπεηαη ωο εμήο: Σε ης, αλ ην επ είλαη άηνλν θαη ζε ες, αλ ην επ ηνλίδεηαη: Όηαλ κεηά ηε δίθζνγγν επ ππάξρεη ην ζ, ηόηε, ηνύην (ην ζ), κεηαηξέπεηαη ζε η: Τν ζύκθωλν γ, όηαλ βξίζθεηαη αλάκεζα ζε δύν θωλήεληα ή θωλήελ θαη δίθζνγγν, απνβάιιεηαη : Όηαλ, ζε κία ιέμε, ππάξρνπλ δύν ζπλερόκελα άηνλα θωλήεληα ή θωλήελ θαη δίθζνγγνο (ή δίθζνγγνο θαη θωλήελ), ηόηε, ηα θωλήεληα, πξνθέξνληαη καδί θαη, έλα γ, αλαπηύζζεηαη πξηλ απ’ απηά: α. Αθόκα, όηαλ ην γ βξίζθεηαη κεηαμύ δύν θωλεέληωλ, απνβάιιεηαη ζπρλόηαηα: β. Τν ζύκθωλν γ κεηά ην θ, ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή ελόο θωλήεληνο, κεηαηξέπεηαη ζε θ: Τν ζύκθωλν δ κπξνζηά από ην θ, ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή ελόο θωλήεληνο, κεηαηξέπεηαη ζε ζ Τν ζ, κεηά ηα ζ, θ θαη ρ κεηαηξέπεηαη ζε η:

15 16

16 17

17 18

Νν 25: Νν 26:

Νν 27:

Νν 28:

Νν 29:

Τν θη κεηαηξέπεηαη ζε ρη: Τν κ κπξνζηά από ην ι, ύζηεξα από απνβνιή ηνπ θωλήεληνο ή δηθζόγγνπ, πνπ ήηαλ αλάκεζά ηνπο, πξνθέξνληαη ωο κπ: Όηαλ, ην ηειηθό λ ηωλ άξζξωλ ηνλ θαη ηελ - ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ - ηωλ πξνζωπηθώλ αληωλπκηώλ ηνλ θαη ηελ - ηωλ άθιηηωλ επηξξεκάηωλ δελ θαη κελ θαη, ηέινο, ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ, αθνινπζνύκελν από ιέμε, ηεο νπνίαο ην πξώην γξάκκα είλαη ην ζηηγκηαίν ζύκθωλν θ, ηόηε ην λ, απηό, κεηαηξέπεηαη ζε γ θαη, καδί κε ην επόκελν θ, πξνθέξνληαη ωο γθ: Όηαλ, ην ηειηθό λ ηωλ άξζξωλ ηνλ θαη ηελ - ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ηωλ πξνζωπηθώλ αληωλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, ηωλ άθιηηωλ επηξξεκάηωλ δελ θαη κελ θαη, ηέινο, ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ, αθνινπζνύκελα από κε ηνληδόκελν θωλήελ, ην νπνίν, θαη απηό, αθνινπζείηαη από ην ζύκθωλν θ, ηόηε, ην αξρηθό θωλήελ ηεο επόκελεο ιέμεο απνβάιιεηαη, θαη απνθαιύπηεηαη ην θ. Σηελ πεξίπηωζε απηή ην ηειηθό λ, ηωλ πξνεγνπκέλωλ ιέμεωλ, κεηαηξέπεηαη ζε γ θαη, καδί κε ην απνθαιπθζέλ θ, πξνθέξνληαη ωο γθ: Σν ίδην, σο αλσηέξσ, ζπκβαίλεη θαη αλ, ε επόκελε ιέμε, αξρίδεη κε ην ζύκθωλν μ:

Νν 30:

Τέινο ην ίδην, σο αλσηέξσ, ζπκβαίλεη θαη όηαλ, πξηλ από ην αξρηθό θ, κηαο νπνηαζδήπνηε ιέμεωο, πξνεγείηαη άιιε, ε νπνία ηειεηώλεη ζε λ:

Νν 31:

Όηαλ, ην ηειηθό λ ηωλ άξζξωλ ηνλ θαη ηελ, ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ηωλ πξνζωπηθώλ αληωλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, ηωλ άθιηηωλ επηξξεκάηωλ δελ θαη κελ θαη ηνπ

18 18

Νν 32:

Νν 33:

Νν 34:

Νν 35:

Νν 36:

Νν 37

ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ αθνινπζνύκελα από ιέμε, ηεο νπνίαο ην πξώην γξάκκα είλαη ην ζηηγκηαίν ζύκθωλν π, ηόηε, ην ηειηθό λ ηωλ πξνεγνπκέλωλ ιέμεωλ, κεηαηξέπεηαη ζε κ θαη, καδί κε ην π ηεο αθνινπζνύζεο ιέμεωο, πξνθέξνληαη ωο κπ: Σν ίδην, σο αλσηέξσ, γίλεηαη θαη όηαλ, ε επόκελε ιέμε, αξρίδεη από θωλήελ, ην νπνίν, επεηδή είλαη ζηελ αξρή ηεο ιέμεωο, παξαιείπεηαη θαη, έηζη, απνθαιύπηεηαη ην επόκελν γξάκκα π: Αθόκε, ην ίδην, σο αλσηέξσ, γίλεηαη, θαη όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ην γξάκκα ς: Όηαλ, ην ηειηθό λ ηωλ άξζξωλ ηνλ θαη ηελ, ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ηωλ πξνζωπηθώλ αληωλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, ηωλ άθιηηωλ επηξξεκάηωλ δελ θαη κελ θαη ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ, αθνινπζνύκελα από ιέμε, ηεο νπνίαο ην πξώην γξάκκα είλαη ην ζηηγκηαίν ζύκθωλν η, ηόηε ην η, απηό, καδί κε ην πξνεγνύκελν λ, πξνθέξνληαη ωο λη: Όηαλ, ην ηειηθό λ ηωλ άξζξωλ ηνλ θαη ηελ, ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ηωλ πξνζωπηθώλ αληωλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, αιιά θαη ηωλ άθιηηωλ επηξξεκάηωλ δελ θαη κελ, αθνινπζνύλ ηα ζπλερόκελα ζύκθωλα ηζ, ηόηε ην λ ράλεηαη, ην η κεηαηξέπεηαη ζε δ θαη, έηζη, ην ηζ κεηαηξέπεηαη ζε ηδ:

Τα ππόινηπα άξζξα ηωλ νπζηαζηηθώλ θαη επηζέηωλ (εθηόο από ηα άξζξα ηνλ θαη ηελ ηα νπνία αλαθέξζεθαλ, αλωηέξω, ζηνπο Καλόλεο 28, 29 θαη 30) δηακνξθώλνληαη ζύκθωλα κε ην παξόληα θαλόλα Νν 36: Όηαλ κία ιέμε ηειεηώλεη ζε ηειηθό ο θαη αθνινπζεί ε αληωλπκία κνπ, ηόηε, ην ο, πξνθέξεηαη ωο δ, ην κ κεηαθέξεηαη ζην

ηέινο ηεο αληωλπκίαο θαη, νη δύν ιέμεηο, πξνθέξνληαη ζαλ κία:

Νν 38:

Νν 39:

Νν 40: Νν 41: Νν 42: Νν 43: Νν 44: Νν 45:

Νν 46: Νν 47: Νν 48: Νν 49: Νν 50:

Όηαλ ε ιέμε ηειεηώλεη ζε ηειηθό ο θαη αθνινπζεί ε αληωλπκία καο, ηόηε, ην ηειηθό ο, κεηαηξέπεηαη ζε δ θαη δελ ζπγρωλεύνληαη νη δύν ιέμεηο: Άλ, ηα ζύκθωλα λ θαη γ, κέζα ζε κία ιέμε, έιζνπλ ην έλα δίπια από ην άιιν (πξώην ην λ θαη κεηά ην γ), ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή ελόο θωλήεληνο, ηόηε, ην λ, κεηαηξέπεηαη ζε θ θαη , αληηκεηαηηζέκελα, πξνθέξνληαη ωο γθ: Όηαλ ζε κία ιέμε ππάξρεη, κεηά ην λ, ην γξάκκα δ, ηόηε , ηνύην (ην δ), κεηαηξέπεηαη ζε η: Τν ζ κπξνζηά από ην κ πξνθέξεηαη ζαλ δ: Όηαλ ηα π θαη ζ έιζνπλ ζε επαθή, ύζηεξα από απνβνιή ηνπ ελδηακέζνπ θωλήεληνο ή δηθζόγγνπ, ζπγρωλεύνληαη ζε ς: Τν ζ κπξνζηά από ην β κεηαηξέπεηαη ζε δ: Τν ζ, κπξνζηά από ην κ κεηαηξέπεηαη θαη πάιη ζε δ: Όηαλ κία ιέμε αξρίδεη κε ην ηζ θαη ην άξζξν ή άιιε ιέμε, πνπ πξνεγείηαη, ιήγεη ζε λ, ηόηε, ην ηζ, κεηαηξέπεηαη ζε ηδ, ην δε λ ράλεηαη: Τν ίδην ηζρύεη θαη αλ, κεηά ην η, βξεζεί ην ηειηθό ο, ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή θωλήεληνο: Τν ρ, κεηά ην ζ, κεηαηξέπεηαη ζε θ: Όηαλ, ην ζύκθωλν ρ, βξίζθεηαη κεηαμύ δύν θωλεέληωλ, απνβάιιεηαη: Τν π κπξνζηά από ην η κεηαηξέπεηαη ζε θ: Τν η, κεηά ην θ, κεηαηξέπεηαη ζε θ:

28 28 29

29 29 29

29 29 29 29 29

Παναγιώτης Πανταζής Αντιστράτηγος ε.α.

ΑΝΑΛΤ΢Ζ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΡΑΦΖ΢ ΚΑΗ ΟΜΗΛΗΑ΢ ΣΟΤ ΡΟΜΔΛΗΧΣΗΚΟΤ ΓΛΧ΢΢ΗΚΟΤ ΗΓΗΧΜΑΣΟ΢ Νν 1 : α. ΢ε όιεο ηηο άηνλεο ζπιιαβέο, ν θζόγγνο ε θαη ε δίθζνγγνο αη, κεηαηξέπνληαη, πάληνηε, ζε η: (1). Φζόγγνο ε: Κεθηέδεο – θηθηέδηο, ηεληδεξέδεο – ηηληδηξέδηο1 πεζεξόο – πηζηξόο, ζπκπέζεξνο–– ζπκπέζηξνπο, πήξε – πήξη, θεξακίδεο – θηξακίδηο, πήγε – πήγη, έθεμε – έθημη, έηξεμε έηξημη, κάδεςε – κάδηςη, ρώλεςε – ρώληςη, επίπεδν – ’πίπηδνπ, αδειθόο – αδηξθόο, έθεξλε – έθηξλη, βέιαμε – βέιαμη. (2). Φζόγγνο αη: Παηδί – πηδί, έπαημε – έπημη, έξρεηαη – έξρηηη, θαίλεηαη – θαίληηη, ράλεηαη – ράληηη, αηζζάλνκαη – ’ζηάλνπκη. β. ΢ηνλ ίδην θαλόλα (κεηαηξνπή ησλ ε θαη αη ζε η) εληάζζνληαη, θαίηνη ηνλίδνληαη:2 (1). Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο3 κε θαη ζε: (α). Πξνζσπηθή Αλησλπκία κε: Με πήξε – κη πήξη, κε θώλαμε – κη θώλαμη. (β). Πξνζσπηθή Αλησλπκία ζε: ΢ε ζέισ – ζη ζέινπ, ζε παίξλσ – ζη παίξλνπ. (2). Ο ζπκπιεθηηθόο ζύλδεζκνο4 θαη: Κιαίεη θαη γειάεη – θιαίεη θη γηιάεη, ζε ζέισ θαη ζα ζε πάξσ – ζη ζέινπ θη ζα ζη πάξνπ, ηα ήζειε θαη ηα έπαζε – ηά ’ζηιη θη ηά ’παζη. Νν 2: α. ΢ε όιεο ηηο άηνλεο ζπιιαβέο ησλ νπζηαζηηθώλ θαη επηζέησλ ηα θσλήεληα ν θαη σ κεηαηξέπνληαη, πάληνηε, ζε νπ: (1). Σν θσλήελ ν: Γξόκνο – δξόκνπο, θήπνο – θήπνπο, ηξαίλν – ηξαίλνπ, Γνξγνπόηακνο– Γνπξγνππόηακνπο, γάηδαξνο – γάηδαξνπο. (2). Σν θσλήελ σ: Κσινθσηηά – θνπινπθνπηγηά, άλζξσπνο – άλζξνππνπο, κέησπν – κέηνππνπ, κπάισκα – κπάινπκα, κάληξσκα – κάληξνπκα, μειάθθσκα – μηιάθθνπκα, ζέισκα – ζέινπκα, ζθόησκα - ζθόηνπκα, θξπσκέλνο – θξπγηνπκέλνπο, ρξσκαηίδσ – ρξνπκαηίδνπ.

Σέληδεξεο = ράιθηλε ρύηξα ή ην ζύλνιν ησλ καγεηξηθώλ ζθεπώλ < ην ηνπξθηθό tencere. ΢ην κνλνηνληθό, βέβαηα, δελ ηνλίδνληαη. Ο θαλόλαο όκσο έκεηλε, γηαηί αθνξά πεξίνδν πξηλ από ην κνλνηνληθό. 3 Αλησλπκίεο ιέγνληαη νη ιέμεηο πνπ κεηαρεηξηδόκαζηε ζηε ζέζε νλνκάησλ, νπζηαζηηθώλ θαη επηζέησλ. Οπζηαζηηθά είλαη νη ιέμεηο πνπ θαλεξώλνπλ πξόζσπα (Παλαγηώηεο), δώα (άινγν), πξάγκαηα (απηνθίλεην), ελέξγεηα (ηξέμηκν), θαηάζηαζε (εζπρία) θαη ηδηόηεηα (εμππλάδα). Δπίζεηα είλαη νη ιέμεηο πνπ θαλεξώλνπλ ηη ινγήο είλαη ην νπζηαζηηθό, π.ρ.: ν θαιόο άλζξσπνο, ην όκνξθν άινγν, ν κεγάινο σθεαλόο, ην βαζύ όξγσκα θιπ. 4 ΢ύλδεζκνη ιέγνληαη νη άθιεηεο ιέμεηο πνπ ζπλδένπλ άιιεο ιέμεηο ή πξνηάζεηο. 2

β. ΢ηνλ ίδην θαλόλα (κεηαηξνπή ηνπ ν ζε νπ) εληάζζνληαη, θαίηνη ηνλίδνληαη,5 θαη ηα αθόινπζα: (1). Σα άξζξα: (α). Ο6 (νλνκαζηηθή αξζεληθνύ): Ο άλζξσπνο – νπ άλζξνππνπο, ν θόπαλνο - νπ θόπαλνπο (β). Σνλ (αηηηαηηθή ηνπ αξζεληθνύ): Σνλ αδειθό – ηνπλ αδηξθό, ηνλ άλζξσπν – ηνπλ άλζξνππνπ. (γ). Σν (νλνκαζηηθή ηνπ νπδεηέξνπ): Σν παηδί – ηνπ πηδί, ην πνηάκη – ηνπ πνπηάκ’. (δ). Σσλ (γεληθή πιεζπληηθνύ ησλ αξζεληθνύ, ζειπθνύ θαη νπδεηέξνπ): 1/. Γεληθή πιεζπληηθνύ ηνπ αξζεληθνύ: Σσλ αλζξώπσλ – ηνπλ αλζξώπνπλ, ησλ θιεθηώλ – ηνπλ θιηθηώλ, ησλ γατδάξσλ – ηνπλ γατδάξνπλ. 2/. Γεληθή πιεζπληηθνύ ηνπ ζειπθνύ: Σσλ πεγώλ – ηνπλ πεγώλ, ησλ απνζεθώλ – ηνπλ απνζ’θώλ, ησλ ιηκλώλ - ηνπλ ιηκλώλ. 3/. Γεληθή πιεζπληηθνύ ηνπ νπδεηέξνπ: Σσλ αιόγσλ – ηνπλ αιόγνπλ, ησλ ρσξαθηώλ – ηνπλ ρνπξαθρηώλ, ησλ ζπηηηώλ – ηνπλ ζπηηγηώλ. (2). Οη αλησλπκίεο: (α). Όινο: Όινο ν θόζκνο – νύινπο νπ θόδκνπο. (β). Όιε: Όιε ε απιή – νύιε ε απιή. (γ). Όιν: Όιν ην θαΐ – νύινπ ηνπ θαΐ. (δ). Όινη: Όινη νη ρσξηαλνί – νύινη νη ρνπξγηαλνί. (ε). Όιεο: Όιεο νη γπλαίθεο – νύιηο νη γ’λαίθηο. (ζη). Όια: Όια ηα ρσξάθηα – νύια ηα ρνπξάθρηα. (δ). Όισλ: Όισλ ησλ ζπηηηώλ – νύινπλ ηνπλ ζπηηγηώλ.

5 6

Ωο ππνζεκείσζε ππ’ αξηζκ. 2. Καη’ εμαίξεζε.

