Professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld
Beste cursist, Van harte welkom bij deze training van Kudding & Partners. In deze hand-out vindt u de theoretische achtergrond en de preventie- en hanteringstechnieken van professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld.
kudding & partners
De training bestaat uit een compact theoretisch deel en een uitgebreid praktisch deel. In het praktische deel leert u boosheid, agressie en geweld in uw dagelijkse praktijk te hanteren, door vanuit zelfcontrole verschillende interventietechnieken toe te passen.
innovatief in
en
1e druk
trainingen
Om u te helpen de opgedane kennis en vaardigheden toe te passen in uw werksituatie bieden wij u ter ondersteuning toegang tot de bibliotheek van onze digitale leeromgeving. www.kudding.nl Kies in het menu: digitale leeromgeving Inlogcode deelnemers : 2025.1376
Inhoudsopgave INLEIDING • Agressie nader verklaard • Visie Kudding & Partners AGRESSIE, GEWELD EN BOOSHEID • Definitie van agressiviteit • Definitie van agressie en geweld boosheid • Uitingsvormen van boosheid, agressief en gewelddadig gedrag • Soorten agressie nader verklaard • Observeren van boosheid, agressie en geweld in ABCD-gedrag
4 4 4 5
We wensen u een plezierige en leerzame training die uw weerbaarheid en veiligheid in uw werksituatie vergroot. Edward Kudding Directeur
5 5 6 8
PROFESSIONEEL OMGAAN MET BOOSHEID, 10 AGRESSIE EN GEWELD 10 • OOBA-cyclus • Stressmanagement gericht op zelfcontrole 12 • Omgaan met boosheid en verbaal agressief 14 gedrag m.b.v. de ABCD-interventies 15 • Omgaan met gewelddadig gedrag • Persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT) 15 • Humane begeleidingsvaardigheden (HBV) 16 JURIDISCH KADER • Noodweer • Noodweerexces • Aanhouden
20 20 20 20
PROACTIEF PREVENTIEVE MAATREGELEN TOEPASSEN
22
3 kudding & partners ©
© kudding & partners 2
opleidingen
Onze deskundige trainers en professionele trainingsacteurs begeleiden u tijdens de training.
Beste cursist, Van harte welkom bij deze training van Kudding & Partners. In deze hand-out vindt u de theoretische achtergrond en de preventie- en hanteringstechnieken van professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld.
kudding & partners
De training bestaat uit een compact theoretisch deel en een uitgebreid praktisch deel. In het praktische deel leert u boosheid, agressie en geweld in uw dagelijkse praktijk te hanteren, door vanuit zelfcontrole verschillende interventietechnieken toe te passen.
innovatief in
en
1e druk
trainingen
Om u te helpen de opgedane kennis en vaardigheden toe te passen in uw werksituatie bieden wij u ter ondersteuning toegang tot de bibliotheek van onze digitale leeromgeving. www.kudding.nl Kies in het menu: digitale leeromgeving Inlogcode deelnemers : 2025.1376
Inhoudsopgave INLEIDING • Agressie nader verklaard • Visie Kudding & Partners AGRESSIE, GEWELD EN BOOSHEID • Definitie van agressiviteit • Definitie van agressie en geweld boosheid • Uitingsvormen van boosheid, agressief en gewelddadig gedrag • Soorten agressie nader verklaard • Observeren van boosheid, agressie en geweld in ABCD-gedrag
4 4 4 5
We wensen u een plezierige en leerzame training die uw weerbaarheid en veiligheid in uw werksituatie vergroot. Edward Kudding Directeur
5 5 6 8
PROFESSIONEEL OMGAAN MET BOOSHEID, 10 AGRESSIE EN GEWELD 10 • OOBA-cyclus • Stressmanagement gericht op zelfcontrole 12 • Omgaan met boosheid en verbaal agressief 14 gedrag m.b.v. de ABCD-interventies 15 • Omgaan met gewelddadig gedrag • Persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT) 15 • Humane begeleidingsvaardigheden (HBV) 16 JURIDISCH KADER • Noodweer • Noodweerexces • Aanhouden
20 20 20 20
PROACTIEF PREVENTIEVE MAATREGELEN TOEPASSEN
22
3 kudding & partners ©
© kudding & partners 2
opleidingen
Onze deskundige trainers en professionele trainingsacteurs begeleiden u tijdens de training.
INLEIDING
AGRESSIE, GEWELD EN BOOSHEID
Agressie nader verklaard
Definitie van agressiviteit
De scholen van de neurobiologie, het behaviorisme, de psychoanalyse en anderen hebben allen een eigen invalshoek om agressie te verklaren. In vrijwel alle theorieën komt naar voren dat:
Agressiviteit is het vermogen van de mens om zich te verhouden tot anderen, om zichzelf en anderen te verdedigen bij gevaar, om zelf aan te vallen en om in de eerste levensbehoeften te voorzien. Dit alles is gericht op overleven en op het behouden van een autonoom en veilig bestaan als individu en als groep. In het sociale verkeer kan agressiviteit op assertieve constructieve wijze of op een agressieve destructieve wijze geuit worden. Cultuurgebonden waarden en normen zijn hierop van invloed.
• • • • • • •
Het vermogen tot agressief gedrag biologisch en genetisch verankerd is en per persoon varieert. Agressief gedrag nuttig kan zijn in verkeer met anderen. Agressie nuttig kan zijn voor het voortbestaan van de persoon en de mens als soort. Agressief gedrag kan ontstaan in reactie op opgedane frustratie. Mensen zichzelf agressief gedrag aanleren. Mensen naast agressief ook onbaatzuchtig kunnen zijn. Er pathologische vormen van agressie bestaan.
Persoonlijke factoren zoals, genetische aanleg, temperament, pathologie, handicaps, fysieke en mentale pijn, cultureel bepaalde waarden, normen en overtuigingen zijn van invloed op het uiten van agressief gedrag. Daadwerkelijk gevaar, bedreigingen en andere externe stressfactoren zijn medebepalend voor het ontstaan van agressief gedrag. Te veel lawaai, geen privacy, slecht nieuws en onheuse bejegening zijn o.a. risico verhogende omgevingsfactoren.
Visie Kudding & Partners
Verbaal en/of fysiek aanvallend en aantastend gedrag, waarbij de agressor (on)bewust de ander, de omgeving of zichzelf op een destructieve wijze schade toebrengt, waarbij het de functie kan hebben van: • Gevaar en bedreiging afwenden • De wil en behoefte kenbaar maken • Ontladen • Pijn vermijden • Machtspositie innemen en bewust afdwingen Het gedrag overschrijdt de persoonlijke en algemeen geldende waarden en normen en kan gedachten en gevoelens oproepen van verontwaardiging, boosheid, angst, spanning, pijn of verdriet.
Boosheid Bij agressief en gewelddadig gedrag speelt de emotie boos vaak een rol. Boosheid is een basisemotie van de mens en kent een opbouw van gradaties: ongenoegen – frustratie – boosheid – woede – razernij. Het gevoel van boosheid ontstaat meestal uit verwachtingen, verlangens en behoeften die niet vervuld worden. Boosheid gaat vaak gepaard met de emoties angst en verdriet.
