ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΤΣΑ
8. KAMARA H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΡΗΤΗ ( Λατώ Προς Καμάρα)
Κριτσά 2012 Δημήτρiος Δημ. Σκουλικάρςη Διπλωματούχος Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τ.Τοπικός Σύμβουλος Κριτσάς 8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 1
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1.Εισαγωγή 2.Η αρχαία πόλη « Καμάρα» όπως εξελίχθηκε χρονολογικά από την Δωρική περίοδο μέχρι σήμερα 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΛΟ ΜΙΡΑΜΠΕΛΛΟ
Τα νησάκια Αγίων Πάντων και Φάρου, Βιβλιογραφία Φωτογραφίες
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 2
Εισαγωγή Η ακμή και η θαλασσοκρατορία της Κρήτης αρχίζει περί το 1950 π.χ οπότε και κτίζονται τα ανάκτορα της Κνωσού. Ο ισχυρός όμως σεισμός αργότερα (1700 π.χ) καταστρέφει μεταξύ των άλλων και την Κνωσό. Τα ανάκτορα ξανακτίζονται μεγαλοπρεπέστερα. Ο Θουκυδίδης , ο Διόδωρος ,ο Στράβωνας αλλά και άλλοι ιστορικοί περιγράφουν ότι στη Μινωική περίοδο (1500 π. Χ και 1453 π. Χ ) ο Μίνωας κατόρθωσε μαζί με τον αδελφό του Ραδάμανθυ να ενώσει τα γένη των Κρητικών της εποχής εκείνης, τους Ετεοκρήτες ,τους Κύδωνες και Επυλίδες. Όλοι τους είχαν ως κέντρο την Κνωσό. Οι Ετεοκρήτες , Κύδωνες και Επυλίδες θεμελιώνουν και οργανώνουν αρχικά την πόλη της Κνωσού και στη συνέχεια δημιουργούν μια πανίσχυρη ναυτική δύναμη. Ο Μίνωας είναι ο πρώτος που θεσπίζει νόμους αλλά και ταυτόχρονα συγκροτεί πολεμικό ναυτικό που γίνεται η ναυτική δύναμη ισχυρή και έχει πλέον την δυνατότητα να επιβληθεί στη Μεσόγειο. Δημιουργεί τον Μινωικό πολιτισμό που είναι ο αξιολογότερος πολιτισμός του τότε γνωστού κόσμου. Μια νέα καταστροφή ( 1450 π. χ) χτυπά ξανά την Κρήτη. Αυτό το γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα να εξαφανισθεί αυτός ο λαμπρός Μινωικός πολιτισμός. Το Μινωικό κράτος υπό την πίεση των Αχαιών αργότερα (1400 π. χ) καταρρέει και στη συνέχεια εισβάλουν (γύρω στα1100 π. χ ) στην Κρήτη οι Δωριείς Οι Κρήτες μετά τις εισβολές αυτές καταφεύγουν για προστασία στα ορεινά. Η ορεινή περιοχή στους πρόποδες των Λασηθιώτικων βουνών ,μακριά από τη θάλασσα φαίνεται να κατοικείται. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα ευρήματα της Υπομινωικής και Γεωμετρικής περιόδου. Οι Δωριείς αρχίζουν μετά την κατάκτηση της Κρήτης να ιδρύουν πόλεις – κράτη ανεξάρτητες μεταξύ τους και να τις οργανώνουν σύμφωνα με τον Δωρικό πρότυπο διοίκησης. Παρά την αντίδραση των κρητών δεν καταφέρνουν να επιβληθούν και τελικά άλλοι υποτάσσονται και άλλοι εξακολουθούν να καταφεύγουν στα βουνά. Είναι η περίοδος που στην Ανατολική Κρήτη μεταξύ των άλλων δημιουργείται και η πόλη – κράτος της Λατούς. Είναι στην περιοχή της κωμόπολης της Κριτσάς σε απόσταση 13 χιλιομέτρων από τον Άγιο Νικόλαο στη θέση Γουλάς ή Κουτάραντος. Η Λατώ οργανώνεται ,οχυρώνεται μέσα σε τείχη και ακροπόλεις. Είναι κτισμένη στην κορυφή μεταξύ δύο λόφων και από εκεί δεσπόζει πάνω από τον κόλπο του Μεραμβέλου. Η Λατώ ( Λατώ η Ετέρα ) για τις ανάγκες δημιουργεί στα παράλια την πόλη Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) που ήταν και το επίνειό της. Η Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα ) βρίσκεται στο Νομό Λασιθίου της Κρήτης . και τα ερείπια της τα συναντούμε στη πόλη του Αγίου Νικολάου. Ο Άγιος Νικόλαος είναι πόλη της Ανατολικής Κρήτης πρωτεύουσα της Επαρχίας Μιραμπέλου του Νομού Λασιθίου και έδρα του Δήμου Αγίου Νικολάου. Μέσα στην πόλη υπάρχει μια μικρή λίμνη που ονομάζεται Βουλισμένη και που έχει βάθος 52 μ μήκος 61 μ και πλάτος 12 μ. Λέγεται ότι η λίμνη να είναι πιθανός κρατήρας του Ηφαιστείου της Σαντορίνης και που συνδέεται με το λιμάνι με μια μικρή διώρυγα Η Αρχαία πόλη ονομάζεται Καμάρα και οι κάτοικοι της πόλης Καμαρίτες όπως αναφέρει ο Ξενίων στα Κρητικά. Η σημερινή πόλη που ο επισκέπτης συναντά , έχει κτιστεί πάνω στα αρχαία ερείπια της αρχαίας πόλης Καμάρα Η πόλη μας είναι γνωστή και από τη συνθήκη Λατίων – Ολουντίων η οποία πραγματοποιήθηκε το 3ο π.χ αιώνα και που έχει γραφεί σε λίθινη πλάκα στη νεοδωρική διάλεκτο. Η λίθινη πλάκα αυτή βρέθηκε στις ανασκαφές της Λατούς και που σήμερα φυλάσσεται στο
