Kvda Zomer 2015

Natuur / voeding / gezondheid / cultuur / innovatie / mode / vrije tijd

Jaargang 10 | zomer 2015

+KAT

E

EF! E L N

R

Nederlands landschap opnieuw in de bioscoop Plastic is een no-go

in de eerste verpakkingsvrije supermarkt

Vega-power De natuur als op uitvinder zomerfestivals In het katern LEEF! uit de natuur Doorbraakinnovaties

Volg ons op Facebook

facebook.com/KrantvandeAarde

Uitgave van de Stichting Dag van de Aarde www.earthday.net www.krantvandeaarde.nl

ADVERTENTIE

Goeie energie krijg je rechtstreeks

Alleen and deze ma

â‚Ź100

erstap goeie ov korting

Goeie energie krijg je rechtstreeks Vandebron, van Jaap en Feikje uit Molkwerum bijvoorbeeld.

Met hun windmolen wekken ze energie voor 657 huishoudens op.

Koop nu je energie via Vandebron, in plaats van een groot energiebedrijf, dan krijgen lokale opwekkers een betere prijs voor hun duurzame energie en ben jij voordeliger uit. Dat noemen wij goeie energie!

Kijk op vandebron.nl en stap over.

ADVERTORIAL

Vandebron levert goede energie!

Energie opwekken met een positieve instelling noemen ze bij Vandebron ‘goede energie’. Waarom? Omdat ze de consument de macht geven om de wereld te veranderen door middel van energie zonder winstoogmerk te kopen. Hoe ze dat doen lees je hier!

Waar staat Vandebron precies voor?

Bij Vandebron zijn we bezorgd over de gevolgen van de opwarming van de aarde. Als er niks verandert, zal het leven van onze kleinkinderen en dat van alle generaties daarna zeer negatief beinvloed worden. Tegelijkertijd geloven we sterk in de goedheid van de mens, en dat ieder persoon op deze planeet het beste voor heeft met de generaties die na ons komen.

Alleen wordt het ons te vaak verdomd lastig gemaakt om de juiste keuze te maken. De gevestigde orde, zeker in de energiewereld, gebruikt intransparantie te vaak om de fossiele status quo te behouden. Juist om hier verandering in te brengen bestaat Vandebron.

Jullie kopen energie gewoon van een windmoleneigenaar. Wie zijn de opwekkers van de energie en hoe gaat dit precies in zijn werk?

Vandebron koopt en verkoopt zelf geen energie met winstoogmerk. Daarin verschillen we van alle traditionele energiemaatschappijen.

Het zijn de opwekkers die hun eigen energie aanprijzen en verkopen op onze website. Die energie wekken ze op met bijvoorbeeld een windmolen of zonnepanelen. De marge van het energiebedrijf vervalt, zodat er een betere prijs voor duurzame energie ontstaat, zowel voor de producent als consument. We proberen met eenvoudige oplossingen de juiste keuze aantrekkelijk maken. Zo geven we de consument de macht om de wereld te veranderen. Van al onze klanten, opwekkers en fans krijgen we zo veel positiviteit dat we onze energie ook ‘goede energie’ noemen.

Wat maakt het aantrekkelijk voor de consument om zich bij jullie aan te melden?

Bij Vandebron weet je zeker hoe jouw energie wordt opgewekt, waar het wordt opgewekt en zelfs wie het opwekt. Je kan aan iedereen laten zien: ‘Daar krijg ik nou goede energie van!’

Je betaalt niet meer dan bij de grote energiemaatschappijen en toch krijgt de opwekker aan de andere kant een betere prijs (gemiddeld 20% extra).

Dankzij die betere prijs gaan er meer particulieren zelf investeren in bijvoorbeeld zonnepanelen, zo gaan we zo snel mogelijk naar 100% duurzame energie. We zien nu al de eerste projecten die ontstaan zijn door de betere (eerlijkere) prijs via Vandebron.

Wat zijn jullie plannen voor de toekomst?

We willen niet alleen de groenste, maar ook de beste energieleverancier van Nederland worden. We hebben inmiddels een fantastisch team van veertig mensen die elke dag keihard werken om Vandebron een stukje beter te maken.

In 2020 willen we kunnen laten zien dat Vandebron niet alleen een serieuze bijdrage heeft geleverd aan de klimaatdoelstellingen, maar ook één van de meest klantvriendelijke bedrijven is van Nederland.

Van tevreden klanten krijgen wij weer goede energie!

ADVERTENTIE

O PT I M A L E ZO N B E S C H E R M I N G M E T 1 0 0 % N AT U U R L I J K ZO N N E F I LT E R Gecertificeerde natuurcosmetica, onderscheiden met maar liefst vier verschillende onafhankelijke certificeringen van BDIH, Eco Control, ICADA en Vegan. Earth.Line Argan Sun Care is ontwikkeld met gecertificeerd biologische ingrediënten als Argan olie, Macadamia olie, Kokosolie en Sheabutter en biedt een optimale verzorging en hydratatie van de huid. Door gebruik te maken van de nieuwste technologiën en na jarenlange ontwikkeling zijn wij erin geslaagd de witte waas die minerale filters normaal gesproken achterlaten op de huid te minimaliseren. Een innovatie waar we bijzonder trots op zijn. Geniet op een veilige, verzorgende en natuurlijke manier van de zon met de innovatieve Earth.Line Argan Sun Care serie.

A R G A N S U N C A R E FA C E AG E CO N T R O L S P F 1 5 – 50 ML

A R G A N S U N C A R E N AT U R A L L I P CARE SP F 10 – 10 ML

Earth.Line Body & Face Care SPF 20 is de nieuwe standaard in veilig zonnen zonder synthetische filters.

De synthetische filters zijn vervangen door 100% minerale filters die direct bescherming bieden tegen UVA/UVB stralen. Gecertificeerd biologische Argan olie, Kokosolie, Macadamia olie en Sheabutter hydrateren en voeden de huid optimaal. Geschikt voor alle huidtypen en kinderen.

Earth.Line Face Age Control SPF 15 is de nieuwe standaard in veilig zonnen zonder synthetische filters.

De synthetische filters zijn vervangen door 100% minerale filters die direct bescherming bieden tegen UVA/UVB stralen. Gecertificeerd biologische Argan olie, Kokosolie, Macadamia olie, Sheabutter, Vitamine A, C en E en Q10 voeden de huid intensief en helpen vroegtijdige huidveroudering te voorkomen.

Earth.Line Natural Lip Care SPF 10 helpt schrale en droge lippen voorkomen. Voedt en beschermt. Trekt goed in.

E

C E RT I

FI

NA

C

AR

D

NA

TURAL SKIN E

C E RT I

FI

E

152S_adv_el_suncare_krant_vd_aarde.indd 1

100 ML Irriderm Bio gel met heilzame kruiden helpt de huid te herstellen bij roodheid, bobbeltjes en gevoelige plekjes. Geeft direct verlichting en zorgt voor een gezonde, gave huid.

Hydrateert, kalmeert en werkt verkoelend. Ook ideaal als Aftersun.

E

TURAL SKIN

AR

A LO Ë V E R A I R R I D E R M -

D

C

A R G A N S U N C A R E B O DY & FA C E C A R E S P F 2 0 – 1 5 0 M L

www.earthline.nl

04-06-15 12:25

Tips & Aanbiedingen

5

Steun ons en ontvang: 25% korting bij 1000 restaurants

Ontdek de tomatenpassata’s van Giancarlo Ceci: 100% puur, 100% biodynamisch, van zaadvaste tomatenrassen

Doneer €10,00 op NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde en ontvang super korting bij groene stroom van Greenchoice, 25% korting bij meer dan 1000 restaurants.

Deze krant een jaar lang thuis bezorgd.

Tegen inlevering van deze bon met 10% kassakorting*

abonnementenservice: info@fbw-woerden.nl

e

ku nd ig

gs

l

...’

at

.nl

ek

,n

err

Pe

tv ‘ Di

uu rv oe

di n

ijn m t ijk

n eve

k

academie gastronomie landgoed

m

ie

voor je gezondheid voor het milieu voor onderweg waterstructurering

le

met 10% korting

www.estafettewinkel.nl

El

Bestel online

Actie geldig bij Estafette t/m 1 augustus 2015, max. 4 producten per bon

www.flaska.nl

aarde + gezondheid opleiding voor Wat is =biodynamisch? natuurvoedingskundige kijk op kraaybeekerhof.nl Biodynamische kw a l i t e i t

Leven begint met Demeter Demeter is de Griekse godin van de vruchtbaarheid en het internationale keurmerk van de biodynamische landbouw. Demeter gaat verder dan biologisch. Eisen en richtlijnen zijn strenger.

Met grensverleggende landbouwmethoden versterken boeren de natuurlijke levenskracht die bodem, planten, dieren en mensen in kringlopen aan elkaar doorgeven. Hun gewassen worden rustig volwassen, dankzij een ruime vruchtwisseling en minimale bemesting. Echt lekker en gezond voedsel komt uit het meest natuurlijke landbouwsysteem. Logisch dat je meer van leven geniet, als je zulke goddelijke sla eet. www.stichtingdemeter.nl

Ik heb al een kip geadopteerd.

En jij?

Als je voor een kipadoptie kiest, dan geniet jij van haar eieren en de kip van het buitenleven.

Fair deal, toch?

www.adopteereenkip.nl

6

Redactioneel ADVERTENTIE

Ode aan de pioniers Onlangs was ik aan het werk op een collectieve werkplek in Utrecht, toen iemand me vroeg wie ik het liefste interview. Ik sta er nooit zo bij stil, maar kon de vraag direct beantwoorden. De meest bijzondere en boeiende gesprekken ontstaan tijdens interviews met mensen die iets doen vanuit een sterke gedrevenheid. Ze vertellen hun verhaal met ontembaar enthousiasme, zijn niet uit het veld te slaan en hebben ook nog eens zeeĂŤn van kennis.

Elke week een tas met biologische groenten en fruit van het seizoen

Tijdens mijn werkzaamheden voor deze krant, kom ik ze in alle soorten en maten tegen. In deze editie staan ze meer dan anders in de schijnwerpers.

Neem bijvoorbeeld de initiatiefnemers van de foodtrucks die deze zomer de festivals aandoen. Of de bedenkers van de vele initiatieven die bezoekers (en inwoners!) van Utrecht een groen alternatief bieden. En wat te denken van Tonny Straatman en Dorothea Piek die afgelopen mei de allereerste verpakkingsvrije supermarkt van Nederland openden?

Van McDonalds hoeven we voorlopig geen biologisch frietje of burger van zeewier te verwachten, en een Albert Heijn met fooddispensers en glazen flessen zal ook nog wel even op zich laten wachten. Voorlopig zijn we voor onze groene levensstijl grotendeels afhankelijk van deze creatieve ondernemers. Van hen die in naam der passie, misschien wel compleet het roer hebben omgegooid.

Wat ons betreft verdienen zij een steuntje in de rug, een klopje op de schouder, een beetje extra aandacht. En daarom roept de Krant van de Aarde deze zomer uit tot zomer van de pioniers. Van hen die het aandurfden en ons dat bijzondere groene alternatief bieden. Kent u ze ook? Geef het dan aan ons door op redactie@krantvandeaarde.nl. Wij zetten ze in het zonnetje via onder meer onze Facebook-pagina.

Veel leesplezier!

Moniek Verstegen Hoofdredacteur

biedt inspiratie!

Hiermee geven onze lezers hun vanzelfsprekend duurzame levensstijl invulling.

50.000 kranten verspreid over heel Nederland via meer dan 500 distributiepunten.

www.odin.nl

Wilt u ook adverteren?

Neem contact met ons op: 06-53332980 / albert.poutsma@krantvandeaarde.nl

7 Jaargang 10 Zomer 2015

G6

INHOUD 8 Supermarkt zonder plastic 10 Schrijfcampagne, doe mee! 12 De nieuwe film van Ton Okkers 13 Gezondheid en microplastics 16 Nieuws op z’n Frans

Natuur

26 8 13

26 Winnaar fotowedstrijd Agenda & Colofon

28 35

20 22 24 26

Gebruik je fantasie!

De natuur als uitvinder Hallo meneer de uil

Mode

Waar komt jouw kleding vandaan?

Mode

22

10

Tips & Aanbiedingen

8

Nieuws op z’n Frans

Frans van der Beek is zeer betrokken bij het wel en het wee van de Aarde. Zo stond hij onder meer aan de wieg van de Dag van de Aarde in Nederland en is hij mede-initiatiefnemer van deze krant. Hij looft groene initiatieven en hekelt de afbraak van natuur en milieu. In deze rubriek deelt hij groene en rode kaarten uit. Groen maakt blij, rood maakt boos. Voor alle duidelijkheid dus.

Zwemmende Nog een hapje Te kust en krokodil? te keurmerk

vissticks Er heerst onwetendheid bij kinderen, de bloem der natie: onze toekomst. Een op de tien kinderen denkt dat een visstick een vissoort is. Daarom haalde Sea Life in Scheveningen een educatieve grap uit door een aquarium te vullen met vissticks die van vinnen waren voorzien. Zo werd de jeugd duidelijk dat ze niet kunnen zwemmen en dus ook geen vis kunnen zijn. Er komen ook vragen waar de lekkerbekjes zwemmen, maar het gaat Sea Life te ver om dit bakproduct van de viskraam in een aquarium te dompelen.

Adieu gorilla In 2002 was er nog hoop. Van de populatie gorilla’s in Centraal Afrika zou in 2030 nog tien procent over zijn. IJdele hoop, want de VN en Interpol komen nu tot de conclusie dat de mensapen in de meeste delen van hun leefgebied binnen vijftien jaar zullen zijn uitgestorven.

Houtkap en stroperij zijn de voornaamste oorzaken. Zijn ze nog te redden? Dat wordt moeilijk, want die gebieden liggen in gebieden waar guerrillalegers het voor het zeggen hebben en bescherming van de gorilla’s vrijwel onmogelijk is. Het is ook bar en boos gesteld met olifanten, neushoorns, de wilde tijger, pinguïns, de grutto en menig vissoort. Om er maar een paar te noemen. I rest my case…

’s Avonds om zes uur de vork boven de gehaktbal, geflankeerd door bloemkool en aardappelen met een kuiltje jus? Het is een menu dat langzaam verdwijnt. In Europa komt steeds meer exotisch vlees op tafel, zoals krokodil, kaaiman, slang, schildpad en leguaan. Je moet er maar trek in hebben! Gelukkig draait bij de meeste mensen hun maag om als ze alleen al denken aan een gebakken leguaan, want als het een hype wordt, zal dat de natuur nog meer beschadigen. En wat volgt daarna? Broodje olifant? Hapje beer? Tijgertosti? De Wereldgezondheidsorganisatie is er niet gerust op en waarschuwt dat reptielvlees veel bacillen, parasieten en virussen bevat. Dus koud bewaren en goed doorbakken. Nog beter: niet eten!

Driekwart van de Nederlandse bevolking is van mening dat het de spuigaten uitloopt met de keurmerken. Alleen al voor eieren zijn er bijna twintig keurmerken en logo’s.

Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal onderzocht het ongenoegen van de consument.

Het zwarte Eko-keurmerk is over het algemeen wel bekend, maar het EU-keurmerk voor de biologische landbouw werd slechts door een enkeling herkend. De politiek wil paal en perk stellen aan de wildgroei van keurmerken en stelt een stoplichtsysteem voor, waarbij men aan de hand van kleuren kan zien hoe duurzaam een product is.

Over het keurmerk voor milieupublicaties kunnen we heel duidelijk zijn: “Wij van de Krant van Aarde bevelen als milieumagazine de Krant van de Aarde aan.”

Heb je goed of slecht nieuws?

Mail Frans!

redactie@krantvandeaarde.nl

Nieuws op z’n Frans

Loop je mee naar

Van 1 t/m 29 november loopt Urgenda met zoveel mogelijk mensen van Utrecht naar Parijs, waar de klimaattop plaatsvindt. Met de Tour to Paris vraagt de milieuorganisatie aandacht voor de actie die nodig is om gevaarlijke klimaatverandering tegen te gaan en de aarde leefbaar te houden voor volgende generaties. Iedereen kan meelopen met de Tour to Paris, voor een dag, een aantal dagen of de hele maand.

Urgenda-directeur Marjan Minnesma loopt voorop. Cabaretiers, sporters, BN’ers, studenten, ouders en professoren sluiten onderweg aan. Iedere dag worden inspirerende initiatieven ontplooid, zijn er ontmoetingen met interessante mensen en loopt de karavaan zo’n twintig kilometer. De route loopt langs verschillende treinstations, zodat aanhaken gemakkelijk is. Samen laten zien dat het nu tijd is om in actie te komen!

Meld je aan via tourtoparis@urgenda.nl.

Red onze landbouwgronden Dit is het Internationale Jaar van de Bodem met als motto ‘Celebrating Soil! Celebrating Life! Op 26 en 27 juni kwam de internationale top op het gebied van duurzaamheid naar Amsterdam om lezingen en masterclasses te geven over het thema ‘bodems’. Het doel was burgers bewuster te maken van het belang van vruchtbare bodems. Volgens cijfers van de FAO gaat er jaarlijks 10 miljoen hectare landbouwgrond verloren, wat neerkomt op 30 voetbalvelden per minuut. Aangezien meer dan 95% van de wereldvoedselvoorziening van de bodem komt, is dit een ernstige bedreiging voor de nabije toekomst waarin negen miljard mensen gevoed moeten worden. Dus moet er wat gebeuren.

9

Maak ook eens een

#zwerfie De selfie-hype is het bewijs van onze ijdelheid, maar met de zwerfie kun je bijdragen aan een schonere wereld onder het motto: Ik erger me niet aan zwerfvuil; ik ruim het op!

Henk Vrugt bedacht deze actie en heeft op zijn Twitter-account #zwerfie intussen honderden volgers. Dat zijn mensen die iedere dag tenminste één stuk zwerfvuil oprapen, daar een zwerfie van maken en die delen op Twitter of Facebook. Het initiatief werd geboren naar aanleiding van mensen die reageerden op zijn schoonmaakprincipes. “Als je iets op straat gooit loopt iedereen er achteloos voorbij, maar als je het opraapt krijg je ineens vreemde blikken.” Met de zwerfie wordt het oprapen van weggesmeten rommel opeens salonfähig. Kijk voor inspiratie op www.stichtingklean.nl.

FLASKA

STRUCTUREERT WATER Ze zien er hip en vrolijk uit, helpen het milieu en kunnen ook nog eens water structureren. De Flaska is een fles met een ‘vibrationele structuur’ die leidingwater dichterbij bronwater brengt. De wonderbaarlijke verandering van water in wijn op de bruiloft in Kana is er niets bij… “Het glas wordt ingegraveerd met behulp van het TPS procedé, een vibrationeel programma dat bestaat uit verschillende vormen van informatie vanuit de natuur,” aldus de brochure van Flaska. “Die informatie wordt aan het water overgedragen.”

Het lijkt wel een toverformule, maar als het allemaal klopt is het een prima aansporing om leidingwater te gebruiken in plaats van de plastic flessen met bronwater. Wie het wil proberen, gaat naar www.flaska.nl.

PLASTIC MADONNA

NAAR RIO

De Amsterdamse kunstenaar Peter Smith is op weg het wereldrecord plastic flessen inzamelen te vestigen. Hij zamelt ze in om een gigantische Plastic Madonna te vervaardigen die tijdens de Olympische Spelen in Rio de Janeiro op het strand wordt geëxposeerd. Dit uiteraard om de aandacht te vestigen op het feit dat jaarlijks acht miljard kilo plastic (!) in de oceanen verdwijnt.

Peter maakte al eerder een plastic bol die op het IJ in Amsterdam dreef en nu op tournee is in Nederland. De kunstenaar gaat een half jaar lang het verzamelde plastic via een 3D-printer in kleine stukjes recyclen, die hij op het strand in Rio in elkaar zet waardoor er een zogende Madonna ontstaat. Peter kan wel wat financiële hulp gebruiken. “Liever duizend mensen die één euro doneren, dan iemand die dat bedrag in één keer geeft, want dan zijn duizend mensen zich bewust van het project dat mensen wil inspireren om zwerfvuil op te ruimen. Kijk voor meer info op www.voordewereldvanmorgen.nl.

10

Inspiratie

Plastic is een In de eerste verpakkingsvrije supermarkt van Nederland Tekst en beeld: Jolien Scholte

Tonny Straatman en Dorothea Piek openden begin mei Opgeweckt Noord: de eerste Nederlandse verpakkingsvrije supermarkt. Klanten kunnen hun eigen potten, pannen of tassen meenemen, en deze vullen met zowel verse als houdbare producten, zoveel mogelijk biologisch en uit de regio. ‘Het afvalprobleem pakken wij aan het eind van de keten aan: door de verpakking weg te laten.’

‘De uitdaging is om zowel klanten als leveranciers bewust te maken’

Opgeweckt Noord haalde in drie maanden met crowdfunding 50.000 euro binnen. Dat was het dubbele van wat ze als doel hadden gesteld. Ook het Utrechtse Bag&Buy, dat na de zomer opent, had binnen no-time via crowdfunding meer dan de beoogde financiering binnen. De verpakkingsvrije winkel is hip, en er lijkt flink vraag naar te zijn.

Eerste in Nederland

Tonny Straatman en Dorothea Piek openden met Opgeweckt Noord in Groningen de eerste verpakkingsvrije supermarkt in Nederland. Straatmans ervaring bij een groothandel in biologische producten, Pieks achtergrond in marketing en communicatie, en hun gezamenlijke passie voor

gezonde en duurzame voeding, bleek de ideale combinatie. Het Groningse stel werd geïnspireerd door een verpakkingsvrije supermarkt in België. Piek: “Het biologische combineren met het duurzame element van geen verpakkingen, sprak ons meteen aan.”

Opgeweckt Noord opende begin mei haar deuren, en het concept slaat aan, vertelt Piek. “Klanten nemen al zelf bakjes en zakjes mee, maar moeten ook wel eens zoeken als ze in de winkel zijn. Zo van: hier heb ik nog geen verpakking voor.” Er zijn ook veel mensen die toevallig langskomen, en het verpakkingsvrije concept pas in de winkel ontdekken. Daarom verkoopt de

supermarkt ook weckpotten, linnen en papieren zakjes. Juist de mensen die aan komen waaien vindt Piek interessant om te bereiken. “Ik vind het leuk om het gesprek aan te gaan. Als ze een brood bestellen vragen: hoe neem je dat mee? Uh, doe jij dat niet gewoon in een plastic zak? Nou nee dus. In die zin zie ik het ook wel een beetje als een missie om mensen bewust te maken.”

Schade van plastic is ver van ons bed show

Want dat plastic enorm schadelijk is, is nog niet bij iedereen doorgedrongen, stelt Piek. “Het grootste probleem, de enorme plastic soep, ligt in de grote oceaan: het is een ver van ons bed show.

no-go

Inspiratie

Daarnaast wordt je doodgegooid met plastic, het is overal. Mensen denken dan: als je het van alle kanten aangeboden krijgt kan het zo slecht niet zijn. Hetzelfde geldt voor allerlei e-nummers in ons voedsel. Het zit bijna overal in, dus het zal vast niet heel erg zijn.”

Lees op pagina 18 over de gevaren van microplastics.

Volledig verpakkingsvrij inkopen is voor de supermarkt een illusie, want, zoals Piek grapt: een dadel springt niet uit zichzelf in de vrachtwagen.

“Maar we vermijden plastic, en verpakken alleen het hoogstnodige, in bijvoorbeeld papier of glas.”

In de supermarkt zijn rijst, noten maar bijvoorbeeld ook olie te tappen uit grote dispensers. Groenten en fruit liggen in houten kratjes en meel ligt in grote papieren zakken. “We werken zoveel mogelijk met producten uit de regio, die hoeven niet verplicht verpakt te worden”, stelt Piek. Als je internationaal inkoopt is verpakking wel verplicht. Dat er om de komkommers uit de supermarkt plastic zit is alleen maar omdat ze die goedkoop in Spanje kopen, en niet in Nederland, stelt Piek. “Met hygiëne heeft dat verder weinig te maken, het zijn financiële keuzes.”

Andere producten hebben wel duidelijke hygiëne-voorschriften. Zo is het verboden zuivelproducten te verkopen die de klant zelf moet tappen of scheppen. “Daar hebben we de oplossing voor gevonden dat we onze melk, yoghurt, vla en der-

11

‘Duurzaam zijn en geld verdienen sluiten elkaar niet uit’

gelijke verkopen in glazen flessen met statiegeld.”

Maar, door de hygiëneregels en de plastic-ban van Opgeweckt Noord kunnen niet alle producten verkocht worden. Dat is voor de ondernemers best een ergernis. “Crème fraiche wordt bijvoorbeeld nergens geproduceerd in glazen potten.

Het is alleen verpakt in plastic in te kopen, en daardoor kunnen wij het niet aanbieden.”

Lastige leveranciers

Het is voor Straatman en Piek niet alleen een kwestie van de klant bewust maken, maar ook de leverancier. Dat laatste gaat soms lastig omdat Opgeweckt Noord maar een kleine afnemer is: leveranciers zijn niet snel bereid voor hen iets anders te doen. Toch werken ze met veel partijen heel prettig samen. “Boeren uit de omgeving maken er geen enkel probleem van”, stelt Piek.