Uitingsvormen van boosheid, agressief en gewelddadig gedrag • • • • • •
Met gesproken taal: verbale agressie Met lichaamstaal: fysieke agressie, gebaren, ruimte innemen Met stemgebruik: schreeuwen, intonatie Op anderen en materialen gericht Op zichzelf gericht Met gebruik van wapens en materialen
5 kudding & partners ©
© kudding & partners 4
Bij daadwerkelijk gevaar of een als zodanig beleefde bedreiging of belemmering, reageert ons lichaam primair met een respons van het autonome zenuwstelsel. Bij deze stressrespons wordt onze basisbehoefte aan autonomie en veiligheid aangetast en speelt angst een rol. Mentaal en fysiek gezien deinzen we naar achteren. Secundair reageren we met een actiegerichte vlucht- of vechtrespons. In sommige gevallen kan de stress zo groot zijn dat het lichaam reageert met een verstarrespons. Op dat moment de meest functionele reflex om te overleven. Het afwenden van gevaar en het willen ontlopen van bedreigingen door de vluchtrespons is een natuurlijke reactie en kan in een noodsituatie levensreddend zijn. Bij het ontlopen van confrontaties in het sociale verkeer wordt er relatief weinig ruimte opgeëist en speelt angst meestal een rol. De actiegerichte vechtrespons zorgt ervoor dat er gehandeld wordt en de bedreiging tegemoet wordt getreden. Voor deze vechtrespons is agressiviteit noodzakelijk.
Definitie van agressie en geweld
INLEIDING
AGRESSIE, GEWELD EN BOOSHEID
Agressie nader verklaard
Definitie van agressiviteit
De scholen van de neurobiologie, het behaviorisme, de psychoanalyse en anderen hebben allen een eigen invalshoek om agressie te verklaren. In vrijwel alle theorieën komt naar voren dat:
Agressiviteit is het vermogen van de mens om zich te verhouden tot anderen, om zichzelf en anderen te verdedigen bij gevaar, om zelf aan te vallen en om in de eerste levensbehoeften te voorzien. Dit alles is gericht op overleven en op het behouden van een autonoom en veilig bestaan als individu en als groep. In het sociale verkeer kan agressiviteit op assertieve constructieve wijze of op een agressieve destructieve wijze geuit worden. Cultuurgebonden waarden en normen zijn hierop van invloed.
• • • • • • •
Het vermogen tot agressief gedrag biologisch en genetisch verankerd is en per persoon varieert. Agressief gedrag nuttig kan zijn in verkeer met anderen. Agressie nuttig kan zijn voor het voortbestaan van de persoon en de mens als soort. Agressief gedrag kan ontstaan in reactie op opgedane frustratie. Mensen zichzelf agressief gedrag aanleren. Mensen naast agressief ook onbaatzuchtig kunnen zijn. Er pathologische vormen van agressie bestaan.
Persoonlijke factoren zoals, genetische aanleg, temperament, pathologie, handicaps, fysieke en mentale pijn, cultureel bepaalde waarden, normen en overtuigingen zijn van invloed op het uiten van agressief gedrag. Daadwerkelijk gevaar, bedreigingen en andere externe stressfactoren zijn medebepalend voor het ontstaan van agressief gedrag. Te veel lawaai, geen privacy, slecht nieuws en onheuse bejegening zijn o.a. risico verhogende omgevingsfactoren.
Visie Kudding & Partners
Verbaal en/of fysiek aanvallend en aantastend gedrag, waarbij de agressor (on)bewust de ander, de omgeving of zichzelf op een destructieve wijze schade toebrengt, waarbij het de functie kan hebben van: • Gevaar en bedreiging afwenden • De wil en behoefte kenbaar maken • Ontladen • Pijn vermijden • Machtspositie innemen en bewust afdwingen Het gedrag overschrijdt de persoonlijke en algemeen geldende waarden en normen en kan gedachten en gevoelens oproepen van verontwaardiging, boosheid, angst, spanning, pijn of verdriet.
Boosheid Bij agressief en gewelddadig gedrag speelt de emotie boos vaak een rol. Boosheid is een basisemotie van de mens en kent een opbouw van gradaties: ongenoegen – frustratie – boosheid – woede – razernij. Het gevoel van boosheid ontstaat meestal uit verwachtingen, verlangens en behoeften die niet vervuld worden. Boosheid gaat vaak gepaard met de emoties angst en verdriet.
Uitingsvormen van boosheid, agressief en gewelddadig gedrag • • • • • •
Met gesproken taal: verbale agressie Met lichaamstaal: fysieke agressie, gebaren, ruimte innemen Met stemgebruik: schreeuwen, intonatie Op anderen en materialen gericht Op zichzelf gericht Met gebruik van wapens en materialen
5 kudding & partners ©
© kudding & partners 4
Bij daadwerkelijk gevaar of een als zodanig beleefde bedreiging of belemmering, reageert ons lichaam primair met een respons van het autonome zenuwstelsel. Bij deze stressrespons wordt onze basisbehoefte aan autonomie en veiligheid aangetast en speelt angst een rol. Mentaal en fysiek gezien deinzen we naar achteren. Secundair reageren we met een actiegerichte vlucht- of vechtrespons. In sommige gevallen kan de stress zo groot zijn dat het lichaam reageert met een verstarrespons. Op dat moment de meest functionele reflex om te overleven. Het afwenden van gevaar en het willen ontlopen van bedreigingen door de vluchtrespons is een natuurlijke reactie en kan in een noodsituatie levensreddend zijn. Bij het ontlopen van confrontaties in het sociale verkeer wordt er relatief weinig ruimte opgeëist en speelt angst meestal een rol. De actiegerichte vechtrespons zorgt ervoor dat er gehandeld wordt en de bedreiging tegemoet wordt getreden. Voor deze vechtrespons is agressiviteit noodzakelijk.
Definitie van agressie en geweld
Soorten agressie nader verklaard Onze hersenen zijn grof verdeeld in drie gebieden: het mensenbrein of cortex (intellect), het zoogdierenbrein of limbisch systeem (intuïtie) en het reptielenbrein (instinct). Elk hersengebied heeft zijn eigen intelligentie, zijn eigen tijd- en ruimtegevoel en zijn eigen geheugen.
Mensenbrein of cortex (Intellect) onderscheidt ons van de andere zoogdieren en vormt het hogere brein wat wordt beschouwd als de controleur van ons vermogen tot: logica, zelfbewustzijn van gedachten en gevoelens, vermogen om keuzes te maken, zelfreflectie, probleemoplossing, doelen stellen.
Reptielenbrein (Instinct), ook bekend als de hersenstam, vormt het primitiefste hersengebied. Het is verantwoordelijk voor de vecht-, vlucht- en verstarrespons en voor diverse fundamentele biologische functies zoals: stressrespons, hormonale controle, temperatuurregulatie, honger, dorst, paringsdrang, ademhaling, hartregulatie, temperament.
Agressief gedrag dat voortkomt uit het intellect van de agressor kan proactief strategisch en bewust worden ingezet. Ongenoegen speelt op de achtergrond een rol, vanuit controle wordt agressie instrumenteel ingezet om een doel te bereiken. Het agressieve gedrag is berekenend en onderkoeld van aard. Bij intuïtief reactief agressief gedrag zal de bedreiging, boosheid en aangeleerde patronen van handelen zichtbaar maken. Naarmate de emotie boos toeneemt “ongenoegen - frustratie – boosheid – woede – razernij” zal de zelfcontrole en het aandeel van het intellect afnemen. Bij instinctief impulsief agressief gedrag is er sprake van impulsief, reflexmatig gedrag. Zonder na te denken reageert het lichaam op een prikkel met explosief agressief gedrag. De zelfcontrole ontbreekt.
7 kudding & partners ©
© kudding & partners 6
Zoogdierenbrein of limbische systeem (Intuïtie) vormt het sociale brein. Dit systeem bestuurt de klieren in het lichaam en bewaakt daarmee balans en gezondheid. Dit brein heeft een functie m.b.t.: territoriumdrift, gevaar, angst, boosheid, liefde, jaloezie, onderhouden van relaties.
