ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΣΑ
15.ΣΥΛΛΟΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Από το Έργο « Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ
Ίσως έχει ενδιαφέρον να ξέρουν όσοι διαβάζουν το βιβλίο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη ότι η ομώνυμη ταινία γυρίστηκε στην Κρήτη, σε ένα όμορφο χωριό του Λασιθίου την Κριτσά. Ένας φιλόξενος τόπος που έζησα μαζί με το συνεργείο του Ζύλ Ντασέν και της Μελίνας. Όλοι οι κομπάρσοι του έργου είναι κάτοικοι του χωριού. Τα δε τοπία και τα κτήρια δεν είναι "σκηνικά" αλλά πραγματικοί τόποι και γραφικά κομμάτια του χωριού.
Αθήνα 2013 Δημήτρης Σκουλικάρης Διπλ.Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τ.Τοπικός Σύμβουλος Κοινότητας Κριτσάς
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 1
Οι επιδράσεις στην Κοινωνία της Κριτσάς Καλοκαίρι του 1956 ,μαθητής στην Αθήνα κατέβηκα στο χωριό .Πρόεδρος της Κοινότητας ήταν ο ξάδελφος μου Γιάννης Ταβλάς. Ήταν η εποχή που στο χωριό είχαν αρχίσει οι προετοιμασίες για τα γυρίσματα από τον Ζύλ Ντασεν του έργου ο Χριστός Ξανασταυρώνεται. Η Κριτσά ήταν ένα χωριό όπως όλα τα χωριά της Κρήτης το 56.Ο Πρόεδρος του είχε ενημερωθεί ότι στην Κρήτη η Μελίνα Μερκούρη ερευνούσε για να εντοπίσει ένα μέρος στην Κρήτη για να γυσίσουν το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Ήταν επιθυμία της Μελίνας να γυρισθεί στην Κρήτη αφού εδώ ήταν και η πατρίδα του συγγραφέα του Νικου Καζαντζάκη. Ο ρόλος μου τότε στο χωριό ήταν να ασχοληθώ το καλοκαίρι στην Κοινότητα ετοιμάζοντας τις καταστάσεις των κομπάρσων του έργου. Πρέπει εδώ να τονίσω ότι προσωπικά δεν θα έπρεπε να είμαι σε καμιά κατάσταση. Μπορούσα βέβαια να παρευρίσκουμε σε γυρίσματα όταν δεν θα είχα δουλειά αλλά χωρίς αμοιβή. Το δημοκρατικό του φρόνιμα δεν θα μπορούσε άλλωστε να ανεχθεί μια τέτοια ενέργεια από μέρους μου. Ανηψιέ μου γράμματα ξέρεις και θα με βοηθήσεις . Πρέπει να βοηθήσουμε το χωριό. Δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία. Τώρα μου έλεγε πολλοί δεν το καταλαβαίνουν Θα το καταλάβουν αργότερα. Και πραγματι αργότερα διαπίστωσαν ‘όταν μετά το τέλος των γυρισμάτων πήραν μαζεμένα τα υπόλοιπα χρήματα. Ο ξάδελφος όμως ένα ς άνθρωπος με υψηλό δημοκρατικό φρόνημα ήθελε η κατανομή να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε όλοι στο χωριό να εργάζονται .Είχαμε χωρίσει τις καταστάσεις σε οικογένειες με τους άνδρες ,τις γυναίκες και τα παιδιά. Ο Γιάννης συνεννοείτο κατευθείαν με τν Ντασέν που του ανακοίνωνε τον αριθμό των κομπάρσων για την επόμενη μέρα ,σε άνδρες ,γυναίκες και παιδιά. Το μεροκάματο ήταν 40 δραχμές για τους άνδρες ,30 δραχμές για τις γυναίκες και 10 δραχμές για τα παιδιά. Όμως το μεροκάματο όπως είχε καθορίσει ο Ντασέν θα ήταν το μισό μεροκάματο άμεσα και το υπόλοιπο ποσό θα το έπαιρναν μαζεμένο με το πέρας των γυρισμάτων του έργου. Το έργο της σύνταξης των καταστάσεων και που θα έπρεπε να αναρτηθούν στην Κοινότητα ήταν αρκετά δύσκολο γιατί έπρεπε τα οικονομικά να είναι καθορισμένα με τέτοιο τρόπο που να μην υπάρχουν αδικίες. Το σύνολο των οικονομικών της ημέρας μπορούσε να φθάσει μέχρι 90 δραχμές εφ΄ όσον δούλευαν και οι τρείς, ο άνδρας , η γυναίκα και το παιδί. Οι επιδράσεις στην κοινωνία της Κριτσάς από τα γυρίσματα της ταινίας « Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» περιγράφονται παραστατικότερα παρακάτω από τον Νίκο Γ.Τζώρτζη σε ομιλία του που έγινε στις 27 Απριλίου. 2008 στην Κριτσά και που σας παραθέτω μερικά αποσπάσματα. «Είναι μια εποχή που το χωριό περνά βαθιά οικονομική και κοινωνική, κρίση, Η ανεργία σε έξαρση. Βολεύονται μόνο οι «ημέτεροι». Παραδοσιακά επαγγέλματα {τσαγκάρης, ράφτης, σωμαράς, σαπουνάς...) δεν αντέχουν και σβήνουν. Οι φορείς τους σε απόγνωση. Μόνη λύση η μετανάστευση στα μεγάλα αστικά· κέντρα ή στις υπόγειες στοές της Γερμανίας και στα άλλα σκλαβοπάζαρα της εποχής. Δεν είναι μόνο η οικονομική ανεπάρκεια αλλά κυρίως η έλλειψη ηθικών ερεισμάτων. Σαν από μηχανής θεός ήρθαν δυο γεγονότα που θα αναπτερώσουν τις ελπίδες του: το πρώτο η εκλογή ως προέδρου της κοινότητας ενός φερέλπιδος νέου.Με διάθεση να προσφέρει στο χωριό του τα πάντα. Ενός ανθρώπου με ευαισθησίες και δημοκρατικό φρόνημα. Του Γιάννη Ταβλά. Το δεύτερο: το γύρισμα της ταινίας από το σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν. Στην αρχή του καλοκαιριού θ' αρχίσουν να κυκλοφορούν στο χωριό μας παράξενοι άνθρωποι. Με καπέλα διάφορα. Ασυνήθιστα. Συνήθως ημίγυμνοι ' και με κοντά παντελόνια. Με αυτοκίνητα ξεσκέπαστα. Η προσέγγιση μεταξύ των ντόπιων και των ξένων κατ' αρχήν είναι δύσκολη. Στη συνέχεια γίνεται επιφυλακτική.Η φιλοξενία όμως του κριτσώτικου λαού και η αναγκαιότητα της καλλιτεχνικής δραστηριότητας θα λιώσουν τον πάγο και η συμβίωση για όλο το καλοκαίρι αποδείχτηκε στερεή και ανεπανάληπτη. Αυτό ακριβώς που ήταν και το μήνυμα του έργου; να χτυπήσει την ξενοφοβία Έκτοτε τα ονόματα των παραγόντων Ντασέν, Μελίνα, Μπεράρ, Λα πλάς, ο Αγάς, το Γ ιουσουφάκι, ο παπα- Γρηγόρης, ο παπαΦωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 2