“Eén leverancier waarschuwt ons zelfs. Hij meldt het als we iets bestellen dat zij niet kunnen leveren zonder plastic.” De ondernemers hopen Foto Harry Kuipers

met het verpakkingsvrije concept een olievlek te creëren, zodat ze in de toekomst in grotere getale sterker staan tegenover de leveranciers.

Naast het verminderen van de hoeveelheid verpakkingen willen de ondernemers met hun formule ook voedselverspilling tegengaan. In de lunchroom achterin de winkel wordt zoveel mogelijk gebruikt van wat er uit de winkel over is. “We willen zo min mogelijk weggooien”, legt Piek uit. “Dus hebben we bijvoorbeeld groentesoep op het menu van een groentesoort die we teveel hebben ingekocht.”

Voedselverspilling tegengaan

Daarnaast gaat de winkel voedselverspilling ook tegen doordat klanten hun eigen hoeveelheden kunnen bepalen. Piek: “Ik verbaas me er in de supermarkt altijd over dat ik vijf kilo aardappels moet kopen. Veel is afgestemd op een gezin van vier. En als je dan al kleine porties kunt kopen, is het vaak los verpakt in plastic. Bij ons wegen klanten zelf hun producten af, en kunnen ze ook een klein beetje kopen, als ze maar weinig nodig hebben.”

Straatman en Piek realiseren zich dat Opgeweckt Noord een heel klein steentje is in een enorme vijver. Piek betwijfelt of verpakkingsvrije winkels heel Nederland gaan overnemen. “Het is een nieuwe manier om mensen bewust te maken. Het zou heel mooi zijn als de grote supermarktketens ook stappen zouden zetten om plastic verpakkingen te verminderen.

Dat is heel goed mogelijk namelijk.” Dat dit nu nauwelijks gebeurt heeft er volgens Piek mee te maken dat de supermarktketens alleen kijken naar hoe ze meer geld kunnen verdienen.

“Natuurlijk willen wij ook geld verdienen, maar het is niet onze reden van bestaan. Je kunt gerust duurzaam zijn én geld verdienen, dat sluit elkaar niet uit.”

12

Schrijfcampagne

Wij bestaan 10 jaar!

Op 22 april 2016 is het Dag van de Aarde. De Krant van de Aarde bestaat dan precies tien jaar! Dat willen we vieren met een bijzonder schrijfproject: brieven aan Moeder Aarde. Schrijft u mee?

Iedereen die dieper doordenkt over de relatie tussen mens en Moeder Aarde krijgt originele inzichten. Dat kan emotioneel, filosofisch, spiritueel, beschouwend of intiem zijn. Brieven aan ouders hebben altijd een bijzondere lading. Ook als het een brief is aan Moeder Aarde. Het vereist kunst en vaardigheid om die band te verbreden naar die met die van Moeder Aarde, onze planeet, die leven geeft en waaruit wij voortkomen en weer naar terugkeren.

Nederlandse auteurs, prominenten én lezers van de Krant van de Aarde, worden uitgenodigd zo’n brief te schrijven.

Moeder Aarde schrijft niet terug, maar haar erkentelijkheid zal afstralen op de briefschrijvers die de moeite hebben genomen haar te eren met een persoonlijke en literaire ontboezeming.

Wilt u meedoen met deze schrijfcampagne? Mail de brief van maximaal 300 woorden naar redactie@krantvandeaarde.nl of stuur hem per post naar Zeezigt 26, 1111 TL Diemen. De mooiste brieven krijgen een plekje in deze krant. Bij voldoende inzendingen volgt er een prachtige uit-

gave in de vorm van een boek. Inspiratie nodig? Lees dan eerst eens de brief die auteur Elle Eggels speciaal voor dit project aan Moeder Aarde schreef.

der e moein een vetercorset verpakte.

Dielogaischnedmoer n, zoals ze zichzelf altijd in een ere sno len wil ijf rsl keu eder heeft me tot veel strijd geleid. Daarom

hebben Mijn bio en mijn drang naar vrijheid, els, reg ar ha ar na n me vor te j de Zeven Zusters dacht ik voor van is hu Haar pogingen mi t He n ma tro uu deb jn Zuster een moeder-issue. In mi verder en nu komt De Achtste heb ik in vrijwel al mijn boeken ken boe tig en uss int ben Ik e. er tussen ons speeld mezelf duidelijk te krijgen wat niet meer te schrijven. is. Over dat thema hoef ik dus t uk gel nu me het t da k den uit. Ik gd werd door de n, omdat er teveel van me gevraa hee en jar de r doo d oos arl wa ik heb ver gaf alleen maar, en Maar er is nog een Moeder die ft nooit iets van mij gevraagd, hee r ede Mo e der an e Di . elen inkaps Deze Moeder heeft me moeder die me wilde kneden en dat ik dat nu pas begin te zien. is ge uri tre t He d. ha den beekje bie te mocht ik zwemmen in een helder overlaadde me met alles wat ze tijd der kin jn mi In n... me noe gelokt. Wat kan ik ik me tien jaar naar haar prachtigste plekken Nieuw Mexico woestijn, waar de van d hei oon sch we rau de lokte me naar zo weelderig dat intussen vermodderd is. Ze voelen. Nergens bloeien bloemen cht mo is thu en app sch end vri alleen lieve nda’s in San Miguel lang zonder verplichtingen en ogelijkste blauw van de jacara onm het r ove en tell ver ik et ben. Of mo oiste heb gezien in Autun zonder dat ze water nodig heb magnolia’s, waarvan ik de mo e onz n da zijn r oie mo na bij die de Allende, Mexico... De bomen in de Franse Morvan. elke dag langs id Limburg getrokken, waar ik Zu in kje ple een ar na me r ft deze Moede m binnen mijn En waarom, vraag ik me af, hee staat er altijd een oeroude boo is, hu ver s een r wee ik Als . sen lopen of fiet het mooiste stukje Maas mag ? e weet ze dat ik dol op bomen ben gezichtsveld. Haar cadeau. Ho

Elle Eggels

Natuur

Opnieuw Hollandse natuur in de bioscoop Met de zeearend, bever, haas, driehoornige stekelbaars en pimpernelblauwtje in de hoofdrol

Tekst: Harrie van Opstal | Beeld EMS Films

Het moest vooral géén Nieuwe Wildernis II worden. Producent Ton Okkerse verwacht met Nederland, natuur in de delta een heel andere film op het bioscoopdoek te vertonen dan de veelgeprezen natuurfilm over de Oostvaardersplassen.

De preview in juni werd al met ovationeel applaus ontvangen. Hoe de ontvangst door het grote publiek zal zijn, blijkt vanaf 24 september. Holland, natuur in de delta vertelt het verhaal van Nederland zoals dat in de afgelopen achtduizend jaar is gevormd. “Het moest een grootse Hollandse natuurfilm worden. Een herontdekking van ons land,’’ zegt Okkerse.

Oneindig laagland

Het idee was er al vóór De Nieuwe Wildernis uitkwam.

“Als kleine jongen was ik al geboeid door de polder. Ik ging polsstokspringen over de sloten achter Kamerik.

Daar vond ik stekelbaarsjes, kikkerdril en al die andere levende wezens in sloten zoals je die kent van de schoolplaten van vroeger. Toen regisseur Mark Verkerk en ik in de lente van 2013 bezig waren met De Nieuwe Wildernis, borrelde de vraag op: “Stel dat deze productie een succes wordt, wat doen we dan?

Op dat moment kwam het beeld van het Hollandse cultuurlandschap naar boven. Het land van Marsman, met trage rivieren in oneindig laagland. Ik zag een herontdekking voor me van Holland als land van de deltanatuur. Zeker géén Nieuwe-Wildernis-twee. Daar kun je namelijk geen tweede van maken na zo’n cast van 1500 wilde paarden en 3000 edelherten.’’

Vliegende deur

Eén van de hoofdpersonen voor de nieuwe film is de zeearend, ofwel ‘vliegende deur’ door de spanwijdte

Producent Ton Okkerse

13

14

Natuur

De zeearend: ‘onze Brad Pitt’

van twee meter. “Bij het maken van De Nieuwe Wildernis ging onze Brad Pitt op een voor ons ontoegankelijke plek broeden. In het tweede jaar dat we filmden, woei de boom om waarin hij zijn nest aan het bouwen was. We konden dus maar enkele shots opnemen. Nu konden we de hele cyclus een jaar volgen.’’

De zeearend heeft geprofiteerd van de milieuverbetering in Nederland. “De vogel heeft zich met succes in de Biesbosch gevestigd, de Nederlandse Everglades. Er broedden vorig jaar zelfs twee paren, vlak bij elkaar. De waterkwaliteit in de Biesbosch is ongelooflijk verbeterd. Je ziet de natuur langs alle rivieren opleven. Er leven inmiddels duizend bevers in Nederland, waarvan driehonderd in de Biesbosch.

Dus we konden hier volop filmen, net als in De Blauwe Kamer in de uiterwaarden van de Rijn. Ook hebben we in de monding van de IJssel, het Lauwersmeer en de Bergse Maas gedraaid.’’

‘Dit is zeker géén Nieuwe -Wildernis-twee’ De hoofdpersonen

In de zoektocht naar goede Hollandse karakters ging Okkerse ook in het Groene Hart, temidden van de vier grote steden, aan de slag. Dit oer-Hollandse cultuurlandschap is het domein van de haas (eigenlijk hét haas) en het driehoornige stekelbaarsje. Okkerse: “Een moderne natuurfilm in de bioscoop is niet zozeer duidend. Kijkers moeten worden meegesleept en daarvoor heb je karakters nodig. De hoofdfiguren zeearend, bever, haas, driehoornige stekelbaars en pimpernelblauwtje zijn karakteristiek voor het Hollandse laagland.’’

De cheeta van de Hollandse polder

Natuur

15

De een is fotogenieker dan de ander, zou je denken.

“Natuurlijk, de machtige zeearend op film is een schot voor open doel. Het haas is evenzeer opmerkelijk. Hij kan 75 kilometer per uur rennen en haakse bochten maken: de cheeta van de Hollandse polder.

Als je op zo’n dier inzoomt, wordt het bijzonder.

Vergelijk het met de vos in De Nieuwe Wildernis die op ganzenjongen jaagt.’’

Ook het driehoornige stekelbaarsje kent een indrukwekkend verhaal. “Vanuit de Noordzee komt deze stekelbaarssoort naar z’n paaigronden in de Hollandse polders. Een moeizame reis. Tijdens het paaien in de zoetwatergebieden verandert het mannetje volledig van kleur. Ik denk dat het heel bijzonder is om te zien, maar het publiek beslist,’’ zegt Okkerse.

Terug in de tijd

Het is meteen ook een belangrijk verschil met De Nieuwe Wildernis. “In die film was de opgave eenvoudiger. Je toont hoe het ecosysteem in de vier jaargetijden functioneert. In Holland, natuur in de delta gaan we achtduizend jaar terug in de tijd.

We hebben live action en op de computer gecreëerde beelden ingezet: deze film is gelaagd. Er komen meer ritmes aan bod dan alleen de vier seizoenen.

Dag en nacht, eb en vloed, volle en nieuwe maan en ritmes met een veel groter tijdsverloop dan wij als mens kunnen waarnemen. De ijstijden bij voorbeeld.

In de afgelopen miljoen jaar zijn er liefst veertien geweest. Ons land is gevormd uit sediment van de ijstijden en een oerrivier die de delta van Noordwest-Europa heeft gevormd.’’

Deze gedramatiseerde scènes en visual effects in combinatie met de live beelden vormen een natuurfilm vanuit het perspectief van de dieren. “In dat perspectief is de mens nog maar heel recent aanwezig. De stekelbaars zit hier al vijftig miljoen jaar, de moderne mens pas ruim tienduizend jaar. De film vertelt dus ook iets over de vergankelijkheid van de mens’’.

Invloed van de mens

Voor het Groene Hart komt bijvoorbeeld de eeuwenoude griendcultuur en de turfmakerij in beeld. Ook de industrialisatie wordt verbeeld, onder meer aan de hand van het Woudagemaal bij Lemmer, het grootste stoomgemaal ter wereld. “Maar we schetsen ook hoe de ontwikkeling doorgaat. Zo zetten we het Haringvliet weer open, op een kier weliswaar, voor de invloed van de zee. Het IJsselmeer is voorzien van vistrappen, rivieren mogen weer meanderen. In tegenstelling tot de jaren tachtig creëren we natuur.

De film toont de teloorgang sinds 1930 en de huidige zoektocht naar nieuwe harmonie. De centrale gedachte in de film is dat de natuur weer meer de ruimte krijgt in dit dichtbevolkte land. We gaan daarmee verder dan De Nieuwe Wildernis en vertellen over de invloed van de mens en de cultuurhistorie van ons land.’’

“Aan de rol van de mens besteden we op licht-humoristische wijze aandacht. We vergelijken de mens met de bever. Dat dier bouwt voortdurend. Damt beken en stromen af. Verlegt grenzen. Net als de mens.’’

Juist dat cultuurland en de geschiedenis daarvan maakt Holland, natuur in de delta volgens Okkerse ‘gelaagder.’

Ook de bever laat zich van zijn beste kant zien Wonderbaarlijke opnamen

Bij het maken van natuuropnamen staan de filmmakers regelmatig voor de vraag hoe ver je kunt gaan met het verkrijgen van unieke beelden en wat praktisch mogelijk is. Okkerse: “Het genre natuurfilm is alleen succesvol op basis van wonderbaarlijke opnamen én een goed verhaal. De Disneyproductie The bears trekt bomvolle zalen dankzij de spectaculaire beelden. Maar soms moest er in een beschermde omgeving zoals een dierentuin gefilmd worden.

In de wilde natuur in een hol filmen, betekent dat je cameraman wordt opgegeten én dat de beer in z’n vertrouwde omgeving wordt verstoord.

Dus in Burger’s Zoo de scène opnemen dat de zeearend haar ei uitbroedt, mag. Als je het maar meteen vertelt, onderstreept Okkerse. “Dat heeft de

regisseur van Frozen planet ook gedaan toen het ging over het ijsberenjong. Anderzijds is het natuurlijk wel zo dat je als filmmaker het geheim van de smid niet wil prijsgeven. Het gaat om het evenwicht tussen enerzijds ‘re-creëren’ en anderzijds ‘natuurlijk doe je dat zo.’ Ik merk bij het publiek een duidelijk verschil. De oudere generatie van Jacques Cousteau kijkt daar anders tegenaan dan de jongere generatie van de BBC-titels. Zo lang het wetenschappelijk en procesmatig juist is, wil ik beelden opnemen. Alles wat we deden met De Nieuwe Wildernis, en doen met Holland, natuur in de delta, doen we met wetenschappelijke begeleiding.’’

16

Interview

Microplastics Kleine plasticdeeltjes vervuilen het milieu en jouw lichaam Tekst: Jolien Scholte

Bij plasticvervuiling denken we aan plastic flessen op straat, of de plasticsoep in de oceaan. Maar plasticvervuiling is niet altijd zichtbaar: microplastics en nanoplastics vormen ook een groot deel van de vervuiling. Deze kleine plasticdeeltjes vinden wetenschappers niet alleen in het milieu, maar inmiddels ook in onze voeding en drinkwater.

‘We weten dat we eraan blootgesteld worden, we weten alleen nog niet hoe schadelijk het is.’

Professor Dick Vethaak doet aan de Vrije Universiteit en bij instituut Deltares onderzoek naar deze micro- en nanoplastics. “Het is een nieuw opkomend milieuprobleem. Het begon een aantal jaar geleden met de plastic soep, maar het wordt steeds duidelijker dat micro- en nanoplastics ook een groot deel van de vervuiling vormen.” Deze kleine plasticdeeltjes ontstaan wanneer grotere plasticstukken uiteen vallen, maar ze zitten bijvoorbeeld ook in veel cosmeticaproducten. Ze worden niet of nauwelijks door micro-organismen afgebroken en hopen zich op in het milieu. In scrubs en tandpasta’s worden kleine plasticdeeltjes gebruikt als ‘schuurmiddel’. Op die manier komen plasticdeeltjes terecht in het riool, en, omdat ze niet goed te filteren zijn, uiteindelijk ook in het milieu en zelfs in ons drinkwater. De kleinere plasticdeeltjes, nanoplastics, zijn in het milieu nog niet goed te meten, vertelt Vethaak. “Daar hebben we nog geen goede meetinstrumenten voor. Aan de ene kant omdat ze zo klein zijn, maar vooral omdat er zoveel andere deeltjes in het milieu zitten. Onderscheid maken is dan lastig.”

Nano-plastics zijn weliswaar kleiner, maar ook gevaarlijker dan micro-plastics.

“De deeltjes zijn zo klein dat ze door membranen heen kunnen, en daardoor in het lichaam kunnen worden opgenomen.

Ook gaan er meer stofjes aan nanoplastics zitten, en kunnen ze dus ook meer gevaarlijke stoffen en ziekteverwekkers meebrengen.”

Toch is het feit dat nanoplastics door celmembranen kunnen komen niet altijd een nadeel, stelt Vethaak.

In de geneeskunde worden nanoplastics gebruikt om er geneesmiddelen aan te binden die zo naar bijvoorbeeld de hersenen kunnen komen. “Dat zijn dan wel plastic nanodeeltjes die speciaal voor slow-release van medicijnen zijn ontworpen met zo min mogelijk bijwerkingen.”

Plasticdeeltjes in ons eten

Wat Vethaak met zekerheid kan zeggen is dat we blootgesteld worden aan micro- en nanoplastics.

Onder andere via onze voeding. “Neem bijvoorbeeld ons onderzoek naar mosselen: daar zitten gemiddeld 13 deeltjes microplastic per gram mosselvlees in. En het ziet er niet naar uit dat de hoeveelheid microplastics in ons milieu de komende jaren zal dalen.” Ook zijn er microplastics aangetroffen in honing, melk en bier. Hoe het daar komt? “Het is best mogelijk dat er microplastics in honing terechtkomen door het productieproces.

Dit zou het geval zijn als de machines worden schoongemaakt met een middel waar plastic scrubdeeltjes in zitten, en er vervolgens een heel klein beetje hiervan in de honing terecht komt.”

Maar, zo stelt Vethaak, er zweven ook overal micro- en nanoplastic-deeltjes in de lucht, en die kunnen overal terecht komen.

Effecten op de mens onduidelijk

We weten nog niet of en hoe schadelijk micro- en nanoplastics zijn voor mensen. Er is wel onderzoek geweest met kleine zeedieren, die in het lab zijn blootgesteld aan relatief grote hoeveelheden microen nanoplastics. Vethaak ziet hier verschillende effecten. “Als dierlijk plankton bijvoorbeeld microplastic eet verstopt het darmkanaal, waardoor het plankton vermagert en uiteindelijk sterft. Een ander effect is een verstoring van zwemgedrag bij vissen of voedingsactiviteit bij mosselen. De nanoplastics

Interview

op je bord

17

‘Het is een nieuw opkomend milieuprobleem.’

Plastic in je tandpasta Beat the Microbead is een internationale campagne tegen plastic in cosmetica. In duizenden verzorgingsproducten die over de hele wereld verkocht worden zijn minuscule korreltjes plastic verwerkt. Deze micro-plastics, ofwel microbeads, komen in het riool en uiteindelijk het milieu terecht.

Beat the Microbead zet producenten onder druk om microbeads te vervangen door natuurlijke, afbreekbare alternatieven. Dat heeft succes, al zijn nog lang niet alle producenten om. Op www.beatthemicrobead.org zijn per land rode (met plastic) en groene (zonder plastic) productlijsten te downloaden. komen ook in het weefsel van blootgestelde mosselen terecht, waar ze ontstekingen en celschade veroorzaken. Daarnaast zijn er dan nog de mogelijke schadelijke effecten van de stoffen die aan de plastics vastzitten. Dat kunnen ook bacteriën of virussen zijn.” Deze effecten in het lab zijn overigens waargenomen bij relatief hoge concentraties plastic deeltjes, stelt Vethaak. “De concentraties in het milieu, voor zover we die kunnen meten, liggen een stuk lager.”

Spreid je risico

Omdat de effecten op de mens nog niet duidelijk zijn zou Vethaak niet nu al adviseren om zo weinig mogelijk producten te eten die microplastics kunnen bevatten. “Er is ook nog geen lijst van voedingswaren die mogelijk microplastics bevatten. Mijn motto is: eet gevarieerd, hierdoor spreid je het risico van het binnenkrijgen van eventueel aanwezige ongezonde deeltjes en stoffen. Zo heb ik gisteren nog met

veel genot en plezier een portie Zeeuwse mosselen gegeten.”

Vethaak vindt het van belang om de consument een keuze te geven. “Neem bijvoorbeeld wasmachines: nu komen er enorm veel synthetische textielvezeltjes van kleding in het spoelwater, en daardoor in het milieu. Er wordt nu een speciaal filter ontwikkeld voor wasmachines, zodat die micro- en nanovezels eruit gehaald kunnen worden.” Veel wasmachinefabrikanten willen hier echter nog niets van weten. “Het probleem is dat de industrie eerst harde bewijzen wil zien, terwijl wij zeggen: handel nu uit voorzorg. Eenmaal in de rivier en de zee krijg je die persistente deeltjes er niet meer uit.”

Bij de bron beginnen

Het aanbrengen van filters op wasmachines is een tijdelijke oplossing. Het enige dat op den duur echt helpt is volgens Vethaak preventie. Het opheffen van

de bronnen. “Als je het wil aanpakken moet je bij de bron beginnen. Betere, milieuvriendelijke alternatieven maken.” In het geval van kleding betekent dat bijvoorbeeld plastic vezels ontwikkelen die minder gevaarlijke stoffen bevatten, de fabricage van kleding veranderen, zodat de vezels niet meer loslaten, recycling bevorderen, enzovoorts.

Daarnaast is het bewust maken van mensen cruciaal.

“De consument heeft de macht over wat hij koopt, en kan zo de industrie overtuigen. Een heel goed voorbeeld daarvan is Beat the Microbead.”, zie kader.

Ook meer onderzoek is van belang. Er zijn wel studies naar effecten op het milieu, maar volgens Vethaak moet er met name veel meer onderzoek gedaan worden naar de effecten van micro- en nanoplastics op de gezondheid van de mens.

“Daar weten we nu vrijwel niets vanaf.” Zelf begeleidt hij promovendi die onderzoek doen naar nieuwe analysemethoden om micro- en nanoplastics te meten, en onderzoek doen naar effecten op oesters, zee-egels en algen. “En we doen ook onderzoek naar de sociaaleconomische impact van plastic afval en microplastics. Bijvoorbeeld als er relatief veel plasticdeeltjes in zeevis en schelpdieren zitten, kan dit in de toekomst gevolgen hebben voor de visserij-industrie. Het idee om plastic op je bord te krijgen kan de consumptie van zee-producten nadelig beïnvloeden.

In een worst case scenario kan dit leiden tot een verlies van honderden miljoenen euros op jaarbasis.”

Dat soort onderzoeken zijn ook nodig om Brussel ervan te overtuigen de microplastics hoog op de agenda te zetten en te houden, stelt de professor. “Micro- en nanoplastics zijn een serieus milieuprobleem dat niet 1,2,3 op te lossen is.”

ADVERTENTIE

Zachte of strenge winter?

Wij zitten er altijd comfortabel bij!

En we besparen flink op de stookkosten met

TONZON Vloerisolatie

www.tonzon.nl

20

Wetenschap

Wetenschap zonder meetinstrumenten Steeds meer draagvlak Goetheaanse natuurwetenschap Tekst: Gilles Havik

Kan onze ervaring een wetenschappelijk instrument zijn? Kunnen wij door zelf het bos in te gaan waarheden ontdekken die een bioloog met zijn microscoop niet kan zien? Dat zijn vragen waarmee Johann Wolfgang Goethe zich in de 18e eeuw dagelijks bezig hield. Nu, 200 jaar later, lijkt zijn gedachtegoed draagvlak te hebben in jonge wetenschappelijke disciplines als Deep Ecology, Ecopsychologie en Ecotherapie.

Goethe was tijdens zijn leven getuige van de opkomst van de wetenschap van Descartes, Newton en Linnaeus, waarin de natuur werd beschreven als levenloos mechanisme dat werkt volgens de berekenbare wetten van oorzaak en gevolg. Hij vond de kennis die de wetenschappers van zijn tijd opdeden onvolledig. Er miste namelijk een belangrijk element: het vitale, dynamische aspect van de levende natuur. Daarom bedacht hij een reeks alternatieve methodes. In plaats van planten

en dieren te doden en open te snijden, verscherpte Goethe zijn eigen geest om de natuur op een gevoeligere manier te observeren.

In zijn boek Metamorphose van de Planten beschreef Goethe verbanden tussen verschillende planten die andere wetenschappers pas vijftig jaar later een naam gaven. Goetheaanse wetenschap, zoals zijn methodes nu bekend staan, zou later ook een belangrijke basis zou worden voor de Antroposofie.

Inleven in de natuur

Waar het in de Goetheaanse natuurwetenschap om draait, is dat onderzoekers op ontdekkingstocht gaan naar de eigen intieme ervaring van de natuur.

Inleving in de wereld van plant en dier is daarbij van groot belang. Volgens Goethe was het de uitdaging van natuurstudie om er voor te zorgen dat je in het proces van observatie naar interpretatie geen overhaaste stappen maakt. Hij geloofde dat de mens van nature de neiging heeft gedachtes te projecteren die

Wetenschap

21

de observatie zelf in de weg zitten. De valkuil was, volgens hem, dat je te makkelijk vertrouwt in een bepaald woord of een bepaald geloof, en zo de diepere wetten van de natuur uit het oog verliest.

