K r z y s z t o f M r o w ie c
N A U C Z A N I E P O D S T A W OW YC H E L E ME N T Ó W T E C H N I C Z N YC H W P I Ł C E K O S Z YK O W E J
METODY, FORMY I ZASADY NAUCZANIA W nauczaniu nowych elementów techniki można stosować metody: – analityczną, która polega na dzieleniu danego elementu na proste części składowe i nauczaniu ich osobno a następnie łączeniu w jedną całość. Metoda ma zastosowanie przy nauczaniu trudniejszych elementów techniki oraz przy wstępnym nauczaniu zagrań taktycznych; – syntetyczną jako podstawową w nauczaniu techniki. Polega ona na nauczaniu danego elementu w całości. Zasadniczą sprawą jest to, aby nauczone elementy nie stanowiły izolowanych ruchów niełączących się ze sobą; – kompleksową polegającą na połączeniu metody analitycznej i syntetycznej na ogół z dominacją jednej z nich. Formy prowadzenia zajęć: – zabawowa stosowana przy nauczaniu techniki. Ma na celu uatrakcyjnienie zajęć podczas nauczania nowego elementu, doskonalenia wcześniej już poznanych oraz oswojenie z przeciwnikiem; Forma zabawowa uczy wyboru sposobu postępowania, wyrabia głębokość i szerokość widzenia. Jest jedną z najważniejszych form nauczania na etapie początkowym. W formie zabawowej występuje współzawodnictwo pomiędzy całymi grupami lub pojedynczymi ćwiczącymi. Pamiętać należy, aby wszyscy ćwiczący możliwie najdokładniej wykonywali poszczególne elementy. Współzawodnictwo stwarzające napięcie psychiczne bardzo korzystnie wpływa na doskonalenie celności rzutów. Forma zabawowa urozmaicając zajęcia nie obniża ich intensywności. – ścisła wykorzystywana w nauczaniu i doskonaleniu techniki oraz taktyki gry. Przy ćwiczeniach w formie ścisłej nauczyciel decyduje o sposobie ich wykonania (określa ustawienie wyjściowe ćwiczących, kolejność poruszania się i otrzymywania piłki). W początkowym okresie nauczania ćwiczenia powinny być proste, aby cała uwaga ćwiczących była skierowana na poprawne wykonanie ruchu. W miarę zaawansowania zwiększamy stopień trudności i intensywność ćwiczeń. Prowadzenie zajęć w formie ścisłej sprawia, że zajęcia są mało atrakcyjne jednak potrzeby nauczania zmuszają do precyzyjnego ustalenia i rygorystycznego egzekwowania założeń poszczególnych ćwiczeń. Poza nauką nowych elementów musi być utrwalenie umiejętności poprzednio nabytych; Pewnym uatrakcyjnieniem zajęć może być nauczanie przez współćwiczącego, który pomaga wyraźnie słabszemu od siebie. W trakcie nauczania należy też zwrócić uwagę na równoległe kształcenie umiejętności prawej i lewej ręki; – fragmenty gry mają na celu stworzenie warunków zbliżonych do gry poprzez wprowadzanie przeciwnika. Formę tą stosuje się w nauczaniu taktyki oraz w nauczaniu i doskonaleniu elementów technicznych. Ćwiczący uczy się wyboru właściwego sposobu postępowania wobec sytuacji zaistniałych na boisku. Ćwiczenia
w tej formie rozpoczynamy od wprowadzenia jednego przeciwnika zwiększając ich ilość w zależności od założeń. Nauczanie taktyki rozpoczynamy w ustawieniu 1:1, później 2:1, 3:1, 3:2 itd.. Udział w ćwiczeniach tych samych osób przez dłuższy czas wykształca formy współpracy między nimi, co daje możliwości do „zgrania się”. Fragmenty gry są bardzo ważną formą w procesie nauczania koszykówki. Rodzaje gier stosowanych w nauczaniu koszykówki – gra uproszczona charakteryzująca się przede wszystkim doskonaleniem techniki. Stosowana jest w pracy z początkującymi. Ma zapoznać z podstawowymi przepisami gry. W myśl tej formy uproszczone zostają przepisy np.: tolerancja kroków, pola trzech sekund itp. nie dopuszczamy jednak do ostrej gry (zachowanie wobec przeciwnika musi być zgodne z przepisami). W miarę nabywania umiejętności uproszczenia stopniowo eliminujemy; – gra szkolna. W tej grze występuje ćwiczący oraz nauczyciel i sędzia (dwaj ostatni przeważnie w jednej osobie). Nauczyciel zwraca uwagę na realizację założeń taktycznych i technicznych, natomiast sędzia dba o to, aby gra odbywała się zgodnie z przepisami. Gra szkolna o założeniach doskonalenia np. techniki podań a wtedy może być prowadzona jako gra do dziesięciu podań, bez kozłowania, bądź