TEMP. IS EEN UITGAVEN VAN KUNSTPODIUM T | #6 |JAARGANG| 2011
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
MEESTERPROEF #3
JASPER VAN ES
[1]
JASPER VAN ES TEMP. is het online magazine van kunstpodium t en komt voort uit de behoefte de tijdelijkheid van tentoonstellingen te overstijgen door ze digitaal te laten voortleven in de vorm van een tijdschrift. bovendien biedt dit magazine ruimte voor achtergronden en korte besprekingen van kunstwerken die geĂŤxposeerd worden in de presentatieruimtes van kunstpodium t. teMP. is digitaal en gratis te verkrijgen via de website van kunstpodium t. temp. is tevens de gratis versie te downloaden als pdf desgewenst kan hij dubbelzijdig uit- geprint worden en gevouwen tot een tastbaar magazine. het digitale blad verschijnt maandelijks en doet vers- lag van 2 leerling/Meester exposities die na elkaar plaats gevonden heb- ben. ook vind je informatie over onze andere leerling/ Meester activiteiten.
[2]
I N H O U D INLEIDING VOORWOORD Mariska van Zutven
2 3-5
MEESTERPROEF 3# Jasper van Es TEKSTBIJDRAGE Riet van Gerven
6-37 8-10
Margot Zweers & Brenda Tempelaar
26-27
Gerrit van den Hoven
30-31
Micheal de kok
34-35
[COLOFON]
38-39
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
VOORWOORD Door de redactie
Voor de Meesterproef worden talentvolle deelnemers van eerdere Leerling/Meester-projecten uitgenodigd om een zogenaamde meesterproef te ondergaan. In een meesterproefperiode maakt de deelnemende kunstenaars even pas op de plaats. Hij reflecteert op zijn werk en gebruikt de ruimtes van ons kunstpodium om te komen tot nieuw werk. Dit doet de hij of zij in een werkperiode van 2 weken. Tijdens de meesterproef evalueert de geselecteerde kunstenaar zijn visie en ontwikkeling met professionals uit de kunstwereld. Voor Meesterproef #3 is de geselecteerde deelnemer de jonge kunstenaar Jasper van Es (1982). In deze uitgave van TEMP vind je een verslag, in tekst en beeld, van de Meesterproefperiode van Jasper van Es. Voor ons, KunstpodiumT, is Jasper van Es vooral een heldere kunstenaar, die op briljante en vindingrijke wijze de positie en uiterlijke vorm van ‘kunst’ in de hedendaagse kunstwereld analyseert. Je zou Jasper van Es een ideeënkunstenaar kunnen noemen. Of een problemenkunstenaar. Aan de basis van zijn werken staat steevast een probleem. Iets dat hij zelf als tegenstrijdigheid ervaart; iets waar hij als het ware over struikelt; een probleem wat zijn blik vangt . Jasper van Es draait het probleem om en om in zijn hoofd. Net zo lang tot er iets anders uitkomt wat weer een andere tegenstrijdig-
heid aansnijdt, waardoor het hele proces opnieuw kan beginnen. Dankzij deze werkwijze, tegelijk spontaan, doordacht, intuïtief en geëngageerd, heeft Jasper van Es sinds 2010 aansprekende en min of meer samenhangende series geproducereerd. Recente projecten van Jasper van Es bevragen de prijs van kunst. Wat kost kunst om het te realiseren? Wat kost kunst bij verkoop? Wie bepaalt de waarde? Welke context bepaalt welke waarde? Wat betekent het om je werk uit handen te geven?