Φώτης, ο γιος Ντασέν, ο Μανωλιός, η Μαριορή, η Χήρα. ο Πα- ναγιώταρος, ο Μιγάδης και πάρα πολλοί άλλοι πολιτογραφήθρκαν στη συνείδηση του Κριτσώτη για πολλά- πολλά χρόνια. Η πρώτη φάση της δραστηριότητας αυτού του πρωτόγνωρου καλοκαιριού ήταν η επιλογή των χώρων για το στήσιμο των απαραίτητων σκηνικών. Οι χώροι αυτοί για αρκετά χρόνια μετά θα είναι τοπωνύμια, που θύμιζαν κάτι από το γύρισμα της ταινίας. Η σημερινή πλατεία νοτιοανατολικά της Οδηγήτριας είναι η πλατεία και το κέντρο της Λυκόβρυσης. Στο νότιο τμήμα της είναι το κονάκι του Αγά. Ενώ μπροστά στη συμβολή των δυο δρόμων εισόδου και εξόδου ήταν η καστρόπορτα. Στη νοτιοδυτική γωνία της αυλής της Οδηγήτριας και στη στέγη της μικρής αποθήκης είχε στηθεί το καφενείο του Κωσταντή. Δυτικά της συμβολής των δρόμων προς τη Λατώ και της Χανιώταινας, στο Χορταράκια, στήνεται το αρχοντικό του τσιφούταρου γερο-Λαδά. Ο αύλειος χώρος του σχολειού προσφέρεται ποικιλότροπα. Ο νότιος φιλοξενεί διάφορα κτίσματα και το σιντριβάνι. Οι κερκίδες προσφέρονται για κάποια στοιχειώδη μαθήματα υποκριτικής προς τους κομπάρσους ή για τη διαχείριση καθημερινών οικονομικών και άλλων Θεμάτων. Ο βόρειος συχνά μετατρέπεται σε parking των αυτοκινήτων τους - κυρίως μικρά τζιπ στα οποία πολλοί νεαροί δοκιμάζουν την ανύπαρκτη δεξιοτεχνία τους και οι αμυγδαλιές υπομένουν αδιαμαρτύρητα τα κτυπήματα τους. Στα σώχωρα ανεγείρεται ομοίωμα της Οδηγήτριας, για την εξυπηρέτηση θρησκευτικών αναγκών του έργου. Η εγκατάσταση των προσφύγων γίνεται στο πλάτεμα δυτικά της Μονής του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου, στο Μιτατάκι. Το τοπωνύμιο του έργου είναι η Σαρακίνα. Μακεδονίτικο. Όμως στο εξής είναι ταυτόσημο του κοινωνικά έκπτωτου, του επαίτη. Της απαξίωσης. Τα γυρίσματα που αφορούν τη Σαρακίνα συμπληρώνονται στον Προφήτη Ηλία, λίγο πριν τον Κρούστα. Παράλληλα άρχισε η συγκέντρωση των υλικών για την ανέγερση των απαραίτητων κτισμάτων. Αμέτρητα κυβικά ξυλείας. Τόπια Λινάτσας. Πλακάκια. Γύψος. Τσιμέντα. Άμμος κ.ά. Το εργατικό' δυναμικό ήταν κατά κανόνα ντόπιοι. Απλοί εργάτες, κτιστάδες. σοβατζήδες, μαραγκοί βρίσκονται μπροστά σε νέα δεδομένα. Νέα υλικά. Νέες τεχνικές. Έτσι εκτός από την οικονομική ενίσχυση εμπλουτίζουν και αναβαθμίζουν την τέχνη τους. Η δεύτερη, φάση είναι τα γυρίσματα. Οι ντόπιοι συμμετείχαν ως κομπάρσοι και λιγότερο σε ρόλους βωβών προσώπων. Ο καθένας είχε τον αριθμό του. Αποβραδίς ενημερωνόταν για τη συμμετοχή του την επομένη. Με το τέλος της ημερήσιας προσφοράς καταβαλλόταν το μισό ημερομίσθιο ενώ το άλλο μισό στο τέλος των δραστηριοτήτων. Κάθε μέρα στους κομπάρσους έπαιρναν μέρος άλλοι, για σκηνικούς κυρίως λόγους, αλλά και για να δουλέψουν όσο γίνεται περισσότεροι. Η σκηνική οικονομία απαιτούσε δυο ομάδες κομπάρσων. Ή πρώτη συμπεριλάμβανε τους κατοίκους της Λυκόβρυσης και η δεύτερη τους ξεριζωμένους. Το χωριό κι η Σαρακίνα. Οι πρώτοι έχουν ένα ξεροκόμματο να κοροϊδέψουν την πείνα τους. Οι δεύτεροι πεινασμένοι, ρακένδυτου Δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Οι πρώτοι υποχείριοι στο αρχοντολόι, δεν μπορούν παρά να πάρουν το μέρος του. Αν και στην ουσία τα προβλήματα τους είναι ίδια. Ως κομπάρσοι όμως επιθυμούσαν ενδόμυχα να βρίσκονται στην άλλη ομάδα. Οι δεύτεροι χαίρονται τη δημοτικότητα τους. Έτσι ουσιαστικά ο κοινωνικός προβληματισμός που εκπέμπει το έργο και στόχευε τους αναγνώστες -θεατές, έχει αρχίσει νωρίτερα να κερδίζει φίλους. Η συμμετοχή των ντόπιων δεν εκδηλώθηκε μόνο με τους δυο προηγούμενους τρόπους, δηλ. ως εργαζόμενων και κομπάρσων. Υπήρχαν οι απρόσκλητοι θεατές. Ιδιαίτερα στα βραδινά γυρίσματα, στο στενό προς το Άγιο Πνεύμα και έξω από το χαρκηδειό του Σήφη υπήρχαν μαζικές συνάξεις, που παρακολουθούσαν με αμείωτο ενδιαφέρον την πορεία του έργου.Η συμμετοχή του κόσμου υπό οποιαδήποτε εκδοχή ήταν υποδειγματική. Αγάπησαν όλη αυτή τη διαδικασία και την έκαναν δική τους υπόθεση. Τη θεωρούσαν δικό τους δημιούργημα. Ήταν τελικά μια διδασκαλία κοινωνικής και πολιτικής συμπεριφοράς και δράσης ανεπανάληπτη, που ξάφνιασε πολλούς. Μέσα αυτό το πρωτόγνωρο και ξέφρενο αλλά δημιουργικό πανηγύρι, όσο κι αν κανείς εμπόδιζε πεισματικά-τη σκέψη του να πετάξει στο τέλος, κάποια στιγμή εκείνο έφτασε. Σκληρό. Απότομο. Οδυνηρό. Μια πικρή γεύση στα χείλη όλων. Είναι ακριβώς η πίκρα που ένιωθε το πρωί μια καλή συντροφιά κανταδόρων της ίδιας εποχής, που όλη νύχτα δεν άφησε σοκάκι Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 3
αγύριστο. Κι όμως έρχεται το χάραμα να σβήσει τ’ όνειρο. Και τι έμεινε λοιπόν απ' όλο αυτό το καλοκαίρι; Μήπως τα ερείπια από το κονάκι του Αγά; Τα χαλάσματα στου Λαδά; Η κουρσεμένη Οδηγήτρια στα σώχωρα; Ή μήπως η βουρ- κιασμένη λίμνη στη Σαρακίνα. Είναι κάτι μεγαλύτερο και ομορφότερο που μόνο όσοι βρέθηκαν στην Κριτσά το καλοκαίρι εκείνο, μπορούν να το νιώσουν. Το μαρτυρούν οι ποικίλες εκδηλώσεις των ντόπιων κατά την αποχώρηση των εξαιρετικών φίλων πια κι ιδιαίτερα του Ντασέν και της Μελίνας. Οι περισσότερες μαντινιάδες του αποχωρισμού θύμιζαν μοιρολόγια. Μια πολυάριθμη ομάδα παιδιών και εφήβων συνόδευσαν το Ντεσεβώ που τους μετέφερε μέχρι τον κάμπο, εμποδίζοντας τους πολλές φορές να προχωρήσουν.