gra, w której stosuje się tylko określone podania itp.. Do gry szkolnej zalicza się również „małe gry”, które odgrywają pierwszorzędną rolę w procesie szkoleniowym. – gra właściwa prowadzona jest wg obowiązujących przepisów i zabezpieczona jest przez pełną obsadę sędziowską. Podczas gry właściwej obserwujemy poszczególnych zawodników jak też cały zespół. Obserwacje interesujące nas zapisujemy i wykorzystujemy w dalszej pracy z zespołem; Jak w każdym procesie dydaktycznym tak i tutaj mają zastosowanie zasady: –świadomości i aktywności – zawodnicy początkujący powinni wiedzieć, dlaczego ćwiczą, jaki jest sens danego ruchu i jaka jest jego przydatność w grze. Zawodnik powinien być świadomy tego, co robi. Sukces drużyny będzie możliwy tylko wtedy, gdy zawodnicy będą znać postawiony przed nimi cel oraz będą ze wszystkich sił do niego dążyć; – poglądowości, celem tej zasady jest wywołanie u ćwiczącego wyobrażeń o danym ruchu i spowodowanie chęci wykonania demonstrowanego ćwiczenia. Zasadę tą realizujemy poprzez pokaz i objaśnienie danego ćwiczenia. Szczególnie duże znaczenie ma pokaz dla początkujących; – systematyczności, opiera się na trzech regułach: od prostego do złożonego od łatwego do trudnego od elementów znanych do nieznanych Ćwiczenia ich rodzaj i treść powinny być dostosowane do aktualnego poziomu umiejętności ćwiczących i uwzględniać stopień przyswajania nowych elementów; – trwałości, poprzez ciągle powtarzanie danego ruchu staje się on nawykiem, który będzie skutecznie stosowany w walce sportowej. W myśl tej zasady nauczanie i doskonalenie elementu odbywa się w różnych sytuacjach, które mogą wystąpić w grze; – wszechstronności, każdy zawodnik musi posiąść ogół umiejętności gry, musi umieć się znaleźć w każdej sytuacji na boisku; – przystępności i indywidualizacji w nauczaniu, ma na celu dostosowanie materiału do poziomu ćwiczących. Intensywność, rodzaj i treść ćwiczeń musi być dostosowana do wieku, płci, stopnia przygotowania sprawnościowego i poziomu
umiejętności. W zespole może pojawić się jednostka wybijająca się a wtedy opracowujemy indywidualny plan szkolenia.
OPIS I METODYKA NAUCZANIA ELEMENTÓW TECHNIKI W PIŁCE KOSZYKOWEJ Przy nauczaniu techniki możemy wyróżnić następujące fazy: a) pokaz i objaśnienie mające na celu zapoznanie ćwiczącego z prawidłowym wykonaniem danego elementu oraz jego zastosowaniem w grze; b) nauczanie w warunkach najprostszych i najprzystępniejszych dla ćwiczących. Stosowanie ćwiczeń wprowadzających i pomocniczych oraz ćwiczeń w formie zabawowej i ścisłej; c) nauczanie w warunkach zbliżonych do gry, ćwiczenia w formie fragmentów gry i gry szkolnej; d) doskonalenie w grze uproszczonej, szkolnej i grze właściwej. Przy nauczaniu taktyki wyróżniamy fazy: a) pokaz i objaśnienie całego ruchu np. ataku; b) nauczanie i doskonalenie podstawowych założeń poprzez stosowanie ćwiczeń w formie ścisłej; c) nauczanie i doskonalenie w warunkach zbliżonych do gry; d) doskonalenie w czasie gry szkolnej i gry właściwej
LEGENDA:
– nauczyciel – zawodnik atakujący – zawodnik atakujący z piłką
– droga zawodnika – droga piłki – kozłowanie – rzut do kosza – krótkie podanie – chorągiewka
– kosz
POSTAWA KOSZYKARSKA W ATAKU Ćwiczący stoi w małym rozkroku i wykroku. Nogi lekko ugięte w stawach biodrowych i kolanowych. Stopy ułożone równolegle w małym rozkroku – wykroku, rozstawione na szerokość bioder. Środek ciężkości ciała obniżony poprzez ugięcie w w/w stawach. Ciężar ciała rozłożony równomiernie na obydwie stopy, tułów pochylony w przód. Ręce ułożone wzdłuż tułowia, zgięte w stawach łokciowych. Postawa koszykarska w ataku jest postawą stabilną a jednocześnie przygotowaną do szybkich ruchów w zmiennych, różnorodnych kierunkach. Nauczanie – przykłady ćwiczeń: pokaz i objaśnienie postawy w ataku; przyjęcie przez ćwiczących postawy koszykarskiej w ataku; w biegu po całej sali przyjmowanie postawy koszykarskiej na sygnały. Najczęściej spotykane błędy podczas nauczania: mało obniżona postawa; złe ustawienie stóp; tułów mało pochylony do przodu; cała powierzchnia stóp ma kontakt z podłożem.