De kracht van perceptie

Goethe noemde een belangrijk aspect van zijn methode “Zarte Empirie” of Gevoelige Empirie. Dat is een poging om iets te leren begrijpen door er voor langere tijd onafgebroken je aandacht op te richten.

Met andere woorden: hij ging voor een boom zitten en zette al zijn zintuigen in om zo veel mogelijk te leren over hoe die boom in het leven staat. Hij gebruikte daarvoor technieken die we vandaag de dag misschien mindfulness zouden noemen. Vaak maakte hij ook tekeningen. Hij ging er van uit dat de mens een uitermate sterke perceptiekracht heeft, en streefde er naar om die kracht door middel van oefening en volharding zo ver mogelijk te ontwikkelen.

Voor hem was het van belang om het intellect op de zintuigen aan te passen, niet andersom.

Goethe ging voor een boom zitten en zette al zijn zintuigen in om zo veel mogelijk te leren over hoe die boom in het leven staat Gebruik je fantasie

Om zonder oordeel van de natuurwetten te leren, speelden fantasie en verbeeldingskracht volgens Goethe ook een belangrijke rol. Die stellen de mens namelijk in staat om met zijn gedachten verder te reiken dan de gebaande paden, en op inzichten te komen die eerdere aannames in een nieuwe context plaatsen. Hij geloofde dat met genoeg oefening, een leerling in staat zou zijn om met zijn gedachtekracht te reiken totaan het Oer-fenomeen, het basispatroon van de natuur, dat alle vormen en dynamiek verklaart. Door met dit patroon in aanraking te komen leer je wat de natuur in essentie is. Hij wees er wel op dat het hoogste begrip dat wij mensen van natuur kunnen hebben het besef is dat alles wat wij als feiten zien uiteindelijk alleen theorie is. Voor hem was het de kunst om op tijd te stoppen met ergens iets achter te zoeken, en observaties van Oer-fenomenen te waarderen voor wat ze zijn.

Onontgonnen gebied

Vanuit een mechanistische visie op de natuur is het moeilijk om levenskracht tot studieobject te maken. Door de rechtstreekse ervaring van natuur als een legitiem wetenschappelijk middel te zien, kan dat wel. In plaats van de wereld te bestuderen vanaf de buitenkant, doe je het dan vanuit de

‘Nature Deficit Disorder’

De Goetheaanse aanpak wordt gebruikt bij de genezing van bepaalde psychische problemen. In zijn boek ‘Last Child in the Woods’ beschrijft Richard Louv bijvoorbeeld het ‘Nature Deficit Disorder’. Door een gebrek aan directe natuurervaring bij kinderen, onstaan problemen als depressie, obesitas en ADHD. Een groeiende hoeveelheid bewijs toont aan dat zulke symptomen vaak kunnen verminderen door wandelingen in de natuur, tuinieren of een dagje vissen. Door regelmatig de natuur in te gaan, ga je bovendien als vanzelf beter met de natuur om. Dat is vandaag de dag ook niet onbelangrijk.

Sommige ecotherapeuten gaan nog een stap verder door mensen met zwaardere psychische aandoeningen de natuur in te brengen. Zij zetten bewust in op versterking van de zintuigen in een natuurlijke omgeving. Ze laten bijvoorbeeld mensen geblinddoekt met hun blote voeten door het bos lopen, zodat zij met hun voetzolen nieuwe aspecten van de bosgrond ontdekken. Of ze creëeren tuinen die zo veel mogelijk geuren verspreiden. Door de verschillende zintuigen te prikkelen, ontspannen patienten, en genezen ze langzaam van hun aandoening.

binnenkant. Daar ligt voor de wetenschap nog veel onontgonnen gebied. Het lijkt er op dat de kennis die daar uit voortvloeit in de komende decennia meer voet aan de grond gaat krijgen. Of dat er ook voor gaat zorgen dat de verbinding tussen mens en natuur weer een centralere plaats krijgt in onze maatschappij, moeten we nog zien. Het is in elk geval een ontwikkeling om in de gaten te houden.

Gilles Havik is multidisciplinair ecoloog en schrijft voor de Krant van de Aarde vanuit zijn vakgebied.

22

Innovatie

Miljarden aan innovatie gratis beschikbaar

Spieken bij de natuur Tekst: Frans van der Beek

De natuur is de uitvinder van de mens. Alles wat we aan technologie willen ontdekken is daar te vinden. Dat is de interessante conclusie van Ylva Poelman, expert in bionica, in haar fascinerende boek ‘De natuur als uitvinder’. Aan het vernuft van de natuur kunnen wij als mens niet tippen, maar we kunnen er wel veel van leren.

Bionica maakt gebruik van biologische techniek (dus uit de natuur) als bron voor onconventionele ideeën voor de techniek die we als mens kunnen gebruiken. De natuur is al bijna vier miljard jaar ‘in bedrijf’ en ligt dus ver op ons voor als uitvinders. Bionica levert daarom aanzienlijke efficiencywinst.

Dat levert meer dan vijftig procent energieen materiaalbesparing op. Innovatie is een kwestie van zoeken, proberen, vallen en weer opstaan. De natuur heeft daar intussen zoveel ervaring mee en past zich voortdurend aan nieuwe omstandigheden aan.

Het boek van Ylva Poelman vertelt hoe

de natuur dit doet en is vooral een les in bescheidenheid. Het menselijk ras is geneigd de natuur naar zijn hand te willen zetten, maar het is veel verstandiger te achterhalen wat biologische techniek in huis heeft en hoe we dat kunnen toepassen. ‘De natuur als uitvinder’ presenteert legio voorbeelden. Bionica stroomlijnt dit proces door gericht te zoeken naar bestaande oplossingen in de natuur en deze te vertalen naar menselijke techniek.

Poelman: “Steeds meer dringt het besef door dat meer van hetzelfde niet de oplossing gaat brengen voor de aaneenschakeling van de

crises in de afgelopen decennia, en voor de crises die nog op de loer liggen.”

Op weg naar een kantelpunt

We kunnen het boek dus ook lezen als reddingsboei voor mens een aarde. We zijn hard op weg naar een kantelpunt wat betreft het klimaat en de ecosystemen.

“Het oplossen van de huidige uitdagingen en het veiligstellen van een goede toekomst voor de komende generaties zijn vooral een kwestie van mentaliteit: het anders willen doen.

Daar de noodzaak van inzien en niet denken

Innovatie

‘het zal mijn tijd wel duren’. Duurzaamheid speelt daar per definitie een rol in. De natuur is daarvoor een geweldige inspiratiebron, want ze is er immers de uitvinder van. De natuur streeft niet naar maximale winst, laat staan roem, rijkdom of macht, voor individuele soorten, maar naar een optimale situatie voor het geheel en een zo groot mogelijke veerkracht om klappen op te vangen,” aldus de auteur.

Eyeopener van jewelste

De hoofdstukken in het boek hebben titels als ‘Het overleven van de energiezuinigste’, ‘Minimalistische bouwmeesters’, ‘Doorbraakinnovaties uit de natuur’, en ‘Dierlijk gedrag als inspiratiebron’. De informatie is een eyeopener van jewelste.

In de natuur bestaan heel slimme technieken voor voortbewegen, boren, filteren, pompen, isoleren, vasthechten waarnemen, repareren en beschermen. Kortom alles waar wij als mens mee gediend zijn. Maar we willen het zelf ontdekken, omdat we geneigd zijn onze eigen intelligentie boven die van de natuur te stellen.

En dat is dom. Het zou andersom moeten zijn.

Ylva Poelman studeerde theoretische natuurkunde en sterrenkunde, maar de verwondering over en de bewondering voor de natuur liet haar nooit los. “Elk voorjaar verbaas ik me weer over haar veerkracht wanneer alle schijnbaar dode of verdwenen planten en dieren weer tot leven of tevoorschijn komen,” schrijft ze. “Aan de andere kant ben ik gefascineerd door wetenschap, techniek en innovatie, het nieuwe en onconventionele. Bionica bevindt zich op het snijpunt van deze interesses.”

Bacterie vond wiel uit

Poelman geeft boeiende voorbeelden. De natuur heeft niet alleen tangen, radiateurs, zwemvliezen helikopters uitgevonden, maar ook allerhande auto-onderdelen, zoals motoren, tandwielen, explosies en zelfs het wiel. Voor dat laatste voert ze de bacterie op die zich met zweepstaarten voortbeweegt. Dat zijn minuscule haartjes die op ‘assen’ zijn gemonteerd en worden aangedreven door een motortje, Dat motortje is een complex molecuul dat protonen als brandstof gebruikt en zo kan de zweepstaart tot wel duizend toeren per minuut halen. Bovendien kan de draairichting van de as onmiddellijk veranderen, van linksom naar rechtsom, of andersom. Dat geeft de bacterie een grote beweeglijkheid. Ook het tandwiel is geen vinding van de mens: de piepkleine cicade beschikt er al veel langer over. De cicade heeft een enorme sprongkracht en kan daarmee tot 140 keer zijn lengte springen. Tandwielen in de achterpoten grijpen vlak voor de sprong in elkaar om de poten te coördineren zodat ze tegelijkertijd afzetten.

Of neem de bombardeerkever die explosies gebruikt om vijanden af te schrikken.

De natuur als uitvinder, Ylva Poelman, Uitgeverij Carrera, ISBN 9789048825417 € 19,95

Het is verleidelijk om nog meer van die fantastische vindingen in de natuur te citeren. Deze ruimte is te beperkt. Ylva Poelman gebruikt er 227 bladzijden voor. Het boek leert ons minder oppervlakkig naar de natuur te kijken, maar vol respect het hoofd te buigen en te beseffen dat de natuur niet zonder reden onze Moeder wordt genoemd.

Jaagt zijn vijanden weg met explosies.

23

24

Dieren

De uil

De uil zat op een dikke tak met zeven zuurtjes in een zak.

De egel riep van bij de haag: ‘Ik lust die zuurtjes óók zo graag!’

De tor riep van een grote steen: ‘Ach lieve uil, mag ik er één?’ ‘t Konijntje riep vanuit zijn hol: ‘Op zulke zuurtjes ben ik dòl!’

De hagedis riep uit de hei: ‘Toe uiltje, geef er één aan mij!’

En wat deed de uil?

Hij schudde zijn gierige uilenkop en at zelf ALLE zuurtjes op!

Diet Huber.

Dieren

25

Symbool van wijsheid en magie

De onderbroek van meneer de uil Tekst: Frans van der Beek

De uil spreekt tot de verbeelding. Harry Potter laat ze rondvliegen in zijn toverland, Meneer De Uil las 1640 keer voor uit de Fabeltjeskrant en in februari werd Purmerend opgeschrikt door een terreuruil die passanten in de kuif pikte. De roofvogel heeft een mystiek imago. We zijn diep onder de indruk en zelfs een beetje bang voor deze nachtvlieger.

De familie uil kent in Nederland enkele vertakkingen.

Zo is er de bosuil, kerkuil, steenuil, velduil, ransuil en de oehoe. Maar er zijn er nog enkele die weinig voorkomen, zoals de ruigpootuil. Dat dit ook een scheldwoord is voor homo’s kan het uiltje ook niet helpen.

Wat is er nou zo magisch aan deze vogel? Waarom zien we overal beeldjes in en op boekenkasten? Het is vooral het uiterlijk dat zo aanspreekt. De grote ogen staan voorin de kop, waardoor ze alleen naar voren een groot gezichtsveld hebben. In de schedel is geen ruimte voor spieren die de ogen van links naar rechts kunnen laten draaien. Om naar alle kanten te kunnen kijken heeft de uil veertien wervels in de nek. Zo kan de kop ronddraaien of ondersteboven keren, in totaal 270 graden. Een opmerkelijk gezicht. De oren met de pluimpjes (ransuil) staan ver uit elkaar. Die pluimen geven de status aan. De grote, sterke uil met een flink territorium heeft fiere pluimen, Zieke, zwakke en misselijke uilen hebben kleintjes.

Uil, wat heb je grote oren…

Die oren kunnen uitzonderlijk goed horen. De ooropeningen zitten links en rechts niet op dezelfde hoogte. Geluiden komen iets eerder aan bij het ene oor en een miljoenste seconde later bij de andere, waardoor de uil precies kan bepalen waar de prooi zich bevindt. Dat zijn veelal muizen, welke knaagdiertjes graag verblijven in een schuur met graan of hooi. Die opslagplaatsen, die zich voor 80 procent bij boerderijen bevinden, verdwijnen van lieverlede, dus ook de populatie muizen en daarmee het menu voor de uil. Vooral kerkuilen hebben daar last van, ook omdat de nissen van kerken veelal met gaas worden afgedekt om de overlast van duiven tegen te gaan. Het leven van de uil wordt er niet gemakkelijker op en dat gaat soms ten koste van kleine babyuiltjes. (Weekhartige lezers moeten hier even afhaken).

Het jong dat het om het hardst bedelt en zijn bekje het verst openspert krijgt het meeste eten. Zo kan het gebeuren dat het kleinste en zwakste uilenjong sterft van de honger. Of wordt opgegeten als er te weinig voedsel wordt gevonden. De jongen krijgen een straffe opvoeding. Ze worden al het nest uitgekieperd voordat ze goed en wel kunnen vliegen. Dus struinen ze lukraak rond en doen hun best om snel groot te worden. Logisch dat de kleine

uiltjes daarbij vaak in de fout gaan en een fatale vergissing begaan. Vandaar het scheldwoord ‘uilskuiken’ (domoor). Daar staat tegenover dat de uil ook het symbool van wijsheid en belezenheid is.

De grote ogen en de nieuwsgierige naar alle kanten draaiende kop zullen daar wel debet aan zijn.

De uil kan als nachtdier dingen zien die andere dieren niet zien. Ook dat draagt bij aan het imago en de mythe van (misplaatste) intelligentie. De vogel heeft ook iets bedaards en slims. Als nieuwslezer van de Fabeltjeskrant berichtte hij uit de het dierenbos en transformeerden de kijkbuiskinderen van destijds de titelsong tot “Hallo, meneer de uil, uw onderbroek is vuil…”

Bijgeloof

De uil zet zijn klauwen stevig in een prooi die hij doodt door krachtig te knijpen totdat hij geen hartslag meer verneemt en verscheurt de maaltijd dan met zijn bek, vreet het op en spuwt de onverteerbare resten in een braakbal weer uit.

Bijgelovige mensen zijn niet zo dol op de uil. Als zij het nachtelijke geroep horen, denken ze dat dit het signaal voor naderend onheil is. Vliegt een uil

’s nachts tegen het raam waar een ziek mens in bed ligt, dan duidt dit op een snel naderende dood. Ze worden ook vaak in verband gebracht met heksen die ze op hun schouder meedragen.

Uilen in de natuur worden niet veel ouder dan drie jaar. Ze worden overreden omdat in bermen veel muizen zitten, of vliegen tegen elektriciteitskabels.

Als ze vergiftigde muizen eten, betekent dit ook een wisse dood voor de uil. In dierentuinen worden ze ouder, want daar heerst het recht van de sterkste niet en loert geen gevaar. Hoezeer wij nieuwsgierig zijn naar het wel en wee van de uil mag blijken uit het aantal bezoekers van de webcam die door de kerkuilenwerkgroep Nederland in een nest is geplaatst (te volgen via beleefdelente.nl). Meer dan een miljoen bezoekers volgden het uilenpaar met zelfs discussie in de media tot gevolg of daarmee al dan niet de privacy van de uilenfamilie in gevaar kwam. Ook dat is Nederland.

Hoe dan ook, de uil verblijft al ruim 58 miljoen jaar in onze contreien en heeft het voornemen om dat nog miljoenen jaren vol te houden. Tot groot genoegen van miljoenen natuurliefhebbers.

26

Mode

Doorzichtige kleding is in de mode Waar komt jouw kleding eigenlijk vandaan?

Foto: Thamani Fashion

Waar komt mijn kleding vandaan? Het lijkt een simpele vraag. Maar in de huidige modewereld is het antwoord niet eenvoudig. Het goede nieuws: er is steeds meer informatie te vinden over de omstandigheden waaronder de kleding in onze winkels en kasten is gemaakt.

Tekst: Lynsey Dubbeld

Moestuinen, landgoedwinkels, wildernisvlees. Zelf verbouwd en lokaal geproduceerd voedsel is in de mode. Maar waarom zitten we eigenlijk niet achter het weefgetouw of de naaimachine om onze kleding zelf te maken? Dat vroeg de Britse journalist JohnPaul Flintoff zich af. Zijn boek Sew your own doet verslag van zijn pogingen om zijn eigen kleding te maken – van de textielvezel tot aan de knoop.

Flintoffs inspiratie kwam van Ghandi, die geloofde dat Indiërs door zelf kleding te maken de Britse katoenindustrie kapot konden maken – en vervolgens het Britse rijk omver zouden kunnen werpen.

Ghandi zelf gaf daarbij het goede voorbeeld: hij ontwierp een spinnenwiel, dat hij zelfs meenam naar politieke bijeenkomsten. Volgens Flintoff liet de leider van de Indiase onafhankelijkheidsbewe-

ging zien dat het lot van een heel land kan worden beïnvloed door individuen die iets kleins doen. Ook Flintoff wil de wereld verbeteren, en besluit bij zijn garderobe te beginnen. Na eten is kleding immers een eerste levensbehoefte.

Fabriekslocaties in kaart

De manhaftige pogingen die John-Paul Flintoff onderneemt om zijn eigen onderbroeken, t-shirts en jassen te maken, laten zien hoeveel werk er schuilgaat achter kledingstukken die wij soms voor een paar euro in de winkel kopen. Het traditionele ambachtswerk in de textielindustrie van een paar decennia geleden is vervangen door fabrieksmatige productie in lagelonenlanden. Dat kan ten koste gaan van kwaliteit, en ook nog eens het risico van oneerlijke en onveilige werkomstandigheden

Foto: Kuyichi

Mode

Foto: Kuyichi

hoort tot de koplopers in de trend. De webshop met betaalbare kwaliteitskleding geeft informatie over de fabrieken die de collecties produceren. Om eerlijke arbeidsomstandigheden te garanderen, heeft het kledingmerk een voorkeur voor productie in de Verenigde Staten en Europa. De aanpak legt het merk geen windeieren. Media zoals Vogue, Glamour en Fashionsta.com schrijven juichend over Everlane.

Voor het Nederlandse kledinglabel Thamani Fashion gaat fairtrade verder dan de productiemethode van de eigen collecties. De Arnhemse oprichtster Fiona Vloet is in Tanzania de Fair Trade Factory gestart, waar ook andere merken eerlijke kleding kunnen laten maken. Online is te zien hoe de kleermakers in Dar es Salaam werken. En afnemers van de textielproducten kunnen een digitale tour door het naaiatelier maken, of Skypen met het personeel.

Het doel: op een transparante manier meer werkgelegenheid en betere werkomstandigheden creëren voor lokale kleermakers. En kledingproducenten en -consumenten een kijkje in de keuken van verantwoorde naaiateliers gunnen.

Goed voor de Aarde vergroten. De instorting van de Rana Plaza textielfabriek in Bangladesh in 2013, waarbij meer dan 1100 werknemers overleden, is daarvan het pijnlijke bewijs.

Om te voorkomen dat onze kleding wordt gemaakt in dubieuze fabrieken of illegale naaiateliers, doen steeds meer modemerken moeite om zicht te houden op hun productieketen. Ze brengen bijvoorbeeld alle fabriekslocaties in kaart, en vertellen consumenten waar de collecties vandaan komen. H&M maakte als een van de eerste internationale spelers een lijst openbaar met de textielfabrieken die wereldwijd voor de keten werken. De concurrentie volgt inmiddels: onder meer Nike, Levi’s en G-Star hebben wereldkaarten met informatie over hun leveranciers gepubliceerd.

Makers in het zonnetje

Met de transparantietrend worden er steeds meer stappen gezet om eerlijke, veilige en gezonde werkomstandigheden voor de makers van onze kleding te garanderen. Door te kiezen voor fair fashion, kunnen we die ontwikkeling een duwtje in de rug geven. En zelf kleding maken? John-Paul Flintoff blijft geloven in het nut van zijn eigen kleine bijdrage aan het verminderen van het klimaatprobleem.

Hoe overweldigend de omvang van de problematiek in de textielindustrie ook mag zijn, ook een bescheiden beweging in de richting van eerlijke, schone kleding vindt hij belangrijk. De overgang naar een verantwoorde kledingindustrie gaat nu eenmaal stapsgewijs – en als iedereen zo’n stapje zet, kan dit uiteindelijk leiden tot een grote verandering. In het slot van Sew your own schrijft hij dan ook: “My project to make an entire outfit myself is good for me, and it’s good for the world.”

Vooral modemerken met duurzaamheid in het DNA gaan gerust nog een stapje verder. Neem Kuyichi, dat behoort tot de wereldwijde koplopers in green jeans. Het Nederlandse denimlabel lanceerde dit jaar onder het motto Let’s be true een onlinecampagne om het hele verhaal achter de collecties te vertellen inclusief fotoreportages. Voor fashionlabel Studio Jux is transparantie al sinds de oprichting een focus.

De productie vindt plaats vanuit een eigen fabriek in Nepal, en op de website worden de makers in woord en beeld het zonnetje gezet. Zo kan het bedrijf een oogje houden op de arbeidsomstandigheden. En consumenten krijgen een indruk van de kleermakers die de collecties hebben genaaid – en dat geeft een goed gevoel.

Wie maakt mijn goud?

Ongeveer de helft van al het goud dat wereldwijd wordt gewonnen is bestemd voor sieraden. Toch is het niet allemaal goud dat er blinkt in de juwelenindustrie. Meer dan 90 procent van de mijnwerkers werkt onder slechte omstandigheden. Er is sprake van misbruik en uitbuiting van de mannen, vrouwen en kinderen die er werken. Mijnschachten zijn onveilig, en de lonen minimaal. En omdat mijnwerkers in ontwikkelingslanden zoals Peru, Ghana en Kenia vaak onbeschermd werken met giftige stoffen zoals kwik en cyanide, lopen ze ernstige gezondheidsrisico’s.

Maar als goudmijnen transparant en goed beheerd worden, kan er een duurzame, economische en sociale ontwikkeling ontstaan, zo zegt Solidaridad. Goudwinning gaat volgens de internationaal opererende ontwikkelingsorganisatie namelijk niet alleen gepaard met sociale problemen en milieuvraagstukken, maar kan ook werkgelegenheid creëren in arme landen en daar zelfs bijdragen aan betere gezondheidszorg en beter onderwijs.

Solidaridad ondersteunt inmiddels meer dan dertig mijnbouwverenigingen om schoner, eerlijker en veiliger te werken. Het keurmerk voor eerlijk goud (te herkennen aan het label Fairtrade of Fairmined) is daarbij de leidraad, met richtlijnen voor ‘goed goud’. Wereldwijd zijn er al 400 verkooppunten van sieraden van dit verantwoorde goud. In Nederland maakt onder andere sieradenontwerpster Bibi van der Velden, die voor de campagne van Solidaridad ook een armbandje ontwierp, gebruik van goed goud.

Op de website Solidaridad.nl staan veel verhalen over het leven van mijnwerkers. Bovendien is er een overzicht van de bijna vijftig Nederlandse juweliers en sieradenmakers die eerlijk goud verkopen. En Solidaridad is initiatiefnemer van een onlinepetitie voor goed goud in Olympische medailles. Dit vanuit het motto: “Het winnen van goud kent veel verliezers. Ga voor goed goud.”

Radicale transparantie

Zogenoemde ‘radicale transparantie’ is inmiddels een heuse trend, zo signaleerde MVO Nederland recent .

Modebedrijven geven consumenten steeds vaker een kijkje achter de schermen van de textielproductie, of nemen uitvoerige maatregelen om de productieketen in beeld te krijgen (en houden!).

Het Amerikaanse Everlane, dat zichzelf aanprijst met het motto ‘modern basics, radical transparancy’, be-

27

Foto: Annemarieke van den Broek

28

Fotowedstrijd

FOTOWEDSTRIJD LANDSCHAPSBEHEER

Heb je een foto gemaakt van een mooie, bijzondere of typische plek in de Nederlandse natuur? Stuur die dan met toelichting naar de Krant van de Aarde. Elk nummer plaatsen we de beste inzending en enkele eervolle vermeldingen.

Mail naar: redactie@krantvandeaarde.nl onder vermelding van je naam en adres. De winnaar wordt ook beloond door onze partner Landschapsbeheer met het boek ‘Leestekens van het landschap’.

Winnaar De kust vormt misschien wel een van de meest kenmerkende landschappen van de delta die wij Nederland noemen. Door opslibbing heeft de zee letterlijk grote delen gevormd maar vaak door afslag ook weer afgenomen. De zee geeft en de zee neemt. Natuurlijk hebben we het water grotendeels bedwongen met de Afsluitdijk, de Deltawerken en alle suppletie-activiteiten die Rijkswaterstaat uitvoert om de kust te beveiligen. Maar met de huidige klimaatverandering die een stijging van het zeewaterniveau met zich brengt en een steeds moeilijkere afvoer van rivierwater, lijkt de zee te willen zeggen dat er met hem niet te spotten valt. Een getergde reus die zich nog eens wil laten gelden. En dat is precies wat deze winnende foto bij Westkapelle zo goed uitdrukt.