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 3
μουσείου του Λούβρου. Η Δωρική πόλη Καμάρα ήταν κτισμένη σε ερείπια της προγενέστερης Μινωϊκής πόλης. Διοικητικά η Καμάρα ήταν ενιαία με την πόλη – κράτος της Λατούς « Λατώ η Ετέρα» ,με δικό της νόμισμα και δικής λατρευτική θεά την Ειλειθυία. Μια διαδρομή σήμερα, ταυτίζεται με τον Μεσαιωνικό δρόμο Καλντερίμι, πιθανότατα αρχαίου μονοπατιού που συνδέει τους αρχαιολογικούς χώρους Γουρνιά και Βρόκαστρο με τον νεολιθικό οικισμό του Αλμυρού. Η σημαντικότερη γνωστή προσωπικότητα που κατάγεται από την αρχαία πόλη Λατώ η Ετέρα είναι ο Νέαρχος που γεννήθηκε το 362 π.Χ και πέθανε το 312 π.Χ Πατέρας του ήταν ο Ανδρόνικος που είχε εξέχουσα θέσει στη διοικητική ιεραρχία της Λατώ και που είχε την επιμέλεια του ναυτικού μέρους της πόλης. Μετά από τις αντιπαραθέσεις και τις επιθέσεις άλλων πόλεων - Κρατών της Κρήτης τον εξαναγκάζει να μετακινηθεί ι μαζί με την οικογένειά του στην Αρχαία Αμφίπολη στη Μακεδονία. Ο Ανδρόνικος μετέπειτα γίνεται σύμβουλος του Μακεδόνα Βασιλιά Φιλίππου Β΄. Η γνώση του και η αρχική ενασχόληση του πατέρα με τη θάλασσα θα πρέπει να είναι και το αίτιο που ο Νέαρχος είχε δεχθεί αργότερα τη διοίκηση του Ναυτικού του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
2.Η Αρχαία πόλη ¨Καμάρα» Πόλη όπως εξελίχθηκε χρονολογικά από την Δωρική περίοδο μέχρι σήμερα Ο Άγιος Νικόλαος πρέπει να χρονολογείται γύρω στο 1500 – 1450 π.χ Πρόκειται για μια κωμόπολη με μικρά σπίτια και παλατάκι στην κορυφή λόφου που τον έζωναν στενά δρομάκια. Σήμερα είναι εμφανείς οι δρόμοι και τα θεμέλια των σπιτιών. Την σημερινή ονομασία του την οφείλει στο βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στον ομώνυμο όρμο. Με τη λέξη Καμάρα, ονομάζεται και το ακάτιο με
στέγη, η στεγασμένη, και η λέμβος («ακάτια έχοντες λεπτά… . και κούφα… καλούσι δ’ αυτά καμάρας¨», Στράβων). Πιθανώς και η πόλη να έλαβε το όνομα από το γεγονός ότι ήταν επίνειο με λέμβους τέτοιου είδους. Ίσως μάλιστα να μαρτυρεί το είδος της ναυπηγικής τέχνης των κατοίκων της Λατούς. « Η Καμάρα είναι πόλη της Κρήτης και ο πολίτης λέγεται (Καμαρίτης όπως αναφέρει
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 4
ο Ξενίων στα Κρητικά την έλεγαν και Λατώ» (Στ. Βυζ.). Η σημερινή πόλη του Αγίου Νικολάου έχει αναπτυχθεί πάνω στα ίχνη της αρχαίας πόλης « Καμάρα», που ήταν το λιμάνι της "Λατούς Ετέρας" (Λατώ). Η Δωρική πόλη, ήταν χτισμένη πάνω σε προγενέστερη Μινωική θέση και ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του Νεάρχου, Ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου. Η Λατώ μαζί με το επίνειο της, αποτελούσε διοικητικά μια ενιαία πόλη -κράτος, με δικά της Ιερά, δική της λατρεία, οικονομία και ξεχωριστό νόμισμα. Οι Λάτιοι, είχαν καλές σχέσεις με τις γειτονικές πόλεις Ελούντα, Δρήρο, Μίλατο και Μινώα. Δείγματα του πολιτισμού της διακρίνονται στα αρχαία ευρήματα (μπροστά από το σημερινό κτίριο του ΟΤΕ). Από αυτόνομο εμπορικό κέντρο του 300 π .