Soorten agressie nader verklaard Onze hersenen zijn grof verdeeld in drie gebieden: het mensenbrein of cortex (intellect), het zoogdierenbrein of limbisch systeem (intuïtie) en het reptielenbrein (instinct). Elk hersengebied heeft zijn eigen intelligentie, zijn eigen tijd- en ruimtegevoel en zijn eigen geheugen.
Mensenbrein of cortex (Intellect) onderscheidt ons van de andere zoogdieren en vormt het hogere brein wat wordt beschouwd als de controleur van ons vermogen tot: logica, zelfbewustzijn van gedachten en gevoelens, vermogen om keuzes te maken, zelfreflectie, probleemoplossing, doelen stellen.
Reptielenbrein (Instinct), ook bekend als de hersenstam, vormt het primitiefste hersengebied. Het is verantwoordelijk voor de vecht-, vlucht- en verstarrespons en voor diverse fundamentele biologische functies zoals: stressrespons, hormonale controle, temperatuurregulatie, honger, dorst, paringsdrang, ademhaling, hartregulatie, temperament.
Agressief gedrag dat voortkomt uit het intellect van de agressor kan proactief strategisch en bewust worden ingezet. Ongenoegen speelt op de achtergrond een rol, vanuit controle wordt agressie instrumenteel ingezet om een doel te bereiken. Het agressieve gedrag is berekenend en onderkoeld van aard. Bij intuïtief reactief agressief gedrag zal de bedreiging, boosheid en aangeleerde patronen van handelen zichtbaar maken. Naarmate de emotie boos toeneemt “ongenoegen - frustratie – boosheid – woede – razernij” zal de zelfcontrole en het aandeel van het intellect afnemen. Bij instinctief impulsief agressief gedrag is er sprake van impulsief, reflexmatig gedrag. Zonder na te denken reageert het lichaam op een prikkel met explosief agressief gedrag. De zelfcontrole ontbreekt.
7 kudding & partners ©
© kudding & partners 6
Zoogdierenbrein of limbische systeem (Intuïtie) vormt het sociale brein. Dit systeem bestuurt de klieren in het lichaam en bewaakt daarmee balans en gezondheid. Dit brein heeft een functie m.b.t.: territoriumdrift, gevaar, angst, boosheid, liefde, jaloezie, onderhouden van relaties.
Observeren van boosheid, agressie en geweld in ABCD-gedrag B
C
D
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Verbaal agressief gedrag, situatie en ik-/ jullie-gericht
Verbaal agressief gedrag, jij-gericht met relatief lage mentale impact
Verbaal agressief gedrag, jij-gericht met relatief hoge mentale impact
Gewelddadig gedrag gericht op materialen, zichzelf en/of anderen met relatief hoge mentale impact
Non-verbaal: • Bewegingsonrust • Gebaren • Krachtig stemgebruik • Opbouwspierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Non-verbaal: • Bewegingsonrust • Gebaren • Krachtig stemgebruik • Opbouw spierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Non-verbaal: • Bewegingsonrust • Gebaren • Krachtig stemgebruik • Opbouw spierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Te dichtbij komen • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Non-verbaal: • Aanraken • Bewegingsonrust • Krachtig stemgebruik • Opbouw spierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Te dichtbij komen • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Verbaal: • Protesteren • Kritiek op regels, beleid of organisatie • Schelden • Verwijten • Kleineren • Beledigen
Verbaal: • Commanderen • Discrimineren • Eisen • Kleineren • Omkopen • Uitschelden • Verwijten • Beschuldigen • Manipuleren o.a. door uitspelen, huilen en uitzondering vragen
Verbaal: • Bedreigen • Chanteren • Dreigen in houding/gebaar • Dreigen met geweld • Intimideren • Pesten • Seksuele intimidatie • Stalken
Fysiek • Aanranding • Automutilatie • Betasten • Bijten • Duwen • Gijzelen • Gooien • Knijpen • Schoppen • Slaan • Spugen • Steken • Vandalisme • Vastpakken • Verkrachting • Vernielen • Verwurgen
9 kudding & partners ©
© kudding & partners 8
Gedrag
Boosheid , agressief en/of gewelddadig gedrag
A
Observeren van boosheid, agressie en geweld in ABCD-gedrag B
C
D
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Boos in wisselende gradaties: ongenoegenfrustratie-boos-woederazernij
Verbaal agressief gedrag, situatie en ik-/ jullie-gericht
Verbaal agressief gedrag, jij-gericht met relatief lage mentale impact
Verbaal agressief gedrag, jij-gericht met relatief hoge mentale impact
Gewelddadig gedrag gericht op materialen, zichzelf en/of anderen met relatief hoge mentale impact
Non-verbaal: • Bewegingsonrust • Gebaren • Krachtig stemgebruik • Opbouwspierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Non-verbaal: • Bewegingsonrust • Gebaren • Krachtig stemgebruik • Opbouw spierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Non-verbaal: • Bewegingsonrust • Gebaren • Krachtig stemgebruik • Opbouw spierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Te dichtbij komen • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Non-verbaal: • Aanraken • Bewegingsonrust • Krachtig stemgebruik • Opbouw spierspanning in lichaamstaal en mimiek • Stemvolume neemt toe • Te dichtbij komen • Verhoogde hartslag en/of versnelde ademhaling
Verbaal: • Protesteren • Kritiek op regels, beleid of organisatie • Schelden • Verwijten • Kleineren • Beledigen
Verbaal: • Commanderen • Discrimineren • Eisen • Kleineren • Omkopen • Uitschelden • Verwijten • Beschuldigen • Manipuleren o.a. door uitspelen, huilen en uitzondering vragen
Verbaal: • Bedreigen • Chanteren • Dreigen in houding/gebaar • Dreigen met geweld • Intimideren • Pesten • Seksuele intimidatie • Stalken
Fysiek • Aanranding • Automutilatie • Betasten • Bijten • Duwen • Gijzelen • Gooien • Knijpen • Schoppen • Slaan • Spugen • Steken • Vandalisme • Vastpakken • Verkrachting • Vernielen • Verwurgen
9 kudding & partners ©
© kudding & partners 8
Gedrag
Boosheid , agressief en/of gewelddadig gedrag
A
PROFESSIONEEL OMGAAN MET BOOSHEID, AGRESSIE EN GEWELD Bij het professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld is het van belang dat de professional vanuit het Intellect methodisch gaat handelen en bewust kan schakelen tussen gekozen verbale en fysieke interventies. Het doel van alle interventies is erop gericht om de veiligheid van alle betrokkenen te garanderen en de autonomie intact te houden. Bewust professioneel en methodisch handelen kan met behulp van de OOBA-cyclus welke als doel heeft maximale veiligheid en autonomie voor alle betrokkenen.