(3). Ζ πξόζεζε Από: Από πέξα – απνύ πέξα, από εδώζε – απνύ ’δώζη. γ. Σν ίδην, αθόκε, ζπκβαίλεη (κεηαηξνπή ησλ σ, πάληνηε ζε νπ) θαη ζηηο άηνλεο ζπιιαβέο ησλ θαηαιήμεσλ (νλνκαζηηθήο εληθνύ) όισλ ησλ ξεκάησλ: Καισζνξίδσ – θαινπζνπξίδνπ, ζθνηώλσ – ζθνπηώλνπ, ζθνπεύσ – ζθνππεύνπ, ακπαξώλσ – ακπαξώλνπ, θιεηδώλσ – θιεηδώλνπ, θεύγσ – θεύγνπ, ράλσ – ράλνπ, ζηέιλσ – ζηέιλνπ, αιιάδσ – αιιάδνπ. δ. ΢ηα ξήκαηα πξνηηκάηαη ν αζπλαίξεηνο ηύπνο, ζην πξώην θαη ζην ηξίην εληθό πξόζσπν, ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο, π. ρ.: (1). ΢ην πξώην εληθό: Αγαπάνπ (αληί αγαπώ) –Π’λάνπ (αληί πεηλώ) –, ξνπηάνπ (αληί ξσηώ) – ξνπηάεη (αληί ξσηά), μππλάνπ (αληί μππλώ) – (2). ΢ην ηξίην εληθό: Αγαπάεη (αληί αγαπά), π’λάεη (αληί πεηλά), μππλάεη (αληί μππλά). Νν 3: Οη άηνλεο ζπιιαβέο ιε θαη ιαη, κεηαβαιιόκελεο ζε ιη (ζύκθσλα κε ηνλ θαλόλα Νν 1), πξνθέξνληαη κε έλαλ ιεπηό - ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν - κεηαμύ ιε θαη ιη - ηνλ ιη: α. Οη ζπιιαβέο ιε: Λέιεθαο – ιέιηθαο, πειεθάσ - πηιηθάνπ, ιεκόλη – ιηκόλη, ιεθέο – ιηθέο, ιεβέληεο – ιηβέλη’ο, θάιεζα – θάιηζα, ιεπίδα – ιηπίδα. β. Οη ζπιιαβέο ιαη: Λαηκόο – ιηκόο, θεθάιαην – θηθάιγηνπ, ζπκβόιαην – ζπκβόιγηνπ, έιαην – έιηνπ. Νν 4: Οη άηνλεο ζπιιαβέο λε θαη λαη, κεηαβαιιόκελεο ζε λη (ζύκθσλα κε ηνλ θαλόλα Νν 1), πξνθέξνληαη κε έλαλ ιεπηό - ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν, κεηαμύ λε θαη λη, ηνλ λη: α. Οη ζπιιαβέο λε: Νεξό – ληξό, έγηλε – έγηλη, ηελεθέο – ληηληθέο, ιάβαηλε – ιάβηλη, ζήθσλε – ζήθνπλη, ζήκαλε – ζήκαλη, έπαηξλε – έπηξλη, θαίλεηαη – θαίληηη. β. Οη ζπιιαβέο λαη: Αλαηκία – αληκία, αλαηξώ – αληξώ, αλαηζζεζία – αληζη’ζία. Νν 5: ΢ηηο άηνλεο ζπιιαβέο ησλ νπζηαζηηθώλ, επηζέησλ θαη ξεκάησλ, ηα θσλήεληα η, ε, π, θαη νη δίθζνγγνη εη, νη θαη νπ ηόζν ζην ζέκα, όζν θαη ζηηο θαηαιήμεηο ησλ ιέμεσλ, απνβάιινληαη, όηαλ, πξν απηώλ, ππάξρνπλ ηα ζύκθσλα β, δ, ζ, κ, π, ξ, η, θ: α. Απνβνιή ηνπ η : (1). Πξό απηνύ ην β: Καξάβη – θαξάβ’, θνπηάβη – θ’ηάβ’, θνπλάβη – θ’λάβ’, κνιύβη – κνπιύβ’. (2). Πξν απηνύ ην δ: Αριάδη – ’ριάδ’, θαξύδη – θαξύδ’, θαηζαβίδη – θαηζαβίδ’, θξεκκύδη – θξηκκύδ’, θεξακίδη – θηξακίδ’, ξεκάδη – ξ’κάδ’, πθάδη –

’θάδ’, ζθνηάδη – ζθνπηάδ’, ζθαθίδη – ζθαθίδ’, ιάδη – ιάδ’, ιηβάδη – ιηβάδ’, ηξαγνύδη – ηξαγνύδ’. (3). Πξό απηνύ ην ζ: Κνινθύζη – θνπινπθύζ’, θαιάζη – θαιάζ’, αγθάζη – ’γθάζ’, ξεβίζη – ξ’βίζ’. (4). Πξν απηνύ ην κ: Πνηάκη – πνπηάκ’, θαιάκη – θαιάκ’, ζαιάκη – ζαιάκ’, ρξάκη – ρξάκ’. (5). Πξν απηνύ ην π: Κνπλνύπη – θ’λνύπ’, κνλνπάηη – κνπλνππάη’, ηζνξάπη – ηζνπξάπ’, θνληνθάπη – θνπληνπθάπ’, δαξνπάπη – δαξνππάπ’, δνπιάπη – δ’ιάπ’, ράπη – ράπ’. (6). Πξό απηνύ ην ξ: ΢ακάξη – ζακάξ’, θνπινύξη - θ’ινύξ’, ΢σιελάξη – ΢νπιελάξ’, κνπιάξη – κπ’ιάξ’, γνπκάξη – γ’κάξ’, καραίξη – καραίξ’, παξαζύξη – παξαζύξ’, ραηδάξη – ραηδάξ’, θηπάξη – θθηάξ’, ηαγάξη – ηαγάξ’, δαγάξη – δαγάξ’, ρνπιηάξη – ρ’ιηάξ’, ηζεθνύξη – ηζηθνύξ’, βιαζηάξη – βιαζηάξ’, καλάξη – καλάξ’, ρνπλέξη – ρ’λέξ’, ρέξη – ρέξ’, πνδάξη – πνπδάξ’, δόξη – δόξ’, πεξηζηέξη – πηξ’ζηέξ’ (7). Πξν απηνύ ην η: Γεκάηη – δηκάη’, θνκκάηη – θνπκκάη’, γηανύξηη – γηανύξη’, θαηάξηη – θαηάξη’, αιάηη – ’ιάη’, ακαλάηη – ’καλάη’, κπνύηη – κπνύη’, δεξκάηη – δηξκάη’, λεύηη – λεύη’, δάθηη – δάθη’. (8). Πξν απηνύ ην θ: Χσξάθη – ρνπξάθ’, μπξάθη – μνπξάθ’, ζεηάθη – ζρεηάθ’, θηιί – θ’ιί. β. Απνβνιή ηνπ ε: (1). Πξν απηνύ ην β: Αλέβεθα – ’λέβ’θα, θαηέβεθα – θαηέβ’θα, καλάβεο – καλάβ’ο. (2). Πξν απηνύ ην δ: Αλάπνδε – ’λάπνπδ’, πνιύρνξδε – πνπιύρνπξδ’. (3). Πξν απηνύ ην ζ: Φαλεξώζεθαλ – θαληξώζ’θαλ, θαξθώζεθαλ – θαξθώζ’θαλ, θνηκήζεθαλ – θνηκήζ’θαλ, ζεθώζεθαλ ζεθώζ’θαλ, βξέζεθαλ – βξέζ’θαλ, ζειπθώλσ – ζ’ιπθώλνπ, ζεθάξη – ζ’θάξ’, Μάζεκα – κάζ’κα. (4). Πξό απηόύ ην κ: Φήκε – θήκ’, ζέξκε – ζέξκ’, δύλακε – δύλακ’, (5). Πξν απηνύ ην π: Σζέπε – ηζέπ’, ιάζπε – ιάζπ’, ραζάπεο – ραζάπ’ο, θόπεθαλ – θόπ’θαλ. (6). Πξό απηνύ ην ξ: Ηκεξε – ήκηξ’, θαιύηεξε – θαιύηηξ’, ιηαλόηεξε – ιηαλόηηξ’, ηζαγθάξεο – ηζαγθάξ’ο, ράξεθα – ράξ’θα, άθξε – άθξ’, ξεκάδσ – ξ’κάδνπ.

(7). Πξό απηνύ ην η: Αιάρηεθαλ – ’ιάρη’θαλ, ζθάρηεθαλ – ζθάρη’θαλ, ζθίρηεθαλ – ζθίρη’θαλ, κειέηε – κηιέη’, δέζηε – δέζη’, Οίηε- Οίη’, πιάηε – πιάη’, ηεξάσ – η’ξάνπ. (8). Πξν απηνύ ην θ: Γξάθεθαλ – γξάθ’θαλ, ηάθεθαλ – ηάθ’θαλ. γ. Απνβνιή ηνπ π: (1). Πξν απηνύ ην β: Βπδί – β’δί, Βπδάληην - Β’δάληγηνπ, Βπζίδσ – β’ζίδνπ. (2). Πξν απηνύ ην δ: Βξάδπ – βξάδ’. (3). Πξν απηνύ ην ζ: Θπκώλσ – ζ’κώλνπ, ζπκάξη – ζ’κάξ’. (4). Πξν απηνύ ην κ: Φξαληδόκπιν – Φξαληδόκπ’ιν. (5). Πξν απηνύ ην ξ: Κνξπθή – θνπξ’θή, παξπθή – Παξ’θή, ζππξί – ζπ’ξί. (6). Πξν απηνύ ην η: Μαξηπξάσ – καξη’ξάνπ, δύζηπρνο – δύζη’ρνπο, ηπιίγσ – η’ιίνπ, ρηππάσ - ρη’πάνπ. (7). Πξν απηνύ ην θ: Σξηθπιιηά – ηξηθ’ιιηά, θπηίζηξεο – θ’ηίζηξηο, θπζάσ – θ’ζάνπ, θαπλνθπηό – θαπλνπθ’ηό. δ. Απνβνιή ηνπ εη: (1). Πξν απηνύ ην β: Πξέζβεηξα – πξέζβ’ξα, θιέβεη- θιέβ’ (2). Πξν απηνύ ην δ: Παξάδεηζνο – παξάδ’ζνπο, παξάδεηγκα – παξάδ’γκα. (3). Πξν απηνύ ην ζ: Έθζεηξα – έθζ’ξα. (4). Πξν απηνύ ην κ: Έκεηλα – έκ’λα, ηξέκεη – ηξέκ’. (5). Πξν απηνύ ην π: Πεηλάσ – π’λάνπ, έζπεηξα – έζπ’ξα. (6). Πξν απηνύ ην ξ: ……………… (7). Πξν απηνύ ην η: Έζηεηια – ζηάια, πέθηεη – πέθη’. (8). Πξν απηνύ ην θ: Όθεηια – όθ’ια.7 7

Δηδηθόηεξα, γηα ην εη ησλ θαηαιήμεσλ –εηο θαη –εη, ησλ δεπηέξνπ θαη ηξίηνπ εληθνύ ησλ ξεκάησλ ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο, ηδέ θαησηέξσ ζηνπο θαλόλεο Νν 7 θαη Νν 8, αληίζηνηρα.

ε. Απνβνιή ηνπ νη: (1). Πξν απηνύ ην β: ΢θιάβνη – ζθιάβ’, δηθνιάβνη – δ’θνπιθάβ’, εξγνιάβνη – ’ξγνπιά β’, άθνβνη – άθνπβ’, θόκπνη – Κόκπ’. (2). Πξν απηνύ ην δ: Κάδνη – θάδ’, θιάδνη – θιάδ’, κπάζηαξδνη – κπάζηαξδ’. (3). Πξν απηνύ ην ζ: Μύζνη – κύζ’. (4). Πξν απηνύ ην κ: Ακνηβή – ακ’βή. (5). Πξν απηνύ ην π: Άλζξσπνη – αλζξώπ’, ηξόπνη - ηξόπ’. (6). Πξν απηνύ ην ξ: Πόξνη – πόξ’. (7). Πξν απηνύ ην η: Πξώηνη – πξώη’, δεύηεξνη – δεύηηξ’. (8). Πξν απηνύ ην θ: Σάθνη – ηάθ’, ιόθνη – ιόθ’. ζη. Απνβνιή ηνπ νπ: (1). Πξν απηνύ ην β: Βνπλό – β’λό, βνπθνύιη – β’θνύιη, βνπιηάγκαηα – β’ιηάκκαηα, θαιόβνπινο – θαιόβ’ινπο. (2). Πξν απηνύ ην δ: Γνπιεηά – δ’ιεηά (3). Πξν ηνπ ην κ: Μνπζηάθηα – κ’ζηάθηα, κνπηζνύλα – κ’ηζνύλα. (4). Πξν απηνύ ην π: Πνπιί – π’ιί, πνπιάσ – π’ιάνπ. (5). Πξν απηνύ ην ξ: Ρνπθάσ – ξ’θάνπ, ξνπζνύλη – ξ’ζνύλη. (6). Πξν απηνύ ην ζ: ΢ηνππί – ζη’πί, ηνπινύκη – η’ινύκ’, αζνπινύπσηνο – αζ’ινύπ’ηνπο, ζθνπθίηζα – ζθ’θίηζα. (7). Πξν απηνύ ην θ: Φνπζηάλη – θ’ζηάλη. (8). Πξν απηνύ ην η: Σνπθέθη – η’θέθη, θνπξηνπληαζκέλνο – θνπξη’ληαδκέλνπο. δ. Δηδηθόηεξα, ην νπ, απνβάιιεηαη θαη κεηά ηα ζύκθσλα γ, δ, θ, ι, λ, μ,ζ, ρ θαη ς 8. (1). Πξν απηνύ ην γ: Γνπκάξη – γ’κάξ’, ηξαγνπδάσ – ηξαγ’δάνπ, αλαγνπιηάδσ – αλαγ’ιηάδνπ. 8

Αλ ιάβνπκε ππ’ όςε θαη ηα πξνεγνύκελα ζύκθσλα (β, δ, ζ, κ, π, ξ, η θαη θ) παξαηεξνύκε όηη, ην νπ, απνβάιιεηαη κεηά από όια ηα ζύκθσλα.

(2). Πξν απηνύ ην δ: Ενπιάπη – δ’ιάπ’, δνπκί – δ’κί. (3). Πξν απηνύ ην θ: ΢αθθνπιίηζα – ζαθθ’ιίηζα, ζθνπιίθη – ζθ’ιίθη, θνπηί – θ’ηί, θνπηάια – θ’ηάια, θνπλνύπη – θ’λνύπ’, θνπηάβη – θ’ηάβ’, θνπινύξηα – θ’ινύξγηα, θνπκνύιεο – θ’κνύιηο, ζθνπθίηζα – ζθ’θίηζα. (4). Πξν απηνύ ην ι: Γηαβόινπο – δγηαόι’ο, Σξηβόινπο – ηξηβόι’ο. (5). Πξν απηνύ ην λ: Γεκέλνπο – δ’κέλ’ο, βαξεκέλνπο – βαξηκέλ’ο. (6). Πξν απηνύ ην μ: ………………………… (7). Πξν απηνύ ην ζ: Σζνπθάιη – ηζ’θάιη. (8). Πξν απηνύ ην ρ: Υνπλέξη – ρ’λέξ’, Ψαρνπιεύσ – ςαρ’ιεύνπ. (9). Πξν απηνύ ην ς: Ψνπκί – ς’κί , ςνπθάσ – ς’θάνπ. Νν 6: ΢ηηο άηνλεο ζπιιαβέο, ησλ νπζηαζηηθώλ, επηζέησλ θαη ξεκάησλ, ηα θσλήεληα η, ε, π θαη νη δίθζνγγνη εη θαη νη, ηόζν ζην ζέκα, όζν θαη ζηηο θαηαιήμεηο ησλ ιέμεσλ δελ απνβάιινληαη, όηαλ πξν απηώλ ππάξρνπλ ηα ζύκθσλα δ, θ, ι, λ, μ, ζ, ρ θαη ς. Η ζπιιαβή πνπ πξνθύπηεη, πξνθέξεηαη - ζπλήζσο - κε έλαλ ιεπηό, ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν, όπσο αλαθέξεηαη ζηνπο θαλόλεο Νν 2 θαη Νν 3: α. Παξακνλή θαη πξνθνξά ηνπ η: (1). Πξν απηνύ ην δ: Χαιάδη – ραιάδη, θαξπνύδη –θαξπνύδη, ηξαπέδη – ηξαπέδη. (2). Πξν απηνύ ην θ: Καηζίθη – θαηζίθη, λεξάθη – ληξάθη, Πνιπκεξάθη – Πνπιπκηξάθη, ζνθάθη – ζνπθάθη. (3). Πξν απηνύ ην ι: Μπόιηθν – κπόιηθνπ, θνπηάιη – θ’ηάιη, θαλάιη – θαλάιη, , ιηζνπάηεο – ιηζνππάη’ο. (4). Πξν απηνύ ην λ: Κακίλη – θακίλη, ζηεθάλη – ζηηθάλη, ξεηζίλη – ξηηζίλη, παηδνκάλη – πηδνπκάλη, καγγάλη – καγγάλη. (5). Πξν απηνύ ην μ: Κσζηαιέμη – Κνπζηαιέμη, κεηάμη – κηηάμη, μηλόο – μηλόο. (6). Πξν απηνύ ην ζ: Κνηέηζη – θνπηέηζη, θνπκάζη – θ’κάζη, κειίζζη – κηιίζζη, θέζη – θέζη, γλέζηκν – γλέζηκνπ, πξάζηλνο – πξάζηλνπο. (7). Πξν απηνύ ην ρ:

΢πλάρη – ζπλάρη, ζηνκάρη – ζηνπκάρη, ηζαξνύρη – ηζαξνύρη, κπεξληάρη – κπηξληάρη. (8). Πξν απηνύ ην ς: Θξέςηκν – ζξέςηκνπ, θιέςηκν – θιέςηκνπ, ηξίςηκν – ηξίςηκνπ, κεηαηξέςηκν – κηηαηξέςηκνπ, παίμηκν – παίμηκνπ. β. Παξακνλή θαη πξνθνξά ηνπ ε: (1). Πξν απηνύ ην δ: Έδεζε – έδεζη, δεηάσ – δεηάνπ, δειηάξεο – δειηάξ’ο. (2). Πξν απηνύ ην θ: Πειεθεκέλνο – πηιηθεκέλνπο, αδηθεκέλνο – ’δηθεκέλνπο. (3). Πξν απηνύ ην ι: Μεγάιε – κηγάιε, θαηάιιεινο – θαηάιιεινπο, ιεκέξη – ιεκέξ’. (4). Πξν απηνύ ην λ: Χακέλε – ρακέλε, θακκέλε – θακκέλε, αλεθόξα – ’λεθόξα. (5). Πξν απηνύ ην μ: Καηάηαμε – θαηάηαμε, μεκέξσκα – μεκέξνπκα, μειώλσ – μειώλνπ. (6). Πξν απηνύ ην ζ: Κίλεζε – θίλεζε, βξύζε – βξύζε, απόθαζε – ’πόθαζε, ζεκαζία – ζεκαζία. (7). Πξν απηνύ ην ρ: Ράρε – ξάρε, κάρε – κάρε. (8). Πξν απηνύ ην ς: ΢θέςε – ζθέςε, θόςε – θόςε, ιάκςε – ιάκςε. γ. Παξακνλή θαη πξνθνξά ηνπ π: (1). Πξν απηνύ ην δ: Επκώλσ – δπκώλνπ, δπγνύξη – δπγνύξ’, δπγίδσ – δπγίδνπ. (2). Πξν απηνύ ην θ: Κπδώλη – θπδώλη, , θπλήγη – θπλήγη, θππαξίζζη – θππαξίζζη. (3). Πξν απηνύ ην ι: Καηάιπκα – θαηάιπκα, ιπηάξη – ιπηάξ’, ιπγαξηά – ιπγαξγηά. (4). Πξν απηνύ ην λ: Νπζηέξη – λπζηέξ’, λπζηάδσ – λπζηάδνπ. (5). Πξν απηνύ ην μ: Ξπιηάδσ – μπιηάδνπ, γνπξλόμπιν – γνπξλόμπινπ, μππόιπηνο - μππόιπηνπο. (6). Πξν απηνύ ην ζ: ΢πκπέζεξνο – ζπκπέζηξνπο, ζπκπάσ – ζπκπάνπ, ζπλάρη – ζπλάρη. (7). Πξν απηνύ ην ρ:

΢ηάρπ – ζηάρπ. (8). Πξν απηνύ ην ς: Φπρή – ςπρή, ςπιιηάδνκαη – ςπιιηάδνπκη. δ. Παξακνλή θαη πξνθνξά ηνπ εη: (1). Πξν απηνύ ην δ: Παίδεη – παίδεη, ηαξάδεη – ηαξάδεη, βειάδεη – β’ιάδεη. (2). Πξν απηνύ ην θ: Κεηηάδνκαη – θεηηάδνπκη, θεηκήιην – θεηκήιηνπ. (3). Πξό απηνύ ην ι: Άιεηςα – άιεηςα, ιεηηνπξγία – ιεηηνπξγία, ιεηςόο – ιεηςόο, εγθαηάιεηςε – ’γθαηάιεηςε. (4). Πξν απηνύ ην λ: Όλεηξν – όλεηξνπ, πιέλεη – πιέλεη, ζηξαβώλεη – ζηξαβώλεη. (5). Πξν απηνύ ην μ: Βειάμεη – β’ιάμεη, ηξέμεη – ηξέμεη, ηξνκάμεη – ηξνπκάμεη. (6). Πξν απηνύ ην ζ: ΢εηξά – ζεηξά, ρνξηάζεη – ρνπξηάζεη, καιώζεη – καιώζεη, κπαιώζεη – κπαιώζεη, γθαξίμεη – γθαξίμεη, αξκέμεη – αξκέμεη, ραξάμεη – ραξάμεη. (7). Πξν απηνύ ην ρ: Ξέρεηινο – μέρεηινπο, μερεηκάδσ – μηρεηκάδνπ. (8). Πξν απηνύ ην ς: Φεηξίδσ – ςεηξίδνπ.9 ε. Παξακνλή θαη πξνθνξά ηνπ νη: (1). Πξν απηνύ ην δ: ……………………… (2). Πξν απηνύ ην θ: Κνηηάδσ – θνηηάδνπ (3). Πξν απηνύ ην ι: Καηάινηπν – θαηάινηπνπ. (4). Πξν απηνύ ην λ: Άλνημα – άλνημα. (5). Πξν απηνύ ην μ: ……………………………. (6). Πξν απηνύ ην ζ:

Σόζνη – ηόζνη, θάκπνζνη – θάκπνπζνη. (7). Πξν απηνύ ην ρ: Βξάρνη – βξάρνη, βιάρνη – βιάρνη. (8). Πξν απηνύ ην ς: ………………..

Δηδηθόηεξα, γηα ην εη ησλ θαηαιήμεσλ –εηο θαη –εη ηνπ δεπηέξνπ θαη ηξίηνπ εληθνύ ησλ ξεκάησλ ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο, ηδέ θαησηέξσ ζηνπο θαλόλεο Νν 7 θαη Νν 8, αληίζηνηρα.

Νν 7: Σν εη ζηελ άηνλε θαηάιεμε –εηο, ηνπ δεπηέξνπ εληθνύ ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο ησλ ξεκάησλ, απνβάιιεηαη ή δελ απνβάιιεηαη, αλάινγα κε ην πνην ζύκθσλν είλαη πξν απηνύ: α. Απνβάιιεηαη αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη έλα από ηα ζύκθσλα β, ζ, π, ξ, η θαη θ: (1). Πξν απηνύ ην β: Κιέβεηο – θιέβ’ο, αλάβεηο – αλάβ’ο, ιάβεηο – ιάβ’ο. (2). Πξν απηνύ ην ζ: Αιέζεηο – αιέζ’ο, έξζεηο – έξζ’ο, κάζεηο – κάζ’ο. (3). Πξν απηνύ ην π: Πξνβιέπεηο – πξνπγιηέπ’ο, πξνηξέπεηο – πξνπηξέπ’ο. (4). Πξν απηνύ ην ξ: Καηαθέξεηο – θαηαθέξ’ο, αλαθέξεηο – αλαθέξ’ο. (5). Πξν απηνύ ην η: Καηαζέηεηο – θαηαζέη’ο, πξνζζέηεηο – πξνπζζέη’ο (6). Πξν απηνύ ην θ: ΢ηξέθεηο – ζηξέθ’ο, αιείθεηο – αιείθ’ο, γιύθεηο – γιύθ’ο, θαηαζηξέθεηο – θαηαζηξέθ’ο. β. Δίλαη δπλαηόλ όκσο θαη λα κελ απνβάιιεηαη, ην εη, δηαηεξνύκελν, ζηελ πξνθνξά ηνπ, κε ηνλ ιεπηό - ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν εη, αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη έλα από ηα ζύκθσλα θ, ι, λ θαη ρ, ηα νπνία αλαθέξνληαη θαη αλσηέξσ: (1). Πξν απηνύ ην θ: Πιέθεηο – πιέθ’ο – πιέθεηο. (2). Πξν απηνύ ην ι: Θέιεηο – ζέι’ο – ζέιεηο. (3). Πξν απηνύ ην λ: Κάλεηο – θάλ’ο - θάλεηο, θξέλεηο – θξέλ’ο – θξέλεηο, ιαβαίλεηο – ιαβαίλ’ο – ιαβαίλεηο, θαξθώλεηο – θαξθώλ’ο – θαξθώλεηο. (4). Πξν απηνύ ην ρ: Έρεηο – έρ’ο – έρεηο, ηξέρεηο – ηξέρ’ο – ηξέρεηο. γ. Απνβάιιεηαη αλ. πξν απηνύ, ππάξρεη έλα από ηα δηπιά ζύκθσλα μ θαη ς: (1). Πξν απηνύ ην μ: Σξέμεηο – ηξέμ’ο, παίμεηο – παίμ’ο. (2). Πξν απηνύ ην ς: Γξάςεηο – γξάς’ο, θιάςεηο – θιάς’ο, πηζηέςεηο π’ζηές’ο δ. Απνβάιιεηαη αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη ε δίθζνγγνο επ: Πξν απηνύ ην επ: Παηδεύεηο - πηδεύ’ο, δνπιεύεηο – δ’ιεύ’ο, θιαδεύεηο – θιαδεύ’ο, δεύεηο – δεύ’ο, θνληεύεηο – θνπληεύ’ο, ρσλεύεηο – ρνπλεύ’ο.

ε. Γελ απνβάιιεηαη αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη έλα από ηα ζύκθσλα δ θαη ζ. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, όκσο, απνβάιιεηαη ην ζύκθσλν: (1). Πξν απηνύ ην δ: Γηαβάδεηο – δγηαβάεηο, ζηελάδεηο - ζηηλάεηο, θσλάδεηο – θνπλάεηο. (2). Πξν απηνύ ην ζ: Πεδήζεηο – π’δήεηο, ζρνιάζεηο – ζρνπιάεηο. Νν 8: Σν εη ηεο άηνλεο θαηάιεμεο –εη, ησλ ξεκάησλ, απνβάιιεηαη ή δελ απνβάιιεηαη, αλάινγα κε ην πνην ζύκθσλν είλαη πξν απηνύ: α. Απνβάιιεηαη αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη έλα από ηα ζύκθσλα β, δ, ζ, κ, π, ξ, η θαη θ: (1). Πξν απηνύ ην β: Κιέβεη – θιέβ’, αλάβεη – ’λάβ’. (2). Πξν απηνύ ην δ: Πξνδίδεη – πξνπδίδ’, παξαδίδεη – παξαδίδ’. (3). Πξν απηνύ ην ζ: Αιέζεη– αιέζ’, γλέζεη – γλέζ’, ληώζεη – ληώζ’. (4). Πξν απηνύ ην κ: Κάκεη – θάκ’. (5). Πξν απηνύ ην π: Πξνβιέπεη – πξνπγιηέπ’, αλαηξέπεη – ’λαηξέπ’. (6). Πξν απηνύ ην ξ: Καηαθέξεη – θαηαθέξ’, αλαθέξεη– ’λαθέξ’. (7). Πξν απηνύ ην η: Καηαζέηεη – θαηαζέη’, αλαζέηεη – ’λαζέη’. (8). Πξν απηνύ ην θ: Καηαζηξέθεη – θαηαζηξέθ’, επηζηξέθεη – ’π’ζηξέθ’. β. Απνβάιιεηαη αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη ε δίθζνγγνο επ: Παηδεύεη - πηδεύ’, δνπιεύεη – δ’ιεύ’, θιαδεύεη – θιαδεύ’, δεύεη – δεύ’, θνληεύεη – θνπληεύ’, ρσλεύεη – ρνπλεύ’. γ. Γελ απνβάιιεηαη, δηαηεξνύκελν - ζηελ πξνθνξά ηνπ - κε ηνλ ιεπηό, ελδηάκεζν θαη γξήγνξν ηόλν εη, αλ, πξν απηνύ, ππάξρεη έλα από ηα ζύκθσλα δ, θ, ι, λ, μ, ζ, ρ θαη ς: (1). Πξν απηνύ ην δ: Γηαβάδεη – δγηαβάδεη, θσλάδεη – θνπλάδεη, ηξνκάδεη ηξνπκάδεη. (2). Πξν απηνύ ην θ: Πιέθεη –πιέθεη, ζηέθεη – ζηέθεη. (3). Πξν απηνύ ην ι: Θέιεη– ζέιεη, βάιιεη – βάιιεη. (4). Πξν απηνύ ην λ: Κξέλεη – θξέλεη, κέλεη – κέλεη. (5). Πξν απηνύ ην μ: Σξέμεη – ηξέμεη, παίμεη – παίμεη, θξάμεη – θξάμεη.

(6). Πξν απηνύ ην ζ: ΢ρνιάζεη – ζρνπιάζεη, πεξάζεη – πηξάζεη. (7).Πξν απηνύ ην ρ: Έρεη – έρεη, βξέρεη – βξέρεη. (8).Πξν απηνύ ην ς: Αλάςεη – ’λάςεη, ράςεη – ράςεη, παιέςεη – παιέςεη, ρνξέςεη – ρνπξέςεη. Νν 9: Όηαλ, έλα θσλήελ ή δίθζνγγνο, είλαη ζηελ αξρή ηεο ιέμεσο απνβάιιεηαη,10 ελώ, αλ είλαη κέζα ζην ζέκα ηεο, αιιά κεηαμύ δύν ζπκθώλσλ, ζπγθόπηεηαη:11 α. ΢ηελ αξρή ηεο ιέμεσο: Δπνκέλσο – ’πνπκέλνπο, νηθνγέλεηα –’θνπγέλεηα, επίζεο – ’πίζεο, εθθιεζηά – ’θθιεζηά, ππήξρε – ’πήξρη, εγθαηληάζηεθε - ’γθηληάζη’θη, εζπράδσ – ’ζπράδνπ, επνρή – ’πνπρή, εηθόλα – ’θόλα, εληνηρηζκέλε – ’λη’ρηδκέλε, αγξνίθεζαλ – ’γξνίθεζαλ, ελλνήζνπκε – ’λνπήζνπκη, επηζηξνθή – ’πηζηξνπθή, επηθίλδπλνο – ’πηθίληπλνπο, αγειάδα – ’γηιάδα, εγνύκελνο – ’γνύκηλνπο, ακύγδαια – ’κύγδαια, πγεία – ’γεία β. ΢ην ζέκα ηεο ιέμεσο: Κνξπθή – θνπξ’θή,12 δώζεηε – δώζ’ηη, απνζηάζεηε – ’πνπζηάζ’ηη, ζηηάξη – ζ’ηάξ’, ηξέμεηε – ηξέμ’ηη, θιάςεηε – θιάς’ηη, πηζηέςεηε – π’ζηές’ηη. Νν 10: Όηαλ κία ιέμε ηειεηώλεη ζε θσλήελ ή δίθζνγγν θαη ε επόκελε ιέμε αξρίδεη - θαη απηή - από νπνηνδήπνηε θσλήελ ή δίθζνγγν, ηόηε, ζπρλά, απνβάιιεηαη ην ηειηθό θσλήελ ή δίθζνγγνο ηεο πξώηεο θαη παξακέλεη ην αξρηθό θσλήελ ή δίθζνγγνο ηεο δεύηεξεο:13 α. Κάησ από – θάη’ απνύ, ε ιάθθα απηή - ε ιάθθ’ απηή, ηα θνπινύξηα απηά – ηα θ’ινύξγη’ απηά, έγηλε ν ζεηζκόο – έγηλ’ νπ ζεηδκόο, ιέκε όηη – ιέκ’ όη’, ζέξηζε ε πείλα – ζέξ’ζ’ ε πείλα, έγηλε από απηόλ – έγηλ’ απ’ απηόλ, ηνύην έγηλε – ηνύη’ έγηλη, θάπνπ αιινύ – θάπ’ αιινύ, όζνη ήζειαλ – όζ’ ήζ’ιαλ, 14 θαλέλα ακπέιη – θαλέλ’ ακπέιη. β Δηδηθόηεξα παζαίλνπλ, ζπλήζσο, έθζιηςε εκπξόο ζε όκνηα θσλήεληα: (1). Σα άξζξα ην, ηνπ, ηα: (α). Σν άξζξν ην: Σν όλνκα – η’ όλνπκα, ην νπνίν – η’ νππνίνπ, ην όλεηξν – η’ όλεηξνπ, ην σξαίν – η’ νπξαίνπ. (β). Σν άξζξν ηνπ:

΢ύκθσλα κε ην γισζζηθό θαηλόκελν ηεο Απνβνιήο. ΢ύκθσλα κε ην γισζζηθό θαηλόκελν ηεο ΢πγθνπήο. 12 Σν π ζα κπνξνύζε λα απαιεηθζεί θαη επεηδή, πξηλ απ’ απηό, είλαη ην ζύκθσλν ξ [Καλόλαο Νν 5 (απνβνιή ηνπ π)]. 13 Σν γισζζηθό, απηό, θαηλόκελν ιέγεηαη Έθζιηςε. 14 Θα κπνξνύζε λα γξαθεί θαη όζνη ήζηιαλ, επεηδή πξηλ από ην νη ππάξρεη ην ζ. 11

Σνπ νπξαλνύ – η’ νπξαλνύ, ηνπ νύδνπ – η’ νύδνπ, ηνπ νπνίνπ – η’ νππνίνπ. (γ). Σν άξζξν ηα: Σα άζηξα – η’ άζηξα, ηα άινγα – η’ άινπγα, ηα απηηά - η’ απηγηά, ηα άξκαηα – η’ άξκαηα, ηα ακύγδαια – η’ ακύγδαια. (2). Σα κόξηα λα θαη ζα: (α). Σν κόξην λα: Να αλέβσ – λ’ αλέβνπ, λα αξπάμσ - λ’ αξπάμνπ, λα αγνξάζεη – λ’ αγνπξάζεη, λα αλνίμεη – λ’ αλνίμεη, λα αξρηλίζεηε – λ’ αξρηλίζ’ηη. (β). Σν κόξην ζα: Θα ακνιήζσ – ζ’ ακνπιήζνπ, ζα αλαζέζσ – ζ’ αλαζέζνπ, ζα αλαζξέςσ – ζ’ αλαζξέςνπ, ζα αλαιάβσ – ζ’ αλαιάβνπ, ζα αλέβσ –ζ’ αλέβνπ, ζα αξγήζσ – ζ’ αξγήζνπ, ζα αλάςσ – ζ’ αλάςνπ. (3). Οη αλησλπκίεο κε , ζε, ην, ηα: (α). Ζ αλησλπκία κε: Με όια – κ’ νύια, κε εθείλα – κ’θείλα, κε έθαγε – κ’ έθατ. (β). Ζ αλησλπκία ζε: ΢ε έπηαζε – ζ’ έπγηαζη, ζε έζηεηιε – ζ’ έζη’ιη. (γ). Ζ αλησλπκία ζε: Σν νδήγεζε – η’ νπδήγεζη, ην νλεηξεύηεθεο – η’ νπλεηξεύη’θηο. (δ). Ζ αλησλπκία ζε: Σα αλαθάησζε – η’ αλαθάηνπζη, ηα άθεζε – η’ άθ’ζη, ηα άξκεμε – η’ άξκημη. (4). Οη πξνζέζεηο από, κε, ζε, γηα, θαηά, παξά, ίζακε: (α). Ζ πξόζεζε από: Από όινπο – απ’ όινπο, από όπνηνλ – απ’ όπγνηνπλ. (β). Ζ πξόζεζε κε: Με εκέλα – κ’ εκέλα, κε εθείλνλ – κ’ ηθείλνπλ. (γ). Ζ πξόζεζε ζε: ΢ε εθείλνλ – ζ’ ηθείλνπλ. (δ). Ζ πξόζεζε γηα: Γηα αιινύ – γη’ αιινύ, γηα αιάηη – γη’ αιιάη’, γηα απηόλ – γη’ απηόλ. (ε). Ζ πξόζεζε θαηά: Καηά απηόλ – θαη’ απηόλ, θαηά άιινλ – θαη’ άιινπλ. (ζη). Ζ πξόζεζε παξά: Παξά απηόλ – παξ’ απηόλ, παξά άιινλ – παξ’ άιινπλ. (δ). Ζ πξόζεζε ίζακε:

Ίζακε εδώ – ίζακ’ ηδώ, ίζακε εθεί – ίζακ’ ηθεί. (5). Κάπνηε νη πξνζέζεηο κε, ζε, από, θαηά, παξά θαη ίζακε παζαίλνπλ Έθζιηςε θαη εκπξόο από δηαθνξεηηθό θσλήελ. (α). Ζ πξόζεζε κε: Με άιινλ – κ’ άιινπλ, κε άθεζε – κ’ άθ’ζη. (β). Ζ πξόζεζε ζε: ΢ε άιινλ – ζ’ άιινπλ, ζε όπνηνλ ζ’ όπγνηνπλ, ζε ήζεια – ζ’ ήζ’ια (γ). Ζ πξόζεζε από: Από εθείλνλ – απ’ ηθείλνπλ, από έμσ – απ’ όμνπ, από απηόλ – απ’ απηόλ. (δ). Ζ πξόζεζε θαηά: Καηά επάλσ - θαη' επάλσ, θαηά όκνηνλ θαη' όκνηνλ. (ε). Ζ πξόζεζε παξά: Παξά όια – παξ’ νύια. (ζη). Ζ πξόζεζε ίζακε: Ίζακε απηόλ – ίζακ’ απηόλ. Νν 11: Όηαλ κία ιέμε ηειεηώλεη ζε θσλήελ θαη ε επόκελε αξρίδεη, επίζεο, από θσλήελ, ηόηε ράλεηαη, θάπνηε, ην αξρηθό θσλήελ ηεο επόκελεο.15 Αθαίξεζε παζαίλνπλ νη ηύπνη ηνπ ξήκαηνο κε ηνληζκέλν, ζπλήζσο, ην αξρηθό θσλήελ ε θαη ε θαη όηαλ ε πξνεγνπκέλε ιέμε είλαη νη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο: κνπ, ζνπ ηνπ, εζύ, ην ηξνπηθό εξσηεκαηηθό επίξξεκα πνύ, ηα επηξξήκαηα αθνύ θαη αιινύ, ε αλαθνξηθή αλησλπκία πνπ θαη ηα κόξηα ζα θαη λα: α. «Αθαίξεζε» κε πξνεγνύκελα ηα: κνπ, ζνπ ηνπ, εζύ, λα, αιινύ, πνπ, ζα, αθνύ: (1). Με πξνεγνύκελν ην κνπ: Μνπ έθηαζε – κνύ ’θηαζη, κνπ έηξσγε – κνύ ’ηξνπη, κνπ έθιεςε – κνύ ’θιηςη. (2). Με πξνεγνύκελν ην ζνπ: ΢νπ έπαηδε – ζνύ ’πηδη, ζνπ έκαζα – ζνύ ’καζα. (3). Με πξνεγνύκελν ην ηνπ: Σνπ έκαζα – ηνύ ’καζα, ηνπ είπα – ηνύ ’πα, ηνπ έιεγα – ηνύ ’ιηγα, (4). Με πξνεγνύκελν ην εζύ: Δζύ είπεο – ’ζύ ’πηο, εζύ έπηλεο – ’ζύ ’π’ληο, εζύ ήζειεο – ’ζύ ’ζ’ιηο. (5). Με πξνεγνύκελν ην λα: Πνύ είλαη – πνύ ’λη, πνύ ήηαλ – πνύ ’ηαλ, πνύ έβιεπα – πνύ ’γιηπα. (6). Με πξνεγνύκελν ην αθνύ: Αθνύ είπαλ – αθνύ ’παλ, αθνύ ήπηα – αθνύ ’πγηα, αθνύ έζηεηιε – αθνύ ’ζη’ιη. 15

Σν γισζζηθό, απηό, θαηλόκελν ιέγεηαη Αθαίξεζε.

(7). Με πξνεγνύκελν ην αιινύ: Αιινύ ήηαλ – αιινύ ’ηαλ, αιινύ έβιεπε – αιινύ ’βιηπη, αιινύ έπαηδε – αιινύ ’πηδη. (8). Με πξνεγνύκελν ην πνπ: Πνύ έθεξε – πνύ ’θηξη, πνπ έπηλε – πνύ ’π’λη, πνπ έθιεςε – πνύ ’θιηςη. (9). Με πξνεγνύκελν ην ζα: Θα είκαη – ζά ’κη, ζα ήζεια – ζά ’ζ’ια, ζα ήηαλ – ζά ’ηαλ, ζα έθεξλα – ζά ’θηξλα. (10).Με πξνεγνύκελν ην λα: Να ήηαλ – λά ’ηαλ, λα έκπαηλε – λά ’κπηλη, λα έρεη – λά ’ρεη, λα είλαη – λά ’λη. β. Δηδηθόηεξα παζαίλνπλ αθαίξεζε νη ηύπνη ηνπ ξήκαηνο κε ηνληδόκελν ην αξρηθό θσλήελ ε θαη εη, όηαλ πξνεγείηαη ν ζπκπιεθηηθόο ζύλδεζκνο θαη, θαζώο θαη ε εξσηεκαηηθή αλησλπκία ηη: (1). Με ηνληδόκελν ην ε θαη εη θαη πξνεγνπκέλνπ ηνπ ζπκπιεθηηθνύ ζπλδέζκνπ θαη: Καη ήηαλ – θί ’ηαλ, θαη ήζειε – θί ’ζηιη, θαη είκαη θί ’κη, θαη είπα – θί ’πα. (2). Με ηνληδόκελν ην ε θαη εη θαη πξνεγνπκέλνπ ηνπ ζπκπιεθηηθνύ ζπλδέζκνπ ηη: Ση ήηαλ – ηί ’ηαλ, ηη ήζειαλ – ηί ’ζ’ιαλ, ηη είπαλ – ηί ’παλ, ηη είκαη – ηί ’κη. Νν 12: ΢ην ηξίην πιεζπληηθό πξόζσπν ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο, κεηά ηελ απνβνιή ηνπ νπ θαη ηε κεηαηξνπή ηνπ ε ζε η, θαηαιήγεη, ε ιέμε, λα δηακνξθώλεηαη σο εμήο: Κόβνπλε – θόβ’λη, θιέβνπλε – θιέβ’λη, αλνίγνπλε – αλνίγ’λη, ρηίδνπλε – ρηίδ’λη, αιέζνπλε – αιέζ’λη, κάζνπλε – κάζ’λη, ζηείινπλε – ζηείι’λη, βγάινπλε – βγάι’λη, γίλνπλε – γίλ’λη, θηάλνπλε – θηάλ’λη, μακώλνπλε – μακώλ’λη, ζπάδνπλε – ζπάδ’λη, ρηίδνπλε – ρηίδ’λη, παίδνπλε – παίδ’λη, βιέπνπλε - βιέπ’λη, μέξνπλε – μέξ’λη, θέξνπλε – θέξ’λη, αιαηίζνπλε – αιαηίζ’λη, πιαγηάζνπλε – πιαγηάζ’λη, θπηεύνπλε – θ’ηεύ’λη, θιαδεύνπλε – θιαδεύ’λη, έρνπλε - έρ’λη, ηξέρνπλε - ηξέρ’λη, ππάξρνπλε - ’πάξρ’λη, δέςνπλε – δές’λη, καδέςνπλε – καδές’λη. Νν 13: ΢ην πξώην πιεζπληηθό πξόζσπν ηνπ ανξίζηνπ ηεο ελεξγεηηθήο θσλήο ζπκβαίλεη ην εμήο: Απνβάιιεηαη ην ηειηθό ε θαη αληηθαζίζηαηαη από ηελ θαηάιεμε –αλ: Παίδακε - παίδακαλ, ηξέρακε - ηξέρακαλ, ηξώγακε - ηξώακαλ, λπζηάμακε - λπζηάμακαλ, ζεθσζήθακε – ζεθνπζήθακαλ. ΢εκείσζε: Απηή είλαη κία, θάπσο, βαξηά πξνθνξά. Μπνξεί, όκσο, λα δηαηεξεζεί θαη ε πην ειαθξηά πξνθνξά πνπ είλαη ε εμήο: Παίδακε – παίδακη, ηξέρακε – ηξέρακη, ηξώγακε – ηξώακη θιπ.

Νν 14: Γύν γεηηνληθά θσλήεληα ή δίθζνγγνη δπλαηόλ λα νδεγνύλ ζε ζπγρώλεπζή ηνπο: Γεθαέμη – δηθάμη., αθνύνπλ - αθνύλ. Νν 15: ΢ε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο, κεηαμύ δύν ζπλερνκέλσλ θσλεέλησλ ή θσλήεληνο θαη δηθζόγγνπ ή δηθζόγγνπ θαη θσλήεληνο εηζάγεηαη ν θζόγγνο γη: Χξεηαζζεί – ρξεηγηαζηεί, καθξηά – καθξηγηά, θξπώλσ – θξπγηώλνπ. Νν16: Όηαλ, κέζα ζηηο ιέμεηο, ππάξρνπλ νη άηνλνη θζόγγνη κη, κπ θαη κνη, ηόηε, αλάκεζα ζην κ θαη ζην θσλήελ ή δηθζνγγν, εηζάγεηαη ην λ: α. Φζόγγνη κη, κπ, θαη κνη: (1). Καιακηά - κθαιακληά, πνηακηά – πνπηακληά, δεκηά – δεκληά, παξαγθσκηάδσ – παξαγθνπκληάδνπ, Ρσκηόο – Ρνπκληόο.

(2). Μπαιό – κλπαιό, (3). Οκνηάδεη- ’κλνηάδεη. β. Δίλαη δπλαηό, κεηά ην θζόγγν κη, λα εηζαρζεί ν θζόγγνο λη: Μία – κίληα. Νν 17: Όηαλ, κέζα ζηηο ιέμεηο, ππάξρνπλ νη άηνλνη θζόγγνη θη, ζη θαη ζεη, ηόηε, αλάκεζα ζην ζ θαη ζην θσλήελ ή δίθζνγγν, εηζάγεηαη ην ρ: α. Ο άηνλνο θζόγγνο θη: Χσξάθηα – ρνπξάθρηα, ζπληξνθηά – ζπληξνπθρηά, δσγξαθηά – δνπγξαθρηά, ζπλλεθηά – ζπλληθρηά, καγθνπθηά –καγθ’θρηά, θαξθηά – θαξθρηά. β. Ο άηνλνο θζόγγνο ζη: Μαξάζηα – καξάζρηα, αγθάζηα – αγθάζρηα, αξκαζηέο – αξκαζρηέο, θνινθπζηά – θνπινπθπζρηά, ξνβπζηά – ξνπβ’ζρηά. γ. Ο άηνλνο θζόγγνο ζεη: ΢πκπάζεην – ζπκπάζρεηνπ, βνήζεηα – βνπήζρεηα, αιήζεηα – αιήζρεηα, ζπλήζεηα – ζπλήζρεηα, ζεηάθη – ζρεηάθ’. Νν 18: Όηαλ ζε κία ιέμε ππάξρεη ε δίθζνγγνο επ, ε νπνία αθνινπζείηαη από ην ζ, ηόηε απνβάιιεηαη, από ηε δίθζνγγν, ην π θαη ην ζ θαη κεηαηξέπνληαη ζε ς. Σειηθά, ην επζ κεηαηξέπεηαη σο εμήο: ΢ε ης, αλ ην επ είλαη άηνλν θαη ζε ες, αλ ην επ ηνλίδεηαη: α. ΢ε ης αλ ην επ είλαη άηνλν: Καιπηέξεπζε – θαιπηέξηςε, κεηαλάζηεπζε – κηηαλάζηηςε, απνγνήηεπζε – απνπγνπήηηςε, ζπλέιεπζε – ζπλέιηςε, ιήζηεπζε – ιήζηηςη, απαγόξεπζε – απαγόξ’ςε, ζεκάδεπζα – ζεκάδηςα. β. ΢ε ες αλ ην επ ηνλίδεηαη: Χνξεύζεη – ρνπξέςεη, θνπξεύζεη – θνπξέςεη, πεδεύζεη – πηδέςεη. Νν 19: Όηαλ κεηά ηε δίθζνγγν επ ππάξρεη ην ζ, ηόηε, ηνύην (ην ζ), κεηαηξέπεηαη ζε η: Διεπζεξσζνύλ – ’ιηπηηξνπζνύλ, επζεία – ηπηεία. 16

Νν 20: Σν ζύκθσλν γ, όηαλ βξίζθεηαη αλάκεζα ζε δύν θσλήεληα ή θσλήελ θαη δίθζνγγν, απνβάιιεηαη : α. Αλάκεζα ζε δύν θσλήεληαη: Λόγηα – ιόηα, θαγί – θαΐ, αγώγη – αγώη, θνκπνιόγη – θνπκπνπιόη, θαηώγη –θαηώη, πεξπάηαγε – πηξπάηατ, θνύλαγε – θνύλατ, ηξώγσ – ηξώνπ, βάγηα – βάηα, πιαγηά – πιαηά, κάγηα – κάηα, βξαγηά – βξατά, καγεηξείν - κατξγηό, ηπιίγσ – η’ιίνπ, δηαηαγή – δγηαηαή, πιαγεξό – πιατξό, θπιάγνληαλ – θ’ιάνπληαλ, ζθαγή – ζθαή, θαιόγεξνη – θαινπέξ’, ζπιινγηέκαη – ζπιινπτέκη. β. Αλάκεζα ζε θσλήελ θαη δίθζνγγν: Φαγνύξα – θανύξα, Νν 21: Όηαλ, ζε κία ιέμε, ππάξρνπλ δύν ζπλερόκελα άηνλα θσλήεληα ή θσλήελ θαη δίθζνγγνο (ή δίθζνγγνο θαη θσλήελ), ηόηε, ηα θσλήεληα, πξνθέξνληαη καδί θαη, έλα γ, αλαπηύζζεηαη πξηλ απ’ απηά: α. Γύν ζπλερόκελα θσλήεληα: Οιόηδηνο, -ηα, -ην → Οπιόηδγηνπο, -γηα, -γηνπ, ζθόξπηνο –ηα, -ην → ζθόξπγηνπο, -γηα, -γηνπ, ζάπηνο, -ηα, -ην → ζάπγηνπο, -γηα, -γηνπ, θαηλνύξηνο ,-ηα, ην → θηλνύξγηνπο, -γηα, -γηνπ, , εξείπηα – ’ξείπγηα, κνπιάξηα – κπ’ιάξγηα, θξηζάξηα – θ’ζάξγηα, ρσξηό – ρνπξγηό, έπηαζα – έπγηαζα, δηάιεμα - δγηάιημα, βαξηά – βαξγηά, λνηηάο – λνπηγηάο, γίδηα – γίδγηα, αγγνύξηα – αγγνύξγηα, γειάδηα – γηιάδγηα, θαηάπηα – θαηάπγηα, κπξηηέο – κ’ξηγηέο, θσηηέο – θνπηγηέο, αγθσλάξηα – ’γθνπλάξγηα, θνκκάηηα – θνπκκάηγηα, θεξακίδηα – θηξακίδγηα, κεξηά – κηξγηά, ζηηάξηα – ζηηάξγηα, αγλάληην – αγλάληγηνπ, δσκάηην – δνπκάηγηνπ, δύν – δγπό, δπόζκνο – δγπόδκνπο. β. Φσλήελ θαη δίθζνγγνο: Κάπνηνο, -νηα, -νην → θάπγνηνπο, -γνηα, -γνηνπ, ηέηνηνο, -νηα, νην → ηέηγνηνπο, -γνηα, - γνηνπ όκνηνο, νηα, νην → όκγνηνπο, -γνηα, -γνηνπ, άδεηνο, -εηα, εην → άδγεηνπο, -γεηα, -γεηνπ, καγεηξείν – κατξγεηό, πεξηθέξεηα – πηξ’θέξγεηα. Νν 22: α. Σν ζύκθσλν γ κεηά ην θ, ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή ελόο θσλήεληνο, κεηαηξέπεηαη ζε θ: Έθπγε - έθ’γη - έθ’θη. β. Αθόκα, όηαλ ην γ βξίζθεηαη κεηαμύ δύν θσλεέλησλ, απνβάιιεηαη ζπρλόηαηα: Λόγηα – ιόηα, αγώγη – αγώη, θνκπνιόγη – θνπκπνπιόη, κνηξνιόγη – κνηξνιόη, θαηώγη – θαηώη, ιεηηνύξγαγε – ιεηηνύξγατ, κπόξαγε – κπόξατ, θνύλαγε – θνύλατ, πεξπάηαγε – πηξπάηατ. Νν 23: Σν ζύκθσλν δ κπξνζηά από ην θ, ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή ελόο θσλήεληνο, κεηαηξέπεηαη ζε ζ:

Γηθό καο - δ’θό καο - ζ’θό καο.