χ, η Λατώ εξελίχθηκε μέσα σ' ένα τόπο γεμάτο ενδιαφέροντα, που πάντα έσφυζε από ζωντάνια. Το σημερινό της όνομα, το πήρε από τη μικρή Βυζαντινή εκκλησία του Αϊ Νικόλα , του 7ου αιώνα στη θέση "Νησί" με τις τοιχογραφίες του 8ου, 10ου και 11ου αιώνα. Ο Άγιος Νικόλαος είναι πόλη της Ανατολικής Κρήτης. Πρωτεύουσα της Επαρχίας Μιραμπέλου του Νομού Λασιθίου και είναι η έδρα του Δήμου Αγίου Νικολάου. Στο λιμάνι ,μέσα στη πόλη υπάρχει μια μικρή λίμνη που ονομάζεται Βουλισμένη. Η λίμνη και συνδέεται με το λιμάνι με μια μικρή διώρυγα και τα δύο σημεία του λιμανιού συνδέονται με μια γέφυρα. Σύμφωνα με τη μυθολογία στα νερά της λίμνης λουζόταν η κρητική Θεά Αθηνά ή Άρτεμη « Δίκταιννα ή Δίκτυννα» ήταν νύμφη, κόρη της Αρτέμιδος, καθώς μια μέρα κυνηγούσε την είδε ο Μίνωας και την ερωτεύτηκε. Ο Μίνωας την κυνηγούσε για πολύ χρόνο αλλά στο τέλος για να γλυτώσει η Άρτεμις πέφτει στη θάλασσα από το βουνό Δίκτη. Την έσωσαν όμως οι ψαράδες που μετά από αυτό ήταν η προστάτιδά τους. Την ονόμαζαν και Δίκταιννα ή Δίκτυννα, από το όρος από το οποίο έπεσε στη θάλασσα. Μινωική εποχή Η μεγάλη αυτή Δωρική πόλη, ήταν χτισμένη πάνω σε προγενέστερη Μινωική θέση και ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του Νεάρχου, Ναυάρχου του Μ. Αλεξάνδρου και χρονολογείται γύρω στο 1500 – 1450 π.χ Υπήρχε μια κωμόπολη με μικρά σπίτια και παλατάκι στην κορυφή λόφου που τον έζωναν στενά δρομάκια. Σήμερα είναι εμφανείς οι δρόμοι και τα θεμέλια των σπιτιών. Η αρχαία πόλη Λατώ μαζί με το επίνειο της την Καμάρα , αποτελούσαν διοικητικά μια ενιαία πόλη -κράτος, με δικά τους Ιερά, δική τους λατρεία, οικονομία και ξεχωριστό νόμισμα. Οι Λάτιοι, είχαν καλές σχέσεις με τις γειτονικές πόλεις Ελούντα, Δρήρο, Μίλατο και Μινώα. Η Καμάρα ή Λατώ προς Καμάρα όπως τη βρίσκουμε στα κείμενα της συνθήκης Λατίων - Ολουντίων. Η συνθήκη ‘έγινε την 3η 100ετηρίδα π.χ έχει γραφεί σε λίθινη πλάκα στη νεοδωρική διάλεκτο. Η πλάκα βρέθηκε στις ανασκαφές της Λατούς και φυλάσσεται στο μουσείου του Λούβρου. Και οι δύο πόλεις αναφέρονται και στην συνθήκη του 193 π.Χ μεταξύ της πόλης Τεώ και που αναφέρεται στα δικαιώματα ασύλου στο ιερό του Διονύσου. Οι δύο πόλεις αποτελούσαν διοικητικά μια ενιαία
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 5
θρησκεία. Είχαν τους ίδιους αντιπροσώπους ,πίστευαν στην ίδια θρησκεία και λάτρευαν την ίδια θεότητα την Ειλειθυία. Τα νομίσματά τους είχαν κεφαλή γυναικεία ,της Αρτέμιδος ή της Ειλειθυίας και πίσω τον Ερμή με τη λέξη ΛΑΤΙΩΝ ή Ε (τέρα)Τον 3ο αιώνα και αρχές του 2ου π. Χ φαίνεται ότι το επίνειο της Λατούς λόγω ανάπτυξης της ναυτιλίας και του εμπορίου και σαν παραθαλάσσιο μέρος που ήταν, αποκτά μεγαλύτερη αξία και ίσως σταδιακά εγκαταλείπεται από τους κατοίκους της Λατώ, που άρχισαν να μεταφέρονται έτσι στη νέα πόλη. Την πόλη διοικούσαν οι Κόσμιοι ,άρχοντες με ενιαύσια θητεία και που συχνά βλέπουμε στις επιγραφές να περιγράφονται τα έργα που έγιναν στη θητεία τους. 323 π.χ -69 π.χ Η Ελληνιστική περίοδος στην Κρήτη Τη περίοδο αυτή υπάρχει έντονος διχασμός μεταξύ των Κρητικών πόλεων με συνέπεια να σημειωθούν σκληρότατοι και πολύ αιματηροί εσωτερικοί πόλεμοι. Οι διενέξεις αυτές προετοίμασαν την υποταγή στους Ρωμαίους 69 π.χ – 330 μ.χ Η Ρωμαϊκή περίοδος Θεωρείται εποχή σχετικής ηρεμίας στο νησί της Κρήτης. Οι εμφύλιοι σπαραγμοί σταμάτησαν και επεκράτησε μια ασυνήθιστη ηρεμία. Κατά τον Θεοχάρη Προβατάκη (στο βιβλίο του «Ιστορία της Κρήτης»), κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας δεν αναφέρεται κανένας ενδοκρητικός πόλεμος.
Το Κρανίο νεαρού ( 1ο μ. χ αιώνα) αθλητή που βρίσκουμε στο ρωμαϊκό νεκροταφείο της πόλης Καμάρα. Το στεφάνι στερεωμένο στο κρανίο , αποτελείται από σχηματοποιημένα φύλλα ελιάς. Στο στόμα του νεκρού έχει τοποθετηθεί ως « Δανάκη» ( οβολός για το πορθμείο του Χάρωνος) .