[3]
JASPER VAN ES
[4]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[5]
JASPER VAN ES
[6]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[7]
JASPER VAN ES MEESTERPROEF #3 TEKST: RIET VAN GERVEN | SEA FOUNDATION TILBURG Sparen voor wat ik maak Jasper van Es (29) is door Kunstpodium T in Tilburg uitgenodigd voor de Meesterproef. Hij woont in Eindhoven en hij is een jonge kunstenaar die eerder deelnam aan het succesvolle Leerling/Meester traject van deze organisatie. In een ontspannen sfeer van spraakzaamheid over creativiteit en spaarzaamheid was ik op 21 november 2011, voor de opening van de tentoonstelling, in gesprek met Van Es op zijn tijdelijke werkplek. Bij onze kennismaking vertelde hij me dat hij van plan was om ook tijdens de opening en de tentoonstelling zijn werkplek gewoon te laten staan. Dit biedt hem tijdens de duur van de presentatie de gelegenheid door te werken tot dat zijn tijd bij Kunstpodium T om is. Van Es voorziet in zijn onderhoud door een kleine tijdelijke aanstelling als projectcoÜrdinator bij een rijksgefinancierde kunstinstelling. Hij is enthousiast, voelt zich sterk en tegelijkertijd noemt hij zichzelf ook een twijfelaar. Dat kan niet anders, want als jonge kunstenaar heeft hij geen vaste grond onder de voeten, geen poot om op te staan, geen klaargelegd carrièrebegeleidingsplan binnen handbereik. Anderzijds is wat mij betreft Van Es goed op weg om zichzelf als zelfstandig kunstenaar te manifesteren. Dat is te danken aan zijn denkkracht, inzet en een waarachtige nieuwsgierigheid die er voor zorgt dat hij snel ontdekt hoe de hazen lopen in de wereld van de beeldende kunst. Een wereld die ogenschijnlijk rijk is aan onbegrensde mogelijkheden. Waarin de kunstenaar alle vrijheid heeft, en simultaan gedoemd is, om zelf de vorm te bepalen van wat kunst en kunstenaarschap voor hem betekenen. In deze grenzeloze vrijheid en bodemloosheid situeert zich onvermijdelijk de oorsprong van het [8]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
kunstenaarschap van Van Es. Van Es tracht in wisselende samenstellingen en door bedachte handelingen grenzen af te bakenen en posities in te nemen. In sculpturen, installaties en concepten buigt hij zich over het ontstaan van het beeld, de methodiek van de beeldende taal, de gedachte van de beschouwer en de rol van kunst en kunstenaar. Hij doorprikt zijn eigen artistieke producten, waarden en identiteiten en speelt met het gemoed van de beschouwer. Hij creëert beleving langs een gesprekslijn en hij maakt daarbij gebruik van de waarde van tijd, tijdelijkheid en waardeloosheid. Met kwetsbare attributen en de verwijzingen naar destructie door middel van het oproepen van gedachten van acties door anderen en, ja zelfs nog directer, door suggesties van acties van zichzelf. Goed zichtbaar in een ouder werk , “Specimen”, is de ultieme gecontroleerde tijd. Tijd benodigd om van concept naar kunstwerk te raken en daarin is ook de ogenblikkelijke destructie van de waarde door middel van een artistieke ingreep duidelijk verbeeld.
