การจัดทําบัญชีอย่ างง่ าย
สํ านักกํากับดแลธรกิ ู ุ จ กรมพัฒนาธรกิ ุ จการค้ า
คํานํา ิ ่ ่่ ่ จดทะเบียน การดําเนินธุรกจในปั จจุบนั นิติบุคคลประเภทตางๆไมวาจะเป็ นห้างหุ น้ สวน บริ ษทั จดทะเบียนขนาดเล็ก ขนาดกลาง หรื อขนาดใหญ่ มีหน้าที่จัดทําบัญชีและงบการเงินให้ถูกต้อง ํ ตามที่กฎหมายกาหนด ซึ่งการจัดทําบัญชีและงบการเงินนี้ จะทําให้กิจการทราบผลการดําเนินงาน ิ ฐานะทางการเงินและความมัน่ คงของกจการ โดยข้อมูลในงบการเงินจะเป็ นประโยชน์ต่อการวางแผน ่ จ่ายที่เกดขึ ิ ้ น นอกจากนี้ ยงั เป็ นเครื่ องมือ และการตัดสิ นใจ ทําให้กิจการทราบจํานวนต้นทุนและคาใช้ ิ ในการตัดสิ นใจที่สาํ คัญของผูใ้ ช้งบการเงินซึ่งเป็ นผูม้ ีส่ วนได้เสี ยของกจการ ่ ผูบ้ ริ หารโดยเฉพาะผูบ้ ริ หารที่ไมใช ่ ่ ในการใช้ประโยชน์จากข้อมูลทางบัญชีดงั กลาว นักบัญชีจาํ เป็ นต้องเข้าใจลักษณะของการบัญชี แนวความคิดพื้นฐานทางการบัญชี ความหมายของ คําหรื อแนวความคิดทางการบัญชีที่สาํ คัญของนักบัญชี ความสัมพันธ์ของบัญชีและงบการเงิน ่ ทั้ งนี้ เพื่อให้สามารถ รวมถึงแนวทางที่จะใช้ขอ้ มูลทางบัญชีประกอบการตัดสิ นใจในรู ปแบบตางๆ แปลความและเข้าใจข้อมูลทางบัญชีได้ดีข้ ึน ํ ั แลธุรกจิ จึงได้จดั ทําเอกสารเพื่อให้ผบู ้ ริ หารที่ไมใชนั ่ ่ กบัญชี ได้รู้จกั การ สํานักกากบดู บัญชีมากขึ้ นและตระหนักถึงประโยชน์ของรายงานทางการเงินและสามารถนํารายงานทางการเงิน ิ อยางมี ่ ประสิ ทธิผล มาใช้ประโยชน์ในการบริ หารจัดการธุรกจได้ ่ ่ ่ ้ จะเป็ นประโยชน์ใน ํ ั แลธุรกจิ หวังเป็ นอยางยิ ่ ง่ วาเอกสารเผยแพรเลมนี สํานักกากบดู การศึกษาและเป็ นแนวทางในการปฏิบตั ิให้แกผู่ ป้ ระกอบธุรกจิ และผูท้ ี่สนใจทัว่ ไป
ํ ั แลธุรกจิ สํานักกากบดู กุมภาพันธ์ 2553
2
สารบัญ
หน้า บทที่ 1
บทที่ 2 บทที่ 3 บทที่ 4 บทที่ 5
ความหมายและประโยชน์ของการบัญชี - ความหมายของการบัญชี 1 - วัตถุประสงค์ 2 - ผูใ้ ช้ขอ้ มูลทางการบัญชี 3 รายการทางบัญชีและเอกสารประกอบการลงบัญชี 4 การบันทึกรายการในบัญชี 11 งบการเงิน 17 การใช้ประโยชน์จากงบการเงิน 22
3
บทที่ 1 ความหมายและประโยชน์ ของการบัญชี
ิ ่ องการที่จะรับรู ้ผลการ ในการดําเนินงานทางธุรกจิ เจ้าของกจการในฐานะผู บ้ ริ หารยอมต้ ิ ่ าคัญอยางยิ ่ ง่ เนื่องจากผูบ้ ริ หารจะ ดําเนินงานและฐานะการเงินของกจการ ดังนั้ นการทําบัญชีจึงมีสวนสํ ่ และวางแผนในการดําเนินงานใน สามารถนําข้อมูลทางการเงินไปใช้ในการวางแผนจัดทํางบประมาณตางๆ ํ ่ อนาคตได้ ทั้ งนี้ ตามพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 ได้กาหนดให้ หา้ งหุ น้ สวนจดทะเบี ยน บริ ษทั จํากดั ่ ิ ิ บริ ษทั มหาชนจํากดั นิติบุคคลที่ต้ งั ขึ้ นตามกฎหมายตางประเทศที ่ประกอบธุรกจในประเทศไทย กจการ ่ าตามประมวลรัษฎากร เป็ นผูม้ ีหน้าที่จดั ทําบัญชี และต้องจัดให้มีผทู ้ าํ บัญชีซ่ ึงเป็ นผูม้ ีคุณสมบัติตามที่ รวมค้ ํ อธิบดีกาหนด เพื่อจัดทําบัญชีให้เป็ นไปตามพระราชบัญญัติน้ ี โดยผูม้ ีหน้าที่จดั ทําบัญชีมีหน้าที่ควบคุมดูแล ่ ผูท้ าํ บัญชีให้จดั ทําบัญชีให้ตรงตอความเป็ นจริ งและถูกต้อง
การบัญชี หมายถึง การคัดเลือก การจดบันทึก การจําแนก การสรุ ปผล และการจัดทํา ่ ดเป็ นเงินตรา รวมถึงการแปลความหมายของรายงาน เกยวกบการเงิ ี่ ั รายงานทางการเงินโดยใช้หนวยวั น ่ ่อนําไปใช้ในการตัดสิ นใจได้อยางถู ่ กต้อง ดังกลาวเพื
การคัดเลือก (Identification)
การคัดเลือกเหตุการณ์ทางเศรษฐกจิ ิ ้ นในแตละวั ่ น หรื อรายการค้าที่เกดขึ - การซื้ อ/ขายสิ นค้า ่ าระหนี้ - การรับ/จายชํ ฯลฯ
การจดบันทึกข้ อมลู (Recording)
การจดบันทึกรายการค้า ิ ้ นในแตละวั ่ น ที่เกดขึ - สมุดบัญชีรายวัน - สมุดบัญชีแยกประเภท ฯลฯ
4
การสื่ อสารข้ อมลู (Communication)
การจัดทํารายงานทางการเงินและ วิเคราะห์ขอ้ มูล - งบดุล ํ - งบกาไรขาดทุ น - งบกระแสเงินสด ฯลฯ
่ ่ รกจฉั ิ นํ้ ามีความจําเป็ นตอการทํ าเกษตรกรรมฉันใด การจัดทําบัญชีกมี็ ความจําเป็ นตอธุ ่ ธุรกจทราบรายรั ิ นั้ น เนื่องจากการบัญชีถือเป็ นแกนกลางหรื อกระดูกสันหลังในโลกธุรกจิ ซึ่งจะชวยให้ บ ่ รวมทั้ งทราบสถานะทางการเงินของตนเอง ดังนั้ น วัตถุประสงค์ของการจัดทําบัญชีสามารถสรุ ป รายจาย ได้ ดังนี้ เพื่อเป็ นการบันทึกเหตุการณ์ทางการค้า ิ ่ ่ เพื่อให้เจ้าของกจการได้ ทราบว่าชวงเวลานั ้ น ๆ มีสินทรัพย์หนี้สินและสวนของ ่ ่ เจ้าของอยูเ่ ป็ นจํานวนเทาใดและอยางไร ิ เพื่อเป็ นปั จจัยหนึ่งประกอบการตัดสิ นใจในการลงทุนของนักธุรกจและประกอบการ ิ ตัดสิ นใจในการบริ หารของเจ้าของกจการ ั เพื่อเป็ นการป้ องกนการทุ จริ ตและการสูญหายของสิ นทรัพย์ เพื่อให้เป็ นไปตามข้อบังคับของกฎหมาย ่ ่ฐ เพื่อเป็ นเครื่ องมือนํามาใช้ในการคํานวณภาษีที่จะต้องจายแกรั