Νν 24: Σν ζ, κεηά ηα ζ, θ θαη ρ κεηαηξέπεηαη ζε η: α. Μεηά ην ζ: Αηζζάλνκαη – ’ζηάλνπκη, αζζελήο – 'ζη'λήο, ζζέλνο – ζηέλνπο, άζζκα – άζηκα, νπηζζνρσξάσ – ’πηζηνπρνπξάνπ, πηζζάγθσλα – π’ζηάγθνπλα. β. Μεηά ην θ: Φζελόο – θη’λόο, έθζαζα – έθηαζα. γ. Μεηά ην ρ: Υζέο – ρηέο, όρζνο – όρηνπο, ερζξόο – ηρηξόο. Νν 25: Σν θη κεηαηξέπεηαη ζε ρη: Κηίδσ – ρηίδνπ, θηππάσ – ρη’πάνπ, αλνηθηά – αλνηρηά, απαξάιιαθηνο – απαξάιιαρηνπο. Νν 26: Σν κ κπξνζηά από ην ι, ύζηεξα από απνβνιή ηνπ θσλήεληνο ή δηθζόγγνπ, πνπ ήηαλ αλάκεζά ηνπο, πξνθέξνληαη σο κπ: Μνπιάξη – κ’ιάξ’ – κπ’ιάξ’, κειηόξα – κ’ιηόξα – κπ’ιηόξα, ρακειά – ρακ’ιά – ρακπ’ιά, κειηά – κ’ιηά – κπ’ιηά, κπιαύιαθν - κ’ιαύιαθνπ – κπ’ιαύιαθνπ αιεπξόκπινο – ’ιηπξόκ’ινπο – ’ιηπξόκπ’ινπο, θνξόκειν – θνπξόκ’ινπ – θνπξόκπ’ινπ. Νν 27: Όηαλ, ην ηειηθό λ ησλ άξζξσλ ηνλ θαη ηελ - ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ - ησλ πξνζσπηθώλ αλησλπκηώλ ηνλ θαη ηελ - ησλ άθιηησλ επηξξεκάησλ δελ θαη κελ θαη, ηέινο, ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ, αθνινπζνύκελν από ιέμε, ηεο νπνίαο ην πξώην γξάκκα είλαη ην ζηηγκηαίν ζύκθσλν θ, ηόηε ην λ, απηό, κεηαηξέπεηαη ζε γ θαη, καδί κε ην επόκελν θ, πξνθέξνληαη σο γθ: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ θαζξέπηε - ηνπλ θαζξέθη’ – ηνπ γθαζξέθη’, ηνλ θαηήθνξν – ηνπλ θαηήθνπξνπ – ηνπ γθαηήθνπξνπ, ηνλ θόπν - ηνπλ θόπνπ – ηνπ γθόπνπ, ηνλ θακκέλν – ηνπλ θακκέλνπ - ηνπ γθακκέλνπ, ηνλ θαιό – ηνπλ θαιό ηνπ γθαιό, ηνλ θακπόζν – ηνπλ θακπόζνπ - ηνπ γθακπόζνπ, ηνλ θαπλόζπνξν – ηνπλ θαπλόζπνπξνπ - ηνπ γθαπλόζπνπξνπ, ηνλ θόζκν – ηνπλ θόδκνπ - ηνπ γθόδκνπ. (2). Σελ θάπα - η’λ θάπα - η’ γθάπα, ηελ θακπάλα – η’λ θακπάλα – η’ γθακπάλα, ηελ Κσζηαιεμηώηηθε – η’λ Κνπζηαιημηώη’θε – η’ Γθνπζηαιημηώη’θε, ηελ θαιύβα – η’λ θαιύβα – η’ γθαιύβα, ηελ θαιή – η’λ θαιή - η’ γθαιή, ηελ θαινκαζεκέλε – η’λ θαινπκαζ’κέλε η’ γθαινπκαζ’κέλε, ηελ θακπάλα – η’λ θακπάλα - η’ γθακπάλα, ηελ θαηαζηξνθή – η’λ θαηαζηξνπθή - η’ γθαηαζηξνπθή, ηελ θνπξεινύ – η’λ θνπξηινύ -

η’ γθνπξηινύ, ηελ θόςε– η’λ θόςε - η’ γθόςε, ηελ θαξέθια – η’λ θαξέθια – η’ γθαξέθια, ηελ θαηζίθα – η’λ θαηζίθα – η’ γθαηζίθα, ηελ θαζζέια – η’λ θαζέια – η’ γθαζέια. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): Έλαλ θνξηό – έλα γθνπξγηό, έλαλ θόθνξα – έλα γθόθνπξα, έλαλ θεθηέ – έλα γθηθηέ, έλαλ θόπαλν – έλα γθόπαλνπ. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Σνλ θάιεζα – ηνπλ θάιηζα – ηνπ γθάιηζα, ηνλ θαηάθεξα – ηνπλ θαηάθ’ξα - ηνπ γθαηάθ’ξα, ηνλ θέξαζα - ηνπλ θέξαζα – ηνπ γθέξαζα, (2). Σελ θόιιεζα – η’λ θόιιεζα - η’ γθόιιεζα, ηελ θάξθσζα – η’λ θάξθνπζα – η’ γθάξθνπζα, ηελ θαηάιαβα – η’λ θαηάιαβα – η’ γθαηάιαβα, Σελ θέξαζα – η’λ θέξαζα – η’ γθέξαζα, ηελ θξέκαζα, η’λ θξέκαζα – η’ γθξέκαζα, ηελ θαηάθεξα – η’λ θαηάθ’ξα – η’ γθαηάθ’ξα. δ. Σα άθιεηα επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ θάζεηαη – δε γθάζηηη, δελ θαηάθεξε – δε γθαηάθηξη, δελ θιαίεη – δε γθιαίεη, δελ θέξαζε – δε γθέξαζη. (2). Μελ θξαηάο - κε γθξαηάο, κελ θξεκάο – κε γθξηκάο, κελ θόβεηο – κε γθόβ’ο, κελ θάζεζε – κε γθάζηζη. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ θόιια – ζα γθόιια, ζαλ θεξακίδη – ζα γθηξακίδ’- ζαλ θόηα – ζα γθόηα, ζαλ θάζηξν – ζα γθάζηξνπ, ζαλ θαξαθάμα – ζα γθαξαθάμα. Νν 28: Όηαλ, ην ηειηθό λ ησλ άξζξσλ ηνλ θαη ηελ - ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ησλ πξνζσπηθώλ αλησλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, ησλ άθιηησλ επηξξεκάησλ δελ θαη κελ θαη, ηέινο, ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ, αθνινπζνύκελα από κε ηνληδόκελν θσλήελ, ην νπνίν, θαη απηό, αθνινπζείηαη από ην ζύκθσλν θ, ηόηε, ην αξρηθό θσλήελ ηεο επόκελεο ιέμεο απνβάιιεηαη, θαη απνθαιύπηεηαη ην θ. ΢ηελ πεξίπησζε απηή ην ηειηθό λ, ησλ πξνεγνπκέλσλ ιέμεσλ, κεηαηξέπεηαη ζε γ θαη, καδί κε ην απνθαιπθζέλ θ, πξνθέξνληαη σο γθ: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ εθαηνζηάξη – ηνπλ ’θαηνπζηάξ’ – ηνπ γθαηνπζηάξ’, ηνλ Οθηώξην – ηνπλ ’θηώβξγηνπ – ηνπ γθηώβξγηνπ. (2). Σελ εθθιεζία – η’λ ’θθιεζηά - η’ γθθιεζηά, ηελ εθδξνκή – η’λ ’θδξνπκή – η’ γθδξνπκή, ηελ εθδίθεζε – η’λ ’θδίθεζε – η’ γθδίθεζε. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): Έλαλ αθακάηε – έλα’ γθακάη’, έλαλ εθβηαζηή – έλα γθβηαζηή, έλαλ εθδηθεηή – έλα γθδηθεηή.

γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (Αθνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (1). Σνλ εθβηάδσ – ηνπ γθβγηάδνπ, ηνλ εθκεηαιιεύνκαη – ηνπ γθκηηαιεύνπκη. (2). Σελ αθνινπζώ – η’λ ’θνπινπζάνπ – η’ γθνπινπζάνπ, ηελ εθβηάδσ - η’λ ’θβηάδνπ – η’ γθβγηάδνπ, ηελ εθπαηδεύσ – η’λ ’θπηδεύνπ – η’ γθπηδεύνπ. δ. Σα άθιηηα επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ εθκεηαιιεύνκαη – δε γθκηηαιιεύνπκη, δελ εθιέγσ – δε γθιέγνπ, δελ εθθνξηώλσ – δε γθθνπξηώλνπ, δελ θξέλσ – δε γθξέλνπ. (2). Μελ εθηηκάο – κε γθηηκάο, κελ εθηξέπεζε – κε γθηξέπηζη. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ εθείλν – ζαλ ’θείλνπ – ζα γθείλνπ, ζαλ εθεί – ζαλ ’θεί – ζα γθεί, ζαλ εθδξνκή – ζαλ ’θδξνπκή – ζα γθδξνπκή. Νν 29: Σν ίδην, σο αλσηέξσ, ζπκβαίλεη θαη αλ, ε επόκελε ιέμε, αξρίδεη κε ην ζύκθσλν μ: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (Αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ μέλν – ηνπλ μέλνπ - ηνπ γθζέλνπ, ηνλ μεξό – ηνπλ μηξό - ηνπ γθζηξό, ηνλ μσκάρν – ηνπλ μνπκάρνπ - ηνπ γθζνπκάρνπ. (2). Σελ μεξή – η’λ μηξή - η’ γθζηξή, ηελ μηλή – η’λ μηλή η’ γθζηλή, ηελ μαθνπζηή – η’λ μαθνπζηή - η’ γθζαθνπζηή, ηελ μάζηεξε – η’λ μάζηηξ’ - η’ γθζάζηηξ’. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Έλαλ μπξηζκέλν – έλαλ μνπξ’δκέλνπ – έλα γθζνπξ’δκέλνπ, έλαλ μεθνύηε – έλαλ μηθνύη’ – έλα γθζηθνύη’. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (1). Σνλ μάθληαζε – ηνπλ μάθληαζη – ηνπ γθζάθληαζη, ηνλ μαιάθξσζε – ηνπλ μαιάθξνπζη - ηνπ γθζαιάθξνπζη. (2). Σελ μάπισζε – η’λ μάπινπζη – η’ γθζάπινπζη, ηελ μάθξηζε – η’λ μάθξηζη – η’ γθζάθξηζη. δ. Σα άθιηηα επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ μαπόζηαζα – δε γθζαπόζηαζα, δελ μάπισζα – δε γθζάπινπζα, δελ μέξεηο – δε γθζέξ’ο. (2). Μελ μεξάβεηο – κε γθζηξάβ’ο, κελ μνδεύεηο – κε γθζνπδεύ’ο, κελ μύλεηο – κε γθζύλεηο. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο):

΢αλ μεκέξσζε – ζα γθζεκέξνπζη, ζαλ μεθίλεζε – ζα γθζηθίλεζη, ζαλ μειάθθσζε – ζα γθζηιάθθνπζη, ζαλ μεκπέξδεςε – ζα γθζηκπέξδηςη. Νν 30: Σέινο ην ίδην, σο αλσηέξσ, ζπκβαίλεη θαη όηαλ, πξηλ από ην αξρηθό θ, κηάο νπνηαζδήπνηε ιέμεσο, πξνεγείηαη άιιε, ε νπνία ηειεηώλεη ζε λ: Πνηόλ θαξηεξάο – πγνηό γθαξηηξάο, πνηόλ θέξαζεο – πγνηό γθέξαζηο, αιινλ θνίηαδεο – άιινπ γθνίηαδηο. Νν 31: Όηαλ, ην ηειηθό λ ησλ άξζξσλ ηνλ θαη ηελ, ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ησλ πξνζσπηθώλ αλησλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, ησλ άθιηησλ επηξξεκάησλ δελ θαη κελ θαη ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ αθνινπζνύκελα από ιέμε, ηεο νπνίαο ην πξώην γξάκκα είλαη ην ζηηγκηαίν ζύκθσλν π, ηόηε, ην ηειηθό λ ησλ πξνεγνπκέλσλ ιέμεσλ, κεηαηξέπεηαη ζε κ θαη, καδί κε ην π ηεο αθνινπζνύζεο ιέμεσο, πξνθέξνληαη σο κπ: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ παππά – ηνπλ παππά - ηνπ κπαππά, ηνλ πξόλαν – ηνπλ πξόλανπ – ηνπ κπξόλανπ, ηνλ πνηακό – ηνπλ πνπηακό – ηνπ κπνπηακό, ηνλ πόιεκν – ηνπλ πόιηκνπ - ηνπ κπόιηκνπ, ηνλ παηέξα – ηνπλ παηέξα - ηνπ κπαηέξα. (2). Σελ πόξηα - η’λ πόξηα - η’ κπόξηα, ηελ πιαηεία – η’λ πιαηεία – η’ κπιαηεία, ηελ πεξηνρή - η’λ πηξηνπρή - η’ κπηξηνπρή, ηελ πξώηε - η’λ πξώη’ – η’ κπξώη’. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): Έλαλ πόιεκν – έλα κπόιηκνπ, έλαλ παξά – έλα κπαξά, έλαλ παιηό – έλα κπαιηό, έλαλ πάγθν – έλα κπάγθνπ. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (1). Σνλ πεξίκελα – ηνπλ πηξίκηλα – ηνπ κπηξίκηλα, ηνλ πξόιαβα – ηνπλ πξόιαβα – ηνπ κπξόιαβα, ηνλ πξνπνλώ - ηνπλ πξνππνπλάνπ – ηνπ κπξνππνπλάνπ. (2). Σελ πξόθηαζα – η’λ πξόθηαζα - η’ κπξόθηαζα, ηελ πέξαζα – η’λ πέξαζα – η’ κπέξαζα, ηελ πνύιεζα – η’λ πνύιεζα – η’ κπνύιεζα, ηελ πέηεμα – η’λ πέηαμα – η’ κπέηαμα. δ. Σα άθιηηα επηξξήκαηα δελ θαη κελ (Αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ πάσ - δε κπάνπ, δελ πνηίδσ – δε κπνπηίδνπ, δελ παίδσ – δε κπαίδνπ, δελ πέθησ – δε κπέθηνπ, δελ πηιαιώ - δε κπιαιάνπ, δελ πεηλώ – δε κπλάνπ. (2). Μελ παηδεύεζαη – κε κπηδεύηζη, κελ πξνζθπλάο – κε κπξνπζθπλάο, κελ παραίλεηο – κε κπαραίλεηο, κελ πνπιάο – κε κπ’ιάο. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ πέηξα – ζα κπέηξα, ζαλ πνπξλάξη – ζα κπνπξλάξ’, ζαλ πνπιί – ζα κπ’ιί, ζαλ πόιεκνο – ζα κπόιηκνπο.

Νν 32: Σν ίδην, σο αλσηέξσ, γίλεηαη θαη όηαλ, ε επόκελε ιέμε, αξρίδεη από θσλήελ, ην νπνίν, επεηδή είλαη ζηελ αξρή ηεο ιέμεσο, παξαιείπεηαη θαη, έηζη, απνθαιύπηεηαη ην επόκελν γξάκκα π: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ επηζηάηε – ηνπλ ’π’ζηάη’ – ηνπ κπ’ζηάη’, ηνλ επόκελν – ηνπλ ’πόκηλνπ – ηνπ κπόκηλνπ, ηνλ επηηήδεην – ηνπλ ’πηηήδγεηνπ – ηνπ κπηηήδγεηνπ. (1). Σελ επνρή – η’λ ’πνπρή – η’ ’κπνπρή, ηελ επίζεζε – η’λ ’πίζηζε – η’ κπίζηζε, ηελ επηηπρία – η’λ ’πηη’ρία – η’ κπηη’ρία, ηελ απόδεημε – η’λ ’πόδεημε – η’ κπόδεημε, ηελ απόκεξε – η’λ ’πόκηξ’ – η’ κπόκηξ’, ηελ απαηεκέλε – η’λ ’παη’κέλε – η’ κπαη’κέλε. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): Έλαλ απόζηνιν – έλαλ ’πόζηνπινπ – έλα κπόζηνπινπ, έλαλ απαηεώλα – έλαλ ’παηηώλα – έλα κπαηηώλα. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (1). Σνλ απόιπζα – ηνπλ ’πόιπζα – ηνπ κπόιπζα, ηνλ απάληεζα – ηνπλ ’πάλη’ζα – ηνπ κπάλη’ζα, ηνλ απόβαια – ηνπλ ’πόβαια – ηνπ κπόβαια. (2). Σελ ππνδέρηεθα – η’λ ’πνπδέρη’θα – η’ κπνπδέρη’θα, ηελ ππνζηήξημα – η’λ ’πνπζηήξ’μα – η’ κπνπζηήξ’μα. δ. Σα αξλεηηθά επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ επηηξέπεηαη – δελ ’πηηξέπηηη – δε ’κπηηξέπηηη, δελ επηκέλσ – δελ ’πηκέλνπ – δε κπηκέλνπ (2). Μελ απνθαζίδεηο – κελ ’πνπθαζίδεηο – κε κπνπθαζίδεηο, κελ επηηίζεζαη – κελ ’π’ηίζηζη – κε κπ’ηίζηζη. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ απόζηαζε – ζαλ ’πόζηαζη – ζα κπόζηαζη, ζαλ εκπόξεζε – ζαλ ’κπόξ’ζη – ζα κπόξ’ζη, ζαλ επηηέζεθε – ζαλ ’πηηέζ’θη – ζα κπηηέζ’θη. Νν 33: Αθόκε, ην ίδην, σο αλσηέξσ, γίλεηαη, θαη όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ην γξάκκα ς: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ ςαξά - ηνπλ ςαξά – ηνπ κπζαξά, ηνλ ςεύηε – ηνπλ ςεύη’ – ηνπ κπζεύη’, ηνλ ςειό – ηνπλ ςειό – ηνπ κπζειό.

(2). Σελ ςάζα – η’λ ςάζα – η’ κπζάζα, ηελ ςπρή – η’λ ς’ρή – η’ κπζ’ρή, ηελ ςύρξα – η’λ ςύρξα – η’ κπζύρξα, ηελ ςσξηάξα – η’λ ςνπξγηάξα – η’ κπζνπξγηάξα. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Έλαλ ςάιηε – έλα κπζάιη’, έλαλ ςεύηε – έλα κπζεύη’, έλαλ ςύιιν – έλα κπζύιινπ. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (2). Σνλ ςεθάδσ – ηνπλ ςηθάδνπ – ηνπ κπζηθάδνπ, ηνλ ςήλσ - ηνπλ ςήλνπ – ηνπ κπζήλνπ, ηνλ ςάρλσ – ηνπλ ςάρλνπ – ηνπ κπζάρλνπ. (3). Σελ ςεηή – η’λ ςε’ηή – η’ κπζ’ηή. δ. Σα αξλεηηθά επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1).Γελ ςάρλσ – δε κπζάρλνπ, δελ ςαξεύσ – δε κπζαξεύνπ. (2). Μελ ςειαθίδεηο – κε κπζειαθίδεηο, κελ ςαρνπιεύεηο – κε κπζαρ’ιεύ’ο. ε Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ ςάζα – ζα κπζάζα, ζαλ ςάξη – ζα κπζάξ’ – ζαλ ςσκί – ζα κπζνπκί, ζαλ ςήζσ – ζα κπζήζνπ, ζαλ ςειώζσ – ζα κπζειώζνπ. Νν 34: Όηαλ, ην ηειηθό λ ησλ άξζξσλ ηνλ θαη ηελ, ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ησλ πξνζσπηθώλ αλησλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, ησλ άθιηησλ επηξξεκάησλ δελ θαη κελ θαη ηνπ ηξνπηθνύ επηξξήκαηνο ζαλ, αθνινπζνύκελα από ιέμε, ηεο νπνίαο ην πξώην γξάκκα είλαη ην ζηηγκηαίν ζύκθσλν η, ηόηε ην η, απηό, καδί κε ην πξνεγνύκελν λ, πξνθέξνληαη σο λη: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ ηίκην – ηνπλ ηίκγηνπ – ηνπ ληίκγηνπ, ηνλ ηακία – ηνπλ ηακία – ηνπ ληακία, ηνλ ηαιαίπσξν – ηνπλ ηαιαίπνπξνπ – ηνπ ληαιαίπνπξνπ, ηνλ ηαύξν – ηνπλ ηαύξνπ – ηνπ ληαύξνπ.