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 6
300- 700 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
330 -1204 Βυζαντινή περίοδος της Κρήτης
400 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
500 Βυζαντινή Αυτοκρατορία Την περίοδο Βυζαντινή περιόδου η πόλις Καμάρα αναφέρεται ως έδρα Επισκοπής. 830 -961 Αραβοκρατία 961 – 1204 Β ΄.Βυζαντινή περίοδος 1202 Οι Σταυροφόροι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη που διένειμαν μεταξύ τους την Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η Κρήτη πήγε στο μαρκήσιο του Μοντφεράτου Βονιφάτιο. 1204 -1212 Είναι η περίοδος που οι Γενουάτες κατέλαβαν την Κρήτη. Ο Μονφεράτο Βονιφάτιος πωλεί την Κρήτη με σύμβαση που έγινε στην Αδριανούπολη στους Ενετούς. Στη συνέχεια από ζηλοτυπία άλλα και γιατί οι Ενετοί απαγχόνισαν τον πειρατή Λέοντα Βετράνος που κατάγετε από τη Γένοβα .Οι Γενοβέζοι κατέλαβαν το νησί μετά από την νίκη τους στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου. Μετά την Ναυμαχία που έγινε στο λιμάνι του Αγ. Νικολάου ,ο Γενουάτης αρχιπειρατής Enrico Pescatore καταλαμβάνει την πόλη. 1206. Στα ερείπια της Δωρικής πόλης Καμάρα ( ή Λατώ προς Καμάρα» ο Γενοβέζος αρχιπειρατής Enrico Pescatore στην κορυφή του λόφου της πόλης ,εκεί που σήμερα βρίσκεται το Νομαρχιακό κτίριο έκτισε φρούριο για την προστασία του κόλπου. Από στο σημείο αυτό επέβλεπαν τον κόλπο . Το Φρούριο αυτό ονομάστηκε Μιραμπέλλο ή Καλλιθέα. Σήμερα δεν υπάρχει. Τα ερείπιά του υπήρχαν μέχρι το 1942 και εκεί κτίστηκε το νέο Νομαρχιακό Μέγαρο του Νομού Λασιθίου. 1207 Οι Ενετοί ξανάρχονται στην Κρήτη και έδιωξαν του Γενουάτες. 1208 Ο αρχηγός του Ενετικού στόλου συλλαμβάνει τρία πολεμικά πλοία στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου και τα λοιπά ετράπησαν σε φυγή. 1212 Ο πόλεμος μεταξύ Ενετών και Γενουατών στην Κρήτη διεκόπη ύστερα από παρέμβαση του πάπα και έτσι πλέον οι Ενετοί παραμένουν κυρίαρχοι στην Κρήτη.
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 7
1232-1235 Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μιχαήλ Παλαιολόγος στέλνει στρατεύματα στη Κρήτη. Αποβιβάζονται στον λιμένα Αγίου Νικολάου τα στρατεύματα του αυτοκράτορα της Νικαίας Ιωάννου Βατατζή και καταλαμβάνουν το φρούριο του Μιραμπέλλο και αναρτούν τον αυτοκρατορικό αετό. 1365 Έρχεται από τη Βενετία δωδεκαμελής επιτροπή για να προβεί στη Διοικητική διαίρεση του νησιού και ορίζει το φρούριο Μεραμπέλλου ως έδρα της επαρχίας. 1402 – 1453 Η τελευταία αναλαμπή και η Πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 1463 – 1479 Α.΄ Βενετουρκικός πόλεμος
1499 - 1505 Β Βενετουρκικός πόλεμος
1537 – 1530 Γ Βενετουρκικός πόλεμος
1570
Δ Βενετουρκικός πόλεμος.
1584 Το έτος αυτό στους πίνακες του φύλακα του κάστρου η Καστελλανία (επαρχία) Μιραμπέλλου παρουσιάζει 20 καζάδες (χωριά) ,9.486 κατοίκους,2.596 ανδρες,2.211 παιδιά,237 γέροντες,4.4442 γυναίκες μετά των θυγατέρων. 1538 Ο Πειρατής Χαϊδερίν Βαρβαρόσσα προσπαθεί μετά την Σητεία να καταλάβει το φρούριο Μιραμπέλλο αλλά αποτυγχάνει. 1579 Συμπληρώνεται το φρούριο της Σπιναλόγκας οπότε το φρούριο Μιραμπέλλο χάνει την αρχική του σημασία. 1630 Το τέλος της ενετοκρατίας 1645 - 1669 ΄Εναρξη του Κρητικού πολέμου 1645 Οι Τούρκοι ήλθαν στην Κρήτη και πάλι το νησί και γίνεται ένα σφαγείο και σφάγια ήταν οι κάτοικοί του νησιού. 1645 Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το φρούριο άλλα και πάλι το ανακαταλαμβάνουν οι Ενετοί. 1647 Το φρούριο του Μιραμπέλλο καταλαμβάνεται από τους Τούρκους που στη συνέχεια το κατέστρεψαν. Το φρούριο αυτό χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές κατά την διάρκεια των Κρητικών επαναστάσεων. 1669- 1830 Περίοδος Α Τουρκοκρατίας Τερματισμός του Κρητικού πολέμου
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 8