STARTY I ZATRZYMANIA, ZMIANA KIERUNKU I TEMPA BIEGU Start – zmienność i szybkość akcji wymaga od koszykarza stałej gotowości do wykonywania startu z każdej pozycji, z różnego ustawienia tułowia i w rozmaitych kierunkach. Dobry start powinien zapewnić koszykarzowi uzyskanie maksymalnej szybkości w jak najkrótszym czasie. Przy poruszaniu się z maksymalnymi prędkościami należy wyróżnić dwie fazy: f. zwiększania prędkości i f. względnej stabilizacji prędkości. W koszykówce większy nacisk kładziemy na tę pierwszą. Przykłady ćwiczeń: zabawa „Dzień i noc” z różnych pozycji wyjściowych; ćwiczący startują na sygnały akustyczne z różnych pozycji wyjściowych; j. w. tylko ćwiczący startują na sygnały optyczne. Zatrzymanie się – sposoby: poprzez wykonanie naskoku i równoczesne ustawienie stóp na podłożu; ćwiczący ustawia stopy równocześnie (w jednym tempie). Zatrzymując się tym sposobem ćwiczący obniża środek ciężkości poprzez ugięcie kończyn w stawach biodrowych, kolanowych i goleniowo – skokowych a tułów odchyla lekko do tyłu dla zachowania stabilności postawy; przez kolejne ustawienie stóp na podłożu (w wykroku); zatrzymując się na dwa tempa ćwiczący również obniża środek ciężkości ciała uginając kończyny w w/w stawach; poprzez wykonanie małego wypadu w przód; zatrzymanie tym sposobem polega na oporowaniu nogą wykroczną z obniżeniem pozycji j. w..
Nauczanie – przykłady ćwiczeń: pokaz i objaśnienie w/w sposobów zatrzymania się; ćwiczący w biegu co chwilę zatrzymują się na jedno tempo; j. w. tylko zatrzymanie na dwa tempa; j. w. tylko zatrzymanie przez oporowanie nogą wykroczną. Zmiana tempa biegu polega na przyspieszaniu i zwalnianiu ruchu. W momencie przyspieszania ćwiczący wykonuje ruchy podobne jak przy starcie. Przy zwalnianiu ćwiczący przenosi środek ciężkości w tył, równocześnie wydłuża krok biegowy zwalniając go. Przykłady ćwiczeń: ćwiczący ustawieni jak na rys. 1 poruszają się ze zmianą tempa. Na sygnał pierwsi z rzędów do pierwszej chorągiewki biegną wolno od pierwszej do drugiej szybko itd.
ryRys.1
ćwiczący ustawieni obok siebie w parach. Jeden nadaje tempo biegu, drugi naśladuje wszelkie zmiany tempa biegu. Po pewnym czasie zmiana ról Najczęściej popełniane błędy przy nauczaniu: nie obniżenie pozycji podczas zmiany kierunku ruchu; złe ustawienie stóp; przenoszenie ciężaru ciała na nogę wykroczną; lądowanie na palce podczas zatrzymania; podczas lądowania przy zatrzymaniu przeniesienie środka ciężkości do przodu wskutek czego – wytrącenie równowagi. Zmiana kierunku biegu może być wykonana następującymi sposobami: bieg po łuku i łagodna zmiana kierunku biegu; zatrzymanie i start w przeciwnym kierunku; hamowanie nogą przeciwną do kierunku skrętu; wykonanie półobrotu lub obrotu. Poszczególne elementy wchodzące w zakres poruszania się po boisku winny być stosowane nie jako izolowane czynności, gdyż ich skuteczność polega na ich łączeniu i kilkakrotnym powtarzaniu np. start – zatrzymanie, start – zmiana kierunku biegu, zmiana kierunku biegu – zmiana tempa biegu itd.. Nauczanie w formie ścisłej i zabawowej, przykłady ćwiczeń: pokaz i objaśnienie zmiany kierunku biegu; ćwiczący w biegu co chwilę wykonują zmianę kierunku biegu w kierunku wskazanym przez nauczyciela; ćwiczący w biegu wykonują zmiany kierunku biegu na sygnały akustyczne i optyczne;
ćwiczący ustawieni w rzędzie za linią końcową, startują kolejno na wprost nauczyciela stojącego na linii środkowej. Ćwiczący omija nauczyciela po stronie wskazanej przez niego; ćwiczący ustawieni jak na rys. 2. na sygnał pierwsi z rzędów wykonują szybki start do środka boiska krzyżując się przed chorągiewką zwalniają i do – biegają do bocznych chorągiewek zmie – niając kierunek biegu za chorągiewką. Na pełnej szybkości krzyżują się drugi raz przed chorągiewką i w wolnym tempie biegną na koniec swoich rzędów; Rys. 2
ćwiczący ustawieni jak na rys. 3. przy chorągiewce zmiana kierunku biegu i start następnego ćwiczącego. Po każdorazowej zmianie kierunku krótkie przyspieszenie. Rys. 3
KOZŁOWANIE PIŁKI Kozłowanie piłki umożliwia zawodnikowi poruszanie się z piłką po boisku. W koszykówce szybkość gry oraz finezja zagrań taktycznych wymaga od zawodnika bezbłędnych zagrań oraz bezbłędnego opanowania techniki kozłowania piłki. Nauczanie kozłowania obejmuje: kozłowanie piłki w miejscu, w marszu i w biegu; starty i zatrzymania kozłującego; kozłowanie piłki ze zmianą tempa i kierunku kozłowania; kozłowanie w asyście przeciwnika. Przy nauczaniu kozłowania należy zwracać uwagę na: prawidłowe rozpoczęcie kozłowania (piłka musi opuścić rękę przed oderwaniem nogi zakrocznej); eliminowanie kozłowania w miejscu; umiejętne posługiwanie się ręką dalszą od przeciwnika; obserwację pola gry przez kozłującego;
stosowanie kozłowania w chwili, gdy wymaga tego sytuacja w grze.