On one condition (work in progress) 2011 Mdf,lucifers
In een recenter werk, waar lucifers de woorden “The artist reserves the right to light the work without notice” vormen, wordt de destructie van een zichtbare en tijdrovende klus uitgesteld. Er wordt wel een beklemmende dialoog gestart, die een sterke beleving oproept. Hierdoor wordt de opdringende betekenis van tijdelijkheid en onzekerheid genereert. In het nog jonge en veelbelovende oeuvre zijn werken te zien die verwijzen naar gelijktijdige acties en bewegingen van de kunstenaar én van toeschouwers. De werken verzetten zich vrijwel allemaal tegen het idee dat wanneer een kunstwerk af is, het werk niet meer kan [9]
JASPER VAN ES veranderen. De werken kunnen tijdens en na de tentoonstelling gecontroleerd en/of zomaar uit het niets gewijzigd worden, met of zonder invloed van de kunstenaar. Het toeval, het absurde en het ongerijmde is niet zichtbaar maar wel uitermate voelbaar aanwezig. Het is een fenomeen anno 2011. In de werken wordt altijd naar de bron verwezen, het NU. Het werk van Van Es roept op om alle zintuigen te gebruiken en is tevens een oproep om in beweging te komen. Het laat ervaren hoe belangrijk het “vandaag durven spelen” is, hoe zichtbaar waarde en tijd kunnen zijn. Het zegt toe dat hedendaags jong kunstenaarschap een stevige dosis tijd en inspanning vergt. Van Es heeft in mijn beleving een oprechte drive, een doordachte helderheid en daarbij de wispelturigheid van twijfel verzameld in overvol practicum met gelabelde reageerbuizen. Hij heeft de magische ingrediënten onder handbereik om kunst van nu mettertijd verder aan mij te openbaren. Ik ga graag verder met van Van Es op reis en zal zijn stappen volgen in zijn zoektocht naar opties om de harde, wonderlijke realiteit te ervaren of juist van mij af te kunnen schudden. Wat ik Van Es wil ik meegeven Gestructureerd te produceren en op gezette tijden aan tentoonstellingen deel te nemen. De voorwaarde voor deelname aan een presentatie moet zijn dat er minstens 5 werken kunnen worden getoond. Voor elke tentoonstelling moet nieuw werk worden geproduceerd dat vooraf is geselecteerd als idee uit het grote register van aantekeningen en gedachtespinsels.
Oil tower (work in progress) 2011 Motorolie,glazen,mdfblok
[10]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[11]
JASPER VAN ES
The futher‌the faster (work in progress) 2011 inkt,houten ladder
Oil tower (work in progress) 2011 Motorolie,glazen,mdfblok
[12]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[13]
JASPER VAN ES
[14]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
On one condiiton (work in progress) 2011 Mdf,lucifers
[15]
JASPER VAN ES
On one condiiton (work in progress) 2011 Mdf,lucifers
[16]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
On one condition (work in progress) 2011 Mdf,lucifers
[17]
JASPER VAN ES
[18]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[19]
JASPER VAN ES
[20]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
In money we trust maart,2011 100 euro biljet,24k bladgoud twv 100 euro
[21]
JASPER VAN ES
[22]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
An artist privilege project 2011 500 euro biljet
[23]
JASPER VAN ES
[24]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
The futher…the faster 2011 inkt,houten ladder
[25]
JASPER VAN ES MEESTERPROEF #3 TEKST: BRENDA TEMPELAAR & MARGOT ZWEERS | 4e JAARS STUDENT BEELDENDE KUNST ST. JOOST The American Dream Het klassieke verhaal van een krantenjongen die eindigt als directeur van de krant, is de spil in het werk van Jasper van Es. Een kunstenaar die een fascinatie heeft voor het feit dat iedereen iets kan zeggen, maar sommige stemmen zwaarder wegen dan anderen. De hiërarchie van de mens wordt bepaald door het geld dat ze te besteden heeft. Van Es pakte vijf cent op en maakte er 200 euro van. Toch is hij geen op winst beluste kunstenaar. Iedere euro die hij aan zijn werk verdient, investeert hij in een nieuw werk. Het gaat hem er om dat mensen nadenken over de plek die kunst inneemt in het systeem van handel en in ons economische beleid. In zijn werk houdt hij zich bezig met de vraag wat iets waard is en belangrijker: hoe wordt deze waarde eigenlijk bepaald? Zijn werk bestaat dankzij de vorm, maar is niet vormvast. De werken hebben de potentie om iets anders te worden of zelfs te verdwijnen; lucifers hebben vuur nodig om aangestoken te worden. Het werk is er als object, maar de conceptuele ruimte is groter dan de materie. Dat betekent dat het idee de ruimte als het ware vult. Het werk ‘The artist reserves the right to light the work without notice’ refereert niet alleen aan het recht dat hij zichzelf geeft om het werk ten alle tijden aan te mogen steken, de letterkeuze en de rode topjes van de lucifers verwijzen rechtstreeks naar lichtreclames. De dynamiek tussen de associatie met lichtreclames en de betekenis van de woorden zorgt ervoor dat het aspect van vernieling niet schreeuwerig aanwezig is, maar als een stilte. Het voortbestaan van het kunstwerk is een risico voor de koper; het beeld van een vernietigd werk is een dreiging, maar tegelijkertijd iets onvoorstelbaars. Als een kunst[26]
werk verkocht is, gaat het zijn eigen leven leiden. Iets wat voor van Es een interessant gegeven is, maar hij probeert de werken ook op een bepaalde manier bij zich te houden. Wat hij daarmee laat zien, is dat mensen kunst willen kopen om het te hebben. Hij toont echter dat het nooit helemaal in hun bezit kan zijn. Het letterlijk werken met geld is een moedige actie, zoals bij ‘An artist privilige project’ waar hij uit
een biljet van 500 euro het woord Specimen uitsneed. Jasper van Es investeert in een eerste werk, het vervolg is afhankelijk van de koper. Hij beschouwt zijn werk als potentieel handelswaar, nog voordat het gemaakt is. Het verkopen van een werk is voor hem de actie die het mogelijk maakt om een nieuw werk te maken in de serie. Het geld is dan waardeloos geworden, maar de waarde van het kunstwerk wordt een zichtbare vraag. Is een kunst-
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
werk meer waard dan geld? Omdat alle biljetten in lijstjes gepresenteerd worden blijft die vraag steken op de grens van het specifieke kunstwerk. Het musealiseren van het werk zorgt ervoor dat het de kunst en haar waarde bevraagt, de verkoopmachine zoals die in de kunst werkzaam is. Als je het lijstje weg denkt, wordt het biljet zichtbaar als het symbool voor geld, het verdwijnt in zijn vanzelfsprekende rol van gebruiksvoorwerp. De actie van ‘het vernietigen’
van een biljet met zo’n waarde, krijgt dan nog meer betekenis. Bij het werk ‘in money we trust’ stellen we ons voor dat zich achter het bladgoud een biljet bevindt, omdat we eerder dat biljet van 500 euro hebben gezien. De maat verraadt de aanwezigheid van briefgeld, toch kunnen we niet met zekerheid zeggen dat het zo is. Je zou er ook aan voorbij kunnen gaan en een rechthoek van bladgoud zien, in-
gelijst in een zwart passe-partout met een houten lijst. Die dubbelzinnigheid zorgt ervoor dat je je afvraagt wat nu eigenlijk het verschil is tussen bladgoud en briefgeld. De waarde is in feite gelijksoortig, maar omdat we ons betalingssysteem hebben ingericht op geld, is het goud ondergeschikt geraakt. Het is te zien dat Jasper van Es de lessen van zijn opleiding heeft meegenomen, maar ze niet als vanzelfsprekend ervaart. Zo werkt hij in de tegengestelde richting van wat kunstenaars doorgaans een proces noemen: Hij verzint een werk, sleept het een tijdje mee in zijn hoofd tot er een kans komt om het te realiseren. Veel ideeën blijven in zijn hoofd bestaan, slechts een paar dingen halen de uitwerking. Zijn ambitie als maker is dat het werk aanvoelt als met je vingers knippen, het lampje dat spreekwoordelijk gaat branden. Die vanzelfsprekendheid is zichtbaar, in de vorm dat het werk door iedereen gemaakt had kunnen zijn. Dat blijkt ook als je hem vraagt of het ook door iemand anders uitgevoerd had mogen worden, waarop hij antwoordt: ‘Graag zelfs, want het was toch wel erg veel werk terwijl ‘het ding zelf’ er eigenlijk al was.’
The futher…the faster 2011 inkt,houten ladder
[27]
JASPER VAN ES
The further you are from the ground the faster time goes ‘Researchers found that a height difference of around 1 foot (33 centimeters) causes a measurable change in the passing time.’