1669 Οι Ενετοί παραμένουν στην Κρήτη και αγωνίζονται συνεχώς για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους στην Κρήτη. 1670 Οι Τούρκοι παρά την αντίσταση των Κρητικών καταλαμβάνουν ολόκληρο το νησί εκτός από τα φρούρια της Σπιναλόγγας και της Γραμβούσας τα οποία ύστερα από συμφωνία παρέμειναν στα χέρια των Ενετών. 1715 Καταλαμβάνεται η Σπιναλόγκα από τους Τούρκους ύστερα από συμφωνία. Αφού δεν υπήρχε πλέον το φρούριο οι κάτοικοι πλέον κατέφυγαν σε άλλα χωριά για να αποφύγουν τους διωγμούς. Η ονομασία Μιραμπέλλο παύει πλέον να χαρακτηρίζει τον παλαιό οικισμό και η ονομασία αυτή επεκτείνεται στην ομώνυμο επαρχία. Μόνο το όνομα του Καστελλίου σώζεται στη γύρω περιοχή. Το μέρος μετά ονομάσθηκε Άγιος Νικόλαος από τον μικρό Ναό που βρισκόταν στον μυχό του λιμένα. Εδώ υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες για το πότε ακριβώς πηρέ το όνομα Άγιος Νικόλαος. Στο φυσικό λιμάνι του Αγ. Νικολάου δόθηκε άλλοτε το όνομα Μανδράκι για το γεγονός ότι ήταν ασφαλές και προστατευτικό αγκυροβόλιο για τα πλοία. 1770 Μέχρι την περίοδο αυτή υπάρχει μια σκοτεινή περίοδος γιατί κανείς δεν έχει κρατήσει σημείωμα για το τί ακριβώς έγινε. 1788 Ο πόλεμος μεταξύ της Γαλλίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας 1822 Οι τούρκοι της Σπιναλόγκας με νυκτερινές επιδρομές κατασφάζουν τους κατοίκους στα γυρογιάλια. 1827 Υπό την αρχηγία του Ιωάννη Χάλη αποβιβάζονται στο λιμάνι 1550 κρητικοί. Επέστρεφαν από την Παλιά Ελλάδα που είχαν πολεμήσει υπό τον Καραϊσκάκη για να καταλάβουν την Σπιναλόγκα και να εκκαθαρίσουν την επαρχία από τους Τούρκους. 1827 Βυθίζει μέσα στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου ο Ψαριανός πλοίαρχος Χ. Κοτζιάς με τη γαλέτα του έβαλε κατά 13 Τουρκικών και βύθισε το ‘ένα πλοίο του τουρκικού στόλου. 1830 -1840 Περίοδος της Αιγυπτοκρατίας
1833 -1862 Οθωμανική περίοδος
1840 -1898 Β Περίοδος της Τουρκοκρατίας και η Περίοδος των Επαναστάσεων στην Κρήτη 1860 Μετά από μια μεγάλη παρακμή της πόλης επανακατοικείται από φυγάδες Κασιώτες και από τους κατοίκους της γειτονικής κωμόπολης της Κριτσάς. 1863 Περίοδος Συνταγματικής Βασιλείας του Γεωργίου Β (1863-1913)
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 9
1866 Η Μεγάλη Κρητική επανάσταση 1866 – 1869 1867. Ο Χριστιανός πασάς διοικητής Κώστας Αδοσίδης με το έργο που έκανε ,ένωσε την λίμνη του Αγίου Νικολάου ( Βουλισμένη) με την θάλασσα κατασκευάζοντας μια μικρή διώρυγα και ένα μικρό γεφυράκι και έτσι καθάρισαν τα στάσιμα νερά της λίμνης. Στη λίμνη αυτή ο θρύλος λέει ότι η θεές της ελληνικής μυθολογίας Αθηνά και Άρτεμις Βριτόμαρτις λουζόταν στα νερά της. 1869 H οικιστική ανάπτυξη του Αγίου Νικολάου ξεκίνησε όταν μετά την επανάσταση επετράπη στους Χριστιανούς να οικοδομούν αποθήκες και κατοικίες στα παράλια του νησιού. Αρκετοί τότε κάτοικοι της Κριτσάς , άλλα και χωριά της περιφέρειάς , ξεκίνησαν την οικιστική ανάπτυξη της περιοχής με την κατασκευή νέων σπιτιών και καταστημάτων. Την ίδια περίοδο αρχίζουν και την οργάνωση του εμπορίου. 1870. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η πόλη του Αγίου Νικολάου ήταν ακατοίκητη και κατοικήθηκε ξανά κυρίως από άτομα που ξέφυγαν από την καταδίωξη των Τούρκων. 1880 Ιδρύεται το πρώτο μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο . 1881 ο Άγιος Νικόλαος ήταν ένα μικρό χωριουδάκι με ελάχιστους κατοίκους. Μια από τις πηγές για την πόλη είναι τα κείμενα του Σπρατ που στα μέσα του 19ου αιώνα επισκεπτόμενος την περιοχή περιγραφή τα απομεινάρια του ενετικού φρουρίου. 1893.(13.05) Από τις αρχές το έτους, οι Κριτσώτες ζητούν από τον τότε Μητροπολίτη Πέτρας Τίτο, να “φύγει” το εκκλησάκι της Ανάληψης από την Κοινότητα του Αγίου Νικολάου και να “πάει” στο Δήμο της Κριτσάς. Αμέσως κινητοποιηθήκαν οι λιγοστοί κάτοικοι του Αγίου Νικολάου και 23 από αυτούς, στις 13 Μαΐου του 1893, έστειλαν επιστολή στον Μητροπολίτη, ζητώντας του να απορριφθεί το αίτημα των Κριτσωτών. Πράγμα που έγινε και έτσι υλοποιήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός. Αναλυτικά στοιχεία υπάρχουν στο βιβλίο του Πρωτοπρεσβύτερου Ευάγγελου Παχυγιαννάκη “Σύντομος Ιστορία της πόλεως του Αγίου Νικολάου και των Εκκλησιών αυτής” (έκδοση 1994) 1896 – 1913 Η Κρητική Πολιτεία 1898 -1906 Κρητική πολιτεία Α΄. Περίοδος 1898 Ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας πηγαίνει στην Κρήτη και δημιουργείται η « Κρητική Πολιτεία»
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 10