OOBA-cyclus
Observeren (waarneembaar gedrag) A-gedrag:
Boosheid in gradaties met verbaal agressief gedrag. Gedrag: ik-/jullie- en situatiegericht
B-gedrag:
Boosheid in gradaties met verbaal agressief gedrag. Gedrag: persoonsgericht met relatief lage mentale impact
C-gedrag:
Boosheid in gradaties met verbaal agressief gedrag. Gedrag: persoonsgericht met relatief hoge mentale impact
D-gedrag:
Boosheid in gradaties met fysiek gewelddadig gedrag. Gedrag: gericht op zichzelf, anderen of materialen met relatief hoge mentale impact
Omgeving
Observeren
Oriënteren
Vooruit denken en handelen
Besluiten
Oriënteren • Visie op boosheid en agressie: organisatie/professional • Soort en motief agressie: impulsief/instinctief, reactief/intuïtief of proactief/ intellect • Oorzaak en aanleiding ABCD-gedrag: persoonlijke en omgevingsfactoren • Context: waar speelt het zich af • Gedrag beïnvloedbaar: ja of nee • Veilig voor jezelf, anderen en agressor: ja of nee • Competent en weerbaar om te handelen: ja of nee • Juridisch verantwoord: ja of nee Besluiten • Relatie aangaan: contact maken, afstemmen op de ander en keuze maken uit de (non)verbale en fysieke de-escalatie technieken • Relatie niet aangaan: terugtrekken en kiezen voor eigen veiligheid en alternatieve maatregelen nemen ( hulp, beveiliging, 112) Acteren • Stressmanagement gericht op zelfcontrole en een neutraal, assertieve, respectvolle en alerte houding • Omgaan met boosheid en verbaal agressief gedrag, gebruik makend van ABCD-interventies (Afleiden, Buigen, Confronteren, Doelbewust negeren) • Omgaan met gewelddadig gedrag met behulp van persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT) en humane begeleidingsvaardigheden (HBV) • Proactief preventieve maatregelen toepassen
11 kudding & partners ©
© kudding & partners 10
Acteren
PROFESSIONEEL OMGAAN MET BOOSHEID, AGRESSIE EN GEWELD Bij het professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld is het van belang dat de professional vanuit het Intellect methodisch gaat handelen en bewust kan schakelen tussen gekozen verbale en fysieke interventies. Het doel van alle interventies is erop gericht om de veiligheid van alle betrokkenen te garanderen en de autonomie intact te houden. Bewust professioneel en methodisch handelen kan met behulp van de OOBA-cyclus welke als doel heeft maximale veiligheid en autonomie voor alle betrokkenen.
OOBA-cyclus
Observeren (waarneembaar gedrag) A-gedrag:
Boosheid in gradaties met verbaal agressief gedrag. Gedrag: ik-/jullie- en situatiegericht
B-gedrag:
Boosheid in gradaties met verbaal agressief gedrag. Gedrag: persoonsgericht met relatief lage mentale impact
C-gedrag:
Boosheid in gradaties met verbaal agressief gedrag. Gedrag: persoonsgericht met relatief hoge mentale impact
D-gedrag:
Boosheid in gradaties met fysiek gewelddadig gedrag. Gedrag: gericht op zichzelf, anderen of materialen met relatief hoge mentale impact
Omgeving
Observeren
Oriënteren
Vooruit denken en handelen
Besluiten
Oriënteren • Visie op boosheid en agressie: organisatie/professional • Soort en motief agressie: impulsief/instinctief, reactief/intuïtief of proactief/ intellect • Oorzaak en aanleiding ABCD-gedrag: persoonlijke en omgevingsfactoren • Context: waar speelt het zich af • Gedrag beïnvloedbaar: ja of nee • Veilig voor jezelf, anderen en agressor: ja of nee • Competent en weerbaar om te handelen: ja of nee • Juridisch verantwoord: ja of nee Besluiten • Relatie aangaan: contact maken, afstemmen op de ander en keuze maken uit de (non)verbale en fysieke de-escalatie technieken • Relatie niet aangaan: terugtrekken en kiezen voor eigen veiligheid en alternatieve maatregelen nemen ( hulp, beveiliging, 112) Acteren • Stressmanagement gericht op zelfcontrole en een neutraal, assertieve, respectvolle en alerte houding • Omgaan met boosheid en verbaal agressief gedrag, gebruik makend van ABCD-interventies (Afleiden, Buigen, Confronteren, Doelbewust negeren) • Omgaan met gewelddadig gedrag met behulp van persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT) en humane begeleidingsvaardigheden (HBV) • Proactief preventieve maatregelen toepassen
11 kudding & partners ©
© kudding & partners 10
Acteren
Stressmanagement gericht op zelfcontrole Acute stress ontstaat door specifieke gebeurtenissen of situaties, waarbij met één of meerdere zintuigen: oren, ogen, neus, huid, smaak een stimulus wordt waargenomen die levensbedreigend kan zijn waardoor het gevoel ontstaat de controle te verliezen. Acute stress is een overlevingsmechanisme. De stressrespons zorgt voor meer energie en alertheid. Bij acute hoge stress wordt het reptielenbrein/instinct leidend en verhoogd o.a. de afgifte van adrenaline in het lichaam heeft diverse veranderingen tot gevolg: • De hersengolven versnellen • Het redeneren en handelen nemen af • Het gehoor verandert • De hartslag verhoogt • De fijne motoriek neemt af • De tijdwaarneming verandert • De pupillen worden wijder en er ontstaat een tunnelvisie Ook bij lichte stress kan het systeem de neiging hebben om terug te vallen op het instinct. Optimale overlevings& verdedigingsprestaties
Hyper waakzaam
Cognitieve verwerking vermindert
Tunnel visie
Complexe motorische vaardigheden verminderen
Audio blokkade
70
115 Zone 2
175 Zone 3
Normale situatie
Lichte stress
Grote stress
Verbale interventie toepassen is mogelijk
Daling van het vermogen tot redeneren
Enkel in staat tot nemen van simpele beslissingen (ja of nee)
220 Zone 4
Doodsangst
Reflexmatig gedrag Dissociatie van tijd en plaats • Urineverlies • •
Indien de stress niet te hoog is (zone 1 en 2, tabel overzicht invloed van adrenaline) is het mogelijk controle te hebben over onze stressrespons. Door bewust spanning te (h)erkennen en hier invloed op uit te oefenen is het mogelijk om vanuit de combinatie intuïtie en intellect professioneel te handelen. Coping strategieën om zelfcontrole te bewerkstelligen en neutraal, assertief en respectvol te acteren kunnen zijn: • Hartcoherentie training en toepassing • Werken met Spire-stone • Spierspanningsrelaxatie • Denken in scripts • Toepassen van de OOBA-cyclus In zone 3 wordt het beïnvloeden van stress moeilijker en in zone 4 val je terug op instinctmatig handelen.
13 kudding & partners ©
© kudding & partners 12
Zone 1
145
Stressmanagement gericht op zelfcontrole Acute stress ontstaat door specifieke gebeurtenissen of situaties, waarbij met één of meerdere zintuigen: oren, ogen, neus, huid, smaak een stimulus wordt waargenomen die levensbedreigend kan zijn waardoor het gevoel ontstaat de controle te verliezen. Acute stress is een overlevingsmechanisme. De stressrespons zorgt voor meer energie en alertheid. Bij acute hoge stress wordt het reptielenbrein/instinct leidend en verhoogd o.a. de afgifte van adrenaline in het lichaam heeft diverse veranderingen tot gevolg: • De hersengolven versnellen • Het redeneren en handelen nemen af • Het gehoor verandert • De hartslag verhoogt • De fijne motoriek neemt af • De tijdwaarneming verandert • De pupillen worden wijder en er ontstaat een tunnelvisie Ook bij lichte stress kan het systeem de neiging hebben om terug te vallen op het instinct. Optimale overlevings& verdedigingsprestaties
Hyper waakzaam
Cognitieve verwerking vermindert
Tunnel visie
Complexe motorische vaardigheden verminderen
Audio blokkade
70
115 Zone 2
175 Zone 3
Normale situatie
Lichte stress
Grote stress
Verbale interventie toepassen is mogelijk
Daling van het vermogen tot redeneren
Enkel in staat tot nemen van simpele beslissingen (ja of nee)
220 Zone 4
Doodsangst
Reflexmatig gedrag Dissociatie van tijd en plaats • Urineverlies • •
Indien de stress niet te hoog is (zone 1 en 2, tabel overzicht invloed van adrenaline) is het mogelijk controle te hebben over onze stressrespons. Door bewust spanning te (h)erkennen en hier invloed op uit te oefenen is het mogelijk om vanuit de combinatie intuïtie en intellect professioneel te handelen. Coping strategieën om zelfcontrole te bewerkstelligen en neutraal, assertief en respectvol te acteren kunnen zijn: • Hartcoherentie training en toepassing • Werken met Spire-stone • Spierspanningsrelaxatie • Denken in scripts • Toepassen van de OOBA-cyclus In zone 3 wordt het beïnvloeden van stress moeilijker en in zone 4 val je terug op instinctmatig handelen.