Kozłowanie piłki w miejscu i w marszu Kozłujący stoi w pozycji wykroczno – rozkrocznej, kozłuje piłkę po stronie nogi zakrocznej. Kończyny ugięte w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych. Środek ciężkości mocno obniżony. Ćwiczący kozłuje piłkę z prawej lub lewej strony blisko tułowia popychając piłkę z góry szeroko rozstawionymi palcami. Praca kończyny kozłującej polega głównie na prostowaniu stawu promieniowo – nadgarstkowego. Druga kończyna górna lekko zgięta w stawie łokciowym ochrania piłkę od przeciwnika, przygotowana do szybkiego chwytu piłki. Nauczanie rozpoczynamy od pokazu i dokładnego objaśnienia, a następnie, przykłady ćwiczeń: ćwiczący kozłują piłkę prawą a następnie lewą ręką ustawieni w szeregu na linii końcowej boiska; ćwiczący kozłują piłkę w marszu do wyznaczonego miejsca; ćwiczący ustawieni parami, przodem do siebie. Jedynka pokazuje liczby na palcach, a dwójka kozłując piłkę odczytuje je.(Ćwiczenie to wykonywane jest najpierw w miejscu potem w marszu). Kozłowanie piłki w biegu Kozłowanie piłki odbywa się w podobny sposób z tym, że palce ręki kontaktując się z piłką są ułożone z tyłu piłki. Przy kozłowaniu w biegu kąt padania i odbicia piłki od podłoża zostaje zwiększony przez skierowanie piłki w przód, powiększa się też wysokość jej odbicia. Przykłady ćwiczeń: ćwiczący poruszają się w marszu po boisku kozłując piłkę i ćwiczą zmianę ręki kozłującej; kozłowanie piłki w biegu do oznaczonego miejsca ręką prawą, zmiana ręki kozłującej na półmetku i powrót na linię startu. Zmiana tempa i kierunku kozłowania Polega na zwalnianiu lub przyspieszaniu biegu z kozłowaniem piłki. Obydwa te ruchy tzn. kozłowanie i bieg muszą być zsynchronizowane. Przykłady ćwiczeń: ćwiczący ustawieni w szeregu przy linii końcowej boiska, na kolejne sygnały słuchowe a później wzrokowe ćwiczący kozłują piłkę w miejscu lub w ruchu (należy zwrócić uwagę na szybki start i zatrzymanie ćwiczącego); ćwiczący ustawieni w parach w rozsypce (każda dwójka posiada piłkę). Jedynka biegnąc zmienia tempo i kierunek biegu, dwójka biegnie za nią w odległości jednego kroku kozłując piłkę, stara się utrzymać cały czas taką samą odległość;
ćwiczący podzieleni na dwie grupy: kozłujących piłkę i wytrącających ją. Komu piłka zostanie wybita, wygarnięta odpada z zabawy. (Wielkość pola do zabawy zależna od ilości ćwiczących); kozłowanie piłki z wyminięciem chorągiewki i jednoczesną zmianą ręki kozłującej (rys.4).
Rys. 4
Starty i zatrzymania kozłującego Przykłady ćwiczeń: ćwiczący ustawieni przy linii końcowej boiska w szeregu. Pierwszy stojący w szeregu jest zawodnikiem prowadzącym, ćwiczący z nim obserwują jego poruszanie się naśladując ściśle jego ruchy, tak, aby utrzymać linię całego szeregu; ćwiczący ustawieni jak na rys. 5. Ćwiczący 1 kozłuje piłkę w przód lub w miejscu w zależności od sygnalizacji ćw. 3. po zakończeniu kozłowania ćw. 1 podaje piłkę z bezpośredniej odległości ćw. 3.