Gerrit-Jan van Herwaarden, Landschapsbeheer

Fotowedstrijd

29

Storm aan de dijk bij Westkapelle in Zeeland. Maker: Colinda GabriĂŤls.

Samen voor ons Landschap

Landschapsbeheer Nederland is het samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties, dat zich inzet voor het behoud en ontwikkeling van ons landschap waarin we wonen, werken en recreĂŤren. Het landschap vraagt om duurzaam beheer, zodat we er nu en in de toekomst van kunnen genieten. Landschapsbeheer Nederland werkt samen met mensen, organisaties, bedrijven en overheden, via projecten en lobby.

30

Regeladvertenties

Stoeli, stoel vol beweging

HELP US SAVE THE WILD CATS

INKA HEALING

STEUN BEREN IN AZIË

In de beleving van het kind Schommelstoel van Nederlandse bodem Duurzaam & groen www.stoeli.nl

We moeten NU in actie komen voordat het echt te laat is www.stichtingspots.nl

Workshop weekends, Peru reizen Verbinding met de aarde www.inkapacha.nl

Alertis zet zich in voor de bescherming van beren in Azie www.alertis.nl

VAKANTIE NOORD PORTUGAL

Mediterraans Lekker!

WILDPLUKKEN

Ook een regeladvertentie?

Groepsreizen in gebied met: cultuur, natuur, historie & authenticiteit www.realtours.nl

Castillo de Ontur extra virgen Eco olijfolie nu bij de Estafette-winkel www.cantosimport.com

Culinaire inspiratie WILDPLUKKEN Overvloedig oogsten uit de natuur! www.culinaireinspiratie.nl

Slechts 25 euro per regel Neem contact op: 06-53332980 albert.poutsma@gmail.com

34.000 vakantiehuizen in 31 landen! www.interhome.nl

Omega & More Future Generation Grant uitgereikt aan twee projecten

De Omega & More Future Generation Grant is een initiatief van Witsenburg Natural Products. De Grant ondersteunt bijzondere projecten van vrouwen in binnen- en buitenland. Tweemaal per jaar wordt er middels de Omega & More Future Generation Grant een financiële bijdrage beschikbaar gesteld om opmerkelijke projecten bij te staan.

Happy Made By Foundation

Eén van deze projecten is een bijzonder initiatief van de Happy Made By Foundation. Dit initiatief is het prentenboek MOON dat in speelt op de verschillende facetten waar kinderen met albinisme in Afrika mee te maken hebben.

Stichting Voorschot

Het tweede project dat de Omega & More Future Generation Grant ondersteunt is Stichting Voorschot. Vijf jaar geleden werd er het initiatief genomen om een woon- en werkplek voor kinderen met autisme of een verstandelijke beperking op te zetten.

Heb jij ook zo’n bijzonder project en wil je in aanmerking komen voor de Omega & More Future Generation Grant kijk dan op www.omegamore.nl of bel 071-3314631 voor meer informatie.

ADVERTENTIE

flowsleeping_advertentie_wk42_2.indd 1

22-10-2012 21:31:02

Innovatie

Klimaatpenningen voor duurzame initiatieven

31

Energiebesparende ontdekking

Terugwinning van verloren warmte CV-buizen

Gulpener Bierbrouwerij en Jan Willem van de Groep van Energiesprong wonnen eind juni een Hier Klimaatpenning voor hun bijdragen aan een duurzame samenleving.

De Hier klimaatpenningen zijn een initiatief van de stichting Hier Klimaatbureau. Prinses Laurentien reikte de penningen aan de winnaars uit. Een goed moment om er bij stil te staan dat ondanks de complexe problematiek “er ook al zoveel mensen en organisaties echt in beweging zijn voor de aanpak van het klimaatprobleem.”

niet, waardoor het bedrijf ruim één miljoen kWh bespaart. Het bedrijf gebruikt uitsluitend geloofwaardige groene stroom en groen gas. Gulpener bespaart bovendien energie door te kiezen voor milieuvriendelijke grondstoffen uit de regio. Het lokale samenwerkingsverband met boeren uit de regio is baanbrekend.

De jury had al eerder drie personen en drie organisaties genomineerd die de aanpak van het klimaatprobleem helpen versnellen. Naast Gulpener Bierbrouwerij en Jan Willem van de Groep, waren ook de Nederlandse Spoorwegen, het Programma Warmte Koude Zuid-Holland, Michiel Langezaal (Fastned) en Ton Willemsen (Tonzon) genomineerd. Honderd opiniemakers en deskundigen kozen de winnaars via een live stemming.

Van de genomineerde personen sprong Jan Willem van de Groep eruit als motor achter het programma Energiesprong. Dit programma heeft ervoor gezorgd dat nul op de meter een begrip is geworden bij renovatie in bestaande woningbouw.

De komende jaren zullen 110.000 huurwoningen en vele duizenden koopwoningen volgens dit principe worden gerenoveerd. In 2014 zijn de eerste 130 ‘nul op de meter’ woningen gerealiseerd. Energiesprong is erin geslaagd woningcorporaties, bouwbedrijven en vele andere partijen mee te laten werken aan deze radicale aanpak, die het onderwerp energiebesparing in bestaande woningen een volledig nieuw gezicht heeft gegeven.

Gulpener Bierbrouwerij kwam als beste organisatie uit de bus omdat het een ‘inspirerende koploper’ is op het gebied van klimaatneutraal ondernemen. Het bedrijf heeft een innovatief milieuvriendelijk productieproces.

Gulpener pasteuriseert haar bieren

Veel kruipruimtes onder bestaande woningen en gebouwen worden nodeloos opgewarmd door CV-buizen.

Veel van deze warmte gaat onderweg in de kruipruimte verloren, zelfs wanneer deze buizen goed worden geïsoleerd met buisisolatie. Een deel van deze warmte gaat verloren door uitstraling, een ander deel doordat de lucht rondom de buizen wordt opgewarmd.

Warme lucht stijgt op

Tonzon-directeur Ton Willemsen heeft een methode ontdekt waarmee de warmte in die opgewarmde lucht wordt opgevangen en naar de bovenkant van de vloer wordt geleid.

Daarbij maakt hij gebruik van het natuurkundige principe dat warme lucht stijgt. Om de CV-buizen komt een Tonzon-folie die in een V-vorm aan de boven gelegen thermoskussens wordt gekoppeld.

De CV-buizen warmen de lucht onderin de V op. Deze warme lucht stijgt op, verwarmt de onderkant van het kussen, dat de warmte weer doorgeeft aan de lucht aan de andere kant. Deze warme lucht stijgt ook weer op en verwarmt de volgende laag folie.

Uiteindelijk komt de warmte bij de on-

derkant van de vloer, waar het door geleiding naar de bovenkant wordt getransporteerd.

Ton Willemsen was een van de drie genomineerden voor de Hier Klimaatpenning 2015, een prijs voor een persoon of organisatie die versnelling heeft gebracht in de aanpak van het klimaatprobleem door bijvoorbeeld innovatie, politieke beeldvorming of bewustwording. De prijs werd op 26 juni uitgereikt door prinses Laurentien van Oranje.

ADVERTORIAL

Doe 26 september mee met Burendag!

Meld uw Burendagactiviteit aan op www.burendag.nl

Op zaterdag 26 september 2015 organiseren Douwe Egberts en het Oranje Fonds de 10e editie van Burendag. Inmiddels hebben ruim 3.000 buurten zich al aangemeld.

Burendag is een feest waarop buren gezellig samen komen onder het genot van een goede kop koffie en iets goeds doen vóór, in of mét de buurt.

Wat ooit begon als een dag waarop 500 buurten meededen, is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk fenomeen. Inmiddels vieren ieder jaar ruim 1 miljoen mensen Burendag.

Op 19 juni jl. gaf Koning Willem-Alexander het startsein voor de tiende Burendageditie op 26 september.

Op initiatief van Douwe Egberts vierden we in 2006 voor het eerst Burendag in Nederland. Inmiddels is deze dag uitgegroeid tot een landelijk fenomeen dat in het teken staat van het vieren en bevorderen van contact tussen buren. Het Oranje Fonds is sinds 2008 medeorganisator. Beide organisaties brengen zo mensen dichter bij elkaar en maken buurten socialer en leuker.

De Burendagactiviteiten variëren van het aanleggen van een buurtmoestuin tot een spelletjesmiddag en van een buurtquiz tot het samen opruimen van zwerfvuil.

Douwe Egberts brengt buren met elkaar in contact, met een goede kop koffie. Met koffie kun je echt even de tijd nemen voor je buren. Koffie is voor buren het begin voor het leggen en versterken van de contacten. En die contacten zijn de basis voor een leuke Burendag! Het Oranje Fonds

steunt sociale initiatieven en bevordert zo contact en verbinding tussen groepen mensen. Ook met Burendag willen wij mensen dichter bij elkaar brengen.

Daarom is het voor buurten mogelijk een aanvraag tot € 450,= in te dienen bij het Oranje Fonds om hun Burendagplan te kunnen uitvoeren.

De gedachte is dat buurten leuker, socialer en veiliger worden als buren elkaar ontmoeten. Ronald van der Giessen, directeur van het Oranje Fonds, licht toe: “Wij weten inmiddels dat Burendag het startpunt is voor veel mooie dingen, ook de rest van het jaar. Daarom hopen we dat zo veel mogelijk buurten meedoen met deze jubileumeditie en zich aanmelden via www.burendag.nl. Ter ondersteuning van de activiteiten heeft het Oranje Fonds dit jaar €1,5 miljoen beschikbaar.”

Doe mee en win!

Heeft u vaker Burendag gevierd? En heeft u een tip voor de rest van Nederland? Bijvoorbeeld hoe u de buurt enthousiasmeert om aan Burendag deel te nemen? Of leuke ideeën voor een Burendagactiviteit? Deel uw Burendag-tip en maak elke dag kans op een taart voor de hele buurt. Dat wordt een extra leuke Burendag dit jaar! Ga naar de Facebookpagina van Burendag www.facebook.com/burendag, like ons en geef uw tip.

Meld uw activiteit aan!

U kunt een belangrijke rol spelen in de buurt. Wij hopen dat u samen met de buurt een leuke activiteit voor Burendag bedenkt waar u langere tijd plezier van heeft. Een activiteit die u voor en met de buren organiseert en uitvoert. Het Oranje Fonds biedt buurten met goede ideeën een financiële bijdrage om de plannen uit te voeren. U kunt een aanvraag (tot € 450,=) voor Burendag indienen tot uiterlijk 1 september. Zorg dat u er snel bij bent, want op = op! Kijk voor de voorwaarden en het aanmeldformulier op www.burendag.nl

Oranje Fonds en Douwe Egberts

Burendag is een initiatief dat geïnitieerd is door Douwe Egberts en later omarmd door het Oranje Fonds. Douwe Egberts brengt buurtbewoners met elkaar in contact, met koffie. Wat is er nou meer ingeburgerd dan bij elkaar op de koffie komen? Of samen een bakkie doen? Met koffie kun je echt even de tijd nemen voor je buren. Koffie is voor buren het begin voor het leggen en versterken van de contacten. En die contacten zijn de basis voor een leuke Burendag!

ADVERTENTIE

ROYAL

HONEY

GREEN GOUD 100% koud g

eslingerd

KLEURT 5099

Skal 02

Royal Green premium gourmet honing garandeert de hoogste kwaliteit honing beschikbaar in de wereld. We laten onze bijen hun nectar verzamelen in ongerepte gebieden over de hele wereld. Onze honing wordt niet vermengd met een goedkopere (meng)honing en is 100% puur, gecertificeerd biologisch en afkomstig uit landen zoals Cuba, Mexico, Hongarije, Duitsland en Portugal. We gebruiken geen bestrijdingsmiddelen en onze bijen voeden zich met hun eigen honing! Koud geslingerd, niet gefilterd en dit proef je...geniet!

-01 NL-BIO Agriculture Non-EU

CARIBBEAN

Deze fijne, fruitige honing is een culinaire lekkernij rechtstreeks uit ongerepte gebieden in Cuba. Een gecertificeerd biologische honing, voortgekomen uit een diverse wilde bloemen vegetatie. Heerlijk door thee of koffie.

MOUNTAIN

Deze honing komt uit de hoge bergen van Mexico. Moeilijk te bereiken, want deze honing komt uit een van de laatste wilde landschappen op aarde.

De nectar uit de rijke flora rijpt in de bijenkorf tot een honing die onweerstaanbaar lekker is.

ACACIA

Onze 100% pure Acacia komt van de Robinia pseudoacacia die in mei en juni bloeit in Hongarije. In deze korte bloei periode verzamelen onze bijen de nectar van wel 25 meter hoge bomen voor een unieke honing. Zonder twijfel onze meest populaire en zoetste honing.

met liefde voor de bij

ELDERBERRY

Dit is een liefdes verhaal. We hebben vlierbessen en rozenbottel toegevoegd aan onze gecertificeerd biologische honing. Nog nooit is er zo’n unieke honing gecreëerd en wij waren direct fan. Heerlijk op pannenkoeken, brood, in thee en zo’n beetje alles wel wat je kunt bedenken.

BIJENPOLLEN

Onze Royal Green Bijenpollen zijn 100% gecertificeerd biologisch en gevuld met alle goedheid uit moeder natuur.

Ons kleuren spektakel van bijenpollen bevat veel ingrediënten welke de weerstand ondersteunen. Geweldig als een topping over yoghurt of om in een gezonde smoothie te verwerken.

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

153S_adv_rg_honing_krnt_aarde.indd 1

04-06-15 12:29

Agenda COLOFON

De Krant van de Aarde is een kritisch en redactioneel onafhankelijk medium.

Authenticiteit, innovatie en natuur zijn thema’s waar de krant voor staat.

De krant biedt lezers inspiratie waarmee ze hun vanzelfsprekend duurzame leefstijl invulling kunnen geven. Daarnaast is de Krant van de Aarde spraakmakend op het gebied van duurzaamheidskwesties. De Krant van de Aarde is een uitgave van Stichting Dag van de Aarde. © 2015 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104 Stichting Dag van de Aarde Gerestein 1, 4158 GB DEIL info@krantvandeaarde.nl M: 06-53332980

35

OP DE AGENDA

Juli

18-25 Kookcursus Zomeroogst, Franse lage Vogezen

Leer oa om groenten, fruit en kruiden te bewaren voor ná de zomer. www.eigentijdszomercollege.nl

24-26 Foodstock, TU-terrein Eindhoven

Bestuur Albert Poutsma - Voorzitter / Uitgever Jos Huijser - Penningmeester Frans van der Beek - Secretaris

18-25 Cursus werken met een Zonne-oven, Franse lage Vogezen

Hoofdredactie: Moniek Verstegen

Augustus

Leer met eigen handen nieuw leven te geven aan het plastic dat je anders zou hebben weggegooid. www.eigentijdszomercollege.nl

Redactie (redactie@krantvandeaarde.nl) Frans van der Beek, Lynsey Dubbeld, Diewke de Haen, Renske de Zwart, Jolien Scholte, Yvonne Koop, Ivonne de Thouars

1-27 augustus Boskalis Beach Cleanup Tour

Doe mee en schrijf je in voor een etappe: www.beachcleanuptour.nl

Eindredactie: Petra van der Veer

6-8

Social media: Yvonne Koop

Festival der zoete verleidingen, Sleen www.festivalzoet.nl

Advertentieverkoop: albert.poutsma@krantvandeaarde.nl

8-12 Eigentijdskinderfestival, Franse lage Vogezen

Vormgeving & Opmaak : Celina Koekenbier | Insight design

www.eigentijdskinderfestival.nl

Redactionele partners: Stichting Demeter, Vogelbescherming Nederland, Stichting Landschapsbeheer, Natudis Nederland BV.

9 Slow Foodmarkt, Haarlem

Distributiepartners: Natudis Nederland BV, Odin Estafette BV, De Zaai Ster VOF, Stichting Wereldwinkels, De Stadsdrogist.

www.foodguerilla.nl

27-31 Psi-fy Festival, Leeuwarden

Aan dit nummer werkten mee: Marijke Hakkennes, Lisette Kreischer.

Gilles Havik, Harrie van Opstal, Ramon Mosterd

Trance festival met muziek, massages, healings, yoga en meditatie www.psy-fy.nl

Abonnementen: je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden.

Maak € 10,00 over op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis.

Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000 restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.

Losse nummers: je kunt de stichting steunen door € 1,35 over te maken op IBAN NL21ABNA0617736146 t.a.v. Stichting Dag van de Aarde per los nummer uit de winkel.

Distributie: via de Odin groentetas, natuurvoedingswinkels en wereldwinkels.

Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners.

Oplage 50.000.

30

Gaaf Groen Beurs in de Hortus Alkmaar. www.gaafgroen.nl

September

1 Duurzame Dinsdag 13 Groene Lifestyle Fair, Rotterdam

www.zustenebol.ncom ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

HET NIEUWE SCHEREN

BRAZILIAN WAX & RAZOLI

8% KAAL

8% GEMANICUURD

21% KAAL

40% GEMANICUURD

57% GETRIMD

27% PUUR NATUUR

33% GETRIMD

6% PUUR NATUUR

Intieme delen scheer je met scheerolie. Met Razoli.

Vaarwel rode bultjes, ingroeiend haar of snijwondjes Razoli is ontwikkeld voor de schaamstreek. Wat er wel en wat er niet in Razoli scheerolie zit maakt Razoli zeer geschikt voor de gevoelige en kwetsbare schaamstreek. Wat er niet in zit? Parabenen, alcohol, wax, chemicaliën, drijfgassen of petroleumderivaten. Die zouden de schaamstreek irriteren en de huid verstoppen. Wat er wel in zit? Kokosolie, amandelolie en rode palmolie en 5 plantenextracten. En verder niets. 100% bio en 100% natuurlijk.

Zonder snijwondjes zichtbaar trimmen. Je ziet waar je trimt en scheert. De olie is transparant waardoor je kan trimmen met perfect afgelijnde vormen. Door het olielaagje wordt trimmen en scheren zachtjes glijden over de kwetsbare schaamstreek en edele delen zonder snijwondjes.

Nat scheren met Razoli zonder irritaties of jeuk. Nat scheren onder de douche is de makkelijkste manier om Razoli scheerolie te gebruiken. De haartjes worden weker en daardoor makkelijker te scheren. Door de warmte gaan de poriën open en kan Razoli optimaal opgenomen worden. Hierdoor blijft de huid van de schaamstreek dagen

zijdezacht aanvoelen. Zonder irritaties of jeuk. Er is geen naverzorging of aftershave nodig!

Bikinilijn? Perfect met scheermesje en Razoli. Trim je bikinilijn of scheer je schaamstreek met een scheermesje en Razoli scheerolie. Nooit meer rode uitslag of rode bultjes. In volle vertrouwen de zomer tegemoet. Tip: knip schaamhaar eerst in tot 1 cm en daarna scheren met scheerolie. Hygiënisch en verzorgd. Je bikinilijn ziet er voortaan altijd stralend uit.

Lang leve Razoli en Brazilian wax.

Ingroeiende haartjes en rode bultjes nooit meer. Ontharen met hars of waxen verstopt de poriën tot diep vanbinnen, verstopt de huid van de schaamstreek. Daardoor ontstaan rode bultjes en ingroeiende haartjes. Dat is lelijk en vervelend.

Razoli scheerolie bevat geen verstoppende bestanddelen.

De Razoli plantenextracten openen de huid en voorkomen ontstekingen. Resultaat nooit meer ingroeiende haartjes, rode bultjes of roodhuid. Happy bikinilijn en Brazilian wax.

Razoli vrouw: omdat vrouwen geen mannen zijn. Veelvuldig scheren met scheerolie voelt beter aan, gaat sneller, geeft gladder resultaat, veroorzaakt geen rode bultjes of irritaties, voorkomt ingroeiend haar en voorkomt snijwondjes. En de staphylococcus aureus huid bacterie wordt met Razoli buiten spel gezet. Resultaat ? Met Razoli kan je daarom hetzelfde scheermesje gebruiken voor oksels, benen of schaamhaar.

Omdat vrouwen geen mannen zijn, is er Razoli vrouw (schaamhaar, oksels en benen) en Razoli man (schaamhaar, borst, rug en baard).

10/10

RITA STIENS

SUPER VOEDING www.noble-house.tk

100% VEGAN

Doe de veilige cosmeticatest Rita Stiens met jouw merk op www.kosmetik-check.de of www.laveritesurlescosmetiques.com

0% JUNK

100% BIO • 100% ACTIEF • 100% NATUURLIJK • 100% ❤

AMAN PRANA DIERVRIENDELIJKE COSMETICA

• Verkrijgbaar in je natuurwinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu • Meer info: Tel. 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk

SERENE LEVENSKRACHT

LEEF! Katern | Krant van de Aarde | Zomer 2015

Bier!

Onthaasten IN TOSCANE

Lokaal en

speciaal

Dagje Utrecht? wij hebben de

LEUKSTE TIPS!

ADVERTENTIE

NIEUW

douchegels, bodylotion, shampoos, conditioners en deo’s

Siliconen-, parabenen- en paraffinevrij

Heerlijk genieten van pure natuurlijke verzorgingsproducten met de lekkerste geuren en de fijnste biologische werkzame bestanddelen. Ervaar de natuurlijke weldaad voor huid en haar, terwijl je beseft dat je goed doet voor jezelf en de wereld om je heen.

SANTE is samengesteld uit zuiver natuurlijke en biologisch geteelde grondstoffen, bevat geen siliconen, geen parabenen en geen chemische producten uit de aardolie-industrie. Geen synthetische emulgatoren, geur-, kleur-, en conservingsstoffen.

Geniet van de nieuwe douchegels, bodylotions, shampoos, conditioners en deo’s in de lekkerste verfrissende geuren van SANTE. Verwen je lichaam met verfrissend citroen, vitaliserende gojibesjes en langhoudende, verzorgende deodorant zonder aluminiumzouten. En of je nu droog, beschadigd haar hebt of fijn, futloos haar, SANTE’s biologische jojoba, rozenbloesem en lindenbladeren zorgen voor de boost die het haar nodig heeft.

Vanaf nu volop verkrijgbaar bij de natuurvoedingswinkels.

GECONTROLEERD NATUURCOSMETICA www.santecosmetica.nl

L3 Katern Leef! | Jaargang 10 | Zomer 2015

INHOUD

21

Katern LEEF! 5 9

18

13 15 16 18

G6

Op bezoek in Toscane De leukste foodtrucks van deze zomer Lezersactie: zonder smartphone Gadget Top 5 Lifestyle: Een week zonder plastic

Mode Groene tips dagje Utrecht Ratatouille: Tips Het nieuwe geven

06

Geef die nagels een kleurtje!

21 25 27

Vrije tijd

9

Voeding

15

28 31 33

Wat weten we over bier?

2x hartige cake Kickstart-smoothie

L4

Gezondheid en therapie Uitgelicht Geja Heinen is natuurdiëtist, orthomoleculair therapeut en Msc in klinische Psycho Neuro Immunologie (kPNI). Ze houdt praktijk in het Drentse Gieten.

In de reguliere geneeskunde wordt vaak gekozen voor bestrijding van symptomen in plaats van oorzaken. Ook met natuurgeneeskunde kun je hetzelfde doen alleen met natuurlijke middelen waarbij over het algemeen minder risico bestaat op bijwerkingen.

ALGEMEEN

STEMEXPRESSIE

GEZOND is helemaal NIET SAAI

Bevrijd je stem, bevrijd jezelf.

Ontdekkingsreizen in klank.

Marius Engelbrecht 06-48494358 www.mariusengelbrecht.nl

oervoeding voor klein en groot gluten-, lactose- en suikervrij www.gezondishelemaalnietsaai.nl

GEZOND ONTSPANNEN LEVEN emoties gadeslaan met meditatie evenwichtig in harmonie met jezelf www.osho.nl

Gea’s praktijk, Eszensa Health Coaching gaat het liefst een stap verder om met de client niet alleen de symptomen te behandelen maar ook de oorzaak van klachten. In veel gevallen is stress een onderliggende oorzaak. Dat kan psychische stress zijn omdat een client moeilijk met situaties kan omgaan in de werk- of privésituatie. Het kan ook lichamelijke stress zijn omdat de client veel tekorten heeft als gevolg van een intensief gebruik van voe-

www.allergie-vrij-woerden.nl Petra Schalkwijk kan u blijvend van al uw allergieën af helpen en biedt hulp bij kinderen met gedrags- en/of ontwikkelings problemen. Allergie Vrij Woerden is aangesloten bij het Centrum voor Natuurgeneeskunde Woerden.

dingsstoffen door een intensieve baan, topsport of een veeleisende bestaan.

Een gemiddelde client heeft drie tot vier consulten nodig. Naast haar activiteiten in de praktijk is Geja gastdocent en geeft zij presentaties aan professionals in de zorgsector. Ook is zij actief via het bedrijf Vitaliteitswijs.nl en is zij het wetenschappelijk brein voor www.zenchi.eu.

BRIDGE VAN BINNENUIT Verbinden en opbloeien van binnenuit Valkenburg (Limburg) www.bridgevanbinnenuit.nl

Schreuder natuurgeneeswijze, Weert

www.centrum-voor-natuurgeneeskunde.nl

Haracentrum, Den Haag

Goed opneembare B12!