The futher…the faster 2011 inkt,houten ladder
[28]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[29]
JASPER VAN ES MEESTERPROEF #3 TEKST: GERRIT VAN DEN HOVEN | KUNSTREDACTEUR BRABANTS DAGBLAD Een champagnepiramide zonder champagne maar met motorolie en een ontvlambaar kunstwerk van lucifers. De meesterproef van Jasper van Es. Op zijn gemak werkt de jonge kunstenaar Jasper van Es (29) aan zijn kunstwerk. Hij heeft een mdf-plaat wit geschilderd en er vele gaatjes ingeboord. In die gaatjes zet hij lucifershoutjes, de zwavelkop omhoog. Zo ontstaat in rode zwavelkoppen een tekstregel:‘The artist reserves the right to light the work without notice’. Dat klinkt als een dreigement. De maker grijnst en zegt dat hij aan Marlene Dumas heeft gedacht die boos was omdat een museum in Gouda een werk van haar uit de collectie hadden laten veilen. “Dus als de eigenaars het werk willen verkopen en ik wil dat niet, dan kan ik altijd even langsgaan.” Voor een expositie, nog tot half december te zien in galerie Marion De Canniére in Antwerpen, maakte Van Es een verwant werk. In een glasplaat graveerde hij de tekst ‘The artist reserves the right to destroy without notice’. Een voorhamer leunt nonchalant tegen de glasplaat. Het geeft aan dat het werk van de onlangs aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg afgestudeerde Van Es gaat over de kunstwereld en de waarde van kunst. “Ik zie graag dat mensen nadenken over wat ik maak. Een kunstwerk moet communiceren met de toeschouwer.” Van Es is de derde recent afgestudeerde kunstenaar die in Kunstpodium T een ‘meesterproef’ aflegt, een proef die moet aantonen dat de oud-student klaar is voor een bestaan als autonoom kunstenaar. Na een korte werkperiode volgt een expositie waarbij deskundigen uit de wereld van de beeldende kunst commentaar leveren. Van Es is typisch een kunstenaar waar je [30]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES je weinig zorgen over moet maken. Hij komt er wel. De weliswaar kleine, maar krachtige expositie in de Tilburgse kunstruimte levert daarvoor het bewijs. Met bravoure en humor claimt Van Es een plaats voor zichzelf in de kunstwereld. In een ruimte heeft Van Es met champagneglazen een piramide gebouwd, maar de glazen zijn gevuld met motorolie. De vettige olie druipt over de witte sokkel op de grond waar de jerrycan nog staat. Je hebt geen uitleg nodig om te begrijpen dat dit werk gaat over de smerige olie-industrie waar de mensen helemaal onderaan de piramide blijven zitten met de rotzooi. Van Es zit in de hoek van de conceptuele kunstenaars. Een vage echo van Marcel Duchamp is hier en daar zichtbaar, de opvattingen van Andy Warhol over kunst en kunstproductie heeft Van Es waarschijnlijk ook wel gelezen en de fluxus-beweging is hem zeker niet ontgaan. Zeker kijkt Van Es, wonend in de designstad Eindhoven, naar hedendaagse vormgevers die tegen de beeldende kunst aanschurken. Van Es weet met die ingrediënten zijn eigen, soms licht ontvlambare mengsel te maken. Hij beseft heel goed waar hij mee bezig is.
Oil tower 2011 Motorolie,glazen,mdfblok
Het minste werk in de expositie bestaat uit een ladder die tegen de muur aanstaat. Via de ladder kun je naar een papier klauteren dat hoog aan de muur is aangebracht. ‘Hoe hoger je leeft, hoe sneller de tijd gaat’, staat daar op. Van Es weet zelf nog niet of hij dit werk wel zal gaan tonen. Als beeld overtuigt het niet. Mensen zullen zich wel drie keer bedenken eer ze de wankel ogende ladder opklauteren. Wat dan rest is een ladder in een ruimte. Dat Van Es zelf twijfelt, geeft aan dat hij een goed inzicht heeft in hoe zijn kunstwerken communiceren met de toeschouwer.