13 kudding & partners ©
© kudding & partners 12
Zone 1
145
Omgaan met boosheid en verbaal agressief gedrag m.b.v. de ABCD-interventies Boosheid wordt vaak als ongemakkelijk ervaren. We hebben meestal niet geleerd er adequaat op te reageren. We gunnen onszelf de tijd niet om ons in te leven in de boosheid van een ander. Het liefst hebben we dat de ander zo snel mogelijk weer ‘rustig en normaal’ doet. Dit proberen we o.a. voor elkaar te krijgen door de boosheid te negeren of op de overdrevenheid van de reactie te wijzen. Deze aanpakken gaan voorbij aan de behoefte van de ander om zijn boosheid te verwerken. Boosheid kan gepaard gaan met agressief en gewelddadig gedrag. Dit vraagt een professionele hantering van het gedrag door erkenning en begrip en anderzijds door grenzen te stellen. Bewust gedrag negeren en het gedrag afleiden kan ook effectief zijn. Kudding & Partners heeft het professioneel omgaan met verbaal agressief gedrag onderverdeeld in A-B-C-D interventies die vanuit een neutraal assertieve houding toegepast dienen te worden. Dit betekent vanuit zelfcontrole, niet oordelend, echt, respectvol en met mededogen voor de ander. Non-verbale aandachtspunten bij de A-B-C-D interventies zijn: talking hands, afstand houden, voorspelbare bewegingen, stopteken toepassen, duidelijk, kort, langzaam en laag stemgebruik, ontspannen oogcontact, lichaamstaal en stemgebruik congruent met de tekst. Door goed te observeren besluit de professional welke interventie of combinatie van interventies er toegepast wordt.
Confrontatietechniek: grenzen stellen Expliciet confronteren met gedrag in vragende of stellende vorm. • Ik wil je vragen te stoppen met….. • Zou je willen ophouden met …… • Ik wil dat je ophoudt met ….. Ter beoordeling aanvullen met: • Impact/gevoel: onplezierig, bang • Waarde/norm/gedachten: respectvol • Gevolg/gedrag: kan en wil dan niet naar je luisteren • Gewenst gedrag Consequenties schetsen bij aanhoudend grensoverschrijdend agressief gedrag • Gebruik de of......of…… vorm Consequenties stellen bij aanhoudend grensoverschrijdend agressief gedrag • Consequentie benoemen en direct uitvoeren
Doelbewust negeren: niet ingaan op de boosheid en agressief gedrag om escalatie te voorkomen. Eventueel een afleidingstechniek toepassen
Omgaan met gewelddadig gedrag
Buigtechniek: ontladen en gedachten ordenen • Concreet gedrag en boosheid benoemen: ja-vangen • Beweegredenen, motief en behoefte navragen • Begrip tonen voor emotie en beweegredenen: ja-vangen • Inzicht tonen in het gedrag en beweegredenen: ja-vangen LSD technieken = Luisteren, Samenvatten, Doorvragen
Bij gewelddadig gedrag kan onderscheid worden gemaakt tussen twee manieren van acteren. De professional moet zich verweren tegen fysiek agressief gedrag middels persoonlijke veiligheidstechnieken of de professional moet fysiek begeleiden bij agressief en gewelddadig gedrag. De persoonlijke veiligheidstechnieken zijn gebaseerd op het Menselijk Verdediging Systeem. Uit onderzoek ( P.G. Renden e.a. 2015 politiewetenschappen, Faculteit der Bewegingswetenschappen Vrije Universiteit) blijkt dat de invloed van stress een grote factor is bij humane begeleidingsvaardigheden (HBV) en persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT). De wetenschappelijke studies tonen aan dat stress een negatieve invloed heeft op vele facetten van HBV- en PVT-prestaties, zoals op motorische uitvoering, communicatie, houding en proportionaliteit. Conclusie van dit onderzoek is dat prestaties in stressvolle situatie verbeteren als professionals specifieker trainen op het herkennen van en anticiperen op signalen van potentieel gevaar en gebruikmaken van vaardigheden die gebaseerd zijn op primaire, reflexmatige reacties zoals de methoden van het Menselijk Verdediging Systeem (MVS).
Persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT) Bij een onverwachtse, snel naderende stimulus zal de Amygdalae (limbisch systeem) geprikkeld worden en zal het lichaam zich beschermen door reflexmatig (instinctmatige reactie) een beschermende en verdedigende houding aan te nemen om het gevaar af te wenden. Dit noemen we een Flinch reactie (terugdeinzen). De schrikreactie is mede afhankelijk van: • De auditieve prikkel • De snelheid waarmee het gevaar nadert • De mate van agressie • De afstand t.o.v. het gevaar
15 kudding & partners ©
© kudding & partners 14
Afleidingstechniek: de aandacht van de agressor verleggen • Humor • Ander gespreksonderwerp inbrengen • Aanbieden van time-out • Aanbieden van fysieke activiteit • Aandacht richten op gewenst gedrag • Situatie veranderen • Gedragsinstructie geven
Omgaan met boosheid en verbaal agressief gedrag m.b.v. de ABCD-interventies Boosheid wordt vaak als ongemakkelijk ervaren. We hebben meestal niet geleerd er adequaat op te reageren. We gunnen onszelf de tijd niet om ons in te leven in de boosheid van een ander. Het liefst hebben we dat de ander zo snel mogelijk weer ‘rustig en normaal’ doet. Dit proberen we o.a. voor elkaar te krijgen door de boosheid te negeren of op de overdrevenheid van de reactie te wijzen. Deze aanpakken gaan voorbij aan de behoefte van de ander om zijn boosheid te verwerken. Boosheid kan gepaard gaan met agressief en gewelddadig gedrag. Dit vraagt een professionele hantering van het gedrag door erkenning en begrip en anderzijds door grenzen te stellen. Bewust gedrag negeren en het gedrag afleiden kan ook effectief zijn. Kudding & Partners heeft het professioneel omgaan met verbaal agressief gedrag onderverdeeld in A-B-C-D interventies die vanuit een neutraal assertieve houding toegepast dienen te worden. Dit betekent vanuit zelfcontrole, niet oordelend, echt, respectvol en met mededogen voor de ander. Non-verbale aandachtspunten bij de A-B-C-D interventies zijn: talking hands, afstand houden, voorspelbare bewegingen, stopteken toepassen, duidelijk, kort, langzaam en laag stemgebruik, ontspannen oogcontact, lichaamstaal en stemgebruik congruent met de tekst. Door goed te observeren besluit de professional welke interventie of combinatie van interventies er toegepast wordt.