1900. Η νεώτερη ιστορία της πόλεως του Αγίου Νικολάου αρχίζει ουσιαστικά από το 1900 περίπου, οπότε και αρχίζει να αποκτά στοιχειώδη έργα υποδομής, που της προσδίδουν το χαρακτήρα ενός υποτυπώδους οικιστικού χώρου. 1900 (13.03) Έγγραφο που αφορά την "άμεμπτον διαγωγήν" τριών Κριτσωτών την οποία πιστοποιεί με χαρτοσημασμένη βεβαίωση την 13 Μαρτίου 1900 ο Δήμαρχος Κριτσάς Γ.Πάγκαλος. Το πιστοποιητικό αυτό φέρει χαρτόσημο της Κρήτης 3 γροσίων και την αρνητική στρογγυλή σφραγίδα ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΝ ΚΡΙΤΣΑΣ ΜΕΡΑΜΒΕΛΛΟΥ. Αυτό το πιστοποιητικό μας δίδει άλλη μια σημαντική πληροφορία, ότι το Δημαρχείο Κριτσας τη συγκεκριμένη περίοδο είχε ως προσωρινή έδρα τον Αγ.Νικόλαο. 1901 Κατασκευάζεται το πρώτο πυρηνελαιουργείο από τους αδελφούς Ρούσου, Ανδρέα και Ιωσήφ Κουνδούρου. 1901 Ιδρύεται το Ειρηνοδικείο. 1902 (09.01) Έγγραφο που φέρει έντυπες τις ενδείξεις ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ-ΔΗΜΟΣ ΚΡΙΤΣΑΣ και με το χέρι αντικατασταθέν το " ΚΡΙΤΣΑ" με το Αγίου Νικολάου. Το έγγραφο έχει εκδοθεί στον Άγιο Νικόλαο την 9/1/190 και απευθύνεται προς τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβούλιο Αγ. Νικολάου Γεώργ.Ζ.Πάγκαλο, αναφέρεται στην ορκομωσία κα επικύρωση της διαδικασίας από το Ειρηνοδικείο Νεαπόλεως και φέρει στρογγυλή σφραγίδα η οποία περιμετρικά γράφει ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ και στο κέντρο της φέρει γυναικεία μορφή. 1903 Αποφασίζεται να μεταφερθεί η έδρα του νομού από την Νεάπολη στον Άγιο Νικόλαο. 1903 (03.06) Την ίδια σφραγίδα φέρει και το τρίτο έγγραφο (πρόσκληση για συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αγ. Νικολάου) της 3 Ιουνίου 1903 που απευθύνει ο πρόεδρος του Δ.Σ Αγ. Νικολάου Ν.Πετράκης. Η σχετική πρόσκληση δίδει δύο ενδιαφέροντα στοιχεία. Ότι το Δημοτικό Συμβούλιο Αγ. Νικολάου συνεδρίαζε και τις Κυριακές και ότι το θέμα που θα συζητείτο αφορούσε τη μελέτη για την " επέκταση του σχεδίου της κωμοπόλεως Αγίου Νικολάου"! 1903 Αναγείρεται η Εκκλησία των Αγίων Πάντων πάνω στο ομώνυμο νησί στον κόλπο του Αγίου Νικολάου. 1905 Αναπτύσσεται ξανά ο Άγιος Νικόλαος και γίνεται πρωτεύουσα του Νομού Λασιθίου. 1907 Κρητική πολιτεία Β Περίοδος 1907-1913
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 11
1907 Στον Αγιο Νικόλαο το 1907 υπάρχει εγκατεστημένο στον Αγιο Νικόλαο τμήμα του Γαλλικού Στρατού που κατασκευάζει τη μικρή διώρυγα που ενώνει τη λίμνη με τη θάλασσα 1909 (07) Η Κρήτη έστω και με ασαφές πολιτειακό καθεστώς είναι ελεύθερη. 1909 ( 18.08)18 Ξένο άγημα κατεβάζει την Ελληνική σημαία απο το Φρούριο Χανίων 1909 (28. Στις 28 Δεκεμβρίου καλείται από την Κρήτη στην Αθήνα ο Ελευθέριος Βενιζέλος και κερδίζει τις εκλογές 1912 – 1914 Περίοδοι Πολέμων και Ειρήνης ( 1912-1944) 1912 Γενικός διοικητής αναλαμβάνει του νησιού ο Στ. Δραγούμης και ο Βενιζέλος δέχεται επισήμως στη βουλή τους αντιπροσώπους του Κρητικού λαού και ανακοινώνει ότι η Κρήτη αποτελεί αναπόσπαστο μέλος του ελληνικού βασιλείου. Ο Νομός Λασιθίου ιδρύεται μετά την προσάρτηση της Κρήτης στο Ελληνικό κράτος. 1912. Πρωθυπουργός της Ελλάδας το 1912 είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος. 1913 ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1913 ( 01.12) ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΝΩΣΗ DE FACTO ΚΑΙ DE JURE 1914 – 1918 Ο πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος
1914 Μεταφέρεται το πρωτοδικείο στη Νεάπολη . 1914. Ο Άγιος Νικόλαος αποσπάται από τον Δήμο Κριτσάς όπου και ανήκε και γίνεται μια ανεξάρτητη Κοινότητα. 1919 - 1922 Μικρασιατική Καταστροφή 1919 Ο Αγιος Νικόλαος αποσπάται από την Κριτσά και αρχίζει να λειτουργεί ως Κοινότητα του Αγίου Νικολάου. 1920 30.06 Απόπειρα δολοφονίας του Ελ .Βενιζέλου 1920 Απογραφή του πληθυσμού στο Νομό Λασιθίου. 1920 30.06 .Αποτέλεσμα της υπογραφής είναι η απόπειρα δολοφονίας του Ελ.Βενιζέλου. 1923 Το Τουρκικό στοιχείο έζησε ειρηνικά με το χριστιανικό στοιχείο στο νησί και εγκαταλείπει την Κρήτη μετά την ανταλλαγή του πληθυσμού . 1923 03. Αποσύρονται από την κυκλοφορία στην Κρήτη,τα χάλκινα και τα χαλκονικέλια νομίσματα
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 12
1924 Ο Άγιος Νικόλαος προάγεται σε Δήμο με πρώτο αιρετό Δήμαρχο τον Εμμ. Σκύβαλο και Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου τον Στ. Τσιτσιρίδη Την ώθηση αλλά και την αλματώδη ανάπτυξη του Αγίου Νικολάου την έδωσε ο καθορισμός της ως πρωτεύουσας του Νομού Λασιθίου, 1925 Ιδρύεται το Γυμνάσιο του Αγίου Νικολάου. 1925 Ο Άγιος Νικόλαος γίνεται Δήμος. 1932 (25.03) Άρχισε να εκδίδεται η εφημερίδα «ΑΝΑΤΟΛΗ» με διευθυντή τον Μιχάλη Κοζύρη και από το 1962 εκδίδεται από τον γιό του Ηλία Κοζύρη. 1935 – 1941 Δεύτερη περίοδος βασιλείας του Γεωργίου Β