Eindelijk een B12 die snel opgenomen wordt.

Resultaat binnen een uur. www.curesupportwebshop.nl

NOORD-HOLLAND Oefentherapie & Shiatsu, Amsterdam

Praktijk Chin Gen, Zwaagdijk-Oost

Dutch Society of Anti Aging Medicine, P. Musarella, Zeist

Peter van der Meer, Arts, Leiden

Gelderland / Overijssel

HealthCenter Zuid, Rotterdam

Vonk Natuurlijk, Apeldoorn

Praktijk Mozaiek, Rotterdam

Natuurgeneeskunde Arnhem-Zuid

Zonvitaris, Schuddebeurs (Zeeland)

I. Tomas, acupunctuur, Nijmegen Etopius, E. Top, Voorthuizen

www.biovion.nl

GEZONDHEID IN GOEDE HANDEN

Geniet va n je goed voelen

www.osteopathieamstelland.nl Tel.: 020-7854142

UTRECHT

Praktijk voor Natuurgeneeskunde en LGT, Haarlem

Praktijk voor Chinese Geneeswijze, Amersfoort

Praktijk van As, Hilversum

Schreuder Natuurgeneeskunde, Baarn

Zuid-Holland / Zeeland Kobayashi Medisch Centrum, Alphen a/d Rijn Timmermans natuurgeneeskundig therapeut, Delft

Centrum Natuurgeneeskunde

Wij & hebben kennis over ondersteunende Acupunctuur, Enschedetherapieën naast reguliere behandeling. Voor overgewicht werken wij met het succesvolle programma Metabolic Balance.

Integraal Therapeutisch Centrum, Dit programma is ontwikkeld door artsen en voedingsHolten wetenschappers.

Schreuder Natuurgeneeswijzen, Zuidwijkstraat 8, 2729 KD Zoetermeer 079-7850385 Zwolle pjj.wever@biovion.nl • www.biovion.nl

De Gooische Natuurgeneeskunde Praktijk, Bussum

Praktijk Chin Gen, Zwaagdijk-Oost

Praktijk voor natuurgeneeskunde Mevr.kunt A. uvan Eerten, Zutphen Bij Biovion terecht voor chronische klachten.

Kijk op de website voor onze werkwijze en aanpak.

Fytotherapie & Acupunctuur Selma Bijl, Driebergen

Praktijk voor Natuurgeneeskunde M. van der Galiën, Groningen Floris Acupunctuur, Groningen Medica Natura, Drachten Centrum de Wetering, Leeuwarden Acupunctuur Coevorden Praktijk Poorthuis, Coevorden

Praktijk voor Holistische Massagetherapie, Breda

Praktijk voor Holistische Geneeskunde Roeland Suylen, Meppel

YOGA & OSTEOPATHIE BREDA Maaike Remmerswaal Fysiotherapeute en Osteopate i.o. www.fysiotherapiemaaike.nl

Balans Energetische Geneeskunde ‘s Gravenmoer

Medica Plus, Dr. Korbee, Utrecht

Shaitsu praktijk Snijders, Gemert

Orthomoleculaire Geneeskunde, Voedingsarts I. de Vries, Utrecht

Praktijk voor natuurgeneeskunde Dhr. Th.J.P. Janssen, Maastricht

www.nutramin.nl

Praktijk voor Natuurgeneeskunde Daniël Nelck, Groningen

Brabant / Limburg

Behandelcentrum, Utrecht

Nutramin levert voedingssupplementen van de beste kwaliteit, gebaseerd op de natuur en de wetenschap.

NOORD NEDERLAND

Eszensa Health Coaching is al meer dan 10 jaar het adres voor een holistische aanpak van gezondheidsklachten.

biedt inspiratie!

Hiermee geven onze lezers hun vanzelfsprekend duurzame levensstijl invulling.

50.000 kranten verspreid over heel Nederland via meer dan 500 distributiepunten.

Wilt u ook adverteren?

Neem contact met ons op: 06-53332980 / albert.poutsma@krantvandeaarde.nl

Reizen

Toscane

Onthaasten in

Maremma, de zachtaardige ziel van ItaliĂŤ Tekst: Ivonne de Thouars

Toscane is een van de meest geliefde vakantiestreken van Europa. Dit groene glooiende hart van ItaliĂŤ heeft alles wat je van een vakantie mag verwachten; cultuur, natuur, gastvrijheid, zon en heerlijke gerechten. De meeste Nederlanders trekken massaal naar de driehoek Florence, Sienna en Pisa. Maar Toscane biedt zoveel meer.

L5

L6

Reizen

Volgens een recent onderzoek van Interhome, een van Europa’s grootste aanbieders van vakantiehuizen, kiest 1 op de 3 Nederlanders voor traditionele reisbestemmingen als Frankrijk of Italië. Maar liefst veertig procent van alle Italië-boekingen betreft Toscane. Steden als Florence en Sienna zijn absoluut een bezichtiging waard, maar wemelen in de vakantieperiodes van de toeristen. Wie de snelweg verlaat en de bergweggetjes volgt die tussen de statige cipressen doorslingeren, ontdekt al snel waarom Toscane de zachtaardige ziel van Italië wordt genoemd.

Dromerige dorpjes

De Krant van de Aarde is uitgenodigd om Pitigliano te bezoeken, een van de dromerige tufstenen dorpjes op 3 kilometer hoogte in het zuiden van Toscane. De meivakantie leent zich uitstekend voor een rustige trip; Italianen hebben dan geen vakantie en dit pure stukje Toscane is bij de meeste reizigers nog onbekend - een enkele fanatieke wandelaar of wielrenner daargelaten. Bovendien is de zon in mei nog aangenaam warm terwijl het ’s avonds genoeg afkoelt om gezellig de open haard aan te steken.

Op zo’n vier uur rijden van Pisa Airport lijkt het of de tijd heeft stilgestaan. Toscane Maremma, ofwel Toscane aan de zee, biedt naast een prachtige kustlijn een landschap vol verstilde dorpjes, oneindige wijngaarden en vriendelijke locals. Hier drink je na een restaurantbezoek nog een borrel met de restauranteigenaar of krijg je bij het zoeken naar een adres hulp van een almaar groeiend groepje inwoners die net zo lang met je meelopen tot je op de juiste plek bent. Het is handig als je wat Italiaans spreekt want hoe vriendelijk de mensen in Maremma ook zijn, weinigen spreken Engels. Als je de taal niet beheerst is het ook prima, de hartelijke mensen praten evengoed in rap Italiaans tegen je.

Leven als een local Hartverwarmende gastvrijheid In het landelijke Maremma zijn veel overnachtingsmogelijkheden, agriturismi, boerderijen waar kamers of appartementen worden verhuurd. De meeste agriturismi produceren wijn of olijfolie, maar ook bij maneges, kaas- of bijenboerderijen staan er bordjes agriturismo langs de weg. Agriturismo kan variëren van eenvoudige appartementen in afgelegen landhuizen waar het boerenleven nog in volle gang is tot complete villa’s of luxe appartementen. Dé manier om met je gezin het drukke leven in Nederland te ontvluchten en op de mooiste landgoederen te leven als een local. Dat betekent je laven aan de rust en elkaar en voelen, proeven en ruiken wat het beste van Italië te bieden heeft.

We verblijven op agriturismo landgoed La Doganella, een oase van rust op 6 kilometer afstand van Pitigliano. Dit landgoed van 7 hectare ligt middenin het groen en wordt verhuurd aan gezinnen, families of vriendengroepen die er genieten van de grote tuin met zwembad en tennisbaan en de hartverwarmende gastvrijheid van de eigenaren Gabriella en Enzo Sarubbi. Zij verbouwen op biologische wijze olijven, wijn en fruit. Daartussen staan Villa Rosa en Casale Antico, gerenoveerde panden uit de 18e en 19e eeuw met een historische charme. De stilte, de heerlijke geuren uit de omgeving en het ontbreken van Wifi zorgen ervoor dat de drukke agenda van thuis direct van je afvalt.

Je zoekt wat hout voor de open haard en houtoven of plukt verse kruiden uit de tuin. Vanaf het balkon zie je hoe de lente zich in de heuvels aftekent als een zee van gouden zonnebloemen en zilveren olijfbomen. Op La Doganella ben je druk met maar één ding: onthaasten.

Etruskische sporen

La Doganella is een mooie uitvalsbasis om de dromerige dorpjes van de ‘tufstenen vallei’ te bezoeken. Als je door de scherpe bochten van de vallei rijdt, doemt Pitigliano hoog boven de weg op. Een adembenemend gezicht met huizen die naadloos overgaan in het tufstenen gebergte. Etrusken, Romeinen en de middeleeuwen hebben hun sporen nagelaten in dit charmante dorpje dat is uitverkozen tot een van de mooiste dorpjes van Italië. De Etrusken, een cultureel rijk volk dat voor de Romeinen tussen de Arno

Reizen

Het bronwater bevat calcium, magnesium en zink waardoor je huid satijnzacht aanvoelt en de Tiber leefde, hebben het dorp in en op het tufstenen plateau gebouwd. Dit gesteente is hier volop aanwezig door de vulkaan Bolsena, nu een romantisch kratermeer op 30 kilometer van Pitigliano. Het heeft de dorpjes van deze vallei gevormd met Sienna-kleurige huizen in een wirwar van straatjes, gangen en grotten.

De inwoners van Pitigliano verplaatsen zich in de driewielige Piaggio bestelwagentjes door de smalle steegjes langs de ouderen die in de schaduw hun handwerk doen. Vanuit Pitigliano en de even prachtige dorpjes Sorano en Sovana lopen wandelpaden, uitgehakt in de tufstenen heuvels.

De meeste routes zijn voor het hele gezin goed te doen en lopen langs Etruskische praalgraven door het ongerepte heuvellandschap.

Weldadige thermen

De vulkanische streek van Pitigliano heeft verschillende warmwaterbronnen. Het nabijgelegen Sorano bouwt momenteel haar bescheiden spa uit tot een volwaardig thermaal kuuroord. Het bronwater van Sorano is constant 37 graden en bevat calcium, magnesium en zink waardoor je huid na een dag welness satijnzacht aanvoelt. Ook kinderen vermaken zich prima bij Terme di Sorano, met als mooie bijkomstigheid dat het water weldadig is voor eczeem en andere huidproblemen. Datzelfde geldt voor de beroemde thermen van Saturnia, waar het zwavelhoudende water

L7

met een waterval vanuit de heuvels in natuurlijke bassins en de rivier stroomt. De Etrusken en Romeinen namen al graag een bad in dit 37,5 graden warme water en Saturnia is nog steeds populair bij de lokale bevolking. Volgens de legende zijn deze bronnen ontstaan door een donderslag van Jupiter in de strijd tegen de onderwereldgod Saturnus.

Het zwavelhoudende water van Saturnia is rustgevend en therapeutisch en de ‘gezondste waterval van Italië’ is vrij toegankelijk.

Als we na een bezoek aan Saturnia, licht riekend naar zwavel, de onverharde weg richting Pitigliano opdraaien en rustig een kwartier wachten tot een trage geelgroene toornslang is overgestoken, weten we het zeker: onthaasten doe je in Toscane.

ADVERTENTIE

www.greencoffins.nl

*UHHQ&RI„QV HHQ EHZXVWH OHYHQVVWLMO RRN QD KHW RYHUOLMGHQ GreenCoffins staat voor duurzaamheid voor Mens en Milieu. Met de collectie handgemaakte uitvaartproducten van het Britse Ecoffins, houder van de Natural Death Center Award voor de beste milieu verantwoorde uitvaartkisten en als enige ter wereld producent van Fair Trade uitvaartproducten, bieden we een vriendelijk ogend groen alternatief voor de traditionele doodskist.

Onze Fair Trade producten zijn vergelijkbaar geprijsd en dragen rechtstreeks bij aan een duurzame ontwikkeling van de bevolking in enkele van de armste regio’s ter wereld. Boeren en vlechters kunnen onder goede werkomstandigheden hun werk doen, worden eerlijk betaald en de WFTO controleert op kinder- en dwangarbeid. www.wfto.com

Duurzaam betekent allereerst een ecologisch verantwoorde kweek van zichzelf hernieuwende gewassen. Om deze reden minimaliseren wij bijvoorbeeld ook de inzet van hout. Belangrijk is verder dat we uitsluitend werken met niet bedreigde of risicovolle plantensoorten. Door deze werkwijze maken we optimaal gebruik van de natuur zonder haar te verbruiken en genereren we een zeer beperkte CO2 uitstoot, ook in vergelijk met kisten gemaakt van in Nederland gekapt hout.

Omdat er aan de uitvaartmanden geen voor het milieu schadelijke stoffen worden toegevoegd, blijven deze volledig biologisch afbreekbaar.

natuurlijke uitvaartmanden

T: 06 2243 8080 - welkom@greencoffins.nl

Vrije tijd

L9

Vega-power op Tekst: Yvonne Koop

zomerfestivals! p rij

cks o De leukste foodtru

Foto: puzzles

Muziek, culinair, cultureel, spiritueel of hardcore dance: op het gebied van festivals is er voor elk wat wils. Dat geldt ook voor het inmiddels gigantische aanbod aan eten en drinken op dit soort evenementen. Naast het geijkte pilsje of patatje met, is er steeds meer vegetarisch en zelfs veganistisch eten, variërend van happy hotdogs tot plantaardige zeewierburgers en van groene smoothies tot bruisende biologische yoghurtjes. De Krant van de Aarde zet de leukste foodtrucks op rij en tipt de opvallendste (kleinere) festivals voor deze zomer.

Verleg je grenzen

De Buggie kun je niet missen: een tot professionele keuken omgebouwde retro-caravan, beschilderd door de Groningse kunstenaar Michel Velt. Van hieruit verkoopt moleculair microbioloog Patricia Stevens onder de naam Bugalicious bijzondere insectensnacks: geroosterde en in chocolade gedoopte sprinkhanen, lolly’s met schorpioenen en andere beestjes, bitterballen met meelwormen en de Bugalicious notenvruchtenreep waarin buffalo-wormen zijn verwerkt. Geen dagelijkse kost, dus Patricia heeft er heel wat bij uit te leggen. “Ik ben een groot voorstander van insecten als duurzame voedingsbron. Dit promoot ik via de verkoop van snacks, lezingen en het organiseren van proeverijen en workshops. Insecten zijn supergezond. Ze bevatten veel eiwitten, mineralen en vitaminen en zijn duurzaam vergeleken met andere dierlijke eiwitbronnen. Na het festivalseizoen wil ik mijn werk bij de Universiteit van Groningen uitbreiden en toegepast microbiologisch onderzoek gaan doen gericht op de praktijk van eetbare insecten.”

Eat weed live long

De term Dutch Weed Burger zet mensen weleens op het verkeerde been, maar ook Lisette Kreischer, veganist en foodstylist, legt graag uit waar ze voor staat: een plantaardige burger verrijkt met zeewier. “Het is makkelijk te telen, bijvoorbeeld op zee, zoals nu sinds kort in de Oosterschelde gebeurt. Het is gezond en bevat veel eiwitten en omega 3. Om die binnen te krijgen moeten we vis eten, maar die haalt het uit zeewier. Dus waarom niet die stap overslaan en zelf zeewier eten?” De Weed Burger wordt nu verkocht vanuit bakfiets of container maar via een crowdfundingactie hebben Lisette en haar team genoeg geld bij elkaar voor The Dutch Weed Grill. Deze moet zo duurzaam mogelijk worden. Als er nog meer geld wordt ingezameld komen er zelfs zonnepanelen op de kar.

“Hoe cool is dat: je eigen stroom opwekken?”

Na de zomer gaat het team van de Dutch Weed Burger gewoon door met het promoten van de Weed Burger. “We verkopen ook aan restaurants en ik ben bezig met een nieuw boek waarvoor

L 10

Vrije tijd

ik recepten verzin en de styling en fotografie doe. We hebben de Weed Burger al op een zo hoog niveau gekregen en dat wil ik verder uitbouwen!”

het gevoel dat we mee willen geven, naast vrolijk, gezellig en knus.”

Homemade, gezellig en knus

Yes, we can... een foodtruck kopen en daar-

Fiona’s Baking Avenue werd geboren uit bittere noodzaak, want Fiona Foskett (in het dagelijks leven re-integratie consulent) bleek een glutenintolerantie te hebben. En dat terwijl ze gek is op alles wat lekker en zoet is. Het dure pak glutenvrije stroopwafels viel niet in de smaak, dus besloot ze zelf te gaan leren glutenvrij te bakken. Dat kostte heel wat bloed, zweet en tranen, maar uiteindelijk lukte het dan toch een smakelijk glutenvrij biscuitdeeg te maken.

“Inmiddels durf ik te zeggen dat ik de lekkerste verantwoorde koekjes, gebakjes, zoete en hartige taartjes heb. Ik heb mijn eigen bakmixen samengesteld, al mijn favoriete recepten compleet vernieuwd en nieuwe recepten ontwikkeld. Wat mij betreft komen daar nog vele andere (wereld)recepten bij. De favorieten zijn de brownies, de cake in a cup met vers fruit en de lemoncurd merengue pie in a jar.” Dit alles geserveerd vanuit een oude opgeknapte legerambulance. “Homemade is

Lisette met haar Dutch Weed Burger

Let the dogs out!

mee alle festivals bestormen! Daan Stapelbroek en Tom de Groot zagen het helemaal voor zich toen ze tijdens hun opleiding een half jaar op studiereis waren in Amerika. “Het idee van vers klaargemaakt streetfood met een bijzonder tintje sprak ons aan en we wilden zoiets graag in Nederland doen. Afgelopen jaar kochten we een Amerikaanse vintage trailer. Hiermee gaan we (food)festivals, bruiloften, bedrijfsfeesten en andere evenementen af in Nederland, België en Duitsland. Dat doen we op twee manieren. We bereiden onder de naam Holy Dogs! biologische XL hotdogs, voornamelijk op foodfestivals en andere culinaire evenementen. Daarnaast zetten wij onze trailer, Buitengewoon Bubbels, in als mobiele (champagne)bar. Alle bubbels, cocktails, bieren, wijnen, fris & sapjes zijn biologisch. Zo kunnen we op verschillende evenementen en onder diverse weersomstandigheden uit de voeten. Na de zomerdrukte plannen we onze indoor winteractiviteiten en bereiden we ons voor op de zomer van 2016…”

Festivalagenda 10-12 juli

Lepeltje Lepeltje, Ter Pelkwijkpark, Zwolle. De eerste editie van een cultureel foodfestival, waarbij al je zintuigen worden geprikkeld. lekker eten, muziek en rondstruinen langs de Winkels op Wielen.

11 juli A day at the Park, Amsterdamse Bos. Een uniek dance festival midden in de stad met een breed scala aan toonaangevende en spraakmakende artiesten, in de mooiste natuurlijke groene zone die Amsterdam rijk is. Naast muziek ook theater en een uitmuntend culinair aanbod.

17-19 juli Art Carnavale, Strandpark Schildmeer, Steendam. Kunstmarkt, workshops, kramerie, kunstobjecten, kinderactiviteiten, muziek, (straat)theater, hapjes en drankjes. Naast vlees- en grillspecialiteiten ook vegetarische en veganistische gerechten.

24-26 juli Foodstock, TU-terrein, Eindhoven. Een nieuw driedaags evenement dat met eten, drinken, muziek en ontspanning als voornaamste pijlers wil bijdragen aan meer milieubewustzijn en aandacht heeft voor streekproducten, biologisch eten & drinken, duurzaamheid en recycling.

30 juli t/m 2 augustus Amsterdam kookt, NDSM-werf, Amsterdam. De ingrediënten van dit nieuwe foodfestival zijn de meest exclusieve foodtrucks, waanzinnige optredens van bekende artiesten als Kris Berry en Handsome Poets, gecombineerd met kookworkshops en demonstraties van topchefs en foodfanaten.

6-8 augustus Festival der zoete verleiding, Sleen. Meer dan zeventig zorgvuldig geselecteerde stands met taarten, bakbenodigdheden, serviezen, tafellinnen, kookboeken, vers fruit, meel van de molen, zelfgemaakte jams, honing en meer.

Maar ook tal van demonstraties, workshops en optredens.

27-31 augustus Psy-Fi, Leeuwarden. Een van de grootste trance festivals in Europa waarop naast opgaan in muziek en dans ook volop ruimte is voor ontspanning in de vorm van massage, healings, yoga en meditatie.

Met onder meer bazaar, openluchtbioscoop, biologische markt en kunstgalerij vol psychedelische kunst.

Vrije tijd

Lekker genieten Doe de zonnedans!

Lotte van den Anker gooide na enkele jaren onderwijs het roer om. “Als kind had ik al een passie voor eten, daarom wilde ik aan de slag in de horeca. Tijdens een opleiding hiervoor ben ik gestart met De Melksnor, een rijdende Yoghurt Bar. Ik verkoop boeren- of frozen yoghurt. Alle producten zijn duurzaam, biologisch of komen uit de streek. De yoghurt haal ik bij een zuivelboerderij in Wijchen en de brownies, crumble kaneel en speculaas worden door een naburige bakker gebakken. Mijn fruitsauzen worden door een zorgboerderij gemaakt: zij kopen misvormd fruit in en maken hier sauzen van.

Mijn foodtruck is in Hollandse stijl aangekleed, dat benadrukt extra dat ik streekproducten gebruik. Aangezien deze voormalige ambulance uit Frankrijk, een Citroën HY uit 1970, niet zo goed is voor het milieu wil ik hem in de toekomst verplaatsen met een auto-oplegger. Na de zomer gaat mijn frozen yoghurt uit het assortiment en kun je lekkere yoghurt-spelt pannenkoeken bij me bestellen. Daarmee sta ik dan op kerstmarkten en indoor beurzen.”

Tortillas van Vrij Voedsel

De buggie van Bugalicious

Voor festivals is regen een drama en dus ook voor Puzzles. Rick & Kelly uit Rotterdam duimen daarom voor warme, droge zomers zodat iedereen kan afkoelen met hun vega powerfood: eten en drinken dat een boost geeft. Vanuit hun foodtruck verkopen ze Green Power Smoothies (smoothies van groente en fruit), The Bombay Fritters (homemade falafel), Lima Burgers (gemaakt van quinoa en lima bonen) en lekkere en gezonde kleine hapjes zoals de Bananarama’s: bananen op een stokje gedipt in 85 procent pure chocolade met een topping. “Met vega powerfood willen wij Nederland een stukje gezonder maken. Dat hoeft niet suf of saai te zijn. Dat kan #unexpected heel erg lekker en gezond zijn. Dat is ook wel te zien aan onze wagen, een Renault Master bakwagen die is omgetoverd tot een toffe rollende keuken.

Na de zomer gaan we door in Duitsland en de Benelux. Ook overkapte evenementen. Dus tot diep in december toeren wij gewoon rond.” Vol van smaak, vrij van lactose en gluten. Zoë heeft haar handen vol aan het koken vanuit haar Kookbus Vrij Voedsel.

L 11

Naast snacks tovert ze complete maaltijden tevoorschijn. Van supersoep, tortilla met spinazie en pecorino, broodje potee en rillette tot cheesecake en brownie. “Wij vinden het belangrijk dat Vrij Voedsel bekender wordt onder het festivalpubliek en dat iedereen kan eten wat hij wil. Steeds meer festivals vinden het belangrijk hun publiek dit aan te bieden. Het is fijn dat ook mensen die gezond willen eten en/of een voedsel intolerantie hebben, kunnen genieten van lekker eten. Na de zomer gaan we door. We hebben de pilot gewonnen van de Gemeente Amsterdam waarbij wij met onze kookbus vanaf eind juni op verschillende plekken in Amsterdam gaan staan, zoals het Vondelpark op de donderdagavonden!”

ADVERTENTIE

Slag slaan met gevarieerder bio-vleesassortiment in supermarkten Bij Familiebedrijf Weidenaar zien we vooral kansen in het vergroten van de diversiteit van het biologisch assortiment in de reguliere retail’’, vertelt Wini Weidenaar. Dat wil zeggen de supermarkten. Maar dit is niet het enige wat ze doen. Zij produceren bijvoorbeeld droge worst onder eigen merk die onder andere verkocht worden in de Marqt winkels. In 2012 hebben zij dan ook, met hun eigen worstenmakerij, succesvol een Skal-certificaat verkregen en sinds 2014 is ook de slagerij gecertificeerd. Zij snijden het vlees met de hand, rollen slavinken in hun eigengemaakte spek, en hebben hamburgers die uniek zijn om hun smaak door de regionale kruiding. Daarbij kunnen ze dagelijks produceren, waardoor de producten heel vers zijn en vaak nog op dezelfde dag in de supermarkt liggen.

Het biologische rundvlees, dat Weidenaar verwerkt, is afkomstig uit Ierland. Deze keuze is puur gebaseerd op het feit dat het Ierse vlees vaak net iets beter is. Het biologische varkensvlees is dan wel weer afkomstig uit Nederland.

WWW.FRIESEDROGEWORST.NL

WIN 50 x 1 Roobar Chia & Spirulina Proteïnereep ADVERTENTIE

1 Roobar Chia & Chocolade Proteïnereep

100% bio glutenvrije proteïnerepen voor wie gezond kiest

NIEUW! RooBar proteïnerepen met superfoods bevatten de beste plantaardige eiwitbronnen: zoals rijstproteïne en chia. De rijstproteïne bevat alle 9 essentiële aminozuren in een makkelijk verteerbare vorm, terwijl de chiazaden veel omega-3 vetzuren bevatten.