Rys. 5
Zatrzymanie na jedno i dwa tempa Nauczanie rozpoczynamy od pokazu i objaśnienia a następnie (przykłady): ćwiczący biegając w różnych kierunkach wykonują zatrzymanie na jedno a później na dwa tempa; j. w. tylko zatrzymania na jedno i dwa tempa na sygnały; ćwiczący kozłują piłkę w różnych kierunkach co chwilę (lub na sygnały) wykonują zatrzymanie na jedno lub dwa tempa. Oprócz wymienionych przykładów technikę kozłowania doskonalimy w licznych układach ćwiczeń, w ćwiczeniach kombinowanych z innymi elementami techniki (np. kozłowanie piłki – podanie), we fragmentach gry, w czasie gry szkolnej i właściwej. Najczęściej popełniane błędy przy nauczaniu to: uderzanie lub klepanie piłki; krótki kontakt ręki z piłką; wzrok skierowany na piłkę (brak obserwacji pola gry).
PODANIA PIŁKI OBURĄCZ SPRZED KLATKI PIERSIOWEJ Piłka trzymana jest na wysokości klatki piersiowej. Palce rąk szeroko rozstawione obejmują piłkę z boku i z tyłu. Kończyny górne ugięte w łokciach ułożone są blisko tułowia. Podający stoi w małym wykroku, stopy ustawione równolegle. Ciężar ciała rozłożony równomiernie na obydwie nogi. Wyrzut piłki następuje dzięki szybkiemu wyprostowi rąk w stawach łokciowych oraz zgięciu dłoniowym nadgarstków. Pomocnym przy wykonywaniu podania na większą odległość jest wykrok w przód nogą zakroczną zsynchronizowany z ruchem rąk. Podanie w biegu tym sposobem nie może zakłócać rytmu biegowego. Nauczanie – przykłady ćwiczeń: ćwiczący w siadzie w odległości ok. 5 m od siebie wykonują podania do partnera; w dwójkach naprzeciwko siebie podania stojąc; w dwójkach naprzeciwko siebie podania w truchcie w miejscu a następnie w truchcie poruszając się w przód i w tył; ćwiczący w trójkach, następujące po sobie podania od 1 – ki i od 2 – ki, po pewnym czasie zmiana ról (rys. 6).
Rys. 6
ustawienie ćwiczących jak na rys. 7.ćwiczący 1 i 3 posiadają piłkę, którą podają do ćwiczącego 4. Ćwiczący 4 podaje piłkę temu współpartnerowi, który w danej chwili jest bez piłki. Po upływie określonego czasu zmiana ról.
Rys.7
Najczęściej popełniane błędy: opuszczanie rąk po wyrzucie piłki; brak synchronizacji ruchu rąk i nogi; wyrzut piłki sprzed twarzy.
RZUT PODSTAWOWY JEDNORĄCZ Z MIEJSCA Ćwiczący stoi w postawie wykroczno – rozkrocznej. W wykroku noga jednoimienna z ręką rzucającą. Kończyny dolne lekko ugięte, tułów prosty, lekko pochylony do przodu. Ułożenie linii barków prostopadłe do kierunku rzutu. Piłka trzymana jest dwoma rękami na wysokości brody, blisko ciała. Palce rąk są maksymalnie odwiedzione, nadgarstek zgięty grzbietowo. Ręka rzucająca ułożona jest z tyłu, druga podtrzymuje piłkę z boku, kończyny górne mocno ugięte w stawach łokciowych. Wyrzut piłki poprzedza obniżenie pozycji ciała przez zgięcie w stawach kończyn dolnych. Równocześnie ręce zostają przeniesione na wysokość czoła wzdłuż linii środkowej ciała. Wyrzut piłki następuje przez dynamiczny wyprost w stawach kończyn dolnych i równoczesny wyprost kończyn górnych ze wznoszeniem ich w górę. Piłka jest prowadzona oburącz ponad głowę. W ostatniej fazie spoczywa tylko na palcach ręki rzucającej. Potem następuje wyrzut i zgięcie dłoniowe nadgarstka. Po wykonaniu rzutu ręka zostaje chwilowo w pozycji j. w., ciało rzucającego jest we wspięciu na palcach, następnie kończyny wracają do ustawienia wyjściowego.