1936- 1941 Η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά . Ο Ι.Μεταξάς επισκέφθηκε τον Άγιο Νικόλαο στις 9 Νοεμβρίου του 1936.Απο τις σελίδες του ημερολογίου της Ρένας Δαφνομήλη κατά την επίσκεψή του στην πόλη του παρέθεσαν το γεύμα στο σχολείο και εκφώνησε τον πανηγυρικό του λόγο από το Δημαρχείο .Έφυγε από το λιμάνι με τη βάρκα που τον περίμενε . 1939- 1945 Ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και η Ελλάδα
1940 (28.10) – 1941 ( 23.04) Ελληνοϊταλικός Πόλεμος
1941 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 13
Φωτογραφία Από την εφημερίδα Ανατολή 1945- 1967 Μετ΄ απελευθερωτική περίοδος 1950 Αναγείρεται υδατοξαμενή από τη Διεύθυνση Γεωργίας και την Ένωση Κυνηγών του Αγίου Νικολάου στο νησί των Αγίων Πάντων .Αφέθηκαν κουνέλια και ο κρητικός αίγαγρος.Υπήρχαν αρκετά δένδρα τα οποία καταστράφηκαν από τους Ιταλούς που στον πόλεμο εγκατέστησαν στο νησί φυλάκια και πυροβολεία 1953 Μέσα στη πόλη και σε διάφορα σημεία κατά τις ανασκαφές που έγιναν βρέθηκαν μια σειρά γυναικείων ειδωλίων και αγγεία διαφόρων σχημάτων των Ελληνιστικών χρόνων ( Β π.Χ αιώνα).Στο Μουσείο Αγίου Νικολάου ευρίσκονται πολλά ευρήματα. 1956 (17.06) Ανακοινώνεται η άφιξη στον Αγιο Νικόλαο η Μελίνα Μερκούλη,και Ζύλ Ντασσέν σκηνοθέτης και του κινηματογραφικού παραγωγού Μπεράντ 1956 (22.07 Ανακοινώνεται η άφιξη των πρώτων ηθοποιών,που συνοδεύεται με δεξίωση στην " ωραία Λέσχη της Οικογενείας Ακράτου στον Άγιο Νικόλαο". Τα γυρίσματα αρχίζουν τελικά στις 29 Ιουλίου.
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 14
1960 Μέχρι την δεκαετία του '60 η πόλη ζούσε σε ρυθμούς ρελαντί. Τότε, ξαφνικά, σκηνοθέτες του κινηματογράφου και της τηλεόρασης ανακάλυψαν τη φωτογένεια της και χάριν του Ζυλ Ντασέν και άλλων η φήμη του Αγίου Νικολάου απλώθηκε στα πέρατα της γης. Την ίδια εποχή κτίζεται το "Μίνως Μπητς", πρώτο ξενοδοχείο υπερπολυτελείας στην Κρήτη και από τα πρώτα της Ελλάδας. Ο Άγιος Νικόλαος αποκτά αίγλη και εκπρόσωποι του διεθνούς τζετ-σετ πίνουν τον καφέ τους δίπλα στη λίμνη. Στην πορεία βέβαια τα ξενοδοχεία πολυτελείας προτίμησαν την κοντινή Ελούντα, όμως ο Άγιος Νικόλαος έχει διατηρήσει μιαν ατμόσφαιρα αποκλειστικότητας, 1961 Κατά την απογραφή ο Άγιος Νικόλαος έχει 3.709 κατοίκους. 1962
2001. Ο δήμος Αγίου Νικολάου έχει (πραγματικό) πληθυσμό 19.462 κατοίκους.
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 15
Δ.δ. Κριτσάς [ 2.703 ] η Κριτσά [ 174 ] ο Θεολόγος Μαρδάτιον
[ 1.614 ] η Αμμουδάρα
[ 0 ] το Καθαρόν
[ 7 ] ο Κάλυβος
[ 100 ] η Ρούσα Λίμνη [ 234 ] οι Τάπες
[ 413 ] το Βαθύ [ 48 ] το [ 113 ]
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΛΟ ΜΙΡΑΜΠΕΛΛΟ
Από το βιβλίο των νήσων του Αρχιπελάγους « Περί της Νήσου Κρήτης» του Dr.Olfert Dapper των εκδόσεων « Μικρός Ναυτίλος 1999» στη σελίδα 59 έχουμε μια πλήρη μαρτυρία για την περιοχή της Κριτσάς και του Αγίου Νικολάου στην περιγραφή που κάνει για το Οχυρό του Μεραβέλλου.» Έξη ή επτά λεύγες νοτιοανατολικά του λιμανιού και του φρουρίου της Σπιναλόγκας ,υπάρχει ένα οχυρό που ονομάζεται καστέλι του Μεραμβέλλου. Ήταν κτισμένο κατά το παλιό σύστημα ικανό να αντιμετωπίσει μόνο βολές ελαφρού πυροβολικού. Είναι ένα από αυτά που έκτισε ο Γενουάτης Enrico Bassano για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις των Ενετών. Το Καστέλλο είχε μικρούς τετράγωνους πύργους και είχε κτιστεί πάνω σε ένα ψηλό και βραχώδες ακρωτήριο. Στο πρανές ,από την κορυφή ως τα ριζά του βράχου ,είναι κτισμένα πολλά σπίτια που σχηματίζουν έναν Βούργο. Στη θάλασσα βορειοανατολικά από το οχυρό υπάρχουν δύο βραχονησίδες που ονομάζονται Scogli di San Antonio, δηλαδή βράχοι του Αγίου Αντωνίου. Σήμερα οι νησίδες αυτοί ονομάζονται Άγιοι Πάντες. Στη μέση της μιας απ’ αυτές που είναι και η πλησιέστερη στο καστέλι ,υπάρχει ένα οίκημα. Πρόκειται για το κτίριο της μονής του Αγίου Αντωνίου ,που δεν σώζεται σήμερα. Η άλλη όμως βραχονησίδα που είναι βορειότερα είναι ακατοίκητη. Στην ίδια περιοχή και απέναντι από την ακτή του νησιού συναντούμε ένα λιμάνι που ονομάζεται Porto S.Nicolo ) ( λιμένας Αγίου Νικολάου). Νότια του οχυρού λίγο πιο μέσα από την παραλία ,υπάρχει μία λίμνη .