Roobar Chia & Spirulina en Roobar Chia & Chocolate proteïnerepen met superfoods danken hun zoete smaak aan de lage glycemische kokos-palmsuiker, een heerlijke reep zonder toevoeging van geraffineerde suikers en/ of kunstmatige zoetstoffen.

Roobar Proteïnerepen zijn gemaakt van 7 tot 8 volledig natuurlijk ingrediënten en bevat maar liefst 13 gram proteïne per 60 gram reep. “ Hierdoor ook zeer geschikt als herstelreep, om te nemen na het sporten.“

Om te winnen stuur je een mailtje met je naam naar win@innitmagazine.com.De winnaars ontvangen een pakketje met één chia & spirulina proteïne reep en één chia & chocolade proteïne reep. o.a. verkrijgbaar bij de betere biowinkel en –webshop, geïmporteerd door www.amigos-international.com ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

Een ontspannen, duurzame vakantieplek in de bossen met 18 vrij gelegen vakantiebungalows, een bijzondere kinderboerderij, speeltuin en biologische winkel.

De Roek ligt net buiten Otterlo op 1,5 km van Nationaal Park De Hoge Veluwe met het Kröller-Müller Museum, te midden van prachtige bossen, heide en zandverstuivingen.

Karweg 2 Otterlo

•

www.deroek.nl

•

0318-591757

ADVERTENTIE

Zwevend slapen Aktief aanpassend slaapsysteem voor bewust levende, bewegende en voelende mensen.

Voor verkooppunten en dealers kunt u het beste onze website raadplegen. www.flowsleeping.nl info@flowsleeping.nl F LO W S L E E P I N G S L A A P S Y S T E M E N , A N D E R S DA N A N D E R E .

Lifestyle

L 13

Hoe is dat, zonder smartphone?

‘What you own, ends up owning you’. Onder dat motto ging redacteur Diewke een maand lang smartphone-loos door het leven. Hoe was dat? En wat zijn de voor- en nadelen volgens onze lezeres die überhaupt geen smartphone hebben? De Krant van de Aarde beloofde een Nokia ‘oude-stijl’ aan de leukste inzending.

Eén maand zonder

Enkele maanden geleden ruilde redacteur Diewke de Haen een maand lang haar smartphone in voor een oude Nokia. De smartphone-loze maand was na een zware eerste week (afkicken!!) eigenlijk heel lekker rustig. Maar hoe gaat het nu, nu ze inmiddels al weer enkele maanden volop mag smartphonen? Blijft het effect een beetje hangen? Nou.....deels.

“Ja, ik heb apps verwijderd, met name spelletjes en nieuwsapps, en veel pushberichten uitgezet. Ook volg ik sommige WhatsApp-groepen niet meer, omdat ik merkte dat ik weinig miste. Daardoor doet mijn telefoon al minder een appèl op me; geen Pavlovreflex want geen storende geluidjes die te pas en -met namete onpas uit je jaszak klinken. Maar mijn e-mail check ik toch verschillende keren per dag, evenals LinkedIn, Twitter en het weerbericht (waarom?!) en ook -ja echt- WhatsApp om te kijken of ik geen (groeps)berichten heb gemist nu ik geen pushbericht meer krijg... Kortom, mijn verslaving is verminderd, maar is geenszins weg. Dan toch maar die smartphone helemaal het huis uit?”

Winnaar lezersactie

“Ik leef al jaren zonder smartphone omdat ik niet overtuigd ben van de onschadelijkheid ervan. Er zijn te veel onderzoeken die aantonen dat kunstmatige draadloze velden niet gezond zijn. Helaas haalt dit de reguliere media niet en weten de meeste mensen dit dus niet. Men denkt dat onze overheid zoiets niet zou toestaan als het schadelijk is. Helaas staat de veiligheid van burgers niet bovenaan: elk overheidsbesluit is een compromis tussen die veiligheid en economische belangen. Onze overheid stond (staat) ook asbest, landbouwgif, voedseltoevoegingen, vaccinaties of roken toe!

Onze aarde is helemaal niet blij met al die kunstmatige draadloze velden van zendmasten, Wifi of smartphones. Dieren die afhankelijk zijn van het natuurlijke magnetisch veld van de aarde raken uit koers. Bijen sterven er zelfs van. Bij elk levend organisme, ook de mens, heeft draadloze straling negatieve gevolgen op de celstofwisseling. Meestal merken mensen dit niet direct of weten ze niet dat klachten verergerd of getriggerd kunnen worden door hun smartphone of Wifi. Steeds meer mensen zien dit wel en worden er zo ziek van dat ze moeten vluchten of hun huis afschermen. Ze kunnen bijna nergens heen en stuiten op veel onbegrip. In Zweden is ElektroHyperSensitiviteit (EHS) inmiddels een erkend ziektebeeld. Mensen, informeer jezelf! Zie www.stopumts.nl, een vrij volledige site hierover.

Ik raad iedereen internet via de kabel aan, of de Wifi ‘s nachts uit te zetten en geen smartphone te gebruiken. Heb je toch een smartphone zet er dan je Wifi-internet van uit, draag hem zo min mogelijk op je lichaam en leg hem ‘s nachts niet bij je bed! Doe minder draadloos, er komen steeds meer toepassingen en neem zeker geen slimme meter in je huis. De aarde zal je dankbaar zijn!

Alice Lentjes

Eervolle vermelding

“Een maand lang zonder smartphone door het leven? Mijn hele leven lang al zonder smartphone! Ja, die mensen zijn er ook nog. En ze functioneren prima. Tenminste ik wel. Want je kunt natuurlijk ook gewoon een vast telefoonabonnement hebben, gebruik maken van het internet via je laptop, en je oude Nokia alleen voor noodgevallen meenemen en als je op reis gaat aanzetten om onderweg bereikbaar te zijn. Zo doe ik dat dus.

Blijft staan jullie vraag: waarom een maand lang zonder smartphone? Om te beginnen is het veel rustiger zonder! Daarnaast is het veel duurzamer om die ene oude Nokia - alleen bellen en sms’en - te houden (die ik ooit van mijn zus kreeg, omdat ze een nieuwer type had aangeschaft, overigens zonder dat ze deze oude ooit had gebruikt!) dan om die telkens te vervangen door een nieuwer en geavanceerder exemplaar. En het is natuurlijk ook veel vriendelijker voor mijn kleine beurs.

Toch zou ik een smartphone handig vinden. Het komt eerlijk gezegd best vaak voor, dat ik even een fotootje wil maken. En nadat ik een aantal jaren geleden mijn analoge spiegelreflexcamera aan een liefhebber verkocht, en daar nog steeds geen digitaal exemplaar voor in de plaats is gekomen (die kleine beurs), heb ik dus al jaren geen apparaat meer in huis om even dat snelle fotootje mee te maken.

Wat me ook handig lijkt, zijn die QR-codes waar ik met een smartphone gebruik van kan gaan maken.

En ik moet toegeven, dat als ik eenmaal een smartphone zou hebben, ik die ook voor zaken zou gaan gebruiken die ik nu achter mijn laptop doe. Even iets googelen, bijvoorbeeld. Of een verhaaltje als dit meteen tikken en versturen. Toch wel handig dus...”

Willeke Heidemann

ADVERTENTIE

Huid en intiem care met natuurzuivere honing Dermagiq® is een nieuwe en innovatieve productlijn gericht op huidherstel en intieme verzorging. De producten zijn effectief in het verlichten van veel voorkomende ongemakken van de huid en de intieme zone. De Dermagiq® producten zijn zeer zorgvuldig samengesteld en onderscheiden zich vooral door een hoog, effectief gehalte aan honing (tot 100%, afhankelijk van het product). Voor een optimale werking van de producten is verder gekozen voor veilige, effectieve en zoveel mogelijk natuurlijke ingrediënten.

Het Dermagiq-assortiment bestaat op het moment uit: Dermagiq Skin, Dermagiq Hand, Dermagiq Foot, Dermagiq Lipbalm, Dermagiq Proct, Dermagiq Intima en Dermagiq Fem. Voor informatie, over onze producten of over Dermagiq kunt u terecht op onze website. www.dermagiq .com

Dermagiq. Verzorging met de kracht van de natuur.

ADVERTENTIE

NIEUW! Natuurlijk van SANTE: alles voor lichaam en haar

www.dermagiq.com

ADVERTENTIE

We zijn steeds vaker op zoek naar natuurlijke producten voor ons haar.

Geen schadelijke chemicaliën, maar kwalitatief hoogwaardige, biologische natuurcosmetica. SANTE natuurcosmetica introduceert een nieuwe, indrukwekkende haar- en lichaamsverzorgingslijn. Met de frisse, trendy look laat SANTE zien waar ze voor staat: puur natuur. Geef om jezelf. Geef om de wereld.

Natuurlijk haar De haarverzorgingslijn bestaat uit vijf shampoos en vier conditioners. Voel de power van de natuur in je haar met SANTE’s biologische jojoba, papaya of rozenbloesem. Of je nu droog, beschadigd haar hebt of fijn, futloos haar, SANTE’s natuurlijke shampoos en conditioners zorgen voor de boost die het haar nodig heeft.

Alles voor je lichaam Ook de nieuwe lichaamsverzorgingslijn heeft voor ieder wat wils. Wil je ontspannen, verzorgen of grondig reinigen? SANTE’s biologische citroenen, gojibessen en aloë vera zorgen voor een fikse energiekick en goede hydratatie van je huid. Puur natuurlijk!

Over SANTE SANTE natuurcosmetica werkt al jaren aan een prachtig setje biologische natuurproducten voor haar, hoofd en lichaam. Inmiddels heeft ze een mooi en divers assortiment ontwikkeld, voor mannen, vrouwen én kinderen.

Liefde voor kind en natuur

Voor meer informatie: www.santecosmetica.nl of like ons op Facebook.

Natuurlijke verzorgingslijn Zeer geschikt voor de gevoelige en delicate babyhuid

www.petitetjolie.nl

Gadgets

L 15

Tour de France

Gadget Top 5

2 Volgploeg

Klaar voor de start

Wil je precies op tijd aan de start van de Tour de France verschijnen? Bestel dan een horloge waarmee je duurzaam voor de dag kunt komen, met een horlogekast van bamboe en een bandje van plantaardig gelooid leer of kurk. Bamboe is een groene grondstof die snel groeit, weinig water nodig heeft en niet herplant hoeft te worden omdat er na het kappen gelijk nieuwe scheuten aangroeien.

Onze nummer 1 omdat: niet alleen de vintage-eco uitstraling, maar ook de gedachte erachter fraai is. Er wordt kleinschalig gewerkt met lokale bedrijven in China en Nederland om een zo eerlijk mogelijk product te garanderen.

Prijs: vanaf € 45,95 via www.cayboo.nl

3Verkwikkend

Een spoor van plastic flesjes en ander afval laat helaas zien waar de rijders langs zijn geweest. Bied ze kraanwater aan in de glazen Lagoena fles. Het schijnt dat de unieke vorm zorgt voor een betere smaak van het water.

Het perfect passende omhulsel van kurk beschermt het glas tegen schokken. Maar vraag toch voor de zekerheid de fles terug voor die op het asfalt wordt gegooid!

Prijs: vanaf € 29,95 via www.heelbewust.com

Hoe doen de rijders het? Via je tablet kun je dat langs de kant van de weg live volgen. Doe er voor de gelegenheid dan wel een toepasselijke hoes omheen van the WREN design. Deze is gemaakt van gerecycled papier dat bij de lokale fabriek in Kaapstad is verzameld. Nadat het geprint is wordt het samengesmolten met een speciaal katoen om het stevig genoeg te maken.

Prijs: € 39,95 via www.townshipsmile.nl

4 Doortocht

Duurt het nog even voor de renners (weer) langskomen?

Utrecht heeft het museum Speelklok waar onder meer mini-draaiorgels van Kikkerland met bekende popmuziek te koop zijn. Maar er is ook een versie waarmee je zelf een lied naar keuze kunt programmeren. Wordt het Spring maar achterop bij mij of I want to ride my bicyle?

Prijs: € 22,50 via www.keckandlisa.nl

5En de winnaar is..

Onbekend, want daarvoor moeten de rijders nog naar Parijs toe! Toch de tourdag met bloemen afsluiten? Strooi dan seedbombs langs de route en over drie weken zie je de eerste bloemen in bloei staan. Of kweek je eigen zonnebloemen in een biologisch afbreekbare jute zak en bied jouw renner er een paar aan.

Prijs: € 5,95 en 12,95 via www.itsapresent.nl

L 16

Lifestyle

Zero plastic week: Tekst: Diewke de Haen

Van 7 tot 14 juni was het weer zero plastic week en dit jaar nam de voltallige redactie van de Krant van de Aarde deel aan deze uitdaging. In dit artikel lees je waarom én hoe het ze verging.

“Huh? zero plastic? Plastic kun je toch gewoon recyclen?” was een veelgehoorde vraag aan het begin van deze gezamenlijke uitdaging. Dat klopt, maar een groot deel van het plastic wordt nog steeds verbrand of eindigt op de stort: zo’n 56% in 2014. Ook van het plastic dat gescheiden wordt ingezameld eindigt 20 - 25 % in de verbrandingsoven. Daarvan wordt dan wel de restwarmte gebruikt, maar het levert wel CO2 uitstoot op. Bovendien lenen veel plastics zich niet goed voor échte recycling: het hergebruik van het product voor hetzelfde doel zoals dat bijvoorbeeld met glazen flessen het geval is. Vaker is er sprake van downcycling doordat de plastics worden versnipperd en verwerkt tot andere, minder hoogwaardige producten als paaltjes en bloembakken.

Moniek

Diewke

Renske

Jolien

Petra

Yvonne

Ik hoor hier niet thuis!

Maar het grootste probleem is dat veel plastics terechtkomen in kringlopen waar ze niet in thuis horen. We kennen allemaal het voorbeeld van de plastic soep; een massa plasticresten die, bijeengehouden door de zeestromen in de Grote Oceaan, ronddrijft in het water. Aangezien plastic niet vergaat maar alleen in steeds kleinere stukjes opbreekt, levert dat méér problemen op dan bijvoorbeeld de zeeschildpad die verstrikt raakt in de resten van een plastic tas. Deze microplastics –die overigens niet alleen ontstaan door veroudering maar ook door de industrie zelf worden gemaakt, bijvoorbeeld voor gebruik in scrubs en blekende tandpasta’s- vinden hun weg naar de magen van vissen, de honing van bijen en in de regen die uit de lucht valt. De plastics vinden dus uiteindelijk weer hun weg naar ons terug (divine justice?). In sommige plastics verwerkte additieven als weekmakers, bisphenol-A, dat het hormoonstelsel kan beïnvloeden, en zware metalen vinden op die manier ook hun weg naar ons lichaam. Lees meer over de gevaren van microplastics op pagina 10.

Redenen genoeg dus om zorgvuldig met plastics om te gaan. En hoe leer je nu beter zorgvuldig met een grondstof om te gaan, dan door even helemaal zonder te moeten?

Lifestyle

L 17

hoe deed de redactie het?

We startten als redactie vol goede moed. In deze WhatsApp-discussie lees je onze ervaringen!

Yvonne: Moest vandaag met oudste dochter mee voor waterflesje. Een dopper vond ze als arme student te duur, dus ze heeft er één gekocht van biologisch afbreekbaar maiszetmeel.

En ik heb meteen wat bamboe schaaltjes en bekers ingeslagen!

Moniek:

Ik vind het wel lastig hoor! Ik heb voor de boodschappen pas twee dingen op m’n lijstje staan en kom er nu al niet meer uit. Yoghurt en keukenpapier: keukenpapier kan ik zonder, maar yoghurt echt niet! Die kartonnen pakken hebben toch een laagje kunststof of aluminium? Mag dat, weet iemand dat?

wc-papier in kartonnen doos en tandenborstels van bamboe! Geen shampoo meer schijnt trouwens erg goed te zijn voor je haar:)

Diewke:

Shampoo kun je zelf maken van bakpoeder!

240 ml water op 1 eetlepel bakpoeder/bicarbonaat. In fles, even schudden. Hoppa: shampoo.

Je kunt nog naspoelen met verdunde azijn voor de glans. Tandpasta kun je ook zelf maken overigens!

Moniek:

Gevonden! Halfvolle yoghurt in glas, bij Estafette!

Boodschappen doen en koken zonder is BIJNA gelukt. Ik kwam er alleen niet uit met de Parmezaanse kaas. En zijn die stickers die je op je groenten en fruit plakt na het wegen eigenlijk van plastic?

Renske:

Renske:

Petra:

Mazzel! Ik hoefde vandaag alleen maar kattenvoer te kopen dus dat was niet zo moeilijk: brokjes in karton en vlees in blik. Tip: eet met de kat mee:)

Jolien:

Goed bezig allemaal! Onze shampoo, tandpasta en wc-papier zijn bijna op: hebben jullie een idee? Krantenpapier vind ik wel wat ver gaan namelijk....

Yvonne:

Via Greenevelien kwam ik bij webshop eco-logisch. Daar verkopen ze grootverpakking

Ik red me tot nu toe door geen boodschappen te doen:) en gelukkig zijn vandaag de meeste winkels dicht. Wel gisteren mijn Odin groenten in papieren zak gekregen, dus daar punten gescoord. Maar toch de mist in bij plantencentrum vandaag. Biologische kweker nota bene, maar eenmaal thuis realiseerde ik me dat alle potjes toch plastic zijn...

Petra:

Alleen al die bewustwording is confronterend.

Dat er werkelijk om, in en bij alles plastic wordt gebruikt....niet normaal.

Tips!

• Koop groenten op de markt of neem een groentepakket • Ga naar de bakker voor brood en neem je eigen (gerecyclede plastic of zelfgemaakte stoffen) broodzak mee • Ook voor cosmetica en toiletproducten mijd je supermarkt of drogist: bij zeepwinkels als LUSH of via internetwinkeltjes als www.lekkerineenpotje.nl koop je plasticloze scrub, shampoo, deo, etc..

• Bewoners van Groningen kunnen inmiddels terecht bij verpakkingsvrije supermarkt, zie página 8.

Heb je ook meegedaan aan zero plastic week en heb je een goede tip om je plasticconsumptie structureel te verminderen? Laat het ons weten via redactie@krantvandeaarde.nl.

L 18

Beauty

Natuurlijk, geef die nagels een kleurtje!

De zomer is het seizoen bij uitstek om je nagels te lakken. Handen zien er net wat verzorgder en gezelliger uit met een mooie kleur op de nagels en gelakte teennagels tonen prachtig in sandalen, teenslippers en andere open schoenen. Hoog tijd dus om je nagels te voorzien van een mooi kleurtje!

Tips

Zorg er eerst voor dat je nagels netjes in model gevijld zijn. Vijl steeds vanaf dezelfde kant en niet heen en weer. Hier kunnen je nagels namelijk van beschadigen. Je nagelriemen kun je eventueel terugduwen met een bokkenpootje. Let op: snij je nagelriemen niet weg! Ze beschermen je nagels. Je kunt je nagelriemen zacht en soepel houden door een handcrème te gebruiken. Je kunt nu je nagels lakken!

Natuurlijke nagellak Nagellak is niet natuurlijk. Maar er zijn wel nagellakjes die een heel eind in de buurt komen. Zo zijn de nagellakjes van Kure Bazaar tot 85% natuurlijk.

Steeds meer producenten van nagellak stoppen minder chemicaliën in hun nagellak. Of een merk minder chemicaliën toepast, kun je zien aan de termen 3Free, 4Free, 5Free en 7Free.

Beauty

k a l l e g Na rbasis te op wa

ort ijke so ntal, l r u u t en aa est na de me evat maar e Zo bevat de s i t i D b . cotch ak en iënten n a g e l l i g e , i n g re d r b a s i s v a n S l i c ry ift te niet-g llak op wa n water, ac xy e e t nag tural alle ulsie, bu o Na giftige eer em polym col en niet- . d i g l y l e u r s t o ff e n k

L 19

3Free Nagellak Een nagellak die 3Free is, bevat geen formaldehyde, tolueen of dibutylftalaat.

Formaldehyde

wordt gebruikt om producten langer houdbaar te maken. Daarnaast maakt het de nagellak hard. Je komt het niet alleen tegen in nagellak, maar ook in deodorant, make-up, shampoo, haarverf, babylotion en meer. Formaldehyde wordt ook gebruikt om lichamen te balsemen.

Tolueen is een chemische stof die niet alleen in nagellak, maar ook in benzine, huishoudelijke verf en in sommige parfums zit. Tolueen zorgt ervoor dat de nagellak goed gemengd blijft en je dus minder vaak met het flesje hoeft te schudden. Dit is dezelfde stof als waar lijmsnuivers aan verslaafd zijn.

Dibutylftalaat (DBP)

is een weekmaker die ervoor zorgt dat nagellak minder snel barst en dus langer op je nagel blijft zitten. Het zorgt ervoor dat nagellak ‘plastic’ wordt. Een aantal 3Free nagellak merken zijn: OPI, Butter London, China Glaze en Essie.

4Free Nagellak Bij 4Free nagellak is, naast de drie voorgaande stoffen, ook één van de volgende stoffen uit de nagellak verwijderd:

formaldehyde hars, waar discussie over is of het wel of niet slecht voor onze gezondheid is.

kamfer.

En dan hebben we waarschijnlijk te maken met de synthetische Of versie, die gemaakt wordt uit terpentijnolie.Onder andere de nagellakjes van Orly en Inglot zijn 4Free.

5Free Nagellak Als zowel de formaldehyde hars als de kamfer uit een nagellak zijn verwijderd spreken we van 5Free nagellak. Bekende 5Free nagellakmerken zijn: Zoya, Kure Bazaar, Prity NYC en Sante.

Even voorstellen: Marijke Hakkennes is de persoon achter de succesvolle beautyblog

Projectnaturalbeauty.nl.

7Free Nagellak Dan is er ook nog 7Free nagellak verkrijgbaar. 7Free betekent zonder parabenen, ftalaten (dibutylftalaat), tolueen, xyleen, kamfer, formaldehyde hars, en is vrij van dierlijke producten. 7Free nagellak is verkrijgbaar van het merk Pacifica.

Ze houdt zich al jaren bezig met het zoeken naar en bedenken van natuurlijke alternatieven voor verzorgings- en beautyproducten, en deelt haar bevindingen met bezoekers en andere geïnteresseerden.

Juvo streeft naar fair play, fair trade!

ADVERTENTIIE

BIOLOGISCHE

Na 30 jaar in verschillende management functies in voeding, beauty en zelfzorg, concludeerde Rinjo Israels, oprichter van Juvo, dat er veel producten en merken zijn die niet doen wat zij beloven. Denk aan verpakkingen en etiketten die misleiden, maar ook ingrediënten die niet goed zijn voor mens, dier of milieu. De commerciële drijfveren van ondernemers waren vaak belangrijker dan de prachtige missies, visies en doelstellingen. Dit moest anders - en Juvo zorgt hiervoor!

Juvo is namelijk een raw food maaltijdvervanger - de gemakkelijkste manier om gezond te eten; thuis of onderweg.

MAALTIJDVERVANGERS

GoJuvo.nl

Wat maakt jouw bedrijf de uitzondering op de regel?

‘‘Als mens vind ik integriteit, verantwoordelijkheid en passie voor mensen de belangrijkste waarden uit het leven. Als ondernemer werken mijn partner en ik met dezelfde waarden. Alle producten die wij verkopen worden gemaakt door fabrikanten die wij selecteerden op hun integere manier van werken, de kwaliteit van hun producten en natuurlijk de werkzaamheid van hun producten’’.

Wat bedoel je precies met integer werken?

‘‘Ik vind dat er in een samenwerking beide partijen voordeel moeten ervaren zonder dat dit ten koste gaat aan de werkzaamheid van de producten, het milieu, medewerkers en consumenten.

Fair play, fair trade en met respect voor de aarde. Een ideale verhouding tussen people, planet en profit’’.

Hoe zorgen jullie ervoor dat de kwaliteit altijd tip-top in orde is? ‘‘We kiezen altijd voor de beste productiemethoden en natuurlijke biologische ingrediënten.

Kwaliteit moet geborgd zijn in processen, moet gecontroleerd worden door externen en moet meetbaar zijn. Waar mogelijk zijn onze producten biologisch, organisch en vrij van toevoegingen en allergenen. Onze GGO-verklaring garandeert dat er geen genetisch gemodificeerde organismen worden gebruikt’’.

Ook had je het over werkzaamheid..

Wat kunnen wij hier ons bij voorstellen?