Το επιβεβαιώνει μια εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού, όπου ξεδιπλώνεται η ζωή του Ντασέν, και αιφνιδιάζει ο πρώτος το δεύτερο με την απροειδοποίητη παρουσίαση του Γιάννη Ταβλά, του Κοινοτάρχη της αντίστοιχης εποχής. Μα πάνω απ’ όλα, η επίσκεψη της Μελίνας στην Κριτσά, στις αρχές της δεκαετίας του '80, υπουργού πολιτισμού τότε, και η μαζική και εγκάρδια υποδοχή, που της επιφύλαξε το χωριό, επισφραγίζουν με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την ομορφιά εκείνης της συλλογικής προσπάθειας και του αδιαμφισβήτητου αποτελέσματος της. Συμπερασματικά λοιπόν και με την αντικειμενικότητα. που επιβάλλει η χρονική απόσταση - όσο κι αν τα παιδικά βιώματα δεν αποφορτίζουν εύκολα τον υποφαινόμενο - μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής: Πολιτιστικά το παραδοσιακό Κεφαλοχώρι με τα πλούσια αποθέματα πολιτισμού έδωσε και πήρε. Μπολιάστηκε και μπόλιασε. Ο πολιτισμός του χωριού άρχισε να αναδεικνύεται και να προβάλλεται. Οικονομικά δέχτηκε μια ισχυρή τονωτική ένεση με ορατά αποτελέσματα. Και δεν εννοούμε βέβαια το στενά προσωπικό όφελος; το μεροκάματο, που στο κάτω-κάτω είναι εφήμεροι Αλλά τη γενικότερη ανάπτυξη που παρατηρήθηκε στο χωριό είτε με την οικοδομική δραστηριότητα είτε με την ποσοτική και κυρίως ποιοτική αναβάθμιση της αγοράς και ιδιαίτερα των τροφίμων είτε με οποιαδήποτε άλλη εκδοχή. Κοινωνικά απαλλάχτηκε από ταμπού και αναχρονισμούς, που εμπόδιζαν την πρόοδο, και οπλίστηκε με αυτοπεποίθηση και σε συνδυασμό με την οικονομική ενίσχυση περιόρισε το φαινόμενο της εποχής, τη μετανάστευση. Κυρίως όμως τα μηνύματα του ίδιου του έργου και η συμπεριφορά των υπευθύνων τόνωσαν το δημοκρατικό φρόνημα των ντόπιων και τους προετοίμασαν για τους σκληρούς αγώνες για τη δημοκρατία, που ακολούθησαν.Ένας απόντας εκείνων των γυρισμάτων ίσως απορήσει. Καλά. Δεν υπήρξαν αρνητικά σ' όλη αυτήν τη δραστηριότητα; Και βέβαια. Και φαιδρότητες. Και παρεξηγήσεις. Και διακρίσεις. Και γενικά αξιόμεμπτα. Ήταν όμως οι εξαιρέσεις που συνήθως επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Έτσι το αλγεβρικό άθροισμα είναι πολύ υψηλά στη θετική κλίμακα. Είναι αισιόδοξο το μήνυμα που εκπορεύεται σήμερα από το χωριό μας. Και γιατί θυμάται περιόδους από την ιστορία του, που είναι προς μίμηση, και γιατί υπάρχουν σήμερα φορείς, όπως ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού μας, που μπορούν να περιφρουρήσουν την πολιτιστική κληρονομιά μας και να προκαλέσουν δημιουργικές προοπτικές για το χωριό μας, αρκεί να τους εμπιστευθούμε και να μην τους αρνηθούμε τη συμβολή μας, οποιοσδήποτε μεγέθους. Προσωπικά τους εμπιστεύομαι ανεπιφύλακτα και, όποτε χρειαστεί, θα είμαι ταπεινός συμπαραστάτης και αρωγός τους.» του Νίκου. Γ. Τζώρτζη, Εφημερίδα Ανατολή -9 Απριλίου 2008)
Η επιστολή Ταβλά Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 4
«Τώρα που φεύγετε, ακούστε τον στερνό μου λόγο. Σας ευχαριστώ, ναι σας ευχαριστώ χίλιες φορές. Σας ευχαριστώ πρώτα σαν Πρόεδρος της Κριτσάς για την τιμή που κάνατε στον τόπο αυτό, να γυρίσετε την ταινία σας εδώ. Σας ευχαριστώ για τη δουλειά που δώσατε τέσσερις μήνες τώρα στους χωριανούς μου. Όμως σας ευχαριστώ και σαν Γιάννης Ταβλάς, για την ειλικρινή και γεμάτη κατανόηση συνεργασία μας. Εργάστηκα κοντά σας όσο μπορούσα, απέδωσα όσο γινόταν, όσο εσείς ξέρετε, λυπούμαι που δεν μπόρεσα να εργαστώ περισσότερο για σας και το χωριό μου. Επιθυμία πάντα και προσπάθειά μου ήταν να μείνουν ευχαριστημένοι εργοδότες και εργάτες. Πιστεύω πως κάτι πέτυχα. Σας ευχαριστώ και σας χαιρετώ και σας εύχομαι με την καρδιά μου υγεία και πρόοδο στη δουλειά σας μέσα σε μια πανανθρώπινη ειρήνη. Με αγάπη και εκτίμηση Γιάννης Ταβλάς Κριτσά 24-10-1956»
Η επιστολή Ντασέν Η άλλη επιστολή, βασισμένη σε σημείωμα που έγραψε ο Ζ. Ντασσέν στα γαλλικά και ζήτησε να αποσταλεί στην Κριτσά μεταφρασμένο στα ελληνικά, αναφέρει: Μαζί δημιουργήσαμε ένα έργο το οποίο ελπίζω να είναι καλό. Εργαστήκαμε πολύ σκληρά.
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 5
Πιστεύομε ακράδαντα ότι εργαστήκαμε με αφοσίωση και κάναμε ότι μπορούσαμε. Από την αρχή πίστευα ότι δεν είχα υφιστάμενους στο έργο μου αλλά συνεργάτες. Θέλω να πιστεύω ότι μαζί εργαστήκαμε για να τιμήσομε τον Νίκο Καζαντζάκη και νομίζω ότι ήταν δίκαιο να γυρίσομε το έργο στον τόπο της γεννήσεώς του με τη συνεργασία των συμπατριωτών του. Τώρα είμαι ενθουσιασμένος για την απόφασή μου αυτή. Ούτε μία μέρα δεν μετάνιωσα που ήλθα στην Κριτσά. Και τώρα που πρέπει να γυρίσω στο Παρίσι για να τελειώσω το έργο, φεύγω λυπημένος. Έκανα πολλούς φίλους στην Κριτσά γι’ αυτό είναι δύσκολο να την εγκαταλείψω. Πολλοί από την ομάδα μας, δάκρυσαν όταν έφευγαν. Κάποιος, μάλιστα, είπε κάτι που αντιπροσωπεύει όλους μας: «Αφήνω ένα κομμάτι από τον εαυτό μου εδώ…» Υπάρχει όμως και κάτι το οποίο αισθάνομαι ότι πρέπει να πω εν πλήρη συνειδήσει, διότι με έθιξε πολύ. Θα ήμουν ο τελευταίος άνθρωπος που θα εξέφραζε γνώμη για τις πολιτικές σας ιδέες. Μιλώ μόνο ως ανθρωπιστής. Αντιλήφθηκα ότι ο Πρόεδρός σας υπήρξε θύμα επιθέσεως. Άκουσα ότι ειπώθηκαν πράγματα τα οποία δεν είναι αληθή. Ο Πρόεδρός σας εργάστηκε σκληρά στην αρχή για να έλθομε εδώ και κατά τη διάρκεια της διαμονής μας εδώ δεν έπαψε ποτέ να εργάζεται για το έργο και για τον πληθυσμό της Κριτσάς. Σας δίνω το λόγο μου ότι καμιά φορά, καθ’ όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων του έργου δεν μου ζήτησε να κάνω εξαίρεση για κανένα πρόσωπο εις την επιτυχία του έργου μου ότι ποτέ δεν μου ζήτησε να λάβει ούτε δραχμή. Ζητώ συγνώμη που αναφέρω αυτά αλλά θεωρώ ότι είναι άδικο να κατηγορηθεί ένας άνθρωπος αδίκως, ο οποίος έκανε το παν όλως ιδεολογικώς. Είναι αλήθεια ότι η συνεργασία μας αυτή έγινε εξαιτίας του διότι εξαιτίας του ήλθαμε εδώ αν θα ξαναέλθομε για άλλο έργο του Καζαντζάκη, είναι πάλι εξαιτίας του. Εις το επανειδείν λοιπόν φίλοι μου Κριτσώτες. Θα σας αναζητώ και θα σας σκέφτομαι πάντοτε. Είμαι ευχαριστημένος που έζησα εδώ μαζί σας. Φιλικώτατα Ζυλ Ντασέν
Πρίν 56 Χρόνια στην Ανατολή Ένα ιστορικής σημασίας γεγονός. Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ ΘΑ ΓΥΡΙΣΘΕΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΡΗΤΣΑΝ Από τον Ιλ Ντασέν και την Μελίνα Μερκούρη.