Confrontatietechniek: grenzen stellen Expliciet confronteren met gedrag in vragende of stellende vorm. • Ik wil je vragen te stoppen met….. • Zou je willen ophouden met …… • Ik wil dat je ophoudt met ….. Ter beoordeling aanvullen met: • Impact/gevoel: onplezierig, bang • Waarde/norm/gedachten: respectvol • Gevolg/gedrag: kan en wil dan niet naar je luisteren • Gewenst gedrag Consequenties schetsen bij aanhoudend grensoverschrijdend agressief gedrag • Gebruik de of......of…… vorm Consequenties stellen bij aanhoudend grensoverschrijdend agressief gedrag • Consequentie benoemen en direct uitvoeren
Doelbewust negeren: niet ingaan op de boosheid en agressief gedrag om escalatie te voorkomen. Eventueel een afleidingstechniek toepassen
Omgaan met gewelddadig gedrag
Buigtechniek: ontladen en gedachten ordenen • Concreet gedrag en boosheid benoemen: ja-vangen • Beweegredenen, motief en behoefte navragen • Begrip tonen voor emotie en beweegredenen: ja-vangen • Inzicht tonen in het gedrag en beweegredenen: ja-vangen LSD technieken = Luisteren, Samenvatten, Doorvragen
Bij gewelddadig gedrag kan onderscheid worden gemaakt tussen twee manieren van acteren. De professional moet zich verweren tegen fysiek agressief gedrag middels persoonlijke veiligheidstechnieken of de professional moet fysiek begeleiden bij agressief en gewelddadig gedrag. De persoonlijke veiligheidstechnieken zijn gebaseerd op het Menselijk Verdediging Systeem. Uit onderzoek ( P.G. Renden e.a. 2015 politiewetenschappen, Faculteit der Bewegingswetenschappen Vrije Universiteit) blijkt dat de invloed van stress een grote factor is bij humane begeleidingsvaardigheden (HBV) en persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT). De wetenschappelijke studies tonen aan dat stress een negatieve invloed heeft op vele facetten van HBV- en PVT-prestaties, zoals op motorische uitvoering, communicatie, houding en proportionaliteit. Conclusie van dit onderzoek is dat prestaties in stressvolle situatie verbeteren als professionals specifieker trainen op het herkennen van en anticiperen op signalen van potentieel gevaar en gebruikmaken van vaardigheden die gebaseerd zijn op primaire, reflexmatige reacties zoals de methoden van het Menselijk Verdediging Systeem (MVS).
Persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT) Bij een onverwachtse, snel naderende stimulus zal de Amygdalae (limbisch systeem) geprikkeld worden en zal het lichaam zich beschermen door reflexmatig (instinctmatige reactie) een beschermende en verdedigende houding aan te nemen om het gevaar af te wenden. Dit noemen we een Flinch reactie (terugdeinzen). De schrikreactie is mede afhankelijk van: • De auditieve prikkel • De snelheid waarmee het gevaar nadert • De mate van agressie • De afstand t.o.v. het gevaar
15 kudding & partners ©
© kudding & partners 14
Afleidingstechniek: de aandacht van de agressor verleggen • Humor • Ander gespreksonderwerp inbrengen • Aanbieden van time-out • Aanbieden van fysieke activiteit • Aandacht richten op gewenst gedrag • Situatie veranderen • Gedragsinstructie geven
Flinch en alerte houdingen Alerte houdingen zijn niet-agressieve aanspreekhoudingen die we aannemen bij het communiceren met anderen. De alerte houding, en vooral de positie van de armen zorgt ervoor dat het lichaam, maar ook de mindset direct klaar is om over te schakelen naar de verdedigingshouding. Daarbij spiegelt het de fysiologie, dit wil zeggen dat deze armhouding het dichtst bij de flinch houding komt en ons zal beschermen bij een verrassingsaanval en de meest voorkomende aanvallen (swing, tackle, etc.) Bovendien ontmoedigt deze houding de aanvaller om aan te vallen. (onbewust proces) Aandachtspunten bij alerte houdingen • De armen, handen voor het lichaam houden • De handen, armen gebruiken bij de communicatie, passend bij de situatie • Niets in de handen hebben • Staan in een actieve, alerte stand. • Bewustzijn in de situatie, scannen omgeving • Herkennen en erkennen van gedrag (pre-signalen)
Alerte aandachtige houding
Alerte grens aangevende houding
Grof onderverdeeld worden de persoonlijke veiligheidstechnieken ingezet bij de volgende 3 categorieën: • Duwen, slaan en schoppen • Vastpakken aan polsen, kleding en haar • Verwurgingen
17 kudding & partners ©
© kudding & partners 16
Alerte aandachtige houding
Flinch en alerte houdingen Alerte houdingen zijn niet-agressieve aanspreekhoudingen die we aannemen bij het communiceren met anderen. De alerte houding, en vooral de positie van de armen zorgt ervoor dat het lichaam, maar ook de mindset direct klaar is om over te schakelen naar de verdedigingshouding. Daarbij spiegelt het de fysiologie, dit wil zeggen dat deze armhouding het dichtst bij de flinch houding komt en ons zal beschermen bij een verrassingsaanval en de meest voorkomende aanvallen (swing, tackle, etc.) Bovendien ontmoedigt deze houding de aanvaller om aan te vallen. (onbewust proces) Aandachtspunten bij alerte houdingen • De armen, handen voor het lichaam houden • De handen, armen gebruiken bij de communicatie, passend bij de situatie • Niets in de handen hebben • Staan in een actieve, alerte stand. • Bewustzijn in de situatie, scannen omgeving • Herkennen en erkennen van gedrag (pre-signalen)
Alerte aandachtige houding
Alerte grens aangevende houding
Grof onderverdeeld worden de persoonlijke veiligheidstechnieken ingezet bij de volgende 3 categorieën: • Duwen, slaan en schoppen • Vastpakken aan polsen, kleding en haar • Verwurgingen
17 kudding & partners ©
© kudding & partners 16
Alerte aandachtige houding
Fysiek ingrijpen dient onderdeel te zijn van het veiligheidsbeleid in de organisatie. De enige reden om fysiek in te grijpen is dat er een gevaar voor de agressor of omgeving is ontstaan, waarbij verbale interventie geen positief effect heeft. De veiligheid van de professional, agressor en omstanders staat altijd voorop. Eventuele schade voor professional, agressor en omstanders moet worden beperkt en de organisatie dient te leren van (on)veilig handelen. Voor fysiek ingrijpen moet altijd worden afgewogen of de consequenties van het fysiek ingrijpen opwegen tegen de risico’s die gepaard gaan met niet ingrijpen. Fysiek ingrijpen houdt elke fysieke beperking van bewegingsvrijheid in.
De humane begeleidingsvaardigheden heeft Kudding & Partners onderverdeeld in 4 fasen Fysiek begeleiden vanaf fase 2 wordt alleen gedaan wanneer er een gevaar voor de agressor of de omgeving is ontstaan en verbale interventies geen positief effect hebben. Van gering verzet is sprake wanneer de cliënt zich enigszins twijfelachtig opstelt, maar wel bereid is om vrijwillig mee te lopen. De cliënt loopt los van de begeleiders (zij lopen er naast) naar de veilige ruimte.
FASE 1
Humane begeleidingsvaardigheden (HBV)
De situatie is nog te sturen: • Neem de ander serieus • Maak contact door roepen! Gebruik de naam. Trek de aandacht • Benoem het gedrag (waarnemen en niet interpreteren) • Benoem het effect op jou, geef een ik-boodschap • Stel de grens en geef een keuze (de positieve keus als laatste) Hoe Met lichaamstaal : Uitstralen, Sturen en Begeleiden (USB) Wanneer de agressie na het stellen van de grens vermindert, volg dan de handelwijze conform het omgaan met reactieve agressie. Weigeren van het verzoek om mee te werken (er is wel controle en mobilisatie is mogelijk)
De humane begeleidingsvaardigheden zijn zoals de persoonlijke veiligheidstechnieken gebaseerd op het menselijk verdedigingssysteem.
De situatie is niet meer verbaal te sturen (escalatie) • Taxeer de situatie • Geef duidelijk kort en krachtig grens aan • Stel de consequentie • Voer de consequentie uit
Uitgangspunten bij fysiek ingrijpen:
Niet doen Meegaan met de emotie, in discussie gaan, dreigen, overtroeven.
• Humaan Zonder pijnprikkels, proportioneel, subsidiair, zonder vernedering, transparant, op maat.