‘‘Werkzaamheid is een lastig begrip in gezondheid. Een claim op een product moet waar zijn. Met veel kennis, ervaring en vooral “gezond verstand” toetsen wij de werkzaamheid’’.

www.gojuvo.nl

BIO RAW WHOLE FOOD

LEKKER SNEL GEZOND ETEN NATUREL

BIOLOGISCH

www.GoJuvo.nl www.GoJuvo.nl

€

4,99

1

dosering

1

Natuurlijk

dosering

20

41 Vers gev riesdroogde: kcal groenten,

BIOLOGISCHE MAALTIJDVERVANGER

4,95 4,95

€ 21,88

€ 7,49

Natuurlijke gezondheid RAW SUPERFOODS Toegevoegde

20

kcal

6

ADH vitaminen en min Natuurlijke gezondheid eralen gram

MMER

RIJ

1

VERVANGE

R

SL ANK

afvallen

maaltijd

4 0 gra m

De synergie van 74 Raw Whole Super Foods indinmaaltijden Voe gswaarden hele granen , fruit, zaden, kiemen, pad denstoelen

per portie 40 gram poeder Energiewaarde 150 kcal waarvan uit vet 10 kcal Totaal vet 1 gram waarvan onverzad igd 0 gram waarvan verzadig d 0 gram Natrium 95 mg Totaal koolhydraten 30 gram Voedingsvezel 9 gram Suiker (niet toeg evoegd) 2 gram Proteïnen 5 1 Maaltijd = 1 zakj gram e (40 gram)

V

PROBEER NU

U

6 gram

per portie A palm Voedingswaarden per dosering 640 gr. gram poeder poeder itaat 20 kcal 23% C ascoEnergiewaarde rbine uitzuur 180 mcg waarvan vet per dosering 6 gr. poeder 0 kcal 26% EnergiewaardeD2 Totaal vet 20 kcal 0 gram 21 mg waarvan uit vet 0 kcal waarvan onverzadigd 0 gram 40% E dl-a lpha tocoverzadigd Totaal vet pher0olgram 2 mcg waarvan 0 gram 23% B1 thiaNatrium waarvan onverzadigd 0 gram 0 mg mine HCL 2,7 mg waarvan verzadigd 0 gram Totaal koolhydraten 3 gram 45% B2 riboflavine 0,5 mg Natrium Voedingsvezel 0 mg 1 gram 36% B3 niacineSuiker Totaal koolhydraten 3 gram 0 gram 0,5 mg Voedingsvezel 38% 1 gram B5 pantProteïnen otheenzuur 10 gram 6 mg Suiker 1 gram Dosering = 1 zakje (6 gram) 50% B6 pyrid oxine HCL 1 gram Proteïnen 3 mg 43% B8 biot1 Dosering ine = 1 zakje (6 gram) 0,6 mg 180% B11 foliumzuur 90 mcg 60% B12 cyanocobalam 120 mcg ine 72% Zink 1,8 mcg 50% IJzer fumaraat 5 mg 19% Calcium Aquamin 2,7 mg ™ 25% 200 mg

UVoedingswaarden MMER

RIJ

€ €

4,99

V

€

RAW SUPERFOODS BIOLOGISCHE MAALTIJDVERVANGER

E MAALTIJD

J

2,00

RI

€

U E N

voor

kcal

E N

van

150

E N

Sachet Superfood 2x 6 gram Portie Raw whole meal 1 x 40 gram Portie Raw meal Slim 1x 40 gram Synergie Superfoods Boekje 35 pagina's Verzendkosten

www.GoJuv o.nl M

MER V

MAAK KENNIS MET JUVO Exclusief bij www.GezondMooiSlank.nl

Rinjo Israëls

BIOLOGISCHE MAALTIJDVERVANGERS

Ingredienten_JUVO_v3.indd 1

GGO VRIJ

19-01-15 16:19

Vrije tijd

L 21

Tour de groen Utrecht Beeld: Willem Mes Tourisme Utrecht

Utrecht was de eerste week van juli knalgeel in verband met de start van de Tour de France. Door al het geweld van de Grand Départ zou je haast vergeten te genieten van de rust en het groen dat de stad te bieden heeft. Reden om op een andere toer te gaan, die van duurzame adresjes in de Domstad. Fiets je mee?

Tekst: Yvonne Koop

Beste fietsstad ter wereld

Het is vast niet toevallig dat de aftrap voor het grootste wielerevenement ter wereld in de Domstad plaatsvond. De Amerikaanse nieuwsorganisatie CNN riep Utrecht dit jaar uit tot de beste fietsstad van de wereld (meer dan 50 procent van de bezoekers aan de binnenstad komt met de fiets) en ook de gemeente zelf heeft torenhoge ambities. Enkele daarvan zijn al gerealiseerd, zoals het bouwen van de grootste fietsenstalling ter wereld bij het station en het winnen van de prijs voor beste zonne-energiegemeente van Nederland. Aan andere doelstellingen, een zo goed als autovrij centrum met ruim baan voor de fiets, wordt nog gewerkt, zo blijkt uit een toekomstvisie die in april werd gepresenteerd. De woorden ‘healthy urban living’ stonden daarin centraal, ofwel duurzaam en gezond leven. Daarvoor moet bijvoorbeeld Utrecht Centrum een gebied worden omgeven door groen en water waar langzaam verkeer prioriteit heeft. Het autoverkeer zal worden verplaatst naar de randen.

Bewoners en bezoekers van het centrum kunnen zich dan verplaatsen met de fiets of het openbaar vervoer.

Niet alleen per bus, maar ook bijvoorbeeld via een monorail door de lucht of via bootjes.

Ook wil Utrecht nog meer gebruik gaan maken van zonne-energie. Voor de inspanningen tot nu toe werd ze in juni uitgeroepen tot Solar City 2015. Zonnepanelen zijn niet alleen te vinden op moderne gebouwen als het Stadskantoor en het Beatrixgebouw maar

ook verwerkt in het historische centrum van Utrecht.

Daarbij zijn in de glazen overkapping van het stationsgebouw zonnecellen geïntegreerd, zijn woonboten bij de Munt voorzien van zonnepanelen en zonnecellen en werden de daken van huurwoningen van Mitros met zonfolie afgedekt. Uiteindelijk doel is 10 procent van de daken te voorzien van zonnepanelen. Van dit alles zullen de Toerrijders weinig hebben gezien toen ze door de stad flitsten. Maar wie de tijd neemt om lopend of per fiets Utrecht te verkennen, zal zien dat de stad groener is dan je zo op het eerste oog zou denken!

Koffie, lunch en meer

Hooi

Keek

Een heerlijke ontbijt- en lunchzaak aan de Burgemeester Reigerstraat.

Bijna alle lekkers op de kaart is afkomstig van tuinders en boeren uit de regio. Ook een high tea kan worden geserveerd en in de zomermaanden is het mogelijk een goed gevulde picknickmand af te halen. Daarmee is het goed toeven in een van de vele prachtige parken in de stad, zoals het Wilhelminapark of het Griftpark.

In dit knusse koffiehuis aan de Twijnstraat zijn naast koffie van versgemalen bonen ook taarten, koeken, sandwiches, sappen en soepen te koop: zelfgemaakt van biologische producten, bij voorkeur uit het seizoen. Dit alles geserveerd met iedere zes weken een nieuwe expositie en diverse culturele activiteiten zoals Soup ‘n Songs en Soup ‘n Stories.

www.hooiutrecht.nl

www.kunsteneerlijkekoffie.nl

L 22

Vrije tijd

IJs en zopie

Sisbakery

Voor de lekkerste biologische taarten en broden van Utrecht moet je bij Sisbakery zijn. De taarten bakken de vijf zussen zelf en de broden worden geleverd door de Veldkeuken in Amelisweerd, net buiten Utrecht, die daarmee de tweede prijs kreeg in de verkiezing Beste Brood van Nederland.

Workshops geven de zussen ook, onder meer in Arabische patisserie.

Het hele jaar door smullen van Italiaans ijs dat bereid is met natuurlijke ingrediënten of van roomijs waarvoor biologische melk wordt gebruikt, dat kan bij deze ijssalon in de Twijnstraat.

In al het ijs zit rietsuiker en het chocolade-ijs is extra lekker omdat er eerlijke chocolade voor wordt gebruikt.

Binnenkort start de straatverkoop vanuit een energie-neutrale ijskar, met zonnecellen op de luifel.

www.sisbakery.nl

www.ijsenzopie.nl

Beeld: Ramon Mosterd

Beeld: Ramon Mosterd

Soy

Snacken en eten

Frietwinkel

Een oude slagerij aan de Vinkenburgstraat is sinds een jaar een hippe friettent waar je verblijd wordt met de allerlekkerste patat van de allerverste aardappels, geserveerd in een kunstzinnige kartonnen puntzak.

Geheel terecht de winnaar van de AD Friettest 2015 dus! Met hun frietfiets staan de eigenaars ook op feesten en partijen en op de vrijdagse biologische markt op het Vredenburgplein. www.frietwinkel.nl

Gys

Een van de weinige Aziatische vegetarische restaurants in Nederland.

De gerechten worden bereid met de beste natuurproducten en vleesvervangers zoals tofoe sojabonen en tarwegluten die een hoge voedingswaarde hebben en rijk zijn aan vezels. De Aziatische chef-kok Lee is vanaf 2002 vegetariër en besloot na een wereldreis om in Nederland Aziatische vegetarische gerechten te introduceren.

Nukuhiva

In deze winkel van wereldreizigster en reporter Floortje Dessing vind je de beste en hipste Fair Trade en Fair Wear kledingmerken zoals Edun van Ali Hewsun, de vrouw van U2-zanger Bono. Maar ook het Nederlandse denimmerk Kuyichi, de organic jeans van Intoxica en exclusieve sieraden van S!LK en Natalie Dissel. Een deel van de winst gaat naar Floortjes stichting Share Trade. www.nukuhiva.nl

www.soy-utrecht.nl

De Werfkring

Dit vegetarische restaurant is al decennia lang aan de Oude Gracht te vinden en verdient alleen al om de locatie een bezoek. Aan het water gezeten valt de drukte van de omringende stad niet meer op en kan er ontspannen worden genoten van een eenvoudige, doch voedzame maaltijd. Vooral het homemade kwarktoetje met abrikozenbananenmoes is een aanrader. www.dewerfkring.com

Beeld: Nukuhiva

Bureaubewust

Begonnen als milieuvriendelijke kantoorboekhandel is de winkel aan de Zakkendragerssteeg inmiddels uitgegroeid tot een duurzame Winkel van Sinkel waar werkelijk van alles wordt verkocht, van tassen van gerecycled materiaal tot kraamcadeaus, van eco mode tot duurzaam speelgoed.

Toppers: ‘textiele’ mappen van boombast uit Oeganda en enveloppen van oude landkaarten.

‘Doe mij maar een Gys’, klinkt er regelmatig aan de bar en dan wordt er blond biertje van een regionale brouwerij ingeschonken. Het biologische restaurant en lunchroom serveert voor een betaalbare prijs een (afhaal) lunch of avondhap, bak koffie met taart of bier of wijn en borrelhapjes. Ook aan het interieur (veel hout en groen) is te zien dat duurzaamheid hoog in het vaandel staat. www.gysutrecht.nl

Duurzaam shoppen

Beeld: Gys Utrecht

www.bureaubewust.nl

Vrije tijd

Duurzaam doen

Duurzaam recreëren

Naast ‘gewone’ eco-supermarkten als Estafette, EcoPlaza, de Groene Winkel en Rio de Bio krijgt Utrecht er vanaf oktober een verpakkingsvrije supermarkt bij aan de Twijnstraat. Hier worden losse etenswaren aangeboden die door de klant in zelf meegenomen potten, zakken, bakken en tassen gedaan kunnen worden om zo te zorgen voor zo weinig mogelijk afval.

Een uniek concept!

De aanwezigheid van de Universiteit Utrecht zorgt voor heel wat groen in en om de stad. Zowel de botanische tuinen op de Uithof als de Oude Hortus, de historische binnentuin bij het Universiteitsmuseum in het centrum, zijn een lust voor het oog. Bij de Botanische Tuinen is een biologisch café en een tuinwinkel waar onder meer bijzondere zaden en planten verkrijgbaar zijn.

Bag & Buy

www.bagandbuy.nl

Weggeefwinkel

In de Domstad zitten diverse kringloopwinkels en tweedehands kledingzaken, dus met recyclen zit het wel snor. Voor gratis spullen kun je terecht bij de Weggeefwinkel. Geen vuilniszakken vol meenemen graag, een ander wil ook nog wat kunnen uitzoeken. En ach, wat heb je nu eigenlijk echt nodig? Weggeven van al je overtollige spullen mag hier dus ook! www.weggeefwinkel.nl

Beeld: Ramon Mosterd

L 23

Beeld: Botanische tuinen Utrecht

Botanische tuinen

Colorbiketours

Maak in plaats van een rondvaart eens een fietstour door Utrecht, boordevol verrassende plekjes, mooie verhalen, leuke anekdotes en unieke stadslegendes. Fietsend door Utrecht draag je ook nog eens bij aan de toekomst van een kind in een ontwikkelingsland: 15 procent van de opbrengst gaat naar fietsen voor kinderen in projecten van Colorbike in Afrika en Latijns-Amerika.

Meer tips voor verantwoord winkelen in Utrecht – en tientallen andere Nederlandse steden – op

www.eerlijkwinkelen.nl.

Er is ook een app van dit initiatief voor smartphones en iPhones.

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

AlliBest Bestellen via

www.apbholland.nl

E24,95 AlliBest capsules bevatten 250 mg allicine: de werkzame stof uit knoflook.

AlliBest bevatten een minimale allicine concentratie van 20.000 ppm. Allicine kent tal van gezondheidsvoordelen!

Breng kleur en sfeer in je interieur met Amazona ecologische krijtverf en de Amazona kalkwas en Colourwax!

APB Holland • Stevinweg 2, 4691 SM Tholen ADVERTENTIE

NI

EU

W

!

Voor meer informatie: www.apbholland.nl

Met Amazona krijtverf geef je je interieur een frisse, nieuwe uitstraling. De verf van Amazona is gemaakt op een natuurlijke, minerale, ultra matte basis die het licht absorbeert. Dit geeft een prachtig poedermat resultaat en een rustige uitstraling. Hierdoor brengt je kleur in je interieur zonder dat het schreeuwerig wordt. Met de verf kan je niet alleen je muren verven, maar geef je ook je accessoires in een handomdraai een nieuwe look! Amazona krijtverf bevat uitsluitend natuurlijke pigmenten en is 100% ecologisch, en dus volledig biologisch afbreekbaar. De verf is dus onschadelijk voor de gezondheid ĂŠn het milieu!

Met de Amazona kalkwas en Colourwax geef je hout een mooi doorleefd karakter en stoere uitstraling. De ambachtelijke producten op basis van natuurlijke grondstoffen verbeteren de duurzaamheid van hout. Je kunt de kalkwas of Colourwax ook over de Amazona krijtverf aanbrengen voor een mooi gepatineerd effect.

Kijk voor meer informatie op www.amazona.nl of bel naar 035-6237250 ADVERTENTIE

Ratatouille

Voeding

L 25

TIPS

De Laatste Paling, gevormd door voedseljournalisten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten, leest, klikt, kijkt, proeft en bezoekt voor de Krant van de Aarde alles wat met ons eten te maken heeft.

Eerlijk eten

Menofood

De wereld op je bord Hoe meer tomaatjes, hoe beter

Goed eten en een goed doel gaan prima samen, bewijst Eerlijk eten, een kookboek met tachtig recepten van verschillende chefs en foodies. De volledige opbrengst gaat naar een kinderdagverblijf op een fairtrade theeplantage in Sri Lanka.

De tachtig recepten (gebaseerd op eerlijke en duurzaam geteelde producten, dat zal je niet verbazen) worden afgewisseld met aansprekende verhalen over producenten. Theeplukster Sakuntala Devi uit Sri Lanka bijvoorbeeld, die van haar fairtrade werkgever gratis huisvesting en onderwijs voor haar kinderen krijgt. Leuk zijn ook de weetjes over producten: in chocola zouden bijvoorbeeld 300 gezonde stoffen zitten.

Het aantrekkelijk vormgegeven boek werd gepresenteerd door Floortje Dessing, die snapt waar het bij consumenten om draait: ‘Een banaan, een ananas of een reep chocolade moet in de eerste plaats gewoon lekker zijn. Maar als er een mooi verhaal achter zit, smaakt het waarschijnlijk nóg beter.’

Eerlijk eten, gebonden, 280 p., € 24,95

Linzen met peultjes met een dressing van waterkers, peterselie, citroen en olijfolie. Rijstsalade met mango, geroosterde paprika, groene kruiden en cashewnoten. En toe: tahinkoekjes!

Een willekeurige greep uit meer dan duizend (!) originele dagmenu’s van een bijzondere app: menofood. Speciaal ontwikkeld voor vrouwen in de menopauze door een huisarts/kok en een psycholoog. Want overgangsklachten zijn wel degelijk te beïnvloeden door voeding.

Wist je bijvoorbeeld dat de oude getrouwe aardappel emotie regulerend is en bijdraagt aan een gezond hartritme? En soja dankzij fyto-oestrogenen werkt tegen opvliegers, prikkelbaarheid en concentratieverlies? Naast smakelijke recepten (met groente in de hoofdrol) vind je van talloze ingrediënten de voedingsstoffen en de werking en informatie over wat er precies met je lichaam gebeurt tijdens de overgang. Zo helder hadden wij het nog niet gelezen.

Veel producten zijn zo ‘Nederlands’ geworden, dat we ons vaak niet realiseren dat negentig procent van al het eten op ons bord vanuit de hele wereld per schip naar Nederland is gekomen. Boerenkool bijvoorbeeld. Ooit gedacht?

Het Maritiem Museum in Rotterdam heeft de groeiende belangstelling voor de herkomst van ons eten aangegrepen om te laten zien ‘dat het zonder de scheepvaart maar een karige boel zou zijn op ons bord’. Dat schepen nodig zijn om producten van A naar B te vervoeren is op zich niet boeiend. Maar de ‘familietentoonstelling’ is vooral voor kinderen een belevenis. Je kunt aanschuiven aan gedekte tafels en van daaruit ‘varen’ met een reuzenschip als pion over een levensgrote wereldkaart. Voor ons was het een openbaring dat sinaasappels in Brazilië binnen 24 uur na het oogsten worden geperst, geconcentreerd tot pulp en in Nederland weer worden aangelengd tot sinaasappelsap.

Enig minpuntje van Menofood is misschien de prijs, voor een app aan de hoge kant. Een fatsoenlijk kookboek is echter een stuk duurder. En helpt niet tegen opvliegers.

De wereld op je bord, t/m september 2016, Maritiem Museum Rotterdam

App Menofood, alleen voor Apple via de Appstore, € 3,99

AdvFIT[v1.3].pdf

1

10/05/15

14:15

ADVERTENTIE

Verkrijgbaar in een handige meeneem verpakking van 50 gram en in 3-pack bij o.a.

Voeding

Column

L 27

Het nieuwe geven Voedseljournalisten Annemarie Geleijnse en Rineke van Houten van De Laatste Paling schrijven om de beurt een column over wat hen bezighoudt rondom hun bord. www.delaatstepaling.nl

In de Verenigde Staten bestaan ze al langer: pay-as-you-canrestaurants. In Nederland had Rotterdam de primeur. Midden in de ruige wijk Katendrecht openden drie jonge en bevlogen ondernemers een jaar geleden het hippe Geef-café. Je at er drie gangen en betaalde wat je het waard vond. Geen geld?

Dan kon je met tijd betalen, als vrijwilliger. Met de winst gaf het restaurant een diner aan mensen die niets konden betalen.

Wij raakten op slag verliefd op het idee en het eten. De initiatiefnemers vuurden de ene na de andere oneliner op ons af: ‘De wereld verandert, delen is het nieuwe bezitten.’ ‘Een goed gevoel is niet te koop’. Blijf daar maar eens stoïcijns onder!

We werden nog gelukkiger toen we later met Laura, een van de drie mensen achter het Geef-café, naar de achteringang van een groothandel reden. Daar stond een stapel kratten klaar met tomaten, paprika’s, zakken ijsbergsla, fetakaas en rucola, alles in goede staat maar om verschillende redenen verbannen uit de schappen. De filiaalchef vertelde achteloos dat er per week een paar ton bederfelijke waar de vergister in gaat. Een paar ton! We propten Laura’s kleine middenklasser zo vol mogelijk en reden voldaan weer weg. Dat zou een prima anti-verspillingsmaaltijd worden vanavond.

In de keuken was het nog even puzzelen voor het menu was bedacht. Er bleek wel erg veel sla te zijn meegekomen van de groothandel. Maar met een kruidige curry van aardappels en bloemkool, een bruschetta met tomatentapenade en sinaasappelcake met geroosterde hazelnoten, citroenroom en gekonfijte sinaasappelschilletjes zou alles goed komen.

Met de winst gaf het restaurant een diner aan mensen die niets konden betalen

De grootste winst vond Laura het sociale aspect vertelde ze terwijl ze het menubord buiten zette. De vrijwilligers die zich spontaan aanmeldden, of de medewerkers die, bij reïntegratie-trajecten, via hun begeleider naar het Geef-café kwamen.

Ze sprak over Kevin, de vaste kok. Met hem ging het, mede dankzij zijn werk bij het Geef-café, zo goed dat hij niet meer in een safe house hoefde te wonen. ’s Avonds druppelden de gasten binnen, lieten zich het eten goed smaken, betaalden wat ze wilden en om half 10 was het Geef-café weer leeg.

‘Het liefst wil ik in elke stad een Geef-café openen’, zei Judith, de bedenker van het concept. ‘Dat lijkt me mooi. Ik denk dat het belangrijk is dat er plekken zijn waar mensen voelen dat het anders kan’. Wij hadden bemoedigend geknikt. Dat zou mooi zijn inderdaad. Maar helaas moest het eerste Nederlandse Geef-café eind vorig jaar weer sluiten. Het pand, geleend van de gemeente, kreeg een andere bestemming.

Maar Judith en haar crew gaan door nu het vuurtje eenmaal brandt. En dus zijn ze een crowdfunding campagne gestart voor een vaste locatie in Amsterdam. En let op onze woorden: dat gaat ze lukken.

Doorgaan.nl/geefcafe www.geefcafe.nl

Rineke van Houten

L 28

Streekgerechten

Bier Lokaal & Speciaal Tekst: Renske de Zwart | Beeld Ben Deiman

Zware Hufter, Texelse Scuumkoppe, Grof geschut, Zonnestraal; de lijst van Nederlandse lokale bieren is eindeloos en gevarieerd. De grote Nederlandse biermerken zijn welbekend, tot ver over de grenzen.

Maar op lokaal niveau is er een bloeiende biercultuur in Nederland met wel meer dan 270 brouwerijen die vrijwel allemaal meerdere soorten bier maken. Het levert een enorme variatie op van soorten en smaken. Wat weten we eigenlijk van onze volksdrank nummer 1?

Bier bestaat uit vier basis-ingrediënten: gemout graan (meestal gerst), water, gist en hop (of een toevoeging van andere kruiden of vruchten). Hoe deze vier element worden samengevoegd bij het brouwen bepaalt de smaak en het karakter van elk bier. Elke stap van het bierbrouwproces draagt bij aan kleur, volheid, en alcoholpercentage. Zo kan elke brouwer door verschillende brouwmethodes (én elke combinatie en afwijking daarvan) een eigen, uniek biertje produceren. Dit maakt bier tot een lokaal product bij uitstek; elke brouwer, elke streek zijn eigen bier. Wat wel eens over bier wordt gezegd: 4 ingrediënten, 40.000 merken.

in een droogoven om het ontkiemen te stoppen. Ook door de gerstekorrels te branden of te roosteren werd graan gedroogd en ook dit proces beïnvloedt de smaak. Bij het maken van donker Engelse bier zoals Guiness bijvoorbeeld worden de korrels lang geroosterd, waardoor de mout donker wordt. Hierdoor krijgt dit bier zijn typische koffieachtige smaak. Mout kan ook gerookt worden. In het Duitse Bamberg wordt een wereldberoemd rookbier gebrouwen dat qua smaak aan ham of paling doet denken.

Schroten, maischen De kunst van het brouwen en klaren De eerste stap is het mouten: het verwerken van granen tot gedroogde, gekiemde korrels.

De graansoort, meestal gerst, wordt in water geweekt en een paar dagen in de kiemkast gelegd. Na het ontkiemen wordt het graan verhit

De volgende stap is het schroten (vermalen) van de gedroogde mout. Dit wordt gedaan om het zetmeel los te laten komen. De geschrote mout wordt vervolgens in water opgelost en in drie verschillende periodes tot verschillende tempera-

turen (van 50°C tot 75°C) opgewarmd. De lengte van deze periodes beïnvloedt de smaak van het bier. Bij het maischen wordt tijdens de tweede periode het zetmeel omgezet in vergistbare suikers. Tijdens de derde periode wordt het zetmeel ook omgezet in onvergistbare suikers. Deze zorgen voor de zoete smaak en volheid van het bier.

Na het maischen is er een suikerrijke vloeistof overgebleven, waarin nog vaste bestanddelen ronddrijven, die er uit moeten worden gefilterd.

De geklaarde vloeistof die overblijft wordt wort genoemd.

Ga eens op zoek naar een brouwerij bij jou in de buurt

Streekgerechten

L 29

Geschiedenis

Hoe en wanneer bier is ontstaan is niet precies bekend. Wel weten we dat duizenden jaren geleden, in het gebied dat nu Irak heet, al bier werd gedronken. Waarschijnlijk is het eerste bier toevallig ontstaan uit een bord pap, of brood in een kom water, dat een paar dagen bleef staan. Door de gisting die dan optreedt komen alcohol en suikers vrij, en dat zal toen ook al naar meer hebben gesmaakt.

