Storia y popolaziun

Clausola de sconanza por le Südtirol Ai 21 de setëmber dl 2006 aprovëia le Consëi nazional a Viena na istanza por costituí na clausola de sconanza por le Südtirol tla Costituziun austriaca dl dagní.

Tratat de Schengen Do l’adejiun dl’Austria al’Uniun Europeica dl 1995 vëgnel ince tut jö d’invern 1997/98, tl cheder dl Tratat de Schengen, i controi sön le confin. Al se deura poscibilités nöies tla colaboraziun sura i confins fora a livel regional.

2000

1998 2001 2006

2010

2011

Lege costituzionala sön le federalism La lege costituzionala sön le federalism confermada cun referendum popolar ampliëia danterater la competënza legislativa primara dla Provinzia y fissëia por scrit la denominaziun “Südtirol” tla Costituziun taliana.

Fondaziun dl’Euregio Tirol - Südtirol - Trentino A Ciastel Thun tla Val de Non fondëia i trëi governadus dl Südtirol, dl Tirol y dl Trentin le Grup europeich de cooperaziun teritoriala (GECT) dal inom “Euregio Tirol-Südtirol-Trentino”.

Insciö ciafa la colaboraziun dles trëi provinzies n cheder istituzional. Convenziun dl’autonomia (2015-2017) Le Consëi provinzial inviëia ia n prozes de partezipaziun por lauré fora le Statut d’autonomia. Te grups de discusciun te döta la provinzia y te dui organs (le Forum di 100 y la Convenziun di 33) él gnü abiné adöm propostes da pert dla popolaziun zivila. Tl medemo tëmp él gnü tigní tl Trentin n prozes somiënt cun la “Consulta”.

2014

Lege sön i ladins Cun la lege costituzionala n. 1/2017, la lege sön i ladins, vëgnel renforzé i dërc dla popolaziun ladina. La lege porta ite val’ formes de sconanza dla mendranza ladina nia preodüdes dal Statut dl 1972 y tol y vá cun n valgönes descriminaziuns sciöche le fat che le Consëi provinzial ne pó nia nominé na ladina o n ladin tla Comisciun di Dodesc o sciöche vizepresidënt o vizepresidënta dla Junta provinziala.

2020

2017 2021

Pat de garanzia Te n’acordanza vëgnel definí danü le raport finanziar danter Stat y Provinzia: al vëgn fissé la partezipaziun dl Südtirol al ressanamënt dles casses statales. Implü vëgnel garantí che le Stat ne pó nia plü brancé ite tres mosöres straordinares mesi finanziars che ti speta ala Provinzia. L’Euregio plü dlungia la zitadinanza Na reforma fej gní l’Euregio plü dlungia la jënt. I Comuns vëgn trac ite cun n so Consëi dl’Euregio te prozesc dezijionai; la sozieté zivila ciafa tres rapresentanzes dla zitadinanza plü dërc da tó pert ales dezijiuns.