FASE 2
• Veilig Gericht op risicobeheersing, zonder opzettelijke beschadiging.
• Als laatste optie Wanneer alle andere methoden onderzocht en niet effectief gebleken zijn.
Hoe Met lichaamstaal : Uitstralen, Sturen en Begeleiden (USB) Indien nodig fysiek begeleiden door middel van basisgreep.
FASE 3
• Voor zo kort mogelijke duur Wanneer de agressor herstelt, zo snel mogelijk de autonomie teruggeven.
Escalatie, met fysieke weerstand en hevig verzet, met risico op gevaar voor de cliënt zelf of zijn omgeving, wat gepaard kan gaan met o.a.: • Dreigen • Weglopen • Wild met de armen slaan • Schoppen • Gericht met spullen gooien • Op de grond gaan liggen
FASE 4
Hoe De cliënt wordt bij dit soort verzet onmiddellijk in een veilige “holdingpositie” gebracht met als doel, stabiliseren van de situatie. Handelen bij een acute geweldssituatie. Zie fase 3
19 kudding & partners ©
Aandachtspunten • Voorkom gezichtsverlies voor de agressor • Wees alert op het ontstaan van een patstelling, veer eventueel mee • Negeer de strijd, ga er niet op in, probeer af te leiden • Houd eigen emoties goed in de gaten • Als de eigen veiligheid in gevaar komt, ga dan we
• Deskundig Met geroutineerde techniekbeheersing, met zoveel mogelijk resultaat, een minimum aan kracht en volgens het subsidiariteitsprincipe.
© kudding & partners 18
Non verbaal Houd afstand, oogcontact, alerte houding, duidelijk stemgebruik, korte zinnen, leg gevaarlijke voorwerpen weg.
Fysiek ingrijpen dient onderdeel te zijn van het veiligheidsbeleid in de organisatie. De enige reden om fysiek in te grijpen is dat er een gevaar voor de agressor of omgeving is ontstaan, waarbij verbale interventie geen positief effect heeft. De veiligheid van de professional, agressor en omstanders staat altijd voorop. Eventuele schade voor professional, agressor en omstanders moet worden beperkt en de organisatie dient te leren van (on)veilig handelen. Voor fysiek ingrijpen moet altijd worden afgewogen of de consequenties van het fysiek ingrijpen opwegen tegen de risico’s die gepaard gaan met niet ingrijpen. Fysiek ingrijpen houdt elke fysieke beperking van bewegingsvrijheid in.
De humane begeleidingsvaardigheden heeft Kudding & Partners onderverdeeld in 4 fasen Fysiek begeleiden vanaf fase 2 wordt alleen gedaan wanneer er een gevaar voor de agressor of de omgeving is ontstaan en verbale interventies geen positief effect hebben. Van gering verzet is sprake wanneer de cliënt zich enigszins twijfelachtig opstelt, maar wel bereid is om vrijwillig mee te lopen. De cliënt loopt los van de begeleiders (zij lopen er naast) naar de veilige ruimte.
FASE 1
Humane begeleidingsvaardigheden (HBV)
De situatie is nog te sturen: • Neem de ander serieus • Maak contact door roepen! Gebruik de naam. Trek de aandacht • Benoem het gedrag (waarnemen en niet interpreteren) • Benoem het effect op jou, geef een ik-boodschap • Stel de grens en geef een keuze (de positieve keus als laatste) Hoe Met lichaamstaal : Uitstralen, Sturen en Begeleiden (USB) Wanneer de agressie na het stellen van de grens vermindert, volg dan de handelwijze conform het omgaan met reactieve agressie. Weigeren van het verzoek om mee te werken (er is wel controle en mobilisatie is mogelijk)
De humane begeleidingsvaardigheden zijn zoals de persoonlijke veiligheidstechnieken gebaseerd op het menselijk verdedigingssysteem.
De situatie is niet meer verbaal te sturen (escalatie) • Taxeer de situatie • Geef duidelijk kort en krachtig grens aan • Stel de consequentie • Voer de consequentie uit
Uitgangspunten bij fysiek ingrijpen:
Niet doen Meegaan met de emotie, in discussie gaan, dreigen, overtroeven.
• Humaan Zonder pijnprikkels, proportioneel, subsidiair, zonder vernedering, transparant, op maat.
FASE 2
• Veilig Gericht op risicobeheersing, zonder opzettelijke beschadiging.
• Als laatste optie Wanneer alle andere methoden onderzocht en niet effectief gebleken zijn.
Hoe Met lichaamstaal : Uitstralen, Sturen en Begeleiden (USB) Indien nodig fysiek begeleiden door middel van basisgreep.
FASE 3
• Voor zo kort mogelijke duur Wanneer de agressor herstelt, zo snel mogelijk de autonomie teruggeven.
Escalatie, met fysieke weerstand en hevig verzet, met risico op gevaar voor de cliënt zelf of zijn omgeving, wat gepaard kan gaan met o.a.: • Dreigen • Weglopen • Wild met de armen slaan • Schoppen • Gericht met spullen gooien • Op de grond gaan liggen
FASE 4
Hoe De cliënt wordt bij dit soort verzet onmiddellijk in een veilige “holdingpositie” gebracht met als doel, stabiliseren van de situatie. Handelen bij een acute geweldssituatie. Zie fase 3
19 kudding & partners ©
Aandachtspunten • Voorkom gezichtsverlies voor de agressor • Wees alert op het ontstaan van een patstelling, veer eventueel mee • Negeer de strijd, ga er niet op in, probeer af te leiden • Houd eigen emoties goed in de gaten • Als de eigen veiligheid in gevaar komt, ga dan we
• Deskundig Met geroutineerde techniekbeheersing, met zoveel mogelijk resultaat, een minimum aan kracht en volgens het subsidiariteitsprincipe.
© kudding & partners 18
Non verbaal Houd afstand, oogcontact, alerte houding, duidelijk stemgebruik, korte zinnen, leg gevaarlijke voorwerpen weg.
JURIDISCH KADER Noodweer Als er in woord en/of daad bedreigd wordt, is het toegestaan jezelf, anderen en bezittingen te verdedigen. Daarbij kan het gebeuren dat degene die zich verdedigt, iets doet (geweld aanwend) dat in principe strafbaar is. Hij of zij kan dan voor de rechter een beroep doen op noodweer (art 41. Wetboek van Strafrecht). Als de rechter dat beroep terecht vindt, legt hij geen straf op.
De rechter oordeelt op basis van: • Proportionaliteit: of het noodweer in verhouding stond tot de dreiging • Subsidiariteit: of de verdediger ook iets anders had kunnen doen wat minder schade berokkent • Ogenblikkelijk: of de verdediger in het moment heeft gehandeld en niet nadat de dreiging over is
Noodweerexces Wanneer er bedreigd wordt, kan dit leiden tot hevige stress. Onder dergelijke omstandigheden is het moeilijk om rustig en rationeel te reageren. Mogelijk dat er vanuit een impuls iets gedaan wordt dat de grenzen van de noodzakelijke verdediging (proportionaliteit & subsidiariteit) overschrijdt. Dan wordt er in het kader van noodweer te ver gegaan. Als dat gebeurde onder invloed van een hevige emotie (angst en acute stress) kan bij de rechtbank een beroep worden gedaan op noodweerexces. Als de rechter dat beroep terecht vindt, zal hij geen straf opleggen.