In de Middeleeuwen namen vooral monniken het brouwen voor hun rekening; het was een belangrijke bron van inkomsten. Het bekende trappistenbier is zo’n bier dat vernoemd is naar een bepaalde kloosterorde. Hop werd in die tijd nog niet gebruikt om bier zijn bekende bittere smaak te geven. Brouwers brachten het bier op smaak met allerlei kruiden, dat met gruit wordt aangeduid. In de talrijke kloosters en abdijen werd de kunst van het bierbrouwen steeds verder verfijnd.

Wort wordt bier

Wort is de basis van het bier. Dit vocht bevat vergistbare en onvergistbare suikers. De vergistbare suikers zorgen voor de alcohol, en de onvergistbare suikers voor de zoete en volle smaak. De verhouding tussen de zoetheid en het alcoholgehalte is bepalend voor de smaak en het karakter van het bier. Na het klaren wordt het wort gekookt en nu wordt hop toegevoegd. Hop is een plant die het bier een bittere smaak geeft en zorgt dat het bier langer houdbaar is. Maar ook andere kruiden of smaakmakers (van vanille tot zure kersen) kunnen worden toegevoegd om zo een uniek biertje te maken.

Vaak wordt bier voordat het gebotteld wordt nog eens gefilterd. Het gist wordt verwijderd en een helder bier is het resultaat. Als je het niet filtert krijg je de typisch troebele kleur van witbier. Bij de meeste zwaardere bieren, zoals de trappisten, die ook niet worden niet gefilterd, vindt nagisting in de fles plaats. Naast bottelen, waarbij het bier over de flesjes verdeeld wordt, is het ook mogelijk dat het bier op een fust wordt gedaan.

Jongbier

En dat brengt ons terug naar het vakmanschap van de individuele brouwer die met lokale ingrediënten, oude gebruiken of juist nieuwe technieken een heel eigen biertje brouwt: van Ambrozijn tot Zondebok. Het is daarmee onmogelijk om te zeggen wat een typisch Nederlands biertje is; als je nieuwsgierig bent geworden kun je op zoek gaan naar een eigen brouwerij in de buurt en je laten verrassen!

Door het koken wordt het bier voller door de concentratie aan suikers. Daarna vindt koeling plaats en om de kans op bacteriën zo klein mogelijk te maken gaat dit zo snel mogelijk. De koeltemperatuur bepaalt weer of de gisting lang of kort duurt, en ook dit heeft weer invloed op de smaak en helderheid. Na de eerste hoofdgisting is er sprake van jongbier, dat nog weinig smaak of koolzuur bevat. Door de tweede en derde gisting (eventueel in houten vaten) wordt smaak en bruis toegevoegd. Deze tweede gisting wordt lageren genoemd. De unieke kwaliteit van veel donkere Belgische bieren bijvoorbeeld is te danken aan de oude rijpingsmethode op eikenhouten vaten.

Lokaal bier

Proost!

Ook in stedelijke gebieden werd bier in de Middeleeuwen in het dagelijkse leven onmisbaar. Volwassenen én kinderen dronken in die tijd veel bier omdat het gezonder was dan het ongezuiverde en vervuilde water dat in steden voorhanden was. In een grote stad als Amsterdam bijvoorbeeld werd drinkwater uit de grachten gehaald, waar ook het riool op werd geloosd of de was werd gedaan. Dit water bevatte veel bacteriën en veroorzaakte ziektes, zoals cholera. Het bier dat de Middeleeuwer dagelijks dronk lijkt overigens niet op het bier dat we nu drinken. Het bevatte maar heel weinig alcohol en smaakte waarschijnlijk vrij zuur.

Rond 1850 werd In Tsjechië, in de stad Pilsen, een nieuw licht en helder soort bier uitgevonden; een bier dat we nu kennen onder de naam pils. Pils wordt bij een lage temperaturen vergist en gelagerd. Dat kon pas effectief toen rond 1880 de koelmachine werd uitgevonden.

Pils werd al snel het meest gedronken biertype in Nederland. Zo zeer zelfs, dat in de jaren zeventig van de vorige eeuw bijna alleen nog maar pils gebrouwen werd. Bier en pils waren synoniem geworden en de grote merken veroverden de markt en verdreven de kleine brouwerijen. Op het dieptepunt waren er maar 7 brouwerijen in Nederland.

Halverwege de jaren tachtig keerde het tij gelukkig. Anders smakende bieren, de zogenaamde speciaalbieren uit België werden populair en het duurde niet lang voordat bestaande en nieuwe kleine brouwerijen ook in Nederland begonnen met het brouwen van speciaalbier.

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

Puur!

Aquamaryn

is helderblauw, zuiver en puur Aquamaryn is verf uit de levende natuur, omdat er zoveel mogelijk herwinbare grondstoffen worden gebruikt. Zo perst Aquamarijn lijnolie uit lijnzaad (van de vlasplant), en oplosmiddel uit sinaasappelschillen. Dat betekent dat er minder aardolieproducten nodig zijn en helemaal geen plastics! Waar staat Aquamaryn voor?

Wij zien het maken van Aquamaryn natuurverf als onze bijdrage aan de verantwoordelijkheid die iedereen heeft om het leuk te houden op deze wereld. Met voldoende grondstoffen om mooie producten te blijven maken, schoon drinkwater en voedsel om te kunnen leven. Niet alleen nu, maar ook in de toekomst. Daarom zijn wij veertig jaar geleden op zoek gegaan naar alternatieven voor fossiele- en vervuilende grondstoffen. Dat is voor ons een logische en zinvolle bedrijfsvoering; helder, zuiver en puur.

Welke alternatieven zijn er dan?

Paul Bos, boer in de Haarlemmermeerpolder, teelt vlasveld voor ons op braakliggende akkers rondom Schiphol en in het havengebied Westpoort in Amsterdam. Daarmee produceren we lokaal lijnolie, én brengen we een oudhollands cultuurgewas terug in de polder.

Watergedragen verven goed voor het milieu?

Alleen watergedragen is niet goed genoeg. Daarom hebben wij duurzame watergedragen lakken ontwikkeld op basis van een lijnolie-water emulsie. Omdat lijnolie een zelfdrogende olie is, zijn er geen weekmakers nodig om de verf te laten drogen, in tegenstelling tot normale watergedragen lakken en muurverven.

ee

e fr tos lac

100% raw

Veganistisch

Glutenvrij

Lactosevrij Geen toegevoegde suikers

lifefood.nl

Biologisch

Jullie kleurenlijn heet Human Moods, hoe zijn jullie op die naam gekomen?

Met Human Moods brengen we schoonheid, natuurlijkheid en een goed gevoel samen, zodat we onszelf altijd kunnen omringen (in en om ons huis) met voedzame, mooie en inspirerende kleuren.

ADVERTENTIE

LF-inzerce-NL_98x139.indd 1

7.7.2015 16:25:22

Recepten

L 31

Twee hartige cakes

Tekst: Renske de Zwart | Beeld: Ben Deiman

In de vorige krant stond het recept voor een worteltaart. Een zoete, kruidige taart vol hartige peentjes. Een prima manier om aan je twee ons groenten per dag te komen. Voortbordurend op dit idee gingen we op zoek naar andere recepten om groenten en kruiden in een feestelijke taartvorm te verwerken. We vonden een heerlijk recept in het zomerse kookboek van Yvette van Hoven “Home made zomer”: een hartige cake waarin je op verschillende wijze vele groenten en kruiden kunt verstoppen. Ideaal voor hen die niet zo van groenten houden, of juist voor de liefhebbers die op deze originele manier eindeloos kunnen variëren met al het goede van het land dat de zomer ons biedt. Wie nog tips heeft voor andere manieren voor zoete of hartige taarten mag mailen naar redactie@krantvandeaarde.nl.

Rucolacake met pijnboompitten Feta en olijvencake • 100 gram rucola (brandneteltoppen of peterselie kunnen ook) • 175 gram zelfrijzend bakmeel • 3 eieren • 2 eetlepels zure room • 4 eetlepels olijfolie • 1 flinke lepel mosterd • Zout en zwarte peper uit de molen • 50 gram pijnboompitten (licht geroosterd hebben ze meer smaak) Verwarm de oven voor op 160 graden. Was de rucola, droog deze in een slacentrifuge of een theedoek en hak het fijn. Doe het bakmeel in een kom. Voeg de eieren, zure room, olie, mosterd, zout en peper toe.

Klop het beslag met een handmixer 1 minuut op hoogste snelheid. Spatel de rucola en de pijnboompitten voorzichtig door het beslag. Giet het beslag in een goed ingevette cakevorm en bak de cake 40 minuten in de oven of tot de prikker er mooi droog uitkomt.

Laat de cake 5 minuten staan voor u hem uit de vorm haalt. Serveer de cake warm of op kamertemperatuur, bij soep of salade, of als borrelhapje.

NB zorg voor voldoende zout, de cake smaakt al snel wat flauw. Je kunt ook in dit beslag 100 gram geraspte Parmezaanse kaas toevoegen voor wat extra pit.

• 225 gram zelfrijzend bakmeel • 100 ml. olie • 100 ml. witte wijn • 150 feta in blokjes • 250 gram gemengde olijven, zonder pit, uitgelekt • 3 eieren • 100 gram Parmezaanse kaas • Zwarte peper uit de molen Meng alles goed en snel tot een glad beslag en giet het in een goed ingevette cakevorm van 1 liter inhoud. Bak de cake in een op 160 graden voorverwarmde oven ongeveer 45 minuten. Serveer bij soep of salade of als borrelhap. Verrassende variaties op deze cakes zijn natuurlijk altijd mogelijk. Verse kruiden er door, mais, of (biologische) spekblokjes; je kunt het zo gek niet bedenken! Of doe het beslag in muffinvormpjes en maak hartige cupcakes.

EDUCATIE

“In coaching en counseling” w w w . l oe k kn ip p e ls ac ad e m ie . n l Al meer dan 25 jaar een begrip!

PROVENCE: 4pers.huisje te huur!

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

WWW.HUISJEPROVENCE.COM ADVERTENTIE

Liefdevol ontwerp voor kinderen

since 1982

vernieuwd

Roommate is een Deens design kindermerk. De speels ontworpen producten hebben een retro uitstraling met een grafische twist. Roommate heeft een uitgebreid assortiment van zitzakken, beddengoed, lampen en decoratieve items tot aan hippe speeltenten. Roommate vindt duurzaamheid en milieu belangrijk; de nieuwe collectie is dan ook gemaakt van 100% organisch GOTS- en Oekotex gecertificeerd katoen.

Verbeterde recepturen:

Ook Done-by-Deer is een Deens designmerk dat vrolijke speelse kinderspullen ontwerpt. Ze hebben onder andere mooie lieve knuffels, grappig kinderservies, zacht beddengoed en handige opbergdozen. Ieder product combineert innovatief design, veiligheid en gedurfde kleuren. Dit zorgt voor een uniek en herkenbaar design die zowel kinderen als ouders aanspreken.

Nieuwe smaken: Het werd tijd voor een opgefrist jasje. En voor een indeling waarmee je meer variatie kunt bieden. 4+ voor de eerste hapjes.

6+ voor nieuwe smaken. 12+ voor stoere dreumesen die klaar zijn voor nieuwe texturen.

Verbeterde recepturen & nieuwe smaken

Carrots & Peas is een Nederlands bedrijf dat tijdloze kinderkamer accessoires ontwerpt van hout. Doordat het allemaal van hout gemaakt is, heeft het een opvallende en unieke uitstraling dat net even anders is dan de rest. De serie ‘friends of the forest’, waar bosdiertjes centraal staan, bevat een prachtige slinger met houten vlaggetjes en een mobiel voor boven bed of box met een design van bosdiertjes of uilenfamilie. De houten figuurtjes met smokey randje worden met een laser uit triplex gesneden.

Deze merken zijn online onder andere verkrijgbaar bij www.dekleinegeneratie.nl en www.felientje.nl

www.biobim.com

ADVERTENTIE

OOL! BACK TO SCH KFLESSEN IN R D S V R E DUURZAM OMMELS EN BROODTR %

7,5 ING KORT anteen

an K et op Klenchbots m en Lu KvdA2015 code t/m geldig 15 20 31-08

De hele Noordzeekust schoon in één maand

Van 1 t/m 27 augustus organiseert Stichting De Noordzee weer de Boskalis Beach Cleanup Tour. De landelijke opruimtocht van Cadzand tot aan Schiermonnikoog, waarbij er in totaal 350 kilometer Noordzeekust wordt schoongemaakt. Het belangrijkste doel van deze actie is aandacht vragen voor een schone en gezonde zee. Net als bij de vorige twee edities hoopt Stichting De Noordzee dit jaar weer hulp te krijgen van vele vrijwilligers zodat de ‘NoordzeeTour’ ook in 2015 weer een succes wordt!

De Noordzee is een prachtig natuurgebied en iedereen geniet daar op zijn eigen manier van. Met een drankje op het terras van een strandpaviljoen, al wandelend over het strand of zeilend op zee. In de Noordzee leven onder andere bruinvissen, zeehonden, haaien en roggen. Helaas wordt dit leven in zee bedreigd door grote hoeveelheden afval die in zee terechtkomen. Per 100 meter strand vinden we gemiddeld 400 afvalitems. Hier moet iets aan gedaan worden! Sinds 2013 organiseert de stichting daarom een opruimactie van onze héle Noordzeekust.

20.000 kilo afval

In 2014 is er met bijna 1.500 vrijwilligers ruim 20.000 kilo afval opgehaald van de Nederlandse stranden. De deelnemers maken gemiddeld 10 kilometer strand per etappe schoon. Voor velen een fysieke uitdaging, maar tegelijkertijd ook genieten van het strand, de zee en de gezelligheid met andere vrijwilligers. Voeg daar een kopje koffie in de ochtend en een beloning aan het einde van de dag in een strandpaviljoen aan toe, en je dagje uit op het strand is compleet.

Tel mee voor de Noordzee

Het afval wordt niet alleen opgeruimd, maar ook geteld met de Strandscanner. Met informatie over hoeveelheden en herkomst van het afval, kunnen we het probleem bij de bron aanpakken.

Samen met gebruikers van de Noordzee, zoekt Stichting De Noordzee naar oplossingen voor de meest gevonden afvalitems, zoals vistouwtjes of ballonnen met plastic sierlinten. Dieren raken namelijk verstrikt in de lintjes en vistouwtjes, of ze zien kleine stukjes plastic aan voor voedsel en sterven van de honger met een buik vol plastic.

Meedoen?

Wil jij ook schone stranden en een gezonde zee voor mens en dier?

En heb je zin in een actieve en gezellige dag op het strand? Help dan mee met het afvalvrij maken van de hele Noordzeekust en schrijf je in voor een etappe van de Boskalis Beach Cleanup Tour van Stichting De Noordzee via www.beachcleanuptour.nl/doemee.

www.beachcleanuptour.nl

L 35

ADVERTORIAL

Zomers met tarwegras De zomer is de ideale maand om aan je vitaminen te komen. En niet alleen vitamine D uit de zonnestralen... Er zijn nu zo veel mooie soorten fruit en verse Hollandse groentes te koop. Om je vitaal te voelen is het belangrijk om veel (rauwe) bladgroenten te eten, zoals tarwegras. Tarwegras is het gras dat groeit uit een tarwezaadje. Dit gras beschikt over een unieke samenstelling met daarin veel goede voedingsstoffen welke ons lichaam nodig heeft om fit & vitaal te functioneren. Uit tarwegras kan je een super gezond sap persen. Tarwegrassap is rijk is aan vitamine A, B1, B2, B3, B6, C, E & K. En het diep groene sap zit vol met mineralen, enzymen, chlorofyl en bevat daarnaast alle spoorelementen.

Le Pearis

Voor dit sapje liet de Tarwegraskoning zich graag inspireren door het heerlijke zomer gevoel! We raden je aan dit sapje ’s ochtends te drinken op een lege maag.

Voor 2 frisse sapjes heb je het volgende nodig: • 2 peren • ½ venkel • 3 stengels bleekselderij • 1 limoen • 100 gram vers tarwegras of 2 klontjes tarwegrassap • optioneel: 3 takjes verse munt Was de groente en fruit en gebruik een slowjuicer om van deze ingrediënten een heerlijk en gezond sapje te maken!

Auke Attema is de oprichter van de Tarwegraskoning. Hij begon in 2003 als yogadocent in Amsterdam en ontdekte de kracht van een gezond lijf in combinatie met gezond eten. Na flink experimenteren met allerlei diëten & voedingsstromingen, raakte hij enthousiast over juicen en raw food. De effecten van tarwegrassap, maakten zoveel indruk dat hij besloot zich verder te verdiepen in de kunst van het kweken. Terug in Nederland gaf hij lezingen over zijn bevindingen. “Tarwegras is zo oergezond, ik kon het wel van de daken schreeuwen.

Door de enorme hoeveelheid vitaminen, mineralen en vooral enzymen in het sap is het opkikker-effect enorm.’’

BETER ETEN, BETER LEVEN

EEN MAALTIJDBOX VOL VERSE BIOLOGISCHE PRODUCTEN DIRECT VAN DE BOER WEKELIJKS AAN HUIS BEZORGD. Een royale box vol verse biologische producten. Je kookt er drie complete avondmaaltijden mee én ontvangt ook Hollands brood, sap, eieren en fruit. Lekker voor ontbijt of lunch!

1 PERSOONS

2 PERSOONS

4 PERSOONS

€ 32,50 € 42,50 € 62,50

Met de biologische maaltijdenbox kook je drie avonden per week een complete avondmaaltijd. Geen boodschappen meer, niet nadenken over wat je moet eten en tijd over om te genieten.

2 PERSOONS

Volg jij een koolhydraatarme leefstijl? Met deze box kook je drie avondmaaltijden die passen in jouw eetpatroon. Niet meer nadenken over goede koolhydraatarme recepten en gewoon lekker genieten.

4 PERSOONS

€ 38,00 € 56,00

Beter Eten Beter Leven staat voor een verantwoord eetpatroon dat gezond is voor mens, boer en natuur. Wij helpen jou weer een stapje extra te zetten naar een gezonde en groene leefstijl. Lekkere recepten zijn daarbij de basis. De beebox-chef kookt volgens de seizoenen en zorgt voor gevarieerde recepten. Zowel Hollands als internationaal. We zoeken daarvoor continu naar de lekkerste biologische producten van de beste boeren uit Nederland.

2 PERSOONS

4 PERSOONS

€ 40,50 € 58,50

Deze box biedt een prima basis aan verse gezonde producten. Het is geen maaltijdenbox met recepten, maar een box vol biologische groenten, fruit, brood, sap en eieren.

2 PERSOONS

4 PERSOONS

€ 30,00 € 45,00

MET RECE

PTEN!

WEKELIJKS GRATIS THUISBEZORGD!

BESTEL DE BOX DIE HET BESTE BIJ JE PAST OP WWW.BEEBOX.NL

Recepten

L 37

Spinach Power Drink

Lisette Kreischer, de uitvinder van de Dutch Weed Burger, deelt al een tijdje recepten van heerlijke en vooral plantaardige shakes in deze krant. Momenteel werkt ze aan een nieuw boek boordevol recepten met, jawel, zeewier! Daar wachten we met smart op, maar eerst nog even een shake in de sfeer van het seizoen.

Tekst en beeld: Lisette Kreischer

Wow, wat een kickstart op een zonnige zomerochtend met deze zoete en pittige smoothie! Een typisch geval van Plant Power! Ik drink deze powerdrank meestal als ik een drukke dag voor de boeg heb.

Dankzij de algen (eiwit), ‘melk’, spinazie (ijzer) en banaan (vezels) krijg je een goede dosis van allerlei belangrijke bouwstoffen binnen.

Ik gebruik meestal amandelmelk, maar rijst-, haver- of sojamelk werkt ook prima en is allemaal erg lekker in deze groene opkikker.

Ingrediënten:

• 1 banaan • 50 gram verse spinazie • 1 theelepel spirulina of chlorella • sap van ½ sinaasappel • 125 ml amandelmelk • 1 kleine eetlepel rijststroop Was de spinazie en doe deze in de blender met takjes en al. Pel de banaan en doe deze in stukken in de blender. Strooi de spirulina of chlorella over de banaan en spinazie. Giet het sap, de ‘melk’ en de rijststroop als laatste in de blender en mix alles op een hoge snelheid tot een mooie, gladde groene drank.

Tip: serveer de rest van de sinaasappel in partjes bij deze powersmoothie.

Opties:

*Vervang de banaan door een mango. * Voor een frissere variant vervang je het sap van de sinaasappel door citroen- of limoensap. *Probeer eens waterkers in plaats van spinazie. *Gebruik kokosbloemsuiker in plaats van rijststroop.

Plant Power

Gezond zijn was nog nooit zo hip Plant Power is een handboek voor je dagelijkse inspiratie voor gezonde voeding. Lisette onthult 96 van haar favoriete recepten, waarmee je eindeloos kunt variëren. De vier seizoenen geven je eetpatroon meteen houvast, want Moeder Aarde is pretty ingenious! Slurp jezelf prachtig met de beauty berry booze, hap in de enige echte Dutch Weed Burger en je voelt het meteen: the power of plants! Prijs: €24,95 Meer info: www.lisettekreischer.com

L 38

ADVERTORIAL

Estafette Utrecht

na verbouwing feestelijk heropend Onlangs werd de Estafette-winkel in de Utrechtse Biltstraat verbouwd. Het resultaat is prachtig.

De Estafette-winkel voorziet al jaren in de biologische en biodynamische behoeftes van deze gezellige wijk in het centrum van Utrecht. Laurien Kortenkorst is bedrijfsleider van de winkel.

Laurien Kortenkorst, bedrijfsleider (tweede van links) en de trotse medewerkers van de vernieuwde winkel.

Over mensen, apen en hanen

Demeter

L 39

Terwijl we een generatie terug nog vol enthousiasme langs de kooien in de dierentuinen wandelden is er langzaam maar zeker iets aan het veranderen in onze relatie tot dieren. We zijn anders naar dieren gaan kijken. Het onbehagen groeit. Nederland had een primeur in de wereld met een politieke ‘Partij voor de Dieren’’. In andere landen worden rechtszaken gehouden om apen ‘mensenrechten’ toe te kennen vanwege een aantal gelijkenissen op basis waarvan ze niet in gevangenschap gehouden mogen worden. Jacht en visserij staan in toenemende mate onder druk. Op ons bord voltrekt zich simultaan een zelfde evolutie in ons denken. Waar vegetarisme gelijk stond aan een kleine groep ‘hippies’, is het steeds meer gemeengoed geworden minder vlees te eten en krijgen fervente vleeseters langzaam maar zeker een ‘rokersachtig’ imago. Slecht voor de gezondheid, slecht voor het milieu. En waar halen we het recht vandaan om ongebreideld dieren te fokken, doden en consumeren?

Wat is de plaats van de mens in de natuur? Mogen we heersten over leven en dood omdat we dat kunnen, of geeft ons bewustzijn en onze intelligentie juist een grotere verantwoordelijkheid ten opzichte van alles wat leeft en groeit? Biodynamische landbouw staat voor het koesteren van het ‘levende’ . Te beginnen in de bodem met z’n ontelbare organismen. Daarmee is de regenworm net zo ‘heilig’ als een koe , allemaal dieren in het unieke en levende ecosysteem aarde. Dieren horen in het biodynamische landbouwsysteem.

Voor ondersteuning van de bodemvruchtbaarheid en passend in een levend landbouwsysteem. De integriteit van het dier is daarbij belangrijk. Koeien mogen hun hoorns houden, kippen hun snavels. Dieren kunnen volop naar buiten en diereigen gedrag vertonen. Voor een dierwaardig leven. En als we de dieren goed hebben verzorgd en benut voor hun melk, hun mest, dan nemen we daar afscheid van en gebruiken het vlees. Landbouw is immers ‘ oogsten uit de natuur’. Vanuit die geest om zoals het in onze termen heet ‘alles te verzorgen naar zijn aard’ hebben de Demeter pluimveehouders onlangs besloten niet alleen een paar hanen bij de kippen te laten, maar alle hanen op te gaan fokken. Waar de eendaagshaantjes nu nog werden gedood bij de broedstations omdat er alleen belangstelling was voor ei-producerende hennen, kunnen nu ook de mannelijke kuikens tot wasdom komen. Tenminste als genoeg consumenten mee gaan doen. Dat kan via: www.groengildebroederhaantje.nl Bert van Ruitenbeek, directeur stichting Demeter. Demeter is het keurmerk voor biodynamische landbouw en voeding.

ADVERTENTIE

Gefermenteerde producten staan steeds meer in de belangstelling. Niet voor niets, want ze zijn lichter verteerbaar en ondersteunen de darmflora. Een gezonde keus dus.

LunaeTerra biedt al jaren een uitgebreid assortiment gefermenteerde groentesappen*. Door de toevoeging van melkzuur zijn deze sappen niet alleen lichter verteerbaar, maar zijn ze ook mild van smaak. Bovendien zijn de sappen gemaakt van 100% biologisch-dynamische groenten, wat het sap een volle smaak en pure levenskracht geeft. Als dat geen heerlijke en gezonde keuze is! Proef het zelf. * U herkent de melkzuurgefermenteerde sappen van LunaeTerra aan de verwijzing ‘met melkzuur’.

ADVERTENTIE

BIOLOGISCH KOKOSWATER

Keeping it pure and simple!

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen staat hoog in het vaandel bij Omega & More.

We ondersteunen bijzondere sociale projecten met betekenis voor mensen in nood. Kijk op www.omegamore.nl voor meer informatie.