(2). Σελ ηέρλε – η’λ ηέρλε – η’ ληέρλε, ηελ ηηκή – η’λ ηηκή – η’ ληηκή, ηελ ηάμε – η’λ ηάμε – η’ ληάμε, ηελ ηαξαρή – η’λ ηαξαρή – η’ ληαξαρή, ηελ ηειεηή – η’λ ηηιηηή – η’ ληηιηηή, ηελ ηίκηα – η’λ ηίκληα – η’ ληίκληα. β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (Αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): Έλαλ ηελεθέ – έλα ληηληθέ, έλαλ ηερλίηε – έλα ληηρλίη’, έλαλ ηξόπν – έλα ληξόπνπ, έλαλ ηξνρό – έλα ληξνπρό. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (1). Σνλ ηαιαλίδσ - ηνπλ ηαιαλίδνπ - ηνπ ληαιαλίδνπ, ηνλ ηεξκαηίδσ – ηνπλ ηηξκαηίδνπ – ηνπ ληηξκαηίδνπ, ηνλ ηεκαρίδσ – ηνπλ ηηκαρίδνπ – ηνπ ληηκαρίδνπ, ηνλ ηειεηώλσ – ηνπλ ηηιεηώλνπ – ηνπ ληηιεηώλνπ, ηνλ ηαηξηάδσ – ηνπλ ηηξγηάδνπ – ηνπ ληηξγηάδνπ. (2). Σελ ηεληώλσ – η’λ ηηληώλνπ – η’ ληηληώλνπ, ηελ ηεξάσ – η’λ η’ξάνπ – η’ ληξάνπ, ηελ ηξαγαλίδσ – η’λ ηξαγαλίδνπ – η’ ληξαγαλίδνπ. 23

δ. Σα αξλεηηθά επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ ηαηξηάδσ - δε ληηξγηάδνπ, δελ ηειεηώλσ – δε ληηιεηώλνπ, δελ ηεκπαιηάδσ - δε ληηκπ’ιηάδνπ, δελ ηεγαλίδσ - δε λη’γαλίδνπ, δελ ηξίβσ – δε ληξίβνπ. (2). Μελ ηξαβάο – κε ληξαβάο, κελ ηξαγνπδάο – κε ληξαγ’δάο, κελ ηξέρεηο – κε ληξέρεηο, κελ ηξαληάδεηο – κε ληξαληάδεηο, κελ ηξίδεηο – κε ληξίδεηο. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ ηπξί – ζα λη’ξί, ζαλ ηειεηώζσ – ζα ληηιεηώζνπ, ζαλ ηώξα – ζα ληώξα. Νν 35: Όηαλ, ην ηειηθό λ ησλ άξζξσλ ηνλ θαη ηελ, ηνπ αξηζκεηηθνύ θαη ανξίζηνπ άξζξνπ έλαλ, ησλ πξνζσπηθώλ αλησλπκηώλ ηνλ θαη ηελ, αιιά θαη ησλ άθιηησλ επηξξεκάησλ δελ θαη κελ, αθνινπζνύλ ηα ζπλερόκελα ζύκθσλα ηζ, ηόηε ην λ ράλεηαη, ην η κεηαηξέπεηαη ζε δ θαη, έηζη, ην ηζ κεηαηξέπεηαη ζε ηδ: α. Σα άξζξα ηνλ θαη ηελ (αθνινπζνύκελα από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): (1). Σνλ ηζνπάλν – ηνπ ηδνππάλνπ, ηνλ ηζίγθν – ηνπ ηδίγθνπ. (2). Σελ ηζηιίθα – η’λ ηδηιίθα – η’ ηδηιίθα, ηελ ηζηκπίδα – η’λ ηδηκπίδα – η’ ηδηκπίδα β. Σν αξηζκεηηθό θαη αόξηζην άξζξν έλαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα): Έλαλ ηζέιηγθα – έλα ηδέιηθα, έλαλ ηζνιηά – έλα ηδνπιηά. γ. Οη πξνζσπηθέο αλησλπκίεο ηνλ θαη ηελ (θνινπζνύκελεο από ξήκαηα): (1). Σνλ ηζαιάθσζα – ηνπ ηδαιάθνπζα, ηνλ ηζεθνύξσζα – ηνπ ηδηθνύξνπζα, ηνλ ηζάθσζα – ηνπ ηδάθνπζα. (2). Σελ ηζίκπεζα – η’λ ηζίκπ’ζα – η’ ηδίκπ’ζα, ηελ ηζέπσζα – η’λ ηζέπνπζα – η’ ηδέπνπζα. δ. Σα αξλεηηθά επηξξήκαηα δελ θαη κελ (αθνινπζνύκελα από ξήκαηα): (1). Γελ ηζαθώλεζαη – δε ηδαθώληζη, δελ ηζηγαξίδεηο – δε ηδηγαξίδεηο. (2). Μελ ηζηγθνπλεύεζαη – κε ηδηγθνπλεύ’ζη, κελ ηζαθίδεζαη – κε ηδαθίδηζη. ε. Σν ηξνπηθό επίξξεκα ζαλ (αθνινπζνύκελν από νπζηαζηηθά ή επίζεηα θαη αλησλπκίεο): ΢αλ ηζηκέλην – ζα ηδηκέληνπ, ζαλ ηζέπε – ζα ηδέπ’.

Νν 36: Σα ππόινηπα άξζξα ησλ νπζηαζηηθώλ θαη επηζέησλ (εθηόο από ηα άξζξα ηνλ θαη ηελ ηα νπνία αλαθέξζεθαλ, αλσηέξσ, ζηνπο Καλόλεο 28, 29 θαη 30): α. Αξζεληθά: (1). Δληθόο : (α). Ολνκαζηηθή: Ο (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Ο νπξαλόο – νπ νπξαλόο, ν ύπλνο – νπ ύπλνπο, ν ίζθηνο – νπ ίζθηνπο. 2/. Ο μεξγηάο - νπ μεξγηάο, ν ηόπνο - νπ ηόπνπο, ν ρεηκώλαο - νπ ρεηκώλαο, ν παηέξαο - νπ παηέξαο, ν ηξαλόο – νπ ηξαλόο, ν γεσξγόο – νπ γηνπξγόο. (β). Γεληθή: Σνπ: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σνπ αισληνύ - η’ αινπληνύ, ηνπ αιινπλνύ - η’ αιι’λνύ, ηνπ αβγνύ – η’ αβγνύ, ηνπ ερζξνύ – η’ νπρηξνύ, ηνπ νπνίνπ – η’ νππνίνπ, ηνπ αξξώζηνπ – η’ αξξώζη’. 2/. Σνπ βξάρνπ – η’ βξάρ’, ηνπ ζεηζκνύ – η’ ζεηδκνύ, ηνπ ρσξηνύ – η’ ρνπξγηνύ, ηνπ πνπιηνύ – η’ π’ιηνύ, ηνπ θνύηζνπξνπ – η’ θνύηζνπξ’, ηνπ ζακαξηνύ – η’ ζακαξγηνύ. (γ).. Αηηηαηηθή: Σνλ: 1/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ: Σνλ άλζξσπν – ηνπλ άλζξνππνπ, ηνλ νπξαλό – ηνπλ νπξαλό, ηνλ απιόγπξν – ηνπλ απιόπξνπ, ηνλ άρξεζην – ηνπλ άρξεζηνπ. 2/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ζύκθσλν (Πιήλ ησλ ζπκθώλσλ θ, μ, π ,ς, η θαη ηζ, ηα πνία αλαθέξνληαη ζηνπο Καλόλεο Νν 28, 29 θαη 30): Σνλ βξάρν – ηνπ βξάρνπ, ηνλ ζεό – ηνπ ζηό, ηνλ γάκν – ηνπ γάκνπ, ηνλ ιαγό – ηνπ ιαγό. (1).Πιεζπληηθόο: (α). Ολνκαζηηθή: Οη: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Οη άλζξσπνη – νη αλζξώπ’, νη ερζξνί – νη νπρηξνί, νη έκπηζηνη – νη έκπηζη’. 2/. Οη γεσξγνί – νη γηνπξγνί, νη ρακέλνη – νη ρακέλνη, νη βιάρνη – νη βιάρνη. (β). Γεληθή: Σσλ: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σσλ αλζξώπσλ – ηνπλ αλζξώπνπλ, ησλ αγλώζησλ – ηνπλ αγλώζηνπλ, ησλ όξζησλ – ηνπλ όξζηνπλ, ησλ ελόρσλ – ηνπλ ’λόρνπλ. 2/. Σσλ γεκάησλ – ηνπλ γηκάηνπλ, ησλ δεκέλσλ – ηνπλ δηκέλνπλ, ησλ ζεξηζηάδσλ – ηνπλ ζηξ’ζηάδνπλ.

(γ). Αηηηαηηθή: Σνπο: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σνπο έξεκνπο – η’ο έξ’κνπο, ηνπο ήκεξνπο – η’ο ήκηξνπο, ηνπο σξαίνπο – η’ο νπξαίνπο. 2/. Σνπο κεγάινπο – η’ο κηγάι’ο, ηνπο ρσξηαλνύο – η’ο ρνπξγηαλνύο, ηνπο Κσζηαιεμηισηεο – η’ο Κνπζηαιημηώηηο. β. Θειπθά (1). Δληθόο: (α). Ολνκαζηηθή: Ζ: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Ζ ώξα – ε ώξα, ε όρζε – ε όρζ’, ε άλνημε – ε άλνημε. 2/. Ζ βξνρή – ε βξνπρή, ε κηθξή – ε κ’θξή, ε γηνξηή – ε γηνπξηή, ε θνξπθή – ε θνπξ’θή. (β). Γεληθή: Σεο: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σεο ώξαο – η’ο ώξαο, ηεο όρζεο – η’ο όρζ’ο, ηεο άλνημεο – η’ο άλνημ’ο. 2/. Σεο βξνρήο – η’ο βξνπρήο, ηεο θπηίζηξαο – η’ο θ’ηίζηξαο, ηεο θιείζηξαο – η’ο θιείζηξαο, ηεο ηνπνζεζίαο – η’ο ηνππνπζηζίαο. (γ). Αηηηαηηθή: Σελ: 1/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ: Σελ ώξα – η’λ ώξα, ηελ όρζε – η’λ όρζ’, ηελ άλνημε – η’λ άλνημε. β/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ζύκθσλν (Πιήλ ησλ ζπκθώλσλ θ, μ, π ,ς, η θαη ηζ, ηα πνία αλαθέξνληαη ζηνπο Καλόλεο Νν 28, 29 θαη 30): Σελ δεύηεξε – η’ δεύηηξ’, ηελ ιεξσκέλε – η’ ιηξνπκέλε, ηελ θσηηά – η’ θνπηγηά. (2). Πιεζπληηθόο: (α). Ολνκαζηηθή: Οη: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Οη σξαίεο – νη νπξαίηο, νη όρζεο – νη όρζηο, νη όπνηεο – νη όπγνηο. 2/. Οη θαηζίθεο – νη θαηζίθηο, νη βξύζεο – νη βξύζηο, νη παηεκαζηέο - νη παη’καζηέο, νη θιαςηάξεο – νη θιαςηάξηο, νη αγγνπξηέο – νη ’γγνπξγηέο, νη ειπίδεο – νη ’ιπίδηο. (β). Γεληθή: Σσλ: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σσλ νπνίσλ – ηνπλ νππνίνπλ, ησλ ειπίδσλ – ηνπλ ’ιπίδνπλ, ησλ εμνρώλ – ηνπλ ’μνπρώλ. 2/. Σσλ βνπλώλ – ηνπλ β’λώλ, ησλ θεκώλ – ηνπλ θεκώλ, ησλ θνξπθώλ – ηνπλ θνπξ’θώλ.

(γ). Αηηηαηηθή: Σηο: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σηο αξθνύδεο – η’ο αξθνύδηο, ηηο αθξίδεο – η’ο αθξίδηο, ηηο έξεκεο – η’ο έξ’κηο. 2/. Σηο γέθπξεο – η’ο γέθ’ξηο, ηηο ιίκλεο – η’ο ιίκληο, ηηο κέξεο – η’ο κέξηο. γ. Οπδέηεξα: (1). Δληθόο: (α). Ολνκαζηηθή: Σν: 1/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ: Σν αξλί – η’ αξλί, ην αβγό – η’ αβγό, ην ίδην – η’ ίδγηνπ, ην άινγν – η’ άινπγνπ. 2/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ζύκθσλν: Σν παηδί - ηνπ πηδί, ην ρσξάθη – ηνπ ρνπξάθ’ – ην ζπίηη – ηνπ ζπίη’, ην δέλδξν – ηνπ δέληξνπ, ην θαδάλη – ηνπ θαδάλη, ην θαλόλη – ηνπ θαλόλη, ην θινπξί – ηνπ θινπξί, ην ςσκί – ηνπ ςνπκί Δπίζεο: ην εκβόιην – ηνπ ’κβόιγηνπ, ην εκπόξην – ηνπ ’κπόξγηνπ. (β). Γεληθή: Σνπ: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν): 1/. Σνπ αξληνύ – η’ αξληνύ, ηνπ αξρείνπ – η’ αξρείνπ, ηνπ αζηείνπ – η’ αζηείνπ. 2/. Σνπ παηδηνύ – η’ πηδγηνύ, ηνπ ρσξαθηνύ – η’ ρνπξαθρηνύ, ηνπ θαδαληνύ – η’ θαδαληνύ. (γ). Αηηηαηηθή: Σν: 1/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ: Σν αξλί – η’ αξλί, ην έξεκν – η’ έξ’κνπ. 2/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ζύκθσλν: Σν ρσξάθη – ηνπ ρνπξάθ’, ην ζθακλί – ηνπ ζθακλί. (2). Πιεζπληηθόο: (α). Ολνκαζηηθή: Σα: 1/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ: Σα αξληά – η’ αξληά, ηα αβγά – η’ αβγά, ηα αζηεία – η’ αζηεία. 2/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ζύκθσλν: Σα ρσξάθηα – ηα ρνπξάθρηα, ηα ιεινύδηα – ηα ιηινύδγηα, ηα θνηξόληα – ηα θνπηξόληα. (β). Γεληθή: Σσλ: (Σν άξζξν επεξεάδεηαη θαηά ηνλ ίδην ηξόπν είηε ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ, είηε από ζύκθσλν):

1/. Σσλ αξληώλ – ηνπλ αξληώλ, ησλ έξεκσλ – ηνπλ έξ’κνπλ, ησλ αβγώλ - ηνπλ αβγώλ, ησλ ακπειηώλ – ηνπλ ακπηιηώλ. 2/. Σσλ θαγεηώλ – ηνπλ θαγεηώλ, ησλ καλδξηώλ – ηνπλ καληξηώλ. (γ). Αηηηαηηθή: Σα: 1/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από θσλήελ: Σα αξληά – η’ αξληά, ηα αβγά – η’ αβγά, ηα αζηεία – η’ αζηεία. 2/. Όηαλ ε επόκελε ιέμε αξρίδεη από ζύκθσλν: Σα ρσξάθηα – ηα ρνπξάθρηα, ηα ιεινύδηα – ηα ιηινύδγηα, ηα θνηξόληα – ηα θνπηξόληα. Νν 37: Όηαλ κία ιέμε ηειεηώλεη ζε ηειηθό ο θαη αθνινπζεί ε αλησλπκία κνπ, ηόηε, ην ο, πξνθέξεηαη σο δ, ην κ κεηαθέξεηαη ζην ηέινο ηεο αλησλπκίαο θαη, νη δύν ιέμεηο, πξνθέξνληαη ζαλ κία: Παηέξαο κνπ - παηέξαδνπκ, παππνύο κνπ - παππνύδνπκ, κεηέξαο κνπ - κεηέξαδνπκ, θαιόο κνπ – θαιόδνπκ, αλαπηήξαο κνπ – αλαπηήξαδνπκ, γιπθόο κνπ – γιπθνδνπκ, ζνπγηάο κνπ – ζνπγηάδνπκ, δηθόο κνπ – ζ’θόδνπκ, θσλήο κνπ – θνπλήδνπκ. Νν 38: Όηαλ ε ιέμε ηειεηώλεη ζε ηειηθό ο θαη αθνινπζεί ε αλησλπκία καο, ηόηε ην ηειηθό ο, κεηαηξέπεηαη ζε δ θαη δελ ζπγρσλεύνληαη νη δύν ιέμεηο: Γηθόο καο – ζ’θόδ καο (ελώ δηθόο κνπ – ζ’θόδνπκ), θσλήο καο – θνπλήδ καο (ελώ θσλήο κνπ – θνπλήδνπκ), παηέξαο καο – παηέξαδ καο (ελώ παηέξαο κνπ – παηέξαδνπκ), κέξεο καο – κέξηδ καο, ηξαβώληαο καο – ηξαβώληαδ καο, κέξνο καο – κέξνπδ καο, ςπρήο καο – ς’ρήδ καο, γνληνύο καο – γνπληνύδ καο, γίδεο καο – γίδηδ καο, καλάξεο καο – καλάξηδ καο. Νν 39: Άλ, ηα ζύκθσλα λ θαη γ, κέζα ζε κία ιέμε, έιζνπλ ην έλα δίπια από ην άιιν (πξώην ην λ θαη κεηά ην γ), ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή ελόο θσλήεληνο, ηόηε, ην λ, κεηαηξέπεηαη ζε θ θαη , αληηκεηαηηζέκελα, πξνθέξνληαη σο γθ: Παλεγύξη – παλ’γύξ’ – παθ’γύξ’ - πα’γθύξ’. Νν 40: Όηαλ ζε κία ιέμε ππάξρεη, κεηά ην λ, ην γξάκκα δ, ηόηε , ηνύην (ην δ), κεηαηξέπεηαη ζε η: Μαλδξηά – καληξηά, ράλδξα – ράληξα, ρνλδξόο – ρνπληξόο, άλδξαο – άληξαο, ππιάλδξα – ππιάληξα, γαιηάλδξα – γαιηάληξα, κάλδαινο – κάληαινπο, Αιέμαλδξνο – Αιέμαληξνπο, ζθαλδάιε – ζθαληάιε, θίλδπλνο – θίληπλνπο, καλδήιη – καληήιη, καλδύαο – καληύαο, ζαιακάλδξα – ζαιακάληξα. Νν 41: Σν ζ κπξνζηά από ην κ πξνθέξεηαη ζαλ δ: Πόηηζκα - πόη’δκα, ρηηζκέλνο – ρη’δκέλνπο, θνκκαηηαζκέλνο – θνπκκαηηαδκέλνπο,, ζεηζκόο – ζεηδκόο, ιίπαζκα – ιίπαδκα, θόπξηζκα – θόπξηδκα,