Op grond van artikel 53 van het Wetboek van Strafvordering is bij ontdekking van een strafbaar feit (heterdaad) iedereen bevoegd om een verdachte aan te houden. Wel zijn er veel eisen en voorwaarden aan dit zogeheten burgerarrest verbonden. • De aangehoudene moet meteen aan de politie worden overgedragen. • De aanhouder mag bij gevaar, om te voorkomen dat de verdachte de benen neemt, dwang uitoefenen. Bijvoorbeeld door hem of haar tegen de grond te houden om zichzelf, de omgeving bij gevaar te beschermen. Het gebruikte geweld mag niet verder gaan dan nodig om te bereiken dat de verdachte er niet vandoor gaat. • Er is een duidelijke grens waar de geweldstoepassing moet ophouden. Heeft de verdachte zich overgegeven of is hij of zij weerloos? Dan is het doel bereikt en is er geen geweld meer nodig. Dat geldt voor een aanhouding door de politie, maar ook voor een aanhouding door burgers.
21 kudding & partners ©
© kudding & partners 20
Aanhouden
JURIDISCH KADER Noodweer Als er in woord en/of daad bedreigd wordt, is het toegestaan jezelf, anderen en bezittingen te verdedigen. Daarbij kan het gebeuren dat degene die zich verdedigt, iets doet (geweld aanwend) dat in principe strafbaar is. Hij of zij kan dan voor de rechter een beroep doen op noodweer (art 41. Wetboek van Strafrecht). Als de rechter dat beroep terecht vindt, legt hij geen straf op.
De rechter oordeelt op basis van: • Proportionaliteit: of het noodweer in verhouding stond tot de dreiging • Subsidiariteit: of de verdediger ook iets anders had kunnen doen wat minder schade berokkent • Ogenblikkelijk: of de verdediger in het moment heeft gehandeld en niet nadat de dreiging over is
Noodweerexces Wanneer er bedreigd wordt, kan dit leiden tot hevige stress. Onder dergelijke omstandigheden is het moeilijk om rustig en rationeel te reageren. Mogelijk dat er vanuit een impuls iets gedaan wordt dat de grenzen van de noodzakelijke verdediging (proportionaliteit & subsidiariteit) overschrijdt. Dan wordt er in het kader van noodweer te ver gegaan. Als dat gebeurde onder invloed van een hevige emotie (angst en acute stress) kan bij de rechtbank een beroep worden gedaan op noodweerexces. Als de rechter dat beroep terecht vindt, zal hij geen straf opleggen.
Op grond van artikel 53 van het Wetboek van Strafvordering is bij ontdekking van een strafbaar feit (heterdaad) iedereen bevoegd om een verdachte aan te houden. Wel zijn er veel eisen en voorwaarden aan dit zogeheten burgerarrest verbonden. • De aangehoudene moet meteen aan de politie worden overgedragen. • De aanhouder mag bij gevaar, om te voorkomen dat de verdachte de benen neemt, dwang uitoefenen. Bijvoorbeeld door hem of haar tegen de grond te houden om zichzelf, de omgeving bij gevaar te beschermen. Het gebruikte geweld mag niet verder gaan dan nodig om te bereiken dat de verdachte er niet vandoor gaat. • Er is een duidelijke grens waar de geweldstoepassing moet ophouden. Heeft de verdachte zich overgegeven of is hij of zij weerloos? Dan is het doel bereikt en is er geen geweld meer nodig. Dat geldt voor een aanhouding door de politie, maar ook voor een aanhouding door burgers.
21 kudding & partners ©
© kudding & partners 20
Aanhouden
PROACTIEF PREVENTIEVE MAATREGELEN TOEPASSEN Preventie is gericht op het creëren van een veilige werkomgeving en het voorkomen van agressie door proactief te anticiperen op mogelijke aanleidingen en hier maatregelen op te nemen. Door de organisatie en de professional kunnen preventieve maatregelen genomen worden.
Organisatie en afdeling o.a.
Professional o.a.
• Arbobeleid implementeren • Agressiebeleid en opvang/nazorg protocol ontwikkelen • Bouwtechnische aanpassingen realiseren • Registratiesysteem • Signaleringsplan • Aangifte beleid • Pieper- en oproepsysteem • Zorg dragen voor privacy • Intervisie en training • Agressie incident besprekingen (GAIA) • Vertrouwenspersoon aanstellen
• • • • • • • • • • •
Pre-signalen herkennen Cliëntgerichte bejegening Open communicatie Methodisch werken: OOBA Informeren = de-escaleren Stressmanagement toepassen M entale en fysieke weerbaarheid en vaardigheden vergroten Positionering in ruimte Vluchtroute bepalen R egistreren en evalueren van incident met betrokkenen Eerste collegiale opvang
Naast de training professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld organiseren wij:
kudding & partners
Trainingen
• Omgaan met emoties en agressie aan de telefoon/balie • Omgaan met moeilijk verstaanbaar gedrag • Veilig op huisbezoek
• Communiceren vanuit het reptielen-, zoogdieren- en mensenbrein
innovatief in • Teamgericht veilig werken
• Persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT)
• Humane begeleidingsvaardigheden (HBV) • Intercollegiale opvang
• Omgaan met verward gedrag
opleidingen • Lichaamstaal en micro expressie • Mentale weerbaarheid • Stress-management • Predictive Profiling
© kudding & partners 22
• Handelen bij acute geweldssituaties
trainingen Opleidingen
en
• Train-de-trainer verbale agressiepreventie en -hantering • Train-de-trainer fysieke agressiehantering
• Bedrijfsopvangteam (BOT) opvang na schokkende gebeurtenissen
Voor meer opleidingen en trainingen, kijk op www.kudding.nl
PROACTIEF PREVENTIEVE MAATREGELEN TOEPASSEN Preventie is gericht op het creëren van een veilige werkomgeving en het voorkomen van agressie door proactief te anticiperen op mogelijke aanleidingen en hier maatregelen op te nemen. Door de organisatie en de professional kunnen preventieve maatregelen genomen worden.
Organisatie en afdeling o.a.
Professional o.a.
• Arbobeleid implementeren • Agressiebeleid en opvang/nazorg protocol ontwikkelen • Bouwtechnische aanpassingen realiseren • Registratiesysteem • Signaleringsplan • Aangifte beleid • Pieper- en oproepsysteem • Zorg dragen voor privacy • Intervisie en training • Agressie incident besprekingen (GAIA) • Vertrouwenspersoon aanstellen
• • • • • • • • • • •
Pre-signalen herkennen Cliëntgerichte bejegening Open communicatie Methodisch werken: OOBA Informeren = de-escaleren Stressmanagement toepassen M entale en fysieke weerbaarheid en vaardigheden vergroten Positionering in ruimte Vluchtroute bepalen R egistreren en evalueren van incident met betrokkenen Eerste collegiale opvang
Naast de training professioneel omgaan met boosheid, agressie en geweld organiseren wij:
kudding & partners
Trainingen
• Omgaan met emoties en agressie aan de telefoon/balie • Omgaan met moeilijk verstaanbaar gedrag • Veilig op huisbezoek
• Communiceren vanuit het reptielen-, zoogdieren- en mensenbrein
innovatief in • Teamgericht veilig werken
• Persoonlijke veiligheidstechnieken (PVT)
• Humane begeleidingsvaardigheden (HBV) • Intercollegiale opvang
• Omgaan met verward gedrag
opleidingen • Lichaamstaal en micro expressie • Mentale weerbaarheid • Stress-management • Predictive Profiling
© kudding & partners 22
• Handelen bij acute geweldssituaties
trainingen Opleidingen
en
• Train-de-trainer verbale agressiepreventie en -hantering • Train-de-trainer fysieke agressiehantering
• Bedrijfsopvangteam (BOT) opvang na schokkende gebeurtenissen
Voor meer opleidingen en trainingen, kijk op www.kudding.nl
Professioneel omgaan met
boosheid, agressie
en
geweld
Veembroederhof 98 1019 HC Amsterdam
T 020 419 96 80 W www.kudding.nl E info@kudding.nl