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 6
Με μεγάλα γράμματα έγραφε η ΑΝΑΤΟΛΗ στις 10 Ιουνίου 1956 στην κορυφή της πρώτης της σελίδας: ΕΝΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΓΕΓΟΝΟΣ." Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ" ΘΑ ΓΥΡΙΣΘΕΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΡΗΤΣΑΝ.ΕΡΧΟΝΤΑΙ ο ΖΥΛ.ΝΤΑΣΣΕΝ ΚΑΙ Η κ.ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ. Ήταν πράγματι ένα ιστορικό γεγονός για τον τόπο, ένα γεγονός που έρχεται πάλι στη μνήμη μας ,ύστερα από 40 χρόνια, με την ευκαιρία του τριημέρου αφιερώματος της ΔΗΠΕΔΑΝ στη Μελίνα Μερκούρη. Ας δούμε λοιπόν τι έγραφε την ημέρα εκείνη η ΑΝΑΤΟΛΗ Η " Ανατολή" πρώτη εξ'ολων των κρητικών εφημερίδων, ευρίσκεται εις την εξαιρετικά ευχάριστο θέσιν να αναγγείλη εις τους αναγνώστας της το έργον του φημισμένου Κρητός συγγραφέως κ.Νίκου Καζαντζάκη " Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" θα γυρισθή σε φίλμ εις την Κρητσάν από τον Γάλλον σκηνοθέτην κ.Ζύλ Ντασέν. Το γεγονός αυτό ανεκοίνωσε εις τον Διεθυντήν μας,η διακεκριμένη καλλιτέχνις του Κινηματογράφου και του Θεάτρου κυρία Μελίνα Μερκούρη,η οποία θα πρωταγωνιστήσει εις το έργον. Την εκλεκτήν πρωταγωνίστριαν επεσκέφθησαν κατόπιν προσκλήσεως εις την οικίαν της ο Βουλευτής Λασιθίου κ.Εμμ.Κοθρής,ο Διευθυντής της ΑΝΑΤΟΛΗΣ κ. Μιχ.Κοζύρης και ο συμπολίτης καλλιτέχνης φωτογράφος κ.Κων.Κουτουλάκης. Η κ. Μελίνα,η οποία είχεν επανέλθει αεροπορικώς εκ Παρισίων την προηγουμένην, μας ανεκοίνωσε με μεγάλην χαράν οτι αι προσπάθειαί της εστέφθησαν υπό επιτυχίας και ότι κατόρθωσε αντί της Γιουγκοσλαβίας το έργον να γυρισθή εις την Κρητσάν, υπογραφέντος του σχετικού συμβολαίου του παρελθόντος Σαββάτου εις Παρισίους. Αφού συνεζητήθησαν διάφοροι λεπτομέρειαι δια το γύρισμα του φίλμ και αφού μας παρεκάλεσε να ειδοποιήσουμε τας Τοπικάς Αρχάς Αγίου Νικολάου και Κρητσάς να μεριμνήσουν εγκαίρως δια την στέγασιν και διατροφήν 70- 80 καλλιτεχνών κ.λ.π. οι οποίοι θα παραμείνουν ενταύθα επί 4-5 μήνας,η κ.Μερκούρη ανεκοίνωσεν εις τον κ.Κοθρήν ότι το εσπέρας της Τρίτης αφικνείται εκ Παρισίων ο σύντασσαν και παρεκάλεσε να κατέλθουν ομού εις το αεροδρόμιο δια περισσοτέρας συνεννοήσεις. Η ΑΦΙΞΙΣ ΤΟΥ κ.ΖΥΛ ΝΤΑΣΕΝ Ο Παρισινός σκηνοθέτης έφθασεν εις το αεροδρόμιον του Ελληνικού το βράδυ της τρίτης,συνοδευόμενος υπό της κ.Μπεράρ ,η οποία θα χρηματοδοτήσει το γύρισμα της ταινίας. Τον κ.Ντασέν υπεδέχθησαν εις το αεροδρόμιον η κ. Μελίνα Μερκούρη, ο παραγωγός κ.Λαμπίρης ,ο εκλεκτός σκηνογράφος κ Γιάννης Τσαρούχης και πολλοί άνθρωποι του Θεάτρου και του Κινηματογράφου. Παρευρίσκοντο επίσης ο κ. Κουτουλάκης,ο κ.Ηλίας Κοζύρης φοιτητής και ο Διεθυντής της εφημερίδας μας,ο οποίος ηυχήθη το " Καλώς ωρίσατε" εις τους ξένους και μετεβίβασεν τας ευχαριστίας των κατοίκων της περιφερείας μας προς τον κ.Ντασέν δια την εκλογήν της Κρητσάς ως τόπου γυρίσματος των εξωτερικών σκηνών της νέας ταινίας.Ουτος είχε επισκεφθεί πολλά μέρη της Ευρώπης και της λοιπής Ελλάδος,τελικώς όμως προέκρινε την Κρητσάν,η οποία λόγω της θέσεώς και της γραφικότητός της την οποία έχει,εκρίθει ως ο πλέον κατάλληλος δια το γύρισμα τόπος. Απαντών ο κ.Ντασέν εξέφρασε και πάλιν τον ενθουσιασμόν του και ετόνισεν προς τους παρόντας εκπροσώπους των αθηναϊκών εφημερίδων ότι το φίλμ " Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" αναμένεται με εξαιρετικόν ενδιαφέρον από τους κινηματογραφικούς κύκλους και θα αποτελέσει διεθνές κινηματογραφικό γεγονός. Ανεκοίνωσε επίσης ότι ήλθε εις την Ελλάδαν δια να κατέλθη εις την Κρητσάν με το επιτελείο των τεχνικών δια να μελετήσουν τας λεπτομέρειας της ενάρξεως των εργασιών του γυρίσματος. Η ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΡΟΛΩΝµ
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 7
Ο κ.Ντασσέν και η κ.Μπεράρ ανακοίνωσαν την διανομή των ρόλων του Έργου .Κατά πάσαν πιθανότητα θα λάβουν μέρος ο διάσημος ηθοποιός Ζαν Σερβαί ( ως Παπαφώτης) και ο Φερνάν Λεντύ ( ως Παπαγρηγόρης).Τον κύριο γυναικείο ρόλο θα κρατήσει η κ.Μελίνα Μερκούρη και το ρόλο της Μαριορής θα έχει η Νικόλ Μπερζέ. Υπολογίζεται ότι περί τους ογδόντα καλλιτέχνας θα κατέλθουν στην Κρήτη δια να συμμετάσχουν εις το γύρισμα .Επίσης θα χρειασθούν 45 ξυλουργοί και επικπλοποιοί,20 κτίσται,15 ελαιοχρωματισταί και δύο σιδηρουργοί-κλειθροποιοί,οι οποίοι θα εργασθούν συνεχώς 2-3 μήνας. Εκτός των ανωτέρω ο κ. Ντασέν θα χρησιμοποιήση 600 περίπου άτομα ( άνδρες,γυναίκες, παιδιά) που θα λάβουν μέρος εις ορισμένας σκηνάς του έργου ως κομπάρσοι.Αι σκηναί αυταί θα γυρίζωνται επί ανοικτού χώρου ο οποίος θα δημιουργηθεί εις την είσοδον της κωμοπόλεως. ΑΡΧΙΣΕ ΤΟ ΓΥΡΙΣΜΑ Το γύρισμα του έργου άρχισε τέλη Ιουλίου. Στις 2 Αυγούστου έγραφε η ΑΝΑΤΟΛΗ: Το περασμένο Σάββατο το πρωϊ ,στον γραφικό κολπίσκο του Αμμουδιού, το γύρισμα της ταινίας " Ο Χριστός ξανασταυρώνεται) άρχισε να γίνεται πραγματικότητα. Ένα επιτελείο 50 και πλέον εκλεκτών καλλιτεχνών και τεχνικών ,με επικεφαλής τον κ.Ζύλ Ντασέν, ξεκίνησαν μια μεγάλη προσπάθεια, που δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα οδηγήση τελικά στον θρίαμβο. Η εργασία περιελάμβανε την λήψη μερικών ειδικών σκηνών και συγκεκριμένως των σκηνών όπου τέσσερις χωρικοί της Λυκόβρυσης ευρίσκοντο στις όχθες μιας λίμνης και σχολιάζουν την ανάθεση σ' αυτούς της αναπαραστάσεως του θείου Δράματος που γίνεται στο χωριό τους. Την ώρα που συζητούν αντικρύζουν στα απέναντι υψώματα το καραβάνι των προσφύγων, που κυνηγημένοι από τους Τούρκους, καταφεύγουν στην Λυκόβρυση για να ζητήσουν βοήθεια. Από τότε, σε κάθε φύλλο της η ΑΝΑΤΟΛΗ είχε λεπτομέρειες για το γύρισμα του φίλμ, που κυριολεκτικά είχε συναγείρει τον κόσμο της περιοχής μας. Ήταν ένα πανηγύρι ,που κράτησε πολύ καιρό και μένει ζωντανό στη μνήμη των παλαιοτέρων. Σήμερα πάλι θα ξαναζωντανέψουν ολ' αυτά ,καθώς θα ξαναβλέπομε το φίλμ "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" και θα σημειώνομε τόπους που άλλαξαν, ανθρώπους που μεγάλωσαν κατά 40 χρόνια, ή που δεν βρίσκονται πια στον κόσμο τούτο, με πρώτη απούσα ,την πρωταγωνίστρια της εποχής,την αξέχαστη Μελίνα. Π.Η.Κ
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 8
ΤΑΒΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ την περίοδο του γυρίσματος της ταινίας Γεννήθηκε στην Κριτσά στις 25.12.1926 Επάγγελμα Έμπορος. Γονείς του ο Ταβλάς Μανώλης του Ιωάννη και της Μαρίας (28.10.1893) και η Μαρία Ταβλά το γένος Νικολάου Παγκάλου (14.6.1894) Αδέλφια: Τον Νικόλαο Ταβλά Ιατρό (1.10.1924) και την Αικατερίνη Ταβλά Οικιακά (25.2.1929) Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 9
Παντρεμένος με την Μαρία Ταβλά το γένος Φαρσάρη και με μια κόρη την Κατερίνα. Υπηρέτησε ως Πρόεδρος της Κοινότητας Κριτσάς το 1956 και ήταν ένας από τους συντελεστές της εποχής του 56 που συνετέλεσε στο γύρισμα στην Κριτσά του έργου του Νίκου Καζαντζάκη " Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται"με πρωταγωνίστρια την Μελίνα Μερκούρη και σκηνοθέτη τον Ζύλ Ντασέν. Όπως όλοι μαρτυρούν την δεδομένη εκείνη στιγμή και συγκεκριμένα το 1956 με τη δική του σωστή,καθημερινή,άμεση επίβλεψη,βοήθεια και συμπαράσταση και με τη ζωντανή και ενθουσιώδη παρουσία του, ολοκληρώθηκε απρόσκοπτα το γύρισμα της ταινίας,που όπως τόνισε και στον επικήδειο που εκφώνησε ο τέως Πρόεδρος της Κοινότητας Κριτσάς κ.Αντώνης Καρύδης,το γύρισμα της ταινίας στο χωριό,την εποχή εκείνη, άνοιξε ένα παράθυρο γνώσης σ'ενα αλλιώτικο κόσμο και στην Κριτσά μια πόρτα,αφού την έκανε γνωστή στα πέρατα του κόσμου. Για τις υπηρεσίες στον αγώνα ,του απενεμήθη τον Σεπτέμβρη του 1991, το Μετάλλιο με δίπλωμα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου Ε.Α.Μ . Ήταν σ' ολη του τη ζωή ένας αλύγιστος ,ένας ασυμβίβαστος, είχε τον πόθο για την ελευθερία και τα δημοκρατικά ιδεώδη. Ελεύθερος στη σκέψη με δημοκρατικές αρχές προσπάθησε από μικρός να προσφέρει ότι καλλίτερο στο τόπο ,την ελευθερία. Πρόσχαρος, εύθυμος, ανοιχτοχέρης, φιλότιμος ειλικρινής, ανιδιοτελής, φίλος και συγχωριανός. Απεβίωσε στις 27.6.1994.Η κηδεία του έγινε στις 28.6.1994 στην Αγία Τριάδα στον Άγιο Νικόλαο και η σορός του μεταφέρθηκε και ενταφιάστηκε στο Νεκροταφείο της Κριτσάς.