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 16
Ανατολικά σε απόσταση ενός ή δύο ιταλικών μιλίων ,υπάρχει επί της ακτής μια τοποθεσία που ονομάζεται Κολάκοι, μετά την οποία συναντούμε τον ποταμό Αλμυρό ( κοντά στην Κριτσά Μεραμβέλλου). Τα κτίσματα του οχυρού αλλά και του βούργου που υπάγεται στην δικαιοδοσία του ,είναι πολύ κακοφτιαγμένα και άσχημα ή και χωρίς καμιά επίπλωση. Τα περισσότερα όπως συνέβαινε και επί Ενετών ,κατοικούνται από Έλληνες, που ασχολούνται με την γεωργία, την αλιεία ‘η κάποια άλλη παρόμοια εργασία. Έχουν όλα επίπεδες στέγες και στις οποίες στις πολύ ζεστές μέρες του καλοκαιριού οι κάτοικοι κοιμούνται εκεί την νύχτα και δροσίζονται.
Στο ακίνητο ιδιοκτησίας Ακράτου, Μπετούρα και άλλων, μπροστά από το κτίριο του ΟΤΕ στον Άγιο Νικόλαο, έχει διενεργηθεί ανασκαφική έρευνα από την αρμόδια για την περιοχή ΚΔ΄ ΕΠΚΑ, κατά την οποία ήλθαν στο φως οικοδομικά λείψανα της αρχαίας πόλης Καμάρα
Τα νησάκια Αγίων Πάντων και Φάρου, Το Μικρό και το Μεγάλο νησί βρίσκονται στην είσοδο του λιμανιού. Στο Μικρό βρίσκεται ο Φάρος της πόλης και στο Μεγάλο νησί βρίσκεται η εκκλησία των Αγίων Πάντων. Το νησί των Αγίων Πάντων έχει το όνομα με το ομώνυμο εκκλησάκι που βρίσκεται εκεί. Είναι ένα νησάκι ακατοίκητο και βρίσκεται απέναντι από την πόλη του Αγίου Νικολάου. Τα δύο νησιά απέχουν ελάχιστα μέτρα το ένα από το άλλο που διακρίνονται και από τα είδη της πανίδας και χλωρίδας που φιλοξενούν και που έχουν εξελιχθεί διαφορετικά Στο νησί των Αγίων Πάντων έχουν μεταφερθεί από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα κρητικοί αίγαγροι, τα Κρι Κρι, σε
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 17
μια προσπάθεια να διατηρηθεί καθαρό το είδος. Η Διεύθυνση Γεωργίας και η Ένωσησ Κυνηγών του Αγίου Νικολάου αναγείρουν υδατοδεξαμενή στο νησί των Αγίων Πάντων . «Απο το βιβλίο των νήσως του Αρχιπελάγους « Περί της Νήσου Κρήτης» του Dr.Olfert Dapper των εκδόσεων « Μικρός ναυτίλος 1999» στη σελίδα 59 έχουμε μια πλήρη μαρτυρία για την περιοχή . Στη θάλασσα βορειοανατολικά απο το οχυρό υπάρχουν δύο βραχονησίδες που ονομάζονται Scogli di San Antonio, δηλαδή βράχοι του Αγίου Αντωνίου. Σήμερα οι νησίδες αυτοί ονομάζονται Άγιοι Πάντες Στη μέση της μιας απ’ αυτές που είναι και η πλησιέστερη στο καστέλι ,υπάρχει ένα οίκημα» Πρόκειται για το κτίριο της μονής του Αγίου Αντωνίου ,που δεν σώζεται σήμερα. Η άλλη όμως βραχονησίδα που είναι βορειότερα είναι ακατοίκητη.
Χάρτης της περιοχής του 1661 ( Marco Boschini). Φαίνονται καθαρά τα νησιά του Αγίου Νικολάου ( Scogli di S.Antonio) το λιμάνι του Αγίου Νικολάου ( Porto di S.Nicolo) η Λίμνη ( Lago) και ο Αλμυρός
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Από τον Άγιο Νικόλαο
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 18
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 19
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 20
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 21
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ •
Martha W. Baldwin Bowsky, Portrait of a Polis: Lato Pros Kamara (Crete) in the Late Second Century B. C., Hesperia, Vol. 58, No. 3 (July - September 1989), pp. 331-47
•
Αποστολάκου Στ., Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, Άγιος Νικόλαος, χ.χ..Δαβάρας Κ., Μουσείο Αγίου Νικολάου, Εκδόσεις Ηannibal, Άγιος Νικόλαος
•
Α.Γ. Κρασανάκη, Ελληνική Μυθολογία, μύθοι της Κρήτης,
•
Από το βιβλίο του Πρωτοπρεσβύτερου Ευάγγελου Παχυγιαννάκη “Σύντομος Ιστορία της πόλεως του Αγίου Νικολάου και των Εκκλησιών αυτής” (έκδοση 1994)
•
Εφημερίδα Ανατολή φωτογραφίες και κείμενα των δημοσιογράφων
8.Ιστορία του Αγίου Νικολάου Κρήτη –Η Αρχαία Καμάρα ( Λατώ προς Καμάρα) Σελίδα 22