Nauczanie – przykłady ćwiczeń: pokaz i objaśnienie rzutu; ćwiczący ustawieni parami – ćwiczą wyprowadzenie rzutu podając piłkę łukiem do partnera; ćwiczący ustawieni twarzą do ściany wykonują rzut podstawowy jednorącz z miejsca; po opanowaniu techniki rzutu ćwiczący rzucają do kosza z bliskiej odległości, przy założeniu że nie musi być celny lecz prawidłowo wykonany; ćwiczenia celności przy zachowaniu prawidłowej techniki RZUT DO KOSZA PO KOZŁOWANIU PRAWĄ RĘKĄ Rzut do kosza po kozłowaniu wykonywany jest z prawej strony kosza i poprzedzony jest wykonaniem przez ćwiczącego „przeskoku” (dwutaktu). Ćwiczący kozłując piłkę ręką prawą ostatnie uderzenie piłką o podłoże wykonuje w momencie odciążenia nogi lewej. Umiejętność oceny przestrzeni dzielącej go od kosza, którą ćwiczący pokonuje przeskokiem posiada decydujące znaczenie dla uzyskania właściwej pozycji do rzutu. Najdogodniejszą pozycją do rzutu jest ustawienie rzucającego pod kątem 45° do tablicy. Pierwszy krok przeskoku powinien być stosunkowo długi, wykonany płynnie i nisko nad podłożem. Drugi krótszy, efektem którego powinno być najtrafniejsze i wygodne ustawienie stopy lewej oraz maksymalne wybicie się z niej wzwyż. Po chwycie piłki w czasie robienia przeskoku i kroku drugiego rzucający nie powinien robić zbędnych ruchów, polegających na przesadnym przenoszeniu piłki na lewą i prawą stronę tułowia, gdyż utrudnia to wyprowadzenie piłki do rzutu. Piłka przenoszona jest nad głowę, ręka prawa ułożona jest z dołu piłki, nieco z boku, nadgarstek zgięty grzbietowo. Ręka lewa przytrzymuje piłkę z boku, nieco z góry. W ostatniej fazie rzutu ręka lewa opuszcza piłkę, prawa zaś maksymalnie wyprostowana w stawie łokciowym wzniesiona zostaje w górę. Wyrzut piłki następuje przez zgięcie dłoniowe nadgarstka dopchnięcie piłki końcem palców i skierowanie jej w odpowiedni punkt na tablicy. Po odbiciu od podłoża i oddaniu rzutu lądowanie następuje na obydwie lub na lewą nogę. Nauczanie – przykłady ćwiczeń: pokaz i objaśnienie rzutu do kosza po kozłowaniu; ćwiczący w siadzie skrzyżnym trzymają prawidłowo oburącz piłkę przed klatką piersiową po czym ruchem ciągłym przenoszą ją przed twarzą nad głowę, jednocześnie przekręcając piłką tak aby spoczywała na palcach dłoni prawej – rzucającej. Ruchem ciągłym prostują rękę i wyrzucają piłkę nad głowę; ćwiczący w szeregu wykonują wyprowadzenie rzutu do kosza wg zasad podanych w poprzednim ćwiczeniu. Wyprowadzenie piłki połączone jest ze wspięciem na palce nogi lewej i uniesieniem w górę prawej nogi zgiętej w kolanie; ćwiczący ustawieni jak na rys. 8 w odległości 2 m od kosza wykonują krok lewą nogą w przód i odbicie z lewej nogi z wyprowadzeniem rzutu do kosza o tablicę. Lądowanie na dwie nogi;
Rys. 8
ćwiczący z piłkami ustawieni w szeregu. Na sygnał wykrok lewą nogą w prawo wskos z jednoczesnym skozłowaniem piłki, po czym chwyt i powrót do pozycji wyjściowej. (Lewa stopa i piłka powinny zetknąć się z podłożem w tym samym momencie); ćwiczący ustawieni jak w ćwiczeniu poprzednim, na sygnał lewą nogą wykrok w prawo wskos – skozłowanie piłki, prawą nogą robią długi płaski krok do przodu, chwytając oburącz piłkę przenoszą ją przed klatkę piersiową i swobodnie przebiegają dalsze 2 – 3 kroki. (Chwyt piłki powinien nastąpić, gdy stopy nie mają kontaktu z podłożem; jak w ćwiczeniu poprzednim, dodając po chwycie piłki krok i odbijając się w górę z lewej nogi wyprowadzenie rzutu do kosza wg zasad j. w.; ćwiczący rzucają do kosza po jednym koźle zgodnie z zasadami zawartymi w poprzednim ćwiczeniu. Lądowanie po rzucie na obydwie nogi, (rys. 9).
Rys. 9
Błędy popełniane przy nauczaniu tego elementu: należy zwracać uwagę wyprost ręki w stawie łokciowym i na dłoń, która powinna znajdować się nad głową. Podczas nauczania zdarza się również, że ćwiczący nie trzymają piłki na wysokości klatki piersiowej, często podczas przeskoku daje się zauważyć zbędne ruchy piłką na boki; ostatni kozioł nie jest zsynchronizowany z lewą nogą.