ζθεπαζκέλνο – ζθηπαδκέλνπο, ηατζκέλνο – ηατδκέλνπο, πεηλαζκέλνο – π’λαδκέλνπο, μερεηιηζκέλνπο – μηρεηιηδκέλνπο, πιεκκπξηζκέλνο – πιεκκπξ’δκέλνπο, θαηεβαζκέλνο – θαηηβαδκέλνπο, δσζκέλνο – δνπδκέλνπο, ζθνξπηζκέλα – ζθνπξπ’δκέλα. Νν 42: Όηαλ ηα π θαη ζ έιζνπλ ζε επαθή, ύζηεξα από απνβνιή ηνπ ελδηακέζνπ θσλήεληνο ή δηθζόγγνπ, ζπγρσλεύνληαη ζε ς: Πηζηεύσ – π’ζηεύνπ – ς’ηεύνπ, πηζηξόθηα – π’ζηξόθρηα – ς’ηξόθρηα, πηζηόιη – π’ζηόιη – ς’ηόιη, πηζηόλη – π’ ζηόλη - ς’ηόλη. Νν 43: Σν ζ κπξνζηά από ην β κεηαηξέπεηαη ζε δ: ΢βάξλα – δβάξλα, μεζβειηάδσ – μηδβηιηάδνπ, ζβύλσ – δβύλνπ, ζβίγθνο – δβίγθνπο, ζβνύξα – δβνύξα, ζβόιηαζε – δβόιηαζη. Νν 44: Σν ζ, κπξνζηά από ην κ κεηαηξέπεηαη θαη πάιη ζε δ: Καζκάο – θαδκάο, πέξαζκα – πέξαδκα, θάιεζκα – θάιηδκα, δπόζκνο δγπόδκνπο, θιύζκα – θιύδκα, πεηζκώλσ – πεηδκώλνπ, πξνζβνιή – πξνπδβνπιή. Νν 45: Όηαλ κία ιέμε αξρίδεη κε ην ηζ θαη ην άξζξν ή άιιε ιέμε, πνπ πξνεγείηαη, ιήγεη ζε λ, ηόηε, ην ηζ, κεηαηξέπεηαη ζε ηδ, ην δε λ ράλεηαη: Σελ ηζνύθα - η’λ ηζνύθα - η’ ηδνύθα, , ηελ ηζηκπίδα – η’λ ηζηκπίδα - η’ ηδηκπίδα, ηελ ηζέπε – η’λ ηζέπε - η’ ηδέπ’, ζαλ ηζνπάλνο – ζα’ ηδνππάλνπο. Νν 46: Σν ίδην ηζρύεη θαη αλ, κεηά ην η, βξεζεί ην ηειηθό ο, ύζηεξα από απνβνιή ή ζπγθνπή θσλήεληνο: Γελ ηηο έθαγα - δελ η’ο έθαγα - δε ηδ έθαγα, δελ ηηο έθεξα – δελ η’ο έθ’ξα – δε ηδ έθ’ξα, δελ ηνπο θζάλσ – δελ η’ο θηάλνπ – δε ηδ θηάλνπ. Νν 47: Σν ρ, κεηά ην ζ, κεηαηξέπεηαη ζε θ: ΢ρίδσ – ζθίδνπ, ζράξα – ζθάξα, κνζράξηα – κ’ζθάξγηα, ζρνιείν – ζθνπιηό, άζρεκα – άζθεκα, ζρέδην – ζθέδγηνπ. Νν 48: Όηαλ, ην ζύκθσλν ρ, βξίζθεηαη κεηαμύ δύν θσλεέλησλ, απνβάιιεηαη: Αζηόρεζα – αζηόεζα. Νν 49: Σν π κπξνζηά από ην η κεηαηξέπεηαη ζε θ: Λεπηά – ιηθηά, πηεξά – θηηξά, πησρόο – θηνπρόο. Νν 50: Σν η, κεηά ην θ, κεηαηξέπεηαη ζε θ: Φηηάρλσ – θθηάρλσ, θηηάξη – θθηάξ’.

Παλαγηώηεο Παληαδήο Αληηζηξάηεγνο ε.α.

ΓΡΑΠΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΢ΣΟ ΡΟΤΜΕΛΙΩΣΙΚΟ ΓΛΩ΢΢ΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΦΡΑ΢ΜΕΝΟ ΢ΣΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΢ΣΟ ΡΟΤΜΕΛΙΩΣΙΚΟ ΓΛΩ΢΢ΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ (ΓΡΑΜΜΕΝΟΤ ΢ΣΟΤ ΡΟΤΜΙΛΙΩΣ'ΚΟΤ ΓΛΟΤ΢΢ΙΚΟ 'ΔΙΓΙΟΤΜΑ)

Οι Γιπμανοί

ΜΕΣΑΦΡΑ΢ΜΕΝΟ ΢ΣΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΆ

Καηά η’ γθαηνπρή (ζαξάληα έλα κη ζαξαληαηέζζηξα) ηόζ’ νη Γηξκαλνί - Καηά ηελ θαηνρή (ζαξάληα κε ζαξαληαηέζζεξα) ηόζν νη όζνπ θ’ νη ’ηαινί - Γεξκαλνί - όζν θαη νη Ηηαινί - έθαλαλ, ηε λύρηα, κπιόθα, έθαλαλ, η’ λύρηα, ζην ρσξηό, γηα λα θιείζνπλε ηνπο ρσξηαλνύο, κπιόθα1 ζηνπ ρνπξγηό, γηα λα θιείζ'λη, η'ο ρνπξγηαλνύο,

Μπιόθα = πιεζπληηθόο ηνπ κπιόθν (= απνθιεηζκόο, πεξηθύθισζε) < από ην Ηηαιηθό blocco < από ην αξρ. Γεξκαληθό blok.

κέζα ζ’ απηόλνπ, ζα ληα πνπληίθηα κέζ’ η' θάθα.2 Μ'ηά ηνπ κπιόθνπ αξρίληδαλ ηνπ ςάμηκνπ, ζηα ζπίηγηα κπαο θη Σα μπ'λάπγια θξύβ'λ ηίπ'ηα 'ληάξη'ο ή ηίπ'ηα πξάκκαηα, π’ λα ιέλ’ όη’ πέξαζαλ, ηέη’γνη, απνύ ’θεί. Αλ εύξ'ζθαλ θαη'ηίο, ε, ηόη'ο, ζα ζ’ έηξνπη ε καξκάγθα.3 Γηα λα γιπηώζνπκ’ 'π’ απηόλνπλ ηνπ γθίλη'λνπ θεύγακ', ηα ληά ηα πηδγηά4 κ' η’ άινπγα θη ηα κπ’ιάξγηα - θάζ' κέξα κ' ηνπ ζνύξ'πνπ5 -

κέζα ζ' απηό, ζαλ ηα πνληίθηα κέζα ζηε θάθα. Μεηά ην κπιόθν αξρίληδαλ ην ςάμηκν, ζηα ζπίηηα, κπαο θαη βξνπλ ηίπνηα αληάξηεο ή ηίπνηα πξάγκαηα, πνπ λα ιέλε όηη πέξαζαλ, ηέηνηνη, από εθεί. Αλ εύξηζθαλ, θάηη, ε, ηόηε, ζα ζε έηξσγε ε καξκάγθα. Γηα λα γιπηώζνπκε από απηόλ ην θίλδπλν θεύγακε ηα λέα παηδηά κε ηα άινγα θαη ηα κνπιάξηα - θάζε κέξα κε ην ζνύξνππν -

Φάθα (= πνληηθνπαγίδα) < από ην Σνπξθηθό fak. Μαξκάγθα (= δειεηεξηώδεο αξάρλε). ΢ηε θξάζε «ζ’ έθαγε ε καξκάγθα αλ…..» = ζα πάζεηο κεγάιν θαθό, ζπκθνξά. Ζ ι. καξκάγθα < από ην Αιβαληθό merimage ή, θαη’ άιιε εθδνρή, < από ηε ι. καξκαγθάλα (θαηά ην δαγθάλα) < από ηε ι. κεξκεγθάλα < από ηε ι. κέξκεγθαο. 4 Πηδγηά = παηδηά = πιεζπληηθόο ηα ι. παηδί (= Ζ ι. έρεη πνιιέο έλλνηεο κία από ληηο νπνίεο είλαη θαη ε εμήο: Σν αγόξη ζε αληηδηαζηνιή κε ην θνξίηζη, π.ρ. απ’ ηελ πξώηε ηνπ γπλαίθα έρεη δύν παηδηά θη έλα θνξίηζη. ΢πλεπώο δελ επζηαζεί ε άπνςε όηη, ζηε Ρνύκειε, ιέγνπλ ηα αγόξηα παηδηά, επεηδή ζεσξνύλ, ππνηηκεηηθά, όηη ηα θνξίηζηα δελ είλαη παηδηά). 5 ΢νύξ'πνπ = ζνύξσπν = Πξνέξρεηαη από ηε ιέμε ζύξξππνλ θαη, απηή, από ηηο ιέμεηο ζπλ + ξύπνο . ΢εκαίλεη ηελ απνγεπκαηηλή ώξα αλάκεζα ζηε δύζε ηνπ ειίνπ θαη ζηελ αξρή ηεο λύρηαο. 2 3

θη πάηλακ' λα πηξάζνπκ' η’ λύρηα ζ’ απόθξ'θ'ο κηξγηέο, έμ' απ' η΄ γξακκή π’ ππ'ιόγηδακ', όη' ζα γίλνπληαλ ηνπ κπιόθνπ. Οη ηνππ'ζηζίηο απηέλεο ήηαλ ηέηγνηηο π’ - θη λα η’ο ράιηπηο6, λα Η Κλείστπα κε κπ'ξείο λα η’ο βξείο. Μίληα ηέηγνηα - πνπιύ θαιή θξ'ςώλα - ήηαλ θ’ ε θιείζηξα7. Έλα θαινπθηξ’λό βξάδ’ πήγα θη ’γώ, καδί κ’ άιια πηδγηά, γηα δγηαλπθηέξ'ςε,

θαη πεγαίλακε λα πεξάζνπκε ηε λύρηα ζε απόθξπθεο κεξηέο, έμσ από ηε γξακκή πνπ ππνινγίδακε, όηη ζα γίλνληαλ ην κπιόθν. Οη ηνπνζεζίεο απηέο ήηαλ ηέηνηεο, πνπ θαη λα ηηο ράιεπεο, λα κε κπνξείο λα ηηο βξεηο. Μία ηέηνηα, πνιύ θαιή θξπςώλα, ήηαλ θαη ε Κιείζηξα Έλα θαινθαηξηλό βξάδπ πήγα θαη εγώ, καδί κε άιια παηδηά, γηα δηαλπθηέξεπζε

Υάιηπηο = ράιεπεο < από ην ραιεύσ [= ςάρλσ, αλαδεηώ (θάηη)] < από ηελ αξρ. ι. ραιή [= δσξηθόο ηύπνο ηνπ ρειή (= νπιή)] + θαηάιεμε εύσ, κε πηζαλή ελδηάκεζε ζεκαζία «αλνίγσ ηελ παιάκε, γηα λα ιάβσ θάηη», δεηηαλεύσ. 7 Ζ θιείζηξα ήηαλ κία ιάθθα, ζηνπο πξόπνδεο ηεο Οίηεο, κέζα ζε πνιιά θαη κεγάια βξάρηα. Σν ραξαθηεξηζηηθό ηεο ήηαλ όηη είρε ηελ ίδηα είζνδν θαη έμνδν. Έηζη, όηαλ έθιεηλεο ηελ είζνδν - έμνδν απηή, ηα δώα ήηαλ θιεηζκέλα κέζα ζηε ιάθθα θαη δελ κπνξνύζαλ λα θύγνπλ. Από ην ραξαθηεξηζηηθό, απηό νλόκαζαλ, ηε ιάθθα, "θιείζηξα" 3

ζη’ γθιείζηξα, κη ηα δγπό κπ’ιάξγηα πνύ ’ρακ' ζηνπ ζπίη’. Σό 'λα ηνπ κπ'ιάξ' ηνύ 'ρη βαθηίζεη, νπ παηέξαδνπκ, "Μάξθνπ" Ος Μάπκοςρ στ' αλέτπ' ('πιστιπά) θη η’ άιινπ «Μαξίθα». Οπ Μάξθνπο ήηαλ θαθνπξίδηθνπο, πνπλεξόο θη η'κπέιεο. Ζ Μαξίθα ήηαλ 'ζώα, πξόζ'κ’ θη δνπιηπηαξνύ θη, γη' απηό, πιήξνπλ’, απηήλε, η’ ληηκπ'ιηά η' Μάξθ’, όηαλ 'θάλακ' ρνπξάθ'. Γηαη', νπ Μάξθνπο, δε ληξάβατ, ην αιέηξ' - όζ' έπξηπ' - γηα λα η' βνπεζήζεη. Να ζθηθηίη' όη', νπ Μάξθνπο, όηαλ πηξπάηατ - θαηά η' όξγνπκα η' ρνπξαθρηνύ - δε γθνίηατ κπξνπζηά, αιιά πίζνπ γηα λα γιηέπ', αλ μακώλεηο, κη ηνπ κακ'ηζίθη, γηα λα ηνπλ βαξέεηο. Μόιηο ζ' έβιηπεη λα ζεθώλεηο, ηνπ θακ'ηζίθη, πεξπάηαεη γιήγνπξα, κόιηο ηνπ θαηέβαδηο μαλαπηξπάηαεη ζηγά!!!!! Παιηνπηόκαξνπ νπ θηαξαηάο!!! Σό 'θαλ' 'πίη'δηο!!!!

ζηελ θιείζηξα, κε ην δπν κνπιάξηα πνπ είρακε ζην ζπίηη. Σν έλα ην κνπιάξη ην είρε βαθηίζεη, ν παηέξαο κνπ "Μάξθν" θαη ην άιιν "Μαξίθα". Ο Μάξθνο ήηαλ θαθνξίδηθνο, πνλεξόο θαη ηεκπέιεο. Ζ Μαξίθα ήηαλ αζώα πξόζπκε θαη δνπιεπηαξνύ, γη' απηό πιήξσλε, απηή, ηελ ηεκπειηά ηνπ Μάξθνπ, όηαλ θάλακε ρσξάθη. Γηαηί, ν Μάξθνο, δελ ηξαβνύζε, ην αιέηξη - όζν έπξεπε - γηα λα ηε βνεζήζεη. Να ζθεθηείηε όηη, ν Μάξθνο, όηαλ πεξπάηαγε θαηά ην όξγσκα ηνπ ρσξαθηνύ - δελ θνίηαγε κπξνζηά, αιιά πίζσ γηα λα βιέπεη, αλ μακώλεηο κε ην θακνπηζίθη, γηα λα ηνλ βαξέζεηο. Μόιηο ζε έβιεπε λα ζεθώλεηο, ην θακνπηζίθη, πεξηπάηαγε γξήγνξα, κόιηο ην θαηέβαδεο μαλαπεξπάηαγε ζηγά!!!!! Παιηνηόκαξν ν θεξαηάο!!!!! Σν έθακε επίηεδεο!!

Αθνύ μηζακάξ'ζα8 ηα κπ’ιάξγηα θη ηά ’δ'ζα 'πό ’λα πνπξλάξ’, η’ο έδ'ζα λα θάλ’ ηνπ ηξηθύιιη πνύ ’ρα πάξ’ Σος σαμάπ' καδί κ’. 'Γώ 'ζηξνπζα 9 κίληα θνπξ'ινύ γηα ζηξώκα, έβαια θη ηνπ ζακάξ’ η’ο Μαξίθαο γηα π'ξζθέθαινπ θη έπ'ζα λα θνηκεζνύ. Σώξα ζα κ’ πείο θ’ ε βαξγηά κ'ξνπδγηά απ’ ηνπ ζακάξ’ η’ο Μαξίθαο; Δ, 'πηάλα ηα πξάκκαηα, ’θείλε η, κπνπρή, δε η’ο έδ'ληο θακίληα ζεκαζία. Ούη’ π’ ηα θαηαιάβ’ληο. Σνπ ζακάξ’ η’Μάξθ’ ήηαλ παξαδίπια. 'Γώ, ηόηηο, ήκαλ έλη'θα κη δώδ'θα ρξνπλώλ κ’θξό πηδί θη, απ’ η’ γθνύξαζε η’ο κέξαο, έπηζα μεξόο θη κη πήξ’ ακέζνπο έλαο βαξύο θη αζήθνπηνπο ύπλνπο θη αο κη ηξύπαγαλ νη πέηξηο πνύ ’ηαλ απ’ θάη’ απ’ η’ γθνπξ'ινύ!!

Αθνύ μεζακάξσζα ην κνπιάξηα θαη ηα έδεζα από έλα πνπξλάξη, ηνπο έδσζα λα θάλε ην ηξηθύιιη, πνπ είρα πάξεη καδί κνπ. Δγώ έζηξσζα κία θνπξεινύ γηα ζηξώκα, έβαια θαη ην ζακάξη ηεο Μαξίθαο γηα πξνζθέθαιν θαη έπεζα λα θνηκεζώ. Σώξα ζα κνπ πεηο θαη ε βαξηά κπξσδηά από ην ζακάξη ηεο Μαξίθαο; Δ, απηά ηα πξάγκαηα, εθείλε ηεο επνρή, δελ ηνπο έδηλεο θακία πξνζνρή. Σν ζακάξη ηνπ Μάξθνπ ήηαλ παξαδίπια. Δγώ, ηόηε, ήκνπλ έληεθα κε δώδεθα ρξνλώλ κηθξό παηδί θαη, από ηελ θνύξαζε ηεο εκέξαο, έπεζα μεξόο θαη κε πήξε έλαο βαξύο θαη αζήθσηνο ύπλνο θαη αο κε ηξππνύζαλ νη πέηξεο πνπ ήηαλ θάησ από ηελ θνπξεινύ.