[31]
JASPER VAN ES
[32]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
Oil tower 2011 Motorolie,glazen,mdfblok
[33]
JASPER VAN ES MEESTERPROEF #3 TEKST: MICHAEL DE KOK | BEELDEND KUNSTENAAR JAARMEESTER TIJDENS LEERLING/ MEESTER EXPOSITIES 2009/2010 Jasper Van Es is een ideeën kunstenaar. Zijn werken zijn zorgvuldig tot in detail uitgedacht en uitgeprobeerd alvorens hij ze uitvoert. In principe zouden ze aan de hand van een technische tekening door anderen kunnen worden gerealiseerd. Echter, in de praktijk pakt dit toch vaak anders uit. De grilligheid van het materiaal en het handmatige van het uitvoeren, hebben invloed op de verschijningsvorm van het beeld. Een andere factor is de ruimte waarin het werk geplaatst wordt want die dwingt tot het maken van keuzes. De tentoonstellingsruimte gaat een dialoog aan met het werk. De afmeting en de lichtsituatie bepalen de “restruimte” om het object waardoor het soms werkt als een “klassiek” sculptuur. Het idee moet immers tastbaar gemaakt worden om beeldend bestaansrecht te krijgen. Dit komt mooi tot uiting in de installatie ‘Oil Tower’. Een mooie transparante installatie die de toeschouwer uitdaagt na te denken over hiërarchie en actualiteit. Omdat het werk een bepaalde lichtheid heeft, is het ondanks de beladen inhoud een aangenaam en verstild beeld dat vragen stelt en geen antwoord geeft. ‘On one condition’ is een werk dat misschien wel geboren is tijdens een wandeling van Jasper in een herfstig Amerika waar hij verwonderd was door de fel roodgekleurde bladeren van bodembegroeiing. Dit lijkt ver af te staan van het werk dat hij exposeert in Kunstpodium T, maar het idee kan soms heel intuïtief ontstaan. De uiteindelijke maat van het werk wordt pas bepaald als de keuze is gemaakt in welke ruimte het komt. Als een werk eenmaal aan de muur hangt weet de toeschouwer niet in welk stadium de kunstenaar bepaald werk heeft uitbesteed of zelf [34]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES heeft uitgevoerd. Het geestelijk eigendom blijft echter onbetwist. Jasper slaagt ook hier om een concept beeldend vorm te geven; het is een helder werk dat overtuigd in zijn beeldkracht. Het element “tijd” speelt in elk werk een rol maar specifiek in “The further.......the faster”. De tijd te vatten is iets dat in kunst altijd een uitdaging is geweest.Immers,de tijd haalt altijd de actualiteit in en vice versa. De titel van het werk ‘In the money we trust’ laat dat mooi blijken. Het verloop van tijd kan de betekenis van een kunstwerk beïnvloeden of zelfs veranderen. Jasper van Es is een bevlogen kunstenaar van deze tijd, die op boeiende wijze beeldend en inhoudelijk weet te overtuigen en de toeschouwer uitdaagt te kijken en na te denken over de tijd waarin wij leven.
On one condition 2011 Mdf,lucifers
[35]
JASPER VAN ES
[36]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
On one condition 2011 Mdf,lucifers
[37]
JASPER VAN ES
[COLOFON] HOOFDREDACTEUR Zeus Hoenderop EINDREDACTIE Mariska van Zutven VORMGEVING Rick van de Mortel FOTOGRAFIE Mariska van Zutven Eva Keeven Zeus Hoederop Tekstbijdragen Mariska van Zutven Riet vam Gerven Brenda Tempelaar Margot zweers Gerrit van den Hoven Micheal de Kok REDACTIE Marleen Hartjes Mariska van Zutven KUNSTERNAARS Jasper van Es TEMP. is digitaal en te lezen via de website van Kunstpodium T. Temp. is tevens gratis te down- loaden als pdf. Desgewenst kan hij dubbelzijdig uitgeprint worden en gevouwen tot een tastbaar magazine.
[38]
MEESTERPROEF #3: JASPER VAN ES
[39]
JASPER VAN ES
[40]