RZUT Z BIEGU Z PRAWEJ STRONY KOSZA
Rzut z biegu poprzedzony jest przeskokiem (dwutaktem). Ćwiczący wbiegający z prawej strony kosza odbija się z nogi lewej lądując na nogę prawą w momencie przyjęcia piłki; następnie robi krok i odbija się w górę z lewej nogi. Technika wykonania rzutu z biegu oparta jest na tych samych zasadach, które zostały omówione przy rzucie po kozłowaniu prawą ręką. Nauczanie – przykłady ćwiczeń: pokaz i dokładne objaśnienie rzutu do kosza z biegu; ćwiczący ustawieni z prawej strony kosza w odległości 2 m od kosza po zrobieniu jednego kroku i odbicia z lewej nogi rzut jednorącz na kosz; w odległości 4 – 5 m od kosza ustawiona niska przeszkoda, ćwiczący przed przeszkodą w rzędzie kolejno wykonują przeskok przez nią z odbicia z lewej nogi na prawą. Następnie przejście na lewą nogę, wybicie się i zamarkowanie rzutu; ćwiczący biegną wokół sali, przed każdym koszem markowanie rzutu do kosza z biegu; ustawienie ćwiczących jak na rys. 10.nauczyciel stoi z piłką w odległości 4 – 5 m od kosza za oznaczoną na podłożu linią. Ćwiczący startuje w kierunku kosza, prawą nogą przekracza linię, zbiera piłkę z ręki nauczyciela i wykonuje rzut do kosza z biegu;
Rys. 10
j. w. tylko nauczyciel podrzuca piłkę ćwiczącemu; j. w. tylko zlikwidowana linia na podłożu; ćwiczący ustawieni jak na rys. 11. Nauczyciel ruchem wahadłowym podaje piłkę od dołu nadbiegającemu ćwiczącemu, który wykonuje rzut do kosza z biegu;
Rys. 11
ćwiczący rzuca do kosza z biegu z prawej strony po otrzymaniu piłki od nauczyciela znajdującego się w rogu boiska po prawej stronie ćwiczącego.
Błędy popełniane przy nauczaniu tego elementu: ćwiczący odbierają piłkę od podającego wcześniej lub później niż potrzeba; błędy, które występują przy rzucie po kozłowaniu.
RZUT W WYSKOKU Rzut w wyskoku może być wykonany z miejsca po zatrzymaniu się lub po kozłowaniu piłki. Wykonując rzut w wyskoku po chwycie piłki ćwiczący trzyma ją oburącz na wysokości klatki piersiowej, blisko tułowia. Kończyny górne mocno zgięte w stawach łokciowych. Rzucający stoi na całych stopach w postawie rozkroczno – wykrocznej (prawa noga lekko w przód). Ciężar ciała rozłożony równomiernie na dwie stopy. Przygotowując się do wykonania rzutu ćwiczący obniża środek ciężkości ciała dzięki lekkiemu zgięciu w stawach biodrowych oraz mocnemu zgięciu w kolanach i stawach goleniowo – skokowych. W następnej fazie dzięki dynamicznemu wyprostowi w w/w stawach następuje odbicie od podłoża i wzlot ciała pionowo w górę, równocześnie piłka zostaje przeniesiona wzdłuż linii środkowej ciała ponad głowę. Ręka rzucająca ułożona jest z dołu piłki nieco z tyłu, nadgarstek zgięty grzbietowo. Druga ręka przytrzymuje piłkę z boku. Wyrzut piłki następuje w momencie, gdy ciało osiągnęło najwyższy punkt w wyskoku. Nauczanie – propozycje ćwiczeń. pokaz i objaśnienie rzutu; ustawienie w dwóch szeregach twarzą do siebie w odległości 4 – 5 m każdy ćwiczący z piłką. Wyskok w górę z przeniesieniem piłki nad głowę (bez prostowania), lądowanie; j. w. z wyrzutem piłki nad głowę; ustawienie jak w poprzednich ćwiczeniach. Jeden szereg odkłada piłki, rzut w wyskoku do partnera z przeciwnego szeregu; zasady jak w poprzednim ćwiczeniu, rzut w wyskoku po jednym koźle (w prawo, w lewo, wskos) i zatrzymanie na dwa tempa. Błędy popełniane przy nauczaniu: brak przenoszenia piłki nad głowę; nieprawidłowa praca ręki, brak wyprostu w stawie łokciowym, cofnięcie lub opuszczenie ręki po rzucie, brak pracy nadgarstka; niski wyskok rzut do kosza podczas wznoszenia się.