ΝΤΑΣΣΕΝ: ΑΦΗΝΩ ΕΝΑ ΚΟΜΜΑΤΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ ΕΔΩ Του Γιάννη Δαμιανάκη -Νεάπολη " Ο Πολίτης" Τετάρτη 16.3.1994 Στις αρχές Νοεμβρίου 1956 τα γυρίσματα έχουν τελειώσει, οι ηθοποιοί φεύγουν και ο Ζύλ Ντασέν αποχαιρετά τους κατοίκους της Κριτσάς, με μια θερμή επιστολή, που δημοσιεύθηκε στον τοπικό τύπο. Την αντλούμε από τη ΔΡΗΡΟ της 18/11/56:
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 10
" Αu revoir" στα γαλλικά σημαίνει " μέχρις ότου σας ξαναδώ" και εις την έκφρασιν είναι μια συνέντευξις. Έτσι λοιπόν λέγω " εις το επανιδείν" για τους φίλους μου στην Κριτσά. Μαζί δημιουργήσαμε ένα έργον ,το οποίον ελπίζω να είναι καλόν. Εργαστήκαμε πολύ σκληρά. Πιστεύουμε ακραδάντως ότι εργαστήκαμε με αφοσίωση και κάναμε οτι μπορούσαμε. Από την αρχή πίστευα οτι ποτέ δεν είχα υφισταμένους εις το έργον μου, αλλά φίλους και συνεργάτες. Ούτε μια μέρα δεν μετάνιωσα που ήλθα στην Κριτσά. Και τώρα που πρέπει να γυρίσω στο Παρίσι να τελειώσω το έργο, φεύγω λυπημένος. Αφήνω ένα κομμάτι από τον εαυτό μου εδώ". Αν και η ταινία δεν στάθηκε από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές στην καλλιτεχνική πορεία του Ντασέν, η αγάπη του για τον τόπο στάθηκε διαρκής και αποδείχθηκε ειλικρινής. Το au revoir της επιστολής έγινε πραγματικότητα δύο φορές, στα χρόνια που ακολούθησαν .Τον Αύγουστο του 1974 - μόλις δηλαδή ο Ντασέν και η Μελίνα γύρισαν στην Ελλάδα - και άλλη μια φορά το καλοκαίρι του 1982 με τη Μελίνα στη θέση του υπουργού Πολιτισμού. Και όπως μας πληροφόρησαν από την Κοινότητα Κριτσάς ,μέχρι και πριν δύο ακόμη μήνες από το θάνατό της, έδειξε ενδιαφέρον για το έργο της αναστήλωσης της Παναγίας της Κεράς. Η Κριτσά ανταπόδωσε αυτή την αγάπη ανακηρύσσοντάς τους επίτιμους δημότες με ομόφωνη απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου το 1983.
Ο «Χριστός Ξανασταυρώνεται» και ο παλιός ντελάλης της Κριτσάς ΔΕΥΤΈΡΑ, 16 ΦΕΒΡΟΥΆΡΙΟΣ 2009 17:54 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΉΣ
Απογευματινή, Νεάπολης Κρήτης, του ανταποκριτού μας Η Κριτσά, η γραφική κωμοπόλις της Δυτικής (ο ανταποκριτής κάνει λάθος αφού το σωστό είναι Ανατολικής) Κρήτης βρίσκεται σε συναγερμό. Οι 5.500! (το θαυμαστικό είναι δικό μου) ορεσίβιοι κάτοικοι της ετοιμάζονται οι ίδιοι και ετοιμάζουν και το κεφαλοχώρι τους για το γύρισμα της Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 11
ταινίας του Ζυλ Ντασέν «ο Χριστός ξανασταυρώνεται» από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Ήδη όλες οι πληροφορίες, μετά από την επίσκεψη στην Κρήτη του σκηνοθέτου, των συνεργατών του και της κ. Μελίνα Μερκούρη επιβεβαιώνουν ότι η περίφημη ταινία θα γυριστεί εκεί. Εις την οριστική αυτήν απόφαση συνετέλεσαν κατά γενική ομολογία οι προσπάθειες του βουλευτού κ. Στυλιανού Κούνδουρου και οι φροντίδες του προέδρου της Κριτσάς κ. Γιάννης Ταβλάς. Ο κ.Ταβλάς επιστατεί αυτοπροσώπως για την διαμόρφωση της πλατείας της κωμοπόλεως καταλλήλως ώστε να συγκεντρώσει απ’ τη μια μεριά ότι ενδιαφέρει την κινηματογράφηση κι’ απ’ την άλλη για να εξαφανίσει κάθε τι που θα μπορούσε να δυσχεράνει το έργο αυτό. Τις σχετικές δαπάνες των εργασιών, αποζημιώσεως των κατοίκων κλπ έχει αναλάβει η Κοινότης που ας σημειωθεί ότι είναι αρκετά πλουσία. Τον κ. Ταβλά συνήντησα σήμερον και μου εδήλωσεν ότι η Κοινότης Κριτσάς αποφάσισε μεγάλας οικονομικάς θυσίας, δια να συντελέσει από τεχνικής πλευράς, στην επιτυχία της κινηματογράφησης του έργου του συμπατριώτη μας συγγραφέα Νικολάου Καζαντζάκη. Η κοινότητα συν τοις άλλοις θα προσφέρει δωρεάν δείπνο και φαγητό εις ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προτίμηση του μέρους τους. Προσθέτως προσφέρει πληθώραν και ποικιλίαν κομπάρσων και απέραντη ηλιόλουστη έκταση…» Η ταινία «ο Χριστός ξανασταυρώνεται» ήταν η πρώτη μεγάλη ξένη παραγωγή που γυρίστηκε στη χώρα μας. Πολλές ιστορίες από τα γυρίσματα της ταινίας του Ζυλ Ντασέν, έχουν μείνει ανεξίτηλες στο νου των, ηλικιωμένων πια, κατοίκων της Κριτσάς! Όλο το χωριό τότε «ζούσε» για τη ταινία αυτή. Στη Κριτσά ακόμα σώζεται ένα παλιό σπίτι όπου έγιναν πολλά γυρίσματα του έργου. Θα πρέπει αυτό να ενοικιαστεί ή να αγοραστεί από το Δήμο και με το υπάρχον υλικό (οπτικοακουστικό) να δημιουργηθεί ένα μικρό «Μουσείο Μελίνας και Ζυλ Ντασέν» Ο Ντελάλης της Κριτσάς Την εποχή των γυρισμάτων, ντελάλης για τα ανάγκες του έργου ήταν ο Μανώλης Αφορδακός. Η λέξη είναι μάλλον τούρκικη και σημαίνει «αυτός που ανακοινώνει τα μαντάτα» Ο ντελάλης διαλαλούσε τα νέα, τις παραγγελίες ή τα εμπορεύματα που έφερναν οι πραματευτάδες. Τα παλιά χρόνια που δεν είχαν ανακαλυφτεί το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και τα μεγάφωνα, οι αρχές είχαν πρόβλημα να επικοινωνήσουν με τους κατοίκους και να τους πουν για κάποια πράγματα ή αποφάσεις που τους αφορούσαν. Ο ντελάλης έβαζε την παλάμη στο στόμα, σαν χωνί, κι έπαιρνε τις γειτονιές… φωνάζοντας για το τι γινόταν και το τι θα γίνει. Με λίγα λόγια ήταν μια κινητή εφημερίδα. Ο ντελάλης της ταινίας Μανώλης Αφορδακός, θυμάται από την εποχή των γυρισμάτων του «Χριστός Ξανασταυρώνεται» “Εγώ δούλευα στην ταινία και ως κομπάρσος και ως ντελάλης. Ήμουν αυτός που θα ειδοποιούσε όλους τους κομπάρσους, ποιοι θα δουλεύουν την επόμενη μέρα. Όλοι είχαν έναν αριθμό. Συνολικά ήταν γραμμένοι 2200 κομπάρσοι αλλά δεν δούλευαν όλοι την ίδια μέρα. Εγώ ανέβαινα το βράδυ στα πιο ψηλά σημεία του χωριού και όλοι ήταν έξω και περίμεναν να ακούσουν ποιοι (αριθμοί) θα είναι αυτοί που θα πάνε στη δουλειά την επόμενη μέρα Φώναζα ότι «αύριο καλούνται αυτοί και αυτοί οι κάτοικοι για τις ανάγκες της ταινίας» Το επόμενο πρωί τους βάζαμε σε μια γραμμή, μαζί με τον ηθοποιό Ανδρέα Φιλιππίδη, παίρναμε την κάρτα με το νούμερό τους και το βράδυ την έπαιρναν πίσω μαζί με την πληρωμή. Έκανα τη δουλειά του ντελάλη για τρεισήμισι μήνες. Στην ταινία δούλεψαν όχι μόνο Κριτσώτες αλλά και Κρουστιανοί, γιατί οι κάτοικοι του χωριού μας δεν συμπληρώνουν τον αριθμό των κομπάρσων που χρειάζονταν. Ο Ντασέν και η Μελίνα έμειναν πολύ ευχαριστημένοι από Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 12
