NÖROBİYOLOJİ
www.labmedya.com
17
DERİN GECE UYKUSU ZİHNİ TEMİZLİYOR Aslı Nur AKAYDIN Derin uyumak beyindeki gereksiz bilgilerin temizlenmesiyle nörodejeneratif hastalıkları önleyerek beyin sağlığı için büyük önem arz ediyor. Northwestern University’de yeni yapılan çalışma derin bir gece uykusu çekmenin öneminin altını yeniden çiziyor. Araştırmacılar meyve sineklerinin beyin aktivitesini ve davranışlarını inceleyerek derin uykunun beyindeki atıkları temizlemede kadim ve onarıcı bir gücünün olduğunu keşfettiler. Bu atıklara potansiyel olarak nörodejeneratif hastalıklara yol açabilecek olan toksik proteinler de dahil. Makalenin kıdemli yazarı Dr. Ravi Allada, “Atık temizlenmesi beyin sağlığını sürdürmek ve nörodejeneratif hastalıkları önlemek için önemli olabilir. Atık temizlenmesi uyanık ya da uykulu haldeyken gerçekleşebilir ama özellikle derin uyku sırasında büyük ölçüde etkinlik gösteriyor” dedi. Allada, Northwestern’s Weinberg College of Arts and Sciences’ta Nörobiyoloji Departmanı’nın başkanı ve Edward C. Stuntz Seçkin Nörobilim Profesörü. Ayrıca Northwestern Uyku ve Sirkadyen Biyoloji Merkezi’nin yardımcı müdürü. Allada’nın laboratuvarında doktora sonrası araştırmacısı olarak çalışan Bart van Alphen de makalenin baş yazarı. Meyve sinekleri insanlardan çok farklı görünseler de sineklerin uyku-uyanıklık döngülerini düzenleyen nöronlar çarpıcı derecede bizim nöronlarımızla benzerlik gösteriyor. Bu sebeple meyve sinekleri uyku, sirkadyen ritim ve nörodejeneratif hastalık çalışmalarında sık kullanılan bir model organizma konumundalar. Bu çalışmada Allada ve ekibi sineklerde, insanlardaki derin ve yavaş-dalgalı uykuya benzer bir derin uyku aşaması olan hortum uzatma uykusunu (PES) incelediler. Araştırmacılar bu aşama sırasında meyve sineklerinin tekrarlı olarak hortumlarını uzatıp geri çektiklerini gördüler. Allada “Bu pompalama hareketi, sineklerde böbrek işlevi görerek olarak sıvının hareketini sağlıyor. Çalışmamızda bunun atık temizlenmesi ve yara onarımında rol oynadığını gösterdik” diyor. Allada’nın ekibi sineklerin derin uykusuna hasar verdiğinde sinekler kendilerine enjekte edilen metabolize edemedikleri bir boyayı sistemlerinden atmakta daha az başarılı oldular ve travmatik yaralanmalara karşı daha savunmasız hale geldiler. Allada bu çalışmanın, özellikle neden tüm
organizmaların uykuya ihtiyaç duyduğunu anlamaya bizi biraz daha yaklaştırdığını söyledi. Vahşi doğada yaşayanlar hariç tüm hayvanlar uyudukları anda tehditlere karşı oldukça savunmasız hale geliyorlar. Ancak yapılan çalışmalar uykunun zararlı atıkları ortadan kaldırma gibi faydalarının, bu artmış savunmasızlığa kıyasla daha
avantajlı kabul edildiğini gösteriyor. Çalışmanın yazarları “Derin uykunun meyve sineklerinde atıkların ortadan kaldırılmasına yönelik işlevine ilişkin bulgularımız, atık temizlenmesinin uykuya ait evrimsel olarak korunmuş temel bir özellik olduğuna işaret ediyor. Atıkların temizlenmesi, meyve sinekleri ve insanların ortak atasında
uykuya ait bir işlev olabilir” açıklamasını yaptılar. Çalışma Science Advances’ta 20 Ocak’ta yayınlandı. Çeviri: https://www.sciencedaily.com/ releases/2021/01/210120151044.htm