POSTAWA KOSZYKARSKA W OBRONIE I PORUSZANIE SIĘ OBROŃCY Postawa obrońcy
Obrońca stoi w postawie rozkroczno – wykrocznej. Kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych, środek ciężkości ciała obniżony i przeniesiony nieznacznie w tył w kierunku nogi zakrocznej. Stopy całą powierzchnią utrzymują kontakt z podłożem. Tułów lekko pochylony w przód, wzrok skierowany przed siebie. Kryjąc zawodnika posiadającego piłkę obrońca trzyma w górze rękę jednoimienną z nogą, która jest w wykroku. Podczas krycia zawodnika bez piłki obrońca trzyma obydwie kończyny górne ugięte w łokciach, rozstawione w bok nieco powyżej biodra. Jeśli zawodnik zatrzymał się po kozłowaniu piłki, obrońca powinien przyjąć postawę „maksymalnego pressingu”, czyli bardzo blisko atakującego, zupełnie wyprostować się a ręce wznieść w górę. Jeśli atakujący poda piłkę wtedy obrońca powinien natychmiast odskoczyć w tył, przyjąć właściwą postawę i zająć odpowiednią pozycję. Nauczanie – propozycje ćwiczeń: pokaz i objaśnienie postawy w obronie; ćwiczący w biegu na sygnały przyjmują postawę w obronie; ustawienie parami naprzeciw siebie. Przyjęcie postawy obrońcy. Na sygnał każdy stara się uderzyć przeciwnika w udo. Poruszanie się obrońcy Do podstawowych sposobów poruszania się w obronie należą: krok odstawno – dostawny, oraz bieg. Zawodnik kryjący wykonuje krok odstawno – dostawny przy obniżonej pozycji (kończyny dolne mocno ugięte w stawach kolanowych) we wszystkich kierunkach, w prawo, w lewo, wprzód i w tył. Obrońca odpycha się od podłoża kończyną dalszą i przesuwa ją w kierunku nogi rozpoczynającej ruch. Poruszając się tym sposobem zawodnik nie powinien krzyżować nóg i robić podskoków. Obrońca może poruszać się biegnąc. Ma to miejsce np. przy kryciu agresywnym na całym boisku. Kryjący ma utrudnione zadanie, gdyż często porusza się w tył. Zawodnik kryjący musi umieć ocenić sytuację, kiedy i w jakim kierunku atakujący będzie chciał go wyminąć. Zajęcie pozycji w stosunku do przeciwnika zależy od miejsca na boisku, w którym znajduje się atakujący a także od rodzaju obrony Ogólnie można wyróżnić: pozycję między koszem a przeciwnikiem, która zajmowana jest zawsze, gdy atakujący posiada piłkę; pozycję między zawodnikiem a piłką, najczęściej przyjmowaną przy kryciu agresywnym. Odległość między kryjącym a atakującym zależy od odległości od kosza. Im odległość mniejsza tym zawodnik obrony jest bliżej atakującego. Przy kryciu zawodnika bez piłki obrońca powinien być czujny na wszelkie możliwe manewry stosowane przez atakującego, np. zmianę kierunku i tempa biegu. Jeżeli atakujący wykonuje ścinanie lub obieganie obrońca musi starać się zająć pozycję między atakującym a koszem lub pomiędzy atakującym a piłką. Podczas krycia zawodnika, który otrzymał piłkę obrońca musi uniemożliwić mu: oddanie rzutu; wykonanie dokładnego podania; zdobycie terenu przez kozłowanie piłki. Przy kryciu zawodnika z piłką obrońca ustawia się pomiędzy koszem a atakującym (twarzą do atakującego). Powinien uniemożliwić mu oddanie rzutu lub utrudnić to. Po oddaniu rzutu przez atakującego obrońca zajmuje szybko dogodną
pozycję do zebrania piłki z tablicy. Jeśli atakujący wyminął broniącego wtedy obrońca musi wykonać półobrót w kierunku przeciwnika i przejść do biegu, a następnie wyskoczyć w górę i starać się wyciągniętą ręką uniemożliwić atakującemu wykonanie rzutu. Nauczanie – propozycje ćwiczeń: objaśnienie i pokaz poruszania się w obronie; ćwiczący ustawieni w rozsypce poruszają się krokiem dostawnym za nauczycielem, w przód, w tył, w prawo i w lewo; w ustawieniu j. w. ćwiczący poruszają się wskos w prawo, wskos w lewo ze zmianą pozycji obronnej przez półobrót poruszanie się krokiem odstawno – dostawnym po liniach poprzecznych boiska do siatkówki oraz szybkim biegiem w tył po liniach bocznych tyłem do bronionego kosza (rys. 12).
Rys. 12
ćwiczący poruszają się krokiem odstawno – dostawnym od chorągiewki do chorągiewki drogą zaznaczoną na rys. 13. przy chorągiewkach zmiana kierunku poruszania się przez półobrót.
Rys. 13
Błędy popełniane przy nauczaniu: krzyżowanie nóg podczas poruszania się krokiem odstawno – dostawnym;
odrywanie stóp od podłoża; słabo ugięte nogi (zbyt wysoka postawa).
Opracował: nauczyciel WF mgr Krzysztof Mrowiec