τους συγχωριανούς μου γιατί και στη σχολή να είχαν πάει, δεν θα τα κατάφερναν καλύτερα. Μας έλεγε κάτι ο Ντασέν και εμείς με την πρώτη φορά το πετυχαίναμε, ούτε σχολή να είχαμε βγάλει! Μόνο μια φορά θυμάμαι, όταν γυρίζαμε μια σκηνή στο Νικηθιανό που την κάναμε μετά από προσπάθεια μιας ολόκληρης μέρας. Ο Ντασέν ήταν καταπληκτικός άνθρωπος πολύ προσιτός και η Μέλινα εξαίρετος άνθρωπος και ηθοποιός…” Ο τελευταίος ντελάλης της Κριτσάς ήταν ο Κουρλέτος. Ανέβαινε στον Αφέντη Χριστό και ακουγόταν μέχρι τον Παλαίμυλο. Αν κάποιος έφερνε στην Κριτσά ένα προϊόν για να το πουλήσει, ο Κουρλέτος ήταν αυτός που θα το διαλαλούσε σε όλο το χωριό. ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται (τηλεοπτική σειρά) Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται είναι μία τηλεοπτική δραματική σειρά που προβλήθηκε από την ΕΡΤ την περίοδο 1975-1976 και συντάραξε το τηλεοπτικό κοινό, σημειώνοντας υψηλή τηλεθέαση για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Το σενάριο ήταν βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη και με το οποίο η ΕΡΤ έκανε τα πρώτα αποφασιστικά βήματα στην παραγωγή μεγάλων ποιοτικών τηλεοπτικών σειρών. Η σειρά προβλήθηκε σε 50 επεισόδια των 45 λεπτών και ήταν παραγωγή του Αστήρ TV, σήμερα σώζεται σε 18 επεισόδια των 50 λεπτών (μεγάλο τμήμα του φιλμ πάνω στο οποίο γυρίστηκε η σειρά ξαναχρησιμοποιήθηκε αργότερα ή καταστράφηκε λόγω κακής συντήρησης). Η καταστροφή και η επαναχρησιμοποίηση του υλικού πάνω στο οποίο είχαν γυριστεί οι τηλεοπτικές σειρές μέχρι την εποχή εκείνη (Άγνωστος πόλεμος, Γιούγκερμαν κ.ά.) είχε σαν συνέπεια "ο Χριστός ξανασταυρώνεται" να είναι η παλαιότερη σωζόμενη ελληνική τηλεοπτική σειρά. Υπόθεση σειράς Η υπόθεση της σειράς εκτυλίσσεται στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας και πιο συγκεκριμένα στο χωριό Λυκόβρυση το 1921. Οι κάτοικοι του είχαν ένα παλιό έθιμο, κάθε 7 χρόνια έκαναν την αναπαράσταση των Παθών του Χριστού και έπρεπε να διαλέξουν μερικούς από τους άνδρες του χωριού που θα υποδύονταν τους Αποστόλους και έναν που θα υποδυόταν τον Χριστό. Μαζεύονται οι δημογέροντες του χωριού και αποφασίζουν σε ποιους θα αναθέσουν τους ρόλους. Οι δημογέροντες είναι ο παπαΓρηγόρης, ο γερο-Λαδάς, ο άρχοντας Πατριαρχέας, ο καπετάνιος και ο δάσκαλος του χωριού και αδελφός του παπα-Γρηγόρη. Οι δημογέροντες αποφασίζουν να δώσουν το ρόλο του Ιωάννη στο γιο του Πατριαρχέα, τον Μιχελή, το ρόλο του Πέτρου στο Γιαννακό, το ρόλο της Μαγδαληνής στην Κατερίνα, την πόρνη του χωριού, το ρόλο του Ιούδα στον Παναγιώταρο και τέλος το ρόλο του Χριστού στον πιο αθώο που δεν ήταν άλλος από τον βοσκό των προβάτων του Πατριαρχέα, το Μανωλιό. Στη συνέχεια, καταφθάνουν πρόσφυγες από κάποιο μακρινό χωριό που λεηλάτησαν οι Τούρκοι και προσπαθούν να βρουν κάποιο μέρος να εγκατασταθούν με όσα πολύτιμα πράγματα κατάφεραν να πάρουν μαζί τους. Επικεφαλής τους είναι ένας πράος, δυναμικός με ψυχή αντάρτη ιερέας, ο παπα-Φώτης. Δυστυχώς οι κάτοικοι της Λυκόβρυσης τους έδιωξαν παρακινούμενοι από τον παπα-Γρηγόρη να μην τους αφήσουν να μείνουν επειδή τάχα διαπίστωσε ότι μία από τις γυναίκες των προσφύγων έχει χολέρα. Ο Μανωλιός, όμως, με τον Γιαννακό, το Μιχελή και τους άλλους "απόστολους" τους λένε να πάνε στη Σαρακίνα όπου και υπάρχουν κάτι σπηλιές έτσι ώστε να μείνουν εκεί. Κατά τη διάρκεια της σειράς γίνονται πάρα πολλά γεγονότα, περιληπτικά είναι τα εξής: Η διάλυση του αρραβώνα του Μανωλιού με τη Λενιώ, το μεγάλο μίσος του Παναγιώταρου για το Μανωλιό επειδή πιστεύει ότι ξελόγιασε την Κατερίνα για την οποία είχε σφοδρό πάθος, το Γιουσουφάκι δολοφονείται από τον σεΐζη και ο αγάς θεωρεί ενόχους τους Λυκοβρυσιώτες, οι πρόσφυγες στη Σαρακίνα δυσκολεύονται να επιβιώσουν, αλλά ο Μιχελής μετά το θάνατο του πατέρα του τους δίνει τα χωράφια Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 13
του. Ο Παναγιώταρος γίνεται σεΐζης και παρακολουθεί κάθε κίνηση και το τι γίνεται στη Σαρακίνα, ο Μανωλιός είναι μαζί με τους πρόσφυγες, μαζί του και ο Γιαννακός, η συμπλοκή των Λυκοβρυσιωτών και των προσφύγων δίνει στον Παναγιώταρο την ευκαιρία να ξεσπάσει όλο του το μίσος στο Μανωλιό, οι πρόσφυγες κατεβαίνουν στο χωριό, ο Μανωλιός συλλαμβάνεται και εκτελείται έξω από τον περίβολο της εκκλησίας από τον Παναγιώταρο και μερικούς άλλους και θάβεται από τους Σαρακινιώτες στη σπηλιά που είχαν βρει καταφύγιο, καθώς οι ίδιοι αποφάσισαν να βρουν αλλού τόπο να εγκατασταθούν. Το βράδυ εκείνο, Σάββατο της Αναστάσεως, ενώ οι Σαρακινιώτες αναχωρούν για άλλο
τόπο, Τούρκοι μπαίνουν στη Λυκόβρυση και αρχίζουν να σφάζουν τους κατοίκους της, ενώ ο Παναγιώταρος βλέποντας πως με τη δολοφονία του Μανωλιού δεν ησυχάζει, αυτοκτονεί. Ο Μιχελής είναι ο μόνος που μένει πίσω, κλεισμένος στις σπηλιές της Σαρακίνας.( από Βικιπαίδεια) Ο Χριστός ξανασταυρώνεται Του Ζιλ Ντασσέν Εν αρχή ην ο Λόγος! Το βιβλίο «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» γράφηκε από το Νίκο Καζαντζάκη στην Αντίμπ, το 1948. Εξι χρόνια αργότερα (1954) εκδίδεται στην Αθήνα από τις εκδόσεις «Δίφρος». Τρία χρόνια αργότερα (1957) ο Ζιλ Ντασσέν το γυρίζει ταινία. Η υπόθεση του έργου είναι η παρακάτω: Σε ένα χωριό της τουρκοκρατούμενης Κρήτης υπάρχει το έθιμο να γίνεται η αναπαράσταση των παθών του Χριστού κάθε επτά χρόνια. Ο παπάς και οι προεστοί επιλέγουν τα πρόσωπα που θα λάβουν μέρος. Το Χριστό θα υποδυθεί ο Μανωλιός (Πιερ Βανέκ), ένας απλός βοσκός. Τη Μαγδαληνή θα υποδυθεί η Κατερίνα (Μελίνα Μερκούρη). Ενώ το χωριό ετοιμάζεται για την αναπαράσταση, πρόσφυγες από ένα άλλο χωριό, που έκαψαν οι Τούρκοι, φτάνουν στην πλατεία. Οι πρόσφυγες ζητάνε βοήθεια. Ο λαός ανταποκρίνεται. Ο παπάς και οι προεστοί τους διώχνουν κατηγορώντας τους ότι έχουν χολέρα. Οι πρόσφυγες καταφεύγουν σε ένα γειτονικό βουνό. Εκεί σπεύδει ο Μανωλιός (Χριστός) να τους βοηθήσει. Η βοήθεια σιγά - σιγά παίρνει τη μορφή ξεσηκώματος. Ο παπάς και οι προεστοί ζητάνε τη συνδρομή των Τούρκων. Στα όπλα του παπά (εκκλησία) προεστών (πλουσίων) και των Τούρκων (κατακτητών) οι πρόσφυγες απαντάνε με όπλα. Μαζί τους ενώνονται - και ξεσηκώνονται - και οι κάτοικοι του χωριού.