Dac y fac

Manifestaziun a Ciastel Sigmundskron Pro na manifestaziun de massa a Ciastel Sigmundskron protestëia 35.000 südtirolesc cuntra la mancianza de ademplimënt dl Tratat de Paris y se ghira, scraian “Los von Trient!” (“Demez da Trënt!”), n’autonomia ma por le Südtirol, independënta dal Trentin.

Chestiun dl Südtirol dan l’ONU Sön scomenciadia dl minister di afars cun l’ester Bruno Kreisky aprovëia l’indunada generala dles Naziuns Unides al’unanimité na ressoluziun dla chestiun dl Südtirol. La Talia y l’Austria vëgn inviades da invié ia tratatives por stlarí düc i contrasć de minunga sön le Tratat de Paris.

1960

1960 1961

De sce al Pachet Tratan n De dl partí straordinar tl Kurhaus da Maran aprovëia l’indunada provinziala dla SVP cun na maioranza minima le “Pachet”. Tl Pachet él indöt 137 mosöres por sconé damí la jënt dl Südtirol.

1970

1969 1972

1961 Istituziun dla Comisciun di dejenü La Comisciun di dejenü insediada dal Consëi di ministri talian ciafa l’inciaria da ejaminé düc i aspec dla chestiun dl Südtirol y da ti porté dant propostes al Govern. N valgügn agn plü tert vëgn i resultac de chëstes tratatives danter Roma, le Südtirol y Viena metüs te n Pachet de mosöres, nominé en cört “Pachet”.

Nöt di füc Tl medemo ann, tla nöt di 11 de jügn dl 1961, vëgnel lascé salté tl’aria na desëna de pilastri dla tenjiun alta; por chësta rajun mëss n laurant dl Trentin lascé la vita. I auturs é le grupamënt separatistich dl BAS (“Befreiungsausschuss Südtirol” - “Comité de liberaziun Südtirol”). La “Nöt di füc” tira l’atenziun publica taliana y europeica sön le Südtirol. Secundo Statut d’autonomia Le Statut d’autonomia nü vá en forza ai 20 de jená dl 1972. Al garantësc l’avalianza y ince la sconanza de düc trëi i grups linguistics dla provinzia. Süa realisaziun é gnüda portada inant ti agn do cun n gran numer de normes d’atuaziun.

1980

Detlaraziun d’apajamënt dl strit La surandada dla detlaraziun d’apajamënt dl strit tres l’Austria ala Talia rapresentëia la conclujiun formala dles tratatives che reverda le Südtirol: dötes les mosöres dl Pachet dl Südtirol é gnüdes realisades, le fin de na sconanza dles mendranzes efiziënta é gnü arjunt.

1990