Ξηζακάξνπζα = μεζακάξσζα = ηνπο έβγαια ηα ζακάξηα. ΢ακάξ' = ζακάξη = εμάξηεκα ην νπνίν ηνπνζεηείηαη ζηε ξάρε ησλ ππνδπγίσλ θαη ρξεζηκνπνηείηαη σο θάζηζκα ηνπ αλαβάηε ή γηα ζηεξέσζε θνξηίσλ = ζάγκα.< από ην κεζαησληθό ζακάξηλ, απηό από ηε ιέμε ζακάξηνλ, ε νπνία είλαη ππνθνξηζηηθό ηνπ αξραίνπ ζάγκα. 9 Κνπξηινύ = θνπξεινύ (ζειπθό ηνπ θνπξειήο) = ρνλδξό ύθαζκα πιεγκέλν κε θνπξέιηα. 5

Σνπ πξνπΐ μύπλεζα, ζεθώζ’θα όξζηνπο, λη'ξώζ’θα10 ιίγνπ, γηα λα μηκνπδγηάζεη ηνπ θνπξκάθη, κ’ απ’ ηνπ ζθιεξό ηνπ ζηξώκα, θ’ είπα άληη λα ζακαξώζνπ ηα κπ’ιάξγηα θη λα ξνπβνπιήζνπ11 θαηά ηνπ ρνπξγηό. Οπ παηέξαδνπκ' κη πηξήκηλη, ζηνπ ζπίη’, γηα λα θνπξηώζνπκ' ηά 'ξγαιεία π’ ρξεηάδνπληαλ γηα η’ο δ’ιεηέο η’ο 'κέξαο θη λα θύγνπκ' γηα ηα ρνπξάθρηα. Κη έπξηπ' λα πάνπ γιήγνπξα, ζηνπ ζπίη, γηαη’ ήηαλ θαινπθαίξ’ θ’ νη δ’ιεηέο δε γθαξηέξαγαλ.12 Γπξίδνπ λα πάξνπ ηνπ ζακάξ’ η’ Μάξθ’, γηα λα ηνπλ ζακαξώζνπ. Απηό πνύ 'δα, όκνπο, κ’ έθαλη λα γνπξιώζ’λη13 ηα κάηγηα κ’ θη λα κείλνπ μεξόο ζηνπ ληόπνπ!!!!!. Μνύ ’ξζη ζα λα κη ρηύπ'ζ' αζηξνππηιέθη14 θαηαθέθαια!!!!. Πάγνπζα απ’ η’αληπάλη’ρνπ πνύ ’βιηπα θη έκεηλ' απνπζβνπινπκέλνπο λα θνηηάνπ, ηνπ ζακάξ', ζα ραδόο!!!! Έηξηςα ηα κάηγηα κ’, θνύλεζα θη ρηύπ’ζα ηνπ θηθάιη κ’, κπάο θη θνηκάκ’ αθόκα θη γιηέπνπ θαλέλ' άζθεκνπ νπλείξαηνπ.

Σν πξσί μύπλεζα, ζεθώζεθα όξζηνο, ηεληώζεθα ιίγν γηα λα λα μεκνπδηάζεη ην θνξκάθη κνπ από ην ζθιεξό ην ζηξώκα θαη είπα άληε λα ζακαξώζσ ηα κνπιάξηα θαη λα θαηεθνξίζσ γηα ην ρσξηό. Ο Παηέξαο κνπ κε πεξίκελε, ζην ζπίηη, γηα λα θνξηώζνπκε ηα εξγαιεία πνπ ρξεηάδνληαλ γηα ηηο δνπιεηέο ηεο εκέξαο θαη λα θύγνπκε γηα ηα ρσξάθηα. θαη έπξεπα λα πάσ γξήγνξα, ζην ζπίηη, γηαηί ήηαλ θαινθαίξη θαη, νη δνπιεηέο, δελ πεξίκελαλ. Γπξίδσ λα πάξσ ην ζακάξη ηνπ Μάξθνπ, γηα λα ηνλ ζακαξώζσ. Απηό πνπ είδα, όκσο, κε έθακε λα γνπξιώζσ ηα κάηηα κνπ θαη λα κείλσ μεξόο ζηνλ ηόπν!!!!! κνπ ήξζε ζαλ λα κε ρηύπεζε αζηξνπειέθη θαηαθέθαια!!!! Πάγσζα από ην αλεπάληερν πνπ έβιεπα θαη έκεηλα απνζβνισκέλνο λα θνηηάδσ, ην ζακάξη, ζαλ ραδόο!!!! Έηξηςα ηα κάηηα κνπ θνύλζα θαη ρηύπζα ην θεθάιη κνπ κήπσο θαη θνηκάκαη θαη αθόκα βιέπσ θαλέλα όλεηξν.

Νη'ξώζ’θα = ληηξώζ'θα = ληεξώζεθα = ηεληώζεθα . Αγλώζηνπ εηύκνπ. Ρνπβνπιήζνπ = ξνβνιήζσ. Ρνβόιεκα = θάζνδνο από ύςσκα. 12 Γε γθαξηέξαγαλ = δελ θαξηεξνύζαλ. Ζ ι. θαξηεξνύζαλ < από ηε ι. θαξηεξώ < από ην αξρ. θαξηεξέσ -ώ (= ππνκέλσ κε γελλαηόηεηα, πεξηκέλσ ππνκνλεηηθά). 13 Γνπξιώζ’λη = γνπξιώζνπλε < από ην γνπξιώλσ (= ηέλησζα ηα κάηηα, ώζηε λα εμέρνπλ απ’ ηηο θόγρεο) < από ην Βπδαληηλό γξπιιώλσ < από ην αξρ. γξύιινο. 14 Αζηξνππηιέθη = αζηξνπειέθη = θεξαπλόο. 11

Καθό π’ κη βξήθη!!!!! Γπζη'ρώο ήκαλ μύπληνπο νπ θαςηξόο!!!!! Κη η' ήηαλ απηόλνπ πνύ 'δα θη έκ'λ' έηζη θαηάπιεθηνπο; Ήηαλ ηνπ ζακάξ’ η’ Μάξθ’, π’ ηνύ ’ρη ζθίζεη ηνπ ζακαξνπζθνύη'15 θ' ηνύ 'ρη θάεη ηνπ ξαγάδη16 Σα ξύλα τ' σαμαπγιού απ' ηνπ καμηιάξ' η' ζακαξγηνύ - η’ λύρηα - θ’ είραλ κείλεη καλαρά ηα μύια!!!!. Απηό ηνπ θ’κάζη,17 νπ Μάξθνπο, π΄ ηνπλ γιηέπ'ηη δίπια, θαίληη, όη’ δε ρόξηαζη κη ηνπ ηξηθύιιη π’ ηνύ ’ξμα λα θάεη θη, γηα λα ζπκπιεξώζεη ηνπ ηαΐλη18 η’, ζθεύη’θη λα θάλεη η' έγθιεκα

Καθό πνπ κε βξήθε!!!! Γπζηπρώο ήκνπλ μύπληνο ν θαςεξόο!!!!! Καη ηί ήηαλ απηό πνπ είδα θαη έκεηλα έηζη θαηάπιεθηνο; Ήηαλ ην ζακάξη ηνπ Μάξθνπ, πνπ ηνπ είρε ζθίζεη ην ζακαξνζθνύηη θαη ηνπ είρε θάεη ην ξαγάδη από ην καμηιάξη ηνπ ζακαξηνύ - ηε λύρηα - θαη είραλ κείλεη κόλν ηα μύια!!!!! Απηό ην θνπκάζη, ν Μάξθνο, πνπ ηνλ βιέπεηε δίπια, θαίλεηαη όηη δελ ρόξηαζε κε ην ηξηθύιιη πνπ ηνπ έξημα λα θάεη θαη, γηα λα ζπκπιεξώζεη, ηελ κεξίδα ηνπ, ζθέθηεθε λα θάλεη ην έγθιεκα

΢ακαξνπζθνύη' = ζακαξνζθνύηη = ζακάξη + ζθνπηί = είδνο ρνληξνύ πθάζκαηνο κε ην νπνίν θαηαζθεπάδνπλ ην καμηιάξη ηνπ ζακαξηνύ, γηα λα κελ ηνπ ηξππνύλ, ηα μύια, ηελ πιάηε. 16 Ραγάδη = ξαγάδη = θπηό κε θύιια καθξηά πεπιαηπζκέλα θαη πνιύ ειαζηηθά πνπ θπηξώλεη ζηνπο βάιηνπο θαη ην ρξεζηκνπνηνύζαλ, ηόηε, γηα ην γέκηζκα ησλ καμηιαξηώλ ησλ ζακαξηώλ. 17 Κ’κάζη = θνπκάζη (= ηηπνηέληνο) < από ην κεηαγελέζηεξν θνπκάζηνλ. 18 Σατλη = Σατλη (= κεξίδα ηξνθήο) < πηζαλόλ από ην ηατδσ. 7

θη λα θάεη ηνπ ζακάξ’ η’!!!. 'Γσ, απ' ηνπλ βαξύ ηνπλ ύπλνπ, δελ πήξα ηίπ'ηα ρακπάξ19!!! Κη απηόο ζηέθνπληαλ θη κη θνίηατ ληίπ20 ήζπρνπο, ζα λα κελ ήμηξ' ηίπ'ηαο!!!!. Γηα κίληα ζη'γκή κνύ ’ξζ' ηνπ αίκα ζηνπ θη θηθάιη θη είπα λα ηνπλ ζθνπηώζνπ, λα η’ θάνπ η’ απηγηά ή θάη’ ηέηγνηνπ, αιιά ζπγθξαηήζ’θα, γηα λα κε ληα θάλνπ ρεηξόη'ξα. Αιιά δελ έθη'γη κόλ' νπ Μάξθνπο. Δθη'γα θη 'γώ, π’ αθνύ ήμηξα ηη δνπληόβ’ινπ21 είλη δε ληνπλ έδ'ζα, κη ηε ληξηρηά, θνπληά ζηνπ πνπξλάξ, ώζη’ λα κε θηάλεη ηνπ ζακάξ’ η’ θη λα ηνπ θάεη!!!!. Μη ζθπκκέλνπ ηνπ θηθάιη κ’ θη θαηαθαξκαθνπκέλνπο ζακάξ'ζα η’ Μαξίθα, θόξη'ζα, ζηνπ ζακάξ΄ η'ο, ηα μύια απ’ ηνπ ζακάξ’ η’ Μάξθ’, κπήθα θαβάια ζηνπ γθζηζακάξ'ηνπ ηνπ Μάξθνπ θη μηθίλεζα γηα ηνπ ζπίη’. Άκα ζά 'θηαλα, 'θεί, έπξηπ' λα 'λη'κηηνππίζνπ η' δηθηνπινπεκέλε

Καη λα θάεη ην ζακάξη ηνπ!!! Δγώ, από ηνλ βαξύ ηνλ ύπλν, δελ πήξα ηίπνηε ρακπάξη. Καη απηόο ζηέθνληαλ θαη κε θνίηαγε νισζδηόινπ ήζπρνο, ζαλ λα κελ ήμεξε ηίπνηα.!!!! Γηα κία ζηηγκή κνπ ήιζε ην αίκα ζην θεθάιη θαη είπα λα ηνλ ζθνηώζσ, λα ηνπ θάσ ηα πηηά ή θάην ηέηνην, αιιά ζπγθξαηήζεθα γηα λα κελ ηα θάλσ ρεηξόηεξα. Αιιά δελ έθηαηγε κόλν ν Μάξθνο, αιιά έθηαηγα θαη εγώ. πνπ αθνύ ήμεξα ηε δσληόβνιν είλαη δελ ηνλ έδεζα θνληά ζην πνπξλάξη, ώζηε λα κελ θηάλεη ζην ζακάξη θαη λα ην θάεη!!!! Με ζθπκκέλν ην θεθάιη, αιιά θαη θαηαθαξκαθσκέλνο, ζακάξσζα ηε Μαξίθα, θόξησζα ζην ζακάξη ηεο, ηα μύια από ην ζακάξη ηνπ Μάξθνπ, κπήθα θαβάια ζηνλ μεζακάξσην ην Μάξθν θαη μεθίλεζα γηα ην ζπίηη. Όηαλ ζα έθηαλα εθεί, έπξεπε λα αληηκεησπίζσ ηελ δηθαηνινγεκέλε

Η 'π'σκιςή τ' σαμαπγιού. 19

Υακπάξ' = ρακπέξη = είδεζε, αληίιεςε = από ην ηνπξθηθό haber. Νηηπ = νισζδηόινπ = από ην ηνπξθηθό dip. 21 Ενπληόβ'ινπ = δσληόβνιν (= δσληαλό, άμεζηνο, βιάθαο) < από ηηο ι. δώληα + θαηάιεμε βνιά. 20

νπξγή η’ παηέξα κ’. Σώξα, νπ παηέξαδνπκ', έπξηπ' λα θθηάμεη θηλνύξγηνπ καμηιάξ', γηα ηνπ ζακάξ' η' Μάξθ'. 'Τη'ρώο πνύ 'ρη, ζηνπ ζπίη', ξαγάδη θαη ζακαξ'ζθνύη' απνύ παιηέο 'π'ζθηπέο η' ζακαξγηώλ. Αιι', 'πηίλε ε 'π'ζθεπί, ζα πήγηλη κίληα κέξα πίζνπ η'ο δ'ιεηέο ζηα ρνπξάθρηα!!! ΢ηνπ δξόκ', όκνπο - η'ο 'π'ζηξνπθήο ζηνπ ζπίη' - παξ'γνπξήζ’θα ιηγάθη, γηαη’ ζθέθη’θα 'θείλνπ πνύ ’ιηγαλ νη αξραίνη πξνπγόλνη καο - νη Έιιεληο - θη όπνπο καο ηό ’καζ’ νπ δάζθαινπο ζηνπ ζθνπιεηό: "Οπδέλ θαθόλ ακηγέο θαινύ". Κη ηνπ θαιό είλ’ όη’ έκαζα, όη’ πξέπ’ λα δ’ιεύ’, πξώηα, ηνπ κλπαιό καο, λα γιηέπ’ πσο έρεη ε θαηάζηαζε, λα ηνπ ρνπλεύ’ θαιά θη κηηά λα παίξλεη η’ο ζνπζηέο 'πνπθάζεηο, Κη λα η'ο παίξλεη απνύ πξηλ, γηα λα κε καο ζπκβαίλη, πξώηα, ηα ρ’λέξγηα22 θη κηηά λα ιέκη "ζηηξλή κ’ γλώζε λα ζ’ είρα πξώηα". Σνπ πώο μηπέξαζα ηνπ θαηαθηξαύλνπκα η’ παηέξα κ’, κόιηο έθηαζα ζηνπ ζπίη’, είλ’ κίλη’ άιιε 'ζηνπξία. Αιιά έλα πξάκκα κ' έβαιη, ηόηηο, ζη ζπιινπή. Όηαλ κη θαηζάδγηαδη, νπ παηέξαδνπκ, νπ Μάξθνπο θάζνπληαλ παξάκηξα θη κη θνίηατ. Μ' θάλεθη ζα λα ρακνπγέιατ, νπ άη'κνπο, θη ζα λα κη θνπξόηδηπη. 22

νξγή ηνπ παηέξα κνπ. Σώξα, ν παηέξαο κνπ, έπξεπελα θηηάμεη θαηλνύξην καμηιάξη γηα ην ζακάξη ηνπ Μάξθνπ. Δπηπρώο πνπ είρα, ζην ζπίηη, ξαγάδη θαη ζακαξνζθνύηη, από παιηέο επηζθεπέο ησλ ζακαξηώλ. Αιιά, απηή ε επηζθεπή, ζα πήγαηλε κία κέξα πίζσ ηηο δνπιηέο ζηα ρνπξάθηα!!! ΢ην δξόκν, όκσο - ηεο επηζηξνθήο ζην ζπίηη - παξεγνξήζεθα ιηγάθη, γηαηί ζθέθηεθα εθείλν πνπ έιεγαλ νη αξραίνη πξόγνλνί καο - νη Έιιελεο - θαη όπσο ην έκαζε ν ζην ζρνιείν: " Οπδέλ θαθόλ ακηγέο θαινύ". Καη ην θαιό είλαη όηη έκαζα, όηη πξέπεη λα δνπιεύεη, πξώηα, ην κπαιό, λα βιέπεη πσο έρεη ε θαηάζηαζε, λα ην ρσλεύεη (λα ην απνξξνθά, απνιύησο, ε ζθέςε ηνπ) θαιά θαη κεηά λα παίξλεη ηηο ζσζηέο απνθάζεηο. Καη λα ηηο παίξλεη από πξηλ, γηα λα κελ ζπκβαίλνπλ, πξώηα, ηα παζήκαηα θαη κεηά λα ιέκε "ζηεξλή κνπ γλώζε λα ζε είρα πξώηα". Σν πσο μεπέξαζα ην θαηαθεξαύλσκα ηνπ παηέξα κνπ, κόιηο έθηαζα ζην ζπίηη, είλαη κία άιιε ηζηνξία. Άιιν έλα άιιν πξάγκα κε έβαιε, ηόηε, ζε ζπιινγή. Όηαλ κε θαηζάδηαδε, ν παηέξαο κνπ, ν Μάξθνο, θάζνληαλ πεξάκεξα θαη κε θνίηαδε. Μνπ θάλεθε ζαλ λα ρακνγεινύζε, ν άηηκνο, θαη ζαλ λα κε θνξόηδεπε.

Υ'λέξγηα = ρνπλέξηα = πιεζπληηθόο ηνπ ρνπλέξη. Πξνέξρεηαη από ην ηνπξθηθό hűner = Γεμηνηερλία, θόιπν, πάζεκα, εμαπάηεζε, θάδν (μαθληθό θαη δπζάξεζην πεξηζηαηηθό. Από ην ηηαιηθό caso). 9

Κνηηάμ'ηη θη 'ζεηο η' θάηζα η' - ζη' δηπιαλή θνπη'γξαθίγηα - θη πέζηη κ' αλ έρνπ δίθγηνπ ή όρη. Λέη' λα κ' Κνηηάμηε θαη εζείο ηε θάηζα ηνπ - ζηε δηπιαλή ηόθαλ' 'πίη'δηο, νπ θηαξαηάο, ηνπ θσηνγξαθία - θαη πέζηε κνπ αλ έρσ δίθην ή όρη. Λέηε λα ρλέξ' κη ηνπ ζακάξ', γηα λα κη κνπ ην έθαλε επίηεδεο, ν θεξαηάο, ην ρνπλέξη, κε ην 'θδηθεζεί - 'π'δή ηνπλ θακηζίθνπλα ζακάξη, γηα λα κε εθδηθεζεί - επηδή ηνλ θακηζίθσλα ζην ρσξάθη - θαη ηόηε κε εηξσλεύνληαλ;;;; Αθόκε, απηό, ηνπ ζηνπ ρνπξάθ θη, ηόηηο, κη ζθέπηνκαη απάληεζε δελ κπόξεζα λα δώζσ!!!! 'ξνπλεύνπληαλ;;;; 'Κόκ', απηόλνπ Έηζη δνύζακε, εκείο, εθείλε ηελ επνρή θαη έηζη ηνπ ζθέθηνπκ' θη 'πάληεζε δε παίξλακε ηα καζήκαηα από ηε δσή. κπόξ'ζα λα δώζνπ!!!! Έηζη δνύζακ’, 'κείο, 'θείλε η’λ 'πνπρή θη έηζη παίξλακη καζήκαη’ απ’ η’ δνπή. Ος Μάπκοςρ π' γιλάει

Παναγιώτηρ Πανταζήρ Αντιστπάτηγορ ε.α.