ิ ดทําบัญชีเพื่ออะไร ?? ธุรกจจั
5
่ ผูใ้ ช้ขอ้ มูลทางการบัญชี สามารถแบงประเภทได้ เป็ น 2 กลุ่มใหญ่ คือ ผูใ้ ช้ภายนอก (External Users) และผูใ้ ช้ภายใน (Internal Users)
กลุ่มผ้ ูใช้ ภายในกิจการ (Internal Users) ได้แก่ กรรมการอํานวยการ , ผูจ้ ดั การทัว่ ไป , ี่ อง หัวหน้าฝ่ าย/แผนก , และพนักงานอื่น ๆ ที่เกยวข้ กบัข้อมูล ผูใ้ ช้ภายในจะใช้ขอ้ มูลในการตัดสิ นใจและ ิ วิเคราะห์การดําเนินงานของกจการ เพื่อใช้ในการ ิ วางแผน การควบคุม โดยผูบ้ ริ หารของกจการต้ องมี ่ ความรู ้ความเข้าใจระบบการเงินเพื่อการบริ หารอยาง มีประสิ ทธิภาพ ทั้ งนี้ ข้อมูลทางบัญชีที่นาํ มาใช้ใน ิ การสัง่ การและควบคุมการปฏิบตั ิงานในกจการ จะเรี ยกวา่ ข้อมูลทางการบัญชีเพื่อการจัดการ (Managerial accounting information)
6
กล่มุผ้ ูใช้ ภายนอกกิจการ (External Users) ได้แก่ ผูถ้ ือหุน้ หรื อผูท้ ี่สนใจจะลงทุน , ผูข้ ายสิ นค้า หรื อเจ้าหนี้ อื่น , สถาบันการเงินหรื อบุคคลที่ให้ ิ ่ กจการกู ย้ มื , ลูกค้า , หนวยงานรั ฐบาล , สาธารณชน ั กลุ่มผูใ้ ช้ภายนอกมีดว้ ยกนมากมายหลายฝ่ าย ่ ายกต้็ องการข้อมูลที่แตกตางกนไป ่ ั ซึ่งแตละฝ่ เชน่ เจ้าหนี้จะใช้ขอ้ มูลในการตัดสิ นใจให้เครดิตกบั ิ กจการ , นักลงทุนหรื อผูถ้ ือหุน้ ต้องการทราบข้อมูล ่ ้ อหรื อขายหรื อซื้ อหุน้ เพิ่ม เพื่อใช้ตดั สิ นใจวาจะซื เป็ นต้น ทั้ งนี้ ข้อมูลทางการบัญชีการเงิน (Financial accounting information) จะมีรูปแบบหรื อลักษณะ ํ ที่กาหนดไว้ ตามหลักการบัญชีที่รับรองทัว่ ไป (Generally accepted accounting principles: GAAP)
บทที่ 2 รายการทางบัญชีและเอกสารประกอบการลงบัญชี ในการจัดทําบัญชีของกิจการจําเป็ นต้องอาศัยเอกสาร หลักฐานที่เชื่อถือได้ เพื่อบันทึก ิ ้ นจนกระทัง่ ประมวลผลเพื่อนําเสนองบการเงิน ซึ่งสามารถสรุ ปขั้ นตอนการจัดทํารายงาน รายการค้าที่เกดขึ ทางการเงิน ได้ดงั นี้ (1) รายการค้ าหรือรายการทางบัญชี รวบรวมเอกสาร หลักฐาน/จัดทําขึ้ น
(2) เอกสารทีต่ ้ องใช้ ประกอบการลงบัญชี วิเคราะห์รายการ
(3) บันทึกรายการในบัญชี
- การซื้ อ-ขายสิ นค้า ่ - การให้บริ การ รับจ้างตางๆ ่ ่ จ่าย - การจายคาใช้ ่ าระหนี้ - การรับ-จายชํ ฯลฯ - ใบเสร็ จรับเงิน ํ ั นค้า/ใบสงของ ่ - ใบกากบสิ ่ - ใบสําคัญจาย ่ - สัญญาตางๆ ฯลฯ - บัญชีรายวันหรื อบัญชีข้นั ต้น - บัญชีแยกประเภท
สรุ ปผลการดําเนินงาน เมื่อสิ้ นรอบระยะเวลาบัญชี
(4) งบการเงินหรือรายงานทางการเงิน
- งบดุล ํ - งบกาไรขาดทุ น ่ - งบแสดงการเปลี่ยนแปลงสวนของเจ้ าของ - งบกระแสเงินสด - หมายเหตุประกอบงบการเงิน
7
ิ ่ งเป็ นผลทําให้เกดการเปลี ิ หมายถึง เหตุการณ์ทางเศรษฐกจซึ ่ยนแปลงในสิ นทรัพย์ ่ ิ ี่ องกบบุ ั คคลภายนอก เชน่ การซื้ อวัตถุดิบ หนี้ สินและสวนของเจ้ าของกจการ รวมถึงรายการที่เกยวข้ ่ ่ จ่าย การรับ-จายชํ ่ าระหนี้ เป็ นต้น การขายสิ นค้า การให้บริ การ การจายคาใช้ รายการทางบัญชี ประกอบด้วย 5 ประเภท 1. บัญชีประเภทสิ นทรัพย์ 2. บัญชีประเภทหนี้ สิน 3. บัญชีประเภททุน 4. บัญชีประเภทรายได้ ่ จ่าย 5. บัญชีประเภทคาใช้
การวิเคราะห์ รายการค้ า (Business Transaction Analysis) หมายถึง การพิจารณา ่ ่ ิ ้ น มีผลทําให้สินทรัพย์ หนี้ สิน และสวนของเจ้ าของ เปลี่ยนแปลงไปในทางที่เพิ่มขึ้ น วารายการค้ าที่เกดขึ ่ ซึ่งการวิเคราะห์รายการค้าที่ถูกต้องจะนําไปสู่ การบันทึกบัญชีได้อยางถู ่ กต้อง หรื อลดลงเป็ นจํานวนเทาใด ่ ยวกนั เชนเดี หลักการบัญชีคู่ (Double Entry Accounting) หมายถึง รายการค้าทุกรายการที่ ็ าไปบันทึกบัญชี 2 ด้านเสมอ คือ ด้ านเดบิต (Dr) และ ด้ านเครดิต ิ ้ น เมื่อได้ทาํ การวิเคราะห์แล้วกจะนํ เกดขึ ่ ั ้ งสองด้าน แตจํ่ านวนบัญชีที่ลงนั้ นไมจํ่ าเป็ นต้องเทากน ่ ั เชน่ อาจเป็ นการเดบิต (Cr) ด้วยจํานวนเงินเทากนทั ่ ่ งบัญชีกได้ ็ แตข้่ อสําคัญ การบันทึกรายการค้าทุกรายการ จํานวนเงินที่เด หนึ่งบัญชี และเครดิตมากกวาหนึ ั องเทากบจํ ่ ั านวนเงินที่เครดิตบัญชีทุกบัญชีรวมกนั บิตทุกบัญชีรวมกนต้ สมการบัญชี หมายถึงอะไรคะ่ ?
8
การเพิม่ ขึน้ /ลดลงในบัญชีแต่ ละประเภทตามหลักการบัญชีคู่ บัญชีสินทรัพย์ เดบิต (เพิม่ ขึ้ น) เครดิต (ลดลง)
บัญชีหนีส้ ิ น เดบิต (ลดลง) เครดิต (เพิ่มขึ้ น)
บัญชีค่าใช้ จ่าย เดบิต (เพิ่มขึ้ น) เครดิต (ลดลง)
บัญชีประเภททนุ เดบิต (ลดลง) เครดิต (เพิ่มขึ้ น)
บัญชีรายได้ เดบิต (ลดลง) เครดิต (เพิ่มขึ้ น)
่ นทรัพย์ สมการบัญชี (Accounting Equation) คือ ความสัมพันธ์ ระหวางสิ ่ หนี้ สิน และสวนของเจ้ าของ (ทุน) โดยสามารถเขียนเป็ นรู ปสมการบัญชีได้ดงั นี้ สมการบัญชี
่ ตัวอยาง
สิ นทรัพย์
=
หนีส้ ิ น
+
11,000 บาท
=
3,500 บาท
+
9
ทนุ 7,500 บาท
เอกสารที่ตอ้ งใช้ประกอบการลงบัญชี ได้แก่ บันทึก หนังสื อ หรื อเอกสารใดๆที่ใช้เป็ น หลักฐานในการลงรายการในบัญชี ซึ่งแยกได้เป็ น 3 ประเภท คือ 1. เอกสารที่จดั ทําขึ้ นโดยบุคคลภายนอก 2. เอกสารที่กิจการจัดทําขึ้ น เพือ่ ออกให้แกบุ่ คคลภายนอก ิ 3. เอกสารที่กิจการจัดทําขึ้ น เพือ่ ใช้ในกจการของตนเอง ่ เอกสารที่ตอ้ งใช้ประกอบการลงบัญชีทุกประเภท ต้องมีรายการดังตอไปนี ้ ิ ¾ ชื่อของผูจ้ ดั ทําเอกสารซึ่งอาจใช้ชื่อที่ใช้ในการประกอบธุรกจของผู จ้ ดั ทํา ็ เอกสารกได้ ¾ ชื่อของเอกสาร ่ ่ (ถ้ามี) ¾ เลขที่เอกสาร และเลมที ¾ วัน เดือน ปี ที่ออกเอกสาร ¾ จํานวนเงินรวม เอกสารที่ใช้ลงบัญชีตอ้ ง มีรายการอะไรเพิ่มเติม ่ ?? อีกรึ เปลานะ
10
กรณีเอกสารทีใ่ ช้ เป็ นหลักฐานในการรับเงิน รับฝากเงิน รับชําระเงินหรือตั๋วเงิน ต้ องมีรายการ ต่ อไปนีเ้ พิม่ เติม ิ ¾ เลขประจําตัวผูเ้ สี ยภาษีอากรของกจการที ่จดั ทําเอกสาร ิ ารที่จดั ทําเอกสาร ¾ สถานที่ต้ งั ของกจก ี่ ั ¾ รายละเอียดเกยวกบการรั บเงินหรื อตัว๋ เงิน ่ บ ราคาตอหนวย ่ ่ และราคารวมของสิ นค้าหรื อบริ การแตละ ่ ¾ ชื่อ ชนิด จํานวน หนวยนั รายการ ¾ ลายมือชื่อของผูร้ ับเงินหรื อตัว๋ เงิน
่ ่ 15 เลมที
ตัวอย่ างเอกสารทีจ่ ัดทําขึ้นเพือ่ ออกให้ บุคคลภายนอก นอก เลขที่ 701 ใบเสร็จรับเงิน บริษัท ก จํากัด 70 ถนนมหาราช เขตพระนคร กรุ งเทพฯ โทร.02-2222222 เลขประจําตัวผูเ้ สี ยภาษีอากร 58916859
ได้รับเงินจาก ร้านมานะการไฟฟ้ า จํานวน และหน่ วยนับ 2 เครื่ อง 1 เครื่ อง
ราคาต่ อ หน่ วย 12,000.5,000.-
วันที่ 30 มกราคม 2552 รายการ TV สี Sony 21” วิทยุ National
้ นบาทถ้วน) (สองหมื่นเกาพั ชําระเป็ น
เงินสด
จํานวนเงิน 24,000.5,000.-
รวมเงิน
29,000.-
่ ยน 3 เช็คธนาคารเกษตรไทย เลขที่ 5989 สาขาทาเตี ลายมือชื่อผูร้ ับเงิน ...XXX...... 30 มกราคม 2552
11
กรณีเอกสารทีใ่ ช้ เป็ นหลักฐานในการจําหน่ าย จ่ าย โอน ส่ งมอบสิ นค้าหรือบริการ โดยยังมิได้ มี การชําระเงินหรือตั๋วเงิน ต้ องมีรายการต่ อไปนีเ้ พิม่ เติม ิ ¾ เลขประจําตัวผูเ้ สี ยภาษีอากรของกจการที ่จดั ทําเอกสาร ิ ¾ สถานที่ต้ งั ของกจการที ่จดั ทําเอกสาร ่ บ ราคาตอหนวย ่ ่ และราคารวมของสิ นค้าหรื อบริ การแตละ ่ ¾ ชื่อ ชนิด จํานวน หนวยนั รายการ ¾ ชื่อหรื อชื่อที่ใช้ในการประกอบธุรกจิ และที่อยูข่ องผูซ้ ้ือหรื อผูร้ ับสิ นค้าหรื อผูร้ ับบริ การ ¾ ลายมือชื่อผูจ้ ดั ทําเอกสาร ¾ ลายมือชื่อผูร้ ับสิ นค้าหรื อบริ การ ตัวอย่ างเอกสารทีจ่ ัดทําขึ้นเพือ่ ออกให้ บุคคลภายนอก ่ ่ 150 เลมที
เลขที่ 7451 ใบส่ งของ บริษัท ก จํากัด 70 ถนนมหาราช เขตพระนคร กรุ งเทพฯ โทร.02-2222222 เลขประจําตัวผูเ้ สี ยภาษีอากร 58916859
่ นค้าให้ ร้านสมชายอิเลคโทรนิค สงสิ จํานวน และหน่ วยนับ 2 เครื่ อง
ราคาต่ อ หน่ วย 9,000.-
วันที่ 30 มกราคม 2552 รายการ
จํานวนเงิน
่ เครื่ องเลนและอั ด VDO Sony
(หนึ่งหมื่นแปดพันบาทถ้วน) ลายมือชื่อผูจ้ ดั ทําเอกสาร......XXX....... 30 มกราคม 2552
รวมเงิน
18,000.-
18,000.-
ลายมือชื่อผูร้ ับสิ นค้า ....XXX........... 30 มกราคม 2552
12
กรณีเอกสารทีจ่ ัดทําขึน้ โดยผู้มีหน้ าทีจ่ ัดทําบัญชี เพือ่ ใช้ ในกิจการของตนเอง ต้ องมีรายการ ต่ อไปนีเ้ พิม่ เติม ¾ คําอธิบายรายการ ่ (ถ้ามี) ¾ วิธีการและการคํานวณตางๆ ¾ ลายมือชื่อของผูม้ ีหน้าที่จดั ทําบัญชี หรื อผูไ้ ด้รับมอบหมายให้เป็ นผูอ้ นุมตั ิรายการ ตัวอย่ างเอกสารทีจ่ ัดทําขึ้นโดยผ้ มู ีหน้ าทีจ่ ัดทําบัญชี เพือ่ ใช้ ในกิจการ ่ ่ 17 เลมที
เลขที่ 801 ใบสํ าคัญจ่ าย บริษัท ก จํากัด 70 นนมหาราช เขตพระนคร กรุ งเทพฯ โทร.02-2222222 วันที่ 30 มกราคม 2552 รายการ
จํานวนเงิน
่ ็ คาเกบขยะ
100.-
(หนึ่งร้อยบาทถ้วน) ผูร้ ับเงิน...XXX....... 30 มกราคม 2552
ผูจ้ ่ายเงิน...XXX............ 30 มกราคม 2552
รวมเงิน
100.-
ผูอ้ นุมตั ิ....XXX.............. 29 มกราคม 2552
การลงรายการในบัญชีรายวันและบัญชีสินค้า
เอกสารที่ตอ้ งใช้ประกอบการลงบัญชีทุกรายการ และเอกสารที่ตอ้ งใช้ ประกอบการลงบัญชีน้ นั ต้องสามารถแสดงความถูกต้องครบถ้วนของรายการบัญชีทุกรายการ ตามความเป็ นจริ งและเป็ นที่เชื่อถือได้ ใช้เอกสารประกอบการลงบัญชีที่จดั ทําขึ้ น โดยบุคคลภายนอก หรื อเอกสาร ่ ่ เอกสารดังกลาว ่ ิ ่ ก่อน เว้นแตไมมี กจการที ่จดั ทําขึ้ นเพื่อออกให้แกบุ่ คคลภายนอก แล้วแตกรณี ิ จึงให้ใช้เอกสารที่จดั ทําขึ้ นเพือ่ ใช้ในกจการของตนเอง 13
บทที่ 3 การบันทึกรายการในบัญชี เป็ นการรวบรวมเอกสารประกอบการลงบัญชีโดย ิ ้ นตามหลักการบัญชี และนํารายการดังกลาวไปบั ่ ทําการวิเคราะห์รายการค้าที่เกดขึ นทึกในสมุดบัญชี โดย ่ -หลังตามรายการที่เกดขึ ิ ้ น โดยขั้นตอนในการบันทึกบัญชี สรุ ปได้ดงั นี้ เรี ยง ลําดับกอน
่ นระบบ) ิ ้ น (การรวบรวมข้อมูลอยางเป็ ขั้นตอนที่ 1 รวบรวมข้อมูลที่เกดขึ
ิ ้น ขั้นตอนที่ 2 จัดเตรี ยมเอกสารสําหรับรายการบัญชีที่เกดขึ
ขั้นตอนที่ 3 ขั้นตอนที่ 4 ขั้นตอนที่ 5 ขั้นตอนที่ 6
ิ บันทึกรายการบัญชีในสมุดรายวัน โดยเรี ยงลําดับตามวันที่เกดรายการ ่ ผานรายการจากสมุ ดรายวันไปยังบัญชีแยกประเภท ่ ญชี และนํายอดรวมมาสรุ ปในงบทดลอง รวมยอดบัญชีแยกประเภทแตละบั ่ รณ์ให้สมบูรณ์สาํ หรับงวดนั้ น ปรับปรุ งรายการที่อาจจะยังไมสมบู
ขั้นตอนที่ 7 จัดทํางบการเงิน
14
หลักในการบันทึกบัญชี
รายการเกีย่ วกับ - สิ นทรัพย์ที่เพิ่มขึ้ น - หนี้ สินที่ลดลง ่ - สวนของเจ้ าของที่ลดลง
รายการเกีย่ วกับ - สิ นทรัพย์ที่ลดลง - หนี้ สินที่เพิ่มขึ้ น ่ - สวนของเจ้ าของที่เพิ่มขึ้ น
บันทึกบัญชีด้าน เดบิต Dr.
บันทึกบัญชีด้าน เครดิต Cr.
ก่ อนเริ่มบันทึกบัญชี สิ่ งทีต่ ้ องใส่ ใจเป็ นพิเศษ มีดังนี้ ่ ่ นทึกบัญชีอยางไร ่ เวลาไหน สมการบัญชีตอ้ งอยูใ่ นสมดุลเสมอ จะเอียงไปด้านใดด้านหนึ่งไมได้ ่ ไมวาจะบั ่ ิ ้ น สามารถนํามาบันทึกบัญชีได้หรื อไม่ ต้องทราบวารายการบั ญชีที่เกดขึ ิ ้ นเกยวข้ ี่ องกบตั ั วแปรอะไรในสมการบัญชี (สิ นทรัพย์ หนี้ สิน สวนของ ่ ต้องวิเคราะห์ให้ได้วา่ รายการที่เกดขึ ่ ั เจ้าของ รายได้และคา่ใช้จ่าย และตัวแปรนั้ นมีผลกระทบอยางไรกบสมการบั ญชี
ตัวอย่ างการบันทึกบัญชีในสมดรายวั น ุ
การรับเงิน ิ ¾ กจการได้ รับเงินทุนจากเจ้าของ 50,000 บาท Dr. เงินสด 50,000 Cr. ทุน
15
50,000
บัญชีแยกประเภท บัญชีเงินสด ว.ด.ป. ……..25X1
รายการ ทุน
จํานวนเงิน 50,000
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ ..........25X1 เงินสด
จํานวนเงิน 50,000
บัญชีทุน ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
การจ่ ายเงิน ิ ่ นสดชําระหนี้ ให้เจ้าหนี้ การค้า จํานวน 10,000 บาท ¾ กจการจายเงิ Dr. เจ้าหนี้ การค้า 10,000 Cr. เงินสด 10,000 บัญชีแยกประเภท บัญชีเจ้าหนี้ การค้า ว.ด.ป. ……..25X1
รายการ เงินสด
จํานวนเงิน 10,000
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
บัญชีเงินสด ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ ..........25X1 เจ้าหนี้ การค้า
จํานวนเงิน 10,000
การซื้อ ิ ¾ กจการซื ้ อสิ นค้าเป็ นเงินเชื่อ จํานวนเงิน 30,000 บาท ภาษีซ้ือ 2,100 บาท Dr. ซื้ อ 30,000 ภาษีซ้ือ 2,100 Cr. เจ้าหนี้ การค้า 32,100
16
บัญชีแยกประเภท บัญชีซ้ือ ว.ด.ป. ……..25X1
รายการ เจ้าหนี้ การค้า
จํานวนเงิน 30,000
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ .........25X1 ซื้ อ ภาษีซ้ื อ
จํานวนเงิน 30,000 2,100
บัญชีภาษีซ้ือ ว.ด.ป. รายการ .......... 25X1 เจ้าหนี้ การค้า
จํานวนเงิน 2,100
ว.ด.ป.
บัญชีเจ้าหนี้ การค้า ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ิ ¾ กจการซื ้ ออุปกรณ์สาํ นักงานเป็ นเงินสด จํานวน 20,000 บาท ภาษีซ้ือ 1,400 บาท Dr. อุปกรณ์สาํ นักงาน 20,000 ภาษีซ้ือ 1,400 Cr. เงินสด 21,400 บัญชีแยกประเภท บัญชีอุปกรณ์สาํ นักงาน ว.ด.ป. ……..25X1
รายการ เงินสด
จํานวนเงิน 20,000
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
รายการ
จํานวนเงิน
บัญชีภาษีซ้ือ ว.ด.ป. รายการ .......... 25X1 เงินสด
จํานวนเงิน 1,400
ว.ด.ป.
17
บัญชีเงินสด ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ ....25X1 อุปกรณ์สาํ นักงาน ภาษีซ้ื อ
จํานวนเงิน 20,000 1,400
การขาย ิ นค้าเป็ นเงินเชื่อ จํานวนเงิน 40,000 บาท ภาษีขาย 2,800 บาท ¾ กจการขายสิ Dr. ลูกหนี้ การค้า 42,800 Cr. รายได้จากการขาย 40,000 ภาษีขาย 2,800 บัญชีแยกประเภท บัญชีลูกหนี้ การค้า ว.ด.ป. ……..25X1
รายการ รายได้จากการขาย ภาษีขาย
จํานวนเงิน 40,000 2,800
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
บัญชีรายได้จากการขาย ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ .......25X1 ลูกหนี้ การค้า
จํานวนเงิน 40,000
บัญชีภาษีขาย ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ ....25X1 ลูกหนี้ การค้า
จํานวนเงิน 2,800
ิ ¾ กจการขายสิ นค้าเป็ นเงินสด จํานวน 20,000 บาท ภาษีขาย 1,400 บาท Dr. เงินสด 21,400 Cr. รายได้จากการขาย 20,000 ภาษีขาย 1,400 18
บัญชีแยกประเภท บัญชีเงินสด ว.ด.ป. รายการ ……..25X1 รายได้จากการขาย ภาษีขาย
จํานวนเงิน 20,000 1,400
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ .......... 25X1 เงินสด
จํานวนเงิน 20,000
บัญชีรายได้จากการขาย ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
บัญชีภาษีขาย ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ .........25X1 เงินสด
การรับรู้ รายการ ิ ่ นปันผล เป็ นเงิน 20,000 บาท ¾ กจการประกาศจายเงิ ํ Dr. กาไรสะสม 20,000 ่ Cr. เงินปันผลค้างจาย
จํานวนเงิน 1,400
20,000
บัญชีแยกประเภท ํ บัญชีกาไรสะสม ว.ด.ป. รายการ ่ ……..25X1 เงินปันผลค้างจาย
จํานวนเงิน 20,000
ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
ว.ด.ป. รายการ ํ .......... 25X1 กาไรสะสม
จํานวนเงิน 20,000
่ บัญชีเงินปันผลค้างจาย ว.ด.ป.
รายการ
จํานวนเงิน
19
บทที่ 4 งบการเงิน
ิ หลังจากที่กิจการได้จดั ทําบัญชีเรี ยบร้อยแล้ว กจการสามารถแสดงผ ลการดําเนินงานและ ิ ่ ฐานะการเงินของกจการในรอบบั ญชีที่ผานมา โดยแสดงในรู ปของงบการเงิน หมายถึง รายงานที่แสดงข้อมูลอันเป็ นผลจากการ ิ ิ ํ ่ ประกอบธุรกจของกจการซึ ่ งประกอบด้วย งบดุล งบกาไรขาดทุ น งบแสดงการเปลี่ยนแปลงในสวนของ ่ และคําอธิบายอื่น ซึ่งระบุไว้วาเป็ ่ นสวน ่ เจ้าของ งบกระแสเงินสด หมายเหตุประกอบงบการเงิน งบยอย หนึ่งของงบการเงิน องค์ ประกอบของงบการเงิน หมายถึง การจัดประเภทของรายการและเหตุการณ์ทางบัญชี ิ ที่แสดงไว้ตามลักษณะเชิงเศรษฐกจของรายการและเหตุ การณ์น้ นั ๆ โดยสามารถแยกองค์ประกอบได้ดงั นี้ ี่ องโดยตรงกบั ฐานะการเงิน เกยวข้
หนีส้ ิ น (Liabilities) หมายถึง ภาระผูกพันในปัจจุบนั ิ ซึ่ งภาระผูกพันนั้นเกดิ ของกจการ ขึ้ นแล้วในอดีต และในอนาคต ิ กจการจะต้ องชําระภาระผูกพันนั้ น ให้หมดไป โดยการชําระภาระ ่ ่ ผูกพันนั้ นคาดวาจะสงผลให้ กิจการ สูญเสี ยทรัพยากรที่มีประโยชน์เชิง เศรษฐกจิ เชน่ เจ้าหนี้ เงินกูย้ มื จาก ธนาคาร เป็ นต้น
20
ส่ วนของเจ้ าของ (Owner’s Equity)
่ หมายถึง สวนได้ เสี ยคงเหลือใน ิ สิ นทรัพย์ของกจการหลั งจากหัก ่ หนี้ สินออกแล้ว หรื อเรี ยกอีกอยาง วา่ สิ นทรัพย์สุทธิ (Net Assets)
ี่ องโดยตรงกบั ผลการดําเนินงาน เกยวข้
รายได้ (Revenues) หมายถึง การเพิ่มขึ้ นของสิ นทรัพย์หรื อการลดลงของ หนี้ สินในรอบระยะเวลาบัญชี ซึ่ งจะมีผลให้ส่ วนของ เจ้าของเพิม่ ขึ้ น ทั้ งนี้ ไม่รวมถึง เงินทุนที่ได้รับจากผู้ ่ ลงทุนในสวนของเจ้ าของ เชน่ รายได้จากการขาย ่ การ รายได้ดอกเบี้ ย เป็ นต้น รายได้คาบริ
หมายถึง การลดลงของสิ นทรัพย์ หรื อการเพิ่มขึ้ นของ ่ น หนี้ สินในรอบระยะเวลาบัญชี ทั้ งนี้ ไม่รวมถึงการแบงปั ่ นให้กบผู ั ม้ ีส่ วนรวมในสวนของเจ้ ่ ่ สวนทุ าของ เชน่ ต้นทุนขาย เงินเดือนพนักงาน เป็ นต้น
ิ งบดลุ (Balance Sheet) แสดงถึงฐานะทางการเงินของกจการ ณ วันใดวันหนึ่ง โดยงบดุลจะ ี่ บั สิ นทรัพย์ หนี้ สิน และสวนของเจ้ ่ ิ ให้รายละเอียดเกยวก าของกจการ ซึ่งจะทําให้ผใู ้ ช้งบการเงินสามารถ ิ ่ ิ ทราบถึงโครงสร้างทางการเงินของกจการ สามารถประเมินถึงสภาพคลองหรื อความเสี่ ยงของกจการได้ งบดลุ Dr. ด้ านซ้ าย
Cr. ด้ านขวา ่ หนี้ สินและสวนของเจ้ าของ
สิ นทรัพย์ เงินสด สิ นค้าคงเหลือ ที่ดิน อาคารและอุปกรณ์ รวมสิ นทรัพย์
1,000 2,000 8,000 11,000
เจ้าหนี้ การค้า เงินกูย้ มื ธนาคาร ่ สวนของเจ้ าของ ่ รวมหนี้ สินและสวนของเจ้ าของ
1,500 2,000 7,500 11,000
่ ั ่ ทั้ งนี้ ในงบดุลรายการรวมสิ นทรัพย์ตอ้ งเทากบรายการรวมหนี าของเสมอ ้ สินและสวนของเจ้
21
ี่ ั ิ งบกําไรขาดทนุ (Income Statement) แสดงข้อมูลเกยวกบผลการดํ าเนินงานของกจการ ํ ขาดทุนจะประกอบไปด้วยรายได้และคาใช้ ่ จ่าย สําหรับรอบระยะเวลาใดเวลาหนึ่ง ซึ่งข้อมูลในงบกาไร ิ ่ ่ จ่ายทั้ งหมด กจการจะมี ิ ํ ทธิ หากในรอบระยะเวลาใดเวลาหนึ่งกจการมี รายได้ท้ งั หมดสูงกวาคาใช้ กาไรสุ ั าม หากกจการมี ิ ่ จ่ายสูงกวารายได้ ่ ิ ในทางตรงกนข้ คาใช้ กจการจะมี ผลขาดทุนสุ ทธิ งบกําไรขาดทนุ รายได้จากการขาย หัก ต้นทุนขาย ํ ้ นต้น กาไรขั ่ จ่ายในการขายและบริ หาร หัก คาใช้ ํ ทธิ กาไรสุ
XXX XXX XXX XXX XXX
งบแสดงการเปลีย่ นแปลงในส่ วนของเจ้ าของ (Statement of Changes in Owner’s Equity) ี่ ั ่ ิ ้ นในระหวางงวด ่ แสดงข้อมูลเกยวกบการเป ลี่ยนแปลงในสวนของเจ้ าของที่เกดขึ โดยต้องแสดงรายการ กระทบยอดรายการจากต้นงวดมาเป็ นสิ้ นงวด ี่ ั งบกระแสเงินสด (Statement of Cash Flows) แสดงข้อมูลเกยวกบการเปลี ่ยนแปลงของเงิน ่ นสดของกจการสํ ิ สดและรายการเทียบเทาเงิ าหรับรอบระยะเวลาใดเวลาหนึ่ง ซึ่งงบกระแสเงินสดจะทําให้ ่ นสดและรายการเทียบเทาเงิ ่ นสดที่เพิม่ ขึ้ นหรื อลดลงนั้ นเกดจากสาเหตุ ิ ผูใ้ ช้งบการเงินทราบวาเงิ อะไร กระแสเงินสดจากการดําเนินงาน กระแสเงินสดจากการลงทุน กระแสเงินสดจากการจัดหาเงินทุน ิ กระแสเงินสดของกจการเพิ ม่ ขึ้ น(ลดลง)
XXX (XXX) XXX XXX
ํ หมายเหตประกอบงบการเงิ น เป็ นข้อมูลที่นาํ เสนอเพิม่ เติมจากที่แสดงในงบดุล งบกาไร ุ ่ ขาดทุน งบแสดงการเปลี่ยนแปลงสวนของเจ้ าของ และงบกระแสเงินสด หมายเหตุประกอบงบการเงินให้ ี่ าอธิบายรายการ รายละเอียดของรายการตางๆ ่ ที่แสดงในงบการเงิน และข้อมูลเกยวกบรายการ ี่ ั ข้อมูลเกยวคํ ่ าเกณฑ์การรับรู ้รายการในงบการเงินที่นาํ เสนอ ที่ไมเข้
22
รายงานผ้ ูสอบบัญชี
รายงานผูส้ อบบัญชี เป็ นการแสดงความเห็นของผูส้ อบ ิ บัญชีต่อข้อมูลที่แสดงไว้ในงบการเงิน เพือ่ ให้ผใู ้ ช้งบการเงินเกดความมั น่ ใจในความถูกต้องของข้อมูล ซึ่ง ํ กฎหมายได้กาหนดให้ งบการเงินจะต้องได้รับการตรวจสอบโดย ผูส้ อบบัญชีรับอนุญาต ซึ่งเป็ นบุคคลที่มี ิ ่ ความเป็ นอิสระจากกจการ โดยผูส้ อบบัญชีรับอนุญาตจะตรวจสอบวางบการเงิ นนั้ นถูกต้องตามมาตรฐาน ่ ยงพอหรื อไม่ นอกจากนั้ นผูส้ อบบัญชียงั ให้ขอ้ สังเกตเกยวกบผล ี่ ั การบัญชีและมีการเปิ ดเผยข้อมูลอยางเพี ิ ด้วย เชน่ วิกฤตการณ์ทางเศรษฐกจและความผั ิ ิ ้ นกบั กจการ นผวนของอัตราแลกเปลี่ยน กระทบที่อาจจะเกดขึ เป็ นต้น
ธรกิ ุ จทีเ่ ป็ นนิติบุคคลแต่ ละประเภทต้ องจัดทํางบการเงิน ตามกฎหมายบัญชี ดังนี้
แบบ/นิติบุคคล
งบแสดงการเปลี่ยนแปลง หมายเหตุ งบการเงิน ่ ํ สวนของเจ้ าของหรื องบ งบกระแส งบการ งบกาไร ประกอบงบ เปรี ยบเทียบ งบดุล ขาดทุน แสดงการรับรู้รายได้และ เงินสด เงินรวม ่ ั กอน กบปี การเงิน ่ จ่าย คาใช้
่ 1. ห้างหุน้ สวนจดทะเบี ยน
/
/
-
-
-
/
-
2. บริ ษทั จํากดั
/
/
/
-
-
/
/
3. บริ ษทั มหาชนจํากดั
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
-
-
/
/
/
/
/
-
-
/
/
4. นิติบุคคลที่ต้ งั ขึ้ นตาม ่ กฎหมายตางประเทศ ิ ่ าตาม 5. กจการรวมค้ ประมวลรัษฎากร
23
นักลงทนควรทราบ ุ
งบดลุ
งบกําไรขาดทนุ
งบกระแสเงินสด
่ ชวยบอกนั กลงทุน ี่ ั เกยวกบผลการดํ าเนินงาน ิ ของกจการ
่ ี่ ั ชวยบอกนั กลงทุนเกยวกบ ่ ิ สภาพคลองของกจการโดย ่ ่มาและ แสดงเป็ นแหลงที ใช้ไปของเงินสด
24
บทที่ 5 การใช้ ประโยชน์ จากงบการเงิน
่ ่ ถ้ ือหุน้ หรื อให้ผู ้ ข้อมูลงบการเงินที่ดี ต้องมีการให้ขอ้ มูลอยางครบถ้ วน เพือ่ รายงานตอผู ลงทุนใช้ประกอบการตัดสิ นใจในการลงทุน งบการเงินจึงควรมีคุณสมบัติ ดังนี้ ่ ่ และเชื่อถือได้ - แสดงรายการในงบการเงินอยางครบถ้ วน เพียงพอ ถูกต้อง เข้าใจงาย ่ิ ี่ อง ่ ดข้อเท็จจริ งหรื อเกดความเสี ิ - ไมปกปิ ยหายแกกจการหรื อบุคคลที่เกยวข้ ่ ่ ั ั ั ิ - สามารถเปรี ยบเทียบได้กบงวดเดี ยวกนของปี กอนหรื องวดกอนหน้ า หรื อกบกจการ ิ ายกนั อื่นที่ประกอบธุรกจคล้ ่ ขอ้ มูลที่ลา้ สมัยจนไมสามารถนํ ่ - เผยแพรข้่ อมูลในเวลาที่เหมาะสม ไมใช้ ามาใช้ ิ ตัดสิ นใจทางธุรกจได้
ข้ อพึงระวังในการอ่ านงบการเงิน
่ ิ การอานงบการเงิ นให้เกดประโยชน์ น้ นั นอกจากการพิจารณาตัวเลขในงบการเงิน และ ่ ั อมูลอื่นๆ ที่เป็ น การวิเคราะห์อตั ราสวนทางการเงิ นแล้ว ผูใ้ ช้งบการเงินควรให้ความสําคัญกบข้ องค์ประกอบสําคัญในงบการเงินด้วย เชน่ รายงานผูส้ อบบัญชี และหมายเหตุประกอบงบการเงิน เป็ นต้น ่ กจการ ิ เลือก นอกจากนี้ นโยบายการบัญชี วิธีการทําบัญชี และมาตรฐานการบัญชีที่แตละ ิ ที่มีนโยบายการบัญชี ็ นสิ่ งที่ไมควรมองข้ ่ ใช้กเป็ าม เพราะในสถานการณ์และปัจจัยแวดล้อมเดียวกนั กจการ ่ ั ซึ่งมาตรฐานการบัญชีไทยได้กาหนดให้ ํ ิ ที่ต่างกนั อาจทําให้งบการเงินมีความแตกตางกนได้ ทุกกจการ ่ ชัดเจน และ เปิ ดเผยนโยบายการบัญชีไว้ในหมายเหตุประกอบงบการเงินทุกครั้ ง เพือ่ ความโปรงใส ยุติธรรมแกผู่ อ้ ่านงบการเงินและผูล้ งทุน
25
่ ิ การวิเคราะห์อตั ราสวนทางการเงิ น เป็ นเครื่ องมือในการประเมินสถานะของกจการ ่ ในงบการเงินมาเทียบอัตราสวนเพื ่ ่อหาความสัมพันธ์วามี ่ ความเหมาะสมเพียงใด โดยการนํารายการตางๆ ั ตราสวนทางการเงิ ่ ั ่ รวมทั้ งเป็ นการพิจารณาเชิงเปรี ยบเทียบกบอั นของบริ ษทั เดียวกนในชวงเวลาที ่ต่างกนั ิ อื่น และอุตสาหกรรมอื่นๆในชวงเวลาเดี ่ ่ หรื อของกจการ ยวกนั ดังนั้ น สามารถสรุ ปการวิเคราะห์อตั ราสวน ทางการเงินได้ ดังนี้
อัตราส่ วนวัดสภาพคล่ องของบริษัท ่ นทุนหมุนเวียน (Current Ratio) อัตราสวนเงิ ่ นทุนหมุนเวียน อัตราสวนเงิ
=
สิ นทรัพย์หมุนเวียน หนี้ สินหมุนเวียน
(เทา่)
่ ่คาํ นวณได้สูงเทาใด ่ แสดงวา่ กจการ ิ วัดความสามารถในการชําระหนี้ ระยะสั้ น ถ้าคาที ่ ้ ระยะสั้ น ทําให้ มีสินทรัพย์หมุนเวียนที่ประกอบไปด้วย เงินสด ลูกหนี้ และสิ นค้าคงเหลือมากกวาหนี ่ วในการชําระหนี้ ระยะสั้ นมีค่อนข้างมาก โดยปกติ อัตราสวน ่ 2 : 1 ถือวาเหมาะสมแล้ ่ คลองตั ว ่ นหมุนเวียนเร็ ว (Quick Ratio or Acid Test Ratio) อัตราสวนทุ ่ นหมุนเวียนเร็ ว อัตราสวนทุ
=
สิ นทรัพย์หมุนเวียน – สิ นค้าคงเหลือ (เทา่) หนี้ สินหมุนเวียน
่ ่ นค้าคงเหลือ ที่เป็ นสิ นทรัพย์ระยะสั้ นและมีความ วัดสวนของสิ นทรัพย์ที่ได้หกั คาสิ ่ วในการเปลี่ยนเป็ นเงินสดได้ต่าํ สุ ดออก เพื่อให้ทราบถึงสภาพคลองที ่ ่แท้จริ งของกจการได้ ิ คลองตั ่ 1 : 1 ถือวาเหมาะสมแล้ ่ โดยปกติอตั ราสวน ว
26
อัตราการหมุนเวียนของลูกหนี้การค้า (Account Receivable Turnover) อัตราหมุนเวียนของลูกหนี้การค้า = ขายเชื่อสุ ทธิ หรื อใช้ยอดขายรวม (ครั้ ง/รอบ) ลูกหนี้การค้าถัวเฉลี่ย ่ ่คาํ นวณได้ มีคาสู ่ ง แสดงถึงความสามารถในการบริ หารลูกหนี้ ให้แปลงสภาพ ทั้ งนี้ หากคาที เป็ นเงินสดได้เร็ ว โดยที่ลูกหนี้การค้าถัวเฉลี่ย = ลูกหนี้การค้าต้นงวด + ลูกหนี้การค้าปลายงวด 2 อัตราส่ วนวัดประสิ ทธิภาพการบริหารสิ นทรัพย์ อัตราการหมุนเวียนของสิ นทรัพย์ (Total Asset Turnover) อัตราการหมุนเวียนของสิ นทรัพย์
=
ยอดขาย (เทา่) สิ นทรัพย์รวม
แสดงถึงความสามารถในการนําสิ นทรัพย์รวมทั้ งหมดไปใช้ในการสร้างยอดขายได้กี่เทา่ ่ ้ สูง กแสดงถึ ็ ซึ่งถ้าอัตราสวนนี งความมีประสิ ทธิภาพในการใช้ประโยชน์จากสิ นทรัพย์ ็ ้ (Collection Period) ระยะเวลาเรี ยกเกบหนี ็ ้ ระยะเวลาเรี ยกเกบหนี
=
ลูกหนี้ การค้า ยอดขาย / 365 วัน
(วัน)
็ ้ ของกจการ ิ แสดงถึงระยะเวลาในการเรี ยกเกบหนี ซึ่งทําให้ทราบถึงคุณภาพของลูกหนี้ ็ ้ และนโยบายในการให้สินเชื่อของธุรกจิ อัตราสวนนี ่ ้ จะมีหนวยเป็ ่ นวัน ประสิ ทธิภาพในการจัดเกบหนี ิ มีความสามารถในการจัดเกบหนี ็ ้ ได้เร็ว จํานวนวันที่นอ้ ยแสดงให้เห็นวา่กจการ
27
ระยะเวลาขายสิ นค้า (Inventory Turnover) ระยะเวลาขายสิ นค้า
=
สิ นค้าคงเหลือ ยอดขาย / 365 วัน
(วัน)
่ นค้าได้นบั ตั้ งแตวั่ นที่ซ้ือหรื อผลิตสิ นค้า ซึ่ง แสดงถึงระยะเวลาที่กิจการสามารถจําหนายสิ ่ ่แสดงถึงประสิ ทธิภาพในการบริ หารสิ นค้าคงเหลือของกจการ ิ ่ นวัน จํานวนวันที่ เป็ นอัตราสวนที มีหนวยเป็ ิ สามารถจําหนายสิ ่ นค้าได้เร็ว น้อยแสดงให้เห็นวา่กจการ
อัตราส่ วนวัดความสามารถในการชําระหนี้ ่ ่ นทรัพย์ (Debt to Asset Ratio) อัตราสวนหนี ้ สินตอสิ ่ ่ นทรัพย์ อัตราสวนหนี ้ สินตอสิ
=
หนี้ สินรวม สิ นทรัพย์รวม
(เทา่)
่ ้ ซึ่งถ้าอัตราสวนนี ่ ิ ที่มาจากการกอหนี ่ ้ มีคาสู ่ ง แสดงถึงสัดสวนของเงิ นทุนรวมของกจการ ็ ่ ิ ิ ่ ิ ยอมไมเป็ ่ ่ นผลดี กแสดงวากจการมี ความเสี่ ยงทางการเงินสู ง โดยกจการที ่มีอตั ราสวนในระดั บที่สูงเกนไป ิ จะมีภาระในรู ปของดอกเบี้ยจายจํ ่ านวนมาก โดยเฉพาะอยางยิ ่ ง่ ในภาวะที่อตั รา นักเพราะนัน่ หมายถึงกจการ ดอกเบี้ ยมีค่าสูง ่ ่ น (Debt to Equity Ratio) อัตราสวนหนี ้ สินตอทุ ่ ่ น อัตราสวนหนี ้ สินตอทุ
=
หนี้ สินรวม ่ สวนของ เจ้าของ
(เทา่)
่ ่ นทุนจากเจ้าของกจการ ิ ่ ้ แสดงถึงสัดสวนของเงิ นทุนจากการกูย้ มื ตอเงิ ซึ่งถ้าอัตราสวนนี ิ มีการกูย้ มื เงินในสัดสวนที ่ ่สูงเมื่อเทียบกบทุ ั นของกจการ ิ สูง แสดงวา่กจการ ทําให้บริ ษทั มีภาระที่จะต้อง ่ ่ ํ ิ ชําระดอกเบี้ ยที่สูงขึ้ น และสงผลกระทบตอการทํ ากาไรของ กจการ
28
อัตราส่ วนวัดความสามารถในการทํากําไร ํ ้นต้น (Gross Profit Margin) อัตรากาไรขั ํ ้ นต้น อัตรากาไรขั
=
ํ ้นต้น x 100 (%) กาไรขั ยอดขาย
ํ ้นต้น (กาไรขั ํ ้นต้น = ยอดขาย – ต้นทุนสิ นค้าหรื อบริ การ) แสดงถึงความสามารถในการทํากาไรขั ่ ้ มีค่าสู ง จะสะท้อนให้เห็นคุณภาพของกจการ ิ ในการแสวงหารายได้ และการควบคุมต้นทุน ซึ่งหากอัตราสวนนี การผลิตหรื อต้นทุนการซื้ อที่ดี
ํ อัตรากาไรจากการดํ าเนินงาน (Operating Profit Margin) ํ ํ ่ กภาษีและดอกเบี้ ยจาย ่ x 100 (%) อัตรากาไรจากการดํ าเนินงาน = กาไรกอนหั ยอดขาย ่ จ่ายทั้ งสิ้ น แสดงถึงความสามารถในการจัดการและหารายได้จากการขายหลังจากหักคาใช้ ํ ่ แล้ว ซึ่งเป็ นการวัดระดับความสามารถในการทํากาไรในชวงเวลานั ้ น สะท้อนให้เห็นแนวโน้มของรายได้ ่ จ่ายทั้ งด้านการผลิต การตลาด การดําเนินงาน ปั จจัยที่จะสงผลกระทบตออั ่ ่ ตราสวนนี ่ ้ และการควบคุมคาใช้ ิ การแขงขั ่ นมาก ความต้องการของตลาดลดลง ต้นทุนตอหนวยที ่ ่ ่เพิ่มขึ้ น เนื่องจาก อาจมาจากธุรกจมี ่ ่ ้ มีค่าสูง แสดงวากจกา ่ ิ ประสิ ทธิภาพในการผลิตตํ่าลง การใช้ทรัพยากรไมเหมาะสม ทั้ งนี้ หากอัตราสวนนี มีความสามารถและประสิ ทธิภาพในการจัดการได้ดี ํ ทธิ (Net Profit Margin) อัตรากาไรสุ ํ ทธิ อัตรากาไรสุ
=
ํ ทธิ x 100 (%) กาไรสุ ยอดขาย
ํ ทธิของกจการ ิ แสดงถึงความสามารถในการทํากาไรสุ ซึ่งเป็ นการวัดความสามารถของ ิ ่ จ่ายเมื่อเทียบกบยอดขาย ั ่ ้ มีคาสู ่ ง แสดงวากจการสามารถ ่ ิ กจการในการควบคุ มคาใช้ ทั้ งนี้ หากอัตราสวนนี ํ เปลี่ยนยอดขายให้เป็ นกาไรได้ มาก 29
่ นทรัพย์ (Return On Assets or ROA) อัตราผลตอบแทนตอสิ ่ นทรัพย์ = อัตราผลตอบแทนตอสิ
ํ ทธิ x 100 (%) กาไรสุ สิ นทรัพย์รวม
่ นทรัพย์รวมของกจการ ิ วาอยู ่ ใ่ นระดับใด ซึ่งเป็ นการวัด แสดงถึงระดับผลตอบแทนตอสิ ํ ิ ในการดําเนินงาน ทั้ งนี้ หากคาที ่ ่ได้จากการ ความสามารถในการทํากาไรของสิ นทรัพย์ท้ งั หมดที่ธุรกจใช้ ่ แสดงวา่ กจการ ิ มีความสามารถในการทํากาไรดี ํ เทา่ นั้ น คํานวณยิง่ มากเทาไร ่ อัตราผลตอบแทนจากสวนของ ผูถ้ ือหุน้ (Return On Equity or ROE) ่ อัตราผลตอบแทนจากสวนของผู ถ้ ือหุน้
=
ํ ทธิ x 100 (%) กาไรสุ ่ สวนของผู ถ้ ือหุน้
่ ่ นของกจการ ิ วาให้ ่ ผลเฉลี่ยในระดับใด ซึ่งเป็ นการวัด แสดงถึงระดับผลตอบแทนตอสวนทุ ํ ่ ่ได้จากการคํานวณสูง แสดงวา่ ความสามารถในการทํากาไรจากเงิ นทุนของผูถ้ ือหุน้ ทั้ งนี้ หากคาที ผูถ้ ือหุ น้ มีโอกาสได้รับผลตอบแทนสูง
30