Τόσο το βιβλίο του Καζαντζάκη, που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, όσο - και πολύ περισσότερο - η ταινία του Ντασσέν, η οποία παίχτηκε σε πολλές χώρες και σε πολλά φεστιβάλ και πήρε «Ειδική Μνεία» στις Κάννες, μιλάνε για πολύ σημαντικά πράγματα. Μιλάνε για τις σχέσεις της εκκλησίας, της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας μεταξύ τους, και με τους κατακτητές. Μιλάνε για το δικαίωμα - και την υποχρέωση - των καταπιεσμένων να παίρνουν τα όπλα! Χωρίς να μπαίνουν (φανερά) σε ζητήματα περί περάσματος από τη μια πολιτικοοικονομική κατάσταση στην άλλη (από το ένα κοινωνικό σύστημα στο άλλο, γιατί όχι), δε διστάζουν να κάνουν την πρότασή τους. Ο κόσμος αλλάζει με τις επαναστάσεις! Η ένωση (ενότητα) των προσφύγων, μια μορφή καταπιεσμένων, με τους καταπιεσμένους χωριάτες, μια άλλη μορφή καταπιεσμένων, σε κοινό μέτωπο ενάντια στην εκκλησία, τους προεστούς και τους κατακτητές είναι μια πολιτική πρόταση. Μια πολιτική πρόταση που την κάνουν ανοιχτά τόσο το βιβλίο όσο -και πολύ περισσότερο - η ταινία!Παρ' ό,τι έχουν περάσει 51 ολόκληρα χρόνια από το γύρισμα της ταινίας «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» διατηρεί τη φρεσκάδα του και την επικαιρότητά του. Το τέλος της ταινίας, το γενικό ξεσήκωμα, ο εμφύλιος με άλλα λόγια, έρχεται σαν νομοτέλεια. Μόλις οι χωριάτες (καταπιεσμένοι) κάνουν να σηκώσουν κεφάλι, η εκκλησία, η πολιτικοοικονομική εξουσία, ετοιμάζουν τα κανόνια. Χωρίς καμιά ντροπή (το ίδιο έγινε με τον αληθινό εμφύλιο) ζητάνε και τη βοήθεια των ξένων (κατακτητών). Από τη μια μεριά ο λαός και από την άλλη όλες οι άλλες εξουσίες!Μερικοί διάβασαν το βιβλίο και είδαν την ταινία σαν ένα «θρησκευτικό» καλλιτεχνικό έργο. «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» είναι μια καθαρά πολιτική ταινία! Και μας αφορά! Παίζουν: Μελίνα Μερκούρη, Μορίς Ρονέ, Πιερ Βανέκ, Ροζέ Ανίν, Τζο Ντασσέν Αννα Αρμάου, Δήμος Σταρένιος, κ.ά. = Ν.Α.
1954 Ο Χριστός ξανασταυρώνεται by Asa Butcher (Book Ο Χριστός ξανασταυρώνεται Νίκος Καζαντζάκης Faber and Faber, 1954)
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 14
Πριν από λίγες ώρες τέλειωσα την ανάγνωση του πρώτου βιβλίου που διάβασα ποτέ από τον Νίκο Καζαντζάκη και πριν από λίγα λεπτά καθώς ερευνούσα για στοιχεία για να γράψω αυτό το άρθρο άρχισα να το διαβάζω από την αρχή. Το συγκεκριμένο βιβλίο είχε μια σειρά από πρωτιές για μένα, δεν είχα ξαναδιαβάσει ελληνική σύγχρονη λογοτεχνία, ποτέ δεν είχα διαβάσει με το όνομα του Χριστού στον τίτλο και ποτέ δεν ένιωσα συμπάθεια για τόσους χαρακτήρες ταυτόχρονα στο ίδιο βιβλίο. Παραδόξως η πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή με τον Καζαντζάκη ήταν μέσω ταινιών εμπνευσμένων από το έργο του όπως ο Ζορμπάς και ο Τελευταίος πειρασμός δεν είχα καταλάβει ότι ήταν δικά του βιβλία μέχρι που άρχισα αυτή την έρευνα για το άρθρο. Είναι αναμφιβόλως ο μεγαλύτερος Έλληνας συγγραφέας και φιλόσοφος του 20 αιώνα και ο περισσότερο μεταφρασμένος σύγχρονος Έλληνας συγγραφέας. Όταν ο φίλος μου Θανάσης μου έδωσε να διαβάσω το Χριστός ξανασταυρώνεται μου είπε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο είναι από τα πιο αγαπημένα του, έτσι κάποιες αμφιβολίες που είχα διαλύθηκαν αμέσως. Το πρόβλημα με την ανάγνωση ενός μεταφρασμένου βιβλίου είναι η ικανότητα του μεταφραστή. Η φήμη του συγγραφέα βρίσκεται στα χέρια και υπάρχει ο κίνδυνος παραλείψεων ειδικά σημαντικών εθνικών αναφορών. Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο Jonathan Griffin έκανε υπέροχη δουλειά. Ο Καζαντζάκης γεννήθηκε σε μία μικρή πόλη υπό την κατοχή των Τούρκων αλλά σε ένα παλλόμενο επαναστατικό ρυθμό και την συνεχή επιθυμία για την ανεξαρτησία από την Οθωμανική αυτοκρατορία και την ενοποίηση της Ελλάδας. Η πλοκή του βιβλίου απλώνεται σε ένα παρόμοιο χωριό με το όνομα Λυκόβρυση το οποίο βρίσκεται κάτω από το ανήσυχο μάτι του Τούρκου Αγά και του συντρόφου του, γιουσουφάκι. Οι χωρικοί κάτοικοι του χωριού εμπλέκονται στη δημιουργία ενός θεατρικού έργου με θέμα τη ζωή του Χριστού με μέλη της κοινωνίας τους στους ρόλους του έργου. Ο Μανολιός, φτωχός βοσκός σε ετοιμασίες να παντρευτεί την εξώγαμη κόρη του τσιφλικά γίνεται ο Χριστός, ο Μιχελής ο γιος του τσιφλικά γίνεται ο Ιάκωβος, ο Γιαννακός, γυρολόγος και ταχυδρόμος παίρνει το ρόλο του Πέτρου. Ο καφετζής Κωνσταντής μεταμορφώνεται σε Ιωάννη και ο πεταλωτής Παναγιώταρος με το διαβολικό γένι παίρνει το ρόλο του Ιούδα. Η εξέλιξη του κάθε χαρακτήρα ολοκληρώνεται μέσα στη διήγηση και πάντα βοηθώντας στην εξέλιξη της διήγησης. Ο Μανολιός είναι ο κεντρικός χαρακτήρας αλλά όχι ο μόνος ήρωας της ιστορίας. Ο καθένας από τους πολίτες αυτής της κοινότητας και τους χωρικούς παίζει σημαντικό ρόλο στη ιστορία και μερικές φορές το απρόοπτο συμβαίνει με κάποιο χαρακτήρα να πεθαίνει την ίδια στιγμή που αυτοί που επιθυμείς να πεθάνουν πάντα επιβιώνουν. Παρ’ όλο που η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα ελληνικό χωριό υπό την κατοχή των Τούρκων, οι ρίζες της ιστορίας έχουν διεθνές χαρακτήρα με αναφορά στην θρησκεία και την εκμετάλλευση της εξουσίας από αυτούς που αυτοδιορίζονται απεσταλμένοι του θεού. Ο Χριστός ξανασταυρώνεται είναι ένα δημιούργημα λογοτεχνίας που σημάδεψε σειρά από αντιδράσεις για την εκκλησία, τη θρησκεία και τη θεολογία. Σου παπα-Γρηγόρη το σπίτι δεν λείπουν ποτέ οι ελιές, το ρακί, το λάδι και το ψωμί. Περιγράφεται σαν ένας αλαζόνας κόκορας, υπερτροφικός και χορτάτος. Σε όλη την ιστορία η κυριαρχία του παπα στους φοβισμένους χωρικούς του επιτρέπει να κάνει ακρότητες εναντίον κάθε ανθρώπινου αισθήματος και της Χριστιανοσύνης που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί εκμεταλλευόμενος τη ρήση ότι ο θεός είναι μαζί του. το πραγματικό πρόσωπο των πιστεύω του παπα-Γρηγόρη εμφανίζεται μαζί με την είσοδο μιας ομάδας προσφύγων που ξεφύγαν από τη καταστροφική μανία των Τούρκων και το κάψιμο του χωριού τους. Οι πρόσφυγες οδηγούνται από έναν άλλο παπα, τον παπα-Φώτη που είναι ακριβώς η εικόνα του ιερέα που επιθυμούμε. Πιστός στη Βίβλο και αγωνιών για τη μοίρα των συνανθρώπων του είναι το διαμετρικά αντίθετο του παπά-Γρηγόρη. έχει λεχθεί ότι ο Καζαντζάκη βασανιζόταν από μεταφυσικές ανησυχίες. Ο Χριστός και η διδαχή του υπάρχει σε όλα τα έργα του και παραβλέποντας το γεγονός ότι στο βιβλίο ο Χριστός ξανασταυρώνεται ήταν ιδιαίτερα επικριτικός για την εκκλησία (είχε αφοριστεί από την Ελληνική ορθόδοξη εκκλησία) το συναίσθημα της βαθιάς του πίστης παραμένει αναλλοίωτο. Αφήνοντας τη θεολογία στην άκρη, η ιστορία περιγράφει την μάχη ανάμεσα στο καθήκον να προστατεύσεις την οικογένεια σου και τα κεκτημένα της με το να βοηθήσεις τον αδύναμο. Η ιστορία θέτει την ίδια ερώτηση που ρωτάμε και σήμερα, ιδιαίτερα μετά τον καταστροφικό σεισμό στον Ινδικό τον περασμένο Δεκέμβριο, πόσα κάποιος είναι διατεθειμένος να προσφέρει πριν αρχίσουν οι ερωτήσεις για το κίνητρο; Το βιβλίο ο Χριστός ξανασταυρώνεται κυκλοφόρησε στην Μεγάλη Βρετανία με τον τίτλο: The Greek Passion (1948) Σ.Μ. προσπάθησα να μεταφράσω το κείμενο όσο γινόταν πιο πιστά από τα Αγγλικά με τον κίνδυνο μερικές φορές να παραδρομίσω στα ελληνικά. Ο στόχος μου ήταν η σημειολογία του κειμένου και οχι τόσο η αποδεκτή έτσι κι αλλιώς αξία του συγκεκριμένου βιβλίου. Ο Asa Butcher είναι Βρετανός μεγαλωμένος και γαλουχημένος στην Αγγλοσαξονική λογοτεχνία και τα βιβλία από μη Βρετανούς που διάβασε μέχρι τώρα είναι γραμμένα από συγγραφείς που ζουν και δημιουργούν σε αγγλόφωνες χώρες άρα προσαρμόζουν τα βιβλία τους στις ανάγκες του αγγλικού αναγνωστικού κοινού. Σε συζητήσεις που είχα μαζί του συνειδητοποίησα ότι μαγεύτηκε από τους χαρακτήρες του βιβλίου και ιδιαίτερα με τον Γιαννακό και το γαϊδουράκι του ενώ ερχόμενος από μια χώρα που δεν γνώρισε κατοχή σχεδόν παρέλειψε το δράμα ενός λαού που γινόταν πρόσφυγας στα ίδια του τα χώματα
Από τα γυρίσματα του έργου «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται¨που έγινε στην Κριτσά το 1956 Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 15
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 16
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 17
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 18
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 19
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 20
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 21
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 22
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 23
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 24
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 25
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 26
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 27
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 28
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 29
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 30
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 31
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 32
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 33
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 34
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 35
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 36
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 37
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 38
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 39
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται Εκδόσεις Καζαντζάκη, 2010 452 σελ. ISBN 978-960-7948-22-9,
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 40
Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται (τηλεοπτική σειρά)
Διάρκεια Πρωταγωνιστές
Χώρα Τηλεοπτικός σταθμός Προβολή Αριθμός κύκλων
45 λεπτά
Κάτια Δανδουλάκη, Ανδρέας Φιλιππίδης, Γιώργος Φούντας Ελλάδα ΕΡΤ 1975 – 1976 2
Αριθμός επεισοδίων
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 41
Ο Χριστός ξανασταυρώνεται Η ιταλογαλλικής παραγωγής ταινία πήρε ειδικό βραβείο σεστιβάλ των Καννών και ήταν υποψήφια για BAFTA καλύτερης ξένης ταινίας, με τη Μελίνα Μερκούρη να πρωταγωνιστεί μεταξύ ενός πολυεθνικού καστ. Επίσημος Τίτλος: Celui qui doit mourir Ελληνικός Τίτλος: Ο Χριστός ξανασταυρώνεται Διεθνής Τίτλος: He who must die Πρεμιέρα: Στην Γαλλία Σάββατο, 4 Μαΐου 1957 και στην Ελλάδα Πέμπτη, 17 Απριλίου 2008 Σκηνοθεσία: Ζιλ Ντασέν Σενάριο: Ζιλ Ντασέν, Μπεν Μπάρζμαν, Αντρέ Ομπεΐ (βασισμένο στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη) Πρωταγωνιστούν: Μελίνα Μερκούρη, Δήμος Σταρένιος, Ζαν Σερβέ, Καρλ Μόινερ, Γκριγκόρ Ασλάν, Γκέρτ Φρουμπ, Ρενέ Λεφέβρ, Λουσιέν Ρέϊμπουργκ, Ρόγερ Άνιν, Πιέρ Βανέκ, Νικόλ Μπέργκερ, Μορίς Ρονέ, Φερνάντ Λεντού, Άννα Αρμάου Κοστούμια: Γιάννης Τσαρούχης Μουσική: Μάνος Χατζιδάκης Κατηγορία: Δράμα Γλώσσα: Γαλλικά Έτος παραγωγής: 1957 Χώρα παραγωγής: Γαλλία, Ιταλία Διάρκεια: 122'
Αριστερα της φωτογραφίας το Κτίριο της Δημοτικής Κοινότητας Κριτσάς που βρίσκεται στην οδό Κριτσωτοπούλας στο κέντρο του χωριού
Βιβλιογραφια Ιστοσελίδες που αναφέρονται στο έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 42
e-didaskalia.blogspot.gr eleftheriskepsii.blogspot.com foteinosnous.blogspot.com hdermi.blogspot.gr https://el.wikipedia.org kalamatajournal.gr kolindrosfire.blogspot.gr lesxianagnosisbiblioudegas.blogspot.gr lolanaenaallo.blogspot.gr myfilm.gr oloigiaolous.gr proskynitis.blogspot.gr stavrochoros.pblogs.gr sykees8.blogspot.com tvxs.gr/webtv/ταινίες www.biblionet.gr www.booksmania.gr www.cine.gr www.cosmotebooks.gr www.dailymotion.com/video www.diakonima.gr www.efenpress.gr www.ethnos.gr
www.goodreads.com www.greek-best.com www.greekbooks.gr www.inagiounikolaoutouneou.gr www.kar.org.gr www.kathimerini.gr www.lifo.gr www.livemovies.gr www.mixtape.gr www.moviereviews.gr/ www.musiccorner.gr/ www.newsbomb.gr www.ovimagazine.com www.papasotiriou.gr www.pare-dose.net www.public.gr www.retrodb.gr/wiki/index.php/ www.retromaniax.gr www.rizospastis.gr www.skroutz.gr www.theatroedu.gr www.tovima.gr www.youtube.com
Φωτογραφίες από το έργο « Